Wat werkt en wat niet werkt

Wat werkt en wat niet werkt Zoeken, vinden en behouden van een betaalde baan voor mensen met een aandoening of beperking

September 2015

©Marktonderzoekscoach | september 2015 | Wat werkt en wat werkt niet? | Ieder(in), LPGGZ, NPCF

Samenvatting: passend werk en acceptatie .................................................................................... 1 1.

Inleiding ........................................................................................................................................... 2 1.1 Doel van het onderzoek ................................................................................................................ 3 1.2 Kenmerken van de doelgroep ....................................................................................................... 3 Samenvatting....................................................................................................................................... 7

2.

Het belang van het hebben van een betaalde baan ....................................................................... 8 2.1 Het belang van het hebben van werk ........................................................................................... 8 2.2 Tevredenheid met het huidige inkomen ....................................................................................... 9 2.3 Sociale aspecten van werken ...................................................................................................... 10 2.4 Impact van werken op de kwaliteit van leven ............................................................................. 11 2.5 Werken als bron van energie ...................................................................................................... 13 2.6 Impact van eigen beeldvorming .................................................................................................. 16 2.7 Vertrouwen in het kunnen vinden van (ander) betaald werk..................................................... 17 Samenvatting..................................................................................................................................... 18

3.

Wat werkt WEL bij het zoeken, vinden en behouden van een betaalde baan ............................. 20 3.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 20 3.2 Positieve ervaringen van werkenden; wat heeft geholpen bij het vinden van werk.................. 20 3.3 Succesfactoren ingegeven vanuit het hart .................................................................................. 22 3.4 De best gewaardeerde ondersteunende instanties bij het zoeken naar een baan? .................. 23 3.5 Wat maakt dat niet-werkenden op zoek gaan naar een baan? .................................................. 26 3.6 Stel je zit op de stoel van de minister, wat zou je aanpakken?................................................... 28 Samenvatting..................................................................................................................................... 30

4.

Wat werkt NIET bij het zoeken, vinden en behouden van een betaalde baan ............................. 31 4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 31 4.2 Belemmeringen die werkenden hebben ervaren bij het zoeken naar hun huidige baan........... 31 4.3 Belemmeringen die werkenden verwachten bij het zoeken naar een andere baan .................. 33 4.4 Ervaringen van werkenden bij zoeken naar een andere baan .................................................... 35 4.5 Redenen van niet-werkenden om niet meer op zoek te gaan .................................................... 37 4.6 Ervaringen van niet-werkenden bij het zoeken naar een baan .................................................. 39 4.7 Belemmeringen van werkgevers en overheid............................................................................. 40 Samenvatting..................................................................................................................................... 42

5.

De (werk-) situatie bij mensen met een aandoening of beperking: een beschrijving .................. 44 5.1 De situatie bij werkenden ........................................................................................................... 44 5.2 De situatie bij niet-werkenden .................................................................................................... 49 5.3 Bron van inkomsten .................................................................................................................... 51 Samenvatting..................................................................................................................................... 52


6.

Zoeken naar (ander) werk door mensen met een aandoening of beperking: feiten en cijfers .... 53 6.1 Werkenden op zoek naar een andere baan ................................................................................ 53 6.2 Werkenden niet op zoek naar een andere baan ......................................................................... 56 6.3 Niet werkenden op zoek naar een baan ..................................................................................... 57 Samenvatting..................................................................................................................................... 60

7.

Beschrijving van het steekproefkader ........................................................................................... 61


Wat werkt en niet werkt bij het zoeken, vinden en houden van betaald werk? Een onderzoek onder mensen met een ziekte of beperking

Samenvatting: passend werk en acceptatie Hoe gaat het met mensen met een ziekte of een beperking op hun werk? Wat komen ze tegen wanneer ze op zoek gaan naar een (andere) baan? Daar gaat dit rapport over. We hebben een groep mensen met een chronische ziekte of een beperking gevraagd naar hun ervaringen met werk en werk zoeken. Zij kunnen door allerlei verschillende aandoeningen minder goed werken dan andere mensen. Dat komt vooral doordat ze snel moe zijn, pijn hebben en langer moeten bijkomen van inspanningen. Ruim een derde van hen werkt, twee derde niet. Een derde doet (ook nog) vrijwilligerswerk of mantelzorg. Meer dan de helft geeft aan dat het inkomen de afgelopen drie jaar is verslechterd. Er zijn grote verschillen in de groep. Een kwart van de mensen voelt zich bijvoorbeeld echt slecht, een ander kwart voelt zich ondanks de ziekte best goed. Toch vindt bijna iedereen dat een chronische ziekte grote invloed heeft op je leven. Ook voor mensen met een ziekte of beperking geldt dat werk belangrijk is. Om geld te verdienen, maar net zo goed voor sociale contacten en het gevoel nuttig te zijn. Een deel van hen zegt ook dat werk goed is voor hun geestelijke en lichamelijke gezondheid. Mensen met een baan hebben vooral een goede sociale werkomgeving nodig. Steun en begrip van collega’s en leidinggevenden zijn het belangrijkst. Het maakt veel uit of zij iemand met een chronische ziekte kunnen accepteren en goed met zijn of haar situatie om kunnen gaan. Voor mensen die (nog) niet werken is het belangrijkste dat werktijden en werkinhoud worden aangepast. Dan kan een deel van hen (weer) aan de slag. Maar zij komen die mogelijkheden bij werkgevers maar zelden tegen. Op zoek naar werk lopen ze tegen veel problemen aan: er is te weinig passend werk, discriminatie en gebrek aan ondersteuning door instanties. Als het niet lukt werk te vinden, haakt een groot deel na verloop van tijd af. Voor instanties als de arbodienst, re-integratiebureaus, bedrijfs- en verzekeringsartsen is weinig waardering. Iemand met een arbeidshandicap wordt daar niet begrepen en niet serieus genomen. Veel meer vertrouwen hebben mensen in hun sociaal netwerk. 65% ervaart dat ambassadeurs uit de doelgroep deuren openen voor mensen met een arbeidsbeperking.

©Marktonderzoekscoach | september 2015 | Wat werkt en wat werkt niet? | Ieder(in), LPGGZ, NPCF | 1

Een gebrek aan passend werk belemmert een kwart van de niet-werkenden en 42% van de werkenden (ander) werk te vinden. Met betrekkelijk eenvoudige veranderingen, als aanpassing van werktijden en van het werk zelf, kunnen de kansen van mensen met een ziekte of beperking worden vergroot. Ruim 70% van de ondervraagden vindt dat overheid en werkgevers hier (mede)verantwoordelijk voor zijn.


1. Inleiding 1.1 Doel van het onderzoek Met dit onderzoek zijn we op zoek gegaan naar wat mensen met een beperking of aandoening allemaal tegenkomen op hun weg bij het zoeken naar, vinden of behouden van een betaalde baan. De focus hierbij is niet alleen op de dingen die niet goed gaan maar we zijn ook op zoek gegaan naar de zaken die juist wel goed gaan. Waarbij we putten uit de ervaringen van de groep die er midden in staat. Met dit onderzoek proberen we ook nog eens te onderstrepen hoe belangrijk werk is voor mensen met een aandoening of beperking. We zetten de importantie van de verschillende belemmeringen in perspectief, zodat duidelijk ligt waar de focus moet liggen om zo snel mogelijk winst te boeken. We onderscheiden in het onderzoek vier verschillende doelgroepen: 1. 2. 3. 4.

Mensen met aandoening of beperking met werk op zoek naar ander werk Mensen met aandoening of beperking zonder werk maar wel op zoek naar werk Mensen met aandoening of beperking met werk en niet op zoek naar werk Mensen met aandoening of beperking zonder werk en niet op zoek naar werk

We hebben mensen benaderd in de panels van Ieder(in), LPGGZ en patiëntenfederatie NPCF in de maanden juni en juli. In totaal hebben 4.964 mensen de vragenlijst succesvol ingevuld. Er heeft een leeftijdsafbakening plaatsgevonden van 18-67. Dat betekende de mensen in deze panels van boven de 67 en onder de 18 afvielen. De ratio achter deze keuze is dat het gaat om het zoeken en vinden van betaald werk en dat is voor groep boven de 67 jaar (op dit moment) nog wat minder relevant.

1.2 Kenmerken van de doelgroep Om een beter beeld te krijgen wat de doelgroep is waarover deze rapportage gaat geven we een eerst aantal kenmerken van de personen die zijn ondervraagd in de genoemde panels van Ieder(in), LPGGZ en patiëntenfederatie NPCF. Dit betreft dan niet alleen kenmerken over de fysieke of psychische toestand van de degenen die de vragenlijst hebben ingevuld maar ook een aantal werkgerelateerde aspecten. Zoals in de onderstaande tabel te zien is heeft het grootste deel van de respondenten een chronische ziekte. Door de afbakening op 67 jaar zit er nog maar een zeer klein aantal respondenten in die hulpbehoevend is door ouderdom. Ook mensen met een verstandelijke beperking zitten er maar zeer beperkt in.


Tabel 1 Soort aandoening of beperking (allen n=4.964)

Tot welke groep behoort u? Chronische ziekte

66%

Hulpbehoefte door ouderdom

0,3%

Verstandelijke beperking

1%

Lichamelijke beperking

19%

Psychische/psychiatrische/ gedragsproblemen

14%

Eén op de drie respondenten (33 procent) gaf te kennen lid te zijn van een patiëntenvereniging. Dat bleken er heel veel verschillende te zijn. Een greep uit de genoemde antwoorden om een indruk te krijgen: ANGO, apneu, Crohn, CRPS, CVN, CCUVN, Diabetes, FES, hart- en vaatziektes, hersenletsel, Impuls, longfonds, ME/CVS, MSVN, Nierstichting, NVA, NVLE, NVN, NVSH, oogvereniging, Parkinson, Reuma, schildklierstichting, SON, spierziekten, stomavereniging, VMDB, VSN Figuur 1 Lid patiëntenvereniging? (allen n=4.964)

Bent u lid van een patiëntenvereniging?

33% Ja Nee 67%

We hebben ook de mensen gevraagd een zelfinschatting te maken van hun gezondheidstoestand, met als resultaat een grote spreiding in beleving maar toch met de meesten in de middenmoot: “niet goed-niet slecht”. Een kwart voelt zich heel slecht of vrij slecht. Ruim een kwart voelt zich vrij goed of heel goed.


Figuur 2 Gezondheidstoestand zelfinschatting (allen n=4.964)

Gezondheidstoestand zelfinschatting 44%

26%

23%

3%

2% Heel slecht

Vrij slecht

Niet goed, niet slecht

Vrij goed

Heel goed

Door de heterogeniteit aan aandoeningen en beperkingen zijn de klachten ook zeer verschillend. De grootste gemene deler is wel dat bij de overgrote meerderheid sprake is van een beperkt energieniveau, vermoeidheid en pijn. Daarnaast werden lange hersteltijd en slaapproblemen ook veel genoemd. Allemaal zaken die het functioneren in een betaalde baan zeker beïnvloeden. Figuur 3 Klachten als gevolg van uw aandoening of beperking? (allen n=4.964)

Welke klachten heeft u? Energieniveau beperkt/vermoeidheid Pijn Lange hersteltijd nodig na inspanning Slaapproblemen Concentratieproblemen Langzaam op gang komen Invloed op gemoedstoestand Geheugenproblemen Instabiliteit/ wisselend stabiel Invloed op sociale vaardigheden Gespannen Anders, namelijk Geen van genoemde klachten

72% 55% 40% 38% 37% 37% 32% 26% 23% 22% 22% 15% 5% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%


Ruim één op de drie (36 procent) heeft betaald werk. Er zijn geen noemenswaardige verschillen bij uitsplitsing naar achtergrondkenmerken zoals geslacht, leeftijd, inkomen of stedelijkheid. Figuur 4 Werksituatie (allen n=4.964)

Wat is momenteel uw werksituatie?

