WHIPLASH MAGAZINE. Het begint met een droom... In dit nummer onder meer:

Beeld en fotografie: Ingeborg Crum

WHIPLASH MAGAZINE

HÉT WHIPLASH LIJFBLAD 22e jaargang | nummer 3 | december 2010

Het begint met een droom... In dit nummer onder meer: • Dromen, inspiratie en unieke keuzes • Last van geluid • Digitaal whiplashplatform live

advertentie

Whiplash en onbegrepen! de Juricon Adviesgroep gespecialiseerd in Sociaal Verzekeringsrecht (WAZ, WAO, WW), Sociale Voorzieningen (WVG en Pgb) en reïntegratie (REA). Bezwaar-, beroeps- en hoger beroepszaken en praktische reïntegratie. Landelijk werkend. Roel Beukema - ASSEN - tel. 0592 - 405336

Ondersteuning van rug en nek DEFA Bolletjeskussen

• Zeer geschikt voor mensen met een gevoelige rug • Getest en aanbevolen door fysiotherapeuten • Ventilerende werking • Eenvoudig te plaatsen op elk gewenste stoel

DEFA Draaikussen

• Een draaibeweging maken zonder de rug te bewegen • Geschikt voor mensen met rug- of gewrichtsproblemen • Voor thuis, in de auto of werkplek • 2 maten; ø 30 en 39 cm

DEFA Hoofdsteunkussen

Het kussen dat masseert

42 .50 Moeiteloos in- en uitstappen

DEFA Lordose Zitsteun

Voor een zithouding zonder rugklachten

• Voorkomt en bestrijdt rugklachten • Ontwikkeld en getest door fysiotherapeuten • Zorgt voor een anatomisch natuurlijke zithouding • Past op elke stoel; op hoogte instelbaar

27 .50

DEFA Ergonomische Lendensteun (verstelbaar)

Voor totale ontspanning

34 .50

• Extra steun in de onderrug • Goede zijdelingse steun • Vermindert vermoeidheid • Verstelbaar d.m.v. spanbanden • Past in elke auto • Incl. hoes

Veilig én comfortabel!

DEFA Anatomisch Wig- Zitkussen

• Helpt ter voorkoming van een whiplash en ontspant de nekspieren • Aanbevolen door ergonomen • Universeel toepasbaar op vrijwel elke hoofdsteun

27 .50

Voor informatie Telefoon: 020-6846226 Email: [email protected] of kijk op www.defa.nl

Verkrijgbaar bij o.a. Welzorg en Thuiszorgwinkels, Fysiotherapeuten, de Medische Vakhandel, Halfords, Brezan, Medicorners van Vierstroomzorgring AutoStyle dealers en de betere autoshop. Ook in België.

• Voorkomt spanning in nek, schouders en rug • Corrigeert de houding van bekken en rug • Extra comfort en veiligheid • Tegen wegglijden in de stoel

27 .50 Meer zitcomfort minder klachten

34 .50 Op al onze gezondheidskussens 2 jaar garantie

Voorwoord

Toekomstbeeld Sinds ik op 5 oktober het voorzitterschap heb overgenomen van Petra Meese, hoor ik dat veel mensen in mijn kennissenen vriendenkring, waarvan ik het niet wist, in het verleden een whiplash hebben gehad. Voor een aantal is het lang geleden, maar voor sommigen is het nog vrij recent. Blijkbaar is het een aandoening waar je na verloop van tijd niet graag meer over praat, omdat je hebt leren leven met de gevolgen ervan. Gelukkig zijn er ook mensen bij die helemaal geen restverschijnselen meer hebben. Bij mijn eerste oriëntatie de afgelopen 6 weken valt het mij op dat er binnen de Whiplash Stichting een prettige sfeer hangt en dat het allemaal leuke en actieve vrijwilligers zijn, die ik tegenkom. Op de expertmeeting van 18 november bijvoorbeeld heb ik een prima dialoog kunnen waarnemen tussen patiënten, bedrijfsartsen en verzekeringsartsen. Waren alle bedrijfsartsen en verzekeringsartsen maar zo communicatief en bereid om te luisteren. Ik weet inmiddels dat whiplash een zeer complexe aandoening is, die zich in de praktijk op vele verschillende wijzen kan manifesteren en waarbij niet simpel door de arts/ specialist de diagnose gesteld kan worden. Aan ons de taak om naar de toekomst dit beeld van de aandoening verder duidelijk te maken, zodat whiplash adequater gediagnosticeerd en behandeld kan worden. Ronduit zorgelijk vind ik de terugloop van leden/donateurs van de Stichting. Het moet toch mogelijk zijn meer donateurs te krijgen en te houden. Zeker als je weet dat van de 25.000 whiplashgevallen per jaar er na twee jaar ongeveer 20% chronisch wordt. Kijkt u vooral regelmatig op onze vernieuwde website voor verder nieuws over de voordelen voor donateurs! Mijn toekomstbeeld is een nog actievere patiëntenorganisatie met volop enthousiaste leden/donateurs, waarin veel activiteiten plaatsvinden. Een club waar het vrijwilligerswerk vooral ook leuk is en een duidelijke toegevoegde waarde heeft. Maar ook een patiëntenorganisatie die gezag uitstraalt en in de maatschappelijke omgeving een onafhankelijke positie blijft innemen en bij veel partijen respect ontmoet. Dit betekent dat we onze kernactiviteiten - lotgenotencontact, voorlichting en belangenbehartiging - nog beter moeten gaan invullen. Op korte termijn wil ik met ons (gedeeltelijk) nieuwe bestuur dit gaan concretiseren in meetbare doelstellingen. Hoe beter en concreter we dit invullen, hoe enthousiaster we kunnen worden voor de realisatie daarvan! Gaarne wil ik u wijzen op de mogelijkheid om vóór 1 januari van zorgverzekeraar te wisselen. Lid worden van een of andere collectiviteit (bijvoorbeeld ouderenbond) kan vaak ruim 100 euro per jaar aan kosten besparen met vaak betere voorwaarden. Langs deze weg wil ik u allen oproepen om ideeën en suggesties aan te leveren, maar ook - als u tijd hebt en het leuk vindt - u op te geven als vrijwilliger voor de Whiplash Stichting, want vele handen maken het werk wat lichter. Louk de Both, voorzitter [email protected]

1

Vacature

Word vrijwilliger! Contactpersonen gevraagd (m/v)

Uw profiel

Om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar

Wij zoeken vrijwilligers die zelf whiplash hebben of als ouder

voorlichting, hulpverlening, begeleiding en belangen-

dan wel partner bij een whiplashpatiënt betrokken zijn. Indien

behartiging, zoeken wij gemotiveerde vrijwilligers voor de

u zelf whiplash heeft, is het voor uitvoering van de functie van

functie van contactpersoon. Als contactpersoon biedt u een

belang dat u whiplash heeft ingepast in uw leven.

luisterend oor. U geeft informatie, advies en tips over het whiplashsyndroom en verwijst door naar instanties.

Ons aanbod Gedurende de periode van 1 jaar wordt u op het werk

Wat verwachten wij van u?

voorbereid met cursussen (6 dagen in de omgeving Bunnik)

Wij komen graag in contact met mensen die een dagdeel

en stages (indien mogelijk in uw nabije omgeving). Naast

per week of een paar dagdelen per maand beschikbaar

een onkostenvergoeding bieden wij u een uitdagende en

willen zijn, in eerste instantie voor de telefonische hulpdienst.

inspirerende ‘baan’ als vrijwilliger. Een baan waarin u veel kunt betekenen voor whiplashpatiënten.

Interesse? Is uw interesse gewekt en wilt u uw ervaring inzetten om anderen tot steun te zijn? Schrijf dan een brief naar de Whiplash Stichting Nederland, t.a.v. Karin van der Maas, vrijwilligerscoördinator, postbus 105, 3980 CC Bunnik. Of e-mail naar: [email protected]. Wilt u eerst meer informatie, dan kunt u Karin bellen op telefoonnummer: 030-6565000.

2

Inhoud BOEIENDE ERVARINGEN Verhalen van de Nationale whiplashdag 2010: Dromen, inspiratie en unieke keuzes Geniet nooit met mate!............................................................. 14 Out of Africa .............................................................................. 24 Mantra Chanten geeft me hoop ............................................... 28 Cacofonie van geluid . ................................................................ 8

4

INFORMATIEF Oorsuizen en overgevoelig voor geluid..................................... 4 Evidence(?)-based practice:

18

Over valkuilen, mythes en verhalen ........................................ 18

COLUMNS Louk de Both Toekomstbeeld ....................................................1 Henk Brejaart Koken met whippies - Soto . ........................... 35 Jacquelien Een weldaad voor lichaam en geest..................... 11

EN MEER... Vacature contactpersonen ...........................................................2 Digitaal whiplashplatform live!................................................. 12 Prikbord | deel 1......................................................................... 12 Prikbord | deel 2......................................................................... 33 Helpdesks .................................................................................. 32 Contact / colofon ...................................................................... 37

35

Geluid

Alles wat geluid produceert, doet wat met mij Door José Kocx-Perquin

Wijke van der Kooi heeft als vrijwilligster bij de Nederlandse Vereniging Voor Slechthorenden (NVVS) veel contact met mensen die problemen ondervinden met geluid. Zelf is ze overgevoelig voor geluid. Vanuit haar ervaring schreef ze twee boeken over slechthorendheid, tinnitus en hyperacusis: wat is het, hoe is het om hier mee te leven en wat kan je doen?!

Waarom heb je boeken geschreven over

gegeven moment had ik veel informatie verzameld via

gevoeligheid voor geluid?

brieven, telefoontjes en e-mails. Om dat toch met zoveel

Na vijfentwintig jaar gewerkt te hebben als maatschap-

mogelijk mensen te kunnen delen ben ik dat onder gaan

pelijk werkster, moest ik mijn werk opgeven omdat ik

brengen in een boek. Zo is mijn eerste boek ontstaan.

vastliep. Ik was extreem vermoeid en het heeft jaren geduurd voor ik er achter kwam dat deze vermoeidheid

Je hebt daarna nog een boek geschreven met

met mijn oren te maken had.

twee andere vrouwen.

Nadat ik ontdekte dat het om hyperacusis ging, heb

In 2008 organiseerde de NVVS vanwege haar honderd

ik een oproep gedaan in HOREN (magazine van de

jarig bestaan een lotgenotendag. Daar trof ik mevrouw

NVVS) om te achterhalen of er meer mensen waren met

Paalman, homeopathisch arts. Ik had een presentatie

overgevoeligheid voor geluid. Er kwamen vier reacties.

gehouden en na afloop gaf ze aan mij nog eens te willen

Met die mensen heb ik ervaringen uitgewisseld, dat was

ontmoeten. Daar is uiteindelijk een vriendschap uit ge-

heel waardevol. We wilden meer. Na negen maanden

groeid. Zij adviseerde mij om een Ankertje te schrijven

heb ik nog een bijeenkomst georganiseerd: de opkomst

over alles wat ik wist over hyperacusis.

was toen twaalf personen.

Ik had al veel tekst, en er was ná 2008 ook wel weer

We moesten hiermee verder gaan, want er was geen

nieuws bijgekomen. Het hoefde ‘alleen maar’ opnieuw

erkenning en herkenning van ons probleem. We wisten

gerubriceerd te worden. Dat werd een Ankertje. Het zijn

niet waar we met onze klachten heen moesten; in het

handzame boekjes van tien euro die gemakkelijk over

reguliere circuit was er niets dat ons verder hielp. Omdat

de toonbank gaan. Op deze manier kon ik met mijn

ik vanwege mijn slechthorendheid vrijwilligster was bij

informatie over hyperacusis een breed publiek bereiken.

de NVVS, ben ik de kar gaan trekken.

Wat wij vooral nodig hebben is dat er bij zorgaanbieders bekend wordt wat wij doormaken.

De aard van deze handicap brengt mee dat mensen

Ik ben gestart met schrijven. Mevrouw Paalman kreeg

niet zo gemakkelijk bij elkaar te krijgen zijn. Op een

er ook affiniteit mee en is mee gaan schrijven.

4

van schoenen op het parket, een stukje papier dat ritselt, het neerzetten van een kopje op een schoteltje, het klikken van ringbanden tijdens een vergadering. Het geeft mij een zwaar gevoel in mijn hoofd, een gevoel dat mijn hoofd op knappen staat. Ik weet dat het niet zal gebeuren, maar mijn hoofd loopt vol, het loopt over. Ik word er ongelooflijk moe van en ben niet meer vooruit te branden.

Wat is tinnitus? Tinnitus is in de volksmond beter bekend als oorsuizen. Het is een constante piep, getik, brommen of een ander soort geluid dat je voortdurend in je oren hebt. Een geluid dat jij alleen maar hoort. Een enkele keer is het door een KNO-arts met een stethoscoop waarneembaar, maar dat gebeurt zelden. Het gros van de mensen met tinnitus hoort dat alleen Tenslotte kwam ook mevrouw Sleeboom erbij. Zij is

maar zelf en het geluid kan allerlei vormen aannemen.

werkzaam als psychiater in de hulpverlening voor mensen met gehoorproblemen. Sleeboom is binnen de

Hoe ontstaat tinnitus?

NVVS een bekende persoonlijkheid. Bovendien spreekt

Tinnitus kan op verschillende manieren ontstaan. Door te

zij gebarentaal. Zij begeleidt mensen met een gehoor-

harde muziek uit onder andere een Ipod of MP3-speler,

probleem (in de meest ruime zin, zoals doofheid, slecht-

bijvoorbeeld bij beroepsmusici. Maar ook bij andere be-

horendheid, ziekte van het evenwichtsorgaan ‘menière’,

roepen waarbij veel geluid wordt geproduceerd. Denk

tinnitus, hyperacusis, e.a.). Gedrieën hebben we het

daarbij aan vrachtwagenchauffeurs, werknemers in fa-

‘ankertje’ geschreven.

brieken, zoals spin- en weverijen, de keramische industrie. Er zijn heel veel mensen die slachtoffer zijn ge-

Wijke, kun je iets meer vertellen over

worden van geluidsoverlast tijdens hun werk. Maar

gevoeligheid voor geluid?

het kan ook voorkomen bij mensen die hersenletsel

Overgevoeligheid voor geluid noemt men ook hyper-

hebben opgelopen, door herseninfarcten of door een

acusis. Er zijn heel veel mensen die gevoelig zijn voor

verkeersongeval. De haarcellen in het binnenoor raken

geluid, maar niet weten dat het een naam heeft. Ook

beschadigd en kunnen plat gaan liggen en komen niet

voor mij was het een lange zoektocht om erachter te

meer overeind.

komen wat ik had.

