Voorwoord door het bestuur

Jaarverslag 2014 1

Voorwoord door het bestuur

Inhoud Voorwoord door het bestuur

1

In het jaar 2014 mocht het aantal bezoekers weer boven de 10.000 uitkomen. Meer en meer merken we dat er bezoekers komen uit andere delen van het land.

Inleiding4

De naamsbekendheid van het Museum Stad Appingedam wordt bevorderd doordat het museum aangesloten is bij de Stichting Museumkaart.

De verhalen van Groningen in 2014

6

Maar ook uit de regio is het aantal betalende bezoekers gestegen. Steeds meer wordt duidelijk dat de inwoners van de regio het museum ten zeerste waarde-

Jaaroverzicht van tentoonstellingen en activiteiten

8

ren, het hoort erbij, je kunt er niet zonder. Het is als met de borgen, de kerken en een aantal collega-musea, die een vaste plek hebben gekregen in de hoofden

en harten van een groeiende groep met interesse voor het erfgoed van provincie Bezoekers18 en streek.

Donateurs en subsidiegevers

21

Dit is te meer belangrijk geworden nu alom geschreven wordt over de gevolgen van de vergrijzing en de daarmee gepaard gaande bevolkingsafname voor enke-

De maatschappelijke rol van het museum

22

2

le delen van het land, en vooral nu steeds meer bekendheid wordt gegeven aan de gevolgen van aardbevingen. Hierdoor kunnen in de eerste plaats historische

Collectiebeheer en aanwinsten 

24

Communicatie en PR

28

Organisatie en personeel

31

panden schade oplopen (kerken, molens, maar bijvoorbeeld ook de museum-

Foto voorzijde: Een schoolbezoek aan Museum Stad Appingedam. Zilveren papegaai, wisseltrofee van het Schuttersgilde bij het gaaischieten, 1546. < Zilveren bokaal met struisvogelei, in 1671 vervaardigd te Appingedam, een topstuk in de collectie van het Museum Stad Appingedam.

Een markt in de museumtuin.

1

panden), maar in de tweede plaats kunnen het woongenot en de leefbaarheid

Zilveren penning ter herinnering aan

in het geding komen.

de Nederlandse ballingen in Emden,

Het is uitermate belangrijk dat hieraan tegenwicht geboden wordt, en daarbij

geslagen tijdens het jubelfeest in

spelen de culturele voorzieningen in de regio een grote rol. Daarom is het juist

1689.

zo plezierig te kunnen constateren dat ook de belangstelling voor het Museum

2

Stad Appingedam steeds meer verankerd raakt in de omliggende regio. Dit laat-

gebied rond Emden, de Krumm­

ste blijkt bovendien heel sterk uit de trouw van de donateurs. Het verloop onder

hörn, vertoont treffende gelij-

de donateurs lag in 2014 zelfs onder de 2 %. Dit zal ook vast betekenen dat het

kenis met het Groningse wier-

aantal donateurs nog kan worden uitgebreid; daarvoor zijn dan ook plannen in

dengebied. Anderzijds was Emden

de maak.

een concurrent van Stad en Omme-

Met de gemeente Appingedam bestaat als vanouds een zeer goede band. Het

land, en is er een heel andere staatkun-

museum neemt deel aan meerdere initiatieven in de stad Appingedam (Archeo-

dige geschiedenis. De ontvangst in het Landes­

logisch Informatiepunt, Damster Stadsfeesten e.a.), iets wat met graagte zal

museum was zoals altijd in Oost-Friesland zeer gastvrij.

worden voortgezet. Dit zal ook gewoon doorgaan wanneer een gemeentelijke

Ons museum werkt ook samen met musea te Aurich (de partnerstad van Appin-

herindeling zijn beslag mocht krijgen.

gedam) en Leer (namelijk bij een expositie in het verre Riga – zie elders in dit

Ook de samenwerking in de regio zal in geval van gemeentelijke fusies min-

jaarverslag).

stens de huidige kracht behouden, en mogelijkheden om zulke samenwerking

Uiteraard wordt evengoed samengewerkt met andere musea in de provincie

te versterken zullen dan zeker worden uitgewerkt. Dit alles moet ook worden

Groningen, of elders in (Noord-)Nederland.

gezien in het licht van de bevordering van de leefbaarheid in de hele regio. Voor duurzame culturele initiatieven in de regio zal naar verwachting de be-

De sterkste basis van het museum ligt in Appingedam en omliggende woon-

langstelling alleen maar toenemen. Het Museum Stad Appingedam is er klaar

plaatsen zelf. Daar woont niet alleen het merendeel van onze donateurs, daar

voor!

wonen ook de meeste van de vrijwilligers van het museum. Het aantal vrijwilligers nadert de 40 en de werkzaamheden die zij uitvoeren is de laatste jaren

Daarbij blijft het museum altijd over grenzen heen kijken, de vergelijking met

steeds diverser geworden. Zonder hun inzet zou het museum zijn belangrijke

belendende regio’s geeft juist meer diepgang aan de kennis van de eigen streek.

functie niet kunnen vervullen. Het bestuur maakt graag van deze gelegenheid

In dit kader deed in 2014 de jaarlijkse excursie voor vrijwilligers en medewer-

gebruik om dat ook in het jaarverslag nog eens te benadrukken!

kers de stad Emden, aan de overzijde van de Eems. Hemelsbreed vlakbij, met verrassende overeenkomsten en verschillen. Al in de zestiende eeuw vestigden

Namens het bestuur,

veel Stadjers en Ommelanders zich om geloofsredenen tijdelijk in Emden. Het

Martinus van Hoorn, voorzitter.

