Voorwoord. Beste lezer,

JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Dendermonde – 2012

Voorwoord Beste lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2012 van de hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde. In dit verslag vindt u de neerslag van de belangrijkste gebeurtenissen, verwezenlijkingen, maar ook van de moeilijkheden en knelpunten inzake hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde van het afgelopen jaar 2012. De inspanningen van alle medewerkers die een opdracht uitoefenen bij de organisatie en de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod worden weergegeven. Naast een omschrijving van gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking en wisselwerking van alle Vlaamse actoren uitgebreid toegelicht. Op basis van de actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe. Dit uitgebreide verslag kwam tot stand dankzij de inbreng van de vele hulpen dienstverleners. De beleidsmedewerker bundelde alle aangeleverde informatie. Het verslag is zo opgebouwd dat er een aantal keer naar de bijlagen verwezen wordt, dit om het makkelijk leesbaar te houden. Ook wordt een korte samenvatting weergegeven per hoofdstuk. Helemaal achteraan vindt u de algemene conclusies. Dank aan alle betrokkenen, enerzijds voor de input voor dit jaarverslag, anderzijds voor hun aanhoudende inzet in de gevangenis van Dendermonde, een toch niet te onderschatten werkcontext. Onze dank gaat ook uit naar de directie van de gevangenis van Dendermonde. Zij ondersteunen en faciliteren waardoor hulpen dienstverlening mee mogelijk gemaakt wordt.

Annelies Jans, Beleidsmedewerker Vlaamse Overheid, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin I.s.m. Vlaamse hulpen dienstverleningsactoren in de gevangenis van Dendermonde.

3

Inhoudstafel Voorwoord ............................................................................................................................. 2 Inhoudstafel........................................................................................................................... 3 Lijst met afkortingen .............................................................................................................. 4 Inleiding ................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis ............................................................................. 6 1. Historiek...................................................................................................................... 6 2. Infrastructuur .............................................................................................................. 6 3. Populatie..................................................................................................................... 7 4. Regime ....................................................................................................................... 8 5. Personeel FOD Justitie ............................................................................................... 8 Hoofdstuk 2: samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) .............................................................................................. 9 1. PMD-werking .............................................................................................................. 9 2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening ......................................................12 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................17 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .............................................18 1. Welzijn .......................................................................................................................20 2. Gezondheid ...............................................................................................................24 3. Onderwijs...................................................................................................................26 4. Tewerkstelling ............................................................................................................27 5. Sport ..........................................................................................................................28 6. Cultuur .......................................................................................................................29 7. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................31 Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) ....................32 1. Werving .....................................................................................................................32 2. Personeel Justitie ......................................................................................................32 3. Extra initiatieven ........................................................................................................33 4. De gedetineerde zelf ..................................................................................................33 5. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................33 Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) ........................................34 1. Intern .........................................................................................................................34 2. Extern ........................................................................................................................34 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................35 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) ..............................36 1. Onthaalprocedure ......................................................................................................36 2. Dag van de hulpen dienstverleners..........................................................................36 3. Ondersteuning ...........................................................................................................36 4. Logistiek ....................................................................................................................37 5. Vorming en opleiding .................................................................................................37 6. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................38 Hoofdstuk 7: algemene conclusie .........................................................................................39

jaarverslag 2012 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde

4

Lijst met afkortingen AA

Anonieme Alcoholisten

BK BM BV

Beklaagde Beleidsmedewerker Veroordeelde

CAP CAW CBE CGG CORT Cubeco CVO

Centraal Aanmeldingspunt Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrum voor Basiseducatie Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Coördinatieteam Cultuurbeleidscoördinator Centrum Volwassenenonderwijs

DRA DSO

De Rode Antraciet Directe Sociale Omgeving

ED

Ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting

GJA GOS GPA

Gratis Juridisch Advies Gedetineerdenopvolgsysteem Gezamenlijk Plan van Aanpak

JWD

Justitieel Welzijnswerk Dendermonde

LOGO

Lokaal Gezondheidsoverleg

OC OO

Onderwijscoördinator Organisatieondersteuner

PA PBA PC PMD PSD

Penitentiair Assistent Penitentiair Bewakingsassistent Ploegchef Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psychosociale Dienst

SAW SCW SF SH SURB

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sociaal Cultureel Werk Sportfunctionaris Slachtofferhulp Strafuitvoeringsrechtbank

TB

Trajectbegeleiding

UV

Uitgangsvergunning

VDAB VI VOKANS VTE VVBV

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorwaardelijke Invrijheidsstelling Vormings- en opleidingskansen Voltijdse kracht Vlaamse Vereniging Behandelingscentra Verslaafdenzorg

WG

Werkgroep


5

Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. In 2009 heeft de Vlaamse Regering beslist om de hulpen dienstverlening aan gedetineerden in een decreet te verankeren. De voorbereidingen rond dit decreet startten in 2010 en werden gefinaliseerd in 2012. De missie en de strategische doelstellingen van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden zijn integraal behouden en worden hierbij decretaal verankerd. De missie van de Vlaamse Gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse Gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden.


6

Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis 1. Historiek De gevangenis van Dendermonde werd in 18611863 gebouwd naar een ontwerp van architect F. Derré. Ze was oorspronkelijk bestemd als arrondissementsgevangenis voor mannen (121 cellen) en vrouwen (34 cellen). Vanaf 1937 werd een Nederlandstalige recidivistenafdeling geopend, wat de sluiting van de vrouwenafdeling inhield. De inrichting maakte twee renovatieperiodes door, een eerste in 1950-1951 en een tweede tussen 1964 en 1970. Hierdoor is er bijvoorbeeld een ontspanningsruimte, enkele ateliers en een ruimte voor beperkte detentie (halve vrijheid) beschikbaar geworden. In 2013 bestaat de gevangenis 150 jaar. Tot op de dag van vandaag worden regelmatig renovatie- en verbeteringswerken uitgevoerd aan dit (ver)oude(rde) gebouw. Zo werd recent (verder) gewerkt aan de ambtswoning (bureauruimtes, kleed- en doucheruimtes voor personeel e.d.), een nieuwe inkom aan de griffie, er waren opfris- en schilderwerken, etc. Daarnaast blijven we uitkijken naar een nieuwe gevangenis, ooit.

2. Infrastructuur

De gevangenis is volgens de principes van Ducpétiaux gebouwd op een terrein van ongeveer één hectare groot. Het stervormig gebouw heeft drie vleugels en telt drie bouwlagen. De totale capaciteit bedraagt 159 cellen alsook een infrastructuur met 9 plaatsen voor gedetineerden onder beperkte detentie.

De verouderde infrastructuur heeft uiteraard gevolgen op het dagelijkse leven binnen de gevangenis en heeft zeker ook zijn invloed op de mogelijkheden op vlak van hulpen dienstverlening en de uitbouw ervan. We maken gebruik van één gemeenschappelijke ruimte als bureau, één bureauruimte voor de trajectbegeleiders van JWD, één leslokaal (voor zowel PC-lessen als andere lessen), één fitnessruimte, één polyvalente speelzaal en de VI-zaal. De gesprekslokalen verhuisden in de loop van dit jaar naar de 1e sectie (waar we 3 i.p.v. de vroegere 2 gesprekslokalen hebben). Algemeen kunnen we stellen dat het eerder (te) kleine ruimtes zijn om een aanbod in comfortabele omstandigheden te laten doorgaan. De meeste worden bovendien polyvalent gebruikt o.a. als vergaderzaal, voor zittingen van de SURB, opleidingen voor personeel, etc.


7

3. Populatie De gevangenis van Dendermonde is enerzijds een arresthuis voor mannelijke gedetineerden voor het gerechtelijk arrondissement Dendermonde en anderzijds een inrichting voor strafuitvoering (classificatie: correctioneel veroordeelde mannelijke recidivisten). Hoewel er in theorie plaats is voor slechts 159 gedetineerden (+ 9 in beperkte detentie), is er in realiteit een gemiddelde bevolkingsgraad van 230 gedetineerden1 (in 2011 was dit gemiddelde nog 212). Dit betekent een bijna permanente overbevolking van 30%. Tijdens de laatste maanden van 2012 kende de bevolking een piek tot zelfs meer dan 260 gedetineerden. Op zo’n momenten barst de gevangenis uit zijn voegen… Op jaarbasis kunnen we spreken van ongeveer 1.500 opsluitingen (totaal inkomenden uit vrijheid + inkomenden van transfers2). Er zijn ongeveer 40% beklaagden, 40% veroordeelden (en zo’n 20% nog niet definitief veroordeelden). We hebben te maken met een weinig standvastige populatie en met een relatief groot verloop.

Juridisch statuut beklaagde geïnterneerde veroordeelde3 veroordeelde >3j veroordeelde <=3j ter beschikking stelling van de regering niet ingevuld Totaal aantal gedetineerden

Aantal unieke gedetineerden

%

355 12 91 240 324 0 113 1.135

31,3% 1% 8% 21,1% 28,5% 10%

4

In bovenstaande tabel zijn de gedetineerden opgenomen die in het ‘gedetineerdenopvolgsysteem’ (GOS) zijn geregistreerd. Dit zijn de gedetineerden die ofwel zich minimaal één keer kandidaat hebben gesteld voor een activiteit ofwel door een trajectbegeleider zijn gezien (minimaal onthaal). We zien dat een grote groep op een of andere manier bereikt wordt, gekend is door onze diensten (1.135 gedetineerden). Opvallend is dat verhoudingsgewijs meer veroordeelden (bijna 50%) dan beklaagden (31%) uit de populatie worden bereikt.

In onderstaande tabel zien we dat vooral de groep 30-39-jarigen er uit springt qua aantallen (34,5%). Het totaal aantal gedetineerden jonger dan 30 geeft een gelijkaardig cijfer (34,4%). Bijna 70% is dus jonger dan 40 jaar. Verhoudingsgewijs was de groep jonger dan 30 in 2011 groter (was toen goed voor 44,7%).

1

2

Cijfers Griffie Dendermonde, januari 2012

In 2012 weinig inkomenden van andere gevangenissen omwille van een periode transferstop naar Dendermonde

3

Nog niet definitief veroordeelde Cijfers uit het GOS, jan-dec 2012. Niet iedere gedetineerde is opgenomen in deze cijfers, enkel diegenen die zich voor min. 1 activiteit kandidaat hebben gesteld óf door een trajectbegeleider zijn gezien (min. onthaal). Het betreft dus een segment van de totale populatie. 4


8 Aantal unieke gedetineerden leeftijd: 18- leeftijd: 18-25j 59j leeftijd: 26-29j leeftijd: 30-39j leeftijd: 40-49j leeftijd: 50-59j leeftijd: 18-59j leeftijd: leeftijd: 60-64j 60j+ leeftijd: 65j+ leeftijd: 60j+ leeftijd: leeftijd: onbekend onbekend leeftijd: onbekend Leeftijd: geen filter

BK

INT.

BV

niet ingevuld 12 10 31 18 3 74 1 36 37 2

Totaal

14 10 35 10 10 79 1 7 8 4

BV > BV <= 3j 3j 25 73 45 53 99 117 52 50 12 24 233 317 3 1 4 6 7 7 0 0

90 56 107 55 23 331 4 14 18 6

1 1 3 3 4 12 0 0 0 0

6

0

4

0

0

2

12

355

12

91

240

324

113

1.135

215 175 392 188 76 1.046 10 67 77 12

5

4. Regime De gevangenis te Dendermonde is een gesloten inrichting met een cellulair regime. Dit betekent dat gedetineerden voortdurend op cel dienen te blijven. Ze hebben echter wel de mogelijkheid om te gaan wandelen, te werken of om deel te nemen aan het huidige aanbod van hulpen dienstverlening (cf. hoofdstuk 3). Eind 2012 zijn we gestart met een aparte afdeling voor veroordeelden, RE-ST∆RT. De 14 gedetineerden die daar verblijven genieten een aangepast regime. Zij worden verwacht te werken of een dagbesteding te hebben in de gevangenis, een aantal cursussen te volgen, en ze genieten enkele momenten per week van een opendeurregime. Behalve tijdens dit opendeurmoment, zijn zij niet afgescheiden van de rest van de gevangenis/gedetineerden. U leest hier meer over in hoofdstuk 2.

