Vind je de Amsterdamse grachtengordel ook zo mooi en wil je er meer van weten? Lees dan deze folder en duik in de geschiedenis van de parel van onze hoofdstad! Hieronder ziet je de kaart van Amsterdam. De blauwe pijl verwijst naar het historische centrum, waar de beroemdste Amsterdamse grachten liggen. Dat zijn de Herengracht, de Keizersgracht, de Prinsengracht en het Singel. In 2010 zijn ze door de Unesco als werelderfgoed erkend.
Wist je dat Amsterdam bijna 822.000 inwoners heeft?
De Amsterdamse Grachtengordel is meer dan 400 jaar oud en werd in 2010 opgenomen op de werelderfgoedlijst van de Unesco.
Geschreven door: Dyaro Bergkamp, Timo Vleerbos, Max Speek en Tarik Meijer Leerlingen uit klas 2-E van het Cygnus Gymnasium. 20 april 2015 Neem ook een kijkje op onze website: www.dytamati.wordpress.com
Het Singel Het Singel (ook wel ‘de Singel’) is een van de prachtige Amsterdamse grachten. De Singel is de eerst gegraven gracht van alle grachten in Amsterdam. Namelijk in 1428. De Singel loopt vanaf het IJ tot het Muntplein. En eindigt in het stuk van de Amstel dat de binnen Amstel heet. De Singel is gegraven in 1428, van het IJ tot de Boerenwetering. Dus toen was het nog niet zo groot als nu. In 1450 werd het uitgebreid tot de Amstel. De Singel werd ook wel Stedegracht genoemd. De Stedegracht bestaat nu uit de huidige Singel, de Kloveniersburgwal en de Geldersekade. In de 17e eeuw werd de Singel Koningsgracht genoemd als een soort eerbetoon aan koning Hendrik IV van Frankrijk. Dat was toen een belangrijke bondgenoot van de Republiek. Het Koningsplein herinnert ons nog aan die tijd. De oudste en de breedste bewaard gebleven brug van de binnenstad is de Torensluis uit 1648 die hieronder te zien is.
De Singel is nu uitgegroeid tot mooie gracht in Amsterdam met veel bezienswaardigheden en activiteiten. De Singel heeft bijvoorbeeld het smalste huis ter wereld. En een gedeelte van het Singel is een Rosse buurt, met ongeveer 80 ramen. Dit gebied van de Singel ligt tussen de Spuistraat en het Singel, rond de Oude Nieuwstraat. Langs de Singel rijden de tramlijnen 1,2 en 5. Bloemenmarkt Tussen Koningsplein en het Muntplein ligt de bekende Bloemenmarkt (en souvenirsmarkt). De Bloemenmarkt, bloemen- en plantenmarkt voluit, is een permanente markt in de binnenstad van Amsterdam. De markt was tot 1862 gevestigd aan de Sint-Luciënwal, maar toen de Nieuwezijds Voorburgwal in 1883 gedempt werd, moest de Bloemenmarkt verhuizen naar het Singel tussen het Koningsplein en het Muntplein. In die tijd heette de markt nog bomen- en plantenmarkt, er werden nog nauwelijks snijbloemen verkocht tot de jaren ‘60 van de 20e eeuw. De marktkramen zijn gevestigd op boten liggend in de gracht. Dit is een overblijfsel uit de tijd dat alle bloemen en planten op deze markt nog dagelijks via het water werden aangevoerd van buiten de stad. 2
In de afgelopen jaren is de Bloemenmarkt meer en meer een toeristische attractie geworden. Waardoor de markt een beetje veranderde. Zo worden er tegenwoordig ook veel bloembollen en souvenirs verkocht. Het is zelfs zo dat de souvenirs een beetje de baas daar beginnen te worden doordat de souvenirs veel meer gekocht worden door toeristen dan bloemen en planten. De gemeente probeert hier wat aan te doen door een maximum te stellen aan de hoeveelheid souvenirs die te koop aangeboden worden. Dit leverde ruzies op met de marktkooplui, die bang waren niet genoeg geld te kunnen verdienen. Er is afgesproken met de gemeente dat alleen bloemen en planten en gerelateerde producten verkocht worden.