Heeft betaald werk

36%

Heeft geen betaald werk

64%

Naast hun betaalde baan doet de helft van de respondenten nog wat anders. Het meest betreft dat vrijwilligerswerk en mantelzorg. Bij degenen die geen betaald werk doen liggen die percentages nog wat hoger. Een derde doet, ondanks hun aandoening die zich veelal vertaalt in een lager energieniveau, ook nog vrijwilligerswerk of mantelzorg. Tabel 2 Andere activiteiten (betaald werk n=1.788; geen betaald werk n=3.176)

Vrijwilligerswerk Mantelzorg School/volg een opleiding Gepensioneerd Dagbesteding Nog andere dingen Geen van deze

Betaald werk én….

Geen betaald werk én….

20% 15% 5% 2% 0% 15% 51%

32% 11% 2% 19% 3% 21% 31%


Mantelzorg is erg actueel in een veranderende maatschappij waar participatie steeds belangrijker wordt. We zien een verband met leeftijd. Jongeren, of ze nu werken of niet, doen minder aan mantelzorg dan ouderen. Tabel 3 Mantelzorg naar leeftijd (betaald werk n=1.788; geen betaald werk n=3.176)

Mantelzorg

Werkend Niet werkend

18-39

Leeftijd 40-54

55-67

Totaal

5% 3%

15% 12%

18% 11%

15% 11%

Voor 71% van de mensen was de werksituatie de afgelopen 12 maanden niet veranderd. Voor verdere kenmerken van de doelgroep, zoals geslacht, leeftijd, inkomen, regio en andere wordt verwezen naar de bijlage.

Samenvatting In dit eerste hoofdstuk hebben we de doelgroep beschreven. Een heterogene groep mensen met een aandoening of beperking, waarvan een kwart zich vrij slecht voelt maar 30 procent ook wel weer vrij goed. Kenmerkend is een laag energieniveau, pijn en lange hersteltijd na inspanning. Ruim een derde heeft betaald werk. Daarnaast wordt ook nog veel vrijwilligerswerk (een kwart) en mantelzorg (één op de acht) door deze groep gedaan, wel meer door de ouderen dan de jongeren. Hoe gaat het met werk en werk zoeken als je chronisch ziek bent of een beperking hebt? Bijna 5.000 mensen hebben hierover een vragenlijst ingevuld. De mensen uit het onderzoek hebben allerlei verschillende ziektes, maar de volgende problemen komen bij de meesten veel voor: - Moeheid. - Pijn. - Slecht slapen. - Het duurt lang voordat ze weer fit zijn nadat ze iets gedaan hebben. Een kwart voelt zich echt slecht, maar 29% voelt zich best goed. De rest, 44%, zit daar tussenin: niet goed, maar ook niet slecht. Een deel van deze mensen heeft betaald werk (36%), een deel niet (64%). 25% van de mensen doet vrijwilligerswerk, 12% doet mantelzorg. Dit zijn vooral ouderen.


2. Het belang van het hebben van een betaalde baan 2.1 Het belang van het hebben van werk Werk is voor veel mensen heel belangrijk. Dat is geen nieuws. Maar hóe belangrijk is werk nou eigenlijk? En hoe verschilt dat bijvoorbeeld naar leeftijdsgroep of naar soort beperking geeft wellicht wat meer inzicht. En waarom is werk zo belangrijk? Bijna de helft geeft een hoog belang van 8-10 op een 10-puntschaal aan werk, maar ook één op de zes vindt werk helemaal niet zo belangrijk (1-3). Gemiddeld geeft men een 6,5. Figuur 5 Belang werk (allen n=4.964)

Hoe belangrijk is uw werk voor u? Kunt u dat aangeven in een rapportcijfer? 27%

16% 13%

11%

1

3%

3%

3%

2

3

4

8%

9%

5

6

7%

7

8

9

10

Rapportcijfer

Er is een verschil naar hoe men zich voelt: mensen die zich heel slecht voelen kennen het belang van werk een 5,5 toe, degenen die zich heel goed voelen een 7,6. Er is ook een verschil naar leeftijd: 18-39 jarigen geven gemiddeld een 7,6 en 55-67 jarigen een 6,1. Mensen die momenteel niet werken en ook niet op zoek zijn naar werk kennen ook maar een belang van 5,3 toe, degenen die wel op zoek zijn een 7,7. Ook voor mensen met een aandoening of beperking geldt dat werk belangrijk is voor een inkomen en voor sociale contacten en een manier om je nuttig te maken. Daarnaast heeft het ook een heilzame werking op de geestelijke (door 33 procent genoemd) en lichamelijke gezondheid (door 15 procent genoemd).


Leeftijd blijkt van invloed. Jongeren geven meer redenen waarom werk belangrijk voor hen is, wat mogelijk komt omdat zij meer met werk bezig zijn. Tabel 4 Motivatie belang werk (n=4.964)

Waarom is uw werk belangrijk voor u?

18 t/m 39 N=499 Als bron van inkomen Zorgt voor sociale contacten Daarmee maak ik me nuttig Daarin kan ik mijn talenten toepassen en ontwikkelen Het geeft mijn leven zin Het geeft mijn dag structuur Het bevordert mijn geestelijke gezondheid Het bevordert mijn lichamelijke gezondheid Het helpt tegen verveling Het geeft mij aanzien bij anderen

Leeftijd 40 t/m 54 55 t/m 67 N=1669 N=2796

Totaal

70% 60% 67%

62% 55% 46%

46% 45% 33%

54% 50% 41%

60%

42%

30%

37%

48% 56% 45% 16% 29% 16%

39% 39% 38% 16% 13% 11%

33% 28% 29% 13% 10% 6%

36% 34% 33% 15% 13% 9%

2.2 Tevredenheid met het huidige inkomen Een beperking of een aandoening vormt vaak een belemmering naar de beter betaalde banen. Maar in hoeverre zijn de inkomens die deze groep verdient naar hun eigen beleving voldoende om van te leven? Bijna één op de drie respondenten geeft te kennen dat het huidige inkomen niet voldoende is om het leven te leiden zoals gewenst. Bij de helft is de situatie ook nog eens verslechterd de afgelopen 3 jaar. Figuur 6 Tevredenheid over de inkomenssituatie (n=4.964)


2.3 Sociale aspecten van werken We zagen al eerder hoe belangrijk de sociale aspecten van werken zijn bij de vraag waarom werk belangrijk is (50 procent noemde bijvoorbeeld de sociale contacten bij werken expliciet). Er zijn hierover ook nog specifiek een aantal stellingen aan de respondenten voorgelegd. De uitkomsten onderbouwen alleen maar verder wat we eerder al constateerden. We zien ook duidelijk de relatie met inkomen. Natuurlijk is werk belangrijk maar daar moet ook en vergoeding tegenover staan die het leven aangenaam maakt. Dat inkomen een belangrijke voorwaarde voor mensen is om mee te doen wordt duidelijk onderstreept door de ge-enquêteerden. En werk komt niet zomaar naar je toe, daar heb je een sociaal netwerk voor nodig. Figuur 7 Stellingen met betrekking tot werk en inkomen (allen n=4.964)


2.4 Impact van werken op de kwaliteit van leven Als geheel open vragen zijn aan alle respondenten de vragen voorgelegd welke aspecten hun werk-of als ze geen betaalde baan hebben werk in het algemeen-de kwaliteit van het leven positief dan wel negatief beïnvloeden. In een open vraagstelling is iedereen dan vrij hoe deze vraag in te vullen. Dit resulteert in een rijkdom van veel concrete individuele antwoorden. Om een indruk te geven waar de tendens ligt hebben we een (voldoende) deel gecodeerd met het volgende resultaat: Tabel 5 Aspecten die kwaliteit van leven positief beïnvloeden (allen n=4.964)

Welke aspecten van (uw) werk beïnvloeden de kwaliteit van uw leven positief? Sociale contacten Inkomen Actief / nuttig bezig zijn Waardering / eigenwaarde / voldoening Persoonlijke ontwikkeling Structuur Bijdrage leveren aan de maatschappij Afleiding Plezier Uitdaging Zelfstandigheid Geen werk / afgekeurd / gepensioneerd Overige Geen idee Geen antwoord Niet van toepassing

43% 21% 18% 14% 12% 12% 11% 7% 5% 4% 2% 7% 9% 4% 2% 7%

Sociale contacten wordt bijna door de helft van de mensen genoemd met op de tweede plaats inkomen en actief en nuttig bezig zijn. In een wordcloud zie je welke woorden respondenten het meest hebben gebruikt in hun antwoorden. Ook op deze manier zie je hoe sociale contacten bij deze groep “top-of-mind” is.


Figuur 8 Wordcloud positieve invloed kwaliteit van leven

Bij de dingen die de kwaliteit van leven negatief beïnvloeden vormen stress en werkdruk de meeste negatieve, gevolgd door gebrek aan energie en vermoeidheid. Tabel 6 Aspecten die kwaliteit van leven negatief beïnvloeden (allen n=4.964)

Welke aspecten van (uw) werk beïnvloeden de kwaliteit van uw leven negatief? Stress / werkdruk Geen energie / vermoeidheid Fysieke / mentale ongemakken Geen begrip Werkomgeving Collega's / leidinggevenden Verplichtingen / Verwachtingen Gezondheid / pijn (Onregelmatige) Werktijden Onzekerheid (reis) Tijd Te laag salaris Geen werk / afgekeurd / gepensioneerd Overige Geen idee Geen antwoord Niet van toepassing

27% 15% 12% 9% 6% 5% 5% 5% 4% 3% 2% 2% 6% 10% 8% 3% 10%


Ten slotte is er ook nog een stelling voorgelegd over de impact van een chronische ziekte op de kwaliteit van het leven. Duidelijk uit de gegeven antwoorden moge zijn dat die impact in eigen beleving heel groot is. Figuur 9 Impact kwaliteit van leven (allen n=4.964)

2.5 Werken als bron van energie Maar je kunt, als het om werk gaat, ook denken in termen van positieve en negatieve energie. Ook deze vraag is in een geheel open vraagstelling aan alle respondenten gevraagd en ook weer gecodeerd. Ook hier wordt weer veel (23 procent) over sociale contacten gerept maar nog meer valt het woord “waardering” (32%) als positieve energiebron. Tabel 7 Aspecten die energie geven (allen n=4.964) gecodeerde antwoorden

Welke aspecten van (uw) werk geven u energie? Waardering / erkenning Sociale contacten Werkinhoud Samenwerking Collega's Actief / nuttig bezig zijn Behalen resultaten Werkomgeving Persoonlijke ontwikkeling / uitdaging Werktijden Communicatie Plezier Inkomen Structuur Arbeidsvoorwaarden

32% 23% 20% 16% 16% 15% 9% 9% 7% 7% 6% 5% 4% 3% 2%


Zelfstandigheid Ik werk niet Overige Geen idee Geen antwoord Niet van toepassing

1% 4% 8% 6% 3% 9%

Om een gevoel te krijgen wat de respondenten zoal hebben geantwoord op vragen over aspecten die energie geven en aspecten die energie nemen is hieronder een bloemlezing van de antwoorden gegeven. Tabel 8 Aspecten die energie geven korte bloemlezing

Welke aspecten van (uw) werk geven u energie?

Bloemlezing van antwoorden van respondenten                   

Waardering, leuke (samenwerking met) collega's, maatschappelijke plek die je kunt innemen Leuk werk. Menselijke contacten. Stuk waardering. Nieuwe dingen, uitdagingen, leren Arbeidsvoorwaarden, waardering, mij nuttig voelen en de werkinhoud (passie voor mijn vak) Onderlinge communicatie, werkomgeving, waardering van het werk. Presteren, samenwerken, nieuwe ideeën. Economische zelfstandigheid. Waardering en erkenning. Mentale uitdaging Dat het beter gaat. En dat ik weer wat voor andere kan doen Vrijwilligerswerk geeft werkinhoud, werkomgeving, waardering Het gevoel met iets zinvols en leuk bezig te zijn, sociale contacten, leiding geven Positieve werksfeer, vlotte organisatie, waardering van het werk Waardering leidinggevende. Inhoud van de het werk. Werkomgeving Problemen op het werk oplossen; les geven en kennis delen; werkinhoud, waardering van direct leidinggevenden Collegae, denkuitdagingen, creativiteit Werkinhoud, prettige samenwerking collega's, prettige samenwerking leerlingen/ouders Succes en complimenten. prettige collega's Als volwaardig persoon geaccepteerd te worden die ook wel iets anders kan met goede begeleiding. Zelf geld verdienen-laten zien dat ik toch nog iets kan-onder de mensen zijn De concentratie om te doen wat er verwacht wordt. De fysieke inspanning. De "prikkels", drukte, geluiden, mensen....


