11 / 2012 Nr. 231
2
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
Peter Middendorp
Bestuurlijke top Jong en fris
Zowel binnen als buiten het kabinet geven de old boys ruimte aan de nieuwe generatie. Grote achterblijvers: allochtonen en ‘boze burgers’. Door Wilco Dekker en Ben van Raaij
Veertigers
Sorry aandag stond de premier voor een zaaltje journalisten. Hij legde een vlakke hand op zijn schedel en bracht met een kammende beweging de scheiding in model. Het is een gebaar dat hij vaker maakt. Als hij nadenkt, baalt of als zijn haar niet netjes zit. Meestal gebeuren die dingen overigens tegelijkertijd. Even tevoren had het Nibud koopkrachtberekeningen gepresenteerd die de journalistieke opwinding over de zorgpremie belachelijk hadden gemaakt. Tijd voor reflectie, zou je denken, maar er was geen tijd voor reflectie – de Haagse lucht kan dun zijn soms. Niet iedereen die er elke dag voldoende zuurstof krijgt. De premier keek op. Zijn gezichtshuid zag er ineens wat dik en sponsachtig uit, alsof iemand daaronder een laagje tempura had geschoven. De mond was een dunne streep, de lach was van zijn gezicht, de lach was behoorlijk van zijn gezicht. ‘Sorry’, zei de premier. Hij had een fout gemaakt. Iets over het hoofd gezien. Hij stak een hand uit, hield duim en wijsvinger een eindje uit elkaar – daar, in die kleine ruimte, moest het ongerief vermoedelijk gevonden worden. De excuses waren mooi, ruiterlijk. Je wist alleen niet precies waarvoor hij sorry had gezegd. Een kniesoor die er misschien op lette, maar zo vaak boden politici geen excuses aan, en als ze het eens deden, hoorde je meestal: ‘sorry dat je hamster is gestorven’,
M
De Haagse lucht kan dun zijn soms terwijl jij zoiets had van: je trapt hem net zelf het kopje in. Was het voor de zorgpremie, het haastige intrekken daarvan of voor het feit dat hij zo weinig weerstand aan het oproer had geboden? Zei hij sorry dat ik mijn verkiezingsbeloften heb gebroken, dat ik ze heb gedaan of dat u daar bent ingetrapt? Je wist het niet, en als je naar de premier keek, kreeg je de indruk dat hij het zelf ook niet wist. Hij stond er ineens wat verloren bij. Onthecht. Van de weeromstuit kroop hij in de rol van voorlichter, begon hij journalisten aan te wijzen, beurten te geven. Je kreeg er dorst van, dat was het enige dat je met zekerheid over zijn excuses kon zeggen. Gewoon een droge mond. Hij tilde een waterglas van een tafeltje. Er zat niets meer in. Hij schommelde het glas, keek opnieuw. Nog steeds zat er niets in. Hij legde het hoofd in de nek en zette het glas hoog aan de getuite lippen – ja, even richtte onze premier zich met heel zijn lijf en wezen op een waterdruppel die er niet was. Hij zette het glas terug, dwaalde nog wat rond in zichzelf, krabde zich aan het onderbeen; lange mannen krijgen altijd lage jeuk. Toen hij opkeek had hij een vraag niet gehoord en keek hij snel opzij, naar Samsom, die gelukkig wel had opgelet. Verwarrende tijden. Neergekwakt door dezelfde journalisten die hem tot voor kort nog zo vrolijk boven zich hadden uitgetild. In beide gevallen had hij de reden ervoor niet begrepen. Misschien wilde hij met zijn excuses wel zeggen wat velen er vermoedelijk ook in wilden horen: sorry dat u mij niet zo leuk meer vindt.
Twitter @Petermiddendorp
wel, allochtonen niet et is de tijd van de generatiewisselingen. Terwijl achter gesloten deuren in de Hal van het Volk in Peking na tien jaar de nieuwe leiders van China voor de komende tien jaar werden geproclameerd, maakt in Nederland het kabinet Rutte-Asscher – na een historisch verknald begin – een doorstart. De nieuwe ploeg bestaat, op de 68-jarige pater familias Ivo Opstelten na, vooral uit veertigers, hoog opgeleide mannen en vrouwen uit voornamelijk de Randstad. Het kabinet is in recordtempo, en zonder veel bemoeienis van oudgedienden, samengesteld door Mark Rutte (45) en Diederik Samsom (41). Zij zijn de gezichten van een generatie die na een decennium van stagnatie onder Balkenende het heft in handen neemt: intelligent, energiek, daadkrachtig, praktisch ingesteld, en niet van die partijtijgers. Het blijft niet bij het kabinet. Bij de Sociaal-Economische Raad (SER) is McKinsey-consultant Wiebe Draijer (47) de opvolger van Alexander Rinnooy Kan (63). Ton Heerts (47) probeert de FVN te redden na de ondergang van Agnes Jongerius (52). De voor zover bekend partijloze Klaas Knot (45) is bij De Nederlandsche Bank in bijna alles het tegendeel van zijn voorganger, CDA’er Nout Wellink (69). Ton Büchner (47) hoopt na een periode thuis wegens oververmoeidheid binnenkort weer aan het werk te gaan als opvolger van Hans Wijers bij Akzo Nobel (61). En WillemAlexander (45) en Máxima (41) zullen naar verwachting spoedig het stokje overnemen van koningin Beatrix (74). Blijft het met de troonopvolgers op de topposities business as usual? Of verandert er door de wisseling van de wacht ook iets wezenlijks? Er is zeker een verschuiving gaande, zeggen diverse betrokkenen uit de bestuurlijke elite (gemiddelde leeftijd: 60-plus). ‘Laat ik het zo zeggen: in de vijftig zijn is geen pre meer’, zegt een hoge publieke functionaris. ‘En het jarenlang trouw bezoeken van partijbijeenkomsten ook niet.’