De Keizersgracht De Keizersgracht, de tweede van de vier Amsterdamse hoofdgrachten die samen de grachtengordel vormen. Met een breedte van 31 meter is het de breedste gracht in de binnenstad. De Keizersgracht ligt tussen Herengracht en Prinsengracht. Het eerste deel van de Keizersgracht (tussen Brouwersgracht en (ongeveer) de huidige Leidsegracht werd in de zomer van 1615 gegraven op initiatief van burgemeester Frans Hendricksz. Oetgens, stadstimmerman Hendrick Jacobsz Staets en stadslandmeter Lucas Jansz Sinck. De Keizersgracht is genoemd naar keizer Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk. In september 1614 ontstond het idee om van de Keizersgracht een boulevard zonder water te maken. Maar daar is om verschillende redenen vanaf gezien. Omdat de toekomstige kopers van kavels aan de Keizersgracht hun woon- of pakhuis met de boot wilden bereiken. Andere overwegingen waren mogelijk de noodzaak aan waterberging, het eenvoudiger kunnen aanvoeren van bouw- en ophogingsmateriaal maar vooral het tekort aan ophogingsmateriaal. De bouw van de vestingwerken vergde tegelijkertijd ook veel ophogingsmateriaal. In november 1615 was de verkaveling aan de oostzijde gereed. De kavels kregen met 30 voet eenzelfde breedte als bij de Herengracht. De bebouwing verliep spoedig: in 1618 waren er nog nauwelijks onbebouwde kavels. Het deel tussen de Leidsegracht en de Amstel behoort tot de vierde uitleg (1658). In 1663 begon het feitelijk graven van dit deel van de Keizersgracht. In 1667 werden beide delen van de Keizersgracht met elkaar verbonden. Het deel tussen de Amstel en de Plantage Muidergracht werd als laatste aangelegd. Dit deel kreeg de naam Nieuwe Keizersgracht Monumentale panden Aan de Keizersgracht bevinden zich vele monumenten en monumentale grachtenpanden zoals: De Rode Hoed, Het huis met de hoofden, Het Zuid-Afrika huis, Saxenburg en nog veel meer. De naam van dit gebouw op nr. 102 komt van een hoedenmakerij die hier voor 1629 was gevestigd. Een jaar later werd het terrein aangekocht door de Remonstrantse broederschap om er een schuilkerk te bouwen. Net als de katholieken, mochten de remonstranten hun geloof niet openlijk
3
belijden in de stad. Tot 1957 werden er kerkdiensten gehouden. Tegenwoordig wordt de zaal regelmatig gebruikt voor de opname van TV shows. Huis met de Hoofden Aan de linkerzijde van de gracht op nr. 123 staat het ‘huis met de hoofden’ genoemd naar de zes beelden van hoofden die uit de gevel steken. Volgens de legende zijn het de hoofden van zes rovers die in de 17e eeuw probeerden om het huis binnen te komen door een open kelderraam. De keukenmeid zag de hoofden een voor een naar binnen steken door het kelderraam en sneed ze stuk voor stuk af met een groot vleesmes. In werkelijkheid zijn het de hoofden van 6 Romeinse goden en godinnen, Apollo, Ceres, Mercurius, Minerva, Bacchus en Diana. Schaatsen Als het ’s winters vriest is varen op de Keizersgracht verboden zodat het ijs ongeschonden blijft. Zodra het ijs dik genoeg is kunnen de Amsterdammers dan schaatsen op de Keizersgracht. Ook kan dan de Keizersrace worden gehouden, een sprintwedstrijd op het natuurijs van de gracht. Er zijn 14 bruggen die over de Keizersgracht lopen.