Gehoorbeschermers zijn van wezenlijk belang voor

Voor mij is overgevoeligheid voor geluid alles wat met

mensen die langdurig aan veel lawaai bloot worden

geluid te maken heeft. Dat is iemands stem, het klakken

gesteld.

5

Geluid Komt tinnitus en hyperacusis ook voor bij whiplashpatiënten? Hyperacusis kan aan ruim 40 aandoeningen gelinkt worden. In de loop der jaren ben ik benaderd door mensen die mij over hun overgevoeligheid voor geluid vertelden, na een ongeluk waarbij het hoofd betrokken is geweest. Bijvoorbeeld bij een auto-ongeluk, maar ook bij mishandeling en agressie met lichamelijk letsel als gevolg. Ik had eens een lerares aan de telefoon. Zij had het schoolbord op haar schouders gekregen en daardoor een whiplash opgelopen. Zij had na dit ongeluk heel veel last van overgevoeligheid voor geluid. Ook sprak ik iemand die werkte met geestelijk gehandicapten. Hij had een kopstoot gekregen van een agressieve bewoner, daarbij een whiplash opgelopen en hij

Met welke klachten moet ik

kreeg ook last van hyperacusis. Het kan ook een gevolg

naar de huisarts gaan?

zijn van bijvoorbeeld een herseninfarct, bij de ziekte van

Het is altijd goed dat je met klachten aan je oren naar

menière, bij HSP (hoog sensitieve personen), ziekte van

een huisarts gaat. Deze kan je door verwijzen naar een

Lyme.

KNO-arts. De KNO-arts kan door onderzoek uitsluiten dat er tumoren of ontstekingen aanwezig zijn.

Wat is de impact van deze aandoening?

Zo’n onderzoek kan ook duidelijk maken of er verhelpbare

Voor deze groep mensen geldt hoe dan ook de extreme

oorzaken zijn. Indien dit niet het geval is, kan het zijn dat

vermoeidheid. Daarnaast concentratieproblemen, duize-

de diagnose hyperacusis of tinnitus gesteld wordt.

ligheid, slapeloosheid, agressie en depressie. Dit zijn wel

Maar er zijn ook mensen die van een koude kermis thuis

de meest voorkomende klachten. Dan zijn er nog heel

komen en zich niet herkend en erkend voelen door hun

veel andere klachten, zoals de coördinatieproblemen,

KNO-arts.

fybromialgie. Als ik veel last heb, kan ik niet meer goed

Een ander traject is, dat je door je huisarts naar een

schrijven. Het worden hanenpoten.

audiologisch centrum wordt verwezen. Hier kunnen ze

Veel mensen met hyperacusis leven in een isolement.

met bepaalde testen onderzoeken of en in welke mate

Mede daarom is er waarschijnlijk ook zo weinig over

jij gevoelig bent voor geluid. Vrijwel alle audiologische

bekend. Ook ik moet mijn sociale contacten doseren. Ik

centra in Nederland zijn daar op toegerust.

moet altijd bekijken, wat kost het mij en wat baat het mij.

Als de diagnose hyperacusis of tinnitus gesteld wordt,

Daar maak ik een afweging in. Dat is heel jammer en ook

willen mensen geholpen worden. Een operatie of medi-

vrijheidsbeperkend, vooral als je iets leuks wilt doen. Je moet

catie om hyperacusis te genezen is er niet. Meestal gaat

voortdurend betalen met rust, hersteltijd in acht nemen,

het dan om een therapie van counseling en leren omgaan

je terug trekken tot je het gevoel hebt dat het weer gaat.

met je klachten. Het een plek geven in je leven.

6

Heb je tot slot nog wat tips voor ons?

Dan is er nog Orakel, een voorlichtingsinstituut dat hulp-

Tegen tinnitus kan je je niet wapenen. Het zit in je hoofd

middelen heeft voor allerlei oorgerelateerde klachten. Zij

en als je daar niet mee om kunt gaan, als het je

geven voorlichting op het gebied van geluiddemping voor

leven ruïneert, dan is het handig om naar één van de

mensen met hyperacusis. Mensen met tinnitus kunnen

behandelcentra in Nederland te gaan. Die kunnen een

daar uitproberen of hulpmiddelen voor tinnitus een op-

stukje begeleiding geven om het een plek te geven.

tie zijn. Denk bijvoorbeeld aan een muziekkussen voor

Voor hyperacusis geldt eigenlijk hetzelfde. Als je het

onder het hoofdkussen om in slaap te kunnen komen.

gevoel hebt geen kant meer uit te kunnen, probeer dan ook eens bij een van de tinnituscentra binnen te komen.

Meer weten?

Daarnaast kun je in het dagelijks leven wat praktische

Wilt u meer eten over het laatste boekje dat Wijke van

dingen gebruiken, zoals oorbeschermers of oordopjes.

der Kooi geschreven heeft over dit onderwerp, hierbij de

Bijvoorbeeld herriestoppers, te koop bij de bouwmarkten

informatie:

of bij de apotheek. Je kunt otoplastieken laten maken. Er wordt dan een afdruk van je gehoorgang op maat gemaakt, daar worden filters ingezet die het geluid een aantal decibellen dempen. Alleen geldt wel, dat welke bescherming je ook gebruikt, je ze nooit vierentwintig uur per dag mag dragen. Als je de oren super afschermt van geluid, dan gaat je gehoorzenuw op een gegeven moment nog gevoeliger voor geluid te worden. Dan kan niets meer. Het blijft belangrijk dat je de gehoorzenuw geluid blijft aanbieden, want die zenuw zit er niet voor niets, hij moet getraind en geactiveerd blijven.

Overgevoelig voor geluid: Leven met hyperacusis. ISBN 978-90-202-0384-4 Uitgeverij: Ankh-Hermes bv-Deventer Ankertjesserie 336 Verkrijgbaar bij de NVVS en de boekhandel voor € 9,90. Meer informatie: www.nvvs.nl

7

Persoonlijk

Cacofonie van geluid Geluid is er altijd en overal. Voor de meeste mensen waarschijnlijk een vanzelfsprekende bijkomstigheid van het leven. Maar wat als geluiden onverdraagzaam zijn en je altijd suizingen hoort? Ik wil u graag meenemen in mijn wereld van geluid Door Claske Hagenbeek

Door het ongeval werd ik namelijk direct overgevoelig voor ieder denkbaar geluid (hyperacusis). Een zeer

Begin december 2008 ben ik op de autosnelweg in een

onwerkelijke ervaring en in het begin lastig uit te leggen. Het

spin terecht gekomen. Een achteropkomende auto heeft

is niet dat ik geluiden harder hoorde dan ze daadwerkelijk

mijn wagen tijdens de draai frontaal geraakt. De klap

waren. Mijn gehoor leek normaal. Het probleem zat in

van het ongeluk heeft veel impact: pijn en bewegings-

de manier waarop mijn hersenen een geluid verwerkten.

beperkingen, evenwichtsstoornissen, vegetatieve pro-

Het leek alsof de geluidsfilter verdwenen was. Normale

blemen, cognitieve klachten, ontregeling van de biolo-

geluiden waren onverdraagzaam hinderlijk en kwamen

gische klok. Toch zijn dat niet mijn grootste belem-

oorverdovend hard aan. Misschien herkent u dat gevoel

meringen in het dagelijks leven. Vanaf het moment van

bij een krassende nagel over een schoolbord. Zo kwam

het ongeluk steekt één klachtensoort er met kop en

het geluid van het tikken van de klok of de regen op het

schouders bovenuit: mijn audiovisuele beperkingen en

raam op mij over. Enkele andere huis-tuin-en-keuken

dan vooral de gehoorklachten. Door het ongeluk kreeg ik

voorbeelden: het omslaan van een bladzijde van een

last van oorsuizingen en overgevoeligheid voor geluid.

boek, het zoemgeluid van de koelkast en verwarming, een telefoon die overgaat, een toilet dat doorgespoeld wordt,

Gehoorproblemen na het ongeluk

het piepen van de magnetron, het roeren in een kopje,

Mijn oorsuizingen (tinnitus) laten zich het best beschrijven

een lopende kraan, voetstappen en ga zo maar door. Wat

als het geruis van de wind of zee, zoals u hoort als u een

een ander wellicht als rustig ervaart of nauwelijks zou

zeeschelp tegen uw oren houdt. Hoe stiller het om me heen

opvallen, kwam bij mij snerpend binnen. Hoe harder het

was, des te meer ik de ruisgeluiden waarnam. Door de ruis

geluid en hoe meer geluiden door elkaar, des te erger ze

heen hoorde ik ook andere geluiden, zoals een zachte piep.

gonsden in mijn hoofd.

Vooral ’s nachts waren de oorsuizingen goed merkbaar. In het begin heb ik geprobeerd met oordoppen te slapen.

De gehoorklachten maakten het haast onmogelijk om

Plotselinge geluiden en omgevingsgeluiden kwamen dan

me te concentreren in gesprekken. Zolang ik zelf aan

minder hard binnen. Nadeel was dat het klopgeluid in mijn

het woord was, overstemde ik de oorsuizingen, wat de

oren daardoor toenam. Ook veroorzaakten de doppen een

gespreksduur verlengde. Door mijn gesprekspartner

druktoename aan de binnenkant van mijn oren. Na een

minder aan het woord te laten, raakte mijn brein minder

tijdje kwam ik erachter dat de oordoppen mijn extreme

snel verzadigd en hield ik een gesprek langer vol. Niet

overgevoeligheid voor externe geluiden verergerden.

alleen de hoeveelheid informatie, het gespreksonderwerp,

8

de zinsconstructies en snelheid van spreken, maar ook

een continue ruis produceert. De bedoeling is dat het

de toonhoogte en hardheid van de stem van een ander

volume van de ruis langzaam wordt opgevoerd om de

hadden hun weerslag op mij. Hoe hoger en sneller

overgevoeligheid voor geluid te kunnen verminderen.

iemand sprak, des te korter ik in staat was het te volgen.

Het idee erachter is een soort van desensibilisatie van de

Voor mij was er dus een duidelijke samenhang merkbaar

gehoorzenuwen. De zenuwen naar de hersenen wennen

tussen de gehoorproblemen en andere klachten, zoals

zo weer aan geluid. Het verschil tussen geluidloos en

informatieverwerking.

plotselinge geluiden is kleiner, omdat er een ruis hoorbaar is. Geluiden kunnen daardoor als minder hard ervaren

Diagnostiek

worden. Het dragen van een ruistoestel en het langzaam

Met mijn huisarts is overleg geweest over mogelijkhe-

opvoeren van de ruis duurt vaak een aantal jaren en vergt

den die gehoorproblemen objectiveerbaar te maken.

een behoorlijk doorzettingsvermogen. Succes is soms

Zij schreef een verwijsbrief voor een audiologisch

in de beginperiode van het dragen van het apparaat al

onderzoek in het UMC Utrecht. Gehoorproblemen en

merkbaar, maar kan niet gegarandeerd worden. Ik heb

tinnitus hebben de speciale aandacht van dit ziekenhuis.

besloten om nu nog geen ruistoestel aan te laten meten,

Er zijn diverse gehoortesten afgenomen, waarvan de

en eerst de resultaten van andere therapieën af te

uitslagen besproken werden met een audioloog. Uit de

wachten.

resultaten kwam inderdaad naar voren dat er sprake is van oorsuizen (tinnitus) en een sterke overgevoeligheid

Ik heb namelijk veel baat bij een zeer zachte behan-

voor geluid (hyperacusis). Als onaangename verassing

delmethode genaamd Integrative Manual Therapy (IMT).

vond men een licht gehoorverlies op de hoge tonen. Het

Deze integrale therapievorm gebruikt technieken die

schijnt overigens dat het gehoorverlies een gevolg kan zijn

werken op het craniosacrale systeem1. IMT heeft voor

van het ploffen van de airbags. Sowieso kan de zwaarte

mij diverse klachten drastisch verminderd, waaronder

van de klap, en mogelijk dus ook de knal van de airbags,

de gehoorklachten. Door een gecombineerde aanpak

invloed hebben op de ernst van de gehoorklachten. Met

van bloedvaten, zenuwweefsel en technieken voor het

de audioloog is gesproken over het al dan niet dragen

hersenvliessysteem, merkte ik direct na de behandeling

van oordoppen. Mijn ervaring werd bevestigd. Het dragen

een blijvende verbetering op de geluidsovergevoeligheid

van oordoppen als bescherming tegen geluid wordt

en het oorsuizen.

over het algemeen afgeraden omdat dit de klachten kan verergeren. Binnenkort staat er een vervolgafspraak

In revalidatiecentrum de Hoogstraat in Utrecht word ik

gepland voor een nieuwe gehoortest. Daaruit zal blijken

momenteel door een ergotherapeut volgens het ASITT

hoeveel verbetering er de afgelopen tijd is opgetreden.

protocol van Sensorische Integratie behandeld (zie ook Whiplash Magazine 3-2009). De aanpak van de gehoor-

Therapie

problematiek maakt onderdeel uit van dit protocol.

Met de audioloog is gesproken over het aanmeten

Resultaat bij gehoorklachten is minder snel te verwach-

van een ruistoestel. Dit is een soort gehoortoestel, dat

ten dan bij de aanpak van de overige zintuiglijke prikkels.

1 Het craniosacraal systeem bestaat uit de hersenen, het ruggenmerg, het dikke vlies dat daaromheen zit (dura mater) en het hersenvocht dat tussen die twee vloeit. Het geheel wordt omgeven en beschermd door de botten van schedel (cranium) en wervelkolom tot onderaan het heiligbeen (sacrum). Binnen dit systeem bevindt zich ook het zenuwstelsel.

9

Persoonlijk Net als bij de aanschaf van het ruistoestel is er geen garantie te geven dat de behandeling op de geluidsovergevoeligheid aanslaat. Het is wel zeker het proberen waard.