3

Inleiding Aan het einde van 2013 wordt een planning gemaakt voor 2014, met daarin drie grote wisseltentoonstellingen als hoofdactiviteiten en daaromheen een scala aan andere activiteiten zoals lezingen, workshops en markten. En toch kan niet alles voorzien worden: dit jaar waren er bijvoorbeeld twee extra tentoonstellingen en speelde het museum eind mei een onverwachte rol in de Walk for Infinity ter gelegenheid van het 400-jarig jubileum van de Rijksuniversiteit Groningen, een wandeltocht die dwars door het museum leidde tot grote verrassing van de deelnemers. Dat maakt het werken in een museum zo boeiend en afwisselend: aan de ene kant een vaste planning maken zodat het museum op elk moment van het jaar de bezoekers iets te bieden hebt en aan de andere kant ruimte houden om in te spelen op actuele gebeurtenissen. Dat bezorgt het museum extra publiciteit en genereert nog meer bezoekers. Het mooie is ook dat elke actie

De grote zaal.

– of het nu een lezing of 4

een expositie is – direct

museum betrokken is ook in 2014 weer volop

een meetbaar resultaat

aangegaan. En met succes: dit jaar werd niet al-

geeft, waarmee de orga-

leen de grens van 10.000 bezoekers weer ruim

nisatie weer zijn voordeel

overschreden maar hebben we ook meermalen

kan doen: welke exposi-

complimenten in ontvangst mogen nemen over

ties lopen goed, wat trekt

de kwaliteit van de tentoonstellingen, de esthe-

de aandacht in de pers,

tische inrichting van het museum, de hartelijke

welke suggesties geven

ontvangst en de gastvrije sfeer die bezoekers

bezoekers ons, kortom:

hier ervaren. Complimenten die ik graag op het

wat beweegt de bezoeker

conto wil bijschrijven van de bijzonder betrok-

om juist dit museum met

ken collega’s en vrijwilligers die dit museum

Regelmatig worden er heksen­

een bezoek te vereren?

rijk is!

feestjes georganiseerd voor

Bezoekers bekijken de expositie Grafsymboliek en

Die uitdaging zijn we

rouwgebruiken.

met iedereen die bij dit

5

kinderen. Cynthia Heinen, directeur

De verhalen van Groningen in 2014 Het Museum Stad Appingedam draagt jaarlijks bij aan ‘De verhalen van Groningen’, voorheen ‘Het verhaal van Groningen’, waarin de culturele biografie van de provincie wordt gepresenteerd en bewaard middels verhalen van onder andere ooggetuigen en (amateur)historici. Dit jaar kreeg de bijdrage van Museum Stad Appingedam op een bijzondere wijze vorm in het project over reizen in de regio. Toen het museum had aangegeven mee te willen doen aan dit project door middel van een extra expositie onder de titel ‘Onderweg’, was de reactie van de projectleiders zo enthousiast, dat zij de titel overnamen voor het gehele project. Zo ontstond een vruchtbare samenwerking, waarin de expositie één van de bezienswaardigheden vormde op de route die belangstellenden

Een bezoekster buigt zich over de bijschriften op de expositie Grafsymboliek en

in de provincie konden afleggen. Deze routes werden gereden in historische

rouwgebruiken.

bussen van de DAM (Damster Auto Maatschappij); de reizigers werd onderweg 6

gevraagd hun herinneringen aan het reizen door te vertellen. Deze uitingen van

Dingelstad, die haar fascinatie voor de reizende en in beweging zijnde mens

‘oral history’ werden vervolgens verzameld door de medewerkers van ‘De verha-

vertaald heeft naar kleurige en sfeervolle schilderijen. Tussen de schilderijen

len van Groningen’ en via de website openbaar gemaakt.

en objecten konden bezoekers plaatsnemen aan een leestafel met informatie

Opdrachten maken in het museum.

In het museum was een expositie

over de DAM en het reizen in vroeger tijden. Ook werden ze uitgenodigd deze

ingericht over het reizen vroeger

informatie aan te vullen met persoonlijke verhalen en herinneringen. Zo heeft

en nu, waarbij aandacht werd be-

iemand uit Farmsum beschreven dat er in de jaren ’60 een buschauffeur- ene

steed aan de historie van de DAM

Ritzema - de lijn Hoogezand-Farmsum bemande. Een paar keer per jaar ver-

– een bedrijf dat zijn wortels had

voerde hij dan een bejaarde dame – door de schrijfster ‘opoe’ genoemd - van

in Appingedam en bij vele Dam-

Hoogezand naar Farmsum, als er weer een kleinkind jarig was. Maar opoe was

sters nog bekend is –maar ook

niet zo vlot meer en haalde zelden op tijd de bushalte, dus stopte Ritzema dan

aan andere historische vormen

zo dicht mogelijk bij het huis en bleef gewoon wachten tot opoe tevoorschijn

van vervoer en reisbenodigdhe-

kwam – hij kende inmiddels de data van de verjaardagen ook.

den. Deze objecten werden ge-

De verhalen die zo in het museum zijn verzameld, zijn na afloop van de exposi-

combineerd met eigentijdse dy-

tie eveneens overgedragen aan ‘De verhalen van Groningen’.

namische schilderijen van Saskia

7

Jaaroverzicht van tentoonstellingen en activiteiten

Delfzijl. Voor Appingedam lag de nadruk op het dagelijks leven: onderwijs, Franse woorden in de Groningse taal, mode,

Tot en met de kerstvakantie 2013-2014 was de expositie ‘Goud en zilver met een

interieurs, gebruiken, kunst en stijl van

verhaal’ nog te zien in het museum. Na afloop van deze expositie is de vaste pre-

rond 1800. Hiervoor werd een deel van de

sentatie van de zilver- en goudcollectie opnieuw ingericht. Reden hiervoor was

expositieruimte ingericht als een woon-

het retourneren van een aantal bruiklenen op zilvergebied aan het SNS-fonds

vertrek in de Empirestijl, wat veel be-

Eemsmond die een plek zouden krijgen in hun nieuwe onderkomen, de Gronin-

zoekers aansprak. De kinderen die deze

ger Zilverkamer. Aan de andere kant had de expositie een aantal schenkingen

expositie in schoolverband kwamen be-

en langdurige bruiklenen opgeleverd, die het museum graag een prominente

zoeken, vonden het wel heel ‘rijk’ en wa-

plaats wilde geven.