De Herengracht De Herengracht is de tweede van vier Amsterdamse grachten behorende tot de grachtengordel en ligt tussen het Singel en de Keizersgracht. Met name staat de Gouden Bocht bekend om zijn grote en fraaie grachtenpanden. De Gouden Bocht ligt tussen de Leidsestraat en de Vijzelstraat. In de bocht aan weerszijden van de Nieuwe Spiegelstraat woonden de rijkste Amsterdammers en staan dus ook de mooiste grachtenpanden De Herengracht is in 1612 gegraven op initiatief van burgemeester Frans Hendricksz. Oetgens, stadstimmerman Hendrick Jacobsz Staets en stadslandmeter Lucas Jansz Sinck. Eerst was het een (in 1585 gegraven) vestinggracht voor de bedrijven en lijnbanen die achter het Singel waren gevestigd. De gracht liep binnen de stadswal parallel aan de gracht buiten de stadsmuur. De Herengracht vertoont daarom ter hoogte van de Driekoningenstraat nog steeds een knik; de buitengracht was op die hoogte om een bolwerk heen gelegd. Van sloot tot de huidige gracht verbreed, kreeg de gracht in 1612 de naam Herengracht, naar de Heren Regeerders van de stad Amsterdam. Gouden Bocht Het deel tussen Leidsegracht en de Binnen Amstel behoort tot de uitleg van na 1658. In dit gedeelte ligt de Gouden Bocht, het meest prestigieuze deel van de Herengracht. Hier werden veel huizen bewoond door regenten, burgemeester en handelslui, die hun kapitaal verdienden in de handel met Zuid-Amerika of Nederlands-Indië. Bij de laatste uitbreiding werd het gedeelte ten oosten van de Amstel tot aan het water van het IJ aangelegd. Dit laatste deel, gelegen in het destijds welvarende deel van de Amsterdamse Jodenburg, kreeg de naam Nieuwe Herengracht. Aan het begin van de Herengracht vinden we de Herenmarkt, een plein dat nu dienst doet als kinderspeelplaats. Achter de Herenmarkt staat het West Indisch Huis, gebouwd in 1617 en in 1624 ingericht als kantoor van de West Indische Compagnie. In dit gebouw vond in het jaar 1625 een vergadering plaats waarin werd besloten tot oprichting van de stad nieuw Amsterdam, die later werd omgedoopt tot New York. De Drie Heuvelen Aan de Rechterzijde op nr 48 staat het koopmanshuis ''De Drie Heuvelen'' uit 1612. De prachtig versierde lijstgevel werd geplaatst bij een verbouwing in 1768. het gebouw is een rijksmonument.
4
Aan de linkerkant van de gracht op nr 81 zie je het oudste woonhuis in Amsterdam, gebouwd in 1590 als een traditioneel koopmanshuis met een mooie trapgevel. De benedenverdieping diende als woonhuis, de etages er boven waren opslagruimtes voor koopwaar. Op nr 172 aan de recchterzijde staat een van de mooiste koopmanshuizen van Amsterdam. Ontworpen door stadsarchitect Hendrick De Keyser en gebouwd in 1617 voor Willem van den Heuvel met geld dat hij had geërfd van zijn oom, Giovanni Bartolotti. Na de bouw van dit huis liet van den Heuvel zijn naam veranderen in die van zijn erflater, hij liet zich vanaf dat tijdstop Guillermo Bartalotti noemen. Hij was koopman en zijde en bankier, in zijn tijd een van de rijkste mannen van Amsterdam. Aan de linkerzijde op nr 255 is het Rembrandt Classic hotel. Een driesterren hotel op een van de ooiste locaties in het centrum van de stad. Gevestigd in 17e en 19e eeuwse panden is dit een budget hotel op een vijfsterren locatie.