H
Affaires Headhunters die dat bestuurlijke type jarenlang zochten voor (neven)functies, richten zich, vooral voor het bedrijfsleven, tegenwoordig meer op een ander slag mensen: jong, bij voorkeur vrouw, afkomstig uit andere dan de overbekende vijvers. Oud-politici worden ook een bedrijfsrisico, met toezichtaffaires als die rond het COA, waar Nurten Albayrak onder het toeziend oog van VVD-coryfee Loek Hermans sneuvelde. Mede vanwege dat soort affaires is het aantal nevenfuncties in raden van toezicht en raden van com-
missarissen sinds kort aan banden gelegd door een wetsvoorstel van de SP (maximaal vijf functies per persoon). Voor de echte ‘old boys’ is steeds minder emplooi – het gaat tegenwoordig om kennis in plaats van kennissen, stellen sommigen. Maar verandert er ook echt wat? Jonge protegés ‘Er is wel wat aan het gebeuren, denk ik, ja’, zegt Yoeri Albrecht (45), directeur van het Amsterdamse debatcentrum De Balie. ‘Tot voor kort was vooral ervaring belangrijk, maar je ziet nu inderdaad veertigers verschijnen in de bestuurlijke elite, al gaat zoiets niet snel. De overeenkomst is dat ze opgegroeid zijn met dezelfde muziek, ska en new wave, dezelfde tv-series zoals Dallas, en dezelfde politieke leiders. Ruud Lubbers was de eerste premier die ze bewust meemaakten. No nonsense. Den Uyl hebben ze niet meer meegemaakt, met dat harde gevecht tussen links en rechts. De scherpslijperij uit die jaren, dat is de meeste veertigers vreemd. Ik heb dat zelf ook niet zo.’ Albrecht was zelf jarenlang een jongere die door de elite gevraagd werd erbij te komen. ‘Je wordt uitgenodigd: ga eens mee naar die borrel of die bijeenkomst. Of: is die functie misschien iets voor jou?’ Toenmalig ABN Amro-topman Rijkman Groenink haalde hem naar de raad van toezicht van het Stedelijk Museum. ‘Mijn naam stond op alle lijstjes die hij had gekregen, zo simpel was het. Ik had als student in Leiden wat dingen gedaan, zoals mensen benaderen voor een bestuur, dat zal een rol hebben gespeeld. Maar die ‘old boy’ Groenink lette er toch maar mooi op dat het Stedelijk een divers bestuur kreeg.’ Nu wordt Albrecht – ook nog voorzitter van de Vereniging Veronica – zelf door anderen gevraagd of hij nog goede jonge kandidaten weet voor posten. ‘Formeel of informeel kennis laten maken, zo werkt het nog steeds. Als er een nieuwe elite in de maak is, komt die ook weer via coöptatie tot stand, natuurlijk. Plato beschrijft al in De Staat hoe de leidende klasse voor belangrijke posities altijd heel zorgvuldig de meest geschikte mensen rekruteert.’ Het is het oude spel waarbij ervaren rotten in de elite veelbelovende jonge protegés onder hun hoede nemen, adviseren en met de juiste mensen in contact brengen. Dat gebeurt in besloten eetclubs of in gremia als de Dolf van Gendt Kring, de jongerenkring
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
3
wordt een pre
Outsiders De veertigers rukken op, maar met allochtonen op topposities schiet het ook bij de veronderstelde generatiewisseling niet erg op. Het kabinet Rutte telt wel veel veertigers, maar ze zijn allemaal blank. Beschamend? ‘Ach, we moeten constateren dat het blijkbaar geen rol heeft gespeeld,’ zegt Sadik Harchaoui, directeur van het instituut voor multiculturele vraagstukken Forum. ‘De discussie gaat de laatste jaren vooral over gender, over meer vrouwen dus. Hoe het met homo’s is, moeten we bij dit kabinet afwachten, maar migranten en hun kinderen kwamen er deze keer blijkbaar niet aan te pas.’ Harchaoui hekelt het moderne mantra van Rutte en de zijnen dat kwaliteit voorop moet staan. ‘Natuurlijk zijn er goede allochtone kandidaten te vinden, als je ze zoekt. Neem iemand als René Dahan, president-commissaris van Ahold. Mis-
schien dachten ze: dat komt vanzelf wel goed. Maar dat is niet zo. Er is een lange strijd voor nodig, zoals het bij vrouwen ook is gegaan.’ Zo blijft de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb als allochtone topbestuurder voorlopig een uitzondering. ‘Door fusies van organisaties zijn er simpelweg ook minder belangrijke posten beschikbaar’, zegt Harchaoui. Hij komt bij de uitoefening van zijn functies inderdaad meer veertigers tegen. ‘Dat valt me wel op. Ik zeg nog niet: hé, een zestiger, maar ik vind ook niet dat er per se verjongd moet worden. Daar moet je voorzichtig mee zijn. Het is wel goed dat iemand als DNBpresident Klaas Knot op zo’n post wordt benoemd, maar je kunt hem natuurlijk moeilijk een outsider noemen. Hij maakte op de achtergrond al jarenlang deel uit van de bestuurlijk-financiële top.’
