Veiligheid van Speelterreinen

MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN

BESTUUR KWALITEIT EN VEILIGHEID Afdeling Veiligheid Dienst Productveiligheid

Veiligheid van Speelterreinen Veel Voorkomende Vragen (Frequently Asked Questions)

Inhoudstafel

I. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

De Europese Normen (EN) - Het Koninklijk Besluit (KB) Wat zijn de Europese Normen ? Wie maakt de Europese Normen ? EN 1176 en EN 1177: hoe zit het met al die cijfers ? Waar vind ik de normen ? Is er een verschil tussen DIN en EN ? Wat als er niets in de normen vermeld staat over een bepaald onderdeel ? Wat met oudere speeltoestellen met een andere norm dan de Europese Normen ? Wat is het verschil tussen wetgeving en normen ? Zijn de Europese normen wettelijk verplicht ? Is het Koninklijk Besluit de toepassing van de Europese Normen ? De bijlage van het Koninklijk Besluit, wat is dat precies ? Is de wetgeving rond veilige speelterreinen een gewestelijke of een federale materie ? Moet een “gemeente” de normen opleggen bij openbare aanbestedingen ?

Risicoanalyse Wanneer moet de uitbater een risicoanalyse opstellen ? Wanneer moet de uitbater een risicoanalyse uitvoeren ? Op welke manier kan de uitbater een risicoanalyse uitvoeren ? Kan een risicoanalyse door derden worden uitgevoerd ? Kan de uitbater vrijgesteld worden van een risicoanalyse van het speelterrein ? Wat is het verschil tussen gevaar en risico ? Moeten bestaande speeltoestellen gekeurd worden ? Hoe lang blijven de speeltoestellen en het speelterrein veilig na het uitvoeren van de risicoanalyse ? Kan de uitbater preventiemaatregelen nemen die afwijken van de norm ? Wat staat er in het onderhoudsschema ? Wat is het verschil tussen regelmatig nazicht, onderhoud en periodieke controle? Wat is de minimale frequentie van regelmatig nazicht voor een speelgelegenheid op een kampeerterrein? Moeten reparaties aan speeltoestellen uitgevoerd worden met originele onderdelen van de leverancier ? Mag de uitbater zelf bepaalde onderdelen vervangen?

III. Speeltoestellen – sporttoestellen 1. 2. 3. 4.

Wat zijn speeltoestellen volgens de toepassing van het Koninklijk Besluit ? Wanneer is een toestel een sporttoestel of een speeltoestel ? Is bij elk speeltoestel een verklaring van conformiteit met de Europese Normen verplicht ? Moeten alle speeltoestellen verankerd worden aan de bodem ?

1

5. De toestellen zoals bankjes, EHBO-huisjes, vuilnisbakken op een speelterrein, horen die bij dit Koninklijk Besluit ? 6. Wat moet er gebeuren met de veiligheid van verlichtingspalen , elektriciteitskabines, ... ? 7. Is een Vliegende Hollander veilig ? 8. Zijn skatepistes sport- of speeltoestellen ? 9. Is een fitnessparcours naast het speelterrein nog mogelijk ? 10. Is een pony-parcours een deel van een speelterrein ? 11. Wat gebeurt er met elektrische schud- of wiebeltoestellen ? 12. Vallen kinderfietsen ook onder de toepassing van het Koninklijk Besluit ?

IV. Tijdelijke speeltoestellen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

V. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Wat is een tijdelijk toestel ? Wanneer is een tijdelijk toestel een speeltoestel ? Wat is “tijdelijk” ? Kunnen er nog toestellen worden tentoongesteld op beurzen ? Mag de scouting haar “tijdelijke” speeltoestellen blijven bouwen? Wat met een tijdelijk opgebouwd speelterrein vb. tijdens een schoolfeest ?

Speelterrein Wanneer heb je een speelterrein ? Wie valt allemaal onder mogelijke 'speelterreinuitbaters' ? Wat zijn speelterreinen volgens de toepassing van het Koninklijk Besluit ? Is een kleuterklas met een zandbak of fietsjes ook een speelterrein ? Is een terrein zonder speeltoestellen ook een speelterrein ? Wat als kinderen bij vriendjes thuis gaan spelen, is dit dan een speelterrein ? Moeten de initiatieven voor buitenschoolse opvang, dus ook onthaalmoeders voldoen aan dit Koninklijk Besluit ? Is een speelstraat een speelterrein ? Wat kan (moet) de gemeente doen aan speeltoestellen die geplaatst zijn door bewoners zelf ? Kan een zwembad ook een speelterrein worden ? Waar moet de uitbater een ongeval dat in het zwembad gebeurt melden ? Waar ligt de grens van het speelterrein ? Tot hoever gaat een speelterrein bij een niet-afgebakend terrein ? Voor speelterreinen en alles wat er behalve speeltoestellen nog opstaat zijn er geen normen. Hoe kan de uitbater dan inschatten of iets veilig is of niet? Is een hoogteparcours een speelterrein ? Zijn honden toegelaten op een speelterrein?

VI. De uitbater 1. Wie is de uitbater ? 2. Moet de uitbater ook de kosten op zich nemen van het laten veilig maken van het speelterrein?

2

VII. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Wat is het verschil tussen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid ? Wie is verantwoordelijk voor speeltoestellen? Wie is verantwoordelijk als de uitbater de inspecties uitbesteedt? Hoe kan de uitbater bewijzen dat hij al het mogelijke gedaan heeft voor een veilig speelterrein ? In welke mate zijn de uitbater en fabrikant aansprakelijk voor ongevallen die zich voordoen met een speeltoestel? Verplicht het Koninklijk Besluit een verzekering ? De schoolspeelplaats met speeltoestellen wordt verhuurd aan jeugdwerking of een socioculturele vereniging. Wie is dan de uitbater? Waar ligt de verantwoordelijkheid bij een uitleendienst van speeltoestellen? Wat is voorzienbaar gebruik ?

VIII. Bordjes 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Wat zijn de verschillende bordjes op een speelterrein ? Wat is een alfanumerieke identificatie ? Welke bordjes zijn verplicht ? Mag of moet de uitbater zijn telefoonnummer op het bordje zetten ? Kan de uitbater op zijn speelterrein koordjes aan kleding verbieden? Waar staat het bordje van de uitbater in een school of bij onthaalmoeders ? In welke taal moet een tekst geschreven zijn ? Mogen er nog bordjes staan zoals “het bestuur is niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen” ?

IX. Logboek 1. Moet de uitbater een administratie bijhouden ? 2. Is een logboek verplicht ?

X. 1. 2. 3. 4. 5.

Meldingsplicht Op welke manier moet de uitbater de meldingsplicht vervullen ? Wie kan melden ? Wie moet melden ? Wat moet de uitbater melden, wat niet ? Wat is het nut/ doel van de meldingsplicht ?

XI. Overgangstermijnen 1. 2. 3. 4.

Gelden er overgangstermijnen voor speelterreinen ? Wat is een bestaand speelterrein ? Gelden er overgangstermijnen voor bordjes ? Zijn er uitzonderingen op de overgangstermijnen ?

3

XII. Keuring van de toestellen 1. 2. 3. 4. 5.

Is een verklaring van overeenstemming met de norm noodzakelijk ? Wat doe je met toestellen die goedgekeurd zijn volgens een oude norm ? Wat staat er in de handleiding van een speeltoestel ? Moeten speeltoestellen, zoals bedoeld in het Koninklijk Besluit, een CE-markering hebben ? Kunnen onthaalmoeders of kinderdagverblijven speeltoestellen met een CE-markering plaatsen ?

XIII. Inspectie - overheid – keuringsinstellingen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Worden er preventieve inspecties gedaan ? Hoe groot is de kans op inspectie ? Kunnen er straffen worden gegeven ? Wordt er na elke melding een inspectie gedaan ? Kan een inspectie aangevraagd worden door een ouder ? Zijn er “erkende” instellingen voor het keuren van speelterreinen ? Wat is een geaccrediteerde instelling ? Mogen buitenlandse keuringsinstellingen in België speelterreinen controleren ?

XIV. Ondergrond 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Wat is de bedoeling van een valdempende ondergrond ? Wat is het uitgangspunt voor een valdempende ondergrond ? Wat is de HIC-waarde ? Moet er onder alle schommels zand liggen? Wat zijn de voor- en nadelen van rubbertegels ? Mag een rubberen ringmat onder een schommel worden gelegd om het uitslijten van de ondergrond tegen te gaan?