ren vooral geïnteresseerd in het schooltje spelen in de Franse tijd: allemaal wilden

8

Begin februari werd de expositie ‘Dagelijks leven in de Franse tijd’ geopend,

ze wel even als ezel in de hoek staan, een

resultaat van een samenwerkingsproject met het IVAK, het Muzeeaquarium te

klapje met de plak uitdelen maar het hoogtepunt was het gooien van de pech-

Delfzijl en het Veenkoloniaal Museum te Veendam. Het IVAK verzorgde de edu-

vogel. Deze tentoonstelling werd mede mogelijk gemaakt dankzij bruiklenen

catieve kant van het project, de drie musea kozen alle een aspect van de Franse

van de Jan Menze van Diepenstichting en de Fraeylemaborg, kostuummuseum

tijd: het Veenkoloniaal Mu-

De Gouden Leeuw te Noordhorn, de Oudheidkamer te Uithuizermeeden, het

seum belichtte de persoon

stadsarchief van Appingedam en vele particuliere bruiklenen.

Napoleon en zijn erfenis, het Muzeeaquarium koos voor het beleg van Delfzijl en meer de militaire historie. Hiervoor leende het een uniek stuk uit onze collectie: het handgeschreven dagboek van de Damster burgemeester Rudolph Pabus Cleveringa over het beleg van Een groep kinderen krijgt uitleg over de Franse tijd.

9

De servieskast met Chinees porselein in de 19e-eeuwse stijlkamer. Een kijkje in de

In actie met de glazenspuit tijdens NL-Doet, maart 2014.

17e-eeuwse stijlkamer. tegeltableaus in de collectie, onder andere uit inmiddels afgebroken panden in 10

Het verbinden van drie musea door één thema had een gunstig effect op de be-

de Solwerderstraat. Daarnaast heeft het museum onder zijn donateurs een ver-

zoekersaantallen: veel bezoekers lieten weten alle drie exposities te hebben be-

zamelaar van tegels, die ook graag

zocht en verrast te zijn door de variatie.

zijn medewerking wilde verlenen. De directeur werd uitgenodigd om

Tijdens deze expositie vond ook het jaarlijkse project ‘NL-Doet’ plaats, waarbij

de opening bij te wonen en gaf hier

de leden van Lionsclub Skiramere werd gevraagd om de museumtuin schoon

graag gehoor aan. Ter plekke ble-

te maken met de Franse slag. Geheel in stijl werden de ramen van het museum

ken de Hollandse tegels niet nieuw

gewassen met behulp van een originele messing glazenspuit uit de collectie van

te zijn voor Riga: dankzij de voort-

het museum. Het resultaat was verbluffend: zonder al te veel inspanning kon-

varende Oostzeehandel vonden in

den de ramen van de tweede verdieping schoongespoten worden.

de 17e eeuw vele Hollandse tegels hun weg naar woonhuizen in Riga.

Dankzij de goede band met het Veenkoloniaal Museum te Veendam, werd het

Aan de expositie nam ook het Hei-

museum uitgenodigd deel te nemen aan een tentoonstelling van Hollandse te-

matmuseum te Leer, Duitsland,

Na gedane arbeid is het goed rusten, onder het

gels uit de 17e eeuw in Riga, Letland. Het museum heeft een aantal bijzondere

deel.

genot van een kopje koffie en Grunneger kouk.

11

De tweede grote wisseltentoonstelling van 2014 had als thema ‘Op zoek naar de horizon’ en sloot daarmee aan op het jaarlijkse in Appingedam gehouden festival ‘Terug naar het begin’, een initiatief van de Stichting Oude Groninger Kerken. Op zoek naar de horizon werd door het museum vertaald naar de schilderkunst van onder andere De Groninger Ploeg en het werk van andere kunstenaars waarin de horizon letterlijk een belangrijke rol speelt. Maar figuurlijk had het eveneens een betekenis: de Ploegschilders zochten steeds de grenzen op van het nog-net-herkenbare landschap. Er waren schilderijen te zien van Ploegschilders als Jan Wiegers, Alida Pott, Jan van der Zee, Johan Dijkstra, Jannes de Vries en Jan Altink. Er waren ook werken van drie niet-ploeg kunstenaars : Co Westerik, Carel Willink en het tamelijk onbekende kunstenaarsduo Barbara en Michael Tegeltableaus die in Riga zijn

Leisgen die halverwege de zeventiger jaren een fotoserie hadden gemaakt onder

geëxposeerd.

de titel ‘De poging om over de horizon te springen’. Deze serie werd geleend van het Groninger Museum, dat aangaf het erg te waarderen dat deze foto’s eens geëxposeerd werden; er was nog nooit naar gevraagd. De meeste schilderijen

12

op deze expositie waren bruiklenen van het Groninger Museum en van de Johan Dijkstra-stichting. Er was één particuliere bruikleen bij, van Herman van Wissen, een vroeg Ploeglid die een vrij traditioneel landschap had geschilderd. Het schilderij was behoorlijk verkleurd door een aanslag die jarenlange blootstelling aan rook verried. Nadat voorzichtig aan de eigenaar werd gevraagd of het schilderij misschien in een rokerige ruimte had gehangen, kwam er een boeiend verhaal: het schilderij had altijd in een sigarenzaak aan de Letse muziek tijdens de opening van de

Brugstraat in Groningen gehangen. De ei-

De tentoonstelling ‘Op zoek naar de

tegeltentoonstelling.

genaars van deze zaak bezaten meerdere

horizon’ vormde een kleurig geheel.