In de wordcloud die is gemaakt van alle gegeven antwoorden zien we dat het woord “waardering” heel veel wordt gebruikt, evenals “collega’s” en “samenwerking”. Figuur 10 Wordcloud wat geeft energie (allen n=4.964)

Ook in een open vraagstelling aan alle deelnemers aan het onderzoek komt aan de orde wat nou energie kost in het werk, wordt het meest de werktijden genoemd (19 procent) en de stress/ werkdruk (16%) en eigenlijk allerlei zaken die daar rechtstreeks mee te maken hebben zoals werkomgeving, werkinhoud, collega’s, leidinggevenden etc. Tabel 9 Aspecten die energie kosten (allen n=4.964)

Welke aspecten van (uw) werk kosten u energie? Werktijden Stress / werkdruk Werkomgeving Werkinhoud Gebrek interesse / begrip (slechte) Communicatie Fysieke/ mentale inspanning Reistijd Collega's Leidinggevenden Alles (gebrek aan) Waardering Samenwerking Administratie Arbeidsvoorwaarden Fysieke / mentale ongemakken Geen werk / afgekeurd / gepensioneerd Overige Geen idee Geen antwoord Niet van toepassing

19% 16% 14% 12% 9% 9% 8% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 3% 3% 3% 4% 9% 4% 3% 10%

Ook hier weer een korte bloemlezing van antwoorden


Tabel 10 Aspecten die energie kosten korte bloemlezing

Welke aspecten van (uw) werk kosten u energie?

Bloemlezing van antwoorden van respondenten                     

Te weinig ruimte voor eigen ideeën en een eigen manier van werken. Onbegrip bij behoefte aan rustpauzes Te perfect willen zijn. Nogal productief te zijn. Iedereen het naar de zin maken. Werkomgeving (reisafstand) Regeltjesdruk, onzinnige veranderingen in de branche, onzekerheid voortbestaan branche Leidinggevenden, slechte/miscommunicatie, onduidelijke regels Ruzie met collega's of leidinggevende. Slechte communicatie, geen stabiel regelmaat in het werk. De werkdruk, werktijden, en negatieve werksfeer. Werkdruk en stress ..zijn erg slecht voor mijn gezondheid.., belastbaarheid fysiek werk.... Reistijden. Onbegrip van collega's voor mijn beperkingen. Werktijden Uitleg geven als het niet gaat, geloofwaardigheid in stand houden, werktijden Werktijden waardering onderlinge communicatie Roddels en onbegrip van collega's, onverschilligheid van leiding en lichamelijk en geestelijk zware taken. Geen begrip krijgen wanneer ik wordt ontzien. Geen begrip voor mijn persoonlijke situatie en wat ik nodig heb, jaloezie om aangepaste werktijden. Onbegrip en gebrek aan kennis van leidinggevende, werkinhoud (veel bureaucratie) de werkdruk en het constant vechten tegen de klachten en onbegrip bij leidinggevende Werktijden, langzaam op gang komen, Werkinhoudelijk, Leidinggevenden Samenwerking collega's, onderlinge communicatie, werkinhoud Negatieve ervaringen met collega's en leidinggevenden. Teveel druk. Teveel negatieve prikkels. De moraliserende opvatting van sommige collega's Werktijden, het rijden van en naar het werk, prestatiedrang De concentratie om te doen wat er verwacht wordt. De fysieke inspanning. De "prikkels", drukte, geluiden, mensen....

2.6 Impact van eigen beeldvorming Hoe je jezelf voelt heeft impact op hoe je tegen de dingen aankijkt. We hebben gekeken welk verband dat oplevert met alle stellingen die we de respondenten hebben voorgelegd. In de onderstaande grafiek correspondeert de lengte van het staafje met die impact (correlatie). Of anders gezegd. Bij de langste staaf zijn de verschillen het grootst tussen mensen die zich slecht respectievelijk goed voelen. Het sterkste verband vinden we met de stelling over hoe groot de impact van een chronische ziekte is op de kwaliteit van het leven, op het vertrouwen zelf weer werk te kunnen vinden en het gebrek aan vertrouwen in instanties.


Figuur 11 Impact zelfinschatting op beantwoording stellingen-correlatie (allen n=4.964)

Hieronder is een toelichting gegeven op de verbanden (correlaties) tussen zelfinschatting gezondheid en de antwoorden op de stellingen van sterkste verband naar zwakste verband. Hoe slechter iemand zich voelt… Des te meer hij ervaart dat een chronische ziekte een enorme impact heeft op de kwaliteit van leven; Des te minder positief hij is over het op korte termijn kunnen vinden van (ander) betaald werk; Des te minder hij ondersteuning van werkgevers en overheidsstellingen voelt; Des te meer hij ervaart dat werkgevers chronisch zieken belemmeren om aan het werk te blijven; Des te meer hij ervaart dat chronisch zieken afhaken vanwege het ontbreken van vertrouwen in de overheid; Des te meer hij ervaart dat de bureaucratie werkgevers en werknemers belemmert elkaar te vinden; Hoe beter iemand zich voelt… Des te meer hij ervaart dat ambassadeurs uit de doelgroep deuren openen; Des te meer hij werk belangrijker vindt dan inkomen; Des te meer hij een sociaal netwerk de belangrijkste factor vindt voor het vinden van werk; Des te meer hij ervaart dat inkomen een belangrijke voorwaarde is om mee te doen.

2.7 Vertrouwen in het kunnen vinden van (ander) betaald werk Aan de respondenten is gevraagd in hoeverre zij denken dat ze op korte termijn (ander) betaald werk zouden kunnen vinden als ze dat zouden willen. Het blijkt dat dit vertrouwen niet erg groot is.


Figuur 12 Vertrouwen vinden (ander) betaald werk (allen n=4.964)

Samenvatting Op een 10-puntschaal geeft men voor het belang van werk gemiddeld een 6,5. De spreiding is groot, bijna de helft hecht weliswaar een belang aan werk van 8 of hoger, maar ook één op de tien geeft kent slechts een 1 toe, compleet onbelangrijk dus. Werk is belangrijk om een inkomen te verwerven, dat wordt ook het meest genoemd als reden waarom werk belangrijk is, maar bijna net zo belangrijk zijn de sociale contacten die werk met zich meebrengt en evenzo het jezelf nuttig maken. Bijna één op de drie respondenten geeft te kennen dat het huidige inkomen niet voldoende is om het leven te leiden zoals gewenst. Bij de helft is de situatie ook nog eens verslechterd de afgelopen 3 jaar. Inkomen is belangrijk om mee te doen in de maatschappij, zo zegt men, maar een sociaal netwerk is de belangrijkste factor om werk te vinden. Bij de vraag naar positieve aspecten in het leven wordt het meest de sociale contacten genoemd, op afstand gevolgd door inkomen. Stress en vermoeidheid wordt als het meest negatief ervaren. Nader inzoomend op de positieve aspecten van werk wordt het meest genoemd waardering en sociale contacten, meer nog dan het werk zelf. Als meest negatieve aspect van het werken worden de werktijden genoemd, een belangrijke hindernis voor mensen met een beperking. Al of niet door ervaring ingegeven, het vertrouwen is laag om snel een baan te kunnen vinden. Hoe belangrijk is betaald werk voor de mensen uit het onderzoek? Dat is heel verschillend: bijna de helft van de mensen vindt het heel belangrijk, maar sommigen vinden het veel minder of helemaal niet belangrijk.


Mensen hebben allerlei redenen om werk belangrijk te vinden. Het vaakst noemen ze: - Geld verdienen. - Sociale contacten. - Jezelf nuttig maken. Ze zien ook minder leuke kanten aan betaald werk. Het vaakst noemen ze: - Stress. - Moeheid. - Problemen met werktijden. Genoeg geld verdienen is voor de mensen uit het onderzoek steeds moeilijker. De helft van de mensen vertelt dat zij er de afgelopen drie jaar op achteruit zijn gegaan. 31% kan niet het leven leiden dat zij zouden willen. De meesten denken bovendien dat ze maar weinig kans hebben om een (andere) baan te vinden.


3. Wat werkt WEL bij het zoeken, vinden en behouden van een betaalde baan 3.1 Inleiding Vaak zijn we geneigd alleen maar te denken in belemmeringen in niet in kansen. Negatieve feedback is gemakkelijker dan positieve feedback. Terwijl positieve feedback juist een aanmoediging is om door te gaan en een motivatie voor alle betrokkenen om een extra tandje bij te zetten. We beginnen daarom eerst met de positieve signalen en gaan dan in hoofdstuk 4 verder met de negatieve signalen. We maken dankbaar gebruik van de ervaringen van de mensen die momenteel in de “traject” naar betaald werk zitten of hebben gezeten om een betaalde baan te vinden of te behouden om van hun te leren wat naar hun beleving goed ging. Ook kunnen we luisteren naar de adviezen, waarbij we ze in de gelegenheid hebben gesteld zich te verplaatsen in de huid van de directeur respectievelijk de direct leidinggevende van de organisatie waar ze werken.

3.2 Positieve ervaringen van werkenden; wat heeft geholpen bij het vinden van werk Wat zijn de dingen waarvan men zelf het idee heeft dat het echt heeft geholpen bij het vinden van een betaalde baan? De vraag is weer gesteld als open vraag. Dit keer hebben we er voor gekozen om een bloemlezing en geen codering van de antwoorden te laten zien. Veel van de antwoorden hebben te maken met veerkracht, geloof in jezelf, instelling, enthousiasme maar ook de onmisbaarheid van netwerken en andere manieren van ondersteuning. Tabel 11 Wat geholpen bij vind en werk? bloemlezing

Wat heeft vooral geholpen bij het vinden van het werk dat u nu verricht?