5. Personeel FOD Justitie Dendermonde is geen grote gevangenis. Toch is er heel wat personeel tewerkgesteld. Hieronder ziet u een tabel6 die het aantal personen (uitgedrukt in ‘hoofden’ en in ‘VTE’) tewerkgesteld binnen FOD Justitie in de gevangenis van Dendermonde weergeeft. Bewaking & Techniek (PA, Koppen TA, PBAP, PTAP, PBA) VTE PSD Koppen VTE Administratie (Dir, Griffie, Koppen Boekhouding, VTE personeelsdienst) Andere (Medische dienst, Koppen aalmoezeniers, ..) VTE TOTAAL Koppen VTE

5 6

118 108,4 8 7,4 20 17,81 8 4,86 154 138,47

Idem. Cijfers Personeelsdienst Dendermonde, 01/01/2013; lichte daling tov cijfers oktober 2011.


9

Hoofdstuk 2: samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren vanuit de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulpen dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. De bestaande structuren in de gevangenis van Dendermonde worden in dit hoofdstuk toegelicht. Verder wordt in dit hoofdstuk ook verduidelijking gegeven bij een aantal functies en samenwerkingspartners.

1. PMD-werking

PMD

Werkgroep Strategisch Plan Werkgroep Sport

Werkgroep Onderwijs

Werkgroep Bibliotheek

Overleg BMdirectie

Overleg CGGDoorverwijzers

CORT

Ad Hoc Werkgroepen

Werkgroep Herstel

Stuurgroep drugs

Cliëntoverleg OO-BM overleg

Op het jaarlijks en overkoepelende Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening (PMD) werd in 2012 vnl. het jaarverslag van 2011 toegelicht (belangrijkste cijfers en tendensen) en werden enkele stappen in functie van een gezamenlijke beleidsplanning (Justitie en Vlaamse Gemeenschap) gezet. O.a. de stappen richting nieuwe afdeling RE-ST∆RT werden er voorgelegd. Daarnaast blijft dit een belangrijk moment om alle verschillende hulpen dienstverlenende organisaties met mekaar in contact te brengen. Justitie is eveneens vertegenwoordigd en dit in hoofde van directie, PSD en een penitentiair assistent. Waar het PMD eerder als een ‘algemene vergadering’ kan beschouwd worden, is de Werkgroep Strategisch Plan het ‘dagelijks bestuur’. Deze werkgroep, met vertegenwoordiging vanuit Justitie en vanuit Vlaamse Gemeenschap, komt ongeveer 6wekelijks samen. Het is het forum waarop verschillende aspecten van de samenwerking en van de hulpen dienstverlening in het algemeen aan bod komen en waar we consensus, afstemming en goede afspraken nastreven. De samenwerking is gestoeld op een correcte houding en op wederzijds respect. Onderwerpen die het voorbije jaar aan bod kwamen zijn o.a. de opvolging van verschillende werkgroepen, onderzoek naar een praatgroep voor naastbestaanden, afstemming met de ervaringsdeskundige armoede, voorbereiden van het PMD, opvolgen van veranderingen qua infrastructuur (gesprekslokalen), etc. Ook de samenwerking TB – PSD komt hier structureel aan bod. Daarnaast werden twee


10 overlegmomenten in het teken gezet van één bepaald domein: één keer onderwijs en een andere keer stond de werking en het aanbod van de VDAB-detentieconsulente centraal. Naast de vaste overlegmomenten van de WG Strategisch Plan zijn er tussendoor verschillende momenten waarop overleg tussen beleidsmedewerker en directie van de gevangenis plaats vindt. Dit kan bijvoorbeeld op het dagelijkse voorrapport (beleidsmedewerker is ongeveer 1 keer per week aanwezig), op het maandelijks diensthoofdenoverleg of op ad hoc momenten n.a.v. concrete vragen of knelpunten. Op een aantal domeinen is er een specifieke werkgroep actief. De vaste sportactiviteiten worden voorbereid en geëvalueerd op de Werkgroep Sport, waar ook ruimte gemaakt wordt voor nieuwe initiatieven. Daarnaast was er een overkoepelend overleg tussen de drie gevangenissen waar de sportfunctionaris actief is (Gent, Oudenaarde en Dendermonde). Een aantal actiepunten kunnen op die manier gebundeld worden (bijv. projectaanvragen). De Werkgroep Onderwijs kwam in 2012 slechts eenmaal samen. Het overlegmoment eind 2012 werd opgeschoven naar begin 2013. Normaal wordt hier voornamelijk gewerkt rond de evaluatie van de voorbije semester(s) en de planning van de volgende semester(s). We hebben echter een moeilijk jaar achter de rug op dit domein. Meer toelichting vindt u hierna (bij functie onderwijscoördinator). Omwille van deze moeilijkheden zijn er naast de werkgroep onderwijs verschillende contacten geweest met de voorzitter van het Consortium IX en enkele van de directies van de scholen waar mee wordt samengewerkt. Er werd op aanzet van de beleidsmedewerker en de directie van de gevangenis een convenant opgesteld om een aantal afspraken en geplogenheden te verduidelijken en consensus na te streven, maar deze werd op de lange baan geschoven en ondanks aandringen niet ondertekend. Begin 2012 werd een bibliotheekmedewerker aangeworven (op basis van de afsprakennota die in 2010 werd afgesloten – naar aanleiding van de Convenant tussen de Vlaamse Overheid, Departement Cultuur en de Stad Dendermonde). Dit werd samen met verschillende acties op het vlak van collectie, infrastructuur en hard- en software (cf. hoofdstuk 3) opgevolgd binnen de Werkgroep Bibliotheek, waarin de Provincie OostVlaanderen, de Stad Dendermonde, de gevangenis en De Rode Antraciet vertegenwoordigd zijn. Het forum voor de (samen)werking van CGG Eclips en de doorverwijzers (PSD, TB en Medische Dienst) is in 2012 tweemaal bij mekaar gekomen. Er werd constructief samen gezeten, een aantal knelpunten besproken, de manier van doorverwijzen bekeken, cijfergegevens toegelicht, etc. Dit overleg wordt nog steeds als zinvol en noodzakelijk beschouwd voor een goede samenwerking binnen de inrichting. Vervolgens zijn er twee werkgroepen die voornamelijk vanuit Justitie worden aangestuurd. In beide werkgroepen zijn verschillende Vlaamse partners vertegenwoordigd. De Werkgroep Herstel heeft vooral tot doelstelling om de herstelgerichte gedachte op verschillende manieren in te bedden in de dagelijkse werking van de gevangenis. Er werd rond het aanbod herstel gewerkt, de toneelvoorstelling van vzw Suggnomè (cf. hoofdstuk 5) en rond het Werkboek Herstel. De Stuurgroep Drugs is in 2012 niet samen gekomen. Dit wordt in 2013 terug opgepikt. Naast deze vaste werkgroepen zijn er doorheen het jaar ook enkele ‘ad hoc’ werkgroepen. Zo werd een werkgroep opgericht om de viering van het 150-jarig bestaan van de gevangenis in 2013 voor te bereiden. Een aantal mensen uit verschillende diensten en geledingen engageerden zich en zetten een mooi programma op voor het komende jaar.


11 Een andere werkgroep die regelmatig bijeen gekomen is in 2012 is de werkgroep rond de aparte afdeling. Hierin werd het voorbereidend werk geleverd om met een aparte afdeling in de gevangenis van start te kunnen gaan. De focus van die nieuwe specifieke afdeling ligt op reclassering. De veroordeelden die er verblijven volgen een detentietraject dat gericht is op de voorbereiding van hun integratie in de samenleving conform de externe rechtspositie. Met de beschikbare diensten en personeel wordt getracht een zo optimaal mogelijke daginvulling aan te bieden waarbij aandacht is voor o.a. begeleiding, werk, bezoek, sport, educatie, ... Van de gedetineerden worden engagementen verwacht o.a. naar tewerkstelling, opleiding, groepsactiviteiten en trajectbegeleiding. Er wordt gebruik gemaakt van de oasemap en een eigen ontworpen individuele fiche. We streven op deze afdeling naar een intensieve samenwerking tussen de diensten van FOD Justitie en onze diensten van de Vlaamse Gemeenschap. De missietekst vindt u in bijlage. Na een intensieve voorbereiding ging de afdeling, die de naam RE-ST∆RT kreeg, eind 2012 effectief van start. Bij de implementatie ging de werkgroep over in de Stuurgroep RE-ST∆RT. Dit zijn de eerste stappen in het kader van een gezamenlijk beleidsplanningsproces. Op een operationeel niveau is er het Coördinatieteam (CORT). Hierin zetelen een aantal vaste samenwerkingspartners (de bibliotheekmedewerker sloot vanaf de 2e helft van 2012 ook aan) die overleg plegen over het concrete aanbod, de lessen, cursussen e.d. Er wordt naar afstemming gezocht, naar een behoeftedekkend aanbod en naar goede manieren van samenwerken. Hierin liggen grote uitdagingen, onder meer omwille van de vele deeltijdse functies. Er werd het voorbije jaar vaak constructief gediscussieerd, collegiaal taken verdeeld en goede afspraken gemaakt ten voordelen van een eenvormige manier van werken. O.a. om dit CORT goed voor te bereiden en afspraken die daar werden gemaakt op te volgen, zitten de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker tussendoor af en toe samen (OO-BM overleg). Dit overleg is nodig om het dagdagelijkse reilen en zeilen te beheersen en te overzien en wordt door beiden als zinvol en noodzakelijk beschouwd. De frequentie wordt meestal afgestemd op de frequentie van het CORT. Om individuele dossiers te bespreken is er het clientoverleg TB – PSD. De werking van dit overleg en de samenwerking tussen beide teams wordt opgevolgd in de WG Strategisch Plan. In het najaar werd de samenwerking grondig geëvalueerd en bijgestuurd. Zo werd o.a. beslist in plaats van om de twee weken nog één keer per maand samen te zitten, en te bespreken dossiers worden op voorhand doorgegeven. Daarnaast werd eind 2012 ook een eerste keer geëxperimenteerd met driehoeksgesprekken (TB, PSD en gedetineerde), met name op RE-ST∆RT. Wat de samenwerking tussen de actoren van de Vlaamse Gemeenschap onderling specifiek betreft, werd op het elan van voorheen verder gewerkt. Dit bijvoorbeeld door het samenbrengen van betrokkenen in het PMD, maar ook door de beleidsmedewerker die doorheen het jaar contacten onderhoudt, nieuwe partners zoekt en betrekt, etc. Zo werd in de loop van 2012 onder andere contacten gelegd met de cultuurbeleidscoördinator van de Stad Dendermonde, het Netwerk Vrijetijdsparticpatie en de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans. Verder is er het GPA, het Gezamenlijk Plan van Aanpak tussen het team van Justitieel Welzijnswerk (JWD) en de beleidsmedewerker waarin voor de periode 2011-2012 een aantal gezamenlijke doelen geformuleerd staan7. In de loop van 2012 werd dit geëvalueerd en aangepast voor de periode 2012-2013. O.a. voor de opvolging van deze acties, de werking van JWD in de gevangenis, het globalere algemeen welzijnswerk, in functie van de goede 7

Een kopie van de definitieve versie kan bij JWD of bij de beleidsmedewerker opgevraagd worden.


12 samenwerking, etc. sluit de beleidsmedewerker ongeveer om de 4 à 6 weken aan bij de teamvergadering van JWD. Op provinciaal niveau is het overkoepelende overleg met het CGG, de ‘Toetsingsgroep’ opnieuw enkele keren samen gekomen. Dit overleg zorgt mee voor een goede werking en inbedding van het aanbod in de lokale gevangenis. Hier werd opnieuw de vraag gesteld naar een transferbeleid (wegens het abrupt beëindigen van begeleidingen) en werden vanuit het CGG reeds een aantal initiatieven genomen om de zorgcommunicatie met het CGG in andere gevangenissen te verbeteren.

