WATERLAND ONDER WATER

1916-2016 WATERLAND ONDER WATER

Welkom op deze interactieve pagina Op de foto hierachter zie je een stuk van de dijk tussen Hoorn en Amsterdam. Met mooie kronkels loopt hij langs het IJsselmeer, bijna 50 kilometer lang. Je boft als je in Waterland en Zeevang woont, dichtbij de dijk. Je kunt er spelen, fietsen en ijsjes eten. Eraf rijden met je skateboard. Of bij mooi weer vissen, vliegeren en zwemmen. Het lijkt onmogelijk dat het water door zo’n sterke dijk breekt… of toch niet?

Lees verder >

Deze interactieve lesbrief is een initiatief van de Stichting Dijk van een Kust en is tot stand gekomen met steun van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.


Vieren en herdenken Honderd jaar geleden. Bij storm en noodweer op 13 en 14 januari 1916 breekt de dijk op meer dan tien plaatsen. Miljoenen liters water stromen Waterland in. Tot voorbij Purmerend en Landsmeer lopen huizen en boerderijen onder. Er verdrinken mensen en dieren. Duizenden gezinnen moeten vluchten. Pas maanden later is de dijk weer dicht en het land weer droog. In 2016 herdenken we de ramp van toen. Gelukkig zijn er hier sindsdien geen grote overstromingen meer geweest. Er is dus ook iets te vieren: we hebben al een eeuw droge voeten! Kan zo’n grote overstroming in Noord-Holland weer gebeuren? < vorige

Lees verder >



Zuiderzee en IJsselmeer In 1916 is het IJsselmeer nog een gevaarlijke binnenzee: de Zuiderzee. Er is eb en vloed en het kan er geweldig stormen. Al veel vaker zijn de dijken doorgebroken. Na de watersnood komt er een plan om de Zuiderzee af te sluiten van de Waddenzee en de Noordzee. Er komt een dijk tussen NoordHolland en Friesland: de Afsluitdijk. Het gevaar van nieuwe overstromingen is nu heel klein. Maar hoge waterstanden kunnen nog altijd voorkomen. Wat gebeurde er precies in 1916? En stond de plek waar jij woont toen onder water? Ontdek het zelf! Klik op ‘Start’.

Start

Beweeg de cursor over de foto. Let op! Zoek ook de 10 verborgen vragen. Noteer de antwoorden op je antwoordblad.

< vorige


colofon >



DE WATERWOLF Het heeft iets van een eng sprookje. Een hongerig monster dat uit de golven tevoorschijn komt en grote happen uit het land neemt. De dichter Joost van de Vondel beschreef zo de strijd van de Hollanders tegen het water, 375 jaar geleden al. Als een gevecht van de dappere Hollandse leeuw tegen de wrede waterwolf met zijn ‘landhonger’. Heel wat keren sprong de waterwolf dwars door de Waterlandse Zeedijk en slokte grote stukken land op. Pas na de ramp van 1916 werd de wolf getemd: toen de Afsluitdijk werd gebouwd en de Zuiderzee veranderde in het IJsselmeer.

De landleeuw op een oude plaat in gevecht met de waterwolf.

Is een getemde wolf een overwonnen wolf? Lees verder>

Vraag 1. ○1a. Waarom werd de Zuiderzee een waterwolf genoemd? ○1b. Gerrit Han Honig zegt dat we in Nederland altijd waakzaam moeten blijven (goed moeten opletten). Waarom?

DE WATERWOLF Het heeft iets van een eng sprookje. Een hongerig monster dat uit de golven tevoorschijn komt en grote happen uit het land neemt. De dichter Joost van de Vondel beschreef zo de strijd van de Hollanders tegen het water, 375 jaar geleden al. Als een gevecht van de dappere Hollandse leeuw tegen de wrede waterwolf met zijn ‘landhonger’. Heel wat keren sprong de waterwolf dwars door de Waterlandse Zeedijk en slokte grote stukken land op. Pas na de ramp van 1916 werd de wolf getemd: toen de Afsluitdijk werd gebouwd en de Zuiderzee veranderde in het IJsselmeer.

De landleeuw op een oude plaat in gevecht met de waterwolf.

Is een getemde wolf een overwonnen wolf?

‘De wolf is niet dood’ Zaandammer Gerrit Jan Honig maakte in 1916 zelf de watersnood mee. Hij waarschuwde: ‘De waterwolf kan wel slapen, maar hij is niet dood. Ook in de toekomst kan deze oude vijand onze kusten en dijken bespringen. Nederland, blijf altijd waakzaam!’

