‘ T - A R S E N A A L E-Magazine
M A A N D E L I J K S E
U I T G A V E
Nummer 01 Augustus 2013 Onafhankelijk digitaal informatieblad over hedendaagse en historische Militaire onderwerpen met als specialiteit de Koude oorlog.
VAN DE REDACTIE Beste Lezer,
COLOFON Bloody Sunday Schadevergoeding? Pagina 3 VN Blauwhelmen Pagina 4 Vermiste Atoombommen Uit de koude oorlog Pagina 5 Jemen het nieuwe front? Van strategisch belang Pagina 6-7 Het ontstaan van de NATO Thema verhaal Pagina 1 & 2 Pagina 8-9 Vliegveld bij Apeldoorn Jo Airfield Pagina 10 t/m12 Van de koude oorlog Het eerste decennium Pagina 13 t/m 18 Boekbespreking Boeken en tijdschriften Pagina 19 Redactie team: Hoofdredacteur: Rob Vaneker Gast redacteur: Jan Grefhorst Redactie/layout/opmaak: Rob Vaneker Uitgave: © designbureau Neerbeek Email adres redactie:aalst550@planet .nl
Opgericht per 1 augustus 2013
Hierbij het eerste officiële nummer van het onafhankelijke digitale informatie blad’T Arsenaal, een woord wat volgens encyclopedieën niet alleen maar betekend bijvoorbeeld, en ik citeer;”een magazijn voor oorlogsbehoeften is” maar ook betekend een plaats voor verzameling van! Met andere woorden: in dit geval uitstekend van toepassing op de maandelijkse uitgave en vergaring van interessante artikelen en informatie uit het hedendaagse, maar ook uit het niet zo ver verleden. Aanvankelijk lag het in de bedoeling de aandacht te besteden aan maar één thema onderwerp per aflevering, maar na overleg met, toch besloten een zo gevarieerd mogelijk tijdschrift te doen uitbrengen. De meeste van u zullen mij (nog) wel herkennen als auteur door middel van bijdragen aan het informatie blad “de Loopgraaf Koerier”van Dik Winkelman,een onderwerp d a t o n v e r a n d e rd g e h a n d h a a f d z a l b l i j v e n i n d e toekomst.Echter inmiddels vond ik dat de tijd rijp was geworden voor iets nieuws,fris en iets totaal verschillend met als specialiteit en thema de koude oorlog,een fase waarin ik destijds onder Konings Wapenrok zelf heb mogen ervaren dat het soms maar weinig gescheeld heeft!Ondanks dat er toch wel het nodige geschreven is geworden over deze “onstuimige “fase zijn er mede en dank zij door het opengaan van de vele internationale archieven nog vele onbelichte en minder bekende onderwerpen overgebleven om van te berichten middels ‘T Arsenaal.Behalve mij als h o o f d re d a c t e u r v e r a n t w o o rd e l i j k v o o r d e m e e s t e artikelen op dit moment,is er ruimte voor meer dan welkome bijdragen van gast auteurs dan wel vaste auteurs, deze keer beginnend met Jan Grefhorst uit Apeldoorn, een zeer goede vriend van mij! Dus u, l e z e r s d i e i e t s g r a a g k w i j t w i l l e n o v e r m i l i t a i re gerelateerde belevenissen ofwel ervaringen e.d.,dan bent u van harte welkom met uw artikelen.Neem dan contact op met ondergetekende via het genoemde email adres.Ik wens u veel leesplezier toe! Uw hoofdredacteur, Rob Vaneker
2
SCHADEVERGOEDING VOOR BLOODY SUNDAY De families van de slachtoffers van Bloody Sunday in Noord-Ierland in 1972 hebben een voorstel gekregen voor een schadevergoeding van 50.000 pond (58.000 euro) per dodelijk of zwaargewond slachtoffer. Dat meldt de BBC.
I CAN'T BELIEVE THE NEWS TODAY. OH, I CAN'T CLOSE MY EYES. AND MAKE IT GO AWAY", Zong de Ierse popgroep U2 in het gelijknamige nummer over Bloody Sunday, een van de zwartste pagina's in de geschiedenis van het noord Ierse conflict. De Britse regering beloofde in september 2011 al dat ze schadevergoedingen zou betalen aan de familieleden van de slachtoffers. En volgens de BBC zou de regering een bedrag van 50.000 pond per dodelijk of zwaargewond slachtoffer g e n o e m d h e b b e n . H e t v o o r s t e l z o u z i j n geformuleerd na maandenlange gesprekken tussen advocaten van het ministerie en die van de getroffen families. De advocaat van een van de families liet alvast weten dat het bedrag belachelijk laag is en dat het een belediging is voor de mensen die omkwamen. "Mijn broer kan niet vervangen worden, al het geld van de wereld zal hem niet terugbrengen", zei ook Kate Nash, die haar broer William verloor op Bloody Sunday. Haar vader Alex raakte gewond.Het Britse ministerie van Defensie deelde mee dat de premier al "zijn verontschuldigingen heeft aangeboden voor de gebeurtenissen op Bloody Sunday" en dat de gesprekken over een compensatie nog bezig zijn. Elke speculatie over betalingen is voorbarig en helpt de zaken niet vooruit, luidde het nog. Ook bij een advocatenkantoor dat families slachtoffers vertegenwoordigt, klinkt het dat de gesprekken nog gaande zijn.