Bloemlezing van antwoorden van respondenten            

Het vertrouwen van mijn werkgever in mijn capaciteiten Je hart volgen en lef tonen Zelf positief in het leven staan Ondersteuning van familie. Invalwerk en vakantiewerk doen daar waar ik nu vast werk heb. Zelf omgeschoold en voor mezelf begonnen Netwerken en contacten, d.m.v. het vrijwilligerswerk doen heb ik mogen laten zien wat ik kan. In een lagere functie beginnen Mijn enthousiasme netwerken Ik heb een stap teruggedaan. Vrienden

         

Mijn inventiviteit, creativiteit, intelligentie en aanpassingsvermogen Enthousiasme, het echt graag willen van deze baan en dat laten merken. Verzwijgen van chronische ziekte, en dat ik nog kinderen wilde. Een ontbijt van de Lucille Werner foundation waarin iemand zei 'managers zijn ook maar mensen'. Wilskracht Eigen initiatief Parttime dienstverband. Mijn eigen moed Een baas die het aandurft Overal een open sollicitatie naar toe sturen Mijn doorzettingsvermogen en toch tegen de juiste jobcoach aanlopen die adviseerde dat ik bij


       



Netwerk: gaat er niet om wat je kan maar wie je kent Ontzettend veel solliciteren. Mijn persoonlijke instelling Netwerk en doorzettingsvermogen Positieve instelling en zelfvertrouwen naast vakinhoudelijke kennis. Motivatie Goede referenties vanuit eigen netwerk Positieve instelling en zelf studie bekostigen door eerst een lagere functie te accepteren. Sociale contacten

          

de sociale werkplaats moest werken Doorzettingsvermogen en positiviteit Opleiding en werkervaring Medewerkers van de gemeente Doorzettingsvermogen Open sollicitaties Klachten negeren en positief denken Dat ik de mensen kende. Goed netwerk Positieve instelling en flexibel werken mogelijk Mijn netwerk. Ervaring en scholing, netwerk



Positieve instelling

Op de vraag wat men vooral nodig heeft om aan het werk te blijven worden vooral dingen genoemd die te maken hebben met de sociale werkomgeving. Niet alleen steun van collega’s (28 procent) en direct leidinggevende (42 procent), maar vooral ook in het algemeen dat men iemand met een chronische ziekte moet kunnen accepteren en daarmee om moet kunnen gaan (43 procent). Kennelijk is dat iets wat in de meeste organisaties nog niet het geval is. Tabel 12 Wat is nodig om aan het werk te blijven? (werkenden n=1.788)

Wat heeft u nodig om aan het werk te blijven? Accepteren van en kunnen omgaan met mijn chronische ziekte

43%

Steun van mijn leidinggevende(n)

42%

Steun van mijn collega(‘s)

28%

Aanpassingen in mijn werktijden

26%

Steun van familie/ naasten

22%

Aanpassingen in mijn werkinhoud

21%

Aanpassingen op mijn werkplek

18%

Inzicht in gevolgen van mijn ziekte voor mijn werk

18%

Steun van mijn bedrijfsarts

18%

Steun van mijn medisch specialist

16%

Informeren van collega’s en/of management over mijn chronische ziekte

16%

Steun van mijn huisarts

12%

Aanpassingen in mijn arbeidsvoorwaarden

6%

Steun van een jobcoach

5%

Steun van andere werkende(n) met een chronische ziekte

5%

Nog anders

19%

Bij de groep 18-39 jarigen heeft men meer behoefte aan inzichten in de gevolgen van hun ziekte voor hun werk (24 procent versus 18 procent voor het totaal). Ook op andere punten


is de behoefte van deze groep groter, zoals het informeren van collega’s en/of management over de chronische ziekte, evenals de behoefte aan steun van collega’s en leidinggevenden.

3.3 Succesfactoren ingegeven vanuit het hart Projectieve technieken helpen vaak om mensen hun terughoudendheid of doemdenken (“het gaat toch niets worden...”) even te vergeten en “los te gaan” in de huid van een ander, en helemaal als die ander iemand is die het voor het zeggen heeft. Zo hebben we de respondenten met een baan in de huid laten kruipen van de directeur van de organisatie waar ze werken resp. de direct leidinggevende en gevraagd naar wat ze in die functie het eerste zouden veranderen, verbeteren. Het eerste wat men als directeur zou doen is het aanpassen van het werk c.q. de werkplek. Maar ook begrip tonen en luisteren naar de mensen om wie het gaat. En vervolgens het bespreekbaar maken van de mogelijkheden Tabel 13 Wat als eerste doen, als u zelf de directeur was (werkenden n=1.788)

Wat zou u als eerste doen als u zelf directeur was van de organisatie waar u werkt om de situatie van mensen met een beperking of aandoening te verbeteren? Aanpassen werk(plek) Begrip tonen Inventariseren mogelijkheden Communiceren Luisteren maar personeel met beperking Flexibel werken/werktijden Bespreekbaar maken / openheid geven Begeleiding geven Coachen / ondersteunen Inventariseren beperkingen Duidelijkheid creëren Informeren Overige Geen idee

19% 15% 13% 12% 10% 9% 8% 5% 4% 3% 2% 1% 14% 5%


Voor de direct leidinggevende geldt dat ook. Toon meer begrip, luister beter en kijk samen met mij naar de mogelijkheden om dingen aan te passen voor mij. Tabel 14 Wat zou uw direct leidinggevende als eerste moeten doen? (werkenden n=1.788)

Wat zou uw direct leidinggevende als eerste moeten doen om de situatie voor u (als werkende met een aandoening of beperking) te verbeteren? Begrip tonen Zorgen voor goede werkplek Communiceren / overleggen Luisteren Flexibele werktijden Werkplek aanpassen Interesse tonen Alles is al goed/ Ik wordt al goed geholpen Werkdruk aanpassen Anticiperen Oplossingsgericht Overige Geen idee Geen antwoord Niets/ Nvt

18% 10% 9% 9% 8% 7% 6% 5% 5% 4% 4% 13% 2% 2% 13%

3.4 De best gewaardeerde ondersteunende instanties bij het zoeken naar een baan? Er zijn vele instanties die allemaal partij zijn in de “jungle” wanneer men op zoek is naar een betaalde baan. Allemaal instanties waar je mee te maken krijgt, soms uit vrije keuze maar soms ook niet. In hoeverre wordt er gebruik gemaakt van instanties en welke instanties worden het hoogste gewaardeerd?


Maar eerst vroegen we hoe deze werkenden met een aandoening of beperking in beginsel hun baan hebben gevonden. Het belangrijkste blijft het doorzettingsvermogen, veel solliciteren, blijven reageren op advertenties en het sturen van open sollicitaties. Daarnaast is zoals we ook al eerder zagen het netwerk belangrijk. Een niet te verwaarlozen aantal (7 procent) is voor zichzelf begonnen als zzp’er. Tabel 15 Hoe baan gevonden? (werkenden n=1.788)

Hoe heeft u deze baan gevonden? (meerdere antwoorden mogelijk) Via advertenties uit de krant of op internet

19%

Via open sollicitaties (brieven sturen, bellen)

16%

Met hulp van familie, vrienden en / of kennissen

10%

Ik ben een eigen bedrijf gestart/werk als freelancer

7%

Met hulp van een uitzendbureau

5%

Via social media, professionele netwerk

4%

Met hulp van een re-integratiebedrijf

3%

Met hulp van UWV

3%

Met hulp van de gemeente

2%

Anders, namelijk

31%

Zoals gezegd, bij de zoektocht naar een (nieuwe) betaalde baan, zijn er verschillende instanties waarmee je als werkzoeker in contact kunt komen, al of niet vanuit een verplichting. Zowel aan de werkenden als de niet-werkenden, die eerder in de vragenlijst te kennen hadden gegeven op zoek te zijn naar een (nieuwe) baan, hebben we gevraagd met welke instanties ze in contact zijn geweest en hoe ze die instanties waarderen. Welke instanties hebben een positieve indruk achtergelaten en welke een minder positieve?


We zien dat er eigenlijk (gemiddeld) alleen maar onvoldoendes worden gegeven. Het reïntegratiebureau komt er nog het beste vanaf met een “bijna voldoende”. Daarna de medisch adviseur arbeidsongeschiktheidsverzekeraar en het uitzendbureau. We kunnen dus niet een “rolmodel” identificeren. Als we het van de positieve kant bekijken zijn er ook goed ervaringen. Er zijn wel degelijk mensen die achten en hoger geven (circa 15-30 procent). De aantallen zijn te klein voor betrouwbare uitspraken en zijn indicatief. Tabel 16 Met welke instanties afgelopen twee jaar contact gehad? Kunt u een rapportcijfer geven? (werkenden op zoek n=296; niet-werkenden op zoek n=454) )

Instantie

Arbodienst Bedrijfsarts Reïntegratiebureau Verzekeringsarts UWV Gemeente Uitzendbureau Medisch adviseur arbeidsongeschiktheidsverzekeraar

Werkenden Niet werkenden Wel Waardering Wel Waardering contact ondersteuning contact ondersteuning Rapportcijfer Rapportcijfer 36% 55% 24% 24% 19% 28%

4,4 5,3 5,8 3,9 4,4 5,0

23% 27% 40% 44% 35% 49%

4,1 4,1 5,4 4,0 3,9 g.o.

13%

4,2

16%

5,8

Vervolgens hebben we aan zowel de werkenden als de niet-werkenden die op zoek naar een betaalde baan waren gevraagd hoe instanties zouden kunnen helpen, wat hun suggesties daarvoor waren. Ook hier zien we weer begrip tonen naast het adviseren en meedenken dat kennelijk als onvoldoende wordt ervaren. Tabel 17 Hoe kunnen instanties helpen? (werkend en wel op zoek n=296)

Hoe kan een bedrijfsarts, verzekeringsarts van het UWV of medisch adviseur van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar u helpen? Adviseren / voorlichten (Actief) Meedenken Begrip tonen Serieus nemen Persoonlijk ondersteunen Onafhankelijke beoordeling / arts Afspraken maken met bedrijf/werk Luisteren Overige Geen idee Niet van toepassing Geen antwoord

15% 12% 8% 6% 6% 5% 4% 2% 16% 13% 15% 5%


Bij de niet werkenden komt ook weer begrip en erkenning naar voren. En is er een (illusoire) wens dat UWV de rol van banenleverancier aanneemt. Tabel 18 Hoe kunnen instanties helpen? (niet-werkend en wel op zoek n=454)

Hoe kan een bedrijfsarts, verzekeringsarts van het UWV of medisch adviseur van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar u helpen bij het vinden van werk? Actief aanbieden mogelijkheden / banen Geen idee Begrip / erkenning Inzicht geven Oplossingsgericht Bemiddelen mogelijkheid tot omscholing Rekening houden met beperkingen Overige Geen antwoord Niets Niet van toepassing

16% 15% 14% 7% 6% 5% 5% 4% 16% 3% 12% 9%

Ten slotte hebben we nog en stelling voorgelegd over dit onderwerp (weer aan alle respondenten, werkenden en niet werkenden) waarvan het resultaat nog eens onderstreept hoe groot het belang van netwerken, kruiwagens is. Figuur 13 Ambassadeurs uit de doelgroep openen deuren (allen=4.964)

Ambassadeurs uit de doelgroep openen deuren voor mensen met een arbeidsbeperking 40% 25% 14%

12% 3%

Helemaal mee oneens

Mee oneens

6%

Niet Mee eens Helemaal Weet niet eens/niet mee eens oneens

3.5 Wat maakt dat niet-werkenden op zoek gaan naar een baan? We zagen al eerder hoe belangrijk de steun van de leidinggevende en collega’s in de werkomgeving is en het accepteren en kunnen omgaan met de chronische ziekte in het ©Marktonderzoekscoach | september 2015 | Wat werkt en wat werkt niet? | Ieder(in), LPGGZ, NPCF | 26

algemeen. Op de vraag wat een momenteel niet-werkende nodig heeft om weer aan de slag te gaan, wordt genoemd dat de randvoorwaarden om weer te kunnen functioneren een aanpassing in werktijden (30 procent) en werkinhoud (20 procent) zijn. Dat zijn randvoorwaarden die kennelijk niet altijd onder ogen worden gezien door de werkgevers. Daarnaast worden nog vaak redenen genoemd die allemaal te maken hebben met erkenning, acceptatie en steun. Tabel 19 Wat nodig om weer aan het werk te komen of terug te gaan naar werk (niet werkenden n=3.176)

Wat heeft u nodig om weer aan het werk te komen of terug te gaan naar uw werk? Aanpassingen in mijn werktijden

30%

Aanpassingen in mijn werkinhoud

20%

Accepteren van en kunnen omgaan met mijn chronische ziekte

20%

Steun van mijn leidinggevende(n)

16%

Aanpassingen op mijn werkplek

15%

Inzicht in gevolgen van mijn ziekte voor mijn werk

13%

Aanpassingen in mijn arbeidsvoorwaarden

12%

Steun van mijn collega(‘s)

12%

Informeren van collega’s en/of management over mijn chronische ziekte

10%

Steun van mijn bedrijfsarts

9%

Steun van mijn medisch specialist

8%

Steun van mijn huisarts

7%

Steun van andere werkende(n) met een chronische ziekte

5%

Anders

47%


Er bleek ook nog een grote categorie van “anders”-antwoorden, waarvan in de volgende tabel een indruk wordt gegeven. Tabel 20 Wat heeft u nodig om weer aan het werk te komen of terug te gaan naar werk? (niet werkenden n=3.176) anders-antwoorden