Vraag 1. ○1a. Waarom werd de Zuiderzee een waterwolf genoemd? ○1b. Gerrit Han Honig zegt dat we in Nederland altijd waakzaam moeten blijven (goed moeten opletten). Waarom?

DRAMA OP MARKEN Het ergst getroffen door de watersnoodramp is het eiland Marken. Zestien inwoners verdrinken. Onder de slachtoffers drie zusjes van 24, 22 en 14 jaar. En twee gezinnen met jonge kinderen. De kleinsten zijn pas 1 en 3 jaar oud. De golven hebben twintig huizen weggeslagen. Vissersboten in de haven zijn op de kade gesmeten. De schade is onbeschrijfelijk. Veel huizen zijn onbewoonbaar. Maar… middenin de stormnacht gebeurt ook iets moois. Er wordt een meisje geboren.

Marken, Grotewerf, een hoger gelegen buurt op het eiland.

Bekijk hier het filmpje ‘Mina van Marken’ > Waarom is de ramp op Marken zo groot? Eilandbewoner Jan Schild legt het uit. Klik hier voor zijn verhaal > In dit door de golven weggespoelde huis verdronk een gezin van vader, moeder en twee jonge kinderen.

Lees hier over het nieuwe monument ter herdenking van de watersnood.

Vraag 2. 2a. Hoe heette de koningin die Marken tijdens de watersnood kwam bezoeken? 2b. Was zij de grootmoeder of de overgrootmoeder van koning Willem Alexander?

Mannen en vrouwen in Marker kostuum ruimen de ravage bij de verwoeste huizen op.

HERDENKINGSMONUMENT ‘THE WAVE’ DRAMA OP MARKEN In de haven van Marken staat vanaf 14 januari 2016 dit monument, ter herinnering aan

Het ergst getroffen door watersnoodramp het Marken.van Zestien de de watersnood van 1916isen deeiland slachtoffers toen. inwoners Kunstenares Linda Verkaaik gaf verdrinken. Onder de slachtoffers drie zusjes 24,(De 22 en 14 jaar. twee gezinnen het beeld de naam Thevan Wave Golf). Er isEn een zeilend schip in zien. En armen die met jonge kinderen. De kleinsten zijn pas 1 en 3 jaar oud. De golven hebben twintig in nood omhoog steken. Of zijn het juist helpende handen? Linda dacht ook aan een huizen weggeslagen. Vissersboten in de haven zijn op de kade gesmeten. De schade is ‘wave’zijn in een vol stadion: die lukt alleen als iedereen mee doet. Alleen door samen te onbeschrijfelijk. Veel huizen onbewoonbaar. werken kun je winnen van het water en zo’n grote ramp te boven komen. Marken, Grotewerf, een hoger gelegen buurt op het Maar… middenin de stormnacht gebeurt ook iets moois. Er wordt een meisje geboren. eiland. Bekijk hier het filmpje ‘Mina van Marken’>

Waarom is de ramp op Marken zo groot? Eilandbewoner Jan Schild legt het uit.

In dit door de golven weggespoelde huis verdronk een gezin van vader, moeder en twee jonge kinderen.

Klik hier voor zijn verhaal > Lees hier over het nieuwe monument ter herdenking van de watersnood.

Vraag 2. 2a. Hoe heette de koningin die Marken tijdens de watersnood kwam bezoeken? 2b.Waarom zegt Gerrit Jan Honig dat we in Nederland altijd waakzaam moeten blijven?

Mannen en vrouwen in Marker kostuum ruimen de ravage bij de verwoeste huizen op.

STORM EN ZWAKKE DIJKEN Hoe kon in januari 1916 zo’n grote ramp gebeuren?

Al dagen vóór 14 januari staat er een stormachtige wind op de Nederlandse kust. Die blaast grote massa’s Noordzeewater de Zuiderzee in. Door de harde wind stroomt het water bij eb niet goed terug. Hoger en hoger stijgt het water tegen de dijk. Dat gebeurt vaker. Maar het heeft ook wekenlang veel geregend. De dijk is doorweekt van al dat water. Het maakt de dijk binnenin zwaar en slap. Op 13 januari wakkert de wind aan tot een loeiende storm. Wie over de dijk loopt voelt de grond trillen. ’s Nachts slaan de eerste golven er overheen. Op zwakke plekken begint de dijk te scheuren en weg te schuiven. Niet aan de kant van de zee, maar aan de binnenkant! Het water holt de dijk verder uit. De scheuren worden gaten. Dan kolkt het zeewater het land in.

