Vandaag start de inhaaloperatie in scholenbouw 1
Welkom Historiek & belang voor Vlaamse Regering
Kris Peeters Minister-President Vlaamse Regering
2
Agenda •
Historiek en belang voor Vlaamse regering & regeerakkoord Minister President Kris Peeters
•
Belang voor onderwijsveld Minister Pascal Smet
•
Waarborgstelling en impact op begroting Minister Philippe Muyters
•
Financiële constructie Filip Dierckx & Franky De Wispelaere, BNP Paribas Fortis
•
Operationalisering van het programma Alain Devos & Filip Vanhaverbeke, Fortis Real Estate
3
Evolutie budget – wachtlijst scholenbouw 1.800.000.000,00
1.600.000.000,00
1.400.000.000,00
1.200.000.000,00
1.000.000.000,00
800.000.000,00
600.000.000,00
400.000.000,00
200.000.000,00
0,00 1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Wachtlijst
2002
2003
4
2004
2005
Budget 2006
2007
2008
2009
Inhaalbeweging • Onevenwicht nood aan schoolinfrastructuur en jaarlijkse overheidsbudget voor schoolfaciliteiten – Wachtlijst > 10 jaar
• Vlaamse Regering ‘09 – ’14 is een investeringsregering • Publiek Private Samenwerking – Alternatieve financiering als gevolg van ESR 95 neutraliteit – Terbeschikkingstelling
5
Historiek • 05/07/2006 : Decreet betreffende de inhaalbeweging voor schoolinfrastructuur • 08/09/2006 : Eerste kandidatuur • 01/02/2007 : Tweede kandidatuur • 17/12/2007 : Eerste offerte • 01/08/2008 : BAFO • 29/05/2009 : Gunning Fortis • 31/08/2009 : Ondertekening met opschortende voorwaarde van financial close
6
Juridische Structuur DBFM Kaderovereenkomst: tussen • Vlaamse Gemeenschap, vertegenwoordigd door de heer Kris Peeters, Minister-President Vlaamse Regering, de heer Philippe Muyters, Vlaams Minister van Begroting en de heer Pascal Smet, Vlaams Minister van Onderwijs. • AGIOn: Agentschap voor Infrastructuur in het onderwijs • DBFM - Vennootschap
FScholen
School Invest
50% Fortis Real Estate 50% BNPP Fortis
50% AGIOn 50% PMV
75% - 1 aandeel
25% + 1 aandeel
DBFM –Vennootschap DBFM Scholen van Morgen
7
Belang voor het Vlaamse onderwijsveld
Pascal Smet Vlaams Minister van Onderwijs
8
Operatie zonder voorgaande • Vernieuwende formule • Omvang van het programma – 200-tal scholen over de verschillende netten heen + reservedossiers – 649.011 m² – 1.500.000.000 € totaalkost
• Vele, sterk verschillende partners en dus verscheiden aanpak
9
Kernprincipes DBFM • Taak vennootschap • • • •
Design: Ontwerp Build: Bouwen Finance: Financieren Maintain: Eigenaarsonderhoud
D,B & M gecoördineerd door de afgevaardigd bouwheer, Fortis Real Estate
• Private partner 30 jaar eigenaar van de gerealiseerde infrastructuur die tegen een vergoeding ter beschikking gesteld wordt • Infrastructuur wordt na 30 jaar kosteloos aan de Inrichtende Macht overgedragen
10
Structuur Kaderovereenkomst: tussen • Vlaamse Gemeenschap, vertegenwoordigd door de heer Kris Peeters, Minister-president Vlaamse Regering, de heer Philippe Muyters, Vlaams Minister van Begroting en de heer Pascal Smet, Vlaams Minister van Onderwijs. • AGIOn: Agentschap voor Infrastructuur in het onderwijs • DBFM - Vennootschap FScholen
School Invest
50% Fortis Real Estate 50% BNPP Fortis
50% AGIOn 50% PMV
75% - 1 aandeel
25% + 1 aandeel
Aandeelhoudersstructuur Operationele Structuur DBFM Scholen van Morgen
Inrichtende Machten
•Zakelijk recht •Voorcontract •Individuele DBFM overeenkomst
Contract Afgevaardigd Bouwheer Standaardcontracten Afgevaardigd Bouwheer: Fortis Real Estate
•Basisteam: Architecten, Ingenieurs stabiliteit en speciale technieken (D) •Algemene Aannemers (dBM) •Overige dienstverleners: verontreinigingsspecialisten, stedenbouwkundigen, asbestspecialisten…
11