Gehoor op dit moment De tinnitus is nu zo goed als verdwenen en alleen nog merkbaar als ik overprikkeld ben. Dat wil zeggen, zodra de druk in de oren toeneemt en ik een zacht sissend geluid hoor zodra er een stilte valt, weet ik dat dit mijn teken is. Namelijk het teken dat ik over de schreef ga en de activiteit of het gesprek zal moeten beëindigen. Doe ik dat niet tijdig, dan kan ik daar ’s nachts en de dagen erna nog naweeën van ondervinden. Ook in de hyperacusis is een sterke verbetering merkbaar. Mijn oren zijn steeds beter in staat zich aan te passen aan wisselende geluidssterktes. Abrupte geluiden gaan goed, mits beneden een bepaald geluidsniveau. Ook voor geluiden die wat langer aanhouden is een verbetering merkbaar. Wel maakt het geluid van bijvoorbeeld de stofzuiger dat ik naar buiten ga voor een wandeling. Met omgevingsgeluiden is het helaas anders gesteld. Het is nog steeds lastig me in situaties te begeven met meerdere geluidsprikkels, zeg maar stereo geluiden. Zodra de decibellen boven een bepaald niveau komen, wordt mijn vecht & vlucht systeem geactiveerd. Om mezelf rustig te houden, probeer ik me in een te drukke omgeving zoveel mogelijk af te sluiten. In het dagelijks leven blijven vooral openbare ruimten, zoals winkels,

De geluiden versterken, zoals gezegd, voor mij de cog-

een uitdaging. Boodschappen doe ik het liefst op een zo

nitieve problematiek van het verwerken van informatie.

rustig mogelijk tijdstip. Bij een bezoek aan een boetiek

Een gesprek voeren gaat veel beter, mits er aan een

op een doordeweekse ochtend vraag ik de verkoopster

aantal randvoorwaarden voldaan wordt. Eén van die

de muziek zachter te zetten. Ik zeg daarbij dat ik het

voorwaarden is dat er geen omringende geluiden zijn

omgekeerde ben van doof, hoewel dat natuurlijk niet

en er maximaal één persoon tegelijk aan het woord is.

helemaal waar is.

Voelde ik me in de begintijd na het ongeluk bezwaard

10

Column Jacquelien om mensen te vragen om de beurt te spreken, nu zijn bepaalde zaken een automatisme. Het gaat om de manier waarop je het aangeeft. Laatst zei iemand tegen me dat het heel sociaal is om mensen uit te laten praten. Nog

Een weldaad voor lichaam en geest

een laatste voorbeeld. Op de eetkamertafel ligt standaard

Eigenlijk was er steeds wel een ‘excuus’ om er

een stapel tijdschriften. Zo heeft de visite wat om handen

mee te wachten.Soms is er iets nodig om een

als de koffiemachine of waterkoker ‘herrie’ maakt, of stilte

bepaalde stap te zetten en bij mij was het een

even gewenst is. Het zit hem, hoe clichématig ook, in de

simpel gesprekje met mijn teamleider. Ik vertelde

kleine dingen. Voor hen een kleine moeite, voor mij een

hem dat ik wilde starten met een aantal consulten

groot plezier.

rouwverwerking om zo alles, wat er na mijn ongeluk gebeurd is, beter een plekje te kunnen geven. Hij

Tot slot

gaf mij als tip om naast de rouwverwerking ook iets

Het blijft een uitdaging de balans te vinden tussen het

aan lichaamswerk te gaan doen.

opzoeken van geluid en binnen de perken blijven. Vinden

Kort geleden heb ik de stoute schoenen

van de grens van het maximaal toelaatbare, zonder

aangetrokken en ben voor een kennismakingsles

daarbij het risico te lopen tot langdurige gehoorover-

naar yoga gegaan. Hoe het is bevallen? Ik kan daar

prikkeling. Ik vermijd geluiden niet, maar probeer wel net

maar één antwoord op geven: wat is dat heerlijk!

onder die, voor mij aanvaardbare, grens te blijven. Binnen

De eerste keer was het erg onwennig en weet je

de grenzen blijf ik mezelf uitdagen. Zo heb ik bemerkt

niet goed wat je moet doen. De keren erna wordt je

dat het op de praatstoel zitten een vorm van aangeleerd

steeds meer één met je lichaam. Het allermooiste

gedrag is, dat zich de afgelopen twee jaar bij mij heeft

vind ik dat je leert luisteren naar je lichaam zonder

ontwikkeld. Nu is het zaak om in de gaten te houden

dat je daar iets van hoeft te vinden. Kun je een

wanneer die neiging tot overmatig praten ontstaat. Het

bepaalde oefening niet? Niemand die daar iets

is een persoonlijk ontwikkelpunt geworden om mezelf af

van zegt of vindt. Jij bent degene die aangeeft

te remmen. Door goed te luisteren, wordt het bovendien

tot hoever je gaat. Onvoorstelbaar is het hoeveel

weer steeds beter mogelijk om een gelijkwaardige ge-

voordeel je kunt halen uit een goede ademhaling.

sprekspartner te zijn. Het geeft voldoening te weten

De rust die ik vind tijdens en na de les is niet te

zelf invloed te kunnen hebben op kleine veranderingen,

beschrijven.

welke uiteindelijk weer zullen leiden tot een grotere

Het is zo fijn om weer op een positieve manier met

omslag. De therapieën helpen mee aan het kunnen

mijn lichaam bezig te zijn en ook iets goeds te doen

verleggen van grenzen. Zolang deze nog verder ver-

voor mijn lichaam. Ik vond mijn lichaam eigenlijk best

schoven kunnen worden, valt er wat mij betreft voldoen-

lastig en niet leuk meer door de vele dingen die ik

de winst te behalen in mijn herstel.

niet meer kon. En nu leer ik op een hele fijne manier opnieuw mijn lichaam met beperkingen kennen.

Lees voor meer informatie over gehoorproblemen het

Ook met beperkingen kan het goed zijn, en dat ga

artikel op pagina 4 van dit blad. Of bezoek www.nvvs.nl.

ik me eigenlijk nu pas realiseren.

11

Prikbord | deel 1 Log in op de nieuwe website

Op 5 oktober is ook Ilona van den Dobbelsteen-Kegels

www.whiplashstichting.nl:

toegetreden tot het bestuur van de WSN. Voor de WSN

unieke community voor u!

wil Ilona zich vanuit haar ervaringsbetrokkenheid in-

Op 7 november is het nieuwe digitaal whiplashplat-

zetten om mensen te binden en initiatieven te bundelen

form van de WSN live gegaan! Het platform is een

die whiplashpatiënten beter kunnen ondersteunen. 

plek voor iedereen die geïnteresseerd is in whiplash of hier zelf mee te maken heeft. Graag voeren wij daar,

Aanbieding donateurs: 20% korting bij Leesgemak

ook met u, een opbouwende dialoog over whiplash.

Heeft uw klachten bij lezen en schrijven? Leesgemak. nl biedt hulpmiddelen die de houding tijdens het lezen of schrijven ondersteunen. Bijvoorbeeld een steun die uw boek op een verhoging plaatst, zodat u met uw hoofd rechtop kunt lezen. De producten zijn licht van gewicht en in- en uitschuifbaar. Makkelijk op te bergen of mee te nemen naar een vergadering of op reis. Leesgemak.nl geeft donateurs van de Whiplash Stichting Nederland een korting van 20% op haar hulpmiddelen. Meer informatie op www.leesgemak.nl. Contact en bestellen kan via dezelfde website. Vermeld bij de

Op het platform treft u de speciale inspiratie-weblog voor whiplashdromen, veel informatie, tips, digitale kaarten-van-waardering en blogs. Donateurs van de Whiplash Stichting kunnen met een eigen inlogcode op een afgesloten gedeelte extra informatie downloaden en contacten leggen via een forum en een prikbord. Meer informatie over het inloggen voor donateurs: [email protected] of via T. 0306565000. Nieuwe voorzitter en nieuw bestuurslid Whiplash Stichting Nederland Louk de Both is per 5 oktober 2010 benoemd tot nieuwe voorzitter van de Whiplash Stichting Nederland (WSN). Louk brengt zijn bestuurlijke ervaring, strategisch inzicht, innovatieve instelling en een groot relatienetwerk mee om whiplash meer expliciet op de kaart te zetten en de dienstverlening en belangenbehartiging van de WSN te versterken.  12

opmerkingen uw naam en donateurnummer.

Grote actie voor slachtoffers in december

mannen scheren zich in de auto.’ Ook het gebruik van

Ieder jaar neemt De Telegraaf het initiatief voor een

elektronische apparatuur tijdens het rijden raakt steeds

‘kerstgroet’-actie. Dit jaar besteedt de krant een hele

meer ingeburgerd.

week (13 tot en met 18 december) aandacht aan

Dit alles veroorzaakt een tragere reactie op de verkeers-

slachtoffers in Nederland om hen een hart onder de

omgeving. Bellende automobilisten maken vier keer

riem te steken en tevens aandacht te vragen voor hun

meer kans op een ongeluk! De toename in reactietijd

problematiek. Ook Wakker Nederland en omroep MAX

blijkt bij bellen gemiddeld 0,25 seconde en is nog

zijn bij de actie betrokken.

langer bij het invoeren van een telefoonnummer

In het kader van de actie sturen diverse bedrijven en

(0,36 seconde), aldus onderzoek van de SWOV. En

particulieren een ‘kerstgroet’ aan slachtoffers door

handsfree bellen scoort daarbij nauwelijks of niet beter

hen bijvoorbeeld een dagje uit aan te bieden of een

dan ‘handheld’ bellen. Dat betekent dat ze meer meters

bos bloemen. Fonds Slachtofferhulp wil ook voor

afleggen, vóórdat ze beginnen met remmen. Bij een

whiplashpatiënten deze attenties ter beschikking

snelheid van 100 km per uur is dat zeven meter later en

stellen. Houd hiervoor goed onze website in de gaten!

bij 50 km per uur 3,5 meter. Die extra afstand kan het verschil zijn tussen op tijd stilstaan of inrijden op een file.

Campagne ‘afleiding in het verkeer’

Om ongevallen te voorkomen is het onvoldoende dat

Afleiding van de verkeerstaak is één van de oorzaken

de politie de handhaving van regels controleert, zoals

van de 25.000 whiplashongevallen die jaarlijks in het

bijvoorbeeld over het handsfree bellen tijdens het

verkeer plaatsvinden. De Whiplash Stichting Nederland

autorijden. Een stimulerende campagne als deze is

is dan ook blij met de landelijke campagne die aandacht

dan ook een prima initiatief. Sterker nog: om het aantal

vraagt voor de risico’s van ‘afleiding in het verkeer’.

whiplashslachtoffers te verminderen is het noodzakelijk

Dit initiatief gaat uit van het ministerie van Verkeer &

hier een discussie over op gang te brengen.

Waterstaat, Veilig Verkeer Nederland, RAI, KLPD,

Kijk op www.laatjenietafleiden.nl voor meer informatie

BOVAG en ANWB.

over de campagne, over risico’s en tips voor verantwoord gebruik van elektronische apparatuur en doe

Elke dag zie je wel mensen die capriolen uithalen

daar de zelftest om het effect van afleiding te ervaren.

achter het stuur, die niets met het besturen van de auto

George Offers, bestuurslid WSN

te maken hebben. Het meest vreemde dat ik ooit zag, was een man die achter het stuur trompet zat te spelen. Woordvoerder Miranda Brandsen van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) meldt ook: ‘Bellen, aan de knoppen van de radio draaien. Bestuurders verwisselen even een cd’tje, dat dan ook nog valt. Of ze pakken iets wat ze doorgeven aan iemand op de achterbank. Mensen draaien soms een sigaretje en omklemmen het stuur met hun knieën. Vrouwen stiften hun lippen voor het stoplicht, 13

Inspiratie

Geniet nooit met mate! Door Fleur van Leeuwen

‘Geniet nooit met mate’. Deze spreuk van Loesje is het levensmotto van Ingeborg Crum. We hebben een gesprek over inspiratie, kunst en haar leven dat na een whiplash ingrijpend veranderd is. Als ik aanbel bij de arbeiderswoning van Ingeborg in Eindhoven is ze bezig de was op te hangen. Ze biedt me aan even lekker bij te komen van mijn treinreis, maar ik volg haar liever naar de kleine tuin. We lopen door haar mooie lichte atelier waar allerlei gereedschap en materiaal geordend ligt. De heldere najaarszon beschijnt door de bomen nog haar terras. Onder de wapperende was scharrelen kippen tussen de planten. ‘Deze dier-

Spiritualiteit en creativiteit

bare dames zijn al op leeftijd’, zegt Ingeborg als ze een

Vijfenvijftig jaar geleden werd Ingeborg in Eindhoven

volgende handdoek ophangt. Betere huisdieren zijn

geboren. Tijdens haar middelbare school was Ingeborg

er volgens haar niet. Ze kan het houden van kippen

erg bezig met spiritualiteit en overwoog in te treden in

iedereen aanraden. De levendigheid, het gemakkelijke

het klooster. Tegelijkertijd trok de kunstacademie enorm

onderhoud en de heerlijke eitjes maken ze bij iedereen

en de keuze werd moeilijk. Uiteindelijk werd het door

geliefd. Dus bij afwezigheid is er altijd wel iemand die

omstandigheden iets geheel anders. Ze belandde in de

voor ze wil zorgen.

gezondheidszorg, waar ze met veel plezier in binnenen buitenland met verstandelijk gehandicapten heeft

De kippen geven Ingeborg elke ochtend

gewerkt. Op latere leeftijd bood het leven haar de

een reden om uit bed te komen.

mogelijkheid om theologie te studeren. Deze kans heeft ze met beide handen aangegrepen waarna ze met veel

Ze is verantwoordelijk voor ze is en daarmee geven ze

plezier werkte in het pastoraat van een psychogeriatrisch

mede zin aan haar bestaan.

verpleeghuis. Ze verzorgde daar vaak de uitvaarten van bewoners die ze begeleid had. Haar creativiteit kon ze

Dan nodigt Ingeborg me binnen uit aan een mooi gedekte

volop kwijt in het zoeken naar een passende metafoor

tafel met katoenen servetten. De kamer is prikkelarm

om iemands persoonlijke levenspad te symboliseren.

ingericht en wordt verlevendigd door de mooie beelden die Ingeborg maakt. De sfeer ademt aandacht en rust

Zombie

uit. Tijdens een heerlijke Bourgondische lunch met een

In 2000 werd haar auto van achteren aangereden toen

glaasje wijn, vertelt Ingeborg me over haar leven.

ze voor een stoplicht stilstond. De toegesnelde bezorgde toeschouwers verbaasden haar. Ze realiseerde zich

14

niet wat er eigenlijk gebeurd was, maar thuis drong

Nieuw leven inblazen

langzaam tot haar door hoe groot de klap geweest moest

Via de huisarts kwam ze in contact met een neuro-

zijn. Ze bleek vol blauwe plekken te zitten. Binnen een

psycholoog. Zijn onderzoek en begeleiding zijn

week verwachtte ze weer op haar werk te verschijnen,

heel cruciaal gebleken in het begrijpen en leren om-

maar ze is nooit meer terug geweest, behalve voor

gaan met de cognitieve problemen. Ze moest er erg

een kopje koffie. De nekpijn, concentratiestoornissen,

aan wennen dat ze niet meer kon werken daar ze zelf

vermoeidheid en vooral de overgevoeligheid voor geluid

zo’n sterk arbeidsethos voelde. ‘Je werkt toch voor je

maakten het voor haar onmogelijk om nog in groepen

brood op de plank!’ Na enige tijd reikte UWV haar een

te kunnen functioneren. Haar werk kon ze daarom niet

integratieproject aan. Er werd Ingeborg de mogelijkheid

meer uitoefenen. Die tijd beschrijft ze: ‘Ik zat als een

geboden om een eigen bedrijf te starten. Ze noemde

zombie op de bank en snapte niet wat er met me aan de

dit WeerWoord en richtte zich op het begeleiden van

hand was. Het was een moeilijke periode, ook vanwege

mensen met zingevingsvragen. Al snel bleek dat dit te

alle keuringsperikelen. De contacten met UWV verliepen

hoog gegrepen was en ze de kar niet meer kon trekken.

vaak erg stressvol. Ik was zo afhankelijk van de visie

Op advies van de arbeidsdeskundige en de specialist

op whiplash die de persoon tegenover mij had. Het ene

heeft ze haar stichting toen op een heel laag pitje

moment begripvol. Het andere moment geclassificeerd

gezet.

als aanstelleritis.’