Storm op zee.

Hoe gaat een dijkafschuiving in z’n werk? Klik hier

De noodklokken luiden!

Lees verder >

De noodklokken luiden! De dijk doorgebroken? De mensen in de dorpen verderop willen het niet geloven. De laatste overstroming is bijna 100 jaar geleden. Ze zien nog helemaal geen water komen! Een goed waarschuwingssysteem ontbreekt. Internet en smartphones bestaan nog niet. Net zomin als televisie en radio. Een vaste telefoon is nog iets heel bijzonders. Daarom luiden de klokken in de kerktorens. Zoals men altijd heeft gedaan bij rampen. ‘Breng jezelf en je vee in veiligheid!’ Het gebeier klinkt uren achtereen. Wie het heeft meegemaakt, vergeet het nooit meer. Vraag 3. Waarom werden de mensen in Waterland voor het water Ook in Schellingwoude luidt de noodklok en worden koeien in veiligheid gebracht bij de kerk.

< vorige

gewaarschuwd door het luiden van de kerkklokken?

Bakker met broodmand en bakkerskar in Ilpendam.

Bakker Jan Kloek uit Den Ilp maakte het zelf mee: ‘Het was op een donderdag. Noodweer, alles waaide omver wat niet vast zat. De pannen vlogen van de daken. Toen hoorden we ’s morgens de klokken luiden. Al gauw werd het vrijdag rondverteld, dat de zeedijken waren doorgebroken en dat de boeren met hun vee naar hoger gelegen plekken waren gegaan. Sommige mensen gingen in de kerken wonen, anderen op de zolders van hun huizen.’ Bron: Met de bakkersmand door Waterland. Het levensverhaal van Bakker Kloek uit Den Ilp. Met illustraties van Maarten Oortwijn, NNC, 6 januari 1961 (bibliotheek Waterlands Archief).

Tot waar kwam het water?

Lees verder >

Tot waar kwam het water?

Het gebied ten zuiden van Monnickendam achter de doorgebroken dijk.

Ook de lage polderdijken in het achterland bezwijken één voor één onder het binnenstromende water. Er is geen houden meer aan. Tot voorbij Purmerend en Landsmeer verandert het land in één grote watervlakte.

oude en ken bij Katw ra rb o o d k ij n d bij elkaar ee laats van de n p e b e b d e t h e n m te d gebie . De ga rd. verstroomde ranje gekleu onnickendam o o t M is e n h e a d v n a m n v o e o rt id tr Kaa ten zu t overs ude-Uitdam et gebied da H r. te e m bij Zuiderwo rd de en paar hon lengte van e

< vorige

Een stukje film uit 1916 geeft een beeld van de verwoesting bij de dijk. Klik hier >

Wat gebeurde er in Purmerend, Edam, Monnickendam en de Waterlandse dorpen?

Lees verder >

Ransdorp

Purmerend

In de binnenstad van Purmerend komt het water niet veel verder dan kniehoog. Handig als je een paar stelten hebt! Water aan de voet van het raadhuis van Ransdorp.

Volendam

< vorige

Monnickendam In een groot deel van Volendam komt het water tot de zolders. De bewoners kunnen alleen per roeiboot hun huis uit. In de kamers beneden klotst het water. Tafels, stoelen en ander meubels dobberen rond.

Poseren voor de fotogaaf bij

een ondergelopen stolpboe

rderij.

Meer foto’s van de watersnood vind je in de digitale beeldbank van het Waterlands Archief. Vul in het zoekvak de naam in van je stad of dorp + het jaartal 1916. Of filter op plaatsnaam in de linker kolom. Ga hier naar de beeldbank van het archief >

HOE STERK ZIJN IN 1916 DE DIJKEN? De stormvloed van 14 januari slaat grote gaten in de oude Waterlandse Zeedijk. Het zoute zeewater stroomt 20 kilometer ver het land in, voorbij Broek in Waterland, Ilpendam, Landsmeer en Buiksloot, tot aan Zaandam. De dijken van de Zeevang, de Purmer en de Wormer houden het nét. Anders was het rampgebied nog veel groter geweest!