Critici Mei Li Vos is er in 2006 helemaal klaar voor: Kamerlid worden voor de PvdA. De jonge medeoprichtster van AVV (Alternatief voor Vakbond) is als mediageniek boegbeeld van de opkomende moderne zzp’ers aangezocht door PvdA-leider Wouter Bos. In de procedure krijgt ze echter te maken met oud-FNV-voorman Lodewijk de Waal, die in de kandidaatstellingscommissie zit, en die niets ziet in de linksliberale nieuwlichterij. De Waal was sinds de legendarische vakbondsdemonstratie op het Museumplein in 2004 de gevierde man. ‘En dan ging zo’n meisje van in de dertig vertellen dat er 12 miljard was gepakt van de jonge generaties. Ik heb hem nog gebeld, dat we eens moesten praten’, zegt Vos. ‘Maar dat wilde hij niet. Jij mag geen sociaaldemocraat heten, zei hij.’ Vos eindigt
na het partijcongres in de onderste regionen van de lijst, en kwam pas in de Kamer toen de PvdA begin 2007 toetrad tot Balkenende IV. Mei Li Vos is sinds kort weer Kamerlid voor de PvdA. ‘Ik ben nu zelf zo’n begin veertiger. Dit is mijn generatie.’ Ze beleefde vorig jaar een mooi moment, toen Lodewijk de Waal als overheidscommissaris bij ING onder vuur kwam te liggen door de volkswoede over de bonussen voor de top van de bank. ‘Wie is hier nu niet links genoeg’, twitterde ze. De AVV is er nooit echt tussengekomen, omdat de Wet op de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie bestaande vakbonden in staat stelt concurrenten uit de polder te weren. ‘Maar je kunt niet altijd boos blijven, want dan kom je er nooit tussen. Kijk maar naar Geert Wilders.’
van het prestigieuze Concertgebouwfonds waarin zich mensen als projectontwikkelaar Coen van Oostrom (42) verzamelen. Elke elite moet zichzelf verjongen, met nieuwe mensen en nieuwe ideeën, om haar invloed te kunnen behouden. Onder het leitmotiv van de 19de eeuwse Siciliaanse adel in de roman De Tijgerkat van Tomasi di Lampedusa: alles moet veranderen, opdat alles hetzelfde blijft. ‘Jong en fris is een aanbeveling, maar het moet helaas nog steeds binnen zeer smalle marges blijven en niet te ver gaan’, zegt Albrecht. Zoals Mei Li Vos, het huidige PvdA-Kamerlid dat enkele jaren geleden echt wel een punt had met haar alternatieve vakbond AVV, maar toch heel hard werd aangepakt door de gevestigde orde van de polder. ‘Je ziet het nu een beetje gebeuren met jurist en Europacriticaster Thierry Baudet. Ik ben het bepaald niet eens met zijn visie op Europa, maar je kunt niet zeggen dat het op de achterkant van een bierviltje in elkaar is geflanst, zoals de oude elite hem nu overal verwijt.’ ‘Je moet soms even tijdig gas terugnemen om binnen te kunnen dringen in de bolwerken van de macht’, aldus Albrecht. ‘Want er moet wel gewoon bestuurd worden. Jongeren moeten wel iets kunnen, iets toevoegen. Instellingen en bedrijven zijn geen speeltuin waar je eens kunt uitproberen hoe een nieuweling het doet. Dat kan niet meer. Een fout is tegenwoordig zo gemaakt.’ Wie zou Albrecht zelf bij een raad van toezicht halen? ‘Dat heb ik net gedaan: Alexander Rinnooy Kan. Ik ben erg voor het benoemen van jonge mensen, maar ook voor een goede ‘match’. Rinnooy Kan heeft als een van de zeer weinigen een wetenschappelijke, bedrijfskundige én bestuurlijke achtergrond. Zo iemand zochten we voor het veelkoppig monster dat De Balie is.’ Martin Bosma De veertigers mogen dan aan het venster verschijnen, voor twee andere groepen blijft de bestuurlijke elite als vanouds een nauwelijks te slechten bastion: voor allochtonen en voor de boze burgers ofwel ‘maatschappelijk teleurgestelden’. Vrouwen zijn al lang doorgedrongen tot de top, al stokt hun opmars de laatste tijd, maar allochtonen op de hoogste posities blijven een zeldzaamheid – het nieuwe frisse veertigerskabinet telt er niet één meer.