2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening Coördinatie Functie Beleidsmedewerker Organisatieondersteuner Trajectbegeleider Onderwijscoördinator Sportfunctionaris

VTE 1 0,5 3 0,5 0,3

Organisatie Vlaamse overheid – dep. WVG CAW Regio Dendermonde CAW Regio Dendermonde Consortium IX De Rode Antraciet vzw

Standplaats Gevangenis Gevangenis Gevangenis Consortium Gevangenissen Oost-Vlaanderen Gevangenis Stad Bibliotheek

VDAB-detentieconsulent Bibliotheekmedewerker

1 0,5

VDAB Dendermonde Openbare Bibliotheek, Dendermonde

De beleidsmedewerker (BM) is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerk gesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisatie het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Zij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. Doorheen 2012 heeft de beleidsmedewerker geïnvesteerd in een aantal zaken op praktisch niveau zoals evaluatie van onze manier van werken (organisatie van een activiteit), evaluatie van activiteiten vast op de agenda plaatsen, opvolgen van veranderingen omtrent gesprekslokalen etc. Daarnaast was er ook aandacht om verbinding te creëren tussen de verschillende medewerkers en functies. Bijvoorbeeld door de bibliotheekmedewerker in contact te brengen met andere partners (o.a. via CORT), door visie-oefening, swot-analyse, etc. De organisatieondersteuner (OO) is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk Dendermonde (JWD) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Regio Dendermonde (CAW). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt hij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat onder andere in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, het


13 organiseren van een aantal specifieke activiteiten, … . Daarnaast staat hij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod. De organisatieondersteuner heeft in de loop van 2012 in nauwe samenwerking met de beleidsmedewerker het aanbod van hulpen dienstverlening ondersteund, uitgebouwd en mee gecoördineerd. De organisatieondersteuner staat in voor de opmaak en het aftoetsen van de jaarplanning en voor heel wat dagdagelijkse en praktische opvolging. Eind 2012 (oktober) verliet de organisatieondersteuner na twee jaar haar dienst voor een nieuwe uitdaging. De nieuwe collega werd gelukkig snel aangeworven zodat hij zich voor de laatste weken van het jaar nog kon beginnen inwerken. Ook de trajectbegeleiders (TB) zijn medewerkers van de dienst JWD. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren dit. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Het onthaal van gedetineerden door de trajectbegeleiders werd meermaals onder de loep genomen. Er is in 2012 veel tijd gegaan naar het kwalitatief maken en houden van dit onthaal. Er is veel informatie uitgewisseld tussen de teamleden en dit heeft de deskundigheid en de uniformiteit verhoogd. Het team trajectbegeleiders wil op dit elan verder gaan. Door de opstart van RE-ST∆RT zijn de trajectbegeleiders bovendien getriggerd om verder na te denken over wat trajectbegeleiding betekent en hoe dit optimaal in te vullen. Dit is een lopend proces waar in 2013 nog verder aan gewerkt wordt. Vanuit het Consortium Volwassenenonderwijs IX is een onderwijscoördinator (OC) tewerkgesteld in de gevangenis. Hij heeft als taak een behoeftedekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt hij nauw samen met de andere diensten in de gevangenis. Hij onderzoekt en verzamelt de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, geeft informatie over het aanbod, onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt hij de gedetineerden bij hun zelfstudie, helpt hen bij vragen, etc. Ook neemt de onderwijscoördinator een deel van de administratieve last op zich: de rapportering aan verschillende overheden, registratie van deelname aan cursussen, de zorg voor de logistiek, etc. 2012 was een moeilijk jaar voor onderwijs. De onderwijscoördinator startte vrij vroeg in het jaar met de combinatie met een andere functie, wat in de praktijk tot heel wat moeilijkheden leidde. Hij was weinig op de werkvloer aanwezig en de tijd ontbrak hem om alles goed te organiseren, op te volgen en af te handelen. De beleidsmedewerker en organisatieondersteuner zijn dan ook meermaals ingesprongen om een en ander op de rails te krijgen/houden. Ook de communicatie van de onderwijscoördinator met andere partners liet te wensen over. De problemen werden meermaals aangekaart bij het Consortium IX (cf. voorstel convenant), maar tot op heden zonder concrete resultaten of verbetering. Er wordt gehoopt dat deze situatie zich in 2013 herstelt zodat er opnieuw een degelijke organisatie van kwaliteitsvol onderwijs kan aangeboden worden in onze gevangenis.


14

Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten streeft de sportfunctionaris (SF) van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportfatikken, …) en externe partners (Stedelijke Sportdienst, …) staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij/zij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwde sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur. Na een turbulentere periode vorig jaar (cf. personeelswissel), heeft de sportfunctionaris sport in 2012 opnieuw op de kaart gezet. Het vaste aanbod werd gestabiliseerd en er was ruimte voor nieuwe initiatieven. De inzet van 1 VTE in drie gevangenissen blijft beperkt, maar door een aantal zaken provinciaal te organiseren, hoopt de sportfunctionaris winst te boeken ten voordele van de drie werkplekken. De gevangenis van Dendermonde kan rekenen op een vaste VDAB Detentieconsulent. VDAB is als organisatie al 23 jaar actief in de gevangenis waarvan de laatste 12 jaren met een fulltime aanbod. De detentieconsulent werkt voornamelijk via individuele gesprekken. Samen met de gedetineerde wordt bekeken wat er kan gebeuren op het vlak van tewerkstelling (gericht op reclassering, na detentie), wordt er gezocht naar een geschikte job en/of opleiding en welke stappen daartoe dienen genomen te worden. De detentieconsulente heeft een jarenlange ervaring met het werk in de gevangenis. Ze is vooral toegespitst op individueel cliëntwerk. Met de afdeling RE-ST∆RT ziet zij een belangrijke doelgroep gecentraliseerd, wat in de toekomst misschien tot een andere aanpak kan leiden. Daarnaast wordt de organisatie van het assessment (2 maal per jaar) door haar opgenomen. Zij maakt ook deel uit van het Coördinatieteam. Sinds 2012 is er een bibliotheekmedewerker werkzaam in de gevangenis. Zijn voornaamste taak is het voorbereiden van de bibliotheek als filiaal van de openbare bibliotheek geweest. Dat wil zeggen: het wieden en aanvullen van de collectie, het implementeren van een nieuw uitleensysteem, het kaften, voorzien van etikettering, lezerspasjes en dergelijke, de opmaak van een reglement, etc. In afwachting van de officiële opening in 2013 bleef de oude bibliotheek gewoon open, en dit dankzij de hulp van de ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting (ED).

Samenwerkingspartners

De hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde wordt concreet vorm gegeven door verschillende samenwerkingspartners. Met een groot aantal is er een structurele samenwerking, anderen worden in functie van een specifiek aanbod gecontacteerd. In onderstaand schema vindt u de organisaties terug waar in de loop van 2012 (al dan niet intensief) mee is samengewerkt.


15 WELZIJN CAW Regio D’Monde (JWD en SH) Suggnomè

GEZONDH. CGG Eclips

ONDERWIJS Consortium IX

TEWERKST. VDAB

SPORT DRA

CULTUUR DRA

AA

CVO VTH

Vokans

Sportdienst Stad D’Monde

Openb. Bib. D’Monde

Teleonthaal

Vzw Logo Dender

PCVO Scheldeland

BC Drive

Provincie OostVlaanderen

VVBV (CAP)

CVO Janitor

BC Danlie Hamme BC Temse

ANDERE Balie D’mon de (GJA) EDPOD MI Netwer k vrijetijd spartici patie Erfgoe dcel

Vzw Zinloos geweld CBE Vormingplu s Huis van het Vlabus Bart Nederlands Schovaerts Bloso Huis vd Mens Cubeco Er was in tegenstelling tot 2011 dit jaar geen samenwerking met Resoc en Voka. Er waren wel nieuwe contacten met de Cultuurbeleidscoördinator van de Stad Dendermonde, het Netwerk vrijetijdsparticipatie en de Erfgoedcel. Verder is het zo dat met het CAW een fusieproces opgestart is om één provinciaal CAW te worden.

Medewerkers In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de verschillende organisaties die op een of andere manier (vast, eenmalig, …) betrokken zijn geweest bij het aanbod aan hulpen dienstverlening gedurende 2012. Er wordt telkens ook weergeven waar zich verschuivingen hebben voorgedaan. ORGANISATIE AANBOD VAST/EENM./… HOOFDEN 2012 VTE Vl. Overheid BM Vast 1 1 CAW - JWD OO Vast 1 -1 +1 0,5 TB Vast 4 -1 +1 3 Vrijwilligers Doorlopend 10 + 9 CAW - SH Workshop 2x/jaar 1 (+ 1TB) DRA - SIB8 Film en debat 2x/jaar 2x2 Suggnomè Herstelbemiddeling Vast 2 1,5 Teleonthaal Telefonische HV Doorlopend Vrijwilligers CGG Eclips Therapie Vast 1 0,2 AA Ondersteuning bij 2x/maand 6 vrijwilligers drankproblematiek Vzw Logo Gezondheidsacties 2 acties dit jaar Afh.vh aanbod 1 Dender aanspreekpnt VVBV Oriëntering ivm Doorlopend 1 0,2 drugs (CAP) 1x/week 8

Slachtoffer in Beeld


16 Consortium IX CVO VTH

OC Onderwijslessen

PCVO Scheldeland CVO Janitor

Onderwijslessen

CBE

Onderwijslessen

Huis vh Ndl

Bloso Losse sportinitiatieven DRA

Screening anderstaligen Detentieconsulent Assessment SF Financiële ondersteuning Lesgever Lesgever Lesgever Aanleveren lesgevers Lesgeversuren Toernooi, streetdance, … Aanspreekpunt scw

DRA DRA

Vorming Crea

Buiten Beeld Openbare bib

Filmfestival Ondersteuning bibwerking Ondersteuning bibwerking Grafisch verhaal Haiku-workshop Graphic poem Vorming

VDAB Vokans DRA Sportdienst D’monde BC Drive BC Danlie BC Temse Vlabus

Provincie OostVlaanderen Particulier Particulier Particulier Vzw Zinloos Geweld Huis vd Mens Dansateljee vzw Particulier Particulier Vormingplus Verschillende particulieren Moreel consulent Balie Balie ED

Onderwijslessen

Vast Doorlopend Ong. 10u/week Doorlopend Ong. 10u/week Doorlopend modules/week (32,5u/week) Doorlopend Ong. 3,5u/week 2x/jaar

1 3

Vast 2x/jaar Vast Doorlopend

1 2x2 1 2 aanspreekpntn

1,5u/ 2 weken 1,5u/ 2 weken 1,5u/ 2 weken 9u/week

1 1 1 1

30u/jaar Enkele keren/jaar

1 aanspreekpnt 3

Doorlopend aanspreekbaar 3x/jaar Doorlopend 1,5u/week 5films+besprking Vast

1

+1

3x2 1

-1 +1

4 1

1 1

Doorlopend

2 1 vast (+ 2 aanspreekpntn) 2 aanspreekpntn

1x/jaar 2 sessies 1x/jaar 1x/jaar Eenmalig

1 1 1 1

Mindfulness Dansoptreden

1x/jaar Eenmalig

1 30

Workshop comedy Comedyoptreden Aanbod + lezing Lezingen

Eenmalig Eenmalig 2x/jaar Ong. 5 dit jaar

2 2 1 10

Poëzie en filosofie

3x/jaar

1

GJA

Doorlopend 1/2weken 2x/jaar Doorlopend

1

Infosessie B.P. Bib + workshops

0,5 -1 +2

2 1

-1 +1 1 0,3

-1 +1

+2 +1

0,5

+1 +1

0,3

1


17

Een belangrijke evolutie is dat De Rode Antraciet vzw voor iedere gevangenis een aanspreekpunt sociaal cultureel werk heeft voorzien. Voor Dendermonde betekent dit dat we, waar we vroeger geen beroep konden doen op een sociaal cultureel werker, we nu toch een aanspreekpunt hebben. Deze samenwerking moet nog verder vorm en duidelijkheid krijgen. Algemeen kunnen we stellen dat meer dan 100 mensen op een of andere manier betrokken geweest zijn op het hulpen dienstverleningsaanbod in de gevangenis van Dendermonde het voorbije jaar. Er zijn een aantal personeelswissels gebeurd, bijvoorbeeld omwille van zwangerschap (leerkracht, TB), een nieuwe job (OO), loopbaanonderbreking (leerkracht crea) of andere indeling van werkuren (badmintonlesgever). Er zijn door de beleidsmedewerker zeven introductiegesprekken doorgegaan met nieuwe medewerkers. Verder waren er meer dan 50 personen die eenmalig of voor een afgebakend (kort) project naar de gevangenis zijn gekomen (lezing, eenmalige vorming, workshops, etc.). Een opvallende stijging t.o.v. vorig jaar (toen ging het om ongeveer 15 personen). We hebben dan ook meer zeer korte of eenmalige sessies georganiseerd. Tot slot kunnen we nog vermelden dat er een heel aantal vrijwilligers actief zijn binnen de gevangenis: 10 voor individuele bezoeken, 9 voor het kinderbezoek, 6 bij de AA en de vrijwilligers van teleonthaal bij een eventuele oproep vanuit de gevangenis.

