Vaste Commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20018 2500 EA Den Haag Utrecht, 14 november 2015 Betreft: AO Kwaliteit verpleeghuiszorg 18 november 2015 Geachte leden, Volgende week voert u een algemeen overleg over de kwaliteit van verpleeghuiszorg. Naar aanleiding van negatieve berichtgeving over de verpleeghuiszorg is begin dit jaar het vernieuwingsprogramma ‘Waardigheid en tros’ gelanceerd. LOC Zeggenschap in zorg neemt deel aan de Taskforce van het programma. Wij ondersteunen het programma van harte. Maar wij vinden dat er scherpere keuzes nodig zijn om de relatie tussen cliënten en medewerkers werkelijk bepalend te laten zijn in de zorg. Daarom willen wij u nog enkele punten meegeven voor dit overleg. De cliënt centraal Buiten het programma blijven wij wijzen op het feit dat de cliënt echt centraal moet komen te staan. De boodschap van het programma spreekt dit uit, maar in de praktijk komt dit niet voldoende naar voren. Zolang zorgverzekeraars nog teveel macht hebben om zorg in te kopen en de cliënt hier niet bij betrekken, staat de cliënt niet centraal. Zolang ‘oude’ instellingen, projecten en initiatieven het grootste deel van de subsidies ontvangen en niet de degenen niet innoveren, staat de cliënt niet centraal. Zolang de cliënt niet zelf kan bepalen welke activiteiten hij wil ondernemen staat hij niet centraal. Verbeteringen zijn langzaam zichtbaar, maar we zijn er nog lang niet. De cliënt heeft geen behoefte aan een systeem dat koste wat kost in stand wordt gehouden. De cliënt heeft behoefte aan een systeem dat dienend is aan de cliënt. En gericht is op relaties tussen mensen. Wij vragen u gerichte keuzes te maken, zodat de cliënt echt centraal komt te staan. Zorgleefplan In het programma ‘Waardigheid en trots’ staat dat er een zorgleefplan komt waar cliënten zelf eigenaar van zijn. LOC heeft een vooronderzoek uitgevoerd. Daarin zien wij een spanningsveld tussen het eigen plan van de cliënt, afstemming tussen zorgverlening en de verantwoording aan externe partijen. Als wij willen dat de cliënt zijn eigen plan heeft, moeten we deze ook in staat stellen om dat plan te maken. Dit kan door eenvoudige tools aan te reiken, of door samen met een onafhankelijke cliëntondersteuner het plan te maken. Wij denken dat we de verschillende doelen moeten scheiden. Zodat het plan van de cliënt zelf niet door elkaar loopt met bijvoorbeeld de verantwoording naar externe stakeholders. Wij vragen u een pilot te starten, waarbij we samen met het betrokkenen kijken hoe we de verschillende doelen zo goed mogelijk kunnen uitvoeren..
Medezeggenschap De huidige Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen ( Wmcz) is aan vernieuwing toe. Hierin moeten voorwaarden komen dat cliënten en patiënten zelf bepalen hoe zij de medezeggenschap willen vormgeven. Rigide kaders voor medezeggenschap zijn niet toepasbaar op elke vorm van zorg, en ook niet op elke plek in Nederland. Verpleeghuiszorg vraagt om een andere vorm van medezeggenschap dan thuiszorg. Centraal moet staan dat de cliëntenraad mede bepalend is bij onderwerpen die over de directe leefwereld van mensen gaan. Zoals: bejegening, informatie en communicatie, eten en drinken. Daarnaast is het van belang dat de nieuwe Wmcz van toepassing is op alle zorg die binnen een organisatie wordt geleverd. En niet alleen op zorg die vanuit de Wlz en de Zvw wordt geleverd. Tot 1 september 2015 voerde de IGZ 36 bestuursgesprekken. Hier waren leden van de raad van bestuur en raad van toezicht van geselecteerde verpleeghuizen bij aanwezig. LOC had graag gezien dat hier ook vertegenwoordigers van cliëntenraden bij aanwezig waren. Zij geven immers samen met de bestuurders vorm aan goede zorg. Wij vragen u nogmaals de komst van een nieuwe Wmcz te versnellen. En daar bovenstaande punten in te regelen. En bij de IGZ aan te dringen op betrokkenheid van cliëntenraden bij bestuursgesprekken. Cliëntondersteuning Ook in de verpleeghuiszorg