WATER IS VAN IEDEREEN Het programma van de PvdA voor de verkiezingen van het bestuur van Waterschap Hunze & Aa’s 2015-2019
Vooraf Binnen de PvdA is er altijd verdeeld gereageerd op het voortbestaan van de waterschappen als zelfstandige bestuursorganen. Dat was begrijpelijk, want het waren voornamelijk grondeigenaren en grondproducenten die belang hadden bij goed waterbeheer en een gunstig waterpeil. Dat ligt tegenwoordig anders. De burgers betalen relatief het meest van de lasten van het waterschap. Daar mogen zij ook iets voor terug hebben: zeggenschap, invloed en het nastreven van burgerbelangen zoals veiligheid, goede en goedkope waterzuivering, een verantwoord stedelijk waterbeheer en toegankelijke waterrecreatiegebieden en schoon water. De PvdA is voorstander van de 'vermaatschappelijking' van de waterschappen. De waterschappen dienen oor en oog te hebben voor ontwikkelingen die er gaande zijn om het leef- en woonklimaat van de burgers te verbeteren, voor zover het waterbeleid en beheer betreft. ‘Water is van iedereen’ is een belangrijk sociaal-democratisch uitgangspunt. 'Water is van iedereen', maar waterbeheer is voor de burger nog vrij onzichtbaar in de bestuurlijke gremia. Daar wil de PvdA wat aan doen door een proactieve houding aan te nemen binnen en buiten de waterschappen. Waterbewustzijn wordt één van de belangrijkste thema’s voor de komende periode. Daarbij hoort een goed informatie en educatiebeleid.
Met dit programma maakt de PvdA duidelijk waar zij staat als er keuzes gemaakt moeten worden.
1
Samen sterk in het land en in het noorden
De kwaliteit en het beheer van het water, de bescherming tegen het water, ze zijn van vitaal belang voor ons land. De PvdA wil dat de waterschappen, samen met de andere overheden, deze kerntaken verbinden met een brede maatschappelijke agenda.
De PvdA streeft naar een evenwicht tussen goed waterbeheer in productiegebieden (de agrarische sector), in leef- en woongebieden (de meerwaarde van water in nieuwe en bestaande woongebieden en in natuur- en recreatiegebieden. In die benadering letten wij goed op waarden als duurzaamheid en biodiversiteit. In gebieden waar de biodiversiteit bedreigd wordt als gevolg van gewasbescheringsmiddelen, is de PvdAa voorstander van een strakkere handhaving op de regels en samen met veroorzakers zoeken naar oplossingen.
Goed waterbeleid kost geld, waarbij de PvdA kiest voor een eerlijke verdeling van de lusten en de lasten. We moeten inzien dat waterkwaliteit essentieel is voor onze leefomgeving. Dat vraagt om een brede, actieve en innovatieve invulling van het waterbeleid. Dat levert banen op met perspectief.
Op 18 maart 2015 zijn er verkiezingen voor het waterschapsbestuur, tegelijk met de verkiezingen voor Provinciale Staten. De PvdA doet bij de meeste waterschappen zelfstandig mee, met een eigen lijst. Dit geldt ook voor het Waterschap Hunze en Aa’s.
De PvdA wil zo sterk mogelijk vertegenwoordigd zijn in het bestuur van de waterschappen, om daar het verschil te maken als het gaat om het te voeren beleid en wie daarvan de kosten moet dragen.
Uiteraard kiezen we voor veiligheid, een goed waterbeheer en een goede waterkwaliteit. De PvdA kiest voor duurzame oplossingen en een eerlijke toedeling van de kosten met een kwijtscheldingsbeleid dat gelijk is aan de gemeenten en sociaal verantwoord handelen.
Water als leidend en ordenend element bij het beheer en de inrichting van onze openbare ruimte is niet alleen de opdracht van waterschappen. Daarom trekken de vertegenwoordigers van de PvdA in de waterschappen één lijn met hun partijgenoten in de Tweede Kamer, Provinciale Staten en de gemeenteraden om dit programma uit te voeren.
2
De visie van de PvdA op de taken van het waterschap
Waterbeheer is een vitale taak in ons waterrijke land. Voor een goed beheer hebben we sterke, professionele waterschappen nodig: voor de bescherming tegen het water, om te zorgen voor voldoende water in droge tijden en niet te veel water in natte tijden, en om te zorgen voor een goede waterkwaliteit.