XV. Diversen 1. Hoe wordt vervuiling in een zandbak bepaald? 2. Welke houtbeschermende producten kunnen gebruikt worden voor een speeltoestel? 3. Mogen er barsten zijn in een houten speeltoestel ?

4

I.

De Europese Normen (EN) - Het Koninklijk Besluit (KB)

1. Wat zijn de Europese Normen ? De normen zijn technische richtlijnen die een bepaald veiligheidsniveau beschrijven. Ze houden rekening met onder andere de verbindingen, openingen, materialen van speeltoestellen evenals de ondergrond en de ruimte rond de toestellen. 2. Wie maakt de Europese Normen ? De Europese Normen worden samengesteld door de normencommissie. Dat is een commissie van alle Europese lidstaten die samen de technische richtlijnen maken voor onder andere speeltoestellen. De normencommissie is te benaderen via het Belgisch Instituut voor Normalisatie. Voor vragen kan men bij hen terecht. 3. EN 1176 en EN 1177: hoe zit het met al die cijfers ? EN staat voor Europese normen, daarachter staat het volgnummer. EN 1176 heeft betrekking op speeltoestellen en EN 1177 op bodemmaterialen. EN 1176 heeft 7 delen: deel 1 bevat algemene eisen voor alle speeltoestellen. Delen 2 tot en met 6 bespreken aanvullende eisen voor specifieke toestellen. Deze normen omschrijven veel gedetailleerder dan de wet hoe je veiligheid kunt beoordelen; daarom hanteren producenten en keuringsinstanties graag deze normen. Ook voor uitbaters is een deel van de normen interessant: de Europese norm EN 1176 deel 7 betreft plaatsing, controle, onderhoud en gebruik van het speeltoestel. Naar de andere delen zullen uitbaters, als ze niet zelf een toestel gaan bouwen, veel minder hoeven te kijken. 4. Waar vind ik de normen ? Normen worden in België enkel verkocht door het Belgische Instituut voor Normalisatie (BIN). Je kan de normen kopen of ter plaatse gratis raadplegen. 5. Is er een verschil tussen DIN en EN ? Er is geen verschil meer tussen deze normen. Duitsland: DIN 1176 en DIN 1177 Frankrijk: AFNOR 1176 – AFNOR 1177 6. Wat als er niets in de normen vermeld staat over een bepaald onderdeel ? Normen zijn pas hanteerbaar als ze er zijn. Als de normen er niets over zeggen, dan mag het wel. 7. Wat met oudere speeltoestellen met een andere norm dan de Europese Normen ? Deze toestellen worden dan nagekeken. Er moet een risicoanalyse gebeuren voor alle afwijkende punten met de huidige normen. 8. Wat is het verschil tussen wetgeving en normen ? De wetgeving is door de overheid vastgesteld en normen zijn gezamenlijk door belanghebbenden geschreven. Nog een verschil: iedereen moet aan de wetgeving voldoen. De Europese Normen zijn instrumenten om de uitbater of de fabrikant te helpen om alles veilig te maken en mogen dus gebruikt worden om aan te tonen dat iets veilig is. 9. Zijn de Europese normen (EN) wettelijk verplicht ? De EN zijn NIET wettelijk verplicht. Afwijken van de norm mag. Het Koninklijk Besluit (KB) legt een bepaald veiligheidsniveau op. Het KB verplicht de overeenkomst met een norm NIET. Als men de EN volgt, dan voldoet dat toestel aan het veiligheidsniveau. De uitbater kan een speelterrein ook veilig maken zonder deze EN te volgen. Maar dan moet hij dat wel kunnen aantonen aan de hand van een risicoanalyse.

5

De gemakkelijkste manier om aan te tonen dat het veiligheidsniveau bereikt is, is wel degelijk de overeenstemming aantonen met de bepalingen van de norm. Voor speeltoestellen die voldoen aan de EN moet de uitbater geen risicoanalyse uitvoeren. 10. Is het Koninklijk Besluit (KB) de toepassing van de Europese Normen ? Neen. Het KB legt een bepaald veiligheidsniveau op. Als de uitbater de normen volgt, dan voldoet dat toestel aan het veiligheidsniveau. Als hij de normen niet volgt, dan moet hij aan de hand van een risicoanalyse kunnen aantonen dat hij minstens hetzelfde veiligheidsniveau bereikt. De uitbater is niet verplicht om de Europese Normen te volgen. 11. De bijlage van het Koninklijk Besluit, wat is dat precies ? Dit is geen verduidelijking van de Europese Normen. De bijlage helpt de uitbater bij het uitvoeren van de risicoanalyse en geeft aan waar mogelijke gevaren kunnen zitten. Aan de hand van de gevaren kan de uitbater beslissen of het speelterrein en de speeltoestellen veilig zijn. 12. Is de wetgeving rond veilige speelterreinen een gewestelijke of een federale materie ? Het Koninklijk Besluit is een uitvoeringsbesluit van de wet van 9 februari 1994 betreffende de veiligheid van de consumenten en is een federale wetgeving. Het besluit is dus van toepassing op het ganse grondgebied van België. 13. Moet een “gemeente” de normen opleggen bij openbare aanbestedingen ? Neen. Het is wettelijk niet verplicht om de normen te volgen. Er worden minimale voorwaarden opgelegd. Een gemeente is een klant voor de aankoop van speeltoestellen en kan dus zelf meer eisen stellen dan wat wettelijk verplicht is.

6

II.

Risicoanalyse

1. Wanneer moet de uitbater een risicoanalyse opstellen ? Alle toestellen die gekeurd zijn volgens de Europese Normen (EN) moeten geen risicoanalyse ondergaan. Alle speeltoestellen die niet voldoen aan de EN norm moeten een risicoanalyse ondergaan. Er zijn geen Europese Normen voor het speelterrein. Dat wil dus zeggen dat de uitbater altijd een risicoanalyse van het speelterrein moet maken. Een speelterrein waar enkel speeltoestellen staan die voldoen aan de EN, moet ook een risicoanalyse ondergaan. 2. Wanneer moet de uitbater een risicoanalyse uitvoeren ? De uitbater hoeft slechts één risicoanalyse uit te voeren. Het moet dus niet jaarlijks worden herhaald. Tijdens het periodiek onderhoud wordt wel verondersteld een update van deze risicoanalyse te doen. Indien echter nieuwe toestellen worden geplaatst, een nieuwe lay-out ontstaat, ingrijpende wijzigingen gebeuren (terrein, toestel, type uitbating, ), dan moet de uitbater een aangepaste risicoanalyse uitvoeren. 3. Op welke manier kan de uitbater een risicoanalyse uitvoeren ? Er bestaat veel literatuur over risicoanalyse. De Europese norm EN 1050 geeft een technische uitleg over de risicoanalyse. Een eenvoudige uitleg over het uitvoeren van een risicoanalyse staat beschreven in het handboek rond veiligheid van speelterreinen van het Ministerie van Economische Zaken. 4. Kan een risicoanalyse door derden worden uitgevoerd ? Ja. Ook al wordt een risicoanalyse uitgevoerd door derden, de uitbater blijft in de eerste plaats verantwoordelijk voor de uitgevoerde analyse. 5. Kan de uitbater vrijgesteld worden van een risicoanalyse van het speelterrein ? Neen. Er zijn geen Europese Normen voor het speelterrein. Dat wil dus zeggen dat de uitbater altijd een risicoanalyse van het speelterrein moet maken. 6. Wat is het verschil tussen gevaar en risico ? Een gevaar is een mogelijke bron van fysiek letsel of aantasting van de gezondheid. Een gevaar ligt aan de oorspong van een risico. Een risico is de kans dat er schade optreedt rekening houdend met de omvang van de schade. Een kort voorbeeld: eenzelfde speeltoestel wordt op 2 verschillende plaatsen geïnstalleerd, op een school en op een speelterreintje van een woonwijk. Het toestel op school zal maar enkele uren per dag gebruikt wordt door veel kinderen tegelijkertijd. Het toestel in de woonwijk zal meerdere uren per dag gebruikt worden door enkele kinderen. Bij het toestel op school is het risico groter omdat de kans op schade groter is. 7. Moeten bestaande speeltoestellen gekeurd worden ? De uitbater moet controleren of een speeltoestel veilig is. Dit hoeft geen keuring door derden te zijn. Dit kan in eigen beheer bepaald worden. Er zijn particuliere instanties die bestaande speeltoestellen “keuren” en een advies geven over de veiligheid. 8. Hoe lang blijven de speeltoestellen en het speelterrein veilig na het uitvoeren van de risicoanalyse ? Het toestel en het speelterrein blijven in principe veilig zolang er niets verandert aan het concept en zolang het toestel en het terrein steeds onderhouden worden. Eigenlijk is een risicoanalyse een momentopname. Je moet er dus mee rekening houden dat de situatie op elk moment kan veranderen. Bijvoorbeeld door slecht onderhoud, extreme weersomstandigheden, vandalisme, …