is onafhankelijke cliëntondersteuning ontzettend belangrijk. Deze ondersteuning kan cliënten helpen om na te denken wat zij belangrijk vinden in het leven. Voorwaarde is dat deze onafhankelijk, deskundig, betrouwbaar en inlevend is. Er worden stappen gemaakt om onafhankelijke cliëntondersteuning goed vorm te geven. Toch zijn er zorgen. De aanbesteding van cliëntondersteuning door zorgkantoren vindt LOC een negatieve ontwikkeling. Het ondermijnt de continuïteit en daarmee de deskundigheid van ondersteuners. Helemaal omdat de aanbesteding elke keer maar voor één jaar loopt. Daarnaast blijken zorgkantoren cliënten niet of onvoldoende te wijzen op de mogelijkheden van ondersteuning. Of ze vernauwen de ondersteuning tot enkel zorg , terwijl deze alle levensterreinen moet bestrijken. In navolging van een eerdere brief aan de staatssecretaris, vraagt LOC om deze aanbestedingen stop te zetten en cliëntondersteuning enkel op kwaliteit in te kopen. Wij vragen u de aanbestedingen voor onafhankelijke cliëntenondersteuning stop te zetten. En zorgkantoren op hun taken te wijzen om cliënten volledig te informeren over hun rechten voor levensbrede ondersteuning. Meten van kwaliteit Kwaliteit van zorg wordt volgens LOC niet bepaald door bestuurders en managers, maar door cliënten en medewerkers. Om dat te bereiken, is een omslag in denken nodig. Niet denken vanuit oude systemen, maar vanuit de relatie tussen cliënten, hun naasten en medewerkers. Zodat cliënten en naasten bepalen wat goede kwaliteit is. Het meten van kwaliteit in de zorg moet daarom nieuwe kaders krijgen, die vanuit het cliëntperspectief zijn opgesteld. En vervolgens gehanteerd worden in de verpleeghuiszorg. LOC is bereid om hier samen met cliëntenraden over na te denken en vorm aan te geven. Hier is echter wel
externe financiering voor nodig, omdat LOC geen subsidie meer heeft. Wij vragen u een nieuw kwaliteitsbeleid vorm te geven op basis van de relatie cliëntmedewerker. Cliënten, hun naasten en cliëntenraden moeten hierin leidend zijn. Wij vragen u daar ook geld voor beschikbaar te stellen.. Activiteiten verpleeghuizen Ieder mens is anders en heeft zijn eigen hobby’s. Veel verpleeghuisbewoners kunnen hun hobby’s niet binnen het verpleeghuis beoefenen. Vaak omdat er niet genoeg vraag bij andere bewoners is. Ook is er weinig mogelijkheid om buiten het verpleeghuis activiteiten te ondernemen. De zorginstelling betaalt en bepaalt welke activiteiten beschikbaar zijn. De motie Otwin van Dijk/Krol (34 300, XVI35) beoogt hier verandering in te brengen. Maar het is heel erg van belang zijn hoe deze motie wordt uitgevoerd. Wij pleiten er sterk voor dat individuele cliënten en hun naasten zelf kunnen bepalen hoe zij het geld voor activiteiten willen besteden. De staatssecretaris heeft voorgesteld cliëntenraden te laten bepalen waar het geld voor activiteiten heen gaat. Dat brengt cliëntenraden in een onmogelijke positie, omdat de cliëntenraad dat niet voor individuen kan bepalen. De cliënt moet zelf aan zet zijn om zijn eigen leven te bepalen. Wij vragen u te monitoren dat cliënten en hun naasten zelf kunnen bepalen hoe zij het geld voor de activiteiten kunnen inzetten. Persoonsvolgend budget Verpleeghuiszorg moet aansluiten op de individuele wensen en behoeften van cliënten. Zij kunnen onafhankelijke ondersteuning krijgen om deze wensen en behoeften te formuleren. Vervolgens moet de zorginkoop daarop afgestemd zijn. Maatwerk bij zorgaanbieders wordt daarmee de norm in plaats van de uitzondering. LOC waardeert de inzet en motie van Potters cs. (34 300 XVI43) om door middel van een AMvB persoonsvolgende budgetten te realiseren. Wij vinden het van belang dat er nu snel uitvoering wordt gegeven aan deze motie. Wij vragen u om de vinger aan de pols te houden bij de uitvoering van de motie Potters cs. en daarmee persoonsvolgende budgetten te realiseren. Vrijheid en veiligheid Ieder mens, ondanks ziekte of beperkingen, heeft