Ik realiseer me dat ik vrijwillig een leefstijl koos waar ik de ideale handicap voor heb. Haar neuropsycholoog adviseerde haar een regelmatig leven te leiden en stelde samen met haar een dagschema op. Deze opgelegde structuur viel haar zwaar. Na enige tijd viel opeens het kwartje... Sinds haar zestiende verbleef ze regelmatig in contemplatieve kloosters die allen gebaseerd waren op de leefregels van Benedictus. Ze kon de leefregels alleen thuis toch ook toepassen! Ze besloot haar oude wens, een contemplatief beschouwend leven te leiden, nieuw leven in te blazen. Vierenhalf jaar geleden inmiddels ging ze de Benedictijnse regels in haar dagelijks leven invoeren. Er ontstond automatisch een nieuw dagritme bepaald door de getijden, de stilte en het werk. Ora et labora. De bekende kloosterregel van Benedictus: ‘bid en werk’. Een bijzondere situatie was ontstaan, vertelt Ingeborg: ‘Ik realiseerde me dat ik vrijwillig een leefstijl koos waar ik de ideale handicap voor heb.’ 15

Inspiratie Vervolgens haalde ze alle overbodige opsmuk uit haar leven weg om te komen tot een leven vanuit de stilte. Het gaf een verdieping aan het bestaan en haar contemplatieve leefstijl en bracht haar verder in balans.

Vormgeven Enkele jaren na haar ‘buts’ (zoals ze het zelf liever noemt in plaats van haar ongeluk omdat het haar ook

een mal, een afgietsel van maakt. Geen gedoe zoals

geluk gebracht heeft) kwam ze door een cursusaanbod

met klei, want je kunt het zo aan de kant leggen en het

in aanraking met de techniek van het bronsgieten. Het

elk moment weer oppakken.

was een prachtige ontdekking waar haar creatieve ader weer van ging stromen. ‘Het is een ideale techniek als

Ze ontdekte dat ze dit thuis in alle rust kon doen en dat het

je beelden wilt maken en je een whiplash hebt’, zegt

haar leven weer zin en kleur gaf. En van het één kwam

Ingeborg. Want je boetseert met was waar je later, via

het ander. Inmiddels zijn er al heel wat projecten van haar hand tot leven gekomen van brons en zachte steen. Met thema’s die tegelijkertijd heel menselijk en dichtbij zijn, als ook haar religieus bewustzijn weerspiegelen. Zo ontstonden onder andere ‘Geborgenheid’, het ‘Kruisenproject’ en ‘Vreemde Vogels’. Op haar website www.weerwoordinbeelden.com zijn ze te bewonderen. Ook exposeert Ingeborg regelmatig. De mogelijkheden die ze door het leven met een whiplash kreeg en vorm geeft met haar beelden, wil ze graag delen met de ander. Waardoor wat ze vanuit de stilte creëert, resoneert in de gemeenschap.

Inspiratie Op mijn vraag wat haar inspiratiebron is, zegt Ingeborg direct: ‘Het leven is mijn inspiratie’. En vervolgt dit met: ‘Nu leef ik pas mijn ideale leven. De overgang na het ongeluk is moeilijk geweest. Lange tijd heb ik gestoeid en geworsteld met de nieuwe situatie. Ik kan zelfs spreken van een emotionele incontinentie. Toch wist ik dat het goed zou komen zonder dit op één of andere manier te kunnen onderbouwen. Het is uitgekomen!

16

Er is wel veel veranderd en er zijn dingen en mensen die ik moest loslaten. Dat is een natuurlijk verloop in het leven. Ook zijn er dingen die ik mis. Zoals dat ik nooit met een partner zal kunnen samenwonen, omdat dit qua prikkelbelasting teveel energie van me vraagt. Ook kan ik mijn nichtje niet uitnodigen voor logeerpartijen, wat ik heel jammer vind omdat ik dol ben op kinderen. Wat ik haar broer wel heb kunnen bieden. De pijn en de verdere beperkingen die de gevolgen van de whiplash met zich meebrengen neem ik op de koop toe.’

Het belangrijkste is dat ik door de whiplash mijn ideale leven leef! Want ik leef nu een kloosterleven buiten de kloostermuren in combinatie met het werk. Ik ben een blij en gelukkig mens door vanuit de stilte te kunnen leven, wat mijn religieuze behoefte voedt en van waaruit ik mijn creativiteit kan laten bloeien. Alles wat fundamenteel belangrijk voor me is vloeit nu in mijn leven samen.

Nawoord Voor iedereen die geïnteresseerd is in de regels van

De toekomstdroom

Benedictus, kan Ingeborg het eigentijdse boek van Wil

De droom die Ingeborg nog graag zou willen ver-

Derkse aanbevelen: ‘Een leefregel voor beginners’. Je

wezenlijken is een huis in Frankrijk te kopen. Ze kan dan

hoeft volgens Ingeborg geen ‘goe’ katholiek te zijn om

nog meer de stilte opzoeken als ze in een rustig dorp

dit een waardevol boek te vinden. In dit boek past Wil

gaat wonen. Haar plan is om er een soort stiltehuis van

Derkse de monastieke geloften (vanuit het kloosterleven)

te maken, waar af en toe een enkeling langskomt voor

toe op het leven binnen organisaties. Ze gaat in op

rust en contemplatie of om te schilderen en boetseren.

Benedictijns leiderschap (mensen stimuleren tot groei)

Ze is al regelmatig in Frankrijk op zoek naar een

en Benedictijns ‘tijdsmanagement’: de moeilijke kunst

geschikte locatie.

van het beginnen, de nog moeilijkere kunst van het ophouden en de moeilijkste kunst van het vinden van de

De komende Kerstmis, het belangrijkste feest van het

juiste houding tussen het beginnen en het ophouden.

jaar voor Ingeborg, zal ze op haar eigen wijze invullen.

Waardoor je het nooit meer ‘druk’ hebt. Voor mensen die

Door het in stilte te vieren in een stijlvol versierde

de gevolgen van een whiplash in hun leven ondervinden,

woonkamer...........

kan dit een prachtig praktisch boek zijn.

17

De visie van Inge Bramsen

Evidence(?)-based practice over valkuilen, mythes en verhalen Bespreking en bewerkte samenvatting

wetenschap én in de vertaling van de wetenschap

door Dr Leo Geeraedts sr, van een artikel

naar bijvoorbeeld praktische richtlijnen, te herkennen

van Mw Dr I. Bramsen (met haar instemming)

en te voorkomen. Alleen dàn kan de wetenschap de gezondheidszorg optimaal dienen.

Mw Dr Inge Bramsen Mw Dr Inge Bramsen, gezondheidspsycholoog en

Mw Bramsen is bij de WSN vooral bekend om het deskundig

methodoloog, schrijft een 16 pagina´s tellend hoofdstuk

commentaar op het proefschrift van Buitenhuis in 2009 dat

over ‘evidence(?)-based practice’ in een recent boek over

zij samen met haar collega, dhr. Roelofs schreef. In dat

wetenschappelijk onderzoek en de toepassing ervan

commentaar, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift

(1). Aangezien zij dat hoofdstuk van belang acht voor

voor Geneeskunde, tonen zij aan dat de aanbeveling

de WSN, heeft zij het ons toegestuurd. De WSN is haar

van Buitenhuis om de term whiplash niet meer te gebrui-

daarvoor zeer erkentelijk. Het is inderdaad een belangrijk

ken niet kan volgen uit de onderzoeksresultaten van

verhaal, niet alleen voor diegenen die zich bezig houden

Buitenhuis. In het proefschrift is sprake van een verkeerde

met wetenschappelijk onderzoek en medische praktijk,

interpretatie van de statistiek, aldus Bramsen & Roelofs.

maar ook voor ervaringsdeskundigen.

De aanbeveling van Buitenhuis is dus niet op ´hard` bewijs gebaseerd, is niet evidence-based.

Hoe gaat het er in de wereld van het wetenschappelijk onderzoek aan toe? Wat moet je weten, waarop moet je

Evidence-based practice

letten? Kun je over je eigen vooroordelen heenstappen

In de gezondheidszorg wordt tegenwoordig van de dokter

en kritisch luisteren naar de verhalen van patiënten en

verwacht dat hij zijn beslissingen en klinisch handelen

professionals over ziekten en patiënten? Het hoofdstuk

juist wél baseert op ’hard’ of redelijk ’hard’ bewijs uit de

van Mw Bramsen gaat vooral over de meningen van

medische wetenschap. Hij moet evidence-based (= op be-

wetenschappers en dokters (professionals). Bij het

wijs gebaseerd, of wetenschappelijk onderbouwd) te werk

verzamelen en interpreteren van onderzoeksgegevens

gaan in zijn praktijk (practice). Zijn beslissingen en behan-

spelen die meningen wel degelijk een belangrijke

delingen zullen moeten berusten op de best beschikbare

rol. Wetenschap is niet altijd zo objectief als wel eens

bewijzen uit onderzoek, en niet op slecht onderbouwde,

gesuggereerd wordt. Wetenschap is mensenwerk. Ook

veelal verouderde inzichten. Twee vragen kunnen nu ge-

bij het vertalen van wetenschappelijke gegevens naar de

steld worden. Ten eerste: hoe weet je nou of een weten-

medische praktijk kunnen subjectieve opvattingen van

schappelijk bewijs inderdaad ’hard’, of slechts matig ’hard’,

wetenschappers en dokters in het spel zijn. Voortdurende

of zelfs helemaal niet ’hard’ is, en wie bepaalt die gra-

alertheid is nodig om subjectieve elementen in de

daties van ’hardheid’? Ten tweede: hoe vertaal je ’harde’

18

Het gehele boekhoofdstuk van mw Bramsen is te lezen op www.whiplashstichting.nl.

wetenschappelijke bewijzen (onderzoeksresultaten) naar

sies en werkgroepen, waarin onderzoekers, dokters en

de medische praktijk, en wat kan daarbij misgaan?

andere deskundigen zitting hebben, aan het uitzoeken, beoordelen, selecteren, en graderen van de relevante

Overigens moet je je realiseren dat de kunst van het dokter

wetenschappelijke literatuur. Vooral als de bewijskracht

zijn méér is dan alleen klinisch handelen op basis van het

van de onderzoeksresultaten sterk is, zullen die

best beschikbare, wetenschappelijke bewijs. De dokter

commissies/werkgroepen overgaan tot het doen van

baseert zijn handelen ook op zijn eigen klinisch oordeel

praktische aanbevelingen ter verbetering van de zorg.

(verkregen door opleiding, ervaring en nascholing), en op de waarden en voorkeuren van de patiënt.

Zulke aanbevelingen bestaan uit nieuwe of verbeterde handleidingen, protocollen of richtlijnen. Het zijn weten-

Bewijskracht van onderzoeksresultaten

schappelijk onderbouwde (evidence based), landelijk

Wetenschappelijk onderzoek wordt uitgevoerd volgens

geldende, vakinhoudelijke aanbevelingen voor optimale

internationaal afgesproken regels (onderzoeksmetho-

zorg voor de patiënt. Ze zijn bedoeld om dokters en

den) waaraan alle natuurwetenschappelijke onderzoe-

andere zorgverleners te ondersteunen bij de klinische

kers zich hebben te houden. Iedere onderzoeker dient

besluitvorming. Hoewel die aanbevelingen meestal

die regels te kennen en toe te passen. Alleen onderzoek

helder zijn en de zorg positief bevorderen, moet men zich

dat strikt volgens die methoden is uitgevoerd, kan tot

toch realiseren, - aldus Mw Bramsen -, dat het opstellen

’harde’ of redelijk ’harde’ onderzoeksresultaten leiden.

van en volgen van die aanbevelingen ook nadelen kan

Helaas worden de regels niet altijd op de juiste wijze

hebben.

toegepast. Dit betekent dat de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoeken en dus ook de mate van be-

Nadelen van evidence based aanbevelingen

wijskracht (’hardheid’ van resultaten) van die onderzoe-

Als aanbevelingen blindelings gevolgd worden bestaat

ken, sterk kan wisselen, namelijk, van zeer ’hard’ tot

het gevaar dat de dokter zelf te weinig nadenkt over

waardeloos (LG: junk science of ’rommel wetenschap’)!

de vraag wat de juiste behandeling voor een bepaalde patiënt is. Die aanbevelingen zijn immers door zijn

Onderzoeksresultaten worden gewoonlijk gepubliceerd

´wijzere` collega´s opgesteld, waardoor de dokter geen

in de medisch wetenschappelijke literatuur, ook de

reden ziet om aan de juistheid ervan te twijfelen.

junk science. Dus, als men onderzoeksresultaten wil toepassen in de medische praktijk, dan moet eerst het

De huidige tendens om vooral evidence based aan-

kaf van het koren gescheiden worden. Dat gebeurt door

bevelingen te hanteren zou wel eens ten koste kunnen

vaststelling van de mate van bewijskracht door ervaren

gaan van zaken die minder goed meetbaar zijn, maar

en onafhankelijke onderzoekers, praktiserende dokters,

wel van groot belang voor de kwaliteit van de zorg, zoals

en eventueel andere deskundigen.

de vertrouwensrelatie en communicatie tussen dokter en patiënt. Dit zou kunnen betekenen dat belangrijke, niet-

Vertalen van onderzoeksresultaten naar de praktijk

evidence based aanbevelingen minder belangstelling

Op nationaal niveau werken multidisciplinaire commis-

krijgen van de dokter dan ze feitelijk verdienen.