7

Om deze redenen worden ook het regelmatig nazicht, onderhouds- en periodieke controles in de Europese norm beschreven. 9. Kan de uitbater preventiemaatregelen nemen die afwijken van de norm ? De Europese normen zijn NIET wettelijk verplicht. Afwijken van de norm mag dus. Het Koninklijk Besluit (KB) legt een bepaald veiligheidsniveau op. Het KB verplicht de overeenkomst met een norm NIET. De zeshoekschommel is hier een voorbeeld van. Deze schommel heeft een overlapping van de valzones binnen de zeshoek. Oplossing : aanbrengen van banden op de zitvlakken zodat naar voor afspringen quasi onmogelijk wordt. 10. Wat staat er in het onderhoudsschema ? In het schema staat duidelijk op welk moment de uitbater het regelmatig nazicht, het onderhoud en de periodieke controles plant en uitvoert. 11. Wat is het verschil tussen regelmatig nazicht, onderhoud en periodieke controle? De volgende periodes zijn relatief en eerder indicatief. De frequentie van het regelmatig nazicht, het onderhoud en de periodieke controles zijn afhankelijk van de risicoanalyse en de situatie van het speelterrein. De uitbater kan het best rekening houden met de Europese Normen en de informatie van de fabrikant. Regelmatig nazicht gebeurt dagelijks of wekelijks met de bedoeling om het speelterrein en de toestellen na te kijken op gevolgen van intensief gebruik, vandalisme of weersomstandigheden. De uitbater let vooral op netheid, bodemafwerking, ontbrekende delen, scherpe hoeken, … Het onderhoud gebeurt elke maand of elk trimester. Dan wordt gekeken naar de correcte werking, de stabiliteit en de algemene slijtage van het speeltoestel. De periodieke controle gebeurt jaarlijks en is bedoeld om het algemeen veiligheidsniveau van het speelterrein, de toestellen, de funderingen en de bodem na te kijken. De uitbater bekijkt roest, rot, te herstellen onderdelen, uit te voeren herstellingen, … 12. Wat is de minimale frequentie van regelmatig nazicht voor een speelgelegenheid op een kampeerterrein? Dit is niet zomaar te beantwoorden. Dit is onder andere afhankelijk van de geplaatste speeltoestellen, de gebruiksintensiteit van de toestellen en de omgeving. Het is aangeraden om te starten met een hoge frequentie ( b.v. dagelijks) en die langzaam af te bouwen tot de frequentie die voor dat terrein geschikt blijkt te zijn. 13. Moeten reparaties aan speeltoestellen uitgevoerd worden met originele onderdelen van de leverancier ? Het besluit legt hierover geen verplichtingen op aan de uitbater. Het is wel mogelijk dat garantiebepalingen vervallen op het moment dat de uitbater andere materialen gebruikt. 15. Mag de uitbater zelf bepaalde onderdelen vervangen? Het besluit legt hierover geen verplichtingen op aan de uitbater. Het is mogelijk dat garantiebepalingen vervallen op het moment dat de uitbater kiest in eigen beheer reparaties uit te voeren.

8

III. Speeltoestellen – sporttoestellen 1. Wat zijn speeltoestellen volgens de toepassing van het Koninklijk Besluit ? Dit zijn speeltoestellen: een schommel, een glijbaan, een zandbak, een wipplank, maar ook een ballenbad, go-karts, mini-pedalo’s, minifietsjes voor kinderen, een springkasteel, “skateboard” toestellen, glijbanen in zwembaden … 2. Wanneer is een toestel een sporttoestel of een speeltoestel ? Om te bepalen of iets een speeltoestel is, dient men naar de definitie te kijken. Als de toestellen zich op een speelterrein bevinden, is het zelfs niet relevant om te weten of het gaat om speeltoestellen. Het volledige speelterrein met alle toestellen erop moet veilig zijn. Definitie speeltoestel: - product bestemd voor vermaak of ontspanning - ontworpen of bestemd om te worden gebruikt door personen die de leeftijd van 18 jaar nog niet hebben bereikt - waarbij uitsluitend gebruik wordt gemaakt van zwaartekracht of van fysische kracht van de mens - collectief gebruik - tijdelijk of blijvend Toestellen bedoeld voor volwassenen vallen niet onder dit Koninklijk Besluit. Alle toestellen die niet de bedoeling hebben dat kinderen er op spelen zijn geen speeltoestellen (verlichtingspalen, bankjes, …). Sporttoestel: Dit is een toestel waarvoor speciale 'sport'- normen zijn vastgelegd. De normen voor sporttoestellen zijn te verkrijgen bij het Belgisch Instituut voor Normalisatie. OPGELET: Afhankelijk van de plaatsing van sommige sporttoestellen of andere toestellen op het speelterrein worden deze toestellen speeltoestellen en vallen dus onder het Koninklijk Besluit van veilige speelterreinen en speeltoestellen. Voor alle duidelijkheid: Een sporttoestel is een sporttoestel indien het voldoet aan de eigen norm voor sporttoestellen. Maar, een sporttoestel dat - midden op een speelterrein is geplaatst, - geen duidelijke afscheiding heeft met de andere speeltoestellen, - gebruikt wordt door de kinderen als speeltoestel om op te spelen - en niet echt bedoeld is om er 'echte' sportactiviteiten mee te ontwikkelen wordt een speeltoestel en valt dus onder het Koninklijk Besluit. Een sporttoestel kan dus wel op een speelterrein staan en ook als sporttoestel worden bekeken indien - er wel een duidelijke afscheiding is met de andere speeltoestellen (door omheining of in de ruimte) - en gebruikt wordt om effectief te sporten. Een belangrijk criterium om deze toch wel wazige zone te onderscheiden is OBSERVATIE. Observeer de kinderen. Op welke manier maken zij gebruik van het speelterrein ? Gebruiken zij de voor sport bedoelde toestellen eigenlijk als speeltoestel ?

