Verslag themadag Baggernet “Baggeren, Ruimte en Ecologie” 11 juni 2003, Oostwaardhoeve, Slootdorp Op 11 juni organiseerde Baggernet in samenwerking met Oostwaardhoeve v.o.f. en De Vries & Van de Wiel BV een themadag over “Baggeren, Ruimte en Ecologie”. Nederland kent een ruimteprobleem, het aanbod van bagger neemt toe en de opslagruimte is beperkt. Locaties voor nieuwe baggerdepots zijn moeilijk te vinden. En hoe kan op ecologisch verantwoorde wijze gebaggerd worden, zodanig dat flora en fauna zo min mogelijk worden aangetast. In de middag waren er enkele presentaties en een excursie rond de activiteiten van de Oostwaardhoeve. Ruim 150 waterbodemdeskundigen namen deel aan deze bijeenkomst. Baggerplatform Noord-Holland Ellen van Mulligen van Rijkswaterstaat gaf een presentatie van het Platform Baggerspecie NoordHolland. Aanleiding voor het oprichten van dit platform was het mislukken van het traject IJmeerdepot, waarmee de enige grootschalige baggerdepotmogelijkheid in Noord-Holland verdween. Om te komen tot oplossingen voor de baggerproblematiek moest nu een totaalbeeld van de problematiek worden gevormd. Om dit uit te werken is, op initiatief van Provincie NoordHolland en Rijkswaterstaat, een platform opgericht waarin zowel de probleemhebbers (Rijkswaterstaat, waterschappen, gemeenten en Provincie) als andere belanghebbenden zitting hebben. Noord-Holland kampt met zo’n 30 miljoen m3 bagger waarvoor onvoldoende bestemmingen beschikbaar zijn. Uitgangspunt van het platform is dat er geen nieuwe gesloten depots in Noord-Holland worden aangelegd – maar dat er wel in de eigen provincie gezocht wordt naar oplossingen. De “Ladder van Lansink” wordt gehanteerd: voorkeur gaat van preventie van bagger, via toepassing en verwerking, en tenslotte storten. Het advies van het platform (maart 2001) bestaat uit verschillende elementen. De deelnemers leggen zichzelf op om bij een zandgehalte van 50% zandscheiding toe te passen. Daarvoor geschikte specie zou bij voorkeur verwerkt moeten worden met eenvoudige technieken (rijping, landfarming maar ook koude immobilisatie). Voor de specie die daarvoor niet geschikt is wordt stortcapaciteit gezocht. Hierbij wordt gedacht aan storten in open putten, voor zover dat binnen de regelgeving past, alsook buiten Noord-Holland zoeken naar stortcapaciteit. Om deze oplossingsrichtingen tot praktijk te verheffen zijn 13 acties geformuleerd in het eindadvies van het platform. Het platform is voortgezet om de uitvoering van de acties te monitoren, en om van de spin-off van de opgebouwde samenwerking te profiteren. Hieruit is het initiatief geboren om het IBNH (InfoPunt Bagger Noord-Holland) op te richten om de probleemhebber een loket te bieden waar hij met vragen terecht kan. Ruimtelijke consequenties van baggeren Derk Jan Marsman, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, ging in op de consequenties van bagger voor de ruimtelijke ordening. Opslagruimte binnen gemeentegrenzen is vaak beperkt en moet concurreren met woningbouw. Om een kans van slagen te hebben voor het vinden van oplossingen is een pro-actieve houding van ambtenaar en bestuur van belang. Duidelijk moet zijn dat er een noodzaak is om te baggeren en dat het een gezamenlijk probleem van gemeente en waterschap betreft. Van belang is goed aan te geven wat je wil en de omvang van het baggerprobleem duidelijk te maken: over hoeveel bagger praten we eigenlijk? Tendens is dat het baggeraanbod groeit.