PVV- en SP-stemmers komen er ondanks de populistische revoltes van de laatste tien jaar helemaal niet aan te pas, ook niet in de nieuwe elite van de troonopvolgers. Het Rijksmuseum mag schrijver Abdelkader Benali in de raad van toezicht hebben, maar iemand als PVV’er Martin Bosma is op die plek nog steeds ondenkbaar. En bij de SP, geharnaste bestrijders van het old boys network, passen bestuurlijke functies niet in de cultuur. Nog afgezien van het feit dat SP-prominenten om diezelfde reden nooit worden gevraagd. Generatieverschil Ook in de nieuwe informele invloedsnetwerken die zich via sociale media vormen rond thema’s als duurzaamheid of verantwoord ondernemen, staat de gemiddelde SBS-kijker buitenspel. ‘In die kringen gaat het wel anders dan vroeger, maar ze zijn natuurlijk niet van de straat’, zegt een waarnemer. ‘Er is een kloof met de mensen die zich in toenemende mate maatschappelijk verlaten voelen. De lageropgeleiden hebben het nakijken.’ Sommige insiders vragen zich overigens af of de verschillen tussen de komende en de gaande generatie werkelijk zo groot zijn. ‘Er is veel generatieonzin in omloop. Ik zou niet weten waarom jongere generaties intelligenter en energieker zouden zijn dan de oudere generaties nu of toen die van dezelfde leeftijd waren’, zegt directeur Paul Schnabel (64) van het Sociaal en Cultureel Planbureau. ‘Er zijn vast verschillen – de jongeren zijn meer internationaal georiënteerd dan de babyboomers, en mogelijk inderdaad wat minder ideologisch gekleurd – maar het hangt er dan toch altijd weer van af wie je van elk van die generaties spreekt.’ Het Sociaal en Cultureel Planbureau publiceerde twee jaar geleden ‘Wisseling van de wacht’, een rapport over de verhouding tussen de generaties in Nederland, met de relativerende conclusie dat het generatieverschil niet het nieuwe klassen- of seksenverschil is. ‘Het is vanzelfsprekend dat de jongere generaties op den duur het stokje overnemen, in Nederland misschien nog wel meer dan elders. Want in sommige landen zou Ivo Opstelten tot de jongeren worden gerekend. Maar je moet de veranderingen niet overdrijven’, zegt Schnabel. In politiek Den Haag is de omslag niettemin markant. Zij het dat de dramatisch mislukte start van het kabinet Rutte-Asscher één bijzonder effect lijkt te hebben gehad: een heel cohort oudere bestuurlijke kanonnen dat zich drie weken geleden opmaakte om binnen afzienbare termijn tevreden terug te treden, omdat het land voor de komende jaren eindelijk weer een stabiele coalitie leek te hebben, blijft nu nog maar even op zijn post.
4
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
De Top 200 van invloedrijkste Nederlanders
1 2
bernard wientjes (69) 1
Voorzitter VNO-NCW
k
jeroen van der veer (65)
4
Oud-bestuursvoorzitter Shell
3
l
hans wijers (61)
2
Commissaris en bestuurder
4
k
piet moerland (63)
6
Bestuursvoorzitter Rabobank
5
k
6
k
7
l
jan hommen (69)
5
Bestuursvoorzitter ING
8
7
paul schnabel (64) 8
k
10
l 3
alexander rinnooy kan (63)
gerrit zalm (60) 11 Bestuursvoorzitter ABN Amro
13
k
14
k
17
coen teulings (53)
ernieuwing in de politiek kan hard gaan, zo is dit jaar weer gebleken. De verversing en verjonging van de bestuurlijke elite verloopt echter niet via het stemhokje maar door coöptatie, en dat is een veel geleidelijker en trager proces, zoals te zien is in deze zevende editie van de Volkskrant Top 200. De ranglijst telt 37 nieuwe namen, één meer dan vorig jaar, en evenveel vrouwen (45) en bestuurders van allochtone herkomst (4) als vorig jaar. VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes voert de lijst voor de derde keer aan. De werkgevers wisten dit turbulente verkiezingsjaar de opmars van de SP effectief te bestrijden en overtuigden PvdA en VVD ervan het bedrijfsleven in de economische crisis buiten schot te laten. Het kabinet legde de rekening uiteindelijk neer bij de hogere inkomens. Ook lijkt de polder terug, dankzij de voorzichtige wederopstanding van de FNV. Hoogste nieuwkomers zijn Piet Hein Donner op 15, die de politiek verliet om Herman Tjeenk Willink op te volgen als vicepresident van de Raad van State en ‘onderkoning’ van Nederland, en Ton Heerts (17), opvolger van Agnes Jongerius als voorzitter van de FNV. Prominente uitvallers zijn Lodewijk Asscher, Jet Bussemaker en Martin van Rijn, die naar het kabinet gingen, en KNAW-president Robbert Dijkgraaf, die naar Princeton vertrok. De hoogste vrouw is, evenals vorig jaar, topambtenaar Kajsa Ollongren op 14, de rechterhand van premier Rutte. Ook hoog genoteerd zijn Louise Fresco, Annemiek Fentener van Vlissingen en prinses Máxima. Opvallende nieuwkomer is Ben Verwaayen, topman van het Franse telecombe-
drijf Alcatel-Lucent en een van de naaste adviseurs van premier Rutte. Hij komt binnen dankzij zijn nieuwe commissariaat bij Akzo Nobel en lidmaatschap van de belangrijke European Round Table of Industrialists. Andere nieuwkomers: KPMG-consultant Wouter Bos, Femke Halsema, bestuurder bij onder meer Stichting Vluchteling, en Joop
V
van den Ende, de cultureel ondernemer die door de elite op het schild werd gehesen vanwege zijn rol in het verzet tegen de bezuinigingen op cultuur, met onder meer de oprichting van het ‘blockbusterfonds’. Verantwoording De Volkskrant Top 200 brengt de bestuurlijke elite in kaart, de schaduwmacht van niet-gekozen mensen die achter de schermen actief zijn in besturen, raden en commissies. De lijst rangschikt bestuurders op invloed via een netwerkanalyse op basis van een database met ruim 23 duizend namen en (neven-)functies. Uitgesloten zijn de koningin, kabinetsleden, gekozen politici en mensen met vooral buitenlandse functies. De berekende resultaten worden onderworpen aan een journalistieke ‘reality check’ op basis van achtergrondgesprekken met prominenten. Dit kan leiden tot aanpassingen. Te meer daar het belang van nevenfuncties afneemt nu de wet-Irrgang het aantal functies per persoon maximeert. Iemand als Jeroen van der Veer heeft daarom al een commissariaat moeten laten lopen. Steeds belangrijker als maatstaf voor invloed wordt maatschappelijk gezag, ook wel terugbelfactor genoemd: wie bel je meteen terug?