HET NOORD - IERSE CONFLICT EN VREDESPROCES Noord-Ierland vormt samen met Engeland, Schotland en Wales het V e r e n i g d Koninkrijk en maakt dus geen deel uit van Ierland dat wel onafhankelijk is. Er zijn al decennialang spanningen tussen katholieken en pro Britse protestanten in Noord-Ierland. In de jaren zestig ontstond er langzamerhand onder de katholieken een beweging die gelijke rechten opeiste. Hun acties werden door de protestantse meerderheid als zeer bedreigend gezien en leidde uiteindelijk tot de afschaffing van het zelfbestuur van de regio en een bemoeienis van Britse troepen. Extreme katholieken zagen de troepen als bezetters en dat leidde tot de ene na de andere aanslag en verschillende bloedige confrontaties tussen het IRA, gewone betogers en de Britse troepen. Een bloedig hoogtepunt kwam er op Bloody Sunday in 1972. Na de Goede vrijdag akkoorden tussen protestanten en katholieken in 1998 kwam er een eind aan een periode van aanhoudend geweld in Noord-Ierland. In 2007 hebben de Britse troepen Noord-Ierland verlaten en sinds het vredesakkoord hebben de Noord-Ieren weer een eigen parlement Er zijn wel nog regelmatig spanningen tussen katholieken en protestanten.
3
I E R L A N D H E E F T 114 V N - B L A U W H E L M E N O P D E GOLAN De VN zitten erg verlegen om extra troepen nu steeds meer landen van die vredesmacht hun troepen terugtrekken.
IERLAND LEVERDE 114 MILITAIREN
Veel animo is er dan ook niet bij de meeste landen om dat vacuüm te vullen.
Sinds het staakt-het-vuren tussen Israël en Syrië in 1974 houdt de UNDOF (United Nations Disengagement and Observer Force) die twee k e m p h a n e n o p d e G o l a n u i t e l k a a r. D e b e s l i s s i n g v a n d e I e r s e re g e r i n g z a l d e Verenigde Naties erg verheugen, want de organisatie is al een hele tijd op zoek naar een versterking van de UNDOF-vredesmacht op de Golan.
Naast de Ierse troepen, zal ook Nepal een compagnie militairen vanuit de UNIFILvredesmacht in Libanon overbrengen naar de Golan. Er komen ook nog 500 militairen uit Fiji en daarnaast zijn er ook nog 340 militairen uit de Filippijnen en 200 uit India op de Golan. Zweden zou overwegen om ook wat soldaten te sturen.
De voorbije maanden zijn er echter steeds meer incidenten in de bufferzone. Er wordt daar soms gevochten tussen Syrische regeringstroepen en de rebellen, maar ook tussen Israël en Syrië wordt er weer over en weer geschoten. VNblauwhelmen worden er bedreigd en zijn soms een paar keer korte tijd gekidnapt en dan weer vrijgelaten. Reden genoeg voor Japan en Kroatië om hun troepen uit de UNDOF terug te trekken en ook Oostenrijk is aan die terugtrekking begonnen.
.
Ierse UN Soldaat
Artikel: Rob Vaneker
4
Een B47 Strategische bommenwerper (US Air Force)
DE KOUDE OORLOG EN HAAR VERMISTE ATOOMBOMMEN Sinds 1950 zijn er zeker veer tig er nstige ongevallen gebeurd met vliegtuigen en duikboten die nucleaire wapens aan boord hadden. Daarbij zouden in totaal zo'n 50 atoomkoppen verloren geraakt zijn die nooit werden gevonden of konden geborgen worden. Ook zeker 26 nucleaire reactors, voornamelijk van gezonken duikboten, liggen nog op de zeebodem.
ANDERE INCIDENTEN Al ongeveer 50 jaar ligt er voor de kust van de Amerikaanse stad Savannah in de staat Georgia een atoombom. Hoewel al lange tijd naar de bom gezocht is, is hij nog steeds niet gevonden. De atoombom werd op 5 februari 1958 in het water gedropt na een botsing met twee B-47 bommenwerpers. De atoombom met typenummer: 47782 zou 100 keer krachtiger zijn dan de atoombom die de Amerikanen gebruikten voor de Japanse stad Hiroshima.