19

De visie van Inge Bramsen Zorgverzekeraars zouden de dokter om economische

Valkuil 1: reductie van de werkelijkheid.

redenen kunnen ’dwingen’ om de aanbevelingen te

De onderzoekswerkelijkheid is altijd beperkter dan de

volgen, waardoor de behandelingsvrijheid van de dokter

feitelijke werkelijkheid. De onderzoeksmethoden schrij-

wordt ingeperkt.

ven dit voor. Zonder correcte toepassing van die regels kan niet objectiveerbaar gemeten worden. Een voor-

De aanbevelingen stoelen niet alleen op ’harde’ weten-

beeld mag dit toelichten. Bij het verrichten van weten-

schappelijke bewijzen, maar ook op de denkwijzen,

schappelijk onderzoek over een bepaalde aandoening

opvattingen en meningen van de kleine groep deskun-

moet de onderzoeksgroep van patiënten voldoen aan

digen in zo´n commissie/werkgroep. Soms is die denk-

strenge selectie criteria. Dit betekent gewoonlijk dat

wijze eng, smal, of zelfs controversieel waardoor de

patiënten (a) die naast de te onderzoeken aandoening

aanbeveling in medisch Nederland of door patiënten-

tegelijkertijd nog andere ziekten hebben, worden uitge-

organisaties niet aanvaard wordt.

sloten van de onderzoeksgroep, terwijl patiënten (b) met alleen de aandoening en verder géén andere ziekten,

Tenslotte: aanbevelingen zijn bedoeld om nieuwe weten-

worden ingesloten. Het gevaar bestaat nu dat de ge-

schappelijke ontwikkelingen in de zorg te kanaliseren

selecteerde onderzoeksgroep niet representatief is voor

naar de praktijk. Dat kanalisatieproces kan er soms ook

de populatie waarmee men in de praktijk te maken

toe leiden dat nieuwe diagnostische en therapeutische

krijgt. Dit is vooral het geval als de patiëntengroep (a)

mogelijkheden juist moeilijker toepassing krijgen in de

veel groter is dan de onderzoeksgroep (b). Het resultaat

praktijk, eenvoudigweg omdat wetenschappelijk onder-

van zo’n studie geeft dan een vertekend beeld van de

zoek duur is en het moeilijk kan zijn hiervoor voldoende

feitelijke werkelijkheid.

middelen te mobiliseren. Bij de vertaling van onderzoeksresultaten naar de da-

Valkuilen bij het doen van wetenschappelijk

gelijkse praktijk kunnen ook vertekeningen ontstaan

onderzoek en het vertalen ervan naar de medische

als wetenschappers onbewezen ideeën volgen of voor-

praktijk

ingenomen standpunten hanteren. Een goed voorbeeld

In de vorige alinea hebben we een aantal negatieve

hiervan is het begrip ’somatisatie’ (soma = lichaam).

effecten van zogeheten evidence based aanbevelingen

Daarmee wordt bedoeld dat mensen lichamelijke klach-

opgesomd. In deze alinea laten we zien dat weten-

ten kunnen presenteren die in feite een uiting zijn van

schappelijk onderzoek niet altijd zo objectief is als het

(veronderstelde) psychische problematiek. Het is echter

zou moeten zijn. Bij het volgen van de regels (methoden)

helemaal niet vanzelfsprekend dat lichamelijke klachten

van het wetenschappelijk onderzoek en bij het vertalen

waarvoor de dokter géén onmiddellijke verklaring heeft,

van onderzoeksresultaten naar de praktijk kunnen fouten

automatisch psychisch van aard zijn. Er kan immers

insluipen die door de wetenschappers vaak niet worden

sprake zijn van zeldzame of moeilijk te diagnosticeren

herkend. Dergelijke fouten worden door Mw Bramsen

aandoeningen. Toch menen sommige wetenschappers/

valkuilen genoemd. Zij onderscheidt drie valkuilen:

dokters dat het chronisch whiplash syndroom en andere

20

onvoldoende begrepen lichamelijke aandoeningen ge-

de medische praktijk moeten schrijven. Dat dit soms tot

zien moeten worden als somatoforme stoornissen,

controversiële aanbevelingen kan leiden, laat de multi-

dus psychisch van aard. Bij nadere analyse van deze

disciplinaire richtlijn ’Whiplash’ van 2008 duidelijk zien.

stellingname blijkt dat zij hun uitspraak baseren op een selectieve reeks wetenschappelijk onderzoeken. Andere,

Valkuil 2: schijnexactheid

niet-bevooroordeelde wetenschappers en artsen die

Zoals gezegd: Wetenschappelijk onderzoek wordt uit-

wel de héle reeks wetenschappelijke onderzoeken

gevoerd volgens vaste regels. In de uitvoering daar-

hebben bestudeerd, komen tot een tegenovergestelde

van kunnen echter toch fouten sluipen waarvan de

conclusie: er zijn géén/onvoldoende aanwijzingen in de

onderzoeker zich vaak niet bewust is. Zulke fouten in

wetenschappelijke literatuur voor een rol van psycho-

onderzoek noemt men verstorende elementen of bias

logische factoren bij het ontstaan van voornoemde aan-

(systematische meetfouten, of vooroordelen). Als zulke

doeningen. Met andere woorden, er bestaan bij weten-

fouten gemaakt worden, leidt dat onherroepelijk tot

schappers en artsen uiterst controversiële meningen

vertekende onderzoeksresultaten en verkeerde conclu-

over medisch onvoldoende begrepen aandoeningen.

sies. Er is dan sprake van schijnexactheid.

Voor de vertaling van wetenschappelijk onderzoek naar

Het verhaal over het begrip ’somatisatie’ in de voor-

de medische praktijk ben je als patiënt dus geheel af-

gaande alinea is een voorbeeld hoe vooroordelen van

hankelijk van de mening van diegenen die ’toevallig’ in

onderzoekers en dokters kunnen leiden tot verkeerde

de commissie/werkgroep zitten en een aanbeveling voor

conclusies.

21

De visie van Inge Bramsen Een simpel voorbeeld van een systematische meetfout

zoek een statistische samenhang gevonden tussen

is de volgende. Stel men wil het gemiddeld gewicht van

het verschijnsel ’sociale klasse’ en het verschijnsel

een populatie mensen weten, en men weegt die mensen

’inkomen’. Nou, zult u zeggen, dat ligt nogal voor de

met een weegschaal die altijd 5 kg teveel aangeeft.

hand: hoe hoger de sociale klasse, hoe groter het

Gevolg is dat het gemiddeld gewicht van die populatie

inkomen. Dit moet wel een oorzaak-gevolg samenhang

5 kg zwaarder is dan in werkelijkheid. Men heeft exact

(= causale relatie of causale samenhang) zijn. Toch is

gemeten en toch klopt het eindresultaat niet. Om dit

deze conclusie voorbarig. Nadere bestudering van de

probleem te voorkomen had men tevoren de weegschaal

samenhang tussen oorzaak (sociale klasse) en gevolg

moeten ijken. Bij ingewikkeld onderzoek kunnen veel

(inkomen) laat zien dat er een derde verschijnsel in het

van zulke systematische meetfouten gemaakt worden.

spel is. Niet de sociale klasse, maar de ’genoten opleiding’

De onderzoeker moet zich hiervan bewust zijn en zulke

is direct verantwoordelijk voor een hoger inkomen. Dus:

fouten voorkomen, wat niet altijd gebeurt.

tussen sociale klasse en inkomen bestaat weliswaar een duidelijk samenhang, maar géén causaal verband.

Een ander voorbeeld van schijnexactheid is de huidige maatschappelijke overwaardering van de effectiviteit

Nu een voorbeeld uit de medische wetenschap. Er is

van antidepressiva (geneesmiddelen tegen depressieve

onderzoek gedaan onder ernstig vermoeide werknemers.

stoornissen), zoals beschreven door Trudy Dehue in ‘De

Ze blijken uiteindelijk verdeeld te kunnen worden in

Depressie-epidemie’. Deze overwaardering is het gevolg

twee groepen. Eén groep bestaat uit werknemers die

van het feit dat studies die een superieur effect vinden van

de oorzaak van hun vermoeidheid zelf toeschrijven aan

antidepressiva ten opzichte van een controle conditie,

vooral lichamelijke problemen (o.a. virusinfectie), terwijl

veel méér kans maken om te worden gepubliceerd

de werknemers van de tweede groep denken dat hun

dan studies met een negatief resultaat of onduidelijke

vermoeidheid veroorzaakt wordt door vooral psychisch

uitkomst. De farmaceutische industrie heeft financieel

problemen (o.a. depressie, burnout). Nadere analyse

voordeel bij positieve onderzoeksresultaten. Studies

toont aan dat de werknemers van de eerste groep veel

over vervelende en soms heel ernstige bijwerkingen

langzamer herstellen dan die van de tweede groep. De

(destructieve gedachten, agressie, zelfdoding) van deze

conclusie is dan snel te trekken: er bestaat bij die eerste

middelen worden dan ook niet/nauwelijks gepubliceerd.

groep vermoeide werknemers een samenhang tussen het

Daardoor wordt het gunstige effect van antidepressiva

hebben van een ’somatische attributie’ (= het toeschrijven

in de dagelijkse praktijk sterk overschat. De auteurs van

van de oorzaak van de vermoeidheid aan lichamelijke

de multidisciplinaire richtlijn Depressie, versie 2010,

problemen) en een slechte prognose. Als je die samenhang

erkennen weliswaar dat dit probleem bestaat, maar

als een causale beschouwt (wat niet het geval is), dan

over de richtlijn ’Depressie’ is géén overeenstemming

is de volgende stap gauw gezet. Geef die eerste groep

vanwege de nadruk op antidepressiva.

vermoeide werknemers cognitieve gedragstherapie want ze moeten anders leren denken. Ze moeten in feite stop-

Valkuil 3: voorbarige causale conclusies

pen met het denken dat ze lichamelijk ziek zijn, want dit

Stel, men heeft met behulp van wetenschappelijk onder-

zou er toe leiden dat ze langer ziek zijn.

22

Maar zo simpel ligt het niet. Bovenstaande conclusie

fysieke en mentale mogelijkheden, en vooral over het

was voorbarig. Niet de ’somatische attributie’, maar de

onbegrip van behandelaars (’er wordt niet naar mij

aanwezigheid van een nog weinig begrepen ziekte is

geluisterd als ik zeg dat ik iets niet kan’).

de vermoedelijke oorzaak van het langzame herstel. Een groot aantal werknemers in die eerste groep blijken

Deze mythes en verhalen laten zien dat er over een

namelijk verschijnselen te tonen die sterk lijken op die

aandoening soms een spanningsveld bestaat tussen de

van het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). CVS

verhalen van wetenschappers en dokters enerzijds en die

is een neurologische aandoening waarvoor nog geen

van patiënten anderzijds. Ook lijken wetenschappelijke

behandeling bestaat. Wel is bekend dat de meeste

teksten over een aandoening waarvan we denken

mensen met CVS niet meer herstellen. Natuurlijk moet

en verwachten dat ze ’objectief’ zijn, juist ’subjectieve’

eerst nog precies vastgesteld worden of de CVS-achtige

elementen te bevatten, waardoor ze kunnen bijdragen

verschijnselen die in het genoemde onderzoek gemeld

aan het verspreiden van mythes.

worden, inderdaad overeenkomen met die van de ’echte’ CVS. Internationale criteria bepalen namelijk dat CVS

Daarom is het van cruciaal belang dat wetenschappers

fundamenteel verschilt van chronische vermoeidheid,

en dokters (professionals) de regels van het weten-

en deze criteria werden door de bovengenoemde

schappelijk onderzoek zo zuiver mogelijk toepassen.

wetenschappelijk onderzoekers genegeerd.

Ze moeten wetenschappelijke valkuilen zorgvuldig vermijden, en zich niet laten verleiden tot het doen van

Mythes en verhalen

subjectieve uitspraken. Ze dienen een zuiver oog te

Vooral ziekten die nog onvoldoende begrepen worden,

hebben, niet alleen voor de voordelen, maar ook voor

zijn omgeven met broodjeaapverhalen (mythes). Som-

de beperkingen van het best beschikbare bewijs. Ook

mige wetenschappers en dokters moedigen patiënten

is het nodig dat professionals kunnen luisteren naar

met zulke ziekten aan om te geloven dat ze ziek zijn

de ervaringsdeskundigheid van de betrokken patiënt, en

omdat ze dit (onbewust) willen, en dat zij zichzelf kunnen

spanningsvelden tussen wetenschappelijk teksten en

genezen door hun wil te mobiliseren. Daarmee geven

verhalen van patiënten kunnen signaleren. Van profes-

ze patiënten de schuld van hun ziekte en zadelen ze

sionals wordt verwacht dat zij hun eigen vooronder-

hen op met het gevoel dat ze hun ziekte zelf verdiend

stellingen en interpretaties én die van anderen, kritisch

hebben. Ze houden hierdoor patiënten af van medische

kunnen analyseren; de uitkomst van deze analyse dient

behandelingen, en richten de aandacht van patiënten op

te berusten op argumenten. Tenslotte: professionals én

het ’helen van de ziel’, wat echter slechts valse hoop

de patiënten moeten beseffen dat er grenzen zijn aan

biedt. Gevolg is dat zulke patiënten gebukt gaan onder

de kennis. Zij moeten onder ogen durven zien dat op

schaamtegevoelens, die onlosmakelijk verbonden zijn

sommige terreinen onzekerheid bestaat.

met een ziekte die men zelf zou hebben veroorzaakt. 1 Bramsen I (2010). Evidence (?)-based practice. Over valkuilen, mythes

Hier tegenover staan de talloze verhalen van patiënten over hun aandoening, hun emotionele reacties, hun

en verhalen. In: L. Houweling, C. Kuiper en H. Letiche (red.), Praktijkgericht onderzoek in de praktijk. Een spraakmakend project (pp. 55-71). Den Haag: Boom Lemma Uitgevers.