n
Research Martin Kettelarij, Simone Olsthoorn Netwerkanalyse Christian Gulas, FAS Research, Wenen Complete ranglijst en cv’s: top200.volkskrant.nl Uitgebreide verantwoording: volkskrant.nl/top200
Multibestuurder
k
16
Directeur Sociaal en Cultureel Planbureau
12 Directeur Centraal Planbureau
12
15
niek-jan van kesteren (60) Directeur VNO-NCW en MKB Nederland
9
11
klaas knot (45)
10 President De Nederlandsche Bank
Verjonging buiten de politiek gaat traag: Wientjes weer op 1
top 10 vrouwen
eberhard van der laan (57)
14 Burgermeester Amsterdam
richard van zwol (47)
15 Secretaris-generaal ministerie van Financiën
kajsa ollongren (45)
16 Secretaris-generaal ministerie van Algemene Zaken
piet hein donner (64) --
Vicepresident Raad van State
l
ruud lubbers (73)
9
Minister van Staat
ton heerts (45) --
18
k
19
k
20
l
Voorzitter FNV
frans van houten (52)
19 Bestuursvoorzitter Philips
louise fresco (60)
23 Kroonlid SER
ronald gerritse (60)
18 Voorzitter AFM
Kajsa Ollongren (nr 14) SG Algemene Zaken Louise Fresco (nr 19) Kroonlid SER Annemiek Fentener van Vlissingen (nr 30) President-commissaris SHV Prinses Máxima (nr 33) Prinses der Nederlanden Lilian Goncalves (nr 38) Staatsraad Marjan Oudeman (nr 48) Multicommissaris Joanne Kellermann (nr 50) Directeur DNB Pauline Meurs (nr 54) PvdA-senator Louise Gunning (nr 57) Collegevoorzitter Universiteit van Amsterdam Yvonne van Rooy (nr 58) Collegevoorzitter Universiteit Utrecht
21
k
22
l
23
l
24 25 26 27
prins willem-alexander
25 (45) Troonopvolger
dick benschop (55)
21 President-directeur Shell Nederland
henk brouwer (66)
13 Bestuursvoorzitter ABP
k
wiebe draijer (47)
125 Voorzitter SER
k
joop wijn (43)
31 Bestuurder ABN Amro
l
elco brinkman (64)
24 Voorzitter Bouwend Nederland
ben verwaayen (60) --
Bestuursvoorzitter Alcatel-Lucent
28
l
hans smits (62)
29
l
30
l
27 President-directeur Havenbedrijf Rotterdam
hans alders (59)
26 Multibestuurder
annemiek fentener v. vlis-
28 singen (51) Pres.-comm. SHV Holdings
31
k
32
k
33
k
34
k
35
k
36
l
37
l
38 39 40
ed nijpels (62)
36 Multibestuurder
jaap van manen (62)
35 Multibestuurder
prinses máxima (41)
42 Prinses der Nederlanden
feike sijbesma (53)
55 Bestuursvoorzitter DSM
roger van boxtel (58)
41 Bestuursvoorzitter Menzis
andré knottnerus (61)
22 Voorzitter Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
jos nijhuis (55)
29 President-directeur Schiphol
k
lilian gonçalves-
k
paul polman (56)
43 ho kang you (66) Staadsraad
72 Bestuursvoorzitter Unilever
loek hermans (61) 40 Fractievoorzitter VVD Eerste Kamer
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
5
TOP
200
van inv lo Nederlaedrijkste nde 2012 rs
41
l
ad scheepbouwer (68)
30 Investeerder
wouter bos (49)
42
--
43
--
Voorzitter MKB Nederland
k
antony burgmans (65)
44 45 46 47
Partner KPMG
hans biesheuvel (47)
46 Multicommissaris
l
bert meerstadt (51)
34 President-directeur NS
l
sjoerd van keulen (65)
33 Voorzitter Holland Financial Centre
k
hans kamps (60)
58 Voorzitter Algemene Bond Uitzendondernemingen
l
marjan oudeman (54)
48
45 Multicommissaris
49
39 Bestuursvoorzitter TomTom
l
50
k
51
k
52
k
53
k
harold goddijn (52)
joanne kellermann (51)
53 Directeur DNB
kees van lede (69)
54 Commissaris en bestuurder
atzo nicolaï (52)
79 Directeur DSM Nederland
jos streppel (63)
73 Voorzitter Commissie Corporate Governance
k
pauline meurs (59)
54
69 PvdA-senator en bestuurder
55
62 Bestuursvoorzitter Ahold
56 57 58 59 60
k
k
dick boer (55)
arnoud boot (52)
59 Econoom
k
louise gunning-schepers
68 (61) Collegevoorzitter Universiteit van Amsterdam/HvA
k
yvonne van rooy (61)
61 Collegevoorzitter Universiteit Utrecht
k
victor halberstadt (73)
64 Econoom en bestuurder
l
ronald latenstein
38 van voorst (48) Bestuursvoorzitter SNS Reaal
61
l
32 Voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken
62
k
63
k
64 65
--
volkert doeksen (49)
l
Cultureel ondernemer