3. Conclusies en toekomstperspectieven De ‘PMD-structuur’ is het voorbije jaar niet veranderd. Het is zo dat iedere vraag, elk idee of knelpunt, iedere samenwerkingspartner, etc. waar nodig een plaats vindt in de structuur en het gepaste forum telkens voorhanden is. In de bibliotheek en voor de aparte afdeling RE-ST∆RT is het voorbije jaar veel werk verzet. De samenwerking tussen onze diensten vanuit de Vlaamse Gemeenschap en de diensten van de gevangenis zelf (FOD Justitie) werd o.a. via deze projecten constructief verder vorm gegeven. Stap voor stap kan er richting een gezamenlijke beleidsplanning gewerkt worden. Het domein sport klom het voorbije jaar uit wat we een dal kunnen noemen. Jammer genoeg was het op het vlak van onderwijscoördinatie een minder geslaagd jaar. Dit is zeker een werkpunt voor 2013. We werkten met erg veel partners en organisaties samen, vaak ook voor kortere periodes (workshops ed). Anderzijds wordt het netwerk steeds maar verstevigd en worden belangrijke samenwerkingen gesmeed, zoals met de Stad Dendermonde (sportdienst, bibliotheek, cultuurbeleidscoördinator, netwerk vrijetijdsparticipatie, Erfgoedcel). Ook De Rode Antraciet komt aan onze vraag tegemoet door een aanspreekpunt te voorzien. We kunnen stellen dat door al deze partners, mensen en organisaties hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde echt een gezicht krijgt/heeft.


18

Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties, verschuivingen, tendensen van het afgelopen werkjaar benoemd. Vervolgens worden een aantal structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in de bijlagen. Daar is per aanbod een fiche met meer informatie opgesteld. Vooreerst kunnen we enkele globale gegevens weergegeven (gebaseerd op cijfers uit GOS). Aantal unieke gedetineerden

leeftijd: 18-59j

leeftijd: 18-25j leeftijd: 26-29j leeftijd: 30-39j leeftijd: 40-49j leeftijd: 50-59j leeftijd: 18-59j leeftijd: 60j+ leeftijd: 60-64j leeftijd: 65j+ leeftijd: 60j+ leeftijd: leeftijd: onbekend onbekend leeftijd: onbekend Leeftijd: geen filter

deelname aan activiteit: ja 174 141 303 137 51 806 5 31 36 3 3

deelname activiteit: nee 41 34 89 51 25 240 5 36 41 9 9

Totaal

845

290

1.135

215 175 392 188 76 1.046 10 67 77 12 12

Opgelet: de definitie van ‘deelname aan een activiteit’ is de status definitief ingeschreven hebben. Dit zegt echter nog niets over de aan- of afwezigheid, m.a.w. over de effectieve deelname. We zien bij de 50-ers en vooral bij de 60+-ers dat zij verhoudingsgewijs minder vaak deelnemen/definitief ingeschreven zijn.

Aantal gedetineerden

unieke deelname aan % tov activiteit: ja totaal gedet Beklaagde 276 (32,7%) 24,3% geïnterneerde 4 (0,5) 0,4% veroordeelde 58 (6,7) 5,1% veroordeelde > 3 jaar 186 (22) 16,4% veroordeelde <= 3 jaar 257 (30,4) 22,6% niet ingevuld 64 (7,6) 5,6% Totaal 845 74,4%

deelname aan % tov activiteit: nee totaal gedet 79 (27,2%) 7% 8 (2,9) 0,7% 33 (11,4) 3% 54 (18,6) 4,8% 67 (23,1) 6% 49 (16,9) 4,3% 290 25,6%

Totaal

355 12 91 240 324 113 1.135

Kijken we naar de deelname per statuut, dan zien we gelijkaardige percentages, een gelijke verdeling als de aanwezigheid in de gevangenis per statuut (cf. p. 7). De veroordeelden worden dus iets beter bereikt, participeren globaal gezien iets meer dan beklaagden.


19

Domein

Aantal reeksen

Aantal sessies

cultuur gezondheid niet ingevuld onderwijs sport welzijn werk Overzicht

21 4 2 24 21 15 2 Totaal: 89

585 116 22 335 1.132 288 46 Totaal: 2.524

Aantal unieke gedetineerden 300 39 19 167 306 166 46 Totaal: 1.043

In deze tabel vind je per domein het aantal sessies en het aantal unieke gedetineerden dat ingeschreven is voor deze sessies. Een sessie is een welbepaalde activiteit (bijv. spinning op dinsdag 9 januari van 9u15 tot 10u15). Ingeschreven zijn voor een sessie moet hier geïnterpreteerd worden als: minstens de status kandidaat gehad hebben. Dit wil nog niet zeggen dat iemand effectief heeft deelgenomen (bijv. selectie bij te groot aantal kandidaten, vrij/transfer voor de sessie start, …).

Aantal sessies

cultuur

gezondheid

onderwijs

sport

welzijn

werk

45 0 0 17

niet ingevuld 10 0 0 7

92 0 0 87

281 0 0 399

84 1 0 89

11 0 0 16

Activiteit: geen filter 724 1 0 759

beklaagde geïnterneerde veroordeelde veroordeelde > 3 jaar veroordeelde <= 3 jaar niet ingevuld geen filter

201 0 0 144 224

54

3

148

429

104

16

978

16 585

0 116

2 22

8 335

23 1.132

10 288

3 46

62 2.524

Hierbij nog eens het aantal sessies (2.524 in 2012) maar dan opgesplitst per domein, en gecombineerd met het statuut van de gedetineerden die hiervoor ingeschreven hebben. Het valt onmiddellijk op dat binnen het domein sport erg veel sessies zijn doorgegaan. Er is dan ook een vast aanbod dat doorheen het hele jaar loopt (cf. verder). Op het vlak van tewerkstelling zijn er een pak minder, daar ligt dan ook een grotere focus op de individuele begeleiding door de detentieconsulente. Uit deze cijfers lijken we opnieuw te moeten concluderen dat we meer veroordeelden bereiken dan beklaagden.

In wat volgt worden verschillende activiteiten per domein besproken. Hierbij wordt telkens op het einde een overzicht gegeven van het aantal gedetineerden die ingeschreven geweest zijn, gestopt ed. Dit enkel voor de groepsactiviteiten (individuele begeleidingen zijn hier niet in opgenomen!). Deze informatie wordt bovendien nog niet altijd accuraat aangevuld in het GOS waardoor de interpretatie van de cijfers ook voorzichtig moet gebeuren. Vaak zijn het globale cijfers per domein, zonder een opsplitsing (bijvoorbeeld ‘onderwijs’ wordt niet opgesplitst in Basiseducatie en CVO).


20 Hieronder vindt u een globaal overzicht van de activiteiten per domein:

Welzijn

Gezond

Onder

Tewerk

heid

wijs

stelling

Sport

Cultuur

Trajectbege leiding CVO VTH Individueel bezoek vrijwilligers

CGG

•Italiaans •Engels •Frans •Excel •Word

Kinder

Fitness Bibliotheek VDAB Detentie

Spinning

consulent

Creatief Atelier

bezoek AA

Teleonthaal

GJA

CAP

Suggnomè

Herstel - Film & debat - Workshop slachtoffers - Infosessies - Gastspreker

24u niet roken en gezond kraam

PCVO Scheledeland •NT2 •Nederlands in Detentie •Reken en taalvaardigh •Word •Maatsch reïntegratie •Webdesign •Oulook & agendabheer

Assessment Vokans

Multisport

Verschillend e workshops

Start 2 Run

Optredens, muziek, dans, ...

Sportaanbod vakanties

Buiten Beeld

Fitness Babbelonie CVO Janitor - Schilder

CBE Waas en Dender •Computerinitiatie

Badminton Start to run

Ontspanning (kwis, lezing, ...)

Buitenploegen

Vormingen

1. Welzijn Trajectbegeleiding In hoofdstuk 2 werd al kort ingegaan op de functie van de trajectbegeleiders in de gevangenis. Enerzijds is er de focus op een systematisch onthaal, anderzijds de eigenlijke trajectbegeleiding.


21 Het onthaal wordt op volgende manier georganiseerd (cf. 2011): Alle inwoners van het gerechtelijk arrondissement Dendermonde (ongeacht juridisch statuut of taal) en alle gedetineerden zonder vaste verblijfplaats die Nederlands spreken, krijgen een persoonlijk proactief onthaal. Nederlandstaligen en anderstaligen die Frans, Engels of Duits spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een schriftelijke onthaalmap via de PSD (bij hun onthaalgesprek). Anderstaligen die geen van bovengenoemde talen spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een onthaalbrief in hun taal vanuit JWD (dit op basis van de taalregistratiefiche ingevuld door PSD). Uit de evaluatie en cijfergegevens (cf. GOS) blijken o.a. volgende zaken (cf. bijlagen): - In 2012 heeft het team JWW 491 cliënten onthaald. Daarvan waren er 158 beklaagden, 2 geïnterneerden en 311 veroordeelden waarvan 200 met een straf minder of gelijk aan 3 jaar en 109 met een straf van meer dan 3 jaar. Bij 20 gedetineerden werd het juridisch statuut niet ingevuld. - Van de 491 zijn er 474 uit de leeftijdscategorie 18-59 jaar. 14 gedetineerden hebben een leeftijd van meer dan 60 jaar. - Het gaat om 238 personen met de Belgische nationaliteit (ongeveer de helft dus van de groep die via onthaal bereikt wordt). Een andere grotere groep zijn personen uit de Oost-Europese landen (36 personen, waarvan 19 Roemenen) - De aanmeldingsvragen waar trajectbegeleiders in eerste instantie mee geconfronteerd worden, zijn vnl. vragen naar informatie (201), administratieve hulp (26) en ondersteuning (23). - In totaal werden in de onthaalfase 526 vragen gesteld, waarvan de meeste over welzijn (392), gezondheid (59) en werk (34). - Binnen het domein welzijn, gaan de vragen over psychische en persoonlijke problemen (83) en het relationele netwerk (91). Als derde categorie gaat het vooral om vragen op vlak van financiën en huisvesting (65). - Gedetineerden worden binnen onthaal het vaakst geholpen door het geven van informatie (303) en door hen praktisch (82) bij te staan. Ook vraagverheldering (23) en ondersteuning (23) blijken heel er belangrijk. - Het merendeel van de onthalen eindigt na 4 contacten (in 2011 was dit na 2 contacten ongeveer). In minimum de helft van de gevallen is dit omwille van transfer of vrij gaan (cijfers zijn volledig ingevuld). - 49 personen werden buiten de gevangenis geholpen door de trajectbegeleiders (naastbestaanden, verdachten en (ex-)gedetineerden). Wanneer we dieper ingaan op de trajectbegeleiding, dan kunnen we volgende zaken vast stellen: - Er zijn in 2012 294 gedetineerden geweest waarmee ofwel een aanbod begeleiding (151) ofwel een toeleiding naar een deeltraject (143) is opgestart. - Van de 151 begeleidingen waren er 25 in kader van de ouder – kind contacten en 123 voor een integrale begeleiding. Een 3-tal gedetineerden kregen begeleiding in het kader van psychische en persoonlijke problemen. - Van de 123 integrale begeleidingen: o Voornamelijk veroordeelden (92) o 23-tal van allochtone afkomst, maar toch vooral Belgen (105). Dit is niet onlogisch aangezien taal toch een belangrijke rol speelt in het uitwerken van een begeleiding. o Eind 2012 zijn er nog 66 begeleidingen lopende en deze werden dan ook overgedragen naar 2013. - Als we kijken naar de 143 deeltrajecten dan zien we volgende verdeling: o aanbod gezondheid: 15 (toeleidingen CGG, CAP,…) o aanbod onderwijs : 7 o aanbod sport: 3


22 aanbod welzijn: 102 ( toeleidingen naar Suggnomè, toeleidingen naar residentiële begeleiding thuisloosheid, …) o aanbod werk: 16 (toeleidingen VDAB) Van het aanbod waar trajectbegeleiders naar toeleiden, wordt maar iets meer dan de helft opgestart. De redenen waarom een aanbod niet wordt opgestart zijn velerlei, namelijk het aanbod sluit niet aan op de behoefte van de gedetineerde, wachtlijsten, etc. Eind 2012 blijken er nog 87 deeltrajecten lopende te zijn. Deze werden overgedragen naar 2013. o