13

Een schoolklas bezoekt de tentoonstelling ‘Op zoek naar de horizon’. Ploegschilderijen: zij hadden veel Ploegschilders als klant, die hun rookwaar soms met schilderijen betaalden. Ter gelegenheid van deze expositie werd een boeiende lezing over De Groninger Ploeg gegeven door drs. Mariëtta Janssen, conservator moderne kunst en De Ploeg van het Groninger Museum. Deze tentoonstelling trok met name veel museumkaarthouders. 14

In juni werd door het museum voor de tweede keer de Antiek- en Brocantemarkt in het centrum van Appingedam georganiseerd. Dit was mogelijk dankzij subsidie van het SPAA, de Stichting Promotie Activiteiten te Appingedam. Het was de wens van de gemeente dat deze antiekmarkt een jaarlijks terugkerend evenement zou worden binnen het gevarieerde aanbod van de stad. De markt trok ca. 1000 bezoekers, een verdubbeling van het aantal van vorig jaar. In de maanden juli en augustus werd de extra expositie ‘Onderweg’ georganiseerd, mogelijk gemaakt dankzij een eenmalige subsidie via De Groninger Verhalen. De geschiedenis van het reizen werd verbeeld, van vroeger tot nu, middels objecten uit de museumcollectie en particuliere collecties en schilderijen van Saskia Dingelstad. De antiek- en brocantemarkt te Appingedam. >

15

Het museum neemt jaarlijks deel aan de stadsactiviteiten in de zomer. Dit jaar

In oktober werd in de Nicolaïkerk door Reint Wobbes de expositie Grafsymbo-

was het museum vertegenwoordigd tijdens de gondeltocht, er waren optredens

liek en Rouwgebruiken geopend. Naar aanleiding van deze expositie werd door

en workshops in het kader van het Bie Daipfestival en van de middeleeuwse

het museum een boek uitgegeven, met een gelijknamige titel. Er werd samen-

Coopluydenmarkt.

gewerkt met de Stichting Oude Groninger Kerken, Museum De Weem te Westeremden, de Jan Menze van Diepenstichting te Slochteren, Noordelijk Archeolo-

16

In de zomer kreeg het museum een opmerkelijk telefoontje: een manager van

gisch Depot te Nuis, Stadsarchief en Nicolaïkerk te Appingedam en particuliere

een verzorgingstehuis in Appingedam had een zestal schilderijen gevonden

bruikleengevers. Nieuw was de samenwerking met uitvaartorganisatie Yarden,

op de zolder van het tehuis. Ze stonden op de nominatie om in de container

welke een uitvaartcentrum in Appingedam bezit. Zij was enthousiast over de

te verdwijnen, totdat hij bedacht toch even de signaturen te googlelen: Karel

mogelijkheden die deze expositie bood om historische gebruiken te verbinden

en Henny Arkema. Omdat in de gevonden hits sprake was van de Groninger

met rituelen en rouwverwerking in deze tijd. Dat leidde soms tot bijzondere

schildersvereniging De Ploeg, belde hij het museum. En na de schilderijen te

ontdekkingen. Werden grafgiften meestal geassocieerd met terpenvondsten

hebben onderzocht, kon bevestigd worden dat het hier inderdaad om schilde-

uit de vroege historie, in het crematorium worden nog regelmatig voorwerpen

rijen van het Damster kunstenaarsechtpaar Arkema ging. Dit was voldoende

aangetroffen die mensen in de kist van hun dierbare hebben gestopt. Was den

reden om hieraan een extra expositie van een maand te wijden. Via de media

fietsbel bedoeld om de overledene een laatste kans te geven om contact met de

werden mensen uitgenodigd deze schilderijen te komen bekijken, alsmede de

levenden te maken?In november organiseerde het museum een lezing over de

werken die het museum zelf in de collectie heeft van dit echtpaar. Dankzij deze

geschiedenis van Sint Nicolaas, de patroonheilige van onder andere de scheep-

oproep werd er nog een twintigtal extra werken aangeboden als bruikleen en/

vaart, en naar wie in Appingedam twee kerken zijn genoemd. In december werd

of als schenking. Bijzonder interessant voor het overzicht was een fotoalbum

een lezing gegeven over het kerstverhaal in de kunst.

van de echtelieden, waarin zij hun oeuvre hadden gedocumenteerd, inclusief verkoopprijzen en gegevens van de nieuwe eigenaren: voor een overzichtsten-

Halverwege december vond de jaarlijkse Kerstfair en Kaarslichtavond plaats,

toonstelling heel praktisch.

die een kleine 400 bezoekers bracht. Daarmee kwam het totaal aantal bezoekers boven de 10.000.

Impressie van de expositie Grafsymboliek en Rouwgebruiken.

17

Bezoekers

Uit de gegevens die zo verkregen worden, blijkt dat de meeste bezoekers uit de provincie Groningen afkomstig zijn en dat gedurende het gehele jaar de wisse-

Een belangrijke kracht van het museum is de gastvrije ontvangst van de bezoe-

lexposities de voornaamste bezoekreden vormen. In de zomervakantie echter

kers: regelmatig wordt dit bevestigd door de enthousiaste reacties in het gas-

vormen de toeristische bezoekers die een indruk willen krijgen van de historie

tenboek. Bezoekers voelen zich welkom, drinken graag een kopje koffie met

van Appingedam de meerderheid.

echte Groninger koek en geven aan de sfeer te waarderen. Het blijft een uitda-

Het aantal bezoekers steeg in 2014 weer boven de 10.000 en dat terwijl in ja-

ging om bezoekers niet alleen telkens aansprekende tentoonstellingen te bie-

nuari er nauwelijks bezoekers zijn geweest, omdat het museum toen een paar

den, maar hen ook een fijne ervaring te laten beleven, die hen aanspoort nog

weken moest sluiten vanwege een preventieve behandeling tegen houtworm en

eens terug te komen.

boktor. Dit vond plaats in opdracht van de Vereniging Hendrick de Keyser, eigenaresse van het pand aan de Dijkstraat.