piet klaver (67)
60 Multicommissaris
l
68
l
albert jan maat (59)
47 Voorzitter LTO Nederland
pamela boumeester (54)
65 Multicommissaris
k
Piet Hein Donner (nr 15) Vicepresident Raad van State Ton Heerts (nr 17) Voorzitter FNV Ben Verwaayen (nr 27) Bestuursvoorzitter Lucent-Alcatel Wouter Bos (nr 42) Partner KPMG en informateur Hans Biesheuvel (nr 43) Voorzitter MKB Nederland
top 5 uitvallers
guido van woerkom (57)
annemarie jorritsma (62)
101 Voorzitter Vereniging van Nederlandse Gemeenten
barbara baarsma (42) --
l
72
l
73
k
74
k
Kroonlid SER
henriëtte prast (57)
52 Lid WRR
george möller (64)
44 Oud-bestuursvoorzitter Robeco
mirjam van praag (45)
77 Kroonlid SER
fred de graaf (62)
81 Voorzitter Eerste Kamer
k
alexander wynaendts (52)
103 Bestuursvoorzitter Aegon
76
l
77
l
agnes jongerius (52)
17 Oud-voorzitter FNV
eli leenaars (51)
37 Bestuurder ING
l
lense koopmans (69)
66 Scheidend presidentcommissaris Rabobank
79
l
80
l
henk broeders (60)
51 Bestuurder Cap Gemini
arie brienen (55)
78 Directeur Jaarbeurs
81
l
82
l
83
63 Hoofddirecteur ANWB
71
78
hans wiegel (71)
joop van den ende (70)
67
75
nieuwkomers
74 Bestuursvoorzitter Alpinvest
l
70
top 5
70 Oud-VVD-leider
66
69
boele staal (64)
Jet Bussemaker (was nr 71) Minister van Onderwijs Robbert Dijkgraaf (was nr 51) Institute for Advanced Study, Princeton Martin van Rijn (was nr 110) Staatssecretaris van Volksgezondheid Lodewijk Asscher (was nr 115) Minister van Sociale Zaken en vicepremier Nurten AlbayrakTemur (was nr 187) Ontslag als bestuursvoorzitter COA Kabinetsleden zijn uitgesloten van De Top 200.
84 85 86 87
wim van den goorbergh (64)
57 Multicommissaris
kees storm (70)
67 Oud-bestuursvoorzitter Aegon
k
henk rottinghuis (56)
171 Multibestuurder
k
pauline van der meer
114 mohr (52) Bestuursvoorzitter Erasmus Universiteit
l
wim kok (74)
82 Minister van Staat
k
piet van schijndel (62)
107 Scheidend bestuurder Rabobank
k
karel vuursteen (71)
105 Oud-bestuursvoorzitter Heineken
wout dekker (56)
88
--
89
--
President-directeur KLM
k
thom de graaf (55)
90 91
Commissaris en bestuurder
peter hartman (63)
96 Voorzitter HBO-raad
margot scheltema (58) --
Multicommissaris
92
l
paul rosenmöller (56)
93
l
94 95
87 Bestuurder en programmamaker
tom de swaan (66)
83 Multicommissaris
k
winnie sorgdrager (64)
98 Staatsraad
l
roderick munsters (49)
85 Bestuursvoorzitter Robeco.
l
trude maas-de brouwer (65)
96
88 Commissaris en bestuurder
97
48 Oud-vicevoorzitter FNV
98
86 Oud-bestuursvoorzitter Philips
99 100
l
l
l
peter gortzak (54)
gerard kleisterlee (66)
peter elverding (63)
91 Oud-bestuursvoorzitter DSM
l
wim deetman (67)
49 Staatsraad
6
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
De Top 200 van invloedrijkste Nederlanders
k wim pijbes (51)
101
120 Directeur Rijksmuseum
102
108 Multicommissaris
103
l ton nelissen (64)
renée jones-bos (59)
l sadik harchaoui (39) 100 Bestuursvoorzitter Forum
105
-- Hoogleraar en bestuurder
hélènevletter-van dort(48)
l bert van delden (71)
106
93 Toezichthouder
107
80 Partner De Brauw
108
89 Multicommissaris
110 111 112 113 114 115 116 117
123 Sadik Harchaoui (39) Bestuursvoorzitter Forum Daniël Ropers (40) Bestuursvoorzitter Bol.com Jaap van Wiechen (40) Directeur HAL Investment Prinses Máxima (41) Prinses der Nederlanden Barbara Baarsma (42) Kroonlid-SER Rangorde naar leeftijd
l jaap winter (49) top 5 boven 67
l peter wakkie (64)
daniel ropers (40) -- Bestuursvoorzitter Bol.com
k han noten (54) 176 PvdA-senator
eelco blok (55) -- Bestuursvoorzitter KPN
l tjibbe joustra (61) 99 Voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid
l joost kuiper (65) 92 Multicommissaris
k fons van westerloo (66) 122 Multibestuurder
l onno ruding (73) 76 Oud-minister en -bankier
k saskia stuiveling (67) 133 President Algemene Rekenkamer
l herman bolhaar (57) 111 Voorzitter College van procureurs-generaal
k albert röell (53)