Staat jouw huis, flat of boerderij in het gebied van de watersnood van 1916? Zoom in op de kaart van toen. Onderzoek of jouw woonplaats in de groen gekleurde zone van de overstroming ligt. De Waterlandse Zeedijk bij De Nes tussen Zuiderwoude en Uitdam. Een van de plaatsen waar de dijk in 1916 is doorgebroken.

Een dijk vol littekens

Lees verder >

HOE STERK ZIJN IN 1916 DE DIJKEN? De stormvloed van 14 januari slaat grote gaten in de oude Waterlandse Zeedijk. In het land erachter bezwijkt de volgende dagen de ene na de andere lage polderdijk. Het zoute zeewater stroomt 20 kilometer ver het land in, voorbij Broek in Waterland, Ilpendam, Landsmeer en Buiksloot, tot aan Zaandam. Een gebied van ruim 14.000 ha komt blank te staan. De dijken van de Zeevang, de Purmer en de Wormer houden het nét. Anders was het rampgebied nog veel groter geweest!

Staat jouw huis, flat of boerderij in het gebied van de watersnood van 1916? Zoom in op de kaart van toen. Onderzoek of jouw woonplaats in de groen gekleurde zone van de overstroming ligt. De Waterlandse Zeedijk bij De Nes tussen Zuiderwoude en Uitdam. Een van de plaatsen waar de dijk in 1916 is doorgebroken.

Een dijk vol littekens

Lees verder >

Een dijk vol littekens De dijk langs de vroegere Zuiderzee is al zo’n 800 jaar oud. Hij heeft een lange geschiedenis van doorbraken en overstromingen. In het land erachter zie je daar de sporen van. Weet je hoe al die bijna ronde meren en meertjes aan de binnenkant van de dijk zijn ontstaan? Vaak heten ze ‘poel’, ‘braak’ of ‘waal’. Ze zijn overgebleven na verwoestende dijkdoorbraken in het verleden. Als littekens in het landschap. Soms was het door het water uitgeholde gat te diep en te groot om de dijk te herstellen. Dan werd de nieuwe dijk er met een bocht omheen gelegd.

< vorige

De Poel bij Monnickendam is ontstaan bij een van de grootste watersnoodrampen uit de geschiedenis van ons land, de Allerheiligenvloed van 1 en 2 november 1570. Net als het Kinselmeer bij Ransdorp, het Barnegat bij Holysloot en de Grote Braak in de Zeevang.

1825: grotere watersnood In 1825 breekt de Zuiderzee door de dijk bij Durgerdam. In Waterland loopt nog een groter gebied onder water dan in 1916. In het hele gebied rond de Zuiderzee komen 800 mensen om.

Lees hier hoe de dijk na 1916 sterker en veiliger is gemaakt >

Een sterkere en hogere dijk Na de watersnood van 1916 is het duidelijk: de dijk langs de Zuiderzee is niet sterk en hoog genoeg om een volgende stormvloed te doorstaan. De dijk wordt breder en sterker gemaakt en zo’n meter opgehoogd, tot 4-4,5 meter boven NAP (Normaal Amsterdams Peil).

De Zuiderzee blijft ondanks alle maatregelen onvoorspelbaar. Om aan het gevaar van stormen en hoog water voorgoed een eind te maken is al vóór 1916 een groot plan bedacht, groter dan ooit eerder is uitgevoerd.

Lees verder > Vanaf het fietspad bovenop de dijk kijk je uit over het Markermeer en het IJsselmeer. Na 1916 is de weg voor auto’s voor de veiligheid verlegd naar beneden, langs de binnenkant van de dijk.

Vraag 4. Waarom moet de dijk na 1916 hoger en sterker worden gemaakt? Een landmeter geeft de nieuwe dijkhoogte aan.

< vorige

Werk aan de versterking van de dijk na de watersnood.

Het plan Lely: van Zuiderzee naar IJsselmeer Na de watersnood staat één ding vast: nooit meer zo’n ramp! Ingenieur Cornelis Lely heeft al veel eerder een plan bedacht om de Zuiderzee af te dammen en gedeeltelijk in te polderen. Nu wordt zijn plan uitgevoerd. Er komt een dijk van 32 kilometer lang tussen Noord-Holland en Friesland. De waterwolf getemd 28 mei 1932: een belangrijk moment! Een kraan met grijper gooit het laatste gat in de Afsluitdijk dicht. De Zuiderzee is nu geen zee meer maar een binnenmeer, het IJsselmeer. Er is nooit meer eb en vloed. De oude zeedijk tussen Medemblik, Hoorn en het IJ bij Amsterdam is nu een binnendijk.