-

-

Individueel bezoek van vrijwilligers JWD Er was, zoals de voorbije jaren, een equipe van 10 vrijwilligers die gedetineerden extra ondersteuning bieden tijdens hun detentie. Er zijn een 34 nieuwe begeleidingen opgestart in 2012, en 8 dossiers werden uit 2011 overgedragen. Vergelijkbare aantallen met de voorbije jaren. In het najaar werd de vrijwilligerswerking geëvalueerd en hervormd tot ‘bezoekvrijwilligers’. Een bezoekvrijwilliger is een vrijwillig medewerker bij JWD die een gedetineerde een bezoek brengt in de gevangenis van Dendermonde. Deze gedetineerde is iemand wiens netwerk is weggevallen en bijgevolg geen bezoek ontvangt. De vrijwilliger haalt via deze weg een gedetineerde uit zijn sociaal isolement en brengt een bezoek aan de gedetineerde zoals een familielid zijn dierbare komt bezoeken (ook effectief in de bezoekzaal van de gevangenis). Deze nieuwe werking gaat in voege vanaf 1 januari 2013. Omwille van die verandering hebben meer dan de helft van de vrijwilligers afgehaakt (6 personen). In 2013 zal er dan ook werk gemaakt worden van een werving, selectie en vorming. Kinderbezoek In 2012 waren er 9 vrijwilligers actief, die de kinderbezoeken op zaterdag en woensdag organiseerden. In totaal werden in het afgelopen jaar 24 kinderbezoeken georganiseerd, 12 op zaterdag (met partner, begeleider, voogd, …) en 12 op woensdag (enkel papa en kind(eren)). Voor het zaterdagbezoek werden gemiddeld 16 families bereikt, voor het woensdagbezoek gemiddeld 5 families. Het kinderbezoek op zaterdag is een vaste waarde gebleven, het kinderbezoek op woensdag is dit nog niet echt. Dit is dan ook een werkpunt voor het team in 2013. De organisatieondersteuner is enkel nog aanwezig bij de vergadering vooraf en de evaluatie na het kinderbezoek. De eigenlijke bezoeken worden zelfstandig door de vrijwilligers ingevuld. Waar nodig wordt er ondersteuning geboden tijdens de bezoeken zelf. Er zijn voor zowel het woensdag- als het zaterdagbezoek twee verantwoordelijke vrijwilligers aangeduid. Deze vervullen deze taak naar behoren met een directe feedback na elk kinderbezoek. Teleonthaal We zien dat het aantal oproepen vanuit de Oost-Vlaamse gevangenissen (Gent, Oudenaarde en Dendermonde) jaar na jaar daalt. Er werden in 2012 135 oproepen vanuit de gevangenis geregistreerd (152 in 2011). Cijfers per gevangenis zijn er niet (cf. anonimiteit). Er werd eind 2012 nieuw materiaal in de gevangenis verspreid i.f.v. bekendmaking (cf. hoofdstuk 4). Veelal gaat het in de gesprekken over relaties, suïcide, eenzaamheid, etc. Daarnaast ook enkele thema’s eigen aan de context (juridisch, daderbeleving, etc.).


23

Suggnomè vzw In 2012 heeft de bemiddelingsdienst 48 nieuwe gedetineerden gesproken en geïnformeerd over bemiddeling. Het aantal aanmeldingen stijgt jaar na jaar (31 in 2011). Van die 48 aanvragen werden er 28 niet opgenomen. Dit omwille van geen slachtoffer, slachtoffer woont in het buitenland, weigering van de onderzoeksrechter of geen vraag voor bemiddeling. In het merendeel van de niet opgenomen aanvragen haakt de aanvrager zelf af. Twintig aanvragen werden wel opgenomen. Deze resulteerden in 10 effectieve bemiddelingsdossiers, waarvan 1 met een gezamenlijk gesprek in de gevangenis. De reden waarom een dossier niet effectief wordt, is omdat er geen reactie komt van het slachtoffer(s) of omdat het slachtoffer(s) niet wenst te bemiddelen na informatie. De meeste doorverwijzingen vanuit de gevangenis kwamen via de dader zelf en Justitieel Welzijnswerk, gevolgd door de onderzoeksrechters. Daarnaast was er ook een doorverwijzing via de psychosociale dienst en vzw Médiante (Waalse collega’s). Herstelgerichte activiteiten Een aantal vaste activiteiten rond het thema ‘herstel’ zijn ondertussen ingebed in onze gevangenis. Er was een filmvoorstelling in het voorjaar en in het najaar. Dit als opwarmer, ‘teaser’ voor het herstelgerichte aanbod. Na de film is ook een bespreking, debat voorzien. Er is een redelijke tot goede opkomst voor deze activiteit. Het is een laagdrempelige manier om met het thema herstel in aanraking te komen. Zoals de voorbije jaren werd ook een drieluik ‘workshop slachtoffers’ met daaraan gekoppeld een infosessie van Suggnomè en een infosessie rond de Burgerlijke Partij georganiseerd. Er werden telkens tussen de 6 à 12 personen bereikt. Vooral voor de workshop slachtoffers is er een intense werving en opvolging die duidelijk zijn vruchten afwerpt. Verder was er nog een gastspreker, Harry van Oers, die een uitgebreide lezing gaf en vanuit zijn persoonlijke ervaringen vertelde omtrent daders en slachtoffers. Het werkgroepje van PSD en TB dat met het ‘Werkboek Herstel’ aan de slag was gegaan, heeft in het begin van het jaar een vormingsmoment gehouden voor de voltallige equipes. De opvolging nadien is jammer genoeg verwaterd omwille van personeelswissels. Dit kan in 2013 misschien terug opgenomen worden. In 2013 zal ook de piste van het Herstelfonds bekeken worden.

Gratis Juridisch Advies Het betreft een continue dienstverlening (2 momenten per maand) waarvan ongeveer 50 à 60 personen gebruik maken op jaarbasis. Vanuit de trajectbegeleiders wordt er regelmatig naar deze dienstverlening doorverwezen.

Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Welzijn Aantal unieke gedetineerden per gevangenis kandidaat intake door begeleider nodig niet goedgekeurd door begeleider

welzijn algemeen 29 1 10

herstel

domein: welzijn 61 0 29

79 1 38


24 niet goedgekeurd door directie definitief ingeschreven geselecteerd geweigerd uitgeschreven transfer vrij/ontvlucht wachtlijst actief wachtlijst passief stop organisatie stop eigen initiatief Status kandidaat: geen filter

1 51 2 2 2 0 1 0 3 1 1 56

3 120 1 4 0 1 0 12 1 0 2 151

4 137 3 6 2 1 1 12 4 1 2 166

2. Gezondheid

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Eclips In 2012 waren er 37 nieuwe aanmeldingen, exact evenveel als vorig jaar. De eerste jaarhelft was opvallend rustig, de 2e jaarhelft daarentegen extra druk. Iets meer dan de helft (52%) wordt binnen de 1e maand na aanmelding een eerste keer gezien. Twintig zorgperiodes werden afgesloten in de loop van dit jaar. Daarvan werd 60% binnen de maand afgesloten, 70% binnen de 3 maanden. Vaak gaat het om transfers of vrijlatingen (cf. arresthuis). De transfers werden gedeeltelijk opgelijst, waaruit bleek dat gedetineerden veelal richting Brugge vertrekken uit de Oost-Vlaamse gevangenissen, of richting Wortel, Merksplas ed. Eventueel kan in 2013 met de CGG’s die daar werkzaam zijn contact genomen worden. Een aantal personen worden reeds gedurende langere tijd begeleid (cf. 22 nog lopende zorgperiodes, waarvan 7 langdurige). Er is dan ook een duidelijk verschil (ook qua doelstellingen) tussen de kortdurende en langdurige trajecten. De belangrijkste aanmeldingsproblematieken blijven ‘verwerkingsproblemen’ en ‘psychische problemen (depressieve stemmingen, suïcidegedachten, stress, etc.)’. Evaluatie (zowel kwantitatief als kwalitatief) toont aan dat een psychotherapeutisch aanbod een duidelijke meerwaarde betekent binnen de gevangenis, zowel voor samenwerkingspartners als voor gedetineerden. Het is duidelijk dat geestelijke gezondheid een reëel probleem vormt onder gedetineerden. Bovendien wordt het aanbod als complementair gezien binnen de hulpen dienstverlening in de gevangenis. Verdere ontwikkeling van therapeutische methodiek én initiatieven gericht op preventie op maat van de gevangenis dringen zich op, en dit binnen de huidige budgetten. Naast deze werking neemt het team Forensische Zorg van CCG Eclips ook een postpenitentiaire opdracht op waarbij (ex-)gedetineerden na detentie of tijdens detentie mits UV’s onder voorwaarden van justitie ambulant worden behandeld i.f.v. hervalpreventie. Anonieme Alcoholisten (AA) Hun aanbod werd gecontinueerd zonder enige wijziging. Zij bereiken gemiddeld 2 à 3 personen per sessie.


25

Centraal Aanmeldingspunt (CAP) Het Centraal Aanmeldingspunt is pas in 2011 in deze gevangenis opgestart, maar is nu al een belangrijke meerwaarde. Ook de doorverwijzers ervaren dit. Jammer genoeg was er in de loop van dit jaar af en toe sprake van een wachtlijst. In 2012 waren er in totaal 92 aanmeldingen waarvan 74 personen werden gezien. De grootste groep van de cliënten kampt met een heroïneproblematiek (54%), 16% zijn cannabisgebruikers. Eén derde van de mensen die werden gezien, kon doorverwezen worden naar de hulpverlening (23 personen), een heel aantal kreeg alvast informatie, enkelen hadden ‘geen hulpvraag’ meer. Gezondheidsacties Na enkele geslaagde acties in 2011, werd ook dit jaar rond gezondheid gewerkt. Op 31 mei deden we mee aan de actie ’24 uur niet roken’. Zowel de gedetineerden als het personeel werden gestimuleerd om (minimum) 1 dag niet te roken. Voorafgaand was er in samenwerking met vzw Logo Dender een informatieve sessie met een tabacoloog, en op de dag zelf een extra sportactiviteit voor de gedetineerden die zich engageerden om te proberen niet te roken. Er werd een groep van gemiddeld 7 personen bereikt met deze acties (volhouden bleek moeilijk…). Op het einde van de zomer werd een ‘gezond kraam’ georganiseerd. Op de wandeling werd een stand geplaatst met informatie over gezonde voeding, bewegen, berekenen bmi, etc. Door dit op de wandeling te organiseren, probeerden we zo laagdrempelig mogelijk te zijn. Toch zagen we ook dat sommigen geremd waren om tot bij het ‘kraam’ te komen. Het is het 2e jaar op rij dat we iets actiever inzetten op een aantal gezondheidsacties. Dit omdat gedetineerden aangeven dat ze bijkomen, dat het erg moeilijk is te stoppen met roken in de context van een gevangenis (verveling, weinig om handen, weinig positieve stimulering, etc.), dat ze met hun gezondheid en uiterlijk bezig zijn, etc. Ondanks de expertise van vzw Logo Dender en de contacten met VIGeZ (Vlaams niveau), merken we dat het moeilijk is hier in een gevangeniscontext aan te werken. Toch vinden we dit ook een belangrijke pijler in onze werking. Samen met collega’s in de gevangenis van Turnhout worden pistes verkend om meer in te zetten op een gezondheidsbeleid aangepast/toegespitst op de specifieke context, en dit in samenwerking met de partners binnen Justitie (directie, medische dienst, etc.). Er werd zelfs een project ingediend bij de Koning Boudewijnstichting, helaas werden we niet geselecteerd. In 2013 zal hier verder rond gewerkt worden. Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Gezondheid Aantal unieke gedetineerden per gevangenis kandidaat definitief ingeschreven uitgeschreven - verwijderd wachtlijst actief Status kandidaat: geen filter