23

Inspiratie

Out of Africa

E-mailinterview en vertaling: Fleur van Leeuwen

met mensen, groeide ik op nieuwe werkplekken steeds snel door naar managementfuncties. Na vele jaren

Mijn verhaal begint in 1960 in Regensdorf (Zwitserland)

werken was ik de rechterhand van de directeur in een

waar ik, Marlen, gescheiden van mijn ouders, broers

papiergroothandel geworden. Hij wilde dat ik later de

en zussen ben opgegroeid. We hadden een moeilijke

leiding over het bedrijf zou overnemen. Op het moment

jeugd met een alcoholist als vader, die mijn moeder

dat we dat hoorden, besloten mijn vriend en ik na

en ons kinderen sloeg. Om deze en andere redenen

uitvoerig overleg me volledig te gaan wijden aan mijn

groeide ik op bij mijn oudtante en oudoom.

carrière, in plaats van een gezin te stichten.

Ze waren helaas van mening dat vrouwen dienden te trouwen en dan moesten stoppen met werken. Dus

Op 30 juni 1991 gebeurde het fatale ongeval. Mijn

een uitgebreide studie was niet nodig. Het was echter

vriend bestuurde onze auto en kwam tijdens een regen-

mijn grote wens om geneeskunde te studeren of om

bui in de aquaplaning. De auto begon om zijn as te

verpleegster te worden.

draaien en slingerde me, door de zijruit heen, vijftig

Aangezien ik onvoldoende financiële middelen had om

meter verderop op de weg. Vanaf hier liep mijn leven

te studeren, begon ik een opleiding tot verpleegkundige.

volledig anders.

Helaas moest ik mijn droombaan na een jaar opgeven omdat ik een huidziekte kreeg. Ik ging toen overdag in

Naast helse pijn, duizeligheid, vergeetachtigheid, moei-

een warenhuis werken en leerde daarnaast ‘s avonds op

te met concentreren, tintelingen en verlamming in de

de avondschool verder voor kantoorbediende. Omdat

rechterarm, viel ik steeds vaker flauw. Na vele pogingen

ik zeer vastberaden was en ook goed in de omgang

om weer volledig te werken, werd ik uiteindelijk ont-

24

slagen bij de papiergroothandel. En hoewel ik weer een

Op een dag vertelde mijn psychiater over een vrouw

goede baan vond, waar ik ook alle steun kreeg, kon

met whiplash die meerdere malen per jaar naar Kenia

ik ook die baan niet behouden. Tijdens het flauwvallen

reist, omdat het haar daar een stuk beter gaat. Toen ik

bezeerde ik me vaak. Ik volgde therapieën. En ook

deze vrouw ontmoette, werd ik aangestoken door haar

door alle andere klachten, die verergerden naarmate ik

verhalen. Ik nam een beslissing die mijn leven zou

meer werkte, was ik niet meer volledig inzetbaar.

veranderen: ik ging met mijn moeder gedurende vier weken naar Kenia! Toen we uit het vliegtuig stapten,

Vanaf 1993 ben ik niet meer in staat geweest om

werd ik gegrepen door een onbeschrijflijk gevoel. Ik

volledig te werken, hoewel ik in diverse revalidatiekli-

voelde dat ik thuis was gekomen. Nooit eerder had

nieken geweest ben. Mijn mentale conditie verslechter-

zo’n gevoel zich van mij meester gemaakt. Zo gelukkig

de en er ontstonden meer spanningen in mijn persoon-

was ik een lange tijd niet meer geweest. In deze

lijke leven. Tussen mijn vriend en mij groeide een toe-

vakantieperiode ging het me moreel en fysiek zo veel

nemende kloof omdat we steeds minder samen konden

beter. De stress van alledag was weg en we werden

doen. Bovendien voelde hij zich schuldig aan mijn on-

aan alle kanten door hartelijkheid omringd. Het afscheid

geluk. Na 4 jaar besloot hij mij te verlaten en een nieuw

was ongelooflijk moeilijk. Eenmaal thuis verviel ik in

leven te beginnen. Er volgden nog vele moeilijke ge-

een depressie.

beurtenissen. Zoals twee operaties waarbij mijn nekwervels gefixeerd werden om het flauwvallen op te

Ik verlangde alleen nog naar Afrika. Vier maanden later

lossen. Daarna ging het me nog slechter, want ik viel

nam ik daarom opnieuw het vliegtuig. In dit tweede

nog steeds flauw. Ook kreeg ik paniekaanvallen, raak-

bezoek besloot ik om zoveel ik kon in Kenia te zijn en

te ernstig depressief en werd in een later stadium

huurde een huis met een kleine tuin. Terug in Zwitserland

medicijnverslaafd. Daarom was ik niet meer in staat

besprak ik mijn plannen met mijn psychiater. Hij steunde

om te werken na de operatie. De verzekering van de

me in mijn initiatief, samen met mijn specialisten en de

werkgever stopte de loondoorbetaling na de wettelijke

advocaat van de Zwitserse Whiplash Vereniging. Na

termijn van twee jaar en ik werd ontslagen.

een tijdje kwam de goedkeuring van de verzekering dat

Dat was een zware klap. Ik had alles verloren: werk,

ik naar Kenia mocht verhuizen. Vanzelfsprekend kreeg

vriend en de mogelijkheid een gezin te stichten.

ik de verplichting om voor periodieke controles van

Alles was verloren wat mijn leven zin gaf. Dit leidde

mijn conditie terug te komen om te laten beoordelen

tot een zelfmoordpoging. In deze moeilijke tijden was

of ik eventueel weer aan het werk kan. Ik was enorm

mijn psychiater een fantastische ondersteuning. Samen

opgelucht! In Zwitserland werd ik zo vaak als simulant

met de oprichter van de Whiplash Vereniging in Zwitser-

bestempeld, zelfs door mijn eigen familie. En ik verloor

land (een zeer gedreven advocaat, die zich volledig

de meeste vrienden omdat ik zo vaak afspraken als

voor whiplashpatiënten inzet) vocht hij voor mijn

gevolg van ziekte moest afzeggen. In Afrika werd

welzijn. Na tien lange jaren kreeg ik eindelijk het

ik geaccepteerd op een manier zoals ik vele jaren

bericht, ook dankzij mijn werkgever, dat ik een vol-

niet ervaren had en ik begon ook mezelf weer te

ledige arbeidsongeschiktheidsuitkering kreeg.

accepteren.

25

Inspiratie Protection and Care of Animals), die eigenaar is van het asiel, kan zich zo ook het geld besparen waar ze aan alle kanten te weinig van heeft. Dit alles geeft mij het gevoel opnieuw nodig te zijn en aan de andere kant kan ik iets terugdoen voor de wezens die me al deze kracht geven. In dit prachtige land kan ik ook iets aan anderen doorgeven, doordat mijn gezondheid verbeterd is en ik geen financiële druk voel. Helaas weet ik niet hoe lang het nog voortduren kan, want tijdens mijn huidige verblijf in Zwitserland vernam ik dat de verzekering vanaf 2011 niet meer voor patiënten met whiplash wil betalen. Kennelijk is er teveel fraude mee gepleegd. KSPCA is naast een asiel ook een organisatie die zich inzet voor de bescherming van dieren. Wij bieden plaats aan meer dan honderdtien katten en negentig honden. We worden vaak overspoeld met nieuwe dieren. Wat ik daarbij aan mishandelingen te zien krijg, breekt bijna De eerste tijd in Kenia ging het met mijn gezondheid

mijn hart. Het is bijzonder verantwoordelijk werk. Je

veel beter en ik kon beetje bij beetje langer op zijn. Ik

vecht op vele fronten en vaak zonder succes. Honden

besloot deze tijd die ik erbij kreeg, te gebruiken om een

kunnen als waakhonden gebruikt worden en vinden

taak te vinden die mij het gevoel gaf nodig te zijn. Omdat

daardoor makkelijker een nieuw thuis. Voor katten

ik teleurgesteld was in mensen, helaas ook in mensen

vinden we zelden een plaats. Daarom hebben we bijna

in Kenia die anders in de omgang werden toen ik geen

geen andere keuze dan ze te euthanaseren. Wat ik

toerist meer was, ging ik vaak naar een dierenasiel om

niet over mijn hart kan verkrijgen. Zo verhuizen in de

met dieren samen te zijn. Later, toen mijn conditie het

loop van de tijd meer en meer katjes en enkele honden

toeliet, begon ik mee te helpen. Mijn hart opende zich.

naar mijn huis. Daar is nu bijna een tweede privéasiel ontstaan. De dieren geven me zoveel steun met hun

De dieren geven me alle liefde en kracht die ik nodig

onvoorwaardelijke liefde. Ik kan ze niet terugbrengen,

heb om het leven te kunnen accepteren. De Schotse

omdat elk voor zich als een van mijn kinderen is. Ze zijn

manager van het asiel, Aisha, werd mijn beste vriendin.

alles wat ik nog wil in het leven.

In 2005 moest ze helaas terug naar Schotland. Ze haalde me met veel moeite over om het asiel over te nemen.

In Kenia heeft men een andere manier van omgaan

Omdat ik van mijn uitkering leven kan, doe ik dit als

met dieren dan in Europa. Dieren hebben geen waar-

vrijwilligster: dan werk ik alleen bij de KSPCA als ik me

de. Gelukkig heb ik thuis een werknemer, die ook ver-

goed voel. De organisatie KSPCA (Kenia Society for

antwoordelijk is voor de dieren, die ze inmiddels

26

eindeloos liefheeft. Ook een geweldige dierenarts met hart voor dieren helpt mee. Dit is een grote steun. De laatste tijd hebben we een groter wordend gebrek aan financiële middelen. Dat geeft mij de grootste spanning. Dit jaar moesten we bijna sluiten. Het aantal nieuwe dieren blijft dagelijks groeien. Bij mij thuis herberg ik nu bijna honderdtien katten en twintig honden; de enige manier dat ze kunnen ontsnappen aan een zekere dood. Mijn privéleven is veranderd door de stress die deze situatie met zich meebrengt. Met mijn gezondheid gaat het bergafwaarts en het medicijnverbruik is sterk gestegen. Ik ben bang voor de toekomst. Ik voel me in tweestrijd. Aan de ene kant geven de dieren mijn leven inspiratie en zin en zie ik het asiel als mijn taak in het leven. Voor mijn geestelijk welbevinden is dat ongelofelijk belangrijk. Aan de andere kant realiseer ik me dat ik inmiddels teveel belast wordt. De poging een nieuwe manager aan te stellen om mij te verlichten,

fasen wanneer ik niemand horen of zien wil en weet

is helaas mislukt. Deze vrouw moesten we ontslaan,

desondanks dat ze er voor me zijn en aan me denken.

omdat ze bijna nooit op haar werk kwam. Misschien

Ik houd van Kenia, hoewel ik daar ook veel negatieve

kan ik me ooit losmaken van de dieren, maar nu lukt

dingen ervaren heb. Ik voel me rijk, dat ik hier van mijn

me dat nog niet.

uitkering comfortabel leef en op deze manier ook nog medemensen en dieren helpen kan.

Mijn vriendenkring is klein, maar ik heb nu mensen die ik door en door vertrouwen kan. Naast een Engelse,

Ik voel dat ik nu mijn ware roeping gevonden heb.

een Zwitserse familie en een Belgische vrouw heb ik

Mijn oorspronkelijke wens om te helpen, vroeger door

geen echt goede vrienden in Kenia. Ik ben erg ver-

arts of verpleegkundige te willen worden, heeft door alle

anderd door de whiplash. Maar dat alles wordt hier

omstandigheden heen een nieuwe vorm gevonden. Nu

geaccepteerd. Als ik een tijd geen contact opneem,

leef ik voor het genezen van dieren. Ik voel me tevreden

omdat ik behoefte heb om me in mijn schulp terug te

als ik een mens of een dier helpen kan. Tegelijkertijd voel

trekken, wordt me dat niet kwalijk genomen zoals dat

ik dat het genezen van dieren mij helpt om de innerlijke

vroeger bij anderen het geval was. Vaak wordt dan een

gevolgen van het ongeval te genezen. Het verlangen

van mijn medewerkers gebeld om te horen of het wel

naar liefde en geborgenheid word bevredigd. Dat maakt

oké is met mij. Ik word dan niet gestoord in mijn trieste

me gelukkig en brengt me in balans.

27

Inspiratie

Casper: Chanten geeft me hoop Door José Kocx-Perquin

Reciteren van Nam-myoho-renge-kyo: ‘Ons leven in ritme brengen met het levensritme van het universum’ Hoe schep je orde in de chaos na een ongeluk?

De vijfendertig jarige Casper heeft zijn leven aardig

Waar vind je rust en hoe geef je betekenis

op orde. Leuke baan als constructeur bij een inge-

aan een veranderd leven? Voor Casper is het

nieursbureau, een eigen huis, zijn tennissport en een

Nichiren Boeddhisme hiertoe een grote bron

rijk sociaal leven. Tot zijn leven omslaat in een chaos

van inspiratie. Het reciteren van Nam-myoho-

na een bizar ongeluk waarbij hij een whiplash oploopt.

renge-kyo, het ‘chanten’, helpt hem om de kwaliteiten ‘hoop, wijsheid, compassie, moed en

Casper, wat is er gebeurd?

levenskracht’ in zichzelf naar boven te halen.

Ik had vier smalle hoge boekenkasten geplaatst. Bij

Kwaliteiten die Casper aanwendt om niet vanuit

één kast ontbrak het topstuk. Dat kwam een week later.

angst te leven, maar zijn whiplash om te zetten

Samen met mijn vader zou ik deze klus klaren.

in iets positiefs.

De overige drie kasten waren al ingeruimd, en op één daarvan was een lampje geschroefd met een kabel eraan. Toen wij de vierde kast er tussenuit haalden, bleef de kabel erachter haken en trok ongemerkt de andere kast omver. Ik stond zeker twee meter van de kast af met mijn rug ernaar toe en kreeg de kast op mijn hoofd. Daarna kantelde de kast, maar mijn vader hield hem tegen met zijn arm. Het eerste moment voelde ik niets, had geen bult, geen wond. Mijn vader hield er vier weken een dikke bult op zijn arm aan over.

Het leek mee te vallen voor jou? Nou nee, niet echt. Het was een behoorlijke klap en algauw werd ik duizelig en was ik behoorlijk van de kaart. Ik kon niet meer uit mijn woorden komen, had moeite met praten, was misselijk en alle kracht was uit mijn benen. Ik ben meteen op bed gaan liggen. Na anderhalf uur moest ik er weer uit omdat mijn oude meubels opgehaald werden. Gelukkig was het

28

weekend dus kon ik toch mijn rust nemen. Ik had flinke

met een natuurgeneeskundige therapeut, voor een

hoofdpijn.

check up. Toeval was dat deze therapeut zelf ook een

Op maandag ben ik wel naar mijn werk gegaan, on-

whiplash heeft. Zij herkende zoveel van mijn klachten

danks de hoofdpijn. ‘Gaat wel over’, dacht ik. Maar het

en wist bijna zeker dat ik ook een whiplash heb. Zij heeft

werd alleen maar erger. Ook de dinsdag ben ik naar

mij naar een osteopaat verwezen, die dit bevestigde.

mijn werk gegaan, maar halverwege de dag wilde het niet meer.