Wat heeft u nodig om weer aan het werk te komen of terug te gaan naar uw werk? Betere gezondheid Passend werk vinden Flexibel werken Begeleiding Begrip Genezing Omscholing Medicatie Afgekeurd / kan niet werken Te oud / gepensioneerd Overige Geen idee Geen antwoord Niet van toepassing

9% 7% 4% 3% 3% 2% 2% 1% 27% 19% 12% 2% 1% 10%

3.6 Stel je zit op de stoel van de minister, wat zou je aanpakken? Om erachter te komen wat de grootste urgentie van de doelgroep heeft stelden we weer een projectieve vraag. Kruip nu eens in de huid van de verantwoordelijke minister. Wat zou je dan als eerste doen om de situatie voor mensen met een aandoening of beperking te verbeteren als het gaat om het vinden of verrichten van betaald werk?” Deze vraag stelde we aan alle respondenten, met het volgende resultaat: Tabel 21 Wat zou u als eerste doen als u de verantwoordelijke minister was (allen n=4.964)

Wat zou u als eerste doen als u de verantwoordelijke minister was om de situatie voor mensen met een aandoening of beperking te verbeteren als het gaat om het vinden of verrichten van betaald werk? Bedrijven verplichten arbeidsgehandicapten aan te nemen Financiële stimulatie / subsidie Mogelijkheden zien / creëren Regelgeving aanpassen Meer begrip / waardering Meer voorlichting / informatie Goede begeleiding Stimuleren Aangepaste arbeidsvoorwaarden Banen / werk creëren Sociale werkvoorzieningen behouden / creëren

12% 11% 9% 9% 8% 8% 7% 7% 5% 5% 3%


Luisteren Basisinkomen Belonen UWV reorganiseren Acceptatie Overige Geen idee Niet van toepassing Geen antwoord

3% 2% 2% 1% 1% 10% 11% 2% 3%

We zien een wens om de regelgeving aan te passen en bedrijven te verplichten arbeidsgehandicapten aan te nemen en ook op andere wijze, al of niet met financiële stimulatie, banen te creëren. Tabel 22 Wat zou u als eerste doen als u de verantwoordelijke minister was (allen n=4.964)

Wat zou u als eerste doen als u de verantwoordelijke minister was om de situatie voor mensen met een aandoening of beperking te verbeteren als het gaat om het vinden of verrichten van betaald werk?

Bloemlezing van antwoorden van respondenten  

       

      

Hoge vergoedingen bieden aan werkgevers om dergelijke mensen aan te nemen en minder administratieve rompslomp voor de werkgever daar omtrent. Meer informatie inwinnen over het totaalplaatje van de betroffene en vervolgens dit door gaan spreken met werkgevers met die restrictie dat ze gedwongen worden een zeker percentage van hun personeel met beperkte werknemers in te vullen mits die de gevraagde kennis en vaardigheden bezitten dan wel bereid zijn deze te verwerven middels opleiding betaald door deels de overheid en het bedrijf. Bedrijven verplichten om 5% van hun bedrijfsmedewerkers met een aandoening in dienst te nemen Erkennen dat het vinden van een baan als je ouder dan 45 bent extreem moeilijk is, en het beleid daarop afstemmen Er is nauwelijks werk, laat staan voor mensen met een beperking. En daar kan een minister ook niets aan veranderen. Regelgeving flexibiliseren, zodat ieders kracht flexibel en optimaal benut kan worden Werkgevers stimuleren om mensen met een beperking in dienst te nemen door korting te geven op de arbeidskosten De wet zo aanpassen dat het strafbaar wordt voor werkgevers om mensen met een beperking te discrimineren. Verschil in loon bijdragen, een werkende met een beperking heeft recht op een redelijk loon, maar kan dit vaak niet inhoudelijk waarmaken. Zorgen dat bedrijven en instellingen beloond worden als ze een chronisch zieke aannemen. Maar ook dat ze gestraft worden als ze een bepaald quotum niet halen. Ik zou als minister de eerste vijf jaar de ziektewet doorbetalen aan de werkgever zodat deze financieel geen risico loopt. Kijken naar de MOGELIJKHEDEN en niet naar de onmogelijkheden van werken. Dus bijv. 4 uur per dag werken ipv 8 waardoor de werknemer snel weer helemaal af moet haken. De sociale werkplaatsen in stand houden en laag geschoold werk aan bieden Subsidie aan bedrijven geven om deze mensen aan te nemen. Werkgevers beter faciliteren en controleren op de uitvoer van de wet poortwachter Geen ziektekosten voor werkgevers wanneer zij iemand met een beperking in dienst nemen. Dit is vaak een hoge drempel voor de werkgevers. Betere voorlichting naar werkgeversorganisatie en zorgen dat werkgevers geen financiële kosten krijgen als de chronisch zieke het werk niet aan kan. Financiële regelingen voor werkgever zodat die geen groot financieel risico bij uitval door ziekte


     

Werkgevers verplichten 25 % arbeidsgehandicapten in dienst te nemen!!!!! Beeldvorming rondom ziekte en beperkingen beïnvloeden Zorgen dat mensen met een beperking, gedeeltelijke WAO en/of WIA uitkering die echt graag weer willen werken aangepast kunnen vinden bij overheidsinstellingen, zoals UWV, gemeente enz. De werkgevers strenger aanpakken als het gaat om het aannemingsbeleid voor mensen met een aandoening of beperking. Beeldvorming verbeteren, de spotjes op tv hebben voor mijn gevoel een tegengestelde werking Stel jobcoaches aan die de mensen kunnen begeleiden

Samenvatting Mensen die werken geven aan dat acceptatie en kunnen omgaan met de chronische ziekte belangrijk is om aan het werk te blijven. Dit geldt zowel voor leidinggevenden als collega’s. Gekropen in de huid van de directeur en leidinggevende van de organisatie waar ze werken zou men in die positie ‘aanpassen van de werkplek’, ‘begrip tonen’ en ‘luisteren’ en ‘denken in mogelijkheden’ bovenaan de agenda zetten. Niet-werkenden zeggen als eerste aanpassingen in werktijden en inhoud nodig te hebben om weer aan het werk te komen. Een andere randvoorwaarde is acceptatie en kunnen omgaan met de chronische ziekte, die we ook bij werkenden tegenkwamen. Even wegdromend op de stoel van de verantwoordelijke minister zou men vooral aandacht besteden aan het creëren van banen, door financiële stimulatie en misschien wel door bedrijven een verplichting op te leggen arbeidsgehandicapten in dienst te nemen. Wat helpt mensen met een beperking om werk te vinden en te houden?

Mensen met werk zeggen dat zij dat kunnen blijven doen als: - Zij zich door leidinggevenden en collega’s begrepen voelen. - Hun werkplek wordt aangepast. - Leidinggevenden en collega’s goed naar hen luisteren. - Hun leidinggevenden vooral kijken naar wat zij wél kunnen, niet naar wat zij niet kunnen.

Mensen zonder werk zeggen dat zij aan de slag kunnen als: - Hun werktijden worden aangepast. - De inhoud van het werk wordt aangepast. - Zij zich door leidinggevenden en collega’s begrepen voelen. Het zou mensen met een beperking ook helpen als: - Bedrijven verplicht werden mensen met een beperking aan te nemen. - Bedrijven daarvoor subsidie kregen. - Er meer banen of mogelijkheden om te werken voor deze mensen kwamen.


4. Wat werkt NIET bij het zoeken, vinden en behouden van een betaalde baan 4.1 Inleiding In het voorgaande hoofdstuk hebben we gekeken naar wat goed gaat en naar suggesties van mensen uit de doelgroep voor verbeteren. In dit hoofdstuk doen we verslag van de belemmeringen die worden ervaren bij het zoeken, vinden en behouden van en betaalde baan.

4.2 Belemmeringen die werkenden hebben ervaren bij het zoeken naar hun huidige baan In hoeverre vormt de aandoening of beperking een belemmering bij het zoek naar werk, we vroegen dat eerst aan werkenden in het algemeen. Figuur 14 Vormt aandoening of beperking belemmering bij zoeken werk (werkenden n=1.788)

Vormde uw aandoening of beperking naar uw ervaring of beleving een belemmering bij het zoeken naar werk voordat u deze baan had? 46%

18% 9%

Nee, nooit

14%

Nee, meestal Ongeveer even Ja, meestal wel niet vaak wel als niet

12%

Ja, altijd


Opvallend bij deze groep werkenden is dat de aandoening of beperking naar hun eigen beleving maar bij een minderheid een belemmering vormde bij het zoeken naar werk. Maar deze mensen HEBBEN werk en vaak is het lang geleden dat men de huidige baan vond. Slechts een deel van deze mensen is op zoek naar iets anders en spreekt dan meer uit (recente) ervaring. Daarom is het ook belangrijk te kijken naar juist die groep of die meer belemmeringen ervaart. Dat zullen we later zien in paragraaf 4.4. De antwoorden op een gesloten vraag welke belemmeringen men heeft ervaren bij het zoeken naar de baan die men nu heeft, wijzen in dezelfde richting. Twee derde (64%) zegt geen belemmeringen te hebben ervaren. Bij de rest (36 procent) wordt het meest genoemd als belemmering bij de huidige baan het ontbreken van passend werk (13 procent) en onvoldoende ondersteuning van instanties. Tabel 23 Belemmeringen bij het ZOEKEN van huidige baan (werkenden n=1.788)

In hoeverre heeft u bij het ZOEKEN van de baan die u nu heeft belemmeringen ondervonden, en welke zijn dat? Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie

13%

Onvoldoende of onjuiste ondersteuning van instanties

10%

Discriminatie/ stigma van mensen met een beperking/ aandoening

9%

Gebrek aan banen met voldoende inkomen, weinig perspectief door recessie

7%

Werkgevers die terugkeer tegenwerken

5%

De nieuwe wetgevingen die de laatste tijd van kracht zijn geworden

4%

Gebrek aan goede informatie

4%

Te ingewikkelde procedures, je weet niet waar je moet zijn

4%

Het niet kunnen combinatie van zorg en werk

3%

Vervoersproblemen, kan me niet verplaatsen

3%

Nog anders

13%

Ik heb geen belemmeringen ondervonden bij het vinden van de baan die ik nu heb

64%

Toch is niet allemaal schone schijn en kunnen we niet concluderen dat werkenden met een aandoening of beperking altijd prettig kunnen werken in de situatie waarin ze verkeren. Zoals eerder al geconstateerd is de werkomgeving binnen bedrijven soms knellend: weinig begrip van collega’s, weinig ondersteuning van leidinggevenden, wat tot stress en isolatie kan leiden. Aanpassingen van de werkplek en/of het takenpakket blijkt nog niet breed geïnstitutionaliseerd bij de bedrijven en instellingen waar mensen met een aandoening of beperking werken.