Dit jaar heeft het museum voor het eerst entreepasjes voor bruikleengevers voor

4%

tentoonstellingen ingezet: bruikleengevers hebben daarmee gratis toegang voor henzelf en een introducé. Hiermee hoopt het museum een nieuwe groep

Diagram n.a.v. postcodecijfers van bezoekers.

bezoekers aan te boren, vrienden en familieleden van bruikleengevers die juist

34%

dàt verhaal of dàt object willen bekijken en tegelijk nieuwsgierig gemaakt wor18

29% 19

den naar de rest van het museum. In een paar gevallen heeft dit het museum nieuwe donateurs opgeleverd.

34%

De bezoekers van het museum worden door middel van de dagelijkse registratie in kaart gebracht. Zij worden per categorie onderverdeeld, waarbij het opvalt dat de groep van museumkaarthouders jaarlijks aanzienlijk groeit. Dit is een landelijk verschijnsel, zo blijkt uit de rapportage van de Nederlandse Museum-

Gemeente Appingedam

29% 1878 bezoekers

vereniging, waarbij het museum al jaren is aangesloten. Museumkaarten wor-

Rest Prov. Groningen

34% 2201 bezoekers

den gescand en een paar keer per jaar ontvangt het museum een vergoeding

Rest Nederland

34% 2132 bezoekers

hiervoor die een kleine 70% van de entreeprijs bedraagt.

Buitenland

4% 259 bezoekers

Verder wordt elke bezoeker gevraagd naar zijn/haar postcodecijfers, zodat het

Totaal aantal bezoekers waarvan postcode genoteerd is: 63% 6476

museum inzicht krijgt in de herkomst van zijn bezoekers en of de wisselexpo-

Totaal aantal bezoekers:

sitie danwel het museum in het algemeen het hoofddoel vormt van het bezoek.

10280

Donateurs en subsidiegevers

Bezoekersaantallen 2014

20

 

jan febr mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec

Volwassenen

13 73 53 56 74 67 56 76 29 78 59 54

Het aantal donateurs is iets gestegen ten opzichte van vorig jaar; het zijn er

Kinderen t/m 12 jaar

8 35 15 5 14 0 10 6 32 66 11 2

nu 364. In het algemeen is er nauwelijks verloop onder de donateurs; zij zijn

Kinderen 13 t/m 16 jaar 0 5 3 1 0 0 2 1 0 3 3 0

bijzonder trouw en buitengewoon loyaal aan het museum. In de nieuwsbrief

Museumkaart

36 173 160 136 254 183 195 268 86 114 87 103

voorafgaand aan de donatie-inning van 2014 werden donateurs op de hoogte

Donateurskaart

12 102 31 53 636 25 29 37 18 129 21 46

gesteld van een nieuwe verdeling van donatiegelden: alles wat boven het stan-

Ekenstein

0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

daardbedrag van € 17,50 werd gedoneerd, werd gereserveerd voor het aankoop-

Eemshotel

0 0 0 2 0 0 0 0 4 2 0 0

budget van het museum. Deze regeling had ook een belastingtechnisch voor-

Hendrick de Keyserpas 0 2 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0

deel. Omdat tegenover de € 17,50 tegenprestaties staan (gratis entree, korting

Rembrandtpas

0 0 3 0 0 0 3 3 0 0 1 0

op lezingen en activiteiten), moet hierover 6% belasting worden betaald door

VVV-pas

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

het museum. Over het surplus hoeft dat niet, omdat dat als gift aangemerkt kan

Erfgoedpas

0 0 0 2 0 0 0 3 0 0 0 0

worden en er niets tegenover staat. Aangezien de donateurs gemiddeld ruim

CJP-pas

0 5 5 0 3 0 0 2 0 0 0 0

€ 22,- p.p. overmaken, levert deze maatregel het museum meer op dan voor-

65+-Kaart

7 33 24 27 51 33 33 44 3 4 0 0

heen. Donateurs worden betrokken bij de besteding van het aankoopbudget.

Gratis

29

Via de nieuwsbrieven worden zij op de hoogte gehouden en ook worden zij uit-

51

85

49

103 1720 214 1484 483 355 509 374

Groepen Volwassenen 0 10 32 53 109 30 68 27 28 17 0 0

genodigd plaats te nemen in de aankoopcommissie die het budget besteedt.

Scholen

0 0 36 99 22 23 0 0 0 0 0 0

Kinderen

0 8 12 20 17 0 0 9 16 16 16 8

De subsidie van de provincie en de gemeente vormt 80% van de inkomsten van

Totaal bezoekers

105 499 459 503 1284 2081 611 1960 700 784 707 587

het museum, beide ondersteunen het museum met ongeveer 40%. Daarnaast

Betalende bezoeker

68 411 356 449 1166 361 383 467 184 363 186 211

heeft het museum in 2014 bijdragen ontvangen van het SNS-fonds Eemsmond,

Gratis bezoekers

37 88 103 54 118 1720 228 1493 516 421 521 376

het Oranjefonds, de Stichting Promotionele Activiteiten Appingedam, de Uitvaartvereniging Yarden, Accon AVM-accountants, 247design en de Nederlandse

Totaal bezoekers

10280

100% 

Aardolie Maatschappij. Gedetailleerde informatie over subsidies en andere fi-

Betalende bezoeker

4605

45%

nanciële bijdragen is te vinden in de jaarrekening, die ter inzage is op de website

Gratis bezoekers

5675

55%

van het museum.

Tabel van bezoekers ingedeeld in categorieën.