GEDROPT De piloot van de B-47 waarin de atoombom zat, Howard Richardson, zag dat zijn vliegtuig na de botsing behoorlijk beschadigd was en zocht een vliegveld om te kunnen landen. In die tijd vlogen piloten tijdens testvluchten nog met atoombommen aan boord (vier maanden na het 'Richardson-ongeval' wordt besloten dit maar niet meer te doen). Omdat de landing niet zonder risico was werd na overleg met de Air Force besloten de bom eerst in zee te dumpen. Op die manier moest voorkomen worden dat de bom bij een ruige landing schade zou aanrichten. Op 16 april 1958 verklaart de Amerikaanse defensie dat de bom niet gevonden kan worden. Op 12 april 2001 verklaart een onderzoeksteam van de Amerikaanse defensie dat de bom waarschijnlijk onder een dikke laag slib op de z e e b o d e m b e g r a v e n l i g t . Vo l g e n s d e onderzoekers levert de bom daar geen gevaar op. Tien weken lang wordt er intensief gezocht naar de bom,tevergeefs.In 2001 en in 2004 werden opnieuw zoekacties opgezet. Tot op vandaag is het wapen nog steeds niet terecht.
Artikel: Rob Vaneker
5
An US Predator drone launching a missile (US Air Force)
JEMEN HET NIEUWE FRONT? In het koloniale tijdperk was zuid Jemen van strategisch belang voor de Britten op de route naar India.De Britse aanwezigheid in zuid Jemen en de Ottomaanse heerschappij in het noorden, zorgend voor het ontstaan van een kloof tussen noord en zuid.
GENERAAL ABDULL AH AS SALL AL
ARMSTE LAND
Op 26 september 1962 grijpt de generaal met zijn club van vrije officieren de macht in noord Jemen .De Arabische republiek Jemen wordt uitgeroepen en de afgezette koning Muhammed al Bard wordt de bergen ingejaagd.
Jemen is het armste land van het Arabische schiereiland met een gemiddeld jaarinkomen van ongeveer 800 euro per hoofd van de bevolking.
HET HUIDIGE JEMEN Is pas in 1990 ontstaan, na het samengaan van het marxistische zuid Jemen met noord Jemen.In mei vorig jaar vielen er 96 doden bij een aanslag op militairen die aan het oefenen waren.Er zijn naast het zwakke centrale gezag in Sana’a drie grote machtsblokken in het land: ‣
Stamleiders in het zuiden
‣
Houthis in het noorden
‣
Al Qaida
AMERIKAANSE DRONES Op een dag tijd werden vermoedelijke leden van terreurnetwerken om het leven gebracht door onbemande vliegtuigen.Wellicht ging het om Amerikaanse drones. Een van de aanvallen vond plaats in het zuiden van Jemen, de andere twee in de oostelijke provincie Hadramaut. In totaal hebben die onbemande vliegtuigen of drones verscheidene mensen gedood. Volgens het Jemenitische leger gaat het om leden van de terreurgroep Al Qaeda in the Arabian Peninsula (AQAP). Dat is een lokale variant die zich spiegelt aan Al Qaeda.
6
1
2
WASHINGTON ONTKENT Washington bevestigt noch ontkent dat. Het aantal aanvallen met drones in Jemen is de voorbije weken fors toegenomen, zeker na het g ro t e t e r re u r a l a r m d a t d e V S e n a n d e re Westerse landen vorige week hebben afgekondigd. Sinds eind juli zouden in Jemen al 34 doden zijn gevallen door aanvallen met drones.
LIJST VAN AANSL AGEN 12 OKTOBER 2000
3
6 OKTOBER 2002 De Franse supertanker Limburg wordt geramd door een sloep vol met explosieven in de golf van Aden.De lokale afdeling van al-Qaida eist de aanslag op waarbij en bemanningslid omkomt en 12 anderen gewond raken.Een milieuramp volgt want het equivalent van 90.000 vaten ruwe olie stroomt in zee.De Jemenitische terrorist Fawaz Yahya al-Rabeiee, (foto 2)een van de meest gezochte terroristen ter wereld.werd in 2004 ter dood veroordeeld voor zijn aandeel in de aanslag, maar ontsnapte in 2006 samen met nog 22 anderen (onder wie 12 al-Qaida leden) via een tunnel uit de gevangenis in Jemen.ook zou hij proberen de Amerikaanse ambassadeur in Jemen te vermoorden.In 2006 werd hij geëlimineerd .
Aanslag op de A m e r i k a a n s e torpedobootjager USS Cole in de haven van Aden, waarbij 17 Amerikanen sterven. D e h o o f d v e rd a c h t e , de Saudiër Abdul 11 SEPTEMBER 2012 Rahim al-Nashiri, 38 (foto1) werd later bij Aanslag al-Qaida op verstek veroordeeld. Jemenitische minister van Vijf Jemenitisch Torpedobootjager USS Cole Defensie. Zeven medeverdachten bodyguards en vijf worden verdacht van burgers komen om, de lidmaatschap van terreurnetwerk al-Qaida. Alminister overleeft. De aanslag is een vergelding Nashiri werd opgespoord door de Amerikaanse voor de aanval, een dag te voren,op de geheime diensten en zit nu gevangen in Saudische al Qaida topman Said al Shiri (foto Guantánamo Bay. Hij zou ook de hand hebben 3) tijdens een Amerikaanse drone aanval.Deze gehad in de al-Qaida aanslagen op de raakt zwaar gewond en zal later bezwijken aan Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania zijn verwondingen.Pas op 17 juli 2013 waarbij 224 mensen omkomen. bevestigd AQAP zijn dood.