behoefte aan een waardevol leven. Dit betekent dat mensen kunnen doen wat voor hen betekenis heeft en een goed gevoel geeft. Kwetsbare en zieke mensen hebben zorg en ondersteuning nodig, maar kunnen naar vermogen hun eigen leven vormgeven en een bijdrage aan de samenleving leveren. Zij dienen hun leven in zo groot mogelijke vrijheid vorm te kunnen geven. Dit geldt ook voor ouderen met dementie. Volgens LOC is vrijheidsbeperking of onvrijwillige zorg een laatste redmiddel. Voor iedereen die afhankelijk is van zorg is leven in vrijheid van waarde en daarom moet de zorg daarop ingericht zijn. Wanneer vrijheidsbeperking noodzakelijk is, dient deze volgens LOC altijd tijdelijk te zijn en moet het beoordeeld worden vanuit de kwaliteit van leven voor de cliënt. LOC ziet dat er stappen gezet om de wetsvoorstellen Wet zorg en dwang en Wet verplichte GGz meer gelijk vorm te geven. Toch zou LOC graag zien
dat er één wet is die de rechtspositie regelt. Wij vragen u na inwerkingtreding van beide wetten deze te evalueren en eventueel te komen met één wet die de rechtspositie voor cliënten regelt. Rol van naasten Voor ieder persoon is de naaste omgeving belangrijk. In veel verpleeghuizen zien wij dat de naasten veel taken bij zich neergelegd krijgen, omdat de instelling deze zelf niet kan uitvoeren. Dat is de omgekeerde wereld. Naasten moeten niet het sluitstuk zijn van wat de organisatie niet kan doen. De instelling moet aanvullen op wat mensen en hun familie niet kunnen doen. Dat vraagt om maatwerk, omdat de familieverhoudingen van situatie tot situatie verschillen. En soms vraagt het ook om rustmomenten voor de partner. Wij vragen u te realiseren dat zorgorganisaties naasten aanvullen en niet omgekeerd. Wij vragen u ook om meer ondersteuning te regelen voor naasten van bewoners van verpleeghuizen. Deskundigheid door onderwijs Iedere zorgprofessional moet goed in staat zijn om de taken uit te voeren die bij de functie horen. Dit betekent dat er naast de basiskwalificatie continu ruimte en aandacht is voor bijscholing van zorgverleners. De IGZ geeft in haar tussenrapportage, die u 18 november ook bespreekt, aan dat bijscholing meer aandacht verdient. In het onderwijs zelf zou er volgens LOC meer ruimte moeten komen voor modules over waardevolle zorg. Zorgverleners worden veelal in hun praktische vaardigheden goed onderlegd. Maar zij verlenen wel zorg aan mensen, aan individuen. Aansluiten bij de waarden van deze mensen zou meer een plek moeten krijgen in het huidige curriculum. Zo zouden lessen gegeven kunnen worden door mensen die dementie hebben of mantelzorger zijn. Omdat daarmee goed zichtbaar wordt wat mensen in de praktijk ervaren. Wij vragen u om in het onderwijs voor zorgverleners meer aandacht te besteden aan de waarden van mensen. Met de start van ‘Waardigheid en trots’ is er een mooi begin gemaakt om de verpleeghuiszorg structureel te verbeteren. En belangrijker, om de cliënt daadwerkelijk centraal te stellen in de zorg. Daarom hopen wij dat u, als Kamer, aan de slag gaat met bovengenoemde punten. Om de cliënt centraal te stellen moet het niet meer over systemen gaan, maar over mensen. Mensen die zelf hun eigen zorg bepalen, al dan niet met onafhankelijke ondersteuning. Mensen die zelf bepalen welke activiteiten zij ondernemen. En daar ook de middelen voor krijgen. Zij behouden ten allen tijde de eigen regie, maar hebben daar wel ondersteuning bij nodig En zij vertrouwen op kwalitatieve, deskundige zorg. Waar de cliënt, naasten en de zorgverlener samen aan werken. Ten slotte zien wij dat er veel in de cultuur van zorgorganisaties moet veranderen. Dat kan niet altijd meteen veranderen. Daarom vragen wij u dringend om niet bij ieder incident met nieuwe regels te komen. Maar met ons te werken aan een duurzaam betere zorg.
Voor vragen of nader overleg kunt u contact met mij opnemen: 06 51134558 of
[email protected] Met vriendelijke groet,
Marthijn Laterveer Coördinator