De Prinsengracht De Prinsengracht is de vierde en buitenste gracht van de grachtengordel. De grachtengordel is een uitbreiding in de 17e eeuw van Amsterdam en staat sinds 2010 op de werelderfgoedlijst. De prinsengracht is vernoemd naar prins van Oranje. De aanleg van de Prinsengracht is in 1612 begonnen. De laatste uitbreiding was in 1685. De Prinsengracht begint bij de Brouwersgracht en eindigt bij de Amstel. De Prinsengracht is 3,2 km lang. Sluizen De prinsengracht begint met de Eenhoornsluis. De Eenhoornsluis is een van de 16 sluizen die in de 17e eeuw zijn aangelegd. De sluizen moesten het water in de grachten op peil houden. De Eenhoornsluis scheidt de prinsengracht met het ei. Amsterdam was een zeehaven, dus zorgden de sluizen ervoor dat de grachten niet overstroomden ook als er een storm aankwam. In de Eenhoornsluis is een huddesteen bewaard gebleven. Een huddesteen diende als een peilsteen, die zegt hoe hoog het water hoort te staan. Grachtenpandjes In de 17e eeuw werden veel grachtenpandjes gebouwd. Daardoor kwamen veel kooplieden naar Amsterdam. Daardoor steeg het inwoners aantal van Amsterdam heel erg. Kooplieden kochten grachtenpandjes om hun koopwaar rechtstreeks van uit hun boot in de gracht hun pakzolders konden hijsen. Daarom zit er bijna aan elk grachtenpand een hijsbalk aan de voorgevel. De grachtenpandjes zijn redelijk smal, voor de arme kooplieden. Want hoe smaller hoe goedkoper. Aan de Herengracht stonden de brede grachtenpanden voor de rijke kooplieden en de regenten. Festivals In de Prinsengracht word al 33 jaar het prinsengrachtconcert gehouden. Het is een klassieke muziek concert. Er is een podium die op het water drijft en je kan er gewoon naar toe in je bootje, maar je moet wel vroeg zijn anders zit je achteraan. En als je geen bootje hebt kan je het gewoon thuis kijken. Het word live uitgezonden op de AVRO. Ook de gay pride gaat door de Prinsengracht. De gay pride wordt al sinds 1996 gehouden. Het is een feestelijk festival met een homocultureel karakter. Het hoogtepunt van de gay pride is de canal parade, de canal parade is een optocht van versierde boten die door de prinsengracht vaart. Een heel weekend lang maken de bezoekers een feestje bij het festival. Jaarlijks komen er honderdduizenden bezoekers op dit evenement af. Het is een van de meest bezochte evenementen van Nederland. schaatsen schaatsen? Ja, dat kan op de prinsengracht. En niet op een kunstschaatsbaan, maar op echt natuurijs. Als het vriest overweegt het waternet de Eenhoornsluis te sluiten, zodat de prinsengracht kan dicht
5
vriezen. Er komt dan wel een vaarverbod in de prinsengracht, maar er zijn nog drie andere grachten van de grachtengordel. Anne Frank Veel musea en bekende gebouwen staan langs de prinsengracht, waaronder het Anne Frank huis. Het huis waar Anne Frank heeft ondergedoken tijdens de tweede wereldoorlog is omgetoverd tot een museum. Omdat Anne Frank zo bekend is komen er elk jaar rond de 1 miljoen bezoekers naar het Anne Frank museum. Zowat Iedereen weet het verhaal van Anne Frank, maar om de plek zelf te zien waar het allemaal is gebeurd is veel leuker.
Meer te weten komen? Wil je nog meer te weten komen? Kijk dan of je deze vragen kunt beantwoorden. Je moet er wel wat voor doen! De juiste antwoorden vind je op de achterzijde. 1. Zoek de Huddesteen in de Eenhoornsluis en schrijf de tekst op. 2. Ga naar de Rode Hoed aan de Keizersgracht en zoek uit waar het voor werd gebruikt. 3. Zoek uit wat het West Indische huis was, wanneer het gebouwd is, waar het voor diende en wat het belangrijkste is wat er ooit is gebeurd 4. Ga naar de Singel en zoek uit welk plaatje bij welk woord hoort. De woorden zijn: Torensluis, Bloemenmarkt, Het huis De Zeevrugt en de Ronde Lutherse Kerk.
Plaatje 1
Plaatje 3
Plaatje 2
Plaatje 4
6
De antwoorden: 1. zeedyks hooghte zynde negen voet bug duym boven stadtspeyl. 2. Als hoedenmakerij en in de oorlog als schuilkerk. 3. Plaatje 1: Torensluis, Plaatje 2: bloemenmarkt, Plaatje 3:Het huis de zeevrugt, Plaatje 4: De Ronde Lutherse kerk. 4. Het West Indisch huis was een koophuis dat gebouwd is in 1617 en diende als kantoor/vergader plaats voor de West Indische Compagnie. Het belangrijkste wat er ooit gebeurt is in het huis is dat de WIC in 1625 een vergadering liet plaats vinden waarin werd besloten tot oprichting van de stad Nieuw Amsterdam, die later de naam New York kreeg.
7