Artikel: Rob Vaneker
7
HET ONTSTAAN VAN DE NATO:DEEL 1 Toen het einde van de Tweede Wereldoorlog naderde, kwamen in de Russische badplaats Yalta de Amerikaanse president Franklin Roosevelt, de Britse premier Winston Churchill en Sovjetleider Jozef Stalin bijeen om over de toekomst van Europa te praten (februari 1945).
De oprichters van de NAVO in 1949 Bron: Hulton Archives, HB-7277
De ‘Grote Drie’ spraken af dat er na de Duitse capitulatie twee bezettingszones in Europa zouden komen.Op deze manier zouden de Verenigde staten nauw betrokken blijven bij west,en de Sovjet Unie bij oost Europa.Geen enkel land of volk zou echter onderworpen worden, was de afspraak. Algauw bleek dat de Sovjetunie daar anders over dacht. De West-Europese landen en de VS raakten bezorgd over de opmars van het communisme in Europa en het militaire overwicht van de Sovjetunie. Daarom besloten zij in 1949 tot de oprichting van een collectieve veiligheidsorganisatie: de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).
Op 4 april 1949 ondertekenden de vertegenwoordigers van België, Canada, Denemarken, Frankrijk, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten in Washington het Noord-Atlantisch Verdrag. Deze gebeurtenis bezegelde de oprichting van een Atlantisch bondgenootschap. Het bondgenootschap had als doel de vrede en stabiliteit in Europa te bewaren en de vrijheid te verdedigen via politieke en militaire samenwerking tussen de deelnemende landen. Dit zou in overeenstemming gebeuren met de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties die vier jaar eerder waren opgericht. De samenwerking tussen de deelnemende staten zou moeten voorkómen dat eenderde partij tot agressie tegen een of meer van de verdragspartners zou overgaan. De ondertekenaars van het Noord-Atlantisch Verdrag waren echter ook bereid een eventuele daad van agressie met militair optreden te beantwoorden.
8
DE TAKEN VAN DE ORGANISATIE:2 Toen de NAVO werd opgericht werd de collectieve (gemeenschappelijke) verdediging van het grondgebied van de lidstaten als de belangrijkste taak van het bondgenootschap beschouwd. Een aanval tegen een of meer van de lidstaten zou worden beschouwd als een aanval tegen alle lidstaten. Dit is vastgelegd in Artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag.
ARTIKEL 5 De partijen komen overeen dat een gewapende aanval tegen een of meer van hen in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen hen allen zal worden beschouwd; zij komen bijgevolg overeen dat, indien zulk een gewapende aanval plaatsvindt, ieder van hen de aldus aangevallen partij of partijen zal bijstaan, in de uitoefening van het recht tot individuele of collectieve zelfverdediging erkend in Artikel 51 van het H a n d v e s t v a n d e Ve r e n i g d e N a t i e s , d o o r terstond, individueel en in samenwerking met de andere partijen, op te treden op de wijze die zij nodig oordeelt - met inbegrip van het gebruik van gewapend geweld - om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied te herstellen en te handhaven. Elke gewapende aanval van dien aard dientengevolge genomen maatregelen terstond ter kennis worden gebracht Ve i l i g h e i d s r a a d . D e z e m a a t r e g e l e n
en alle moeten van de zullen
worden opgeheven, zodra de Veiligheidsraad de nodige maatregelen zal hebben genomen om de internationale vrede te herstellen en te handhaven.
Deze bijstandsverplichting kan echter niet afgedwongen worden. Iedere lidstaat behoudt de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid om wel of niet mee te doen. De lidstaten overleggen eerst over de te nemen (militaire) maatregelen en welke lidstaten daarvoor in aanmerking komen, voor zij tot actie overgaan.
Wordt vervolgd.
Artikel Rob Vaneker
9
VLIEGVELD “JOE AIRFIELD” Er zullen mensen zijn die denken: “Waar heeft die man het over?” Een vliegveld in noord Apeldoorn? Maar er is echt een vliegveld geweest, ook al heeft die niet lang bestaan.