Hoe haal jij de kracht uit het boeddhisme

Mijn werk bestaat uit het berekenen van de draag-

en chanten na jouw ongeluk?

structuur van gebouwen. Veel denkwerk, veel tekst en

Mijn beoefening van het Nichiren Boeddhisme helpt mij

tekeningen lezen. Daarbij zit ik achter de computer. Als

op het geestelijke en fysieke vlak. Om een voorbeeld

een collega iets uitlegde hoorde ik wel wat hij zei, maar

te geven. Door mijn whiplash slaap ik slecht. Als ik ga

ik kon het niet volgen.

chanten, merk ik dat ik tot rust kan komen en voel ik mij

Ik heb de dag met de grootste moeite vol gemaakt,

een stuk beter. Ik slaap beter en dieper.

maar de volgende dag ben ik toch naar de huisarts ge-

Ook ben ik vaak misselijk, zo erg dat ik niet kan eten

gaan. Vanaf die dag, nu acht maanden geleden, heb ik

of een pijnstiller kan nemen. Dan zit ik in een impasse,

niet meer gewerkt.

kan uren op de bank liggen, echter er verandert niets. Ik gebruik dan het chanten. Ik ervaar dan, dat de misse-

De huisarts schreef rust voor?

lijkheid verdwijnt en niet alles wat ik naar binnen krijg er

De huisarts wist in eerste instantie niet wat hij er mee

meteen weer uitkomt.

aan moest. Het kon geen hersenschudding zijn, zei hij, want ik was niet knock-out geweest en wist alles nog.

Dat is het fysieke. En hoe gebruik je

‘Houd maar twee weken rust’, was zijn advies. Maar

het voor je geestelijk welzijn?

twee weken later was er nog geen verbetering. Mijn

Dankzij het chanten ben ik geestelijk in staat om vooruit

klachten werden eigenlijk alleen maar erger. Hij schreef

te blijven denken en me niet bij mijn situatie neer te

steeds rust voor, maar na drie maanden dacht ik: ‘Ho

leggen. Ik had een leven in beweging en opeens kan

even, dit gaat niet goed.’

ik niets meer. Ik kan niet meer doen wat ik leuk vind,

Ik heb toen een verwijsbrief gevraagd voor een MRI-

zit tussen vier muren en elke keer als ik daar uit wil

scan in het ziekenhuis. Die is gemaakt maar heeft niets

stappen, word ik keihard terug gefloten. Dat wordt op

opgeleverd. Ik werd doorverwezen naar een revalida-

een gegeven moment heel zwaar. Met chanten krijg ik

tiecentrum. Daar heb ik deze maand een intakegesprek

weer hoop. Dat komt van binnen uit omhoog, ik ervaar

gehad en is het wachten op een plaats.

daar vreugde bij en voel mij gelukkiger en hoopvoller. Ik kan ook beter betekenis geven aan wat er gebeurd

Je vertelde dat je een whiplash hebt,

is, mede door mijn kennis van het boeddhisme. Dingen

hoe weet je dat zo zeker?

komen bij elkaar, ik kan zaken beter plaatsen. Niet zo-

Omdat het steeds slechter met mij ging, heb ik zelf ook

zeer vanuit mijn hoofd, maar vanuit mijn hart.

stappen ondernomen. Ik heb een afspraak gemaakt

29

Inspiratie Jij denkt dat dit ongeluk niet op zichzelf staat, maar dat er een diepere betekenis achter zit? Ik ben ervan overtuigd dat ik door deze ziekte een sterker en gelukkiger mens zal worden en meer zal kunnen betekenen voor andere mensen. Maar dit voel ik niet altijd zo. Soms wanhoop ik als het bijvoorbeeld slecht met mij gaat. Dan ga ik weer chanten en komt het positieve gevoel weer terug. De boeddhistische theorie zegt dat ik de kracht in me heb om dit negatieve om te zetten in iets positiefs. ´Vergif omzetten in medicijn´, noemt men dat in het boeddhisme. Ik heb dan zoiets van: door deze ziekte krijg ik de kans om dit te laten zien.

Kun je iets meer vertellen wat chanten inhoudt? In het Nichiren Boeddhisme is chanten het hardop herhalen van de zin ´Nam-myoho-renge-kyo´. Hierbij richt je je op de gohonzon, een papieren rol met Chinese en Sanskriet karakters. De gohonzon is een grafische weergave van het leven van een mens in de

moment kwam ik in aanraking met het Nichiren

staat van boeddhaschap.

Boeddhisme en kreeg een CD waarop de tekst ´Nam-

Iemand in deze staat is absoluut gelukkig en weet

myoho-renge-kyo´ was ingesproken. Ik ben het gaan

waarde te creëren voor zichzelf en anderen, ongeacht

proberen. Eerst tien minuten chanten in de ochtend en

de omstandigheden.

tien minuten ’s avonds. Gewoon kijken wat het met mij

Boeddhaschap is al van nature aanwezig in ieder mens

deed. Ik wist nog helemaal niet welke filosofie er achter

maar moet wel geactiveerd worden. Dit doe je door te

zat. Al snel merkte ik dat ik er enorm rustig en kalm

chanten. Neem bijvoorbeeld een stuk rots waar goud

van werd. Dat was een bijzondere gewaarwording.

inzit. Het goud zit er wel in, maar om het eruit te halen

De vorige vorm van boeddhisme die ik beoefende,

moet je een inspanning leveren. Boeddhaschap uit zich

was stilte-meditatie. Dat gaf ook wel rust, maar ebde

in kwaliteiten als hoop, wijsheid, compassie, moed en

weg als ik mijn dagelijks ritme weer opnam. De rust en

levenskracht.

kalmte die ik ervaar na het chanten is veel dieper en ook overdag voel ik verschil. Ik bereik na tien minuten

Hoe en waarom ben jij boeddhist geworden?

chanten veel meer dan met lange tijd mediteren.

Tien jaar geleden kwam ik met een andere vorm van

Daardoor is het ook veel beter te combineren met mijn

boeddhisme in aanraking. Dat vond ik qua theorie erg

dagelijks leven. Op basis van deze ervaringen besloot

mooi en ik ben het gaan beoefenen. Op een gegeven

ik door te gaan met het chanten.

30

Heb je het vandaag ook al ‘gechant’?

het afwassen een beeld voor mij dat ik altijd vanuit

Jazeker, ik chant minimaal twee keer per dag. Omdat ik

mijn angst moeilijkheden aan het ontwijken was. Ik zag

nu thuis ben, doe ik het wat vaker.

mijzelf vanuit een helikopter in een heuvellandschap rondjes lopen en de heuvels (de moeilijkheden) uit de

Hoe moet ik mij voorstellen hoe je het doet?

weg gaan. Ik heb toen besloten met die angst aan de

In feite heb je niet veel nodig. Een rustig plekje in huis,

slag te gaan.

een muur die niet teveel afleidt waar je je op kunt richten

Iemand heeft mij in het begin uitgelegd wat er met je

als je geen gohonzon hebt. Ik heb er een vast plekje voor

leven gebeurt als je gaat chanten: Je leven is net als

ingericht. Ik zit op een stoel, sommige mensen zitten

een kelder waar je heel veel dingen hebt opgeslagen,

liever op de grond. Het gaat erom dat je prettig zit.

het licht is er stuk. Je leven speelt zich in die kelder

Ik heb een kastje, daar hangt mijn gohonzon in. Ik ga

af. Je botst tegen van alles aan, telkens weer als je

rechtop zitten, richt mijn blik op de gohonzon en vouw

verder loopt. Op een gegeven ogenblik weet je hoe je

mijn handen bij elkaar met een gebedsketting ertussen.

moet lopen zonder te botsen. Als je gaat chanten doe

Het is een actieve houding, want als je je karma wilt

je als het ware het licht in die kelder aan en dan zie je

veranderen doe je dat door actie te ondernemen op

de spullen waar je steeds tegen aan botste. Je gaat die

basis van je boeddhastaat. Als je chant neem je je

spullen dan opruimen. Zo creëer je steeds meer ruimte

eigen leven in handen. De ketting tussen je vingers

en vrijheid voor jezelf.

symboliseert je eigen leven.

Ieder obstakel dat je hebt, in mijn geval mijn whiplash, kun je omzetten in iets positiefs. Dus niet alleen maar

Is de ketting een noodzakelijk attribuut

gelukkig zijn ondanks je ziekte, maar nog gelukkiger

bij het chanten?

worden dankzij je ziekte. Vergif omzetten in medicijn.

Nee hoor, de ketting is niet per se noodzakelijk. Het doet niets af van de kracht als je geen ketting hebt.

Weet jij een manier hoe het anderen ook zou kunnen helpen?

Heb je de gohonzon wel nodig?

Iedereen heeft de boeddhastaat in zich. Mijn overtuiging

De eerste anderhalf jaar chantte ik zonder gohonzon

is dat iedereen met deze beoefening een leven vol van

maar merkte zeker de effecten ervan. De gohonzon is

hoop en vreugde zal kunnen leiden. Ik heb dat al bij veel

een extra stimulans voor je boeddhastaat en maakt het

mensen zien gebeuren en bij allen op hun eigen unieke

chanten krachtiger. Het is ook prettig om je er tijdens

manier.

het chanten op te richten. Net als ik nemen de meeste

Voor meer informatie kunnen

mensen een gohonzon als ze zich er klaar voor voelen.

mensen contact op nemen met onze organisatie,

Wat doet het chanten met jou?

SGI-Nederland

Ik was een heel angstig en gesloten persoon en nu ben

www.sginl.org,

ik veel opener en heb meer zelfvertrouwen. Ik kreeg

E-mail: [email protected]

inzichten in hoe ik mijn leven leidde. Ik zag eens tijdens

31

Helpdesks

Whiplashlijn

Letselschade helpdesk

Heeft u vragen over het omgaan met whiplash, diagno-

Elke donderdagmiddag van 15.00-17.00 uur.

stiek, behandeling, letselschade, arbeid, sport en ont-

Voor een deskundig en vrijblijvend advies over uw letsel-

spanning, zwangerschap, en meer? De ervaringsdes-

schadetraject kunt u als donateur van de Whiplash Stich-

kundige contactpersonen van de Whiplash Stichting

ting bellen met de juridische helpdesk van de Whiplash

Nederland staan u graag bij. U kunt hen bereiken via

Stichting Nederland en ASP1. Advocaten van de ASP, die

onze telefonische hulpdienst.

alleen voor slachtoffers werken, zijn wekelijks 2 uur bereik-

De medewerkers op ons secretariaat

baar om met u mee te denken over de zaken waar u tegen-

(T. 030-6565000) kunnen u vertellen

aan loopt in het toch vaak complexe letselschadetraject.

op welke tijden (ochtend, middag

Via T. 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00) kunt u

en/of avond) onze contactpersonen

onze medewerkers vragen om het telefoonnummer van de

bereikbaar zijn. Tevens zijn onze

ASP-advocaat die bereikbaar is op donderdagmiddag van

contactpersonen bereikbaar via

15.00-17.00 uur.

e-mail. U kunt dan mailen naar

1 Op 6 februari 2006 is een convenant gesloten tussen de Whiplash Stichting

[email protected]

Nederland en de vereniging ASP (Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade). Doel van dit convenant is om de juridische dienstverlening aan mensen met whiplash te optimaliseren.

Advies- en meldpunt ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Vragen over ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheidskeu-

op T. 050-5492906. Of geef uw ervaringen door!

ringen en bezwaar- of beroepsprocedures? Hiervoor kunt

Een verslag van de informatiebijeenkomst op 28 septem-

u terecht bij het advies- en meldpunt ziekteverzuim en

ber treft u op onze website. Het verslag van de expert

arbeidsongeschiktheid. Elke werkdag van 9.00-13.00 uur

meeting van 18 november wordt binnenkort verwacht.

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van onder andere:

nel garrelfs coach

Draagt u Whiplash Stichting Nederland ook een warm hart toe, dan kunt u ons natuurlijk ook financieel steunen. T 035 6565000

32

Prikbord | deel 2 Meld uw belangrijkste klachten na een whiplash

sieraad uitproberen met geld-terug-garantie. Om dit

De Whiplash Stichting Nederland (WSN) wil op

te waarborgen heb ik het via mijn site mogelijk

medisch gebied meer duidelijkheid over whiplash.

gemaakt om eventueel via PayPal te betalen.

Een duidelijk inzicht in de primaire whiplashklachten

Als u mij mailt, belt of schrijft stuur ik het naar u op en

en een daarop gebaseerd heldere definitie van whip-

krijgt u 2 weken de tijd om een oordeel te vormen.

lash zijn essentieel voor een betere focus in de

Ik ben erg benieuwd naar uw reacties!

medische wereld op de whiplashproblematiek. Samen met u willen wij daartoe allereerst een

Else-Marie Vermolen www.elsemarievermolen.nl, T. 040 2425259

duidelijk lijst maken van de primaire klachten die het gevolg zijn van whiplashletsel. Op basis van ervaring. Dit combineren we met kennis uit de literatuur. Graag vragen wij u om de vragenlijst in te vullen. De vragenlijst is een inventarisatie van uw 5 belangrijkste klachten op dit moment. Het invullen zal slechts enkele minuten van uw tijd vragen. Meer dan 200 mensen hebben de lijst al ingevuld. We streven naar 500 reacties. Dus doe mee op www.whiplashstichting.nl/nl/actueel/ Doe-mee/vragenlijst-klachten.html Ingezonden: lichtgewicht sieraden

Oproep volgend nummer: relaties na een whiplash

Het dragen van halssieraden na een whiplash is

Leven met whiplash betekent dat u rekening moet

vaak oncomfortabel. Vrouwen kiezen dan voor

houden met uw beperkingen. Dat u niet alles meer

dunne kettinkjes zonder hanger of nog liever voor

kunt doen zoals u gewend was. Het vraagt om door-

helemaal niets. Als kunstenaar met fysiotherapeu-

zettingsvermogen. En ook om aanpassing. Niet

tische achtergrond ben ik gaan zoeken naar crea-

alleen van u, maar ook van uw partner, vrienden,

tieve oplossingen voor dit ongemak. Het blijkt dat

familie, collega’s. Relaties kunnen veranderen.

textiel in al zijn variaties en bewerkingsmogelijkheden

Maar wat doet dit met u? Hoe werkt whiplash door

heel geschikt is als basismateriaal: het is licht van

in uw bestaande relaties? En op het aangaan van

gewicht en kan wat volume ontwikkelen zonder zwaar

nieuwe relaties? Hoe belangrijk is het voor u om

te worden. Na experimenteren met vilten, vlechten,

verbonden te zijn met anderen?

rondbreitechnieken en combineren met rubber heb ik

Laat het ons weten en draag bij aan het eerste

een lichtgewicht sieradenlijn ontwikkeld die ik graag

Whiplash Magazine van 2011.

door u zou laten beoordelen.

