Atopisch eczeem
Wat is atopisch eczeem? Atopisch eczeem, ook wel constitutioneel eczeem genoemd, is een veel voorkomende huidaandoening die behoort tot het atopiesyndroom. Bij dit syndroom ontstaan ontstekingsreacties in het lichaam als gevolg van een aanleg om overgevoelig te reageren op stoffen of prikkels uit de omgeving. Deze ontstekingsreacties kunnen zich in de huid uiten als atopisch eczeem, in de slijmvliezen van de neus en ogen als hooikoorts, en in de luchtwegen als astma. Deze aanleg is erfelijk en kan in principe op iedere leeftijd voor het eerst tot uiting komen, maar meestal al snel na de geboorte. Hoe ontstaat atopisch eczeem? De precieze oorzaak van atopisch eczeem is onbekend. Verondersteld wordt dat het eczeem ontstaat door een samenspel van diverse factoren. In de eerste plaats speelt erfelijke aanleg een rol. Daarnaast is er de invloed van allergische en niet-allergische factoren uit de omgeving. Deze factoren kunnen zowel van buitenaf op de huid inwerken als van binnenuit de huid beïnvloeden. Van de niet-allergische factoren zijn onder andere van belang: water, zeep, droge lucht, warmte transpiratie en wollen kleding. Ook infecties door bacteriën en virussen kunnen het eczeem doen verergeren. Stress, zowel lichamelijk als psychisch, kan de prikkeldrempel van de huid verlagen, waardoor het eczeem kan verergeren. Een allergie voor voedingsmiddelen of voor stoffen die worden ingeademd (inhalatieallergenen) kan mogelijk een rol spelen in het beloop van atopisch eczeem. Een oorzakelijk verband tussen voedselallergieën en het ontstaan van atopisch eczeem is meestal niet aantoonbaar. Voorbeelden van voedingsmiddelen die allergieën kunnen veroorzaken, zijn: koemelk, kippenei, pinda’s en noten. Voorbeelden van inhalatieallergenen zijn: huisstofmijt, huidschilfers van dieren, en pollen van grassen en bomen. 1
Wat zijn de verschijnselen? De verschijnselen van atopisch eczeem zijn roodheid en schilfering van de huid en het optreden van kleine bultjes en soms vochtblaasjes, en vochtafscheiding. Aangezien eczeem jeuk veroorzaakt, roept het vaak krabneigingen op. Door het wrijven en krabben, wordt het eczeem mede in stand gehouden. Als het eczeem langere tijd bestaat, treedt een verruwing van de huid op. Atopisch eczeem ontstaat meestal in de eerste zes levensmaanden, maar kan in principe op iedere leeftijd beginnen. Het beloop is erg wisselend, met betere en slechtere perioden. Het eczeem kan gedurende een betrekkelijk korte tijd aanwezig zijn, maar ook chronisch blijven bestaan. Bij sommige mensen verdwijnt het op een gegeven moment om vervolgens veel later weer terug te keren. Bij een baby wordt atopisch eczeem dauwworm genoemd. Dauwworm bevindt zich voornamelijk in het gelaat, achter de oren en op de behaarde hoofdhuid, romp, armen en benen. Op de peuterleeftijd komt het eczeem vooral voor in de elleboogsholten en knieholten, en op de polsen en enkels en in de hals en de nek. Na het tiende jaar zijn de afwijkingen voornamelijk gelokaliseerd op de handen en voeten en op de buigzijde van de ellebogen en knieën. Ook rond de ogen kan het eczeem voorkomen. De niet-aangedane huid van iemand met atopisch eczeem is erg droog en schilferend. De droge huid is snel geïrriteerd en jeukt snel bij transpireren en het dragen van wollen kleding. Door veelvuldig wassen met zeep wordt de huid nog droger en nemen de klachten toe. De huid van mensen met atopisch eczeem is extra gevoelig voor infecties. Er kunnen regelmatig infecties door bacteriën optreden. Ook waterwratten (mollusca) komen veel voor bij kinderen met atopisch eczeem. Hoe wordt de diagnose gesteld? De diagnose wordt gesteld op grond van de aanwezige huidafwijkingen. Bovendien kan informatie over het vóórkomen van eczeem, hooikoorts, astma of allergieën 2