Dat ons klimaat verandert merken wij dagelijks. In ons waterbeheer moeten we maatregelen treffen die de gevolgen van klimaatverandering opvangen, bijvoorbeeld op het gebied van verdroging. Alsmede maatregelen die zorgdragen voor veiligheid in alle opzichten, als aandeel in een reeks van acties die nationaal en internationaal ondernomen moeten worden.
Sleutelwoorden zijn klimaatbestendigheid, duurzaamheid en biodiversiteit. Wij kiezen voor een lange termijnvisie met een investeringsprogramma van het waterschap waarin dat de opgaven zijn, ook om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen.
De PvdA is van mening dat het waterschap Hunze en Aa’s in de komende bestuursperiode veel aandacht blijft besteden aan het uitvoeren van het Masterplan Kaden: het versterken van de kades langs belangrijke waterwegen zoals het Eemskanaal. Onderzoek is nodig naar de veiligheidsnormen die voor deze kades moeten gelden, waarbij geen concessies aan de veiligheid mogen worden gedaan. Een andere belangrijke opgave is om de verdroging tegen te gaan.
Extra maatregelen aan de zeedijken, sluizen, gemalen en de kades langs binnenwateren, zijn nodig om de risico’s van aardbevingen, ten gevolge van de gaswinning en zoutwinning, tot een minimum te beperken. De kosten hiervan mogen nooit en te nimmer bij de inwoners van ons gebied terecht komen maar moeten, volgens de PvdA, betaald worden door de Rijksoverheid en de NAM. Dat geldt ook voor de veiligheid van de dijken. De kosten hiervan moeten worden betaald uit het Deltafonds waaraan alle waterschappen, en dus alle inwoners van Nederland aan bijdragen.
Ook in het gebied van Hunze en Aa’s kiest de PvdA ervoor om het water zo lang mogelijk vast te houden op de plekken waar het zich via regen, beken en rivieren aandient. Dat geldt met name voor de hoger gelegen gebieden.
Door de bezuinigingen die voorgaande kabinetten op natuurbeheer gelegd zijn, zijn vele geplande werkzaamheden op het gebied van natuurontwikkeling - o.a. op het gebied van verdroging - ernstig vertraagd. Dat heeft gevolgen gehad voor de werkgelegenheid in diverse 3
sectoren. De PvdA stelt zich op het standpunt dat er een inhaalslag gepleegd wordt in de meest kwetsbare gebieden. Mede in die gebieden waar een meer dan gemiddelde uitstoot van CO2 plaatsvindt als gevolg van veenoxidatie en waar sprake is van verdroging.
Functie volgt peil
De praktijk is dat het peil de functie volgt, maar wij denken dat het vaker nodig is om andersom te redeneren, dat juist de functie het peil volgt. Zo stond dat al in de Nota Ruimte en die manier van denken moet ook in de praktijk gangbaar worden.
Het stedelijk waterbeheer moet nog steviger op de agenda van Hunze en Aa’s komen en van gemeenten komen. Gemeenten en provincies maken ruimtelijke plannen zoals bestemmingplannen en omgevingsplannen. Het Waterschap heeft hier een in de wet vastgelegde toetsende taak. De PvdA vindt dat het Waterschap Hunze en Aa’s niet alleen moet toetsen maar vooral haar specifieke kennis in moet zetten om met water de kwaliteit van wonen en recreëren in bebouwde gebieden te vergroten. Dat vereist een proactieve houding vanaf het eerste planstadium waarbij het accent ligt op het zoeken naar kansen en mogelijkheden en niet enkel op toetsen en controleren. Wateroverlast moet worden voorkomen, de beleving van het water kan veel beter dan nu en het belang van maatregelen die plaatselijke opwarming (hittestress) tegengaan moet worden onderkend.
Het waterschap zorgt voor een goede waterkwaliteit. Nederland loopt achter met het op tijd voldoen aan de afgesproken normen. De afspraken die voortvloeien uit de Kaderrichtlijn Water moeten veilig gesteld worden. Hunze en Aa’s moet haar kennis en ervaring inzetten om samen met de agrarische sector te zoeken naar kansen voor minder afspoeling van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. In de praktijk bewijzen wij daar het milieu, de volksgezondheid en de leefbaarheid een grote dienst mee. Ons doel is dat de inwoners van ons gebied overal veilig kunnen zwemmen, zonder last van de blauwalg!