NO: 665 SQUADRON RCAF, ROYAL CANADIAN AIRFORCE Op 22 januari 1945 werd in het Engelse Andover het No.665 Squadron opgericht van de Royal Canadian Airforce (RCAF). De piloten werden gerecruteerd uit de Royal Canadian Artillery en de Royal Canadian Airforce met Canadees en Brits personeel. Het was bedoeld voor het uitvoeren van luchtverkenningen. De commandanten waren Major Dave Ely, Captain G.A. Eaton (gesneuveld op 1 maart 1945) en Major Norbert Reilander. Van januari tot maart was men gevestigd in Andover, daarna op de vliegbasis Oatlands Hill om zich voor te bereiden op de komende acties om vervolgens op 19 april naar Nederland te verhuizen. Op 21 april 1945 landt men op de vliegbasis Gilze-Rijen. In de maanden mei en een deel van juni vertoeft men in Borne om vervolgens ergens in juni 1945 met het No.665 Squadron aan te komen in Apeldoorn en begint men met verkenningsvluchten, hoofdzakelijk gebruikmakend van Taylorcraft Auster Mk.V. verkenning’s vliegtuigen. Het was een z.g. Air Observation Post (AOP).In juni 1945 komt ook het No. 666 Squadron naar Apeldoorn. Dit Squadron komt ook van Andover af en heeft dezelfde ontstaansgeschiedenis. Er wordt een noodvliegveld aangelegd met de naam “JOE Air field”. De landingsbaan lag in noord Apeldoorn/Wenum tussen de spoorlijn en het kanaal in oost westelijke richting.
Er is nu niets meer van terug te vinden mede door de aanleg van het industrieterrein, maar het lag aan de rechterkant naast de Hoge Brink die toen verder doorliep dan nu het geval is. De boerderij waar toen Teunis Wijngaards woonde lag langs de baan evenals de boerderij van Frank Davelaar die op een foto staat van het vliegveld. Ik heb contact gehad met Wim Mulder die toen met zijn ouders op een inmiddels afgebroken boerderij woonde aan de Fluitersweg, dichtbij het vliegveld. Wim was toen zeven jaar maar weet nog heel goed dat het vliegveld er was. Hij herinnert zich graafmachines die kwamen om de baan aan te leggen en weet ook dat er langs de spoorlijn barakken stonden van waaruit de vliegtuigmonteurs konden werken. De landingsbaan bestond uit een soort betongaas, maar dan met een iets fijnere structuur, in volksmond heette het vliegveld gaas. Richting kanaal was er volgens Wim een v r i j g ro o t C a n a d e e s l e g e r k a m p . W i m z i j n moeder waste vaak kleren voor de militairen.
Landingsstrip Royal Canadian Air Force 1945 Noord Apeldoorn, omgeving Kostverloren
10
Landingstrip Hoogekampweg,Wemen. Boerderij rechtsmidden op kaart in cirkel zou het pand op de foto zijn, zie pagina 10 Bron: via Heimen J.W.Wijngaards.
A postwar Auster Mk.V, restored in wartime colours
11
665 (AIR OBSERVATION POST) SQUADRON
ONTBINDING VAN SQUADRON NO: 665 Lang heeft het vliegveld niet bestaan, want op 10 juli 1945 is het No.665 Squadron ontbonden. Een deel van het personeel van het No.665 Squadron gaat over naar het No.666 Squadron. Dit Squadron blijft nog een tijdje doorwerken in Apeldoor n. De bronnen zijn trouwens wat onduidelijk over het opdoeken van het vliegveld. Een van de bronnen geeft als datum 30 september 1945 aan terwijl een andere bron 30 september 1946 noemt. Er zijn een paar foto’s van dit vliegveld waarop opstijgende Auster vliegtuigen zijn te zien. Op een van de foto’s is een boerderij te zien waar toen Frank Davelaar woonde (pagina 10). Deze boerderij (toen Hogekamp weg 40) is in 1964 afgebroken t.b.v. de aanleg van het industrieterrein. Een tweede foto is genomen in de richting van het kanaal en volgens Wim Mulder is daarop de papierfabriek van Schenk te zien aan de Halvemaan weg, nu is dat Holland Colours Europe BV Op een derde foto is een groepje vliegtuigmonteurs te zien poserend voor een Auster verkenningsvliegtuig Of er veel vluchten zijn gemaakt weet ik niet, maar de bewoners uit de omgeving van het noodvliegveld hebben er wel plezier van gehad. De Canadezen gaven namelijk toestemming aan de buurtbewoners om het gaas van de landingsbaan weg te halen toen het vliegveld werd opgeheven. Het vliegveld gaas werd door de omwonenden in stukken geknipt en gebruikt als betongaas en voor afrasteringen. Het is ook nu nog hier en daar terug te vinden in de buurt van het vroegere vliegveld. Achter in mijn tuin ligt ook nog een stuk vliegveld gaas dat ik ooit gebruikt heb voor een kippenren.