21

De maatschappelijke rol van het museum

Het bestuur is zo samengesteld dat expertise op diverse gebieden aanwezig is. Om het netwerk van vrijwilligers te versterken, wordt door het museum een ac-

22

Het museum heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan zijn maatschappelijke

tief vrijwilligersbeleid gevoerd. Het sluit aan bij de ontwikkeling van de vrijwil-

rol. Het Museum Stad Appingedam steekt in op draagvlakverbreding en ont-

liger met als resultaat dat de betekenis van de vrijwilliger toeneemt en feedback

wikkeling, in de brede zin van het woord. Door het organiseren van activiteiten

geeft die steeds meer de moeite waard wordt. Dit is ook goed voor de persoon-

en van exposities zorgt het museum onder andere voor publiciteit via regio-

lijke ontwikkeling van de vrijwilliger, en dat draagt weer bij aan de mate van

nale radio en televisie. Dit heeft een direct positief effect dat twee kanten op

betrokkenheid en inzetbaarheid.

werkt: aan de ene kant meer herkenbaarheid voor Appingedam en omgeving

Het Museum Stad Appingedam stelt zich steeds vaker op als het spin in het web.

en aan de andere kant verhoging van bezoekersaantallen aan het museum.

Het museum biedt arrangementen aan in samenwerking met evenementen die

Het museum draagt ook bij aan versterking van de leefbaarheid in de Noord

lokaal of regionaal worden georganiseerd. Meedoen en inzetten van expertise

Groninger regio. Het vormt vaak een schakel in cultuur en vrijetijdsbesteding.

is belangrijk voor het museum om het netwerk te vergroten en op die manier

Het draagvlak in de regio is groot. Dit blijkt uit het aantal steunbetuigingen

de leefbaarheid te versterken. Daarom is het onder andere ook lid van de lokale

maar ook uit schenkingen en uit bruiklenen die het museum (spontaan) ont-

ondernemersvereniging.

vangt. Het draagvlak wordt verder uitgebreid door de koppeling van expositie

Het museum is ook op provincie-niveau van belang. De historie en het erfgoed

aan sponsoring. Door een gedegen expositieplanning lukt het om effectie-

van een belangrijk deel van de provincie Groningen worden getoond: een mid-

ve sponsorcontracten af te sluiten. In deze sponsorcontracten ligt vast wat de

deleeuwse stad ingebed in haar eigen regio. Daarnaast is er blijvend onderzoek

bijdrage aan het museum is en wat de sponsorpartij ontvangt. Het idee is dat

naar de historie van handelsstad Appingedam. De samenwerking met de Pro-

zowel het museum als de sponsorpartij voordeel behalen uit de sponsoring.

vincie verloopt onder andere via het Museumhuis/Erfgoedpartners, dat musea

Door het draagvlak te versterken wordt ook de financiële basis versterkt.

in de provincie ondersteunt, en via De verhalen van Groningen.

Ontwikkeling maak je samen: zo heeft het Museum Stad Appingedam een actieve samenwerking met scholen zoals het Eemsdeltacollege en met cultuurfabriek IVAK. Jaarlijks worden stageplaatsen ingevuld. Daarnaast krijgen jongeren de mogelijkheid om hun maatschappelijke stage te doorlopen bij het museum. De insteek van deze samenwerking is altijd dat het werk moet aansluiten op de beleving van de jongeren waardoor voor de toekomst ook een goede associatie wordt gelegd met culturele instellingen. Binnen de structuur van het museum is iedereen zich bewust van het ambassadeurschap voor het museum en voor zijn functie voor de omgeving. Vrijwilligers wonen in omliggende dorpen en hebben verschillende achtergronden waardoor het netwerk vanzelf groot is.

23

Collectiebeheer en aanwinsten Op het gebied van collectiebeheer is in 2014 een sprong voorwaarts gemaakt. Er is geïnvesteerd in nieuwe klimaatregistratieapparatuur. Er is een nieuwe versie van het objectregistratiesysteem Adlib aangeschaft en er zijn intern twee vrijwilligers geschoold om hierin objecten in te voeren. Daarbij is ook gestart met een grootschalig project om de collectie te fotograferen: wekelijks zijn acht vrijwilligers hier twee dagdelen mee bezig. Via dit project wil het museum de digitale toegankelijkheid van de collectie verbeteren. Bezoekers kunnen via een mediazuil de collectie raadplegen en collega-instellingen krijgen gemakkelijker inzicht in de collectie ten behoeve van mogelijke bruiklenen. In 2014 heeft het museum weer een aanzienlijk aantal schenkingen en ook een paar langdurige bruiklenen in ontvangst mogen nemen. Zo is er een aantal koperen sier- en gebruiksvoorwerpen geschonken, een collectie voorwerpen in24

dertijd toebehorend aan het voormalig PTT-kantoor te Appingedam, een poppenhuis, een miniatuur speelgoedwinkel van rond 1920, schilderijen en etsen van Karel en Henny Arkema, Groninger boeken, een drukwerk gemaakt door

Een schenking bestaande uit diverse PTT-objecten.

25

nog steeds wordt gebruikt om het avondmaal te vieren. De kerken hebben niet meer de mogelijkheid om het zilver tussentijds in een bankkluis te bewaren, omdat de banken deze dienst niet langer aanbieden. Daarom hebben de kerkenraden het zilver in langdurig bruikleen gegeven, maar met de optie om het een aantal keren per jaar weer te mogen lenen. Het museum zorgt ervoor dat het zilver het hele jaar door te zien is, zodat er meer mensen van kunnen genieten. Ook de Stichting Oude Groninger Kerken ondersteunde dit initiatief.