Dierenwelzijn
De PvdA is voorstander van een bewust beleid ten aanzien van dierenwelzijn binnen de waterschappen. In plaats van muskusratbestrijding spreekt de PvdA van muskusratbeheer. Daarbij moet voortdurend afgewogen worden in hoeverre er betere diervriendelijke methoden geïntroduceerd kunnen worden om de biodiversiteit te verbeteren.
4
Schoon water
Van het waterschap mag een innovatieve houding worden verwacht. Leidraad is daarbij dat waterschappen, burgers en bedrijven bewust omgaan met water, ruimte en milieu. Hierbij kan samenwerking met andere waterschappen, overheden, bedrijven en de wetenschap veel opleveren: niet elk waterschap hoeft op eigen houtje in innovatie te investeren. We willen dat nieuwe ontwikkelingen met kracht worden voortgezet, bijvoorbeeld door medicijnresten, hormonen en microplastics uit het afvalwater te halen. Effectief is het zuiveren van vervuild water bij de bron, zoals bij ziekenhuizen, de agrarische sector en industrie. De innovatieve aanpak ondersteunt de internationale koppositie van de Nederlandse kennisinstituten en bedrijven.
Het waterschap heeft de belangrijkste publieke verantwoordelijkheid voor het zuiveren van het afvalwater van alle huishoudens en van de meeste bedrijven. De afvalwaterzuivering is een integraal onderdeel van de afvalwaterketen. Samenwerking met het gemeentelijk rioleringsbeheer is vanzelfsprekend; ook de samengewerking met drinkwaterbedrijven is van groot belang. Oogmerk is om duurzamer, efficiënter en effectiever te gaan werken en dus tegen lagere maatschappelijke kosten.
Waterschappen zetten actief in op het besparen en (terug)winnen van energie en grondstoffen bij hun (kern)activiteiten. De vernieuwde afvalwaterzuivering in Garmenrwolde is energieneutraal. De PvdA wil dat dit voor alle afvalwaterzuiveringsinstallaties in ons gebied wordt gerealiseerd. Ook het terugwinnen van grondstoffen, bijvoorbeeld fosfaat zoals dat nu in Garmerwolde gebeurt, moet stap voor stap vergroot worden.
Het waterschap is eigenaar van- en beheert een stelsel van waterwegen, dijken en kades. Belangrijk voor het waterbeheer, maar ook belangrijk voor landschap en natuurontwikkeling en voor allerlei vormen van recreatie. In het beheergebied van Hunze en Aa’s liggen twee belangrijke beekdallandschappen, het ‘Nationaal Park ‘De Drentse Aa’ en het beekdallandschap van de Ruiten Aa. De PvdA kiest voor oplossingen die natuur en langschap verbeteren en steunt de benadering van ‘ruimte voor beek en rivier’ en ‘bouwen met de natuur’. Het waterschap staat open voor meervoudig ruimtegebruik en om waterrecreatie en recreatie langs het water de ruimte te geven, zoals het open stellen van kades en dijken.
Democratische en maatschappelijke functie van het waterschapsbestuur
5
Het waterschap opereert niet in isolement. De taken van een waterschap raken die van andere overheden. Het waterschap werkt als functionele overheid intensief samen met gemeenten, provincies, de rijksoverheid en met de andere waterschappen om het integrale karakter van het waterbeheer verder te versterken en zo efficiënt mogelijk te werken. Het waterschap staat ook open voor samenwerking met allerlei maatschappelijke organisaties die de taken van het waterschap raken. Wat de PvdA betreft kunnen agrarische belangenorganisaties, natuurbeschermingsorganisaties, het bedrijfsleven, organisaties van bewoners enz. bij Hunze en Aa’s terecht waarbij het Waterschap een open oog heeft voor hun individuele belangen.
Het waterschap moet maatschappelijk verantwoord ondernemen, een vanzelfsprekendheid voor elke publieke organisatie. Dat betekent dat duurzaam opereren de leidraad is, zuinig met energie en grondstoffen, maatschappelijk verantwoord personeelsbeleid, maar ook een maatschappelijk verantwoord aanbestedingsbeleid. Net als elke overheid moet een waterschap een voorbeeldfunctie hebben voor de samenleving.