Tabel 24 Belemmeringen bij het verrichten van het werk (werkenden n=1.788)

In hoeverre ervaart u belemmeringen bij het verrichten van het werk dat u NU doet en welke zijn dat? Werkstress

24%

Onvoldoende begeleiding en begrip van de leidinggevende

16%

Weinig begrip van collega’s voor aandoening of beperking

16%

Onvoldoende ondersteuning op de werkvloer

11%

Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie

11%

Takenpakket niet aangepast aan mijn situatie

10%

Het ontbreken van een passende werkplek voor mijn situatie

9%

Geen flexibele arbeidstijden, geen mogelijkheid thuiswerk

8%

Vervoersproblemen, bereikbaarheidsproblemen werk

5%

Geen veilige werkplek

4%

Anders

20%

Ik ervaar geen belemmeringen

43%

4.3 Belemmeringen die werkenden verwachten bij het zoeken naar een andere baan Eén op de zes (17 procent) van de werkenden bleek op zoek naar een andere baan. Van de rest van de werkenden (dus de niet-zoekenden) heeft de helft (49 procent) geen behoefte aan een andere baan omdat men gewoon tevreden is over de huidige baan. Bijna een kwart (22 procent) heeft geen behoefte en vindt het wel goed zoals het is. Figuur 15 Reden momenteel NIET op zoek naar ander (betaald) werk? (Werkenden niet op zoek n=1.492)

Wat is de reden dat u momenteel NIET op zoek bent naar ander (betaald) werk? Ik ben tevreden over het werk dat ik nu doe en ik wil geen ander werk

49%

Ik heb geen behoefte om ander werk (betaald) te zoeken

22%

Door mijn aandoening of beperking kan ik moeilijk ander (betaald) werk vinden Door alle mantelzorg die ik verricht is daar geen ruimte meer voor

11% 1%

Nog andere reden Weet niet

17% 1%


Want als men wel op zoek zou gaan verwacht men dat dat niet zo gemakkelijk zal gaan. Er is sowieso een gebrek aan banen met voldoende inkomen in het algemeen, althans dat is een veel gegeven reactie van de doelgroep en er zijn ook barrières voor mensen met een aandoening of beperking in het bijzonder. Geen passend werk (24 procent), discriminatie (16 procent), weinig ondersteuning van instanties (11 procent). Toch verwacht een niet onaanzienlijk deel van 40 procent daarentegen helemaal (geen) grote belemmeringen. Tabel 25 Verwachte of ondervonden belemmeringen bij het vinden van ander (betaald) werk? (Werkenden niet op zoek n=1.492)

Welke belemmeringen verwacht u te gaan ondervinden of ondervond u al bij het vinden van ander (betaald) werk? Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie

24%

Gebrek aan banen met voldoende inkomen, weinig perspectief door recessie Discriminatie/ stigma van mensen met een beperking/ aandoening

16%


11%


11%


7%


5%


5%


5%


4%

Nog anders

17%

Ik verwacht geen (grote) belemmeringen

40%

16%


4.4 Ervaringen van werkenden bij zoeken naar een andere baan In de praktijk blijkt het zoeken en vinden toch wel tegen te vallen. Zagen we eerder dat bijna de helft (tabel xxx) van alle werkenden geen belemmering zien in hun aandoening of beperking bij het zoeken naar werk. De praktijk blijkt toch wel tegen te vallen wat dat betreft. Want de mensen die echt op zoek zijn laten een heel ander beeld zien. Figuur 16 Aandoening of beperking belemmering bij zoeken naar werk (werkend en op zoek n=296)

Vormt uw aandoening of beperking een belemmering bij het zoeken naar werk ? 30% 20%

17%

Nee, nooit

19% 14%

Nee, meestal Ongeveer even Ja, meestal wel niet vaak wel als niet

Ja, altijd

In de praktijk blijkt dat er weinig passend werk is (42 procent), dat er een gebrek aan banen is met voldoende inkomen (41 procent) en dat men een stigma ervaart van mensen met een beperking of aandoening (25 procent). Tabel 26 Belemmeringen ervaren bij het ZOEKEN naar betaald werk (werkenden en op zoek n=296)

In hoeverre ondervindt u belemmeringen bij het zoeken van (ander) betaald werk en om welke belemmeringen gaat het dan? Welke is de belangrijkste?

Genoemd Belangrijkste

Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie

42%

21%

Gebrek aan banen met voldoende inkomen, weinig perspectief door recessie Discriminatie/ stigma van mensen met een beperking/ aandoening Onvoldoende of onjuiste ondersteuning van instanties

41%

20%

25%

10%

19%

5%

De nieuwe wetgevingen die de laatste tijd van kracht zijn geworden Gebrek aan goede informatie

13%

3%

10%

2%


8%

0%


7%

2%



6%

1%


5%

1%

Nog andere reden

28%

20%

Ik ondervind geen belemmeringen bij het vinden van betaald werk

16%

15%

Ook is aandacht besteed aan de houding of handeling van een bedrijfsarts, verzekeringsarts van het UWV of medisch adviseur van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar? Wat maakt het vinden van werk moeilijker? In een open vraag hebben dit voorgelegd aan respectievelijk de werkenden op zoek en de niet-werkenden op zoek. Onder de groep werkenden die op zoek is naar werk, zien we dat ze veel onbegrip tegenkomen (20 procent), dat ze niet serieus worden genomen (13 procent) en dat instanties niet behulpzaam zijn (12 procent). Tabel 27 Welke houding of handeling van een bedrijfsarts etc. maakt het juist moeilijker? (werkenden en wel op zoek n=296)

Welke houding of handeling van een bedrijfsarts, verzekeringsarts van het UWV of medisch adviseur van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar maakt het voor u juist moeilijker? Onbegrip Niet serieus nemen Niet behulpzaam Bureaucratie Betweterigheid Druk zetten Gebrek aan communicatie Niet oplossingsgericht / Negatieve benadrukken Overige Geen idee Niet van toepassing Geen antwoord

20% 13% 12% 9% 8% 5% 4% 3% 14% 8% 17% 7%


4.5 Redenen van niet-werkenden om niet meer op zoek te gaan Er is ook een groep die momenteel niet werkt en ook niet op zoek is naar werk. Dit is een grote groep: 64 procent van het totaal van de ondervraagde doelgroep (werkenden en nietwerkenden) heeft geen betaalde baan en slechts 14 procent daarvan is op zoek naar een betaalde baan. Bijna de helft (47 procent) van de overige 86 procent denkt geen baan te kunnen vinden door de aandoening die ze hebben. Een ander niet onaanzienlijk deel is met pensioen (21 procent). Figuur 17 Redenen momenteel NIET op zoek naar betaald werk?

Wat is de reden dat u momenteel NIET op zoek bent naar betaald werk? Door mijn aandoening of beperking kan ik geen betaald werk verrichten

47%

Ik ben gepensioneerd

21%

Ik heb geen behoefte om betaald werk te verrichten Door alle mantelzorg die ik verricht is daar geen ruimte meer voor

6% 2%

Nog anders, nl.. Weet niet

22% 2%

De toelichtingen die worden gegeven bij de nog anders categorie geven een wat genuanceerd beeld van de mensen in deze groep en de redenen die ze hebben. Een bloemlezing in de volgende tabel zien dat mensen de moed wel eens verliezen.


Tabel 28 Reden momenteel NIET op zoek naar betaald werk korte bloemlezing

Wat is de reden dat u momenteel NIET op zoek bent naar betaald werk?

Bloemlezing van antwoorden van respondenten        

            

Ik ben volledig afgekeurd Ik ben depressief en alcoholist Ik lig noodgedwongen dagelijks vele uren op bed, anders is de pijn té erg, kan het niet lang volhouden. Leeftijd Door al mijn ziektes kan ik niet meer werken De moed verloren Bijna gepensioneerd Beperkt in mogelijkheden, dankzij handicap en mantelzorg dragen voor partner met autisme. Deze vraagt zoveel energie dat ik niets meer over heb om te kúnnen werken... Ben te oud Ben 100 procent afgekeurd Arbeidsongeschikt 400 sollicitaties is genoeg 100% afgekeurd zit in wao Zit in de WAO werkgevers willen me niet al krijgen ze geld toe, maar afkeuren naar een bestaanswaardig niveau dat kan en mag in Nederland niet WAO WAO Volledig afgekeurd Ik ben afgekeurd Ik heb een zware therapie wekelijks

    

Vertrouwen in werkgevers verloren door eerdere nare ervaringen Te oud, en geen banen!! (bezuinigingen in de zorg Te oud en te duur Pas op de kleinkinderen 3 dagen Opgegeven



Aan het opbouwen eerst met oa vrijwilligerswerk



Omdat ik teveel last heb van extreme vermoeidheid en ik geen energie heb om te werken nutteloos, wie wil mij hebben? Ik word de vele afwijzingen beu, gaat ten koste van je zelfvertrouwen. Ik ben immers ook 'te oud'. Belachelijk, maar het is niet anders. Niemand wil mij een kans geven Niemand neemt me aan op mijn leeftijd Momenteel ben ik te zwak om te werken Mijn leeftijd werk niet mee Heb 10 jaar geprobeerd aan het werk te komen, maar ze vonden mij een te groot risico Je kan solliciteren tot je groen ziet, maar ik ben te oud. Hopeloos, al 14 maanden geen inkomen meer. Ik zit in de ziektewet en ben bezig met revalideren niet meer zinvol op 61-jarige leeftijd

         

De niet-werkenden die niet op zoek zijn naar een betaalde baan noemen dezelfde dingen het meest als de werkenden. Gebrek aan passend werk (36 procent) of gebrek aan banen/ weinig perspectief (15 procent). Maar ook weer discriminatie/stigma van mensen met een beperking/ aandoening (19 procent). Er is net als bij de werkenden niet bij iedereen vertrouwen dat je door de betrokken instanties goed wordt geholpen (18 procent).


Tabel 29 Verwachte of ondervonden belemmeringen bij vinden betaald werk? (niet werkend niet op zoek n=2.722)

Welke belemmeringen ondervond u (verwacht u te gaan ondervinden) bij het vinden van betaald werk? Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie

36%

Discriminatie/ stigma van mensen met een beperking/ aandoening

19%


18%

Gebrek aan banen met voldoende inkomen, weinig perspectief door recessie

15%


11%


11%


10%


10%


8%


6%

Nog andere reden

40%

4.6 Ervaringen van niet-werkenden bij het zoeken naar een baan De niet-werkenden die wel op zoek zijn ervaren dezelfde knelpunten als de werkenden op zoek: onvoldoende passend werk (48 procent), gebrek aan banen met voldoende inkomen (42 procent), discriminatie/ stigma (31 procent) en onvoldoende ondersteuning instanties (30 procent). Tabel 30 Belemmeringen ervaren bij ZOEKEN naar betaald werk (niet werkend wel op zoek n=454)

In hoeverre ondervindt u belemmeringen bij het ZOEKEN naar betaald werk en om welke belemmeringen gaat het dan? Welke is de belangrijkste?

Genoemd

Belangrijkste

Het ontbreken van passend werk voor mijn situatie Gebrek aan banen met voldoende inkomen, weinig perspectief door recessie Discriminatie/ stigma van mensen met een beperking/ aandoening Onvoldoende of onjuiste ondersteuning van instanties De nieuwe wetgevingen die de laatste tijd van kracht zijn geworden Werkgevers die terugkeer tegenwerken Vervoersproblemen, kan me niet verplaatsen Gebrek aan goede informatie Te ingewikkelde procedures, je weet niet waar je moet zijn Het niet kunnen combinatie van zorg en werk Nog anders Ik ondervind geen belemmeringen bij het vinden van betaald werk

48% 42% 31% 30% 15% 14% 13% 10% 9% 8% 33% 6%

23% 14% 11% 10% 4% 3% 4% 1% 1% 2% 20% 6%


In aansluiting op het eerder genoemde antwoord “onvoldoende of onjuiste ondersteuning van instanties” (30 procent) kunnen uit de open vraag wat nuancering halen. Eerder zagen we al paragraaf 4.4 de antwoorden van de werkenden die op zoek zijn naar een betaalde baan. Ook niet werkenden die op zoek zijn geven aan vooral veel onbegrip tegen te komen (25 procent). Tabel 31 Welke houding of handeling van een bedrijfsarts etc. maakt het juist moeilijker? (niet werkend wel op zoek n=454)

Welke houding of handeling van een bedrijfsarts, verzekeringsarts van het UWV of medisch adviseur van de arbeidsongeschiktheidsverzekeraar maakt het voor u juist moeilijker bij het vinden van werk? Geen begrip / betrokkenheid Focus op regels en wetten Slecht luisteren Geen contact Niet proactief Geen onderzoek/kennis van ziekte Geen erkenning Gebrek aan mogelijkheden Geen (passend) werk Focus op werk Druk uitoefenen / Streng zijn Kreeg alle mogelijke hulp Overige Geen antwoord Geen idee Niet van toepassing

25% 7% 6% 6% 6% 6% 5% 3% 3% 3% 2% 2% 11% 6% 7% 18%

4.7 Belemmeringen van werkgevers en overheid Als we kijken naar de belemmeringen die mensen met een aandoening of beperking ervaren bij het zoeken naar of behouden van een betaalde baan, in hoeverre is de overheid dan in hun beleving de boosdoener? Of zijn het de werkgevers? Of misschien allebei? Er zijn vier stellingen voorgelegd die raken aan dit onderwerp. We zien dat er steeds een duidelijke meerderheid is van zo’n 70 tot 80 procent die overheid en werkgevers in ieder geval een (mede-)verantwoordelijk vinden voor de arbeidsmogelijkheden van mensen met een aandoening of beperking. Figuur 18 Stellingen rol overheid en werkgevers (allen n=4.964)