De inschrijf kaart van Jannes van der Wal. Ploegschilder Jan van der Zee en diverse serviesdelen. In totaal waren er dit jaar 28 schenkingen, in veel gevallen bestaande uit meerdere objecten. Zoals de in26

ventaris van de inmiddels opgeheven Damclub Fivelgo, bestaande uit bekers,

27

onderscheidingen en diverse speelborden en de inschrijfkaart van de latere wereldkampioen Jannes van der Wal. Opvallend waren de drie pasteltekeningen van een boerenfamilie uit Losdorp, waarschijnlijk gemaakt door de bekende pastelkunstenaar Berend Kunst. Helaas is het nog niet mogelijk gebleken de identiteit van de vader, moeder en het kind die zijn afgebeeld te achterhalen, maar de kunstwerken hebben een mooie plaats in de 19e-eeuwse stijlkamer van het museum gekregen. Deze prenten zijn in langdurig bruikleen gegeven aan het museum, evenals het avondmaalszilver van een aantal kerken in de omgeving: Holwierde, Krewerd, Losdorp en Bierum. Het gaat om kerken die overgedragen zijn aan de Stichting Oude Groninger Kerken, maar die nog wel in functie zijn en waarbij het zilver

Drie pasteltekeningen (bovenste rij) van Berend Kunst.

Communicatie en PR

Er wordt veel gebruik gemaakt van de mogelijkheid om via de website reserveringen aan te vragen voor groepsbezoeken en kinderfeestjes. Ook vragen om

Het museum maakt zoveel mogelijk gebruik van free publicity: regelmatig wor-

informatie bereiken het museum steeds vaker via deze weg. Vaak zijn het vragen

den persberichten gestuurd aan lokale en landelijke media, verslaggevers en re-

van mensen die bezig zijn met genealogisch onderzoek of die op zoek zijn naar

laties worden uitgenodigd de openingen van exposities te bezoeken en websites

informatie over de historie van de stad Appingedam, de regio of een bepaald ob-

die gratis vermeldingen toestaan worden voorzien van actuele informatie. Het

ject uit de collectie. Soms worden foto’s gestuurd met de vraag of het museum

advertentiebudget is teruggebracht tot het minimum. Alleen viaons lidmaat-

het kan taxeren of restaureren. Hoewel het museum meestal wel informatie kan

schap van de Nederlandse Museumvereniging en Erfgoedpartners (voormalig

geven over de ouderdom en achtergrond van de objecten, wordt voor taxaties en

Museumhuis) Groningen, krijgt het museum – indirect – betaalde publiciteit.

restauraties doorverwezen naar zakelijke aanbieders daarvan.

Het contact met de lokale media verloopt goed en wordt dan ook actief onder-

28

houden. Wanneer hun interesse wordt gewekt, volgt meestal direct een reactie.

Regelmatig wordt contact onderhouden met donateurs en andere relaties van

Toen tijdens de expositie Grafsymboliek en rouwgebruiken een inwoonster van

het museum, door een periodieke nieuwsbrief en door hen uit te nodigen voor

Appingedam een bijzonder kunstwerkje aan het museum in bruikleen gaf - een

de openingen van exposities. De openingen worden gemiddeld bezocht door 60

borduurwerkje gemaakt met het haar van haar overleden betovergrootmoeder-

personen. De opening van de expositie Grafsymboliek en rouwgebruiken trok

was dit kunstwerk dezelfde avond nog één van de nieuwsitems bij RTV-noord.

120 personen.

En dat had direct effect. In de dagen erna kwamen bezoekers speciaal hiervoor

29

naar het museum en brachten soms zelfs iets dergelijks mee om te laten zien of

Het museum is vertegenwoordigd in diverse plaatselijke en regionale netwer-

om uit te lenen. Zo had het museum onverwacht een goedgevulde vitrine haar-

ken. Zo woont de directeur meermalen per jaar het door Erfgoedpartners/Gro-

gedenkstukken om aan zijn publiek te laten zien.

ninger Museumhuis georganiseerde directeurenoverleg bij. Er zijn plaatselijke initiatieven, zoals cultureel overleg binnen Appingedam op initiatief van de gemeente, waar de stadspromotie voorop staat en arrangementen worden geïnitieerd. Vlakbij het museum bevindt zich sinds twee jaar de Groninger Zilverkamer, een initiatief van het SNS-fonds Eemsmond. Met het fonds bestaat al ruim vijftien jaar een samenwerkingsverband, dat inmiddels zichtbaar is door onderling bruikleenverkeer en afstemming in het expositie- en activiteitenprogramma. Met een aantal musea in de regio vindt eveneens bruikleenuitwisseling plaats, zoals het Muzeeaquarium te Delfzijl, het Hoogeland Museum te Warffum, de Fraeylemaborg en de Jan Menze van Diepenstichting te Slochteren, en

Het haarkunstwerk uit het begin van de 20ste eeuw.

het Veenkoloniaal Museum te Veendam. Het netwerk is in 2014 naar aanleiding

van de exposities en activiteiten verder uitgebreid en inmiddels niet meer door

Organisatie en personeel

alleen de directeur te onderhouden. Daarom is het bijzonder welkom dat een aantal vrijwilligers met bestuurlijke ervaring heeft aangegeven het museum te

De organisatie van het museum kan in beeld worden gebracht in het volgende

willen vertegenwoordigen tijdens de vele vergaderingen en bijeenkomsten. Van

organogram:

dit aanbod is in 2014 dan ook dankbaar gebruik gemaakt. Bestuur Directeur

SNS-  M S A 

Zilver goud en

met een ver ha al 13 o k t o b e r 2013 t /m 5 j a nu a r i 201 4

8 FE BRUA R I T/ M 2 7 A P R IL 2014

Dagelijks leven in de Franse tijd

Collectiebeheerder

Administratief 

Vrijwilligers

medewerker

De directeur heeft de dagelijkse leiding over de organisatie en stuurt de collectiebeheerder, administratief medewerker en de vrijwilligers aan. De directeur