Noot van de redactie!: meer foto’s van het vliegveld zijn te vinden onder tab beeldbank op de site:http:// www.coda-apeldoorn.nl/
A-AD-267-000/AF-004 : Archive document RCAF 2-229/2-230 665 (AIR OBSERVATION POST) SQUADRON BADGE/MOTTO INSIGNE/DEVISE None Aucun BATTLE HONOURS HONNEURS DE BATAILLE Second World War FRANCE AND GERMANY, 1945 Seconde Guerre mondiale FRANCE ET ALLEMAGNE, 1945 LINEAGE LIGNÉE This Canadian Army squadron was authorized as '665 (Air Observation Post) Squadron' 22 January 1945. Disbanded 30 September 1945. Cet escadron de l'Armée canadienne fut autorisé et baptisé « 665 (Air Observation Post) Squadron » le 22 janvier 1945. Dissous le 30 septembre 1945. OPERATIONAL HISTORY - HISTORIQUE OPÉRATIONNEL The Second World War The squadron flew on air observation operations in Great Britain and the Netherlands with 'Fighter Command', the First Canadian Army and '2nd Tactical Air Force'. Seconde Guerre mondiale L'escadron a volé des mission d'observation aérienne en Grande-Bretagne et aux Pays-Bas sous le « Fighter Command », la 1re Armée canadienne et la « 2nd Tactical Air Force »
Artikel: Jan Grefhorst,Apeldoorn
12
Voormalige en geheime US ondergrondse bunker basis/stad in Alaska: foto 1 en 2
HET EERSTE DECENNIUM VAN DE KOUDE OORLOG (1945-1953) Machtsuitbreiding van de Sovjetunie in OostEuropa. Onder leiding van Jozef Stalin wist de Sovjetunie op brutale wijze haar heerschappij in Oost-Europa te consolideren. Direct na de Tweede Wereldoorlog werden de Baltische staten en Oost-polen ingelijfd en kwamen Bulgarije en Roemenië volgens afspraak aan de Sovjetunie toe. In Hongarije en Joegoslavië gaf het Rode Leger de doorslag. Elders in Oost-Europa, zoals in Polen, kwamen na gemanipuleerde verkiezingen de communisten en Foto 2 socialisten aan de macht. In Tsjechoslowakije hadden de communisten al direct na de vorming van de Tweede Republiek in 1945 een sterke positie. Tijdens de verkiezingen in 1946 behaalde de Communistische Partij Tsjechoslowakije (CPT) 37 procent van de stemmen, en werd de communist Klement Gottwald (1896-1953)
premier. Hoewel president Edvard Beneš geen communist was, meende hij dat een loyale houding ten opzichte van de Sovjetunie de beste garantie was voor een democratische ontwikkeling van de nieuwe staat. Bovendien zag hij op die manier de mogelijkheid de ruim drie miljoen etnische Duitsers en Hongaren te onteigenen en te verdrijven naar de respectieve buurlanden. In februari 1948 wisten de communisten met een coup onder leiding van Gottwald de macht geheel in handen te krijgen. Na de communistische machtsovername was het met de zelfstandigheid van Ts j e c h o s l o w a k i j e g e d a a n . Tsjechoslowakije werd zowel economisch als politiek geheel gemodelleerd aan de Sovjetunie. Ook de zuiveringen namen een begin waarbij vooral partijrivalen het moesten ontgelden. De Slowaakse afdeling van de CPT werd ontbonden en overtuigde communisten als Gustav Husák (de toekomstige secretaris-generaal van de CPT) en de eerste secretaris van de CPT Rudolf S l á n s k ý, w e r d e n v a n w e g e v e r m e e n d hoogverraad en nationalistische aspiraties na een showproces óf ter dood óf tot lange kampstraffen veroordeeld.
13
HET NEDERL ANDSE BELEID De uitbreiding van de Russische invloedssfeer in Oost-Europa leidde in Nederland tot de idee dat de Sovjetunie en haar bondgenoten een reële bedreiging vormden voor de veiligheid van het westen, en daarmee ook van Nederland. De Nederlandse regering onder leiding van minister-president Willem Drees besloot daarom in 1948 toe te treden tot allianties als de Brusselse Verdragsorganisatie, de latere West-Europese Unie en een jaar later tot de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Daarmee was de aloude neutraliteit politiek definitief verleden tijd: sindsdien voerde Nederland een Oost-Europa beleid dat een directe afgeleide was van het beleid van de NAVO en de Verenigde Staten. Dat betekende dat antitotalitarisme en anticommunisme het buitenlandse beleid van Nederland domineerden. De historicus Jacco Pekelder wijst er op dat het antitotalitarisme het mogelijk maakte de strijd tussen beide machtsblokken te zien als een “fundamenteel conflict tussen de liberale democratie en de totalitaire dictatuur”. Deze theorie liet geen ruimte voor enige consideratie met het communistische Oostblok. De Nederlandse regering verbrak alle eventuele bestaande contacten met Oost-Europese staten – en dus ook met Tsjechoslowakije. Nederland stond in navolging van de Verenigde Staten en de NAVO een Politik der Stärke voor, in de overtuiging dat de Sovjetunie en haar bondgenoten alleen voor macht en voor de suprematie van de liberale democratie zouden zwichten. Foto van het ondergronds interieur betreffende de geheime Koude oorlog bunkers in het Verenigd Koninkrijk
14
Toegang van een van de vele geheime bunkers in het Verenigd Koninkrijk uit de Koude oorlog periode
DE JAREN VAN ‘VREEDZAME COËXISTENTIE’ EN CONFRONTATIE (1953-1969) Na de dood van Stalin in 1953 stelde zijn opvolger Nikita Chroesjtsjov (1894-1971) tijdens zijn bekende destalinisatie rede op het twintigste partijcongres in 1956 een liberaler beleid in het vooruitzicht, dat gekenmerkt zou worden door een ‘vreedzame coëxistentie’ tussen de Sovjetunie en de Verenigde Staten.