9

Dan moet de uitbater - of het sporttoestel als een speeltoestel bekijken en dan moet het voldoen aan het KB - of door inplanting en afscheidingen duidelijk maken dat het een sporttoestel is en ervoor zorgen dat kinderen het ook op die manier gaan bekijken. Dan valt het sporttoestel niet onder het KB, wel onder de eigen norm. Deze toestellen moeten hoe dan ook 'veilig' zijn. De uitbater moet rekening houden met het feit dat alles draait om veiligheid. Indien kinderen sporttoestellen gebruiken als speeltoestellen dan moet de uitbater ervoor zorgen dat deze toestellen voldoen aan het veiligheidsniveau van speeltoestellen. 3. Is bij elk speeltoestel een verklaring van conformiteit met de Europese Normen verplicht ? Neen, dat hoeft niet. De uitbater kan wel best een toestel kopen met zo’n verklaring, dan moet hij geen risicoanalyse meer uitvoeren voor dat toestel. 4. Moeten alle speeltoestellen verankerd worden aan de bodem ? Het feit of een speeltoestel verankerd is of niet, verandert niets aan het feit dat het een speeltoestel is. De verankering vloeit voort uit een veiligheids- of andere overweging. De definitie stelt zelfs niet dat een speeltoestel op één plaats moet blijven staan. Verplaatsbare speeltoestellen bestaan dus. 5. De toestellen zoals bankjes, EHBO-huisjes, vuilnisbakken op een speelterrein, horen die bij dit Koninklijk Besluit ? Alle toestellen en infrastructuur op een speelterrein dienen veilig te zijn in functie van het voorzienbaar gebruik. Het fundamentele verschil tussen een speeltoestel en andere toestellen is dat deze eersten moeten voorzien zijn van een unieke alfanumerieke identificatie. Hier geldt de regel van het gezond verstand. 6. Wat moet er gebeuren met de veiligheid van verlichtingspalen , elektriciteitskabines, ... ? Gezond verstand zegt dat deze toestellen niet bedoeld zijn als speeltoestellen. Ze moeten dus ook niet voldoen aan de specifieke technische veiligheidsnormen van speeltoestellen. Sommige toestellen en installaties die op een speelterrein aanwezig zijn moeten eventueel voldoen aan verdere specifieke wetgeving zoals het Algemeen Reglement voor Elektrische Installaties (AREI). 7. Is een Vliegende Hollander veilig ? Een vliegende Hollander is een speeltoestel. In principe mag het nog worden geplaatst, maar het is moeilijk om dit technisch 'veilig' te maken. Onveilig aan vliegende Hollander: - vaste staven (ophanging) - zeer grote massa in beweging die heel traag tot stilstand komt Mogelijke preventiemaatregelen: - Technisch: verwijderen van het toestel of veren voorzien aan de scharnierpunten, zodat de kracht van het toestel vermindert - Organisatorisch: een afsluiting zetten met toegang langs 1 kant - Informatie: een bordje zetten met “niet opstappen of afstappen tijdens het schommelen” - Toezicht: er staat altijd iemand bij het toestel 8. Zijn skatepistes sport- of speeltoestellen ? Skate-installaties die op een speelterrein staan of die duidelijk bedoeld zijn voor spel en niet voor (georganiseerde) sport zijn te beschouwen als speeltoestellen volgens de wetgeving. De veiligheid ervan moet dus gegarandeerd worden. Let op, veilig gebruik van skatepistes impliceert persoonlijke beschermmiddelen (PBM’s) die eventueel beschikbaar dienen te zijn. PBM's moeten beschikbaar zijn ter plekke indien het gaat over een 'professioneel uitgebaat terrein' – een commercieel uitgebaat terrein.

10

PBM's moeten niet beschikbaar zijn indien het gaat over speelterreintjes, wijkspeelpleintjes e.d. Er moet dan wel ergens uithangen dat PBM’s verplicht zijn voor de veiligheid. Dit kan door een uithangbord, door een infocampagne in de buurt … 9. Is een fitnessparcours naast het speelterrein nog mogelijk ? De toestellen van een fitnessparcours zijn in principe geen speeltoestellen. Indien ze zich echter op een speelterrein bevinden moeten ze wel degelijk veilig zijn. Indien er verwarring mogelijk is tussen toestellen van het parcours en speeltoestellen dan kunnen ze worden beschouwd als speeltoestellen en moeten ze dus voldoen aan veiligheidsnormen voor speeltoestellen. 10. Is een pony-parcours een deel van een speelterrein ? Neen. Een vast parcours met pony’s is geen speelterrein en ook geen speeltoestel. Er wordt een andere kracht gebruikt dan zwaartekracht of menselijke kracht, namelijk dierlijke. 11. Wat gebeurt er met elektrische schud- of wiebeltoestellen ? De kleine elektrische toestellen voor kleine kinderen om op te zitten en te schudden en die dikwijls werken door middel van een muntstuk zijn géén speeltoestellen aangezien ze elektrisch aangedreven worden. 12. Vallen kinderfietsen ook onder de toepassing van het Koninklijk Besluit (KB) ? Kinderfietsen, peuter en kleuter driewielers op een parcours, in een speelzaal vallen wel degelijk onder de toepassing van dit besluit. Ook kinderfietsen in een kleuterklas worden bekeken als speeltoestellen.

11

IV. Tijdelijke speeltoestellen 1. Wat is een tijdelijk toestel ? Een tijdelijk toestel is een toestel dat gedurende een bepaalde periode wordt geplaatst, opgebouwd en na deze bepaalde periode terug wordt afgebroken. 2. Wanneer is een tijdelijk toestel een speeltoestel ? De tijdelijke toestellen die onder de toepassing van het Koninklijk Besluit vallen: - moeten onder toezicht zijn; - moeten terug worden afgebroken. Er wordt geen absolute termijn gegeven waarbinnen het toestel terug afgebroken moet worden. Tijdelijke toestellen die niet onder de toepassing van het Koninklijk Besluit vallen: - zijn door kinderen als element van hun spel gemaakt; - zijn voor een bepaalde periode opgebouwd; - mogen niet door buitenstaanders worden gebruikt. Dit zijn dan vooral de bouwspeelplaatsen – de jeugdwerkingen. Alhoewel deze toestellen niet als speeltoestellen worden beschouwd, maken ze wel deel uit van het speelterrein en dienen aldus veilig te zijn. Ze vallen ook onder de verantwoordelijkheid van de uitbater. Dit gaat dus niet op voor zelfgemaakte speeltoestellen door volwassenen. Deze speeltoestellen zijn natuurlijk niet verboden, maar het zijn wel degelijk speeltoestellen in de zin van dit besluit. 3. Wat is “tijdelijk” ? Er is geen absolute termijn gegeven voor een tijdelijk speeltoestel. Het moet duidelijk zijn wanneer het speeltoestel terug wordt afgebroken. Dat kan een exacte datum zijn, maar ook het einde van een bepaalde periode (bijvoorbeeld na de zomer, na de zomervakantie). 4. Kunnen er nog toestellen worden tentoongesteld op beurzen ? Ja. Bij deze demonstraties moeten alle veiligheidsmaatregelen worden genomen om de veiligheid van de personen te waarborgen. Als de speeltoestellen niet in overeenstemming zijn met de wetgeving, moet dat duidelijk worden vermeld in de taal of talen van het gebied. 5. Mag de scouting haar “tijdelijke” speeltoestellen blijven bouwen? Ja. Door de scouting in teamverband gebouwde speeltoestellen zijn te vergelijken met de speeltoestellen die op bouwspeelplaatsen worden gebouwd. Als het doel is om de speeltoestellen gezamenlijk (onder toezicht) te bouwen, er even mee te spelen (voor een dag of een weekend) en daarna weer af te breken, dan vallen deze speeltoestellen niet onder de werking van dit besluit. 6. Wat met een tijdelijk opgebouwd speelterrein vb. tijdens een schoolfeest ? Dit wordt een speelterrein en dus valt het onder de toepassing van het Koninklijk Besluit. De regel van het gezond verstand geldt hier echter des te over. Alles wat men doet of aanbiedt, ook op een schoolfeest, moet veilig zijn.

12

V.

Speelterrein

1. Wanneer heb je een speelterrein ? Elk publiek terrein met minstens 1 speeltoestel is een speelterrein en valt dus onder het Koninklijk Besluit. Een publiek terrein is een terrein dat omwille van zijn functie en uitbating toegankelijk is voor publiek. Dit kunnen dus ook privé-clubs zijn. 2. Wie valt allemaal onder mogelijke 'speelterreinuitbaters' ? De uitbater is diegene die het terrein rechtstreeks aanbiedt aan de gebruikers. Hij is verantwoordelijk voor het veilig maken van het terrein. Hij moet ervoor zorgen dat zijn speelterrein voldoet aan de wetgeving. Dit is de verantwoordelijke, de beheerder, de uitbater, de directeur, de gerant van: - een taverne, café, restaurant (horeca) met speeltoestellen - recreatieverblijven - winkelketens (ballenbad) - indoor speeltuinen - scholen - gemeentelijke speelterreinen - kinderdagverblijf - initiatieven voor buitenschoolse opvang - campings - jeugdclubs - sportclubs - speelpleinwerking - hotels - zwembaden met spelinfrastructuur -… 3. Wat zijn speelterreinen volgens de toepassing van het Koninklijk Besluit ? Elke speelruimte met minstens 1 speeltoestel is een speelterrein. Dit zijn allemaal speelterreinen: Binnenspeelterreinen, speelterreinen zonder afdak, zonder omheining, met omheining, kleuterklas met speeltoestellen, enz … 4. Is een kleuterklas met een zandbak of fietsjes ook een speelterrein ? Ja. Een kleuterklas is een deel van een school en heeft dan een ruimte met speeltoestellen. In de kleuterklas wordt altijd onder toezicht gespeeld. 5. Is een terrein zonder speeltoestellen ook een speelterrein ? Neen. Het Koninklijk Besluit stelt duidelijk dat er minstens 1 speeltoestel moet aanwezig zijn om van een terrein een speelterrein te maken. 6. Wat als kinderen bij vriendjes thuis gaan spelen, is dit dan een speelterrein ? Neen, want een privé-tuin wordt niet plots een publiek speelterrein als er andere kinderen komen spelen. In dit geval gaat het over het individueel gebruik van speeltoestellen en dat hoort niet bij het Koninklijk Besluit. 7. Moeten de initiatieven voor buitenschoolse opvang, dus ook onthaalmoeders voldoen aan dit Koninklijk Besluit (KB) ? Een eenvoudig speeltoestel bij een onthaalmoeder zorgt ervoor dat het een speelterrein wordt. Ze vallen dus onder de toepassing van dit KB. Let op, in het geval van onthaalmoeders kan men ervan uitgaan dat er continu toezicht is. De norm gaat ervan uit dat speeltoestellen veilig genoeg zijn dat ze zonder toezicht kunnen gebruikt worden. Voor de praktische invulling werd een brochure gemaakt door Kind en Gezin.