domein: gezondheid 33 38 1 2 39


26

3. Onderwijs De (samen)werking met het consortium IX en meer specifiek met de onderwijscoördinator liep niet van een leien dakje (cf. hoofdstuk 2). Het aanbod aan onderwijs voor de gedetineerden was er gelukkig wel, maar de organisatie en opvolging ervan zijn absoluut voor verbetering vatbaar. Er werd door de onderwijscoördinator geen informatie aangeleverd voor dit jaarverslag. De fiches die in de bijlage zijn opgenomen werden opgesteld en aangeleverd door directie van CVO VTH en CBE (Basiseducatie). Andere gegevens zijn afkomstig uit het GOS. Globaal zag het onderwijsaanbod in 2012 er zo uit: CBE Waas en Dender organiseerde 2 maal de cursus Basis ICT. In het voorjaar waren er gemiddeld 5 deelnemers, maar kon slechts 1 iemand een deelcertificaat behalen (transfer ed). Door het geringe aantal cursisten dat aan de ICT-lessen deelnam, werd het aanbod naar september toe afgebouwd (halvering van de lesuren). Bij de 2e reeks in het najaar werd er met slechts 1 cursist gestart (geen goede werving gebeurd), waardoor de cursus niet kon blijven voortbestaan. Vanuit CBE Waas en Dender werd steeds opnieuw aangedrongen om te zoeken naar betere communicatiekanalen met de doelgroep van basiseducatie en het structureel plannen van screenings en zitdagen door de onderwijscoördinator. Het Centrum zag zich genoodzaakt het aanbod in de gevangenis tijdelijk stop te zetten. CVO VTH Aalst-Dendermonde organiseerde in 2012 de cursussen Initiatie informatica (2x), Italiaans voor beginners, Frans voor beginners (3x), Engels voor beginners (2x) en Spaans voor beginners. Er zijn telkens voldoende inschrijvingen om de cursus op te starten, maar gaandeweg haken mensen af of verdwijnen ze door transfers of vrij gaan. De cursussen eindigen vaak met een 4- à 6-tal personen. De vraag naar deze cursussen blijft vrij groot. PCVO Scheldeland stond in voor volgende cursussen: Algemene Vorming (2x), Outlook en agendabeheer (2 keer gepland, slechts 1 keer doorgegaan omdat er geen werving was gebeurd), Webdesign, NT2 met voorafgaand een Screening door het Huis van het Nederlands (2 keer gepland, slechts 1 keer doorgegaan omdat er geen werving was en dus ook geen screening was gebeurd, in najaar werd het zelfs niet meer ingepland door OC), Maatschappelijke re-integratie (2x) en Nederlands in detentie. Hier zijn geen fiches van voorhanden. CVO Janitor stond in voor de schildersopleiding. Ook hiervan zijn geen fiches. Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Onderwijs Aantal unieke gedetineerden per gevangenis Kandidaat definitief ingeschreven geselecteerd uitgeschreven uitgeschreven - verwijderd vrij/ontvlucht wachtlijst actief wachtlijst passief Organisatie Status kandidaat: geen filter

domein: onderwijs 30 153 1 9 12 1 29 2 1 167


27

4. Tewerkstelling

Detentieconsulent In 2012 werden er in Dendermonde 496 individuele gesprekken (basisdienstverlening) met gedetineerden gevoerd. In totaal werden 159 personen kort of langdurig begeleid door de VDAB-detentieconsulent (waarvan 70 nieuw opgestarte trajecten in 2012). 270 gedetineerden werden bereikt in de gevangenis van Dendermonde waarvan 197 via basisdienstverlening en 156 via trajectbegeleiding (dit overlapt enigszins aangezien er vanuit basisdienstverlening kan overgegaan worden naar trajectbegeleiding).

Assessment Vokans - Wegwijzerproject Door de wisselende resultaten van het vorige jaar (2011), werd een evaluatieoverleg gepland begin 2012. Er werden enkele aanpassingen gedaan, vnl. inhoudelijk, om beter af te stemmen met de doelgroep in de gevangenis. Zo wordt naast het oriënterende gedeelte nu ook aandacht besteed aan het opmaken van een persoonlijk ontwikkelingsplan en een bruikbaar curriculum vitae, en zijn er 2 sessies sollicitatietraining ingebouwd. We spreken nu ook van het ‘Wegwijzerproject’. Een eerste Wegwijzerproject was gepland voor juni 2012. Er waren 20 inschrijvingen waarvan 5 anderstaligen en een kandidaat die voor de start reeds op transfer was. Van de 14 gedetineerden op de lijst, hebben 13 deelnemers de reeks beëindigd. Slechts één gedetineerde haakte af. Dit assessment verliep zeer goed qua organisatie, aanwezigheden, etc. Ook de verslaggeving bleek een meerwaarde te zijn voor VDAB-detentieconsulente. Het tweede Wegwijzerproject ging door in november 2012. Er waren na het verspreiden van flyers 27 geïnteresseerden maar alweer bleken 6 kandidaten anderstalig en konden bijgevolg niet toegelaten worden gezien goede kennis Nederlands (spreken én schrijven) noodzakelijk is. Tegen de startdatum was er tevens 1 iemand vrij en 2 kandidaten waren op transfer. 15 gedetineerden stonden initieel op de startlijst doch we eindigden slechts met 9. Redenen van afhaken: 1 op transfer, 1 vrij en twee haakten af zonder reden.

Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Tewerkstelling

Aantal unieke gedetineerden per gevangenis kandidaat niet goedgekeurd door begeleider definitief ingeschreven geselecteerd uitgeschreven transfer uitgeschreven - verwijderd stop eigen initiatief Status kandidaat: geen filter

domein: werk 43 11 32 1 5 4 1 6 46


28

5. Sport Sport nam –na een moeilijk jaar in 2011– opnieuw een meer prominente plaats in op de activiteitenkalender. Zoals aan het begin van dit hoofdstuk reeds werd aangegeven, zijn er 1.132 sportsessies georganiseerd in 2012. Het vaste aanbod Enerzijds is er groepsfitness, wat een enorm succes blijft en een belangrijke uitlaatklep van een grote groep gedetineerden. Op dinsdagvoormiddag is er een vast sportblok met spinning en multisport. Dit is voor een iets kleinere groep, gemiddeld zo’n 6 à 7 gedetineerden. Daarnaast is er nog de wekelijkse badmintontraining. Vakantieperiodes In de vakantieperiodes wordt geprobeerd toernooien te organiseren of eens een buitenploeg te laten spelen. Daarnaast werd geëxperimenteerd met een (sport)avondwandeling, dit buiten het gewone wandelmoment. Er was enorm veel interesse (extra wandelmoment + sport is een aantrekkelijke combinatie), waardoor we moeten opsplitsen hebben in verschillende momenten. Ook externe begeleiding van een sportmonitor bleek nodig te zijn voor een goed verloop. Aangezien dit ook financiële consequenties heeft, is het bij een eenmalig initiatief (van 3 sessies) gebleven. Olympische Spelen Dit jaar werden de Olympische Spelen georganiseerd, iets wat we in de gevangenis niet zomaar konden laten voorbij gaan. Alle voorbereidingen en planningen werden gemaakt door een werkgroep bestaande uit gedetineerden, de sportfunctionaris en de PA. De gedetineerden stonden ook mee in voor het goede verloop van de sporten en de arbitrage. Op die manier werden de gedetineerden zelf veel meer betrokken bij het zomersportaanbod. De sporten werden in 2 weken georganiseerd, één week in juli (voetbal, badminton en vijfkamp) en één week in augustus (volleybal, basketbal en armtennis). Er waren telkens meer dan 170 (!) inschrijvingen (op een populatie van op dat moment gemiddeld 220), en met een participatiegraad van meer dan 70% kunnen we van een echt succes spreken. Het evenement werd feestelijk afgesloten met een prijsuitreiking met medailles ed. Eind 2012 werd gestart met een nieuw groter evenement, namelijk de deelname aan de Ronde van Vlaanderen op rollen. Hierover meer in 2013! Andere Begin 2012 stegen de prijzen van Vlabus, de organisatie waar de meeste van onze sportmonitoren bij aangesloten zijn. Daardoor waren herberekeningen van onze budgetten en mogelijkheden noodzakelijk. De directie van de gevangenis investeerde andermaal in enkele fitnesstoestellen op de wandeling van de gedetineerden. Daarnaast kunnen we spreken van een goede en


29 structurele samenwerking met de Sportdienst van de Stad Dendermonde. Zij investeren bijna €3.000 in onze sportwerking (lesgeversuren + sportmateriaal). Ook Bloso leverde opnieuw een aantal lesgeversuren (cf. badminton). En van de Provincie kregen we eveneens belangrijke financiële ondersteuning. Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Sport Aantal unieke gedetineerden per gevangenis kandidaat definitief ingeschreven uitgeschreven transfer uitgeschreven - verwijderd vrij/ontvlucht wachtlijst passief beperkte detentie stop organisatie stop eigen initiatief Status kandidaat: geen filter

domein: sport 258 264 16 28 1 53 20 5 18 12 306

Opgelet: de deelnemers aan fitness zijn in deze cijfers niet mee opgenomen.

6. Cultuur We stellen reeds enkele jaren vast dat culturele activiteiten over het algemeen op heel wat interesse kunnen rekenen. Er is steeds een doelgroep in de gevangenis aanwezig die zich hierdoor aangesproken voelt. In 2012 zijn er verschillende culturele en ontspannende cursussen, workshops en eenmalige sessies geweest. Bibliotheek Begin 2012 werd de medewerker voor de bibliotheek aangeworven. Vanaf dan was het continu werken naar de opening van de gevangenisbibliotheek als filiaal van de Openbare Bibliotheek (gepland begin 2013). De bibliotheekmedewerker (in samenwerking met de gevangenis, de Provincie en de Openbare Bibliotheek) heeft vooral gewerkt rond collectievorming (wieden en aanvullen met recentere werken), ICT (Vubis, materialen invoeren in nieuwe systeem) en infrastructuur (inrichting). In tussentijd bleef de bibliotheek open, en dit dankzij de inspanningen van de ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting. Exacte cijfers over bezoekersaantallen hebben we op dit moment niet. Wanneer we met het nieuwe systeem aan de slag gaan, zouden we hier beter zicht op moeten krijgen. Maar de ervaring leert ons wel dat de gevangenisbibliotheek een gegeerde plaats is om te vertoeven en dat velen hier gebruik van maken. In samenwerking met de Openbare Bibliotheek en met de Stad Dendermonde werd een workshop dromenvangers georganiseerd (o.l.v. de ED). Samen met een groep gedetineerden werden een 12-tal dromenvangers gemaakt die in elk filiaal van de Openbare Bibliotheek zijn opgehangen. Er was ook een workshop schrijven ‘ter nagedachtenis’, waarbij men brieven naar een volgende generatie kon schrijven. Deze zijn ondertussen verzegeld en worden onder een standbeeld bewaard om hopelijk binnen 100 jaar geopend te worden.


30 Creatief atelier en ontspanning Ook in 2012 was het wekelijkse crea-atelier een groot succes. Er is een relatief grote groep die ook blijft komen. Vaak kunnen er pas nieuwe mensen inschuiven als anderen op transfer of vrij gegaan zijn. We bereiken er makkelijk anderstaligen mee en ook het feit dat dit ’s avonds plaats vindt in een ontspannen sfeer, zorgt voor erg positieve geluiden hierover. Jammer genoeg is dit het laatste jaar dat we over dit wekelijks atelier beschikken. Vanaf 2013 zal De Rode Antraciet de middelen herschikken, en kunnen we slechts op één module van 5 à 6 sessies beroep doen in plaats van een jaaraanbod. We zijn dan ook op zoek naar andere mogelijkheden om dit te ondervangen (CVO, Academies, particulieren, …). Een project dit hier eventueel ook een rol in kan spelen is ‘Parol!’. In 2012 werd verder vorm gegeven en eind oktober werd het ingediend, zowel bij het Participatiedecreet als bij het Culturele programma van Europa. We wachten in spanning af of de middelen toegekend worden. Nieuw in 2012 was onze deelname aan het filmfestival Buiten Beeld. Er werden in totaal 5 films vertoond. De opkomst was wisselend, ook van het ‘filmclubje’ voor de nabespreking. De deelnemende gedetineerden konden een film verkiezen als beste film, deze werd daarna vertoond voor personeel (in de Noorderkempen, aangezien het festival daar zijn oorsprong kent). In samenwerking met Vormingplus organiseerden we twee activiteiten waar we ook de anderstaligen meer mee wilden aanspreken. Met ‘Babbelonië binnen de muren’ beoogden we eveneens de interactie en communicatie tussen gedetineerden en burgers. ‘Venster op de wereld’ gaf dan weer de mogelijkheid aan gedetineerden om zelf vorm te geven aan een lezing. Beide initiatieven werden positief geëvalueerd en worden in 2013 herhaald. De moreel consulent van de gevangenis nam initiatief voor een Filosofisch café en een Poëzieavond. Twee iets minder conventionele activiteiten, maar die beiden op een geïnteresseerd publiek konden rekenen. Verder waren er nog een Haiku-workshop, een workshop Graphic poem, een workshop tekenen, workshop comedy, enkele lezingen (laatste getuigen, imker, Compostella) en een spelletjesnamiddag. In de kerstperiode was er een dansoptreden. Doorheen het jaar is er de speelzaal (ontspanningszaal door justitie georganiseerd). Tot slot was er informatief een sessie rond de nakende verkiezingen. We wilden mensen informeren en hen ook duidelijk maken op welke manier eventueel hun stem uitgebracht kon worden. Geen evident thema en de opkomst was dan ook vrij mager. Vormingen Doorheen het jaar werden een 5-tal intensievere vormingen georganiseerd. Zowel Vader zijn in de gevangenis als Omgaan met lastige situaties en Omgaan met eigen agressie (alle drie door De Rode Antraciet) was voor een relatief kleine groep, maar doorheen de vorming werd dit telkens een hechte groep die mekaar motiveerde. Men gaf aan erg veel geleerd te hebben uit deze cursus. Naast de meer persoonsgerichte vormingen organiseerden we ook opnieuw een reeks Mindfulness. Het is een cursus waar steeds een groepje mensen technieken in vindt die een groot verschil kunnen maken voor zichzelf. Deelnemers zijn dan ook uitermate tevreden over dit aanbod.