Mail naar [email protected] of

Als donateur van de Whiplash Stichting kunt u een

bel T. 030-6565000. 33

Prikbord | deel 2 Steun de Europese actie voor beter

Eigen keukenblog voor ‘koken met whippies’

pijnmanagement

Sinds 7 november 2010 kunt u op www.whiplash-

De Europese actie voor beter pijnmanagement heet

stichting.nl op de openbare community het grote

‘Can you Feel my Pain?’ Deze wordt door diverse

keukenavontuur van Henk Brejaart volgen via zijn

Europese en nationale organisaties ondersteund,

‘keukenblog’. U leest hier over Henks belevenissen

waaronder de Whiplash Stichting. Voor de Europese

met Ergo, Energie, Boodschappen en Ramppreventie.

Commissie is de Pain Proposal ontwikkeld. Het

En natuurlijk ook recepten. De vormgeving van Henks

voorstel brengt de situatie van pijnmanagement in

recepten is zodanig aangepast, dat u het recept

Europa en ook in Nederland in kaart. Daarin geeft

eenvoudig in een plastic A4-steekmapje kunt bewaren

men knelpunten aan en aanbevelingen voor beter

en bundelen. De recepten zijn voor donateurs te

pijnmanagement. U kunt de actie digitaal steunen op

downloaden vanaf de website en uit te knippen uit het

www.mijnpijn.nl.

Whiplash Magazine.

Sluiting feestdagen Het kantoor van de Whiplash Stichting Nederland is gesloten van 20 december 2010 tot en met 2 januari 2011. Wij wensen u hele fijne kerstdagen en alle geluk in het nieuwe jaar.

advertentie



met twee of drie takjes (ongesneden) peterselie. Er hoeft geen boter of olie in de pan. De kip laat voldoende vet achter en er zit nog boter in. Na het fruiten gaat dit bij de kip.

her en der vond. Het werd zo een heel eigen soto, of

saoto. Deze soto is naar mijn idee geslaagd, omdat het

enorm gezellig eten is: aan tafel stellen je disgenoten

hun eigen soep samen. En natuurlijk doet de voortref-

op deze temperatuur. Beslist niet koken, want dan wordt hij blind. En we hebben hier al genoeg beperkingen. Roer af en toe om en schep met een spaan

wat ècht belast, is bouillon trekken. Alles wat je doet:

de pan in de gaten houden, af en toe roeren en thuis

blijven zolang het vuur brandt.

kousje van 15 denier hebt gespannen. Het ziet er absoluut niet uit, maar is uitermate effectief. De bouillon komt er glashelder uit en het kousje met de ingrediënten kan zó weg. Geen gepruts! Een passeerzeef is uiteraard ook te koop in de betere kookwinkels.

vriezen, neem ik 6-8 kippendrummetjes op ongeveer

3½ liter water. De bouillon komt mooi op smaak door

haar een nachtje afgekoeld te laten staan. Je kunt dus

eigenlijk gisteren al beginnen met dit gerecht. Als de

kip is dichtgeschroeid gaat ze te water. Voeg de laurier-

netje kokend water waarin je een bouillonblokje hebt gedaan. Dat gaat vlot en duurt ongeveer een kwartier. Haal de filets eruit en je kunt ze dan met twee vorken uit elkaar trekken, ‘plukken’, tot kleine stukjes.

De knoflook plet en pel je. Je hoeft de teentjes niet

klein te snijden. Schil de ui en snijd hem grof. Gember

is hetzelfde verhaal. Snijd er grove plakjes van (onge-

veer ½ cm dik).

Stoom de kipfilets in een metalen zeef boven een pan-

door een metalen zeef waarin je een (schoon) knie-

gerecht altijd gelijk véél maak, om uit te delen of in te

bladeren toe.

Zeven, ik kwam er achter dat dit ‘passeer’ heet, doe je

schroeit en niet braadt of gaart. Aangezien ik van dit

middelmatig vuur. De bedoeling is dat je ze dicht-

Zet het vuur uit en laat afkoelen. Dan zeef je hem.

het schuim dat boven komt drijven steeds even af.

kookpunt. Houd gedurende een uur of twee de bouillon

Je keukenwerk is tot een minimum beperkt. Het enige

Bak de kipdrummetjes rondom in de roomboter op een

Doe er de bouillonblokjes bij en breng het tegen het

ding is.

felijke smaak het wonder, wat uiteraard een belangrijk

Fruit dit in dezelfde pan waar de kip uitkwam. Samen

goed. Dat geldt overigens voor alle ingrediënten.

warm geserveerd te worden. Kamertemperatuur is al

De rijst kun je tevoren al maken; die hoeft niet echt

met een vork.

schrikken onder koud water, pellen en je prakt ze fijn

De eieren kook je in een minuut of 7 hard. Even laten

gedragen in de warme bouillon.

verrassend te proeven hoe deze groenten zich dadelijk

lekken. Verder hoef je er niets mee te doen. Het is

lekken. Ook de taugé: alleen maar spoelen en uit laten

jes. Even afspoelen in een vergiet en goed uit laten

De paksoi maak je schoon en snijd je dan in fijne reep-

bereiding vraagt lichte tot matige inspanning

Soto | een indonesisch soepje

Dit recept is gebaseerd op meerdere recepten die ik zo

Soto | een Indonesisch soepje

Koken met Whippies

Boodschappenlijstje

Soto | een indonesisch soepje

bereiding vraagt lichte tot matige inspanning

Boodschappenlijstje:

Pakje kip (6-8 tv-sticks of drummetjes)

2 kipfilets (voor 2-3 personen)

1 flinke ui

5 teentjes knoflook

7 cm djahé (gemberwortel)

Pakje platte peterselie

Paar laurierblaadjes, 5 ofzo

3 bouillonblokken (kip)

Doosje taugé

1 kleine paksoi 2 eieren

Zakje Kentang (pittige patatjes, toko)

(Pandan) rijst voor 2 personen

Roomboter om te braden

4 eetlepels fruitjes

Maak een sausje van ½ liter ketjap manis, de fijnge-

schaaltjes staan op tafel en iedere gast kan zo zijn

serveer je uit in grote soepkommen. Alle andere

De bouillon heb je op temperatuur gehouden en

3 eetlepels palmsuiker (of bruine basterdsuiker)

2 Madam Jeanettes (pepers)

de supermarkt of in de toko een flesje Roedjak-saus.

hakte pepers en de suiker. Palmsuiker is het mooist,

eigen soto samenstellen. Wat je niet lekker vindt hoeft

Serveer alles uit in aparte schaaltjes, dus ook de rijst,

bruine basterdsuiker is ook heel goed.

niet in de soep en je kunt een paar keer opscheppen

Iets minder, maar ook goed.

Houd je van pittig neem dan één of twee Madam

gehakte peterselie, fruitjes en de Kentang.

Jeanettes. Liever iets minder? Neem dan een Spaans

met verschillende combinaties die je zelf samenstelt.

½ Liter ketjap manis

Voor de saus:

pepertje of twee. de peper(s) niet te choppen, alleen het steeltje moet

jaargetijden.

Lekker hoor! En bovendien: geschikt voor alle

© Celine G Photography, foto’s

© Henk Brejaart, www.kokenmetwhippies.nl

Beschik je over een blender of staafmixer, dan hoef je eraf. Als je hier allemaal geen zin in hebt koop dan in

Contact

Colofon De Whiplash Stichting Nederland streeft naar contact, voorlichting en ondersteuning ten behoeve van mensen met whiplash­.

Algemene gegevens Whiplash Stichting Nederland, Postbus 105, 3980 CC Bunnik T: 030 6565000 (maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur) F: 030 6565252, E: [email protected] I: www.whiplashstichting.nl Betaalrekening WSN: ABN Amrobank te Bunnik, rek.nr: 43.71.31.815 BIC: ABNANL2A | IBAN: NL82ABNA0437131815 Bovengenoemd adres en telefoonnummer zijn bedoeld voor administratieve inlichtingen, adreswijzigingen, bestellingen enzovoorts. Voor een persoonlijk gesprek kunnen wij u doorverwijzen naar onze contactpersonen. De medewerkers op ons secretariaat kunnen u vertellen op welke tijden (ochtend, middag en avond) onze contactpersonen van de telefonische hulpdienst bereikbaar zijn. Zij kunnen u ook informeren over de e-mailhulpverlening ([email protected]) en het activiteitenprogramma. Contactpersonen Contactpersonen van de Whiplash Stichting Nederland bieden informatie, advies en een luisterend oor. Dit doen zij onder meer via de telefonische hulpdienst (T), e-mailhulpverlening (E),

Beschermheer Prof. mr. Pieter van Vollenhoven Bestuur dhr. L. de Both dhr. D. van der Graaf dhr. J. Jacobze

dhr. dr. L.M.G. Geeraedts dhr. G. Offers mw. I. vd Dobbelsteen-Kegels

Medische Advies Raad De Medische Advies Raad bestaat uit een chiropractor, anaesthesioloog, orthopedisch chirurg, psycholoog, neuroloog, arts-anatoom, stress- en reïntegratiedeskundige, huisarts en revalidatiearts. Uitgifte en oplage Het Whiplash Magazine verschijnt drie maal per jaar, in april, september en december. De oplage van het Whiplash Magazine wordt aangepast per uitgave. ISSN nummer: 1878-898X Dit nummer werd gedrukt in een oplage van 3.500 exemplaren. Incidentele verzending vindt plaats aan personen, organisaties en instanties die op enig andere wijze betrokken zijn bij de Whiplash Stichting Nederland. Redactie mw. J. Kocx-Perquin dhr. P. Jagersma mw. F. van Leeuwen mw. L. Zantman (beeldredactie) met dank aan: P. Hendrickx Eindredactie mw. D. van Eden Redactieadres Redactie Whiplash magazine Postbus 105, 3980 CC Bunnik, T: 030 6565000 E: [email protected]

informatiebijeenkomsten, trainingen en lezingen.

Ontwerp logo/huisstijl SPRANQ creatieve communicatie, Utrecht

Mw. G. Hippmann (T), Mw. P. Hendrickx (T, E), Mw. J. van Erp (E),

Opmaak WEES Kreatief, Streefkerk PD Graffic Support, Groningen

Dhr. P. Jagersma, Mw. A. Baard, Mw. R. Goor-Knegt (E), Mw. L. van Wees-Meijer (T), Dhr. C. Nolta (T), Mw. N. Garrelfs (T), Mw. J. Kocx-Perquin (T), Mw. L. Zantman (T, E), Dhr. W. Meijer (T), Mw. L. van Es (T), Mw. G. Heuts, Mw. H. van Tienderen (T), Dhr. H. Neele (T, E), Mw. G. van Benthem, Mw. M. Brouwers, Dhr. J. Jansen, Mw. E. Buser (T), Mw. J. van de Ven, Dhr. E. van Stelten (T), Mw. C. Balledunks, Mw. M. van Kesteren (T), Mw. J. Lambregts (T), Mw. R. Floris (T), Mw. O. Lainsamputty (T), Mw. l. v.d. Dobbelsteen-Kegels (E), Dhr. A. Verwey (E), Mw. J. Schaap, mw. P. van Dijkhuizen.

Druk Scholma Druk, Bedum Inzenden kopij Bijdragen kunnen gezonden worden aan het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redi­geren, in te korten of niet te plaatsen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de Whiplash Stichting Nederland draagt geen enkele verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behande­lingen, medicijnen, enz. Bijdragen voor het volgende nummer moeten in bezit zijn van de redactie uiterlijk 28 februari 2011. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de Whiplash Stichting Nederland. * De Whiplash Stichting Nederland is niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen van de producten of diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade Op 6 februari 2006 is een convenant gesloten tussen de WSN en ASP. Doel van dit convenant is om de juridische dienstverlening aan whiplashpatiënten te optimaliseren. Door de ervaringsdeskundigheid van de WSN te combineren met de juridische expertise van de leden van de ASP kunnen beide organisaties elkaar op een hoger niveau brengen.

Wat doet de ASP advocaat?

Landelijke dekking

De ASP advocaat behartigt de belangen van het slachtoffer

Ruim veertig ASP advocaten verdeeld over heel Neder-

in diens letselschade dossier. Bij deze belangenbehartig-

land nemen deel aan het samenwerkingsconvenant.

ing staan een optimaal resultaat, betrokkenheid, voort-

Dankzij deze landelijke dekking zullen donateurs van de

varendheid en goede communicatie hoog in het vaandel.

WSN in voorkomende gevallen dus altijd een beroep kunnen doen op een ASP advocaat in de buurt.

De ASP advocaat is specialist op het gebied van letselschade en beschikt over ruime ervaring. De ASP advocaat treedt in letselschade zaken uitsluitend op voor slachtoffers en behartigt dus niet (tevens) de belangen van aans-

Unieke samenwerking

prakelijkheidsverzekeraars.

Met het convenant tussen de WSN en ASP is een unieke samenwerking tot stand gekomen tussen ervaringsdeskundigheid en betrokken juridische dienstverlening waarvan de resultaten aan de donateurs van de WSN ten

ASP Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade

goede zullen komen.

• ASP is de landelijke vereniging van gespecialiseerde letselschade advocaten die uitsluitend voor slachtoffers optreden • ASP ondersteunt de belangen van whiplashslachtoffers

Contact

• ASP bevordert de kwaliteit van haar leden

Wanneer u als donateur contact opneemt met de Whip-

• ASP is de juridische partner van de Whiplash Stichting

lash Stichting Nederland, tel. 030 - 656 50 00 wordt u

Nederland

doorverwezen naar een ASP advocaat bij u in de buurt.

Voor meer informatie:

www.asp-advocaten.nl Postbus 650, 8901 BL Leeuwarden [email protected]