De PvdA vindt de democratische legitimatie van het waterschapsbestuur essentieel. Specifieke belangen vragen om een effectieve adviesrol. De PvdA vindt dat alle leden van het waterschapsbestuur rechtstreeks verkozen moeten worden, maar om dit te regelen is aanpassing van de wet nodig en dat is aan de Tweede Kamer. Voor burgers, bedrijven en anderen is het gewenst dat alle zaken rond water via één loket geregeld kunnen worden. De waterschappen zorgen samen met de gemeenten, provincies en Rijkswaterstaat voor één gezamenlijk waterloket.
Voor water bestaan geen grenzen. Het waterschap moet daarom ook een internationale oriëntatie hebben. In de eigen taken, maar ook om internationaal kennis te delen en om ervoor te zorgen dat de technologie en aanpak voor Nederland een goed exportproduct zijn. Internationale solidariteit uit zich in kennisoverdracht en hulp bij concrete projecten in landen die dat alleen niet goed geregeld krijgen. De PvdA geeft er de voorkeur aan samen te werken met organisaties die binnen haar gebied actief zijn met ontwikkelingssamenwerking bij voorbeeld het ondersteunen van stedenbanden.
6
Het profijtbeginsel en een eerlijke lastenverdeling Waterschappen heffen belasting om hun werk te kunnen doen. Belasting heffen vraagt om democratische controle. Een democratisch gekozen bestuur van het waterschap is in de eerste plaats bedoeld om een politieke afweging te maken over de noodzaak van de uitgaven, de hoogte van de belastingen en om bij deze belastingen te zorgen voor een rechtvaardige lastenverdeling.
Het belastingsysteem van de waterschappen is deels gebaseerd op het idee dat je betaalt voor wat je krijgt (het profijtbeginsel) en op het principe dat de kosten moeten worden opgebracht door wie ze veroorzaakt (zoals bij vervuiling). De agrarische en burgerbelangen moeten in het waterschap beiden tot hun recht komen.
In het afgelopen decennium hebben stelselwijzigingen ertoe geleid dat de agrarische sector relatief minder is gaan betalen. Daar waren ook argumenten voor. De agrarische productiesector heeft echter een groeiend economisch belang bij een op de bedrijfsvoering afgestemd waterbeheer. Daarom vindt de PvdA dat de grens is bereikt en dat hun aandeel in de waterschapsbelasting niet verder kan dalen. De helft van het water dat ’s zomers uit het IJsselmeer wordt aangevoerd, wordt voor productie- en procesdoeleinden gebruikt. De PvdA is van mening dat er een systeem van ‘beprijzing’ voor dat water ontwikkeld moet worden.
Ondanks de toenemende taken voor de Waterschappen, wil de PvdA in de komende periode voor alle categorieën een inflatievolgend tariefbeleid. Dit moet worden bereikt door efficiëntieverhoging van de werkorganisatie en samenwerking met de andere noordelijk Waterschappen. De PvdA is voor een verkenning naar de mogelijkheden van een fusie met Noorderzijlvest. zodat de grenzen van de Waterschappen gemeenten als Groningen, Tynaarlo enz. niet langer in tweeën deelt, de efficiëntie toeneemt de kosten daardoor dalen.
Bij waterschapsheffingen wordt niet gekeken naar draagkracht van de belastingbetaler. Daarom is een kwijtscheldingsbeleid bij elk waterschap essentieel. Het kwijtscheldingsbeleid van het waterschap moet aansluiten bij dat van de gemeenten en volledig sporen met de normen die ervoor gesteld zijn. Dat betekent kwijtschelding tot 100% van de bijstandsnorm en gelijke behandeling voor de kleine zelfstandige.
Waterbewustzijn Uit recent onderzoek blijkt dat het ‘waterbewustzijn’ bij veel Nederlanders ontbreekt. In het kader van de vermaatschappelijking van het waterschap is dat een belangrijk aandachtspunt. Naast de kerntaken veiligheid, voldoende en schoon water zal Hunze & Aa’s meer moeten inzetten op de taken voorlichting en educatie. Daarbij hoort ook aandacht voor waterefgoed, zoals het onderhoud van poldermolens, historische verlaten en gemalen. Ook hiervoor geldt: water is van iedereen 7