31 De vzw Zinloos geweld bracht een eenmalige sessie (i.c. een voor gedetineerden en een voor personeel), nl. een workshop gezonde grenzen. Dit over het kennen van je eigen grenzen, die van anderen, hoe hier mee omgaan, etc. Het werd als boeiend ervaren, al blijft zo’n eenmalige sessie uiteraard beperkt qua diepgang. Inschrijvingen groepsactiviteiten domein Cultuur Aantal unieke gedetineerden per gevangenis

domein: cultuur

kandidaat niet goedgekeurd door begeleider definitief ingeschreven geselecteerd uitgeschreven transfer uitgeschreven - verwijderd vrij/ontvlucht wachtlijst actief wachtlijst passief stop organisatie stop eigen initiatief Status kandidaat: geen filter

167 10 275 1 1 2 2 22 56 47 12 3 300

Opgelet: de bibliotheek en speelzaal zijn niet in deze cijfers inbegrepen.

7. Conclusies en toekomstperspectieven We proberen reeds enkele jaren op alle domeinen een voldoende groot en kwalitatief aanbod te realiseren. Hoewel het ene domein (bijvoorbeeld sport) dominanter aanwezig is op de activiteitenkalender dan een ander (bijvoorbeeld tewerkstelling), kunnen we toch stellen dat we op dit moment een groot en gevarieerd aanbod voorzien. Met de huidige mensen en middelen zitten we wat dat betreft aan een limiet (o.a. qua organisatie). Het feit dat het aanbod over het algemeen relatief goed zit, betekent niet dat dit een stabiel gegeven is. We blijven vaak afhankelijk van personen, engagementen, financiële en andere ondersteuning. Bovendien is het belangrijk continu te evalueren en bij te sturen. We blijven kritisch naar onze eigen werking kijken. In 2012 werd hier erg bewust mee omgegaan, en werd ‘evaluatie’ bijvoorbeeld als vast agendapunt toegevoegd op het CORT. Ook de fiche die we uit het GOS kunnen halen werd hiervoor als werkinstrument geïntroduceerd. Meer algemeen werd dit jaar meer en beter gebruik gemaakt van het GOS. We maakten enkele afspraken rond de manier van registreren, het gebruik van de fiche, etc. We willen dit steeds meer en beter als werkinstrument gebruiken, want het programma heeft belangrijke troeven. Op dit elan moeten we in 2013 zeker verder gaan. Wat het aanbod op de aparte afdeling RE-ST∆RT betreft, is het uitgangspunt dat de gedetineerden die daar verblijven evenzeer van het georganiseerde aanbod gebruik kunnen maken, net zoals alle anderen. Voor een aantal activiteiten zullen we ons specifiek of in eerste instantie naar deze doelgroep richten, vnl. wanneer het reclasseringsgerichte zaken betreft (bijvoorbeeld het Wegwijzerproject van VDAB/Vokans). Op dat moment zullen zij voorrang krijgen indien er meer inschrijvingen zijn dan beschikbare plaatsen. Van de personen op RE-ST∆RT wordt bovendien verwacht dat zij in zee gaan met een trajectbegeleider, dat ze de cursus maatschappelijke re-integratie volgen en werken rond het herstelgerichte gedachtengoed.


32

Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden.

1. Werving Gedetineerden worden in de eerste plaats op de hoogte gebracht van het aanbod via flyers, die bij iedereen op cel bedeeld worden. Een flyer wordt voorzien van een korte beschrijving in eenvoudige taal en liefst aangekleed met een bijpassende tekening of afbeelding, en een inschrijfstrook. Een aanbod dat ook voor anderstaligen toegankelijk is, wordt in verschillende talen aangekondigd. Zo werd bijvoorbeeld de folder van JWD herwerkt en vertaald in een achttal andere talen waaronder Bulgaars, Russisch, Pools, Arabisch en Roemeens. Af en toe wordt een aanbod extra in de verf gezet, dit door middel van een affiche op één van de infoborden die zich op sectie 1 en sectie 4 bevinden, of voor meer standvastig aanbod (bijvoorbeeld teleonthaal) op de infoborden op wandelkoer A. En waar mogelijk proberen we met aantrekkelijke (kleur, afwisseling, tekeningen, …) documenten en affiches te werken Net als de voorbije jaren, werd ook in 2012 enkel keren met een voorafgaande infosessie voor gedetineerden gewerkt. Op die manier kan je veel meer uitleg geven en kunnen kandidaten zich na afloop gericht inschrijven. We deden dit o.a. voor de workshop slachtoffers en voor de actie 24 uur niet roken. We probeerden ook in de mate van het mogelijke gedetineerden zélf aan het woord te laten over hoe zij een vorige editie van bijv. de workshop slachtoffers hebben ervaren en wat voor hen de meerwaarde of het belang ervan is. Zo kunnen ze enerzijds zelf een stuk verantwoordelijkheid opnemen, en komt de boodschap anderzijds misschien ook beter aan… Daarnaast hebben de trajectbegeleiders een belangrijke rol inzake werving en toeleiding. Dit start in de onthaalfase waar een overzicht van het hulpen dienstverleningsaanbod wordt toegelicht (en bijvoorbeeld het algemene nummer van Krant X met een voorstelling van de lokale diensten en functie wordt meegegeven). Ook in de verdere trajectbegeleiding is een zinvolle dagbesteding en deelname aan het aanbod een aandachtspunt (cf. ook RE-ST∆RT).

2. Personeel Justitie Naast de werving en toeleiding waar we zelf voor instaan, is het ook belangrijk het personeel van de gevangenis te betrekken. Het is belangrijk hen voldoende te informeren zodat ook zij een rol kunnen spelen in het doorverwijzen. Het bewakend kader heeft immers dagdagelijks nauw contact met de gedetineerden, evenals aalmoezeniers, mensen van de PSD, etc. Als zij het aanbod binnen de gevangenis voldoende kennen, kunnen ze gedetineerden sneller en gerichter op weg helpen naar een geschikte dienstverlening. Hiertoe proberen we verschillende communicatiekanalen op te zetten (via personeelskrant, wekelijkse kalender, etc.). In hoofdstuk 5 (draagvlak) gaan we hier dieper op in.


33

3. Extra initiatieven Enkele keren per jaar zijn er extra initiatieven of activiteiten die betrekking hebben op de profilering. Zo werd begin september opnieuw een ‘Zomerbeurs’ (tijdens de wandeling) georganiseerd. Het aanbod dat opstartte werd voorgesteld, evenals een vooraankondiging van activiteiten die naar het einde van het jaar toe gepland stonden. Bovendien was er opnieuw de aanwezigheid van een ‘gezond kraam’ (ism vzw Logo) met een diëtiste voor alle vragen rond gezonde voeding en bewegen. Het is een manier om zo laagdrempelig mogelijk het aanbod voor te stellen, voldoende informatie te verschaffen, etc. In de zomerperiode was er, ter afsluiting van de Olympische Spelen binnen de muren, een prijsuitreiking. Heel wat gedetineerden kwamen hier op af en dit straalde ook af in de hele gevangenis. Een ander initiatief was de campagne die we rond teleonthaal gevoerd hebben eind 2012. Uit een bespreking met teleonthaal en onze evaluatie bleek dat heel wat gedetineerden en ook personeel niet (meer) weten dat men gebruik kan maken van het speciale telefoontoestel 106. Aan de hand van affiches, kalendertjes en teksten in onder andere ’t Bakske (personeelskrant) werd dit aanbod in de kijker geplaatst.

4. De gedetineerde zelf Gedetineerden naar het aanbod toegeleid krijgen is één aspect, daarnaast moet er continu geïnvesteerd worden in het stimuleren van mensen om er blijvend gebruik van te maken. We hebben sowieso al te maken met uitval omwille van transfers of vrijgaanden. De uitval omwille van andere redenen proberen we dus binnen de perken te houden. De voorbije jaren kregen we steeds meer zicht op de redenen van uitval, zoals structurele redenen (bijv. overlap met wandeling of werk), occasionele redenen (bezoek, advocaat, …), onvoorziene redenen (ziek, uithaling door de politie, …) tot zeer individuele redenen (geen rookpauze, niet in groep willen deelnemen, …). In 2012 hebben we deze problematiek niet losgelaten met het coördinatieteam. We zijn bij andere gevangenissen te rade gegaan en hebben de gedetineerden zelf geconsulteerd. We hebben een voorstel uitgewerkt om een systeem met waarborgen uit te testen (2013). Daarnaast hebben we waar mogelijk en zo veel mogelijk gedetineerden aangesproken over hun afwezigheid, en hen op hun verantwoordelijkheid gewezen. We merken dat zo’n persoonlijke aanpak loont. Jammer genoeg hebben we niet de tijd en de middelen om dit consequent toe te passen. Toch willen we hier blijven in investeren om zo op langere termijn te werken aan een mentaliteitswijziging.

5. Conclusies en toekomstperspectieven De bekendmaking en profilering van het aanbod wordt blijvend onder de aandacht gehouden binnen het CORT. Ook bij de voorbereiding en de evaluatie van een aanbod wordt dit besproken en geëvalueerd. We willen enerzijds zo veel mogelijk gedetineerden bereiken en toegeleid krijgen (activeren), en ons dus ook bewust zijn van een groep gedetineerden die we tot op heden met geen enkel aanbod bereiken. Anderzijds willen we ook voor zorgen dat men blijft participeren en engagementen volbrengt. We zullen hier dan ook in blijven investeren.


34

Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die de Vlaamse partners ondernomen hebben om deze 4e strategie te realiseren.

1. Intern Een aantal initiatieven zijn gericht op de interne werking in de gevangenis. In de eerste plaats is het enorm belangrijk om altijd en overal voldoende informatie te verschaffen (cf. hoofdstuk 4) aan de verschillende diensten en partners werkzaam in de gevangenis. Door mensen op de hoogte te stellen van wat we doen, waarom we iets doen, wanneer het zal gebeuren, waarom we iets belangrijk vinden, etc., zorgt dat voor meer kennis en ook voor meer begrip. Dikwijls gaat dit in de praktijk over het ‘nut’ of de ‘zin’ van een bepaald aanbod. Daarbij is het niet onze bedoeling iedereen te overtuigen, maar wel diegenen die oordelen op basis van onwetendheid, voldoende te informeren zodat zij een genuanceerd oordeel kunnen vellen. Hiertoe worden verschillende kanalen gebruikt. Zo is er de wekelijkse Activiteitenkalender, met een overzicht van wanneer welke activiteiten plaats vinden. Deze wordt ruim verspreid, zowel via mail als in papieren versie. Daarnaast hebben we een vaste inbreng in het personeelskrantje van de gevangenis, nl. “t Bakske”. Nieuwe activiteiten, maar bijvoorbeeld ook nieuwe personeelsleden stellen zich via die weg voor. Wanneer nieuwe PBA’s starten in Dendermonde worden ze systematisch gezien door de beleidsmedewerker. Op die manier wordt van bij het begin cruciale informatie over de hulpen dienstverlening meegegeven en wordt het model van samenwerking duidelijk voorop gesteld. Ook cursisten van het OCPP komen regelmatig langs met een aantal vragen over de hulpen dienstverlening. Daarnaast krijgen stagiairs bij verschillende diensten steeds de nodige uitleg. Verder krijgt het personeel van de gevangenis telkens een exemplaar van het nieuwe nummer van Krant X (geactualiseerd in 2012). En uiteraard blijven de informele contacten op de dagdagelijkse werkvloer zeker belangrijk en is dat een investering die door alle partners gedragen wordt. Ook de steeds intensievere samenwerking tussen verschillende diensten werkt aan wederzijds begrip en een positief klimaat, zoals bijvoorbeeld de voorbereidingen voor het 150-jarig bestaan, of het feit dat ook partners van de Vlaamse Gemeenschap bij de brand- en veiligheidsopleiding betrokken wordt.