Ingenieur Cornelis Lely.

Vraag 5.

Sluiting van het laatste gat in de Afsluitdijk, 28 mei 1932.

Bekijk hier de schooltv-clip ‘De Afsluitdijk, langste dijk van Europa’ Klik hier > De Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland. De uitkijktoren staat op de plek waar in 1932 het laatste gat in de dijk dicht is gemaakt.

Koningin Juliana onthult in 1954 een standbeeld van ingenieur Lely op de Afsluitdijk.

Tussen welke plaats in Noord-Holland en welke plaats in Friesland loopt de Afsluitdijk? < vorige

De langste dijk van Europa Wist je dat de Afsluitdijk nog altijd een heel bijzondere dijk is? Eigenlijk is het geen dijk maar een dam… en nog wel de langste van Europa!

Ontwerp van ingenieur Lely voor afsluiting van de Zuiderzee en aanleg van de IJsselmeerpolders. Plankaart uit 1928.

Het IJsselmeer nu. De polder bij Marken uit het plan Lely is er nooit gekomen. Er kwam alleen een dijk met verkeersweg tussen Enkhuizen en Lelystad.

200 MILJOEN KUBIEKE METER ZEEWATER Door de gaten in de dijk is in de weken na de stormramp ruim 200 miljoen kubieke meter Zuiderzeewater Noord-Holland in gestroomd. Al dat water moet weer weg nadat de dijk gerepareerd is en de gaten dicht zijn gemaakt. Dat gaat niet met emmers, dat snap je. En ook niet in een paar dagen.

Vraag 6. Even rekenen. Bij de watersnood van 1916 stroomde tweehonderd miljoen kubieke meter zeewater het land in. 6a. Schrijf het aantal kubieke meters op in cijfers.

Ondergelopen land en boerderij bij Buiksloot.

Waar krijg jij hulp? Stel dat jij in het overstroomde gebied woonde. Wat moet je doen? Waar ga je heen als je alles moet achterlaten voor het stijgende water? Waar krijg je hulp en onderdak? En hoe lang duurt het voor je weer naar huis kan? Lees hier verder:

6b. In één kubieke meter gaat 1000 liter. Schrijf ook het totale aantal binnen

Vluchtelingen in eigen land >

gestroomde liters water op in cijfers.

Hulp van alle kanten > ‘Mediaramp’ > Terug naar huis >

Vluchtelingen in eigen land Honderden families moeten vluchten wanneer het water hun huizen, boerderijen en stallen binnenstroomt. Gelukkig komt de hulp snel op gang.

Opvang in Amsterdam van vluchtelingen uit het watersnoodgebied. Wie niet bij familie of bekenden terecht kan, krijgt onderdak in leegstaande gebouwen in de stad.

< vorige

Watersnood in Landsmeer.

Geertje en Nellie Bakker zijn 11 en 9 jaar oud. Met hun ouders en vijf broers en zusjes moeten ze vluchten wanneer het water in hun huis steeds hoger komt te staan. Varend in een geleend bootje gaat het gezin naar een kennis, Piet de Jong. Die woont in een wat hoger gelegen huis aan de Oostzanerdijk. Nellie Bakker vertelt: ‘Stel je voor, daar staan negen personen voor je deur en vragen om onderdak! In die tijd hadden we geen telefoon zodat je elkaar kon opbellen en kon vragen of het mogelijk was dat we daar kwamen. Maar we werden hartelijk ontvangen. Ze hadden daar een grote lege kamer die ze niet gebruikten (…). De Jong ging de buurt in om wat bedden en dekens te lenen. Ze waren allemaal met ons lot begaan en hebben ons erg geholpen’.

Hulp van alle kanten Van alle kanten komt er hulp. Kerken, lege fabrieken en andere grote gebouwen worden ingericht als noodopvang voor de vluchtelingen. Het Rode Kruis en plaatselijke watersnood-comités zorgen voor onderdak, kleren en voedsel. Onder de Nederlandse bevolking komt een grote hulpactie op gang. Overal zamelen volwassenen en kinderen geld in met concerten, sportwedstrijden en wat ze maar kunnen bedenken.

Affiche voor een liefdadigheidsvoetbalwedstrijd.