in de familie behulpzaam zijn bij het stellen van de diagnose. Eventueel kan allergieonderzoek plaatsvinden door middel van huidtesten en/of bloedonderzoek. Bij het vermoeden van een infectie kan een kweek worden afgenomen met behulp van een wattenstokje. Wat is de behandeling? Vooropgesteld dient te worden dat atopisch eczeem een huidziekte is waarbij vele factoren een rol spelen. Er kunnen spontane verbeteringen, maar ook verergeringen optreden. Het is niet mogelijk atopisch eczeem met medicijnen te genezen. De behandeling is gericht op het onderdrukken van de verschijnselen, waardoor de klachten afnemen. Uitwendige behandeling In verband met de droge huid is het bij atopisch eczeem van groot belang dat het vochtgehalte van de hoornlaag wordt verbeterd door het aanbrengen van een vette zalf of crème. Minimaal tweemaal per dag moet het gehele lichaam worden ingesmeerd. Het eczeem wordt meestal behandeld met een corticosteroïd bevattende zalf of crème. Corticosteroïden zijn afgeleid van het natuurlijke hormoon cortisol. Deze preparaten bestaan in verschillende sterkten. Bestaat er een gering of matig ernstig eczeem, dan is het gebruik van een zwakwerkend corticosteroïd meestal voldoende. Als het eczeem ernstiger is, worden sterker werkende corticosteroïden gebruikt, soms in combinatie met teerproducten. Zodra het eczeem rustiger is geworden, kan het gebruik minder vaak plaatsvinden of kan de sterkte van het corticosteroïd worden verlaagd. Recent zijn tacrolimus en pimecrolimus op de markt gekomen. Deze geneesmiddelen zijn goed werkzaam tegen eczeem en bevatten geen corticosteroïden. In geval van ernstig eczeem kan lichttherapie worden voorgeschreven. Deze behandeling is niet geschikt voor kleine kinderen. Bij infecties met bacteriën of schimmels kan een antibacterieel of antischimmel middel aan de behandeling worden toegevoegd. 3
Inwendige behandeling Voor de behandeling van jeuk zijn veel soorten antijeuktabletten of drankjes, die tot de groep van antihistaminica behoren, beschikbaar. Sommige van deze geneesmiddelen kunnen slaperigheid veroorzaken. Indien het eczeem ernstiger vormen aanneemt, kan worden overgaan tot het tijdelijk gebruik van corticosteroïdtabletten of ciclosporine. Indien het eczeem geïnfecteerd raakt met bacteriën, kan een antibioticumkuur noodzakelijk zijn. Wat kunt u zelf nog doen? Een droge huid is een belangrijk kenmerk van atopisch eczeem. Door douchen en baden worden de natuurlijke huidvetten afgewassen, waardoor de droogte toeneemt. Geadviseerd wordt niet vaak te douchen (maximaal twee keer per week), niet te lang, niet te heet en het liefst zonder zeep. Wél is het verstandig badolie te gebruiken. Tegen zwemmen bestaat geen bezwaar, maar de hoge chloorconcentratie van het zwemwater kan de huid wel nadelig beïnvloeden. Na het zwemmen doet men er goed aan te douchen en zich met een vette crème in te smeren. Een vakantie aan zee doet soms wonderen. De combinatie van zon, zee, een onbedekte huid en rust kan een gunstig effect hebben. Wollen kleding veroorzaakt snel jeuk en kan daarom beter worden vermeden. Ook bij het dragen van afsluitende nylonkleding kan jeuk ontstaan. Katoen wordt meestal goed verdragen. Het stuk krabben van de huid gebeurt vooral ‘s nachts. Dit kan worden beperkt door de nagels goed kort te houden en eventueel verbandhandschoenen te dragen. Jeuk ontstaat niet alleen in de hiervoor genoemde omstandigheden, maar soms ook als gevolg van allergische reacties. Het is van groot belang stoffen die allergische reacties veroorzaken zo veel mogelijk te mijden. Bij een relevante voedselallergie is het wenselijk een diëtiste in te schakelen. Stressfactoren kunnen het eczeem nadelig beïnvloeden. Ergernis en emotionele gebeurtenissen zijn belangrijke 4
factoren, waardoor de jeuk en het eczeem verergeren. Het is verstandig hulp te vragen van een psycholoog of een medisch maatschappelijk werker indien er psychische problemen zijn. Wat zijn de vooruitzichten? Atopisch eczeem kan sterk variëren in het beloop. Bij veel kinderen verdwijnt het eczeem na het tweede jaar, bij anderen zal de intensiteit afnemen in de basisschoolperiode. Soms is het eczeem jarenlang verdwenen om (tijdelijk) weer op te spelen op jongvolwassen leeftijd. Ook kan het eczeem blijven bestaan tot op volwassen leeftijd. Vragen Bij vragen kunt u bellen met de polikliniek dermatologie (023) 545 3090. Informatiebron Deze folder is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. De informatie is aangepast aan het beleid van het Kennemer Gasthuis.
5
www.kg.nl
Locatie noord Vondelweg 999 Haarlem Locatie zuid Boerhaavelaan 22 Haarlem Postadres Postbus 417 2000 AK Haarlem Telefoon: (023) 545 35 45 e-mail:
[email protected]
1073641-10-2007