Informatiecampagne naar scholen en onderwijspartners • In samenwerking met Fortis Real Estate (afgevaardigd bouwheer) • Wat gebeurde er al? – Informatiebrochure – Informatiesessies (mei 2010)
• Nog gepland – Speciale sectie op website www.scholenvanmorgen.be – Bijkomende informatiesessies – Individuele benadering inrichtende machten
12
Timing • Versnelde bouw naast regulier systeem 1. Ontwerpfase: laatste project binnen de 4 jaar (bouwaanvraag ingediend) 2. Bouwfase: i.f.v. de projecten 1 à 2 jaar (tot max. 2016) 3. Onderhoudsfase: 30 jaar
• NV Schoolinvest al operationeel sinds 18/3/’09 • Pilootprojecten die al in plannings- en aanvraagfase zitten
13
Onderscheid DBFM vs. andere dossiers • Capaciteitsuitbreiding – Is een ander dossier – Projecten uit DBFM-operatie liggen al enige tijd vast, capaciteitsdossier is recent – Andere financiering, de € 12 mio extra uit begrotingscontrole staat los van deze PPSfinanciering
• Reguliere scholenbouw – Eveneens ander dossier – Blijft doorlopen – Begroting 2010 € 223,7 mio machtigingskredieten
14
Energie-efficiëntie • Algemene vergroening van het park met ook passiefscholen nu al 7 passiefscholen in planning binnen DBFM + 17 binnen regulier systeem
• ecobouwers.be Agion zette – ism BBL – een sectie op poten met informatie rond passiefscholen
• “Naar een inspirerende leeromgeving.” publicatie Agion - ism GO! – leidraad voor duurzame bouw scholen met ruime aandacht voor energie-efficiëntie
15
Waarborgstelling en impact op Vlaamse begroting
Philippe Muyters Vlaams Minister van Begroting
16
Waarborgstellingen • Financieringsconstructie – Tijdens de ontwerp- en de bouwfase dient de DBFM SCHOLEN VAN MORGEN NV alle kosten voor te financieren; – Vanaf de oplevering (beschikbaarheid) van een schoolgebouw zal de betrokken inrichtende macht gedurende een periode van 30 jaar op kwartaalbasis een beschikbaarheidsvergoeding betalen aan de DBFM SCHOLEN VAN MORGEN NV voor het ter beschikking stellen en het onderhoud van de school; – Na 30 jaar gaat de infrastructuur kosteloos over naar de inrichtende macht.
• Sleutelmomenten – Oprichting DBFM-Vennootschap – Voorlopige oplevering van de school => vestiging van een gemeenschapswaarborg – Verplicht herfinancieringsmoment
17
Impact op de Vlaamse begroting • Globaal overzicht Jaar In duizend euro Beschikbaarheidsvergoedingen Intercallaire intresten TOTAAL
2011
2012
2013
2014
2015
2016
0 1.178 1.178
2.600 6.835 9.435
25.231 75.035 100.266
98.417 40.472 138.889
121.011 0 121.011
121.698 0 121.698
Subsidies vanuit de Vlaamse begroting Op te vangen binnen huidige machtiging van AGION en GO!
1.028
6.758
71.374
98.002
86.600
87.192
2
8
158
211
211
211
Aantal opgeleverde scholen
• Jaarlijkse enveloppe van 100 miljoen euro Omschakeling van klassieke financiering naar beschikbaarheidsvergoedingen;
18
Financiële constructie
Filip Dierckx Franky De Wispelaere BNP Paribas Fortis
19
Betrokkenheid van BNP Paribas Fortis (BNPPF) in het Scholen van Morgen project Rol •
Investeert € 60 miljoen risicokapitaal in het project en co-beheert dus op een actieve manier de projectvennootschap.
•
Financiële structurering van de gehele transactie.
•
Onderschrijft € 250 miljoen van de € 700 miljoen constructiefaciliteit.
•
Onderschrijft voor de volle 100% de door de Vlaamse Gemeenschap gegarandeerde LT-financiering ten belope van € 1.500 miljoen.
•
Structureert en onderschrijft het gehele interest-risico indekkingsprogramma.
Reden •
•
De bank heeft steeds een leidende rol gespeeld in de PPS-markt :
Transacties afgesloten in vrijwel alle Europese landen, Noord-Amerika en Australië.
Is tot nu toe betrokken geweest in vrijwel alle PPS-projecten in België, zowel op regionaal als federaal niveau. Wil dit ook in de toekomst verder zetten.