< vorige

Noodopvang voor bejaarde dorpsbewoners in de hervormde kerk van Ilpendam.

De hervormde kerk van Ilpendam nu.

De koninklijke familie gaat op bezoek in de getroffen steden en dorpen. Klik hier voor een filmpje over het koninklijke bezoek >

‘Eerste mediaramp’ De watersnood van 1916 is de eerste grote ramp in Nederland die is vastgelegd in foto’s en filmbeelden. Voor de eerste keer zien mensen zo’n drama van dichtbij in beeld gebracht. De schok is extra groot. Iedereen wil iets doen. Dat helpt weer bij het succes van de inzamelingsacties voor de slachtoffers.

‘O Nederland, biedt vlug uw hulp En lenig gauw de nood van hen die zonder brood of dak nu zijn, door de watersnood’.

Deze oproep op rijm voor hulp aan de slachtoffers van de watersnood, zie je aan het slot van een bijzonder filmpje met opnamen uit het overstromingsgebied. Klik hier om het filmpje te bekijken > bron: Filmmuseum Eye, coll. Jean Desmet

Vraag 7. Wat betekent de uitdrukking ‘lenig gauw de nood’ in de tweede regel van het rijmpje? Theehandel Ter Wee, een bedrijf uit Zaandam, brengt een speciaal plaatjesalbum uit over de watersnood. Op de voorplaat redt een soldaat een meisje uit een ondergelopen huis. De 72 plakplaatjes met ingekleurde foto’s kon je sparen. Ze zaten verpakt bij pakjes thee. Klik hier om alle plaatjes te bekijken en door het album te bladeren >

Fotopagina uit tijdschrift ‘Het Leven’ van 1 februari 1916.

< vorige

Omslag van Ter Wee’s plaatjesalbum.

De dijk weer dicht. Terug naar huis Rum twee maanden na de ramp is het laatste gat in de dijk hersteld. Dan begint het wegpompen van het water. De laatste polders vallen weer droog aan het begin van de zomer.

Lees hier het hele verhaal van Geertje en Nellie op de website Oneindig Noord-Holland

Illustratie uit het jeugdboek van H. Gras, De dijk bezweken (Amsterdam 1916), tekening door Willy Sluiter.

< vorige

Geertje en Nellie Bakker uit Landsmeer kunnen na drie maanden naar huis. Het zeewater heeft overal een laag zout en stinkende modder achter gelaten. Lees hier het slot van het verhaal van Nellie Bakker: ‘Als vader met een bootje ging kijken hoe het in Landsmeer en thuis was gesteld mochten we om beurten mee. We zijn zowat drie maanden op de Oostzanerdijk geweest. Toen het water gezakt was gingen we lopend naar huis. Hier en daar stond nog wat water op de weg. Het was een smerige troep in huis, maar moeder en mijn oudste zusters gingen vlijtig aan de gang. En toen onze tafel weer op zijn plaats stond en mijn moeder weer in haar eigen stoel zat, zuchtte ze van verlichting en dankbaarheid weer thuis te zijn!’

DIEREN EN DE WATERSNOOD Niet alleen mensen, ook dieren worden het slachtoffer van de overstroming. Op de boerderijen zitten de meeste dieren in de winter vast in stallen en hokken. Wanneer het zeewater binnen stroomt kunnen ze geen kant op. Honderden schapen, varkens en koeien verdrinken, net als tienduizenden kippen en eenden. Sommige boeren verliezen al hun vee. Gelukkig worden ook veel dieren gered. Lees hier verder: Schapen wachten op hulp >

Koeien melken in de kerk > Eenden omgekomen en gered > Poeldijk Monnickendam, zomer 2015.

Koningin redt poezenfamilie >

Vraag 8. Waarom brengen de boeren uit het ondergelopen gebied hun koeien juist naar de kerken?

Krantenadvertenties, drie weken na de dijkdoorbraken.

DIEREN EN DE WATERSNOOD Niet alleen mensen, ook dieren worden het slachtoffer van de overstroming. Op de boerderijen zitten de meeste dieren in de winter vast in stallen en hokken. Wanneer het zeewater binnen stroomt kunnen ze geen kant op. Honderden schapen, varkens en koeien verdrinken, net als tienduizenden kippen en eenden. Sommige boeren verliezen al hun vee. Gelukkig worden ook veel dieren gered.