13

8. Is een speelstraat een speelterrein ? Als een straat wordt afgesloten en er speeltoestellen worden geplaatst, dan is het wel degelijk een tijdelijk speelterrein. Er moet dus aan alles worden voldaan in functie van het Koninklijk Besluit. 9. Wat kan (moet) de gemeente doen aan speeltoestellen die geplaatst zijn door bewoners zelf ? Als de speeltoestellen reeds in gebruik zijn voor de publicatie van het Koninklijk Besluit moet de gemeente (mits ze eigenaar of uitbater is van het terrein) ervoor zorgen dat de toestellen veilig zijn en dat het nodige onderhoud gebeurt. De gemeente zal ook een logboek moeten opstellen. 10. Kan een zwembad ook een speelterrein worden ? Ja, dat kan. Bij de gewone uitrusting van een zwembad behoort een springplank en startblokken. De aanwezigheid hiervan maakt van een zwembad geen speelterrein. Zwembaden met glijbanen zijn speelterreinen want de glijbanen zijn speeltoestellen. Ook een plonsbad met enkele speeltoestelletjes valt onder het Koninklijk Besluit (KB). Op dat moment moet het zwembad voldoen aan de normen voor een zwembad als sportinfrastructuur én aan het KB voor veilige speelterreinen. Dat houdt in dat de uitbater voor de glijbaan ook een risicoanalyse moet uitvoeren en een onderhoudsschema moet opstellen. 11. Waar moet de uitbater een ongeval dat in het zwembad gebeurt melden ? Als er een ernstig ongeval of incident gebeurt in een zwembad (als speelterrein), dan moet de uitbater dit melden aan het Ministerie van Economische Zaken. 12. Waar ligt de grens van het speelterrein ? De grens bepalen van een speelterrein is niet altijd even gemakkelijk. In sommige gevallen wordt het speelterrein fysiek begrensd door omheiningen, hagen en dergelijke. In de andere gevallen is er geen duidelijke afbakening. In ieder geval maakt de valruimte en de toestelruimte deel uit van het speelterrein. De ruimte tussen de verschillende toestellen normaal gezien ook. Het kan nuttig zijn om te kijken naar het spel van de aanwezige kinderen om te zien welke ruimte zij spontaan benutten bij hun spel. 13. Tot hoever gaat een speelterrein bij een niet-afgebakend terrein ? Hier gelden de regels van de natuurlijke afbakening of de psychologisch grens. Hier geldt de regel van het gezond verstand en observatie. Indien blijkt dat kinderen dit nabijgelegen of aanpalende terrein ook als speelterrein gebruiken, vanuit het speelterrein, moet de uitbater - ofwel een duidelijke afscheiding maken - ofwel het andere terrein veilig maken, want dan behoort het wel tot het speelterrein. 14. Voor speelterreinen en alles wat er behalve speeltoestellen nog opstaat zijn er geen normen. Hoe kan de uitbater dan inschatten of iets veilig is of niet? Er zijn geen normen voor het speelterrein zelf. Er zijn wel normen voor: - vrije valruimte - valdemping - Inplantingnormen van speeltoestellen ten opzichte van elkaar (minimumafstanden) Inplantingnormen van vuilnisbakjes, bankjes ten opzichte van de toestellen en waar bepaalde speeltoestellen moeten worden ingeplant zijn er niet. Hier geldt de regel van het gezond verstand. 15. Is een hoogteparcours een speelterrein ? Hoogteparcours die bedoeld zijn voor volwassenen, zijn geen speelterreinen. 16. Zijn honden toegelaten op een speelterrein? Honden (en andere huisdieren) kunnen worden toegelaten op een speelterrein. Er mag wel geen verwarring zijn tussen een zandbak en een hondentoilet.

14

VI. De uitbater 1. Wie is de uitbater ? De uitbater is diegene die het terrein rechtstreeks aanbiedt aan de gebruikers. Hij is verantwoordelijk voor het veilig maken van het terrein. Hij moet ervoor zorgen dat zijn speelterrein voldoet aan de wetgeving. Dit is de verantwoordelijke, de beheerder, de uitbater, de directeur, de gerant van: - een taverne, café, restaurant (horeca) met speeltoestellen - recreatieverblijven - winkelketens (ballenbad) - indoor speeltuinen - scholen - gemeentelijke speelterreinen - kinderdagverblijf - initiatieven voor buitenschoolse opvang - campings - jeugdclubs - sportclubs - speelpleinwerking - hotels - zwembaden met spelinfrastructuur -… 2. Moet de uitbater ook de kosten op zich nemen van het laten veilig maken van het speelterrein? - Indien de uitbater ook eigenaar is: ja. - Indien de uitbater geen eigenaar is: Zie contract tussen de eigenaar en de uitbater.

15

VII. Onthaalgezin als uitbater 1. Zijn driewielers en loopfietsjes te bestempelen als speelgoed ? Betekent dit dat ze moeten opgenomen worden in de risico-analyse en dat ze allemaal genummerd moeten worden ? Driewielers, loopfietsjes en andere kinderfietsjes zijn te beschouwen als speeltoestellen in de zin van het koninklijk besluit betreffende de uitbating van speelterreinen (hierna ‘het besluit’). Zoals eerder opgemerkt kunnen we echter stellen dat ze voldoen aan de veiligheidseisen van het besluit als ze voldoen aan de veiligheidseisen voor speelgoed. Er is dan geen verdere risico-analyse noodzakelijk voor deze producten. Wel is het zo dat bij de algemene risico-analyse van het speelterrein rekening zal moeten worden gehouden met het feit dat de kinderen met deze toestellen autonoom kunnen rijden. Bijzondere aandacht moet worden gegeven aan mogelijke open deuren, hoogteverschillen, trappen en de andere bereikbare delen van het huis. Ook de tuin zal in dit licht moeten worden bekeken, indien het mogelijk is dat de kinderen toegang hebben tot deze tuin. Het aanbrengen van een unieke identificatie per fietsje is verplicht. 2. Verplaatsbare glijbanen, wippen, schommels, klimtorens zijn dit speeltoestellen ? Welke ondergrond moet in de risico-analyse worden bekeken ? Die toestellen/producten die niet bedoeld zijn om zich mee voort te bewegen, maar die zo klein zijn of zo licht van contructie zijn dat een peuter ze zelf gemakkelijk kan verplaatsen, worden beschouwd als speelgoed. De andere toestellen daarentegen worden, ook al zijn ze niet verankerd, beschouwd als speeltoestellen. Zoals eerder opgemerkt kunnen we echter stellen dat ze voldoen aan de veiligheidseisen van het besluit als ze voldoen aan de veiligheidseisen voor speelgoed. Er is dan geen verdere risico-analyse noodzakelijk voor deze toestellen. Wel is het zo dat de aanwezige ondergrond zal moeten worden geëvalueerd. Deze dient aangepast te zijn aan de aanwezige vrije valhoogtes. Omdat deze toestellen meestal een kleine vrije valhoogte hebben, kan -buitenshuis- gras of zand volstaan en -binnenshuis- een ondergrond met beperkte valdempende eigenschappen zoals tapijt, kunststofspeeltegels en dergelijke. Beton en stenen tegels voldoen niet. 3. Een onthaalmoeder leent tijdelijk speeltoestellen van de speel-o-theek, bijv. een glijbaan uit kunststof. Wie is de uitbater van dit speeltoestel. Wie doet de risico-analyse ? Wie is aansprakelijk bij een ongeval met dit toestel ? Waar moet het logboek liggen ? Een onthaalouder is de uitbater van alle speeltoestellen die hij/zij ter beschikking stelt van de kinderen. Het doet er niet toe of deze toestellen tijdelijk of permanent zijn opgesteld, noch of ze aangekocht, geleend of gehuurd zijn. De onthaalouder dient er dan ook voor te zorgen dat aan alle wettelijke verplichtingen aangaande deze toestellen wordt voldaan. Het is dan ook aangeraden om over deze tijdelijk geleende speeltoestellen (schriftelijke) afspraken te maken met de speel-o-theek. Het volgende wordt voorgesteld: - het regelmatig (dagelijks) nazicht wordt uitgevoerd door de onthaalouder, eventueel aan de hand van een controlelijst die bij het toestel werd meegeleverd; - het onderhoud wordt uitgevoerd door de speel-o-theek, telkens het toestel terug in hun bezit komt; - de periodieke controle (jaarlijks) wordt uitgevoerd door of in opdracht van de speel-o-theek.