AFWIJZING EN WANTROUWEN Inderdaad vonden diverse toenaderingspogingen plaats tussen beide supermachten. Zo besloten de leiders van de Verenigde Staten, de Sovjetunie, Frankrijk en Groot-Brittannië tijdens een in juli 1955 gehouden topconferentie dat beide machtsblokken zouden streven naar ontwapening, ontspanning en naar een Europees veiligheidsstelsel. Het Nederlandse beleid over Oost-Europa veranderde echter niet. Van Staden en Boomert voeren hiervoor een drietal verklaringen aan. In de eerste plaats geloofden de Nederlandse autoriteiten lange tijd niet in de mogelijkheid van ontspanning. In de tweede plaats bestond de vrees dat dit de Atlantische eenheid zou aantasten, wat de Sovjetunie in de kaart zou
spelen. Ten slotte meende Nederland als kleine staat weinig uit te kunnen halen in de OostWestverhouding. De Nederlandse autoriteiten bleven geloven dat Moskou van plan was te zijner tijd West-Europa in te lijven. De nieuwe lijn van Chroesjtsjov werd gezien als een nieuwe “tactische wending” die niettemin de “fundamentele doelstellingen onaangetast heeft gelaten”. De Nederlandse regering bekeek de verschillende toenaderingspogingen dan ook met argusogen. Het bloedige neerslaan van de bevolkingsopstand in Hongarije in 1956 versterkte bovendien het gevoel dat de politiek van de ‘vreedzame coëxistentie’ had gefaald.
15
Russische oorlogsschepen bij het eiland Sachalin
De Cuba crisis van 1962, die de wereld op het randje van een kernwapen oorlog deed balanceren, versterkte het besef dat er moest worden gestreefd naar ontspanning.
VOORZICHTIGE BELEIDSWIJZING De Cuba crisis van 1962, die de wereld op het randje van een kernwapen oorlog deed balanceren, versterkte het besef dat er moest worden gestreefd naar ontspanning. Vanuit dit b e s e f s l o t e n d e Ve re n i g d e S t a t e n e n d e Sovjetunie verschillende verdragen met betrekking tot kernwapens, en kwam er in 1963 een hotline verbinding tussen het Witte Huis en het Kremlin. Bovendien stelde de NAVO onder leiding van de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Piere van Harmel een onderzoek in naar de toekomstige taken van het bondgenootschap, wat in 1967 onder andere resulteerde in de aanbeveling het streven naar ontspanning tot officiële taak te maken.18 Hoewel Nederland lange tijd terughoudend bleef over Oost-Europa, wijzigde als gevolg van de internationaal-politieke ontwikkelingen het Nederlandse Oost Europabeleid langzaam maar zeker. Zo vond in 1967 – weliswaar wegens de NAVO-verplichtingen – voor het eerst een reeks van bezoeken plaats van minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns aan R o e m e n i ë , P o l e n e n Ts j e c h o s l o w a k i j e . D i t
betekende weliswaar een keerpunt voor de bilaterale betrekkingen tussen Nederland en Oost-Europa, desondanks wijzigde Nederland zijn doelstellingen vooralsnog niet. De toenaderingspogingen concentreerden zich vooral op Roemenië en Polen die zich het meest onafhankelijk hadden opgesteld. De onderlinge verhoudingen raakten bovendien als gevolg van het harde optreden van de Sovjetunie in Tsjechoslowakije in de zomer van 1968 al snel weer gespannen.
PRAAGSE LENTE Was er sinds de dood van Stalin in 1953 in de Sovjetunie en in andere Oost-Europese staten sprake van destalinisatie, in Tsjechoslowakije bleef het bewind vasthouden aan de orthodoxe koers.
President Poetin bekijkt een leger oefening
16
De restanten van een voormalig zeer geheime Koude oorlog radar station in Alaska
Ook nadat Gottwald in maart 1953 overleed en was opgevolgd door Antonín Novotný veranderde dat niet. Pas nadat Chroesjtsjov in 1961 op het tweeëntwintigste Partijcongres opnieuw een aanval deed op Stalin, begon het Tsjecho-Slowaakse regime met een voorzichtige destalinisatie: Gottwald werd in 1962 uit zijn mausoleum gehaald en gecremeerd, en in Praag werd het Stalin monument opgeblazen.