Schapen wachten op hulp Schapen in het nauw Schapen lopen in januari nog in de wei, als enige boerderijdieren. Zwemmen kunnen ze niet goed. Dat maakt het extra lastig om ze uit het ijskoude water te redden en aan boord van schuiten te trekken.

Lees hier verder: Schapen wachten op hulp >





Hulp komt te laat Voor het schaap in de kruiwagen is hulp te laat gekomen.




Koeien melken in de kerk Het lukt heel wat boeren gelukkig om hun koeien op tijd in veiligheid te brengen. Op het plein van de Koemarkt in Purmerend, in de kerken in Edam en Monnickendam of van het dichtstbijzijnde dorp. De kerken in Waterland zijn van ouds gebouwd op een hoger gelegen plek. In de loop van eeuwen zijn ze bij rampen altijd een toevluchtsoord geweest voor mensen en dieren. Ook nu. In de Grote Kerk van Monnickendam vinden 1700 koeien onderdak. Tussen de kerkbanken worden ze gevoerd en gemolken. Dat is niet lang vol te houden. Wanneer het kan worden de dieren op schuiten gezet naar boeren in droog gebleven gebied. Of verkocht voor de slacht. Kunstenaar Martin van Monnickendam maakte deze tekening van vee in de kerk van Broek in Waterland.

Vraag 8. Waarom brengen de boeren uit het ondergelopen gebied hun koeien juist naar de kerken? Koeien onder dak in de Grote Kerk van Edam. Krantenadvertenties, drie weken na de dijkdoorbraken.

bron: Coll.Stadsarchief Amsterdam.


Koeien melken in de kerk >

Eenden omgekomen en gered 90.000 eenden in pension In Volendam en bij Landsmeer zijn er eendenhouderijen met honderdduizenden eenden. De eieren gaan naar de koek- en beschuitfabrieken in de Zaanstreek. Tienduizenden eenden en kippen verdrinken in het zoute water. Hun hokken lopen onder, of ze verhongeren in de dorpen waar alle bewoners zijn gevlucht. Met een bijzondere reddingsactie brengen Volendammers 90.000 eenden over naar Amersfoort. Die blijven daar hoog en droog nog maanden ‘in pension’.

Eenden omgekomen en gered > Poeldijk Monnickendam, zomer 2015.




Verwoesting in de grootste eendenkooi van Volendam.

DIEREN EN DE WATERSNOOD Niet alleen mensen, ook dieren worden het slachtoffer van de overstroming. Op de boerderijen zitten de meeste dieren in de winter vast in stallen en hokken. Wanneer het zeewater binnen stroomt kunnen ze geen kant op. Honderden schapen, varkens en koeien verdrinken, net als tienduizenden kippen en eenden. Sommige boeren verliezen al hun vee. Gelukkig worden ook veel dieren gered.

Koningin redt poezenfamilie

Lees hier verder: Schapen wachten op hulp >





De koningin hoort bij een vaartocht door het overstroomde gebied een angstig gehuil uit een verlaten boerderij bij Ilpendam. Ze geeft opdracht haar boot erheen te sturen. Een uitgehongerde moederpoes met drie jonkies wordt zo gevonden en gered. ‘De koningin als dierenbeschermster’ staat als kop boven de foto in de krant.

100 JAAR DROGE VOETEN VIEREN Hoera! Na de watersnood van 1916 hebben we in Noord-Holland geen grote overstromingen meer gehad. Gelukkig maar. Als je de oude foto’s bekijkt wil je zo’n ramp nooit zelf meemaken. In 2016 vieren we daarom dat we in onze regio bijna overal 100 jaar droge voeten hebben. Wat is daar bijzonder aan? En wat heb je er als kind aan om dat te weten?

Lees verder >

De dijk bij Zuiderwoude. Op dit punt was er in 1916 een grote dijkdoorbraak.

Wonen onder zeeniveau We wonen in een land dat gedeeltelijk lager ligt dan de zee. Buitenlandse bezoekers zijn verbaasd dat het zomaar kan. Zelf vinden we het heel gewoon. Maar is het dat wel? Stel je voor hoe Noord-Holland eruit zou zien als er geen dijken waren om ons te beschermen tegen de zee.