16

Op het ogenblik dat een speeltoestel wordt verhuurd aan een onthaalouder, wordt er door de speelo-theek volgende informatie meegeleverd: - de handleiding en opstellingsinstructies (verankering, …); - de vereisten met betrekking tot de valhoogte, vrije ruimte en ondergrond; - een logboek met daarin de documenten betreffende de periodieke controles en het onderhoud. De aansprakelijkheid in geval van een ongeval met een speeltoestel wordt geregeld door de toepasselijke bepalingen van het burgerlijk wetboek. De (verdeling van de) aansprakelijkheid zal, na de feiten, worden bepaald door de rechterlijke macht. 4. Moet de onthaalouder de informatie over haar risico-analyse en inspectie bij zich in huis houden of is het voldoende dat de dienstverantwoordelijke deze informatie bewaart op de dienst ? Het besluit stelt dat de uitbater (de onthaalouder) te allen tijde de informatie in verband met de risico-analyse en controle, onderhoud en nazicht ter beschikking dient te houden. In de meeste gevallen betekent dit dat de onthaalouder deze gegevens thuis, ter plaatse, zal moeten bewaren. 5. Mag een onthaalouder struiken met doornen op het speelterrein hebben staan ? Onder bepaalde omstandigheden is het toegelaten om struiken met doornen op het speelterrein (in de tuin) te hebben staan. Op zich is er een zeker risico verbonden aan dergelijke struiken. Het is echter pas als de blootstelling eraan te groot wordt dat dit risico onaanvaardbaar wordt. De blootstelling is groot op plaatsen waar kinderen dikwijls komen en op plaatsen waar kinderen zo actief bezig zijn met spelen dat ze het gevaar niet correct kunnen inschatten. In de praktijk betekent dit meestal dat dergelijke struiken niet kunnen worden toegelaten op uitloopwegen van de speeltoestellen, verbindingswegen en drukke verzamelplaatsen. Dergelijke struiken zouden wel kunnen worden toegelaten op rustige plaatsen of zelfs als afschermingen buiten de normale looproutes. De exacte bepaling van de plaatsen waar doornige struiken wel of niet kunnen worden toegelaten zal gebeuren na de uitvoering van een risico-analyse. 6. Een glijbaan die in het huis van de onthaalouder staat, staat deze op een speelterrein ? Een glijbaan in het huis van een onthaalouder staat op een speelterrein als het gedeelte van het huis waar dit speeltoestel staat, wordt gebruikt om de kinderen te onthalen. In een afgeschermd deel van het huis, of op een afgezonderd deel van de tuin, kunnen speeltoestellen staan die enkel door het gezin van de onthaalouder wordt gebruikt en als dusdanig voor privégebruik bestemd zijn en daardoor niet onder de toepassing van het besluit vallen.

17

VIII. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid 1. Wat is het verschil tussen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid ? De uitbater is verantwoordelijk voor het veilig maken van zijn speelterrein. Indien er toch ongevallen gebeuren, wordt er nagekeken wie daarvoor aansprakelijk is. Dit wordt geregeld door het Burgerlijk wetboek artikel 1382 en volgende. 2. Wie is verantwoordelijk voor speeltoestellen? Op het moment van de verkoop is de verkoper (fabrikant of importeur) verantwoordelijk voor de veiligheid in het ontwerp en de fabricagefase. Tijdens het gebruik van de toestellen is de uitbater verantwoordelijk voor de veiligheid. 3. Wie is verantwoordelijk als de uitbater de inspecties uitbesteedt? De verplichtingen in het besluit zijn opgelegd aan degene die het speeltoestel aanbiedt. Dat is de uitbater. Hij zal aangesproken worden op vastgestelde tekortkomingen. De verantwoordelijkheid blijft altijd bij de uitbater. Hoe hij dit verder wil opnemen met de instantie die de inspecties heeft verricht, wordt geregeld via het burgerlijk wetboek artikel 1382 en volgende. 4. Hoe kan de uitbater bewijzen dat hij al het mogelijke gedaan heeft voor een veilig speelterrein ? De uitbater houdt een correcte administratie bij. Alles rond risicoanalyse, preventiemaatregelen en inspecties en onderhoud moet er in staan. Daaruit zal blijken dat de uitbater al het mogelijke heeft gedaan voor een veilig speelterrein. 5. In welke mate zijn de uitbater en fabrikant aansprakelijk voor ongevallen die zich voordoen met een speeltoestel? Een benadeelde kan een burgerrechterlijke procedure instellen. Daarbij kunnen zowel de uitbater als de fabrikant aansprakelijk gesteld worden. Het ligt voor de hand dat bij het gerechtelijk onderzoek getoetst wordt of de uitbater en/of de fabrikant zich aan de bestaande regelgeving heeft gehouden. 6. Verplicht het Koninklijk Besluit (KB) een verzekering ? Het KB verplicht geen verzekering, maar het wordt wel sterk aangeraden. 7. De schoolspeelplaats met speeltoestellen wordt verhuurd aan jeugdwerking of een socioculturele vereniging. Wie is dan de uitbater? Beide partijen moeten goede afspraken maken rond het nazicht, onderhoud, melden van gebreken, … Deze afspraken kunnen in een contract worden vastgelegd. De uitbater is diegene die het speelterrein rechtstreeks aanbiedt aan de gebruikers. De uitbater kan verschillen afhankelijk van het contract en de periode van huren. De beide partijen moeten hier duidelijk stellen wie de uitbater is. 8. Waar ligt de verantwoordelijkheid bij een uitleendienst van speeltoestellen? De uitleendienst is verantwoordelijk voor de veiligheid van de speeltoestellen. De uitlener is verantwoordelijk voor de veiligheid tijdens het gebruik van de toestellen. 9. Wat is voorzienbaar gebruik ? Denk aan uw eigen kindertijd of KIJK naar de spelende kinderen. Voorzienbaar gebruik is NIET : het door volwassenen als normaal ingeschat gebruik (Zitten op een schommel, glijden op een glijbaan) maar WEL het gebruik dat kinderen er dikwijls normalerwijze van maken. Rechtstaan op een schommel, omhoog klimmen langs een glijbaan is voorzienbaar gebruik.