Project Finance in Brussel is het competence centre voor PPS PF in Europa binnen de BNPParibas groep.
Gezien de aard van de aanbesteding van het project waarbij er enkel kon ingeschreven worden door ondernemingen die actief zijn in de financiële sector lag het voor de hand om de financiële knowhow van de bank te combineren met de operationeel onroerend goed projectontwikkelings know-how van Fortis Real Estate.
20
Betrokkenheid van BNP Paribas Fortis (BNPPF) in het Scholen van Morgen project BNP Paribas Fortis gelooft heel sterk in het concept van PPS : •
De operationele risico’s verbonden aan de realisatie van een publieke investering (ontwerp, bouw en onderhoud) worden maximaal doorgezet naar de private sector.
•
Men doet op die manier maximaal beroep op de knowhow van de private sector en responsabiliseert deze laatste gedurende de lange looptijd van het project.
•
De financiële lasten verbonden aan de investering die een per definitie lange economische levensduur heeft, worden gespreid over een corresponderende lange periode.
•
PPS-projecten zijn bij uitstek projecten die én de reële economie financieren én tegelijk een belangrijke maatschappelijke bijdrage leveren.
Realisatie periode voor dit project : lang ? •
Door-to-door betreft het inderdaad 3,5 jaar; maar : - Ambitieus project waarbij 211 schoolprojecten worden gebundeld; behoort daardoor tot één van de grootste Sociale Infrastructuur PPS-projecten van Europa. - De schaal van het project samen met het eerbiedigen van een aantal keuzevrijheden voor de scholen maakt het project heel complex. - Het PPS-contract en alle daarmee samenhangende contracten waren nog niet getest in de markt. - Zware financiële crisis is tussengekomen (eind 2008 – begin 2009) toen het project reeds in een ver stadium was.
•
Onafgezien van het feit dat de onderhandelingen rond het project zich hebben uitgestrekt over twee verschillende regeringslegislaturen, wordt het toch gerealiseerd. M.a.w. dit project heeft een heel sterke politieke ondersteuning gekregen wat cruciaal was om te komen waar we nu zijn.
21
Contractuele Structuur / Betrokken Partijen
Vlaamse Gemeenschap Inrichtende Machten
Aandeelhouders
PPS-contract (Kaderovereenkomst)
Projectvennootschap
50
FScholen
(37,5%)
(37,5%)
50
75%
DBFM Scholen van Morgen NV (Projectvennootschap)
AB-overeenkomst
Project Manager: Afgevaardigd Bouwheer (AB)
50 School Invest NV 50
Design Contracten: Architecten/ Ingenieurs
design Built Maintenance contracten: geprequalificeerde bouwbedrijven
Aandeelhouders -overeenkomst
AB is tegenpartij in naam en voor rekening van DBFM Scholen van Morgen NV. Per bundeling van Individuele DBFM-contracten worden er via een proces van openbare aanbesteding D en dBM-contracten afgesloten. 22
Contractuele Structuur / Betrokken Partijen •
•
•
De aanbestedende overheid heeft hier gekozen voor een participatieve PPS :
Zij heeft een blokkeringsminderheid in het kapitaal en heeft een blokkeringsstem in iedere belangrijke management beslissing van de projectvennootschap. Bovendien is er een permanente toezichthouder die inzage heeft in alle management informatie van de projectvennootschap en aanwezig kan zijn bij iedere vergadering van de beslissingvoerende organen van de projectvennootschap.
Dit onderstreept nogmaals sterk het feit dat dit project een SAMENWERKING is (op lange termijn !) tussen de publieke en private sector.
Het project management is volledig in handen van Fortis Real Estate (FRE) :
Heel lichte operationele structuur op het niveau van de projectvennootschap.
FRE werkt in naam en voor rekening van de projectvennootschap met zware engagementen op vlak van output performance.
De inrichtende machten hebben de keuzevrijheid om hun nieuw scholenproject te realiseren ofwel via het bestaande reguliere financieringsmechanisme of via het aangeboden PPS-programma. Scholen van Morgen zal dus de toegevoegde waarde van het programma moeten uitleggen; o.a. :
Snelle realisatie van een project;
Aan een vaste prijs en binnen een vooraf overeengekomen bouwperiode;
Met alle risico’s en lasten van onderhoud voor de private sector.