118
128 Bestuursvoorzitter KAS Bank
119
123 Staatsraad.
120
124 Vicevoorzitter Air France-KLM
k hans borstlap (66)
k leo van wijk (66)
121 122
-- Secretaris-generaal Buitenlandse Zaken
104
109
top 5 onder 45
Frits Bolkestein (79) Oud-eurocommissaris Wim Kok (74) Minister van Staat Ruud Lubbers (73) Minister van Staat Victor Halberstadt (73) Econoom en bestuurder Onno Ruding (73) Oud-minister en -bankier Rangorde naar leeftijd
124
tom middendorp (52) --
l
Commandant der Strijdkrachten
bernard ter haar (57)
116 DG ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
jan willem baud (61) --
k
Directievoorzitter NPM Capital
bert bruggink (49)
159 Financieel bestuurder Rabobank
k
caroline princen (46)
125
149 Bestuurder ABN Amro
126
113 Oud-eurocommissaris
127
117 Multicommissaris
128
147 Econoom en PvdA-senator
129
127 Multicommissaris
130 131 132
l
l
k
l
l
frits bolkestein (79)
adri baan (70)
esther-mirjam sent (45)
johan van der werf (60)
herman tjeenk willink (70)
20 Oud-vicepresident Raad van State
l
jos baeten (53)
130 Bestuursvoorzitter ASR
l
theo bovens (53)
56 Commissaris van de Koningin Limburg
l
ruud koole (59)
133
144 PvdA-senator
134
166 Oud-bestuursvoorzitter Fugro
135 136
k
gert-jan kramer (70)
jaap de hoop scheffer (64) --
k
Oud-politicus en bestuurder
lodewijk hijmans
146 van den bergh (49) Bestuurder Ahold
l
herman dijkhuizen (51)
137
142 Oud-bestuursvoorzitter KPMG
138
151 Voorzitter Pensioenfederatie
139
160 Hoogleraar en commissaris
140
k
k
kick van der pol (62)
annemieke roobeek (54)
pieter winsemius (70) --
Oud-politicus en bestuurder
141
geert corstens (66) -- President Hoge Raad der Nederlanden
l
gerlinde silvis (53)
142
126 Bestuurder Rabobank
143
138 Bestuurder
144
136 Bestuursvoorzitter Delta Lloyd
145
137 Multicommissaris
146
l
l
l
k
willemijn maas (52)
niek hoek (56)
marike van lier lels (53)
herman wijffels (70)
193 Oud-bestuursvoorzitter Rabobank
l
mirjam sijmons (52)
147
134 Lid hoofddirectie ANWB
148
118 Oud-CDA-senator
149
170 Multicommissaris
150
145 Multicommissaris
151
l
k
l
k
willem stevens (74)
inge brakman (51)
margreeth de boer (73)
frank de grave (57)
161 Voorzitter Orde van Medisch Specialisten
l
tini hooymans (61)
152
148 Bestuurder TNO
153
106 Multibestuurder
l
fokko van duyne (70)
joop daalmeijer (66)
154
-- Voorzitter Raad van Cultuur
155
150 Oud-politicus en bestuurder
156
165 Voorzitter NMa
157 158 159 160
l
k
k
cees veerman (63)
chris fonteijn (57)
martijn van der vorm (54)
168 Bestuursvoorzitter HAL Holding
l
karla peijs (68)
135 Commissaris van de Koningin Zeeland
k
marry de gaay fortman (47)
189 Advocaat en partner Houthof Buruma
k
frans cremers (60)
177 Multicommissaris
DE VOLKSKRANT VONK ZATERDAG 17 NOVEMBER 2012
7
TOP
200
van inv lo Nederlaedrijkste nde 2012 rs
Sywert van Lienden, Bas Heijne en andere favorieten van de top 500-initiator Sywert van Lienden (22) is volgens de bestuurlijke top van Nederland de invloedrijkste jongere, vóór onder anderen de eurosceptische publicist Thierry Baudet (29). Matthijs van Nieuwkerk en Pauw & Witteman zijn de toonaangevende namen uit de media, naast natuurlijk De Telegraaf. De krant van wakker Nederland werd in de persoon van hoofdredacteur Sjuul Paradijs en politiek commentator Paul Jansen ook vóór het volksoproer tegen de inkomensafhankelijke zorgpremie al een factor van belang geacht. En Bas Heijne is de favoriete publicist, door wie de bestuurlijke elite zich in NRC Handelsblad graag zachtjes laat kastijden. ‘Een must-read op de zaterdagochtend’, aldus een voormalig politicus. Arnon Grunberg, de voetnoot van de Volkskrant, volgt op gepaste afstand. Dat zijn enkele uitkomsten van een peiling die de Volkskrant in de tweede helft van oktober – tijdens de radiostilte van de formatie – hield onder ruim vierhonderd invloedrijke Nederlanders (geselecteerd uit de database van de krant met meer dan 23 duizend namen en functies) om een beeld te krijgen van wie door de bestuurlijke elite zelf als belangrijk wordt gezien. De steekproef onder het gezelschap polderbestuurders, topondernemers, wetenschappers, bankiers, senatoren en cultuurpausen – totale respons: eenderde – levert een gemengd beeld op. Zo worden naast Van Lienden en Baudet ook Jesse Klaver (GroenLinks), Dennis Wiersma (FNV Jong) en IJmert Muilwijk (CNV Jongeren) als invloedrijke jongeren genoemd, vóór Eva Jinek en Alexan-
G