18

IX. Bordjes 1. Wat zijn de verschillende bordjes op een speelterrein ? Er zijn 3 soorten bordjes met: - naam en adres van de uitbater - alfanumerieke identificatie van de speeltoestellen - reglementen, algemeen advies, informatie Een bord met “gebruik op eigen risico” of iets dergelijks mag er NIET staan. 2. Wat is een alfanumerieke identificatie ? Ieder toestel is voorzien van een identificatie onder de vorm van letters en/of cijfers. Zoals : 1,2,3,4,5 of A,B,C,D, of S1,S2,S3,G1,G2 of iets dergelijks. 3. Welke bordjes zijn verplicht ? De uitbater moet een bordje zetten op zijn terrein met zijn coördinaten erop (naam en adres). Dit wordt het aanspreekpunt voor het ministerie en ouders. Indien de uitbater geen eigenaar is, dan moet de uitbater er toch zijn coördinaten opzetten. Elk speeltoestel heeft een bordje met een alfanumerieke identificatie. 4. Mag of moet de uitbater zijn telefoonnummer op het bordje zetten ? Het plaatsen van een telefoonnummer op het identificatiebord is een goed idee, maar niet verplicht. De uitbater kan ook een e-mail adres vermelden, maar ook dat is niet verplicht. Het is wel nuttig voor een vlotte en directe communicatie. 5. Kan de uitbater op zijn speelterrein koordjes aan kleding verbieden? Ja, dat kan. Het zal de uitbater wel een vals gevoel van veiligheid geven omdat niet alle ongevallen met koordjes gebeuren. Het is een goed idee om de gebruikers van het speelterrein erop te wijzen dat koordjes ergens kunnen blijven hangen. 6. Waar staat het bordje van de uitbater in een school of bij onthaalmoeders ? Een speelterrein moet volgens de wetgeving voorzien zijn van een bordje dat duidelijk de uitbater identificeert. Dit bordje hoeft echter niet exclusief voor het terrein te zijn. Bij een school kan een bord aan de ingang van de school met de naam van de school volstaan, bij een onthaalmoeder de naam op de bel. Het is belangrijk dat het wel degelijk om de uitbater gaat én dat er geen verwarring kan ontstaan over wie het speelterrein nu uitbaat. 7. In welke taal moet een tekst geschreven zijn ? In tweetalige gemeenten en in gemeenten met taalfaciliteiten moeten de twee talen (NederlandsFrans of Frans-Duits) worden gebruikt (talen van het gebied). Er mogen meerdere talen op het bordje staan, dan de taalwetgeving verplicht. Zo is het mogelijk om in sommige buurten de gegevens ook in het Engels of Arabisch op de bordjes te zetten. Het gebruik van icoontjes kan ook nuttig zijn. 8. Mogen er nog bordjes staan zoals “het bestuur is niet verantwoordelijk voor gebeurlijke ongevallen” ? Neen.

19

X.

Logboek

1. Moet de uitbater een administratie bijhouden ? Ja, de uitbater moet op de één of de andere manier kunnen aantonen dat hij verscheidene stappen heeft ondernomen om het speelterrein en de toestellen veilig te maken en te houden. 2. Is een logboek verplicht ? Het bijhouden van een logboek is niet verplicht. Om te voldoen aan het veiligheidsniveau van de norm met betrekking tot onderhoud is één of andere vorm van logboek echter bijna onontbeerlijk. Het logboek hoeft niet per sé op papier, andere informatiedragers zijn toegestaan. Simpele logboeken worden dikwijls geleverd samen met de speeltoestellen. De leverancier kan ook dikwijls een vollediger logboek voorstellen.

XI. Meldingsplicht 1. Op welke manier moet de uitbater de meldingsplicht vervullen ? De uitbater moet zo snel mogelijk een ernstig ongeval of incident melden bij het Ministerie van Economische Zaken. De vorm van de melding is minder belangrijk: per telefoon, per fax, per email, persoonlijk , … Indien de uitbater verzaakt aan de meldingsplicht kan hij worden gesanctioneerd. Minimum gegevens : naam van melder, uitbater, contactpersoon plaats van het speelterrein tijdstip van het incident of ongeval materiele schade, gewonden, doden ? beknopte beschrijving : betrokken toestel, …. 2. Wie kan melden ? Iedereen : ouders – begeleiders – kinderen – EHBO-post – … 3. Wie moet melden ? De uitbater moet steeds melden dat er op zijn speelterrein een ongeval is gebeurd of dat er een situatie zich heeft voorgedaan waarbij een ernstig ongeval had kunnen gebeuren. Op grote speelterreinen moet de uitbater ervoor zorgen dat hij op de hoogte is van ongevallen. Als hier een EHBO-post aanwezig is, kunnen zij de uitbater op de hoogte brengen. 4. Wat moet de uitbater melden, wat niet ? Gebruik hiervoor het gezond verstand. Als de gekwetste naar de dokter of naar het ziekenhuis gaat of als er een journalist langs komt voor het ongeval, dan moet de uitbater het ongeval zeker melden. 5. Wat is het nut/ doel van de meldingsplicht ? De bedoeling van de meldingsplicht is in de eerste plaats NIET om te sanctioneren (strafrechterlijk of burgerrechterlijk). De bedoeling is dat de overheid een beter zicht krijgt op de soorten ongevallen. Eventueel wordt dus een onderzoek ingesteld naar de oorzaken. Als blijkt dat bepaalde oorzaken regelmatig terugkeren of dat bepaalde toestellen specifieke fundamentele veiligheidsfouten vertonen, dan kan er worden ingegrepen. Voorbeelden zijn een specifieke reglementering en informeren van de uitbaters met dergelijke speeltoestellen.

20

XII. Overgangstermijnen 1. Gelden er overgangstermijnen voor speelterreinen ? Ja, er zijn overgangstermijnen voor bestaande speelterreinen. De uitbater heeft tijd tot 1 oktober 2001 om het programma van de risicoanalyse op te stellen. Tegen 1 januari 2002 moet de uitbater de risicoanalyse uitvoeren, preventiemaatregelen treffen voor de ernstige risico’s, een inspectie- en onderhoudsschema opstellen en een regularisatieschema opstellen. Tegen 1 juli 2003 moet de uitbater het regularisatieschema uitvoeren en alle preventiemaatregelen uitvoeren. Indien op een bestaand speelterrein nieuwe toestellen worden geplaatst na de datum van inwerkingtreding van het besluit, dan blijft dit speelterrein toch de ‘status’ van bestaand speelterrein behouden. De overgangsmaatregelen zijn namelijk niet gebonden aan de speeltoestellen, maar aan de speelterreinen. Een uitbater die reeds een bestaand speelterrein uitbaat en op een andere locatie een nieuw speelterrein openstelt, kan geen gebruik maken van de overgangstermijnen voor dit nieuw speelterrein. 2. Wat is een bestaand speelterrein ? Een bestaand speelterrein is een speelterrein dat reeds werd uitgebaat ten laatste de dag voor de inwerkingtreding van het Koninklijk Besluit. 3. Gelden er overgangstermijnen voor bordjes ? Neen. Ook bij bestaande speelterreinen is er GEEN overgangstermijn voor zaken zoals het plaatsen van het bordje. Alles wat niet expliciet is opgenomen in het artikel over overgangstermijnen is voor ALLE speelterreinen ONMIDDELLIJK bij inwerkingtreding van het Koninklijk Besluit van toepassing. 4. Zijn er uitzonderingen op de overgangstermijnen ? Alles wat niet expliciet is opgenomen in het artikel over overgangstermijnen is voor ALLE speelterreinen ONMIDDELLIJK bij inwerkingtreding van het Koninklijk Besluit van toepassing.

21

XIII. Keuring van de toestellen 1. Is een verklaring van overeenstemming met de norm noodzakelijk ? De fabrikanten zijn vrij om hun toestellen al dan niet volgens de norm te maken en te verklaren dat ze eraan voldoen. Het is een pluspunt voor de koper indien een toestel vergezeld is van een verklaring van de fabrikant dat het speeltoestel voldoet aan de normen of, meer algemeen, aan de veiligheidsvereisten van het Koninklijk Besluit. Het is echter niet verplicht. Een CE-markering kan NIET gelden als een verklaring van overeenstemming met Europese veiligheidsnormen voor speeltoestellen. 2. Wat doe je met toestellen die goedgekeurd zijn volgens een oude norm ? Toestellen werden goedgekeurd via bijvoorbeeld DIN (Duitsland), AFNOR (Frankrijk) of BSI (Verenigd Koninkrijk) normen. De huidige normen wijken af van de vroegere. Het Koninklijk Besluit legt echter een bepaald niveau op. Toestellen die voldoen aan (oudere) DIN of AFNOR normen zijn niet noodzakelijk onveilig. Per punt dient de afwijking van de oude normen ten opzichte van de nieuwe normen te worden beschouwd ⇒ risicoanalyse. 3. Wat staat er in de handleiding van een speeltoestel ? Een fabrikant is verplicht om de consument op de hoogte te stellen van gevaren die niet onmiddellijk in te schatten zijn. Dit houdt in dat gegevens zoals valhoogte, benodigde schokdempende eigenschappen van de ondergrond, speciale onderhoudsnoodzakelijkheden en dergelijke dienen te worden vermeld in de handleiding van de fabrikant. 4. Moeten speeltoestellen, zoals bedoeld in het Koninklijk Besluit, een CE-markering hebben ? Neen, speeltoestellen voor collectief gebruik moeten geen CE-markering hebben. Deze markering zegt niets over of het een veilig speeltoestel is of niet. CE wil enkel zeggen dat het een goed ‘speelgoed’ is, maar niet noodzakelijk dat het een goed ‘speeltoestel’ is. Het verschil tussen een speelgoed-schommel en een speeltoestel-schommel is dat de eerste bedoeld is voor individueel gebruik en de laatste voor collectief gebruik. De uitbater moet erop letten bij de aankoop van een toestel (zeker als het een CE-markering draagt) of het (ook) bedoeld is voor collectief gebruik. Hij kan letten op de voorschriften en gebruiksaanwijzingen van de fabrikant. 5. Kunnen onthaalmoeders of kinderdagverblijven speeltoestellen met een CE-markering plaatsen ? Ja, dat is mogelijk als het een veilig speeltoestel is volgens de wetgeving. Het speeltoestel moet dan bedoeld zijn voor collectief gebruik en de uitbater moet een risicoanalyse uitvoeren en de nodige preventiemaatregelen nemen (toezicht, het toestel verankeren, …).