Verslag themadag Baggernet 11 juni 2003, blz. 2
In Alkmaar is het als volgt aangepakt. Baggeren is een onderdeel geworden van een pakket aan maatregelen. De gemeenschappelijk noemer is “verbetering van de leefomgeving”. Activiteiten worden gecombineerd, zoals de aanleg van natuurvriendelijke oevers tijdens baggerwerk. Voor baggerdepots is binnen de gemeentegrenzen van Alkmaar geen ruimte. Locale of regionale oplossingen verdienen de voorkeur om transportkosten van bagger te beperken. Toen is net over die grens gekeken en is een locatie gevonden voor een tijdelijk depot in Geestmerambacht met zicht op een definitief depot daar vlakbij. Het baggermateriaal wordt in het depot ingedroogd en toegepast in recreatiegebied Geestmerambacht. De ervaring leert dat het waterschap de verantwoording op zich moet nemen voor het vinden van depotlocaties. Gemeentes willen niet de bagger van een andere gemeente bergen. Het waterschap functioneert als intermediair om tot oplossingen te komen. Ecologisch baggeren Nico Broodbakker van Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR) sprak namens het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht over ecologisch baggeren, ofwel het voorkomen van schade aan planten en dieren met baggerwerk. Nico verwijst naar de Nota Natuurvriendelijk Onderhoud van het hoogheemraadschap en DWR waarin richtlijnen worden gegeven. De nota is op te vragen bij het secretariaat van Baggernet (
[email protected]). In de stad is ecologisch baggeren minder haalbaar omdat de baggerspecie meestal (zwaar) vervuild is. Maar in stadsparken is nog wel wat schade te beperken. In landelijk gebied kan wel een hoop schade aan planten en dieren voorkomen worden. Wat goed is voor planten, is goed voor de waterkering want planten hebben een stabiliserende functie. Er zijn drie ambitieniveaus te onderscheiden: - Natuurgebieden en ecologische verbindingszones - Recreatieplassen, agrarisch grasland - Landbouwgebieden Per niveau wordt er advies gegeven over frequentie (zo min mogelijk) en tijdstip (afhankelijk van bioritme) van baggeren. Ook voor de wijze van baggeren wordt advies gegeven: varieer in diepte zodat er vluchtplekken voor dieren zijn, deponeer de bagger niet op het schuine talud want daar groeien juist de zeldzame plantjes. Gebruik zo klein mogelijke baggerschepen – de scheepsschroef maakt een hoop stuk – en pas slibschermen toe bij verontreinigde baggerspecie. Het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht probeert een planning voor baggerwerk te maken, waarbij clusters gecreëerd worden met bepaalde eigenschappen waarbij een baggeradvies (tijdstip en methode) gegeven wordt. Wat betreft kosten van ecologisch baggeren: het blijkt dat deze niet persé hoger zijn vergeleken met klassieke methoden. Proefboerderij Oostwaardhoeve Peter Goedbloed, bedrijfsleider Oostwaardhoeve, schetste het ontstaan en de ontwikkeling van de Oostwaardhoeve. In 1930 is de Wieringermeer drooggelegd. De Oostwaardhoeve is in 1934 gebouwd, en functioneerde aanvankelijk als Joods werkdorp. In 1941 is de boerderij in gebruik genomen als proefboerderij van de Dienst Landbouwkundig Onderzoek. In de loop der tijd zijn veel proefprojecten uitgevoerd die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de landbouw in Nederland. Sinds 1996 vindt samenwerking plaats met De Vries & Van de Wiel en het Staring Centrum in het project EuroJoule.
Verslag themadag Baggernet 11 juni 2003, blz. 3
Energie Uit Reiniging van Onderwaterbodems - EuroJoule Arnoud Ursem, projectleider bij De Vries & van de Wiel, vertelde over het onderzoek dat sinds 1996 op de Oostwaardhoeve wordt verricht, waarbij teelt plaatsvindt van energiegewassen in combinatie met extensieve landfarming. Op 30 hectare terrein wordt baggerspecie t/m klasse 4 en grondreinigingsresidu toegepast. Hierop worden wilgen geteeld. De wilgen doorwortelen de bodem goed – de bagger droogt goed in en er is weinig ziektedruk. De resultaten van de landfarming zijn goed, er is een forse afname van gehalte aan minerale olie. De kwaliteit van grondwater, percolaat en ondergrond wordt niet beïnvloed. De aanpak is kosteneffectief en de locatie kan een flink aanbod aan baggerspecie verwerken – enige nadeel is de aanvoerroute: de Oostwaardhoeve ligt niet centraal dus transportkosten zijn aan de hoge kant. Gezien echter de ligging langs het Waardkanaal, zou aanvoer per schip dit nadeel moeten kunnen ondervangen. De afzet van biomassa heeft een imagoprobleem (“verontreinigd”). Dit jaar wordt de eerste partij grond afgezet. Een uitbreiding tot 100 hectare is aangevraagd. Conclusie is dat de methode goed inpasbaar is in de inrichting en het gebruik van het landschap en dat deze een belangrijke bijdrage geeft aan de oplossing van de baggerproblematiek.