23
Contractuele Structuur / Betrokken Partijen •
Bij de keuze van de aannemers die potentieel de werken zullen uitvoeren diende rekening gehouden te worden met een reeks verzuchtingen, komende van zowel de private als publieke zijde : o
Ten einde maximale uitvoeringskwaliteit te garanderen dienen de bouwondernemingen die willen bieden voor de uitvoering van de werken te voldoen aan minimum vereisten (die vrij streng zijn) op volgende terreinen : Beantwoorden aan strenge ervarings- en kwaliteitsvereisten; Gezonde financiële situatie; Het aanvaarden van de volle verantwoordelijkheid die samenhangt met de bouw en het onderhoud van de schoolgebouwen.
o
Ieder schoolproject (de projecten zullen gebundeld worden) moet volgens de regels van de openbare aanbesteding in de markt geplaatst worden.
24
Financiering van het Project / kasstromen Onderscheiden
Vlaamse Overheid
scholen, uit hoofde van I-DBFM-contract
Afdekken betaalrisico op iedere invididuele school
Garantie voor : •Default project debt
Risicokapitaal ad € 161 miljoen:
•herfinancieringsrisico BBV (beschikbaarheidsvergoedingen
• Maatschappelijk € 23,8 miljoen
kapitaal • achtergestelde lening (looptijd 31 jaar
€ 71,3 miljoen
• stand-by risicokapitaal € 65,9 miljoen (gedurende constructieperiode)
Senior Debt IRR
1.
DBFM Scholen van Morgen NV (Projectvennootschap)
Verstrekkers :
terugbetaling
interest
Constructie-faciliteit roll-over ad € 700 miljoen met een looptijd van 6,5 jaar
EUR 250
EUR 100
EUR 125
EUR 125 EUR 100
2. Lange Termijn (LT)-krediet ad € 1,5 miljard terugbetaalbaar over 30 jaar, te rekenen vanaf voltooiing der werken.
Financiële stromen Garanties
Sole provider en underwriter :
Kapitaal + interest
3. interest-stromen
25
LT-interest indekkingsprogramma ad € 1,5 miljard over 30 jaar
Sole provider en underwriter :
Operationalisering van het programma
Alain Devos Filip Vanhaverbeke Fortis Real Estate
26
Wie is Fortis Real Estate? • Dochtermaatschappij van AG Insurance • De grootste geïntegreerde vastgoedgroep in België – 160 vastgoedspecialisten – Ondersteunende functies in-house: technisch, juridisch en financieel
• Werkt voor rekening van: – AG Insurance – 3e partijen
27
Activiteiten Fortis Real Estate • Real Estate Asset Management: – Inclusief property management inhouse property management team (709.000 m2) – Portfolio van bijna 5.2 miljard euro in beheer, waarvan 3,9 miljard euro voor AG Insurance
• Real Estate Development: grootste Belgische ontwikkelaar met vandaag de dag 30-tal projecten in ontwikkeling en ervaring met in totaal 2 miljoen m2 • Car Park Management: 3e grootste Europese uitbater van parkings: 550 parkings in 7 Europese landen
28
Expertise Fortis Real Estate • Ontwikkelen, realiseren en het beheren van bouwprojecten • Cultuur van partnerships (zowel met private als publieke partners) • Ruime ervaring met het opzetten en begeleiden van private en publieke aanbestedingen • Uitvoeren van grootschalige programma’s via een procesmatige aanpak • “Bouwen op maat”
29
Rol Fortis Real Estate • Aandeelhouder • Afgevaardigd Bouwheer: trekker in de concrete operationalisering van het dossier – Opzetten en monitoren van het DBFM-traject – Begeleiden van de scholen doorheen het gehele programma – Opzetten, begeleiden en superviseren van de verschillende publieke aanbestedingsprocedures
30
Een snelle doorstart • Operationele voorbereidingen – Uitbouw van een gespecialiseerd team – Ontwikkeling tools voor planning en rapportering – Type projecten – Proefprojecten – Modelprojecten – Gewone projecten – Opstart openbare procedures (architect, aannemer) – Informatiecampagne – Infosessies verschillende fasen bouwtraject – Algemene brochure
31
Een snelle doorstart (2) • Volgende stappen – Informatiecampagne – www.scholenvanmorgen.be – Infosessies “veelgestelde vragen” in september – Officiële uitnodiging deelname – Begeleiding inrichtende machten
32
DBFM-traject VOORCONTRACT Initiatie-Fase
IDBFM-CONTRACT
Design-Fase
Build-Fase
33
Maintain-Fase
34