VAN EEN ECHTE LIBERALISERING WAS EVENWEL GEEN SPRAKE. Novotný wist tot 1967 iedere vor m van oppositie te onderdrukken. Sindsdien klonk echter steeds luider kritiek op het beleid, vooral van intellectuelen en schrijvers. Zo richtten verschillende schrijvers, waaronder Václav Havel, zich in juni 1967 op het Vierde Schrijverscongres tegen het systeem en het falende cultuurbeleid. In Praag vond een grote studentendemonstratie plaats die de politie hardhandig uit elkaar sloeg en daardoor voor veel (internationale) media-aandacht zorgde. Ook de Slowaken kwamen steeds meer in opstand tegen het centralistisch beleid van het regime en de grote arrogantie waar mee Novotný de Slowaken tegemoet trad. Nadat ten
slotte in de herfst van 1967 ook hoge functionarissen binnen de partij en centrale staatsorganen regelrecht in opstand kwamen tegen het repressieve beleid, was het in feite met de macht van Novotný gedaan. Op 5 januari 1968 trad Novotný af voor Alexander Dubček en begon de periode die bekend zal worden als de ‘Praagse lente’. Op 10 april 1968 p u b l i c e e r d e D u bče k z i j n A c t i e p r o g r a m m a waarin hij op een open manier over bestaande problemen sprak, fouten toegaf en pleitte voor democratische rechten en vrijheden. Hij stelde tevens voor aan de verlangens van de Slowaken tegemoet te komen door van de staat een federatie te maken. Als gevolg van deze plotselinge vrijheid hielden de media zich niet meer aan censuur. Uiting hiervan was onder meer het manifest ‘Tweeduizend Woorden’ van schrijver en dissident Ludvík Vaculík, dat op 27 juni 1968 in een aantal week- en dagbladen verscheen. In dit manifest haalde Vaculík hard uit naar de conservatieve leden van de communistische partij en riep hij iedereen op h e t A c t i e p r o g r a m m a v a n D u bče k t e steunen.Met succes, want tijdens de bijeenkomst in mei 1968 nam de partij het hervormingsprogramma met tachtig procent van de stemmen aan.
17
Poetin overziet de Russische manoeuvres vanuit een controlepost
De Westerse verontwaardiging over het neerslaan van de Praagse lente was groot. De Nederlandse regering onder leiding van premier De Jong zag in de gebeurtenis zelfs aanleiding de defensie-uitgaven met 225 miljoen gulden te verhogen. Tevens had de invasie op korte termijn ook gevolgen voor de bilaterale betrekkingen tussen Nederland en de Oost-Europese staten. De Nederlandse regering zegde een gepland bezoek aan Hongarije af en stelde een tegenbezoek aan Roemenië eveneens uit. Officiële contacten werden voor ruim een jaar zoveel mogelijk vermeden. Hoewel de reactie van de Nederlandse regering op de gebeurtenissen in Tsjechoslowakije uitstekend paste in het aloude anticommunistische beleid, stelden achtereenvolgende kabinetten al snel na de Russische inval het Nederlandse Oost-Europa beleid aanzienlijk bij. Artikel: Rob Vaneker Primaire gebruikte bronnen voor alle artikelen en afbeeldingen: ‣
CHR. KLEP, VAN KOREA TOT KOSOVO. DE NEDERLANDSE MILITAIRE DEELNAME AAN VREDESOPERATIES SINDS 1945 (DEN HAAG 1999), 97.
‣
2 J.C.H. Blom, e.a., Srebrenica, a ‘safe’ area. Reconstruction, background, consequences and analyses of the fall of a Safe Area (Amsterdam 2002), te raadplegen op: Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie Amsterdam, http://213.222.3.6/srebrenica/toc/p0_c02_s005_b01.html, Chapter 2. Tito’s Yugoslavia; section 5 The promotion of ‘the’ Yugoslav culture. En: http://213.222.3.6/srebrenica/ toc/p0_c03_s001_b01.html, Chapter 3. The era after Tito; section 1 Introduction), geraadpleegd 10 augustus 2005.
‣
J.K. Hoensch, ‘Die Entwicklung der Slowakei im 19. und 20. Jahrhundert und ihre Beziehungen zu den böhmischen Ländern bis zur Auflösung des gemeinsamen Staatswesens’ in: D. Storch (ed.), Tschechen, Slowaken und Deutsche Nachbarn in Europa (Hannover 1995) 128-129; R. Fawn, The Czech Republic. A nation of velvet (Amsterdam 2000) 10-16.
‣
A. van Staden, Een trouwe bondgenoot. Nederland en het Atlantisch bondgenootschap (1960-1971) (Baarn 1974) 40.
‣
J. Pekelder, Nederland en de DDR (Amsterdam 1998) 96 en 97.
‣
Hellema, Neutraliteit & Vrijhandel, 148; F. Baudet, ‘Het heeft onze aandacht’. Nederland en de rechten van de mens in Oost-Europa en Joegoslavië, 1972-1989 (Amsterdam 2001) 57.14 Baudet, ‘Het heeft onze aandacht’, 178, 191-192
‣
S. Saxonberg, The fall. An comparative study of the end of communism in Czechoslovakia, East Germany, Hungary and Poland (Amsterdam