Proefboerderij Oostwaardhoeve
Verslag themadag Baggernet 11 juni 2003, blz. 4
Nieuwtjes voor en door Baggernetters Op themadagen van Baggernet krijgen deelnemers gelegenheid nieuwe initiatieven of ontwikkelingen te melden. Deze keer werden de volgende mededelingen gedaan: -
Nota Natuurvriendelijk Onderhoud (Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht / DWR) op te vragen bij secretariaat Baggernet:
[email protected]
-
Agrarische Natuurvereniging Waterland is in 1997 gestart met het project Levende Boerensloten. Onderdeel van het project was het experimenteren met de baggerpomp. Dit is een groot succes geworden: de sloten komen mooi op diepte en de methode is zeer voorzichtig voor het slootleven en planten in de slootkant. Bovendien zijn de boeren enthousiast over de inpasbaarheid. Vanwege dit succes wordt verkend of het mogelijk is het gebruik van de pomp op te schalen – hiertoe is een project “Baggerboeren” van start gegaan. Voor meer info: Cindy Brak, email
[email protected]
-
Baggerspeciestort Kaliwaal is recent in gebruik genomen. Klasse 3-4 specie uit heel Nederland is hier welkom. Voor meer info kunt u binnenkort terecht op: www.kaliwaal.nl
-
Een punt uit het TienJarenScenario Waterbodems dat is opgepakt is bagger- en bodembeheer waarbij aandacht voor ontwikkeling van nieuw verspreidingsbeleid, bagger als bodem, regelgeving, koppeling tussen droog en nat. Dit project “Bagger en Bodem” hoopt eind 2003 de eerste resultaten te kunnen melden.
-
Een ander initiatief dat uit het TJS is voortgekomen is project “Athene” waarin nieuwe saneringsdoelstellingen worden ontwikkeld. Begin 2004 zal de projectgroep advies uitbrengen. Nog meer projecten in dit kader: * Depot+: onderzoeken van mogelijkheden om depots interregionaal te benutten; Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA): een analyse om inzicht te krijgen in de kosten en baten van baggeren; * Wet belasting op milieugrondslag (Wbm): het ontmoedigen van storten van reinigbare baggerspecie; * Zoute specie: de mogelijkheden nagaan voor verspreidbare en niet-verspreidbare zoute baggerspecie. Overall-doel is om tussen nu en 2005 de regelgeving rond bagger te vereenvoudigen.
-
Verschil tussen bagger verwerken en storten kan verholpen worden door de Stimuleringsregeling Verwerking Baggerspecie (SVB). De SVB werkt eenvoudiger dan u misschien denkt. Zie www.svb.novem.nl
-
Door kaarten te gebruiken waarop informatie staat over de verspreiding van zware metalen en organische microverbindingen in een groot gebied, kan exact worden berekend hoeveel verontreinigde specie moet worden afgevoerd. Daardoor hoeft per saldo minder bagger te worden verwijderd, en dat betekent kostenbesparing. Bij deze nieuwe techniek wordt de samenstelling van de bodem onderzocht door een sonde over de rivierbodem te slepen. Het onderzoek naar deze techniek werd in opdracht van RIZA uitgevoerd – en de resultaten zijn veelbelovend: de te verwijderen baggerspecie die met traditioneel verkennend onderzoek aan de hand van sedimentmonsters bepaald wordt bedraagt 2x zoveel. Meer info: www.medusa-online.com
-
Melding werd gemaakt van 2 projecten i.k.v. hergebruik van baggerspecie: * toepassing bij aanleg snelwegen (ophoging) * nieuw project: wegen naar de toekomst: een multifunctionele weg die o.a. gebruikt wordt om specie te reinigen. Oproep aan allen: kom met ideeën voor de ‘reinigende weg’! Meer info bij:
[email protected]
Verslag themadag Baggernet 11 juni 2003, blz. 5
Excursie proefboerderij Oostwaardhoeve De themadag werd afgerond met een excursie op boerenkarren over het terrein van de proefboerderij.
Aanvang excursie: opstapplaats
Zo’n 5 stuks tractor-aanhanger combinaties vervoerden de 150 deelnemers
Door experts van de Oostwaardhoeve werd toelichting gegeven op de activiteiten van de proefboerderij.