Ruim een kwart van Nederland (26 %) ligt lager dan de zee. Een veel groter deel van ons land is ‘overstromingsgevoelig’ (55 - 60 %). Het betekent dat we daar een risico lopen op grotere of kleinere overstromingen. In een flink deel van Noord-Holland heeft de zee zonder de bescherming van duinen, dijken en dammen, vrij spel. Een nog veel groter gebied zou bij hoge vloed en sterke wind regelmatig onder water lopen.

< vorige

Is het water voor ons een vriend of een vijand?

Lees verder >

Water: vriend en vijand Het is fijn om in een land te wonen met zoveel water. We varen, vissen en zwemmen erin. Een belangrijk deel van ons voedsel en onze spullen komt per schip naar ons toe. En er komt altijd schoon drinkwater uit onze kraan. Om ons tegen het water van de zee en de grote rivieren te beschermen, wonen we achter sterke dijken en dammen. Soms vergeten we dat de waterwolf nooit slaapt. Maar hij blijft een onvoorspelbare vijand. Die hou je het liefst buiten de deur.

< vorige

Droge voeten. Houden we die in de toekomst?

Lees verder >

Droge voeten in de toekomst De dijk tussen Hoorn en Amsterdam beschermt nu 1,2 miljoen Noord-Hollanders tegen hoog water in het IJsselmeer. Na de ramp van 1916 is de dijk hoger en sterker gemaakt. Na 100 jaar is hij toe aan een nieuwe opknapbeurt. Door de opwarming van de aarde krijgen we vaker te maken met ‘extreem weer’. Dat betekent: meer regen, zwaardere stormen, hogere waterstanden, meer druk op de dijken. De oude dijk is niet overal hoog en stevig genoeg om extra hoge waterstanden op te vangen. Ruim 33 kilometer dijk wordt versterkt. Er zijn voor verschillende delen van de dijk verschillende plannen.

Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zorgt voor de dijkversterking langs de IJsselmeerkust. Tussen Hoorn en Amsterdam heeft de dijk minstens 7 verschillende namen! Ze staan allemaal op deze kaart. Hoeveel kun je er vinden? Klik op de kaart.

< vorige

Een overstroming kun je nooit helemaal uitsluiten, ook al maken we onze kust en dijken zo veilig mogelijk. De kans dat het gebeurt is héél klein. Maar nooit nul!

Lees verder >

Droge voeten in de toekomst De dijk tussen Hoorn en Amsterdam beschermt nu 1,2 miljoen Noord-Hollanders tegen hoog water in het IJsselmeer. Na de ramp van 1916 is de dijk hoger en sterker gemaakt. Na 100 jaar is hij toe aan een nieuwe opknapbeurt. Door de opwarming van de aarde krijgen we vaker te maken met ‘extreem weer’. Dat betekent: meer regen, zwaardere stormen, hogere waterstanden, meer druk op de dijken. De oude dijk is niet overal hoog en stevig genoeg om extra hoge waterstanden op te vangen. Ruim 33 kilometer dijk wordt versterkt. Er zijn voor verschillende delen van de dijk verschillende plannen.

Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zorgt voor de dijkversterking langs de IJsselmeerkust. Tussen Hoorn en Amsterdam heeft de dijk minstens 7 verschillende namen! Ze staan allemaal op deze kaart. Hoeveel kun je er vinden? Klik op de kaart.

< vorige

Een overstroming kun je nooit helemaal uitsluiten, ook al maken we onze kust en dijken zo veilig mogelijk. De kans dat het gebeurt is héél klein. Maar nooit nul!

Lees verder >

Overstroom ik? Hoe hoog kan het water komen in jouw huis, straat, school of buurt? Wat kan je bij een grote overstroming het beste doen? Ontdek het zelf. Klik op de afbeelding en vul je postcode in!

Vraag 9. Waarom is het water in Nederland soms onze vijand? Noem twee redenen. Vraag 10. Noem drie redenen waarom het water in Nederland onze vriend is.

< vorige

COLOFON Opdracht: Stichting Dijk van een Kust 2015 Concept en teksten: Carly Misset historisch onderzoek en tekstproducties Technische realisering: Studio Harm Hasenaar, Muiden Fotobewerking: Fotografie Benno Neeleman, Nijmegen Beeldmateriaal: Collectie Provinciale Atlas, Noord-Hollands Archief Haarlem; Waterlands Archief Purmerend; Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier; Archief Rijkswaterstaat; Zuiderzeemuseum Enkhuizen; Bureau Toerisme Laag Holland Purmerend; foto’s auteur.


WATERLAND ONDER WATER

Recommend Documents