22

XIV. Inspectie - overheid – keuringsinstellingen Voor alle duidelijkheid volgende terminologie: Inspectie van het speelterrein gebeurt door de overheid. Controle van het speelterrein gebeurt door de uitbater. 1. Worden er preventieve inspecties gedaan ? Ja. Onaangekondigde inspecties worden uitgevoerd. 2. Hoe groot is de kans op inspectie ? Er zijn een aantal inspecteurs en diensten speciaal voor de inspectie. Maar eigenlijk hebben we miljoenen inspecteurs. Iedere gebruiker, ouder of medewerker kan steeds melden dat een bepaald speelterrein gevaarlijk lijkt. Hier wordt steeds gevolg aan gegeven. De uitbater plaatst een vriendelijk bordje en zorgt ervoor dat de bezorgde ouders eerst met hem spreken voor ze de speelterreinpolitie oproepen. Veiligheid is immers in ieders belang. 3. Kunnen er straffen worden gegeven ? Er bestaat een wettelijk kader voor straffen. De bevoegdheden voor inspecteurs en straffen worden geregeld door de bepalingen van de wet van 94 betreffende de veiligheid van de consumenten. Ze staan niet expliciet in het Koninklijk Besluit. 4. Wordt er na elke melding een inspectie gedaan ? Ja. Het ministerie moet na elke melding een inspectie uitoefenen op het betrokken speelterrein. 5. Kan een inspectie aangevraagd worden door een ouder ? Ja, wanneer er ook een klacht of een melding wordt gedaan. Een inspectie gebeurt bij een 'vermoeden van onveiligheid'. 6. Zijn er “erkende” instellingen voor het keuren van speelterreinen ? Neen, er bestaan geen erkende instellingen voor speelterreinen en speeltoestellen. Een instelling mag dus geen publiciteit maken met “erkende” instelling voor het keuren van speelterreinen. 7. Wat is een geaccrediteerde instelling ? Een accreditatie gebeurt door een Belgische overheidsinstelling zoals BELTEST en houdt in dat een instelling een bepaald kwaliteitsniveau kan garanderen. Een accreditatie kan in principe voor om het even welke dienstverlening gebeuren dus ook voor het controleren van speelterreinen. Bij twijfel contacteert de uitbater het secretariaat van BELTEST om te vragen of de instelling geaccrediteerd is en waarvoor precies. De uitbater is NIET verplicht om gebruik te maken van dergelijke instellingen. 8. Mogen buitenlandse keuringsinstellingen in België speelterreinen controleren ? Dit is toegelaten. Vakbekwaamheid en kennis zijn belangrijk, nationaliteit niet. Ook keuringsorganismen uit andere landen van de Europese Unie kunnen geaccrediteerd zijn (dit is op basis van Europese regelgeving). Vraag wel aan het organisme om exact te omschrijven waarvoor ze geaccrediteerd zijn. Laat ook door het organisme exact omschrijven wat er gekeurd wordt !

23

XV. Ondergrond 1. Wat is de bedoeling van een valdempende ondergrond ? Als kinderen vallen, mogen ze een enkel verstuiken of desnoods een arm breken … maar ze mogen hun nek niet breken of een ernstig hersenletsel krijgen. Hoe hoger het toestel is, hoe dieper ze kunnen vallen en hoe ‘zachter’ de ondergrond moet zijn. Men moet ermee rekening houden dat de bodem de schok van vallen zal dempen. 2. Wat is het uitgangspunt voor een valdempende ondergrond ? Tot 60 cm is geen speciale ondergrond nodig. De uitbater vermijdt best zo veel mogelijk asfalt en beton. Tot 1.50 meter valhoogte is GRAS een goede ondergrond. 3. Wat is de HIC-waarde ? HIC staat voor Head Injury Criterium. Hoe harder de ondergrond hoe meer kans er is op ernstige letsels. Daarom is het belangrijk om te weten hoe hard de grond is onder de speeltoestellen. Op het speelterrein kan dit gemeten worden met een speciaal meettoestel. Het meet de kans op een hersenletsel en de kans op nekblessures. Het gaat ervan uit dat een kind zijn nek niet breekt of geen hersenletsels heeft als het van een speeltoestel valt. De HIC-waarde voor de ondergrond van een speeltoestel moet kleiner zijn dan 1000. De HIC-waarde is verschillend voor elke ondergrond. Bij natuurlijk bodemmateriaal kan de HICwaarde veranderen afhankelijk van het weer, de temperatuur, de intensiteit van het gebruik, … Voor kunststof moet de fabrikant de HIC-waarde meegeven bij het toestel. 4. Moet er onder alle schommels zand liggen? Neen. De ondergrond moet aangepast worden aan de vrije valhoogte. Voor schommels is de valhoogte bijna steeds meer dan 1.00 meter. Dat wil zeggen dat de valzone van schommels uit een schokdempende ondergrond moet bestaan. 5. Wat zijn de voor- en nadelen van rubbertegels ? Voordelen: - relatief weinig en makkelijk onderhoud - minder kans op kneuzingen bij het vallen Nadelen: - stroef als men erop wil remmen met als gevolg overbelasting van gewrichten - kan brandwonden veroorzaken als kinderen erop vallen of glijden - scherpe voorwerpen op deze tegels worden bij het vallen in het lichaam gedrukt en niet in de grond 6. Mag een rubberen ringmat onder een schommel worden gelegd om het uitslijten van de ondergrond tegen te gaan? In principe kan je elk soort materiaal gebruiken, mits er voldoende valdemping en voldoende onderhoud van de valgrond is. Combinaties moeten altijd worden getest! In combinatie met overige bodemmaterialen kan een rubberen ringmat een grotere valdemping bieden, en uitslijting tegengaan.

24

XVI. Diversen 1. Hoe wordt vervuiling in een zandbak bepaald? Er zijn diverse soorten vervuiling. De belangrijksten zijn: ♦ Fysische: door mensen achtergelaten vuil, glas, spuiten, blikjes, ... Dit is visueel vast te stellen. ♦ Chemische:

vervuiling van het zand is niet met het blote oog te zien

♦ (micro) Biologische:

uitwerpselen van honden en katten. Er is nog geen sluitende onderzoeksmethode voorhanden. Het is duidelijk dat in een onafgedekte zandbak uitwerpselen van loslopende honden en voornamelijk katten terecht komen. Besmetting van de zandbak kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van het spelende kind.

2. Welke houtbeschermende producten kunnen gebruikt worden voor een speeltoestel? Lees nauwkeurig de handleiding of gebruiksaanwijzing op elk product. Daar haalt men reeds heel wat informatie uit. De wet op gevaarlijke producten zegt dat alles op het product moet vermeld staan. In ieder geval NIET te gebruiken: - Carbolineum - Teerproducten Er bestaan ook Carbolineum-achtige producten zonder teer, deze mogen wel. 3. Mogen er barsten zijn in een houten speeltoestel ? Ja. Door de verschillende weersomstandigheden komen er barsten in houten speeltoestellen. Het midden van de natuurlijke groeiringen moet acentrisch gesitueerd zijn in het hout. Het stuk hout is nog stevig genoeg zolang de barsten niet door het midden van het stuk hout lopen.

25