2. Extern Een draagvlak is niet enkel binnen de muren van de gevangenis nodig, maar ook ver daarbuiten kunnen we dagelijks vast stellen dat er werk aan de winkel is. De gevangenis is lang een gesloten wereld geweest en bovendien is de berichtgeving in de media niet altijd even genuanceerd, zodat we ook daaraan vanuit onze verschillende functies kunnen en moeten werken. In het voorjaar was er een toneelvoorstelling van Suggnomè ‘Van de mens niets dan slechts’. De voorstelling werd geprogrammeerd in CC Belgica in Dendermonde met de steun van de Stad Dendermonde. De personeelsleden werden uitgenodigd, maar we wilden vooral het grote publiek bereiken om op die manier het thema dader, slachtoffer en de bemiddeling


35 bespreekbaar te stellen. De voorstelling was uitverkocht en we kregen heel wat positieve reacties. Aan de voorstelling was vooraf en achteraf ook een infomarkt verbonden. Op die manier wilden we informatie geven over de gevangenis, de hulpen dienstverlening in de gevangenis, diensten zoals Suggnomè en JWW, etc. Ook met de reeks ‘Babbelonië’ (cf. hoofdstuk 3) hebben we geprobeerd een extern publiek te bereiken en te betrekken. Een groep van ongeveer 10 personen is 4 keer naar de gevangenis geweest om in gesprek te gaan met een groep (anderstalige) gedetineerden. Voor hen was het een bijzonder verrijkende ervaring, en de gedetineerden ervaren vooral het contact met mensen van buitenaf als een meerwaarde. In 2012 had de VDAB-detentieconsulente een overleg met 3 diversiteitsmedewerkers van Resoc. Dit naar aanleiding van een aantal knelpunten die gesignaleerd werden. Door toelichting te geven over de werking van de gevangenis, van onze diensten, etc. creëer je wederzijds begrip en wordt een (betere) samenwerking mogelijk gemaakt. In april werden de tweejaarlijkse opendeurdagen voor personeel en familie of vrienden van personeel georganiseerd. Dit is telkens een goed moment om een aantal mensen te bereiken en correct te informeren over de gang van zaken in een gevangenis. Daarnaast is het ook belangrijk (nieuwe) organisaties te betrekken en samen uit te zoeken of zij naar gedetineerden of naar de gevangenis toe een taak kunnen hebben. Op die manier is de maatschappij betrokken en geef je impliciet een signaal dat die maatschappij bereid is te investeren in de doelgroep van gedetineerden. De contacten met o.a. Resoc, de cultuurbeleidscoördinator, het netwerk vrijetijdsparticipatie en de Erfgoedcel kunnen we hierin kaderen.

3. Conclusies en toekomstperspectieven Het werken aan een draagvlak is een blijvend aandachtspunt. Hier wordt dagelijks in geïnvesteerd op allerlei manieren, van bewuste acties tot informele contacten. Alle betrokken partners zijn zich bewust van en bevestigen het belang hiervan. We willen blijvend werken aan dit draagvlak, zowel intern in de gevangenis zelf, als extern, naar organisaties en samenleving toe. Alleen op die manier kan het aanbod hulpen dienstverlening verder ingebed worden en zich verder ontplooien.


36

Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap te motiveren, te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulpen dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. In dit hoofdstuk worden de initiatieven die daartoe ondernomen werden in het voorbije jaar toegelicht.

1. Onthaalprocedure De vaste onthaalprocedure werd in de loop van 2012 toegepast op iedere nieuwe medewerker in het kader van hulpen dienstverlening. We blijven het belangrijk vinden om nieuwe medewerkers goed te onthalen en noodzakelijke informatie van bij aanvang door te geven. Op die manier willen we zorg dragen voor de kwaliteit van onze hulpen dienstverlening. Zeven medewerkers kregen in de loop van 2012 dit introductiegesprek van de beleidsmedewerker. We merken dat dit ten zeerste gewaardeerd wordt.

2. Dag van de hulpen dienstverleners Deze dag van de medewerkers is ondertussen een vast gegeven. Alle medewerkers aan de hulpen dienstverlening (lesgevers, sportmonitoren, dienstverleners, therapeuten, vrijwilligers, etc.) worden uitgenodigd. Doelstelling is mekaar en mekaars werk leren kennen, mensen met mekaar in verbinding brengen, ervaringen uitwisselen, etc. Deze editie hebben we eerst een rondleiding gekregen doorheen het historische verleden van Dendermonde (toegespitst op de gevangenis, justitie, …). Nadien was er nog ruimte voor een gezellig samenzijn in functie van bovenstaande doelstellingen.

3. Ondersteuning De ondersteuning van de hulpen dienstverleners behoort niet tot één iemands takenpakket in het bijzonder, maar krijgt aandacht van alle vaste medewerkers (OO, SF, …). De organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker profileren zich wel iets sterker op dit thema en zorgen ervoor dat ze zo veel als mogelijk aanspreekbaar zijn. Dit wordt o.a. bij een onthaalgesprek vermeld, maar ook tussendoor polsen zij bij de verschillende medewerkers of alles goed verloopt. De vrijwilligers van JWD kunnen specifiek op ondersteuning rekenen van het team JWD. Ook in 2012 werd er heel wat aandacht geschonken aan een goede opvolging en ondersteuning van deze groep. Zo waren er groepssupervisies en een grondige evaluatie van zowel het kinderbezoek als de individuele gespreksvrijwilligers. Naar jaarlijkse traditie werd door het CAW een nieuwjaarsreceptie en een daguitstap voor de vrijwilligers georganiseerd. Bovendien heeft met elke vrijwilliger een functioneringsgesprek plaats gevonden.


37 Rond de bibliotheek is er de werking van de ‘collegagroep’. Enkele keren per jaar worden alle medewerkers van de gevangenisbibliotheken in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen uitgenodigd in een specifieke gevangenis. Het is de bedoeling goede praktijken uit te wisselen, van mekaar te leren en nieuwe ideeën op te doen. Onderwerpen zoals de software, inrichting van de bibliotheek e.d. kwamen dit jaar aan bod. Vanuit Dendermonde was ook steeds de bibliotheekmedewerker aanwezig en of de Ervaringsdeskundige. Verder blijft het, zoals met de gevangenisdirectie afgesproken, mogelijk dat de medewerkers van de hulpen dienstverlening indien zij dit wensen bij incidenten ook beroep kunnen doen op het opvangteam van de gevangenis.

4. Logistiek Reeds in hoofdstuk 1 werd aangekaart dat de infrastructuur van de gevangenis vaak sterk verouderd is of in ieder geval niet voorzien is op de huidige visie op detentie. In 2012 werden de individuele gesprekslokalen verplaatst van de 8e naar de 1e sectie (en kregen we er eentje bij, van 2 naar 3). Het voordeel is dat er op die manier nauwer contact is met het Centrum van de gevangenis en dat er gebruik kan gemaakt worden van een wachtruimte. Daardoor kunnen gesprekken van verschillende cliënten mekaar sneller opvolgen wat het werkcomfort van de medewerkers verhoogt. De gesprekslokalen werden ook uitgerust met een telefoon en een computer (tot nu toe enkel in 1 lokaal, de andere 2 krijgen later nog een PC).

5. Vorming en opleiding Begin 2012 werd intern een vormingsmoment georganiseerd door en voor JWW en PSD. Dit in het kader van het werkboek Herstel. Het was de bedoeling alle medewerkers te laten kennis maken met het boek, hoe je er mee aan de slag kan, etc. Het werd een geslaagd vormingsmoment. Nieuwe medewerkers werden uitgenodigd voor de introductie tweedaagse georganiseerd door de Vlaamse Overheid. Er waren in 2012 opnieuw enkele medewerkers die deze vorming volgden. Verder wordt binnen iedere organisatie specifiek tijd en ruimte vrij gemaakt voor de nodige vormingen en opleidingen. Zo continueerden bijvoorbeeld verschillende medewerkers een opleiding naast het werk zoals de therapieopleiding (CGG). Binnen het CAW wordt bijvoorbeeld werk gemaakt van een collectieve VTO planning en beschikken de medewerkers over een individueel budget voor vorming en training. Daarnaast probeert de beleidsmedewerker steeds informatie over vormingen of studiedagen, interessante lectuur, onderzoeksrapporten ed. aan de medewerkers door te geven.


38

6. Conclusies en toekomstperspectieven

Ook binnen een netwerkstructuur is het belangrijk aandacht te hebben voor personeel en personeelsbeleid. Ondanks het feit dat eenieder uit een andere organisatie komt, werken we in de context van de gevangenis rond een aantal dezelfde doelstellingen en vanuit hetzelfde referentiekader, nl. het strategisch plan hulpen dienstverlening. Vanuit dat gezamenlijke worden een aantal initiatieven genomen, zoals een dag voor de medewerkers, doorspelen van interessante informatie, etc. We vinden het belangrijk medewerkers aan de hulpen dienstverlening goed te ondersteunen en te omringen. Het aantal mensen die in dit kader de gevangenis binnen komen wordt steeds groter (cf. hoofdstuk 1), waardoor we hier ook bewuster mee moeten omgaan. Een goed onthaal en een degelijke introductie zijn zeker geen overbodige luxe! Ook een verdere opvolging van nieuwe mensen kan zinvol zijn.


39

Hoofdstuk 7: algemene conclusie De werking van de hulpen dienstverlening in de gevangenis staat of valt meestal met het uitbouwen en bestendigen van een goede samenwerking. Het is dan ook belangrijk in dit netwerk van partners en organisaties te blijven investeren. De afdeling RE-ST∆RT is bijvoorbeeld zo’n ‘proeftuin’ voor een intensieve(re) samenwerking met Justitie (directie, PSD, Beambten, …). Gedurende een heel jaar werden de voorbereidingen getroffen om eind dit jaar effectief van start te gaan. Voor de diensten van de Vlaamse Gemeenschap vormt het een uitdaging om afgestemde hulpen dienstverlening aan te bieden, en dit zonder dat het ten koste gaat van de gedetineerden die niet op deze afdeling terecht komen. In het aanbod dat we organiseren proberen we steeds zowel reclasseringsgericht als meer ontspannend te werken. Beide zijn relevant en noodzakelijk gezien onze populatie. Sport is erg gegeerd, en we zoeken steeds naar een zo groot mogelijk en interessant aanbod met toch eerder beperkte middelen. Rond gezondheid –ook aan sport gelinkt– willen we bekijken hoe we een degelijk en integraal gezondheidsbeleid op poten kunnen zetten. Op het vlak van onderwijs hebben we dan weer een hele weg af te leggen om het aanbod en de werking opnieuw op te krikken. Via de pijler cultuur proberen we zo veel mogelijk mensen aan te spreken en te bereiken, én willen we verbanden leggen met andere domeinen (bijvoorbeeld via de bibliotheek). Het domein tewerkstelling heeft zijn vaste aanbod, maar we kunnen onze horizonten nog verruimen. En wat betreft welzijn blijft trajectbegeleiding verder groeien en evolueren. Ook het werken rond herstel blijft belangrijk om verder in te investeren. We blijven onze eigen werking kritisch bekijken, evalueren en bijsturen. Het aanbod wordt onder de loep genomen, maar ook onze manier van werken, instrumenten die we hanteren, werving, profilering, draagvlak (publieke opinie!), etc. Het gedetineerdenopvolgsysteem is een belangrijk werkingsinstrument waar we steeds meer en beter mee willen werken. Een goede registratie geeft immers ook mogelijkheden om goed te evalueren, tendensen te destilleren en conclusies te trekken. De link die gelegd werd met het Sidis-programma van Justitie is dan ook een meerwaarde om over meer accurate gegevens te beschikken. Naast de realisaties blijven er ook vragen liggen en zien we verscheidene uitdagingen. Hoe zal het aanbod naar de directe sociale omgeving van gedetineerden evolueren (bijv. idee van een praatgroep)? Moeten we het domein ‘wonen’ (verder) gaan verkennen? Wat met de armoedeproblematiek (cf. ervaringsdeskundige) ? Diversiteit? Het is de dagdagelijkse realiteit die ons dit soort vragen doet stellen. Ook de overgang van binnen naar buiten, het voorbereiden van de re-integratie is een ‘hot item’ waar onze diensten zich meer en meer over buigen en waar we onze bijdrage toe willen leveren. De komst van het decreet betreffende de organisatie van hulpen dienstverlening aan gedetineerden zal in de toekomst leiden tot een actieplan op maat van de gevangenis, waar bovenstaande uitdagingen een plaats kunnen krijgen. Hiertoe worden in 2013 de eerste stappen gezet. Tot slot is het zo dat de gevangenis in Dendermonde in 2013 150 jaar bestaat. We hopen doorheen verschillende evenementen de gevangenis positief in beeld te brengen.


Voorwoord. Beste lezer,

Recommend Documents