161 162 163 164 165 166 167 168 169 170
der Klöpping. Sywert van Lienden voert de peiling aan nadat hij dit jaar furore maakte met het jongereninitiatief G500. Zijn koppositie bij de bestuurlijke elite heeft wellicht ook te maken met de uitgekiende raad van advies die hij wist samen te stellen, met klinkende namen als TomTom-baas Harold God-
chris van boetzelaer 140 van oosterhout (69)
l
Oud-bestuurder Fortis
l
ewald kist (68)
84 Oud-bestuursvoorzitter ING
k
ben van der veer (61)
167 Oud-bestuursvoorzitter KPMG
femke halsema (46) --
l
Oud-politicus en bestuurder
jan-michiel hessels (69)
163 President-commissaris NYSE Euronext
k
martijn snoep (44)
181 Managing partner De Brauw
l
dick sluimers (59)
162 Bestuursvoorzitter APG
l
paul van der heijden (63)
152 Scheidend collegevoorzitter Universiteit Leiden
l
sybilla dekker (70)
156 Oud-minister van VROM
herna verhagen (46) -- Bestuursvoorzitter PostNL
dijn, oud-minister Pieter Winsemius, voormalig bankier en poldericoon Herman Wijffels en econome Barbara Baarsma. Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, is volgens de steekproef de invloedrijkste opiniemaker, voor hoogleraar en SER-kroonlid Louise Fresco en de naar Princeton vertrokken oud-KNAWpresident Robbert Dijkgraaf. Verder worden als opiniemakers onder anderen econoom Arnoud Boot, DSM-topman Feike Sijbesma en Unilever-baas Paul Polman genoemd. Polman profileert zich internationaal als een CEO met hart voor duurzaamheid. Uit de media worden verder nog Frits Wester (RTL) en Marike Stellinga (NRC) genoemd. De invloedrijkste Nederlander is ook volgens de bestuurlijke elite zelf werkgeversvoorman Bernard Wientjes, voor het derde jaar nummer 1 van de Volkskrant Top 200. Wientjes wordt meestal genoemd in combinatie met de nummers 2 en 3, Mark Rutte en Diederik Samsom. Ook DNB-president Klaas Knot, oud-SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan, eurocommissaris Neelie Kroes en voormalig Shell-topman Jeroen van der Veer wordt veel invloed toegedicht. Andere namen die hoog staan aangeschreven bij de top van Nederland: PvdA-informateur en KPMG-consultant Wouter Bos en de ‘nieuwe’ onderkoning van Nederland, Piet Hein Donner. De oud-CDA-minister volgde dit jaar Herman Tjeenk Willink op als vicevoorzitter van de Raad van State.
n
171 172
k
andré rouvoet (50) --
174
--
177 178 179 180
Voorzitter Zorgverzekeraars Nederland
jaap van wiechen (40) --
176
angelien kemna (55)
178 Hoofd beleggingen APG
173
175
volkskrant.nl/top200 Voor de complete uitkomsten van de peiling onder de elite
Directeur HAL Investment
hans clevers (55)
l
omlaag
58,3 gemiddelde leeftijd De leden van de Volkskrant Top 200 zijn gemiddeld 58,3 jaar oud. In 2006 lag die gemiddelde leeftijd nog boven de 60, in 2007 was dat gedaald naar 59 jaar.
President KNAW
rob routs (66)
131 Oud-bestuurder Shell
wim van der leegte (65) --
l
President-directeur en eigenaarVDL Groep
irene asscher-vonk (68)
154 Multicommissaris
l
pieter van vollenhoven (73)
102 Voorzitter Nationaal Groenfonds
wim kuijken (59) --
k
Regeringscommissaris voor het Deltaprogramma
cees vermaas (47)
182 Bestuursvoorzitter Euronext Amsterdam
Foto’s Hollandse Hoogte, ANP
jan louis burggraaf (48)
181
--
182
--
183 184
Partner Allen & Overy
aalt dijkhuizen (59)
k
Bestuursvoorzitter Wageningen UR
rijkman groenink (63)
192 Oud-bestuursvoorzitter ABN Amro
l
marleen barth (48)
172 Fractievoorzitter PvdA Eerste Kamer
l
ernst hirsch ballin (61)
185
158 Oud-minister van Justitie
186
139 Oud-bestuurder ABN Amro
187 188 189 190 191
l
k
rijnhard van tets (65)
wim van de donk (50)
194 Commissaris van de Koningin Noord-Brabant
k
martijn sanders (67)
198 Voorzitter Vereniging Rembrandt
k
ahmed aboutaleb (51)
190 Burgemeester Rotterdam
alexander ribbink (48) --
l
Investeerder en bestuurder
floris deckers (62)
185 Scheidend bestuursvoorzitter Van Lanschot
yoeri albrecht (45)
192
--
Directeur De Balie Amsterdam
193
--
cateautje hijmans van den bergh (51)
194
--
195
--
Bestuursvoorzitter Boer & Croon
karien van gennip (44) Directeur Beleggingen ING
maarten hajer (50)
l
Directeur Planbureau voor de Leefomgeving
pieter broertjes (60)
196
195 Burgemeester Hilversum
197
183 Burgemeester Den Haag
198
173 Bestuurder
l
l
jozias van aartsen (64)
tineke bahlmann (62)
ila kasem (45)
199
--
Directeur Van de Bunt
200
--
ineke dezentjé hamming-bluemink (58) Voorzitter FME-CWM