30

legt verantwoording af aan het bestuur. Een deel van de vrijwilligers onder-

en opening Groninger Zilver kamer Museum Stad Appingedam

Museum Stad Appingedam

Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam | telefoon 0596 68 01 68 | www.museumstadappingedam.nl | [email protected] | openingstijden dinsdag t/m vrijdag 11.00 tot 17.00 uur zaterdag, zon- en feestdagen 13.00 tot 17.00 uur

steunt de collectiebeheerder, die hen rechtstreeks aanstuurt. Ook de adminis-

Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam | telefoon 0596 68 01 68 www.museumstadappingedam.nl | [email protected] openingstijden dinsdag t/m vrijdag 11.00 tot 17.00 uur zaterdag, zon- en feestdagen 13.00 tot 17.00 uur

Groninger Zilverkamer, gebouw SNS-fonds Eemsmond Oude Kerkstraat 1 | 9901 jb Appingedam De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door het SNS-fonds Eemsmond en Accon Avm. De vormgeving van het drukwerk werd gesponsord door 247design.nl

tratief medewerker kan assistentie vragen aan de vrijwilligers. Vijf tot zes keer

De vormgeving van het drukwerk werd gesponsord door 247design.nl

per jaar vergadert het bestuur met de directeur en even zo vaak vergadert de directeur met de medewerkers en vrijwilligers samen. Wekelijks vindt werkover-

Op zoek naar de horizon

10 mei t/m 17 augustus 2014

De GrOninGer PlOeG e.a.

leg plaats tussen directeur en collectiebeheerder en administratief medewerker en met vrijwilligers.

ONDERWEG

Het totaal aantal fte dat door de drie vaste medewerkers wordt vervuld, be-

SCHILDERIJEN VAN SASKIA DINGELSTAD 1 2

J U L I

T / M

3 0

draagt 1,25. De directeur is aangesteld voor 0,7 fte, de collectiebeheerder voor

A U G U S T U S

0,4 fte en de administratief medewerkster voor 0,15 fte. Het aantal fte dat door

‘Dijk bij Nansum’, Jannes de Vries, 1963, oliever f op doek, Collectie Groninger Museum (Stichting De Ploeg), foto: Mar ten de Leeuw.

Museum Stad Appingedam Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam | telefoon 0596 68 01 68 www.museumstadappingedam.nl | [email protected] openingstijden dinsdag t/m vrijdag 11.00 tot 17.00 uur zaterdag, zon- en feestdagen 13.00 tot 17.00 uur De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Aardolie Maatschappij. De vormgeving van het drukwerk werd gesponsord door 247design.nl

Museum Stad Appingedam

Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam | telefoon 0596 68 01 68 www.museumstadappingedam.nl | [email protected] | openingstijden dinsdag t/m vrijdag 11.00 tot 17.00 uur | zaterdag, zon- en feestdagen 13.00 tot 17.00 uur

De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door De Verhalen van Groningen, provincie Groningen en SNS Fonds Eemsmond. Sponsoring vormgeving drukwerk 247design.nl

De affiches van de

vrijwilligers wordt vervuld is ongeveer 5,7. De waarde van hun inzet is moeilijk

wisseltentoonstellingen in

te onderschatten voor het museum. Zij vormen de drijvende kracht achter de

2014.

dagelijkse openstelling van het museum, assisteren ook de vaste medewerkers

31

op allerlei gebieden, zoals bij het doen van onderzoek voor een tentoonstelling tot het onderhouden van de tuin. De betrokkenheid van de ca. 40 vrijwilligers (een aantal dat elk jaar toeneemt) blijkt uit de hoge opkomst bij vergaderingen en gezamenlijke activiteiten. Een gewaardeerde activiteit is het jaarlijkse werkbezoek aan een collega-museum. Zo is in april 2014 een bezoek gebracht aan het Ostfriesisches Landesmuseum te Emden. Het bestuur van het museum volgt de Code Cultural Governance. In het kader daarvan zijn een bestuursreglement, een directiereglement en profielen voor bestuurs- en directieleden opgesteld. In het directiereglement is ondermeer opgenomen dat het salaris van de directeur onder de Balkenendenorm blijft. Conform het reglement heeft het bestuur in 2014 een jaarlijkse evaluatie gehouden, die door de bestuursleden als nuttig en stimulerend is ervaren. Jaarlijks wordt eveneens een beleidsmiddag gehouden voor bestuur en directeur, dit jaar in februari in de historische entourage van landgoed Ekenstein te Appingedam. 32

De bestuursleden zijn afkomstig uit verschillende maatschappelijke sectoren,

Het Archeologisch Informatiepunt van Oost-Fivelingo, in de Nicolaïkerk tegenover het

zowel uit de profit- als uit de non-profitsector. Zij wonen in verschillende ge-

museum.

meenten die alle onder het verzorgingsgebied van het museum vallen: Delfzijl, Appingedam en Loppersum. Het bestuur is dit jaar uitgebreid door benoeming van mevrouw M. Westra, waardoor het totaal aantal bestuursleden op zeven is gekomen.Het bestuur bestond per einde van dit jaar uit de volgende leden: Dhr. M.C. van Hoorn, voorzitter Mevr. S.L. Froma-de Jager, secretaris Dhr. P.A.M. van Soest, penningmeester

Colofon

Dhr. F.B. Musters

tekst Martinus van Hoorn en Cynthia Heinen

Dhr. J. Scheltens

Met dank aan Winanda Kuiper (tekst maatschappelijke rol museum)

Dhr. B.M. Takens

fotografie Ada Bolhuis, Suzanne Lammersen en Carolijn Slottje

Mevr. M. Westra

vormgeving 247design

33

34

Museum Stad Appingedam | Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam | telefoon 0596 68 01 68 | www.museumstadappingedam.nl | [email protected]