Bij een meer directe vraag wie de eerstverantwoordelijke is voor het behouden of terugkeren naar betaald werk voor mensen met een aandoening of beperking is er geen meerderheid die of de verantwoordelijkheid bij de overheid neerlegt (29 procent) en ook geen meerderheid die de verantwoordelijkheid bij de werkgevers legt (28 procent). Figuur 19 Eerstverantwoordelijke voor behouden of terugkeren naar betaald werk? (allen n=4.964)

Wie is volgens u de eerstverantwoordelijke voor het behouden van of terugkeren naar een betaald werk voor mensen met een aandoening of beperking? De overheid

5%

13% 29% 24% 28%

De werkgevers Mensen met een beperking zelf Geen van deze


Samenvatting De groep mensen met een aandoening of beperking is heterogeen, zo zagen we al eerder. Zo ervaart bijna de helft van de werkenden helemaal geen belemmeringen bij het zoeken naar werk voordat men deze baan had. Deze ervaring kan echter vele jaren geleden zijn. Wel ervaart een kwart van deze werkenden momenteel werkstress bij het werk dat men nu doet en evenzo onvoldoende begeleiding van leidinggevenden en weinig begrip bij collega’s. Het overgrote merendeel blijft ook zitten waar hij zit en is niet op zoek naar iets anders. Er is niet veel geloof dat er elders een baan is passend bij de eigen gezondheidstoestand. Eén op de zes is wel op zoek naar een andere baan vanuit de eigen werksituatie maar loopt tegen bekende barrières op: het ontbreken van passend werk, gebrek aan banen in het algemeen, maar ook tegen het stigma dat ze ervaren als groep. Van de niet-werkenden (twee derde van het totaal van werkenden en niet-werkenden), zegt de helft niet te kunnen werken door de aandoening. Ook bij deze groep van niet-werkenden heeft men weinig geloof dat er ergens een passende baan voor ze is en ervaren ze ook het stigma van een chronisch zieke naar eigen zegge. De niet-werkenden die wel op zoek zijn naar een baan ervaren diezelfde twee dingen ook aan den lijve. Bij de instanties, zoals bedrijfsarts, verzekeringsarts, UWV of medisch adviseur arbeidsongeschikheidsverzekeraar stuit men vaak op onbegrip en voelt men zich vaak niet serieus genomen. Maar waar ligt de schuld, is dat bij de werkgevers of bij de overheid? Eigenlijk bij allebei. Werkgevers doen onvoldoende hun best voor het creëren van passend(e) werk(plekken) en de overheid zorgt niet voor een geëffend pad en voldoende ondersteuning, is de algemene conclusie.

Wat zit mensen met een beperking in de weg als ze willen werken?

De helft van de mensen die werk hebben, zeggen dat hun gezondheid geen probleem was bij het vinden van hun baan. Maar het is vaak lang geleden dat zij solliciteerden. Deze mensen hebben op hun werk vaak last van: - Stress. - Te weinig begeleiding. - Onbegrip van collega’s.

De meeste mensen met een baan gaan niet op zoek naar ander werk, omdat ze denken dat hun gezondheid nu wel een probleem zal zijn. 16% probeert het wel, net als 14% van de mensen zonder werk. Zij komen daarbij als belangrijkste problemen tegen: - Er is te weinig passend werk. - Er is te weinig werk waar je genoeg mee kunt verdienen.


- Mensen met een ziekte of een beperking worden gediscrimineerd. - Er is te weinig ondersteuning door instanties. Wie is er verantwoordelijk voor dat mensen met een beperking zo moeilijk aan het werk komen? De mensen uit het onderzoek wijzen naar de overheid (29%), de werkgevers (28%) en mensen met een beperking zelf (24%).


5. De (werk-) situatie bij mensen met een aandoening of beperking: een beschrijving In dit hoofdstuk beschrijven we de situatie van de zoektocht van mensen met een aandoening of beperking naar een betaalde baan meer vanuit feiten en cijfers dan vanuit beleving en perceptie van de doelgroep, zoals we hiervoor hebben gedaan.

5.1 De situatie bij werkenden We zien als eerste dat de groep werkenden redelijk honkvast is. 83 procent van de ondervraagden gaf te kennen dat het langer dan 2 jaar geleden was dat men het werk dat men nu doet had gevonden. Figuur 20 Hoe lang geleden werk gevonden? (werkenden n=1.788)

Hoe lang geleden heeft u het werk gevonden dat u momenteel verricht? 83%

2%

3%

2%

4%

Minder dan 1-3 maanden3-6 maanden 6-12 een maand maanden

5% 1-2 jaar

1% Meer dan 2 jaar

Weet niet


Over het algemeen wordt er door deze groep nog flink gewerkt, ruim één op de drie (35 procent) werkt naar eigen zeggen tussen de 30 en 40 uur. Eén op de 12 (8 procent) zegt gemiddeld de afgelopen twee weken zelfs meer dan 40 uur te hebben gewerkt. Figuur 21 Hoeveel uur werkte u gemiddeld de afgelopen twee weken, per week? (werkenden n=1.788)

Hoeveel uur werkte u gemiddeld de afgelopen twee weken, per week? 35% 21%

20%

10%

7% 0 uur

1-10 uur

8%

11-20 uur

21-30 uur

31-40 uur

Meer dan 40 uur

Het grootste gedeelte heeft een vast dienstverband (73 procent). Ook de mensen met een beperking hebben de weg gevonden naar de zelfstandigheid (10 procent). Figuur 22 Soort dienstverband? (werkenden n=1.788)

Wat voor soort dienstverband heeft u? Vast dienstverband

7% 10%

2%

Tijdelijk dienstverband voor x maanden 8%

Dienstverband bij een uitzendbureau

73%

Zelfstandige (eigen bedrijf, freelancer) Anders


Meer dan één op de vijf (22 procent) zit geheel of gedeeltelijk in de ziektewet. Figuur 23 Geheel of gedeeltelijk thuis in de ziektewet? (werkenden n=1.788)

Zit u momenteel geheel of gedeeltelijk thuis in de ziektewet?

11%

Volledig thuis in de ziektewet

11%

Gedeeltelijk thuis in de ziektewet Niet in de ziektewet

79%

Mensen in de ziektewet vinden we alle leeftijdscategorieën, in praktisch dezelfde proporties: Tabel 32 Geheel of gedeeltelijk in de ziektewet naar leeftijdscategorie (werkenden n=1.788)

Zit u momenteel geheel of gedeeltelijk thuis in de ziektewet?

18-39

Leeftijd 40-54

55-67

Totaal

Volledig in ziektewet

12%

10%

11%

11%

Gedeeltelijk in de ziektewet

10%

12%

10%

11%

Niet

78%

78%

79%

79%

Bij de vraag hoe men deze baan heeft gevonden worden het meest traditionele kanalen genoemd als advertenties (19 procent) en open sollicitaties (16 procent). Hulp van familie, vrienden, kennissen blijkt voor deze groep ook heel belangrijk (10 procent).


Tabel 33 Hoe deze baan gevonden? (werkenden n=1.788)

Hoe heeft u deze baan gevonden? Via advertenties uit de krant of op internet

19%

Via open sollicitaties (brieven sturen, bellen)

16%

Met hulp van familie, vrienden en / of kennissen

10%

Ik ben een eigen bedrijf gestart/werk als freelancer

7%

Met hulp van een uitzendbureau

5%

Via social media, professionele netwerk

4%

Met hulp van een re-integratiebedrijf

3%

Met hulp van UWV

3%

Met hulp van de gemeente

2%

Anders

31%

Bij één op de vijf ondervraagde blijkt de chronische ziekte toch wel overdag in zeer grote mate (22 procent) de aandacht te vragen. Maar er is ook een deel (29 procent) die zegt dat de ziekte weinig aandacht overdag vraagt. De helft zit daar en beetje tussenin (49 procent). Figuur 24 Vraagt chronische aandoening gedurende werktijd aandacht? (werkenden n=1.788)

In hoeverre vraagt uw chronische aandoening overdag gedurende werktijd aandacht?

29%

22% In zeer grote mate In beperkte mate Weinig of niet 49%


De meerderheid van de werkenden geeft te kennen niet meer te kunnen werken op het niveau van vóór ze de beperking of aandoening kregen. Figuur 25 Werken op het niveau van vóór beperking of aandoening? (Werkenden n=1.788)

In hoeverre kunt u nog werken op het niveau van vóór uw beperking of aandoening?

20% 42%

Op zelfde niveau Onder het niveau Ver onder het niveau

39%

17 procent van de werkenden is momenteel op zoek naar ander (betaald) werk.


5.2 De situatie bij niet-werkenden Het grootste deel van de niet-werkenden heeft al meer dan 2 jaar geen betaald werk meer verricht. Tabel 34 Hoe lang niet meer betaald werk? (niet werkenden n=3.176)

Sinds hoe lang verricht u niet meer betaald werk? Minder dan een maand

1%

1-3 maanden

2%

3-6 maanden

2%

6-12 maanden

4%

1-2 jaar

9%

Meer dan 2 jaar

83%

Meer dan helft van de niet-werkenden (60 procent) zegt helemaal geen werk meer te kunnen doen. Van de rest zou driekwart nog wel kunnen werken maar dan aangepast. Figuur 26 In staat om weer aan het werk te gaan? (niet werkenden n=3.176)

Bent u in staat om weer aan het werk te gaan? Ik zou mijn oude werk weer volledig kunnen doen

11%

30% 60%

Ik zou aangepast werk kunnen doen Ik kan helemaal niet werken


Eén op de zeven (14 procent) van de niet werkenden is op zoek naar een betaalde baan. Figuur 27 Momenteel op zoek naar betaald werk? (niet werkenden n=3.176)

Bent u momenteel op zoek naar betaald werk?

14%

86%

Momenteel op zoek naar betaald werk Momenteel niet (meer) op zoek naar betaald werk


5.3 Bron van inkomsten Het overgrote deel van de ondervraagden is afhankelijk van een uitkering, voor een kwart is een loon de belangrijkste bron van inkomen. Figuur 28 Belangrijkste bron inkomen momenteel? (allen n=4.964)

Wat is uw belangrijkste bron van inkomen momenteel? WIA- of WAO-uitkering van het UWV

28%

Loon

25%

Bijstandsuitkering

12%

Wajong-uitkering van het UWV

5%

AOW/pensioen

5%

Loondoorbetaling bij ziekte

3%

WW-uitkering

3%

Ziektewetuitkering van het UWV

3%

Inkomsten als zelfstandige of freelancer

2%

Anders

9%

Geen van deze

4%

Ruim twee derde van de mensen met WIA of WAO geeft te kennen voor 100 procent arbeidsongeschikt te zijn. Figuur 29 Arbeidsongeschiktheidspercentage? (Mensen met WIA of WAO n=1.360)

Wat is uw arbeidsongeschiktheidspercentage? 69%

15% 6%

7%

0-50

50-74

4% 75-99

100

Weet niet


Samenvatting De werkenden zitten over het algemeen lang op hun plek, de meesten meer dan twee jaar. Solliciteren vindt over het algemeen op de traditionele wijze plaats via advertenties en open sollicitaties. Twee op de vijf van de niet-werkenden zou naar eigen zeggen wel weer aan het werk kunnen, al of niet met aangepast werk. Bij de werkenden lukt het nog maar bij twee op de vijf om op hetzelfde niveau van vóór de aandoening te werken. De aandoening vraagt maar liefst bij zeventig procent de aandacht gedurende het werk, bij één op de vijf zelfs in zeer sterke mate.

Wat vertelt het onderzoek nog meer over de situatie van de mensen uit het onderzoek? Mensen die werk hebben: - Zitten meestal al langer dan twee jaar op dezelfde plek (83%). - Hebben meestal een vast contract (73%). - Hebben hun baan meestal gevonden door een advertentie (19%) of open sollicitatie (16%). - Hebben tijdens het werk een beetje (49%) of zelfs veel (22%) last van hun beperking. - Als ze hun baan al hadden voor ze hun ziekte kregen, kunnen ze die vaak niet zo goed meer uitvoeren als daarvoor (39%).

Mensen die geen werk hebben: - Hebben dat meestal al langer dan twee jaar niet (meer) (83%). - Zouden in 41% van de gevallen wel kunnen werken, met of zonder aanpassingen. - Zijn in 14% van de gevallen op zoek naar een baan.


6. Zoeken naar (ander) werk door mensen met een aandoening of beperking: feiten en cijfers 6.1 Werkenden op zoek naar een andere baan Bij de werkenden die op zoek zijn naar een (andere) baan zijn er veel verschillende redenen waarom ze op zoek zijn naar een andere baan. De meest genoemde reden is dat het gewoon te zwaar is geworden (13 procent) en dat er geen zicht is op passend werk (9 procent) bij de huidige werkgever. Tabel 35 Waarom op zoek naar ander werk? (werkenden op zoek n=296)

Waarom bent u op zoek naar ander werk? Huidig werk te zwaar voor mij

13%

Huidige werkgever biedt geen passend werk voor mijn situatie

9%

Arbeidsovereenkomst eindigt, weinig hoop op vernieuwing

9%

Onvrijwillig ontslag in het vooruitzicht

9%

Te weinig ondersteuning op het werk

5%

Wil meer werken maar werkgever niet akkoord

3%

Vervoersproblemen

3%

Kan zorg en werk niet combineren

1%

Wil minder werken maar werkgever niet akkoord

1%

Nog anders

46%

Weet niet

1%

De helft van de werkenden die op zoek zijn naar een andere baan zoekt al meer dan 6 maanden, bij één op de vijf (22 procent) is dat al meer dan 2 jaar.


Figuur 30 Hoe lang al op zoek naar betaald werk? (werkenden op zoek n=296)

Hoe lang bent u al op zoek naar betaald werk? 22% 19%

16%

15% 13%

11% 4%

Minder dan 1-3 maanden 3-6 maanden 6-12 een maand maanden

1-2 jaar

Meer dan 2 jaar

Weet niet

Een kwart (25 procent) zoekt (zeer) intensief, twee op de vijf (39 procent) nauwelijks of weinig. Figuur 31 Hoe intensief momenteel op zoek naar (ander) werk? (Werkenden op zoek n=296)

Hoe intensief bent u momenteel voor uw gevoel op zoek naar (ander) werk? 33%

35%

17% 8%

6%

0% Nauwelijks

Weinig intensief

Enigszins intensief

Intensief

Zeer intensief

Weet niet


Of men meer of minder uren zou willen werken is in balans: een kwart minder en een kwart meer. Figuur 32 Meer of minder uren werken? (werkenden en op zoek n=296)

Zou u momenteel meer of minder uren willen werken? Of is het goed zo? 47%

25%

24%

4% Minder uren dan nu

Goed zo als het is

Meer uren dan nu

Weet niet

Er wordt veel gesolliciteerd, gemiddeld meer dan 10 keer en bij één op de vijfentwintig (4 procent) zelfs meer dan 100 keer. Figuur 33 Hoe vaak afgelopen jaar gesolliciteerd? (Werkenden op zoek n=296)

Hoe vaak heeft u het afgelopen jaar gesolliciteerd naar een (betaalde) baan? 60%

17%

15%

Geen

1-10

11-50

3%

4%

51-99

100 of meer

1% Weet niet

Aantal sollicitaties

In de helft van de gevallen blijkt men nog nooit te zijn uitgenodigd voor een gesprek. Dat deze groep weinig wordt uitgenodigd blijkt ook wel uit de frequentie van de mensen die wel zijn uitgenodigd: het merendeel één of twee keer.


Figuur 34 Hoe vaak uitgenodigd voor eerste gesprek? (Werkenden op zoek n=296)

Hoe vaak bent u uitgenodigd voor een eerste gesprek naar aanleiding van een sollicitatie?

14% Geen één keer 1 keer

14% 51%

2 keer 3 keer of meer

21%

6.2 Werkenden niet op zoek naar een andere baan Van de werkenden die niet op zoek zijn naar een andere baan willen er meer minder uren werken (26 procent) dan meer uren (9 procent). De balans is dus anders dan bij de werkenden wel op zoek. Bij deze groep zagen we in de vorige paragraaf een balans tussen meer en minder. Figuur 35 Meer of minder uren werken? (werkenden niet op zoek n=1.492)

Zou u momenteel wel meer of minder uren willen werken? Of is het goed zo? 60%

26%

Minder uren dan nu

Goed zo als het is

9%

5%

Meer uren dan nu

Weet niet


Het merendeel van deze groep werkenden en niet op zoek verwacht geen veranderingen. Tabel 36 Binnen zes maanden veranderingen in werksituatie? (werkenden niet op zoek n=1.492)

Verwacht u binnen de komende zes maanden veranderingen in uw werksituatie? Nee, ik verwacht dat mijn werksituatie hetzelfde blijft

78%

Ja, ik ben van plan ontslag te nemen

1%

Ja, ik verwacht ontslag te krijgen

6%

Ja, ik verwacht minder uren per week te gaan werken

5%

Ja, ik verwacht meer uren per week te gaan werken

4%

Ja, ik verwacht voor dezelfde werkgever een andere functie te gaan doen

4%

Ja, ik verwacht voor een andere werkgever te gaan werken

1%

Ja, ik verwacht voor mijzelf te gaan beginnen

0%

Ja, ik verwacht in loondienst te gaan

1%

6.3 Niet werkenden op zoek naar een baan Driekwart van de niet werkenden (74 procent) die wel op zoek zijn naar een baan zijn al langer dan 6 maanden op zoek, bij twee op de vijf is dat zelfs al langer dan 2 jaar (42 procent). Figuur 36 Hoe lang al op zoek naar betaald werk? (niet werkend wel op zoek n=454)

Hoe lang bent u al op zoek naar betaald werk? 42%

20% 12% 9% 6%

Minder dan 1-3 een maand maanden

8% 4%

3-6 maanden

6-12 maanden

1-2 jaar Meer dan 2 Weet niet jaar


Ruim een kwart (27 procent) is nauwelijks of weinig intensief op zoek, bijna twee op de vijf (38 procent) juist (zeer) intensief. Figuur 37 Hoe intensief momenteel op zoek naar werk? (niet werkend wel op zoek n=454)

Hoe intensief bent u momenteel voor uw gevoel op zoek naar (ander) werk? 34%

24% 20% 14% 7% 2% Nauwelijks

Weinig intensief

Enigszins intensief

Intensief

Zeer intensief

Weet niet

Ook bij deze groep is frequent gesolliciteerd het afgelopen jaar, bij één op de zestien (7 procent) zelfs meer dan 100 keer. Figuur 38 Hoe vaak gesolliciteerd naar een (betaalde) baan? (niet werkend wel op zoek n=454)

Hoe vaak heeft u het afgelopen jaar gesolliciteerd naar een (betaalde) baan? 33%

33%

12%

10%

10% 2%

Geen

1-10

11-50

51-99

100 of meer

Weet niet


Deze groep wordt nog minder uitgenodigd voor een gesprek. Maar liefst drie op de vijf (60 procent) is nooit uitgenodigd. Figuur 39 Hoe vaak uitgenodigd voor een eerste gesprek? (niet werkend wel op zoek n=454)

Hoe vaak bent u uitgenodigd voor een eerste gesprek naar aanleiding van een sollicitatie?

12% Geen één keer 12%

1 keer

17%

2 keer

60%

3 keer of meer

Maar een kwart (28 procent) zou 31-40 uur willen werken, twee op de vijf (41 procent) tussen de 11 en 20. Figuur 40 Hoeveel uur zou u willen werken? (niet werkenden op zoek n=454)

Hoeveel uur zou u willen werken? 41% 28% 22% 8%

0-10

11-20

21-30

31-40

uren


Samenvatting Werkenden die op zoek zijn naar iets anders zijn daar al lang mee in de weer, een derde meer dan een jaar. Een kwart van de werkenden-op zoek is daar (zeer) intensief mee bezig; bij de niet-werkenden-op zoek is dat twee op de vijf). Er wordt veel gesolliciteerd (gemiddeld meer dan 10 keer); (ruim) de helft is echter nog niet uitgenodigd voor een gesprek. Dat geldt zowel voor werkenden op zoek als niet-werkenden-op zoek.

Wat vertelt het onderzoek nog meer over mensen met een beperking die werk zoeken?

Van de mensen met een baan die op zoek zijn naar ander werk is 37% daar al langer dan een jaar mee bezig. 24% solliciteerde meer dan tien keer. De helft is nog nooit uitgenodigd voor een gesprek.

Van de mensen zonder werk die op zoek zijn naar een baan is 62% daar langer dan een jaar mee bezig. 53% solliciteerde meer dan tien keer. 60% is nog nooit uitgenodigd voor een gesprek.


7. Beschrijving van het steekproefkader Het steekproefkader van dit onderzoek is de gezamenlijke panels van Ieder(in), LPGGZ en patiëntenfederatie NPCF. Deze panels met mensen met een aandoening of beperking zijn het kader waarop de resultaten van dit onderzoek zijn gebaseerd. In het onderstaande zetten we nog wat kenmerken van het steekproef op een rijtje. Bijna twee derde is vrouw (63 procent) en meer dan helft van de respondenten is 55 plusser. Figuur 41 Geslacht en leeftijd respondent (allen n=4.964)

Geslacht

37% 63%

Man Vrouw

Tabel 37 Bruto jaarinkomen van het huishouden? (allen n=4.964)

Wat is het totale bruto jaarinkomen van het huishouden? Minimum (minder dan €12.500) Beneden modaal (€12.500-<€26.500) Bijna modaal (€26.500-<€33.000) Modaal (€33.000-<€39.500) Tussen 1 en 2 keer modaal (€39.000-< €66.000) Twee keer modaal (€66.000-< €78.500 Meer dan twee keer modaal (€78.500 of meer) Weet niet/wil niet zeggen

13% 23% 13% 13% 13% 3% 3% 18%


Tabel 38 Provincie en stedelijkheid (allen n=4.964)

Ik woon in de provincie.......... Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland

4% 4% 4% 14% 3% 8% 16% 14% 6% 8% 2% 18%

Ik woon in een ....... Klein dorp Groot dorp Kleine stad Grote stad Anders

19% 22% 28% 29% 2%

Tabel 39 Hoogste opleiding afgemaakt (allen n=4.964) Wat is uw hoogste opleiding afgemaakt Geen onderwijs afgerond of nog niet afgemaakt Lagere school (basisonderwijs) Lager beroepsonderwijs (LBO, LTS, LHNO, huishoud- of ambachtsschool, LEAO, lager landen tuinbouwonderwijs etc.) Voorbereidend of kort middelbaar beroepsonderwijs (VMBO, KMBO) Middelbaar algemeen onderwijs (LAVO, ULO, MULO, MAVO, 3-jaar HBS etc.) Middelbaar beroepsonderwijs (MBO, MTS, MEAO, Praktijkdiploma Boekhouden, Kleuterkweekschool etc.) Voortgezet Algemeen Onderwijs (5-jaar HBS, MMS, HAVO, lyceum, atheneum, gymnasium, VWO etc.) Hoger beroepsonderwijs (HBO, HTS, HEAO, Sociale Academie, HHNO, lerarenonderwijs, kandidaatsexamen etc.) Wetenschappelijk onderwijs (universiteit) Post academisch onderwijs (notariaat, doctorstitel, artsexamen) Anders, namelijk

1% 2% 10% 3% 10% 27% 9% 28% 8% 2% 1%


Wat werkt en wat niet werkt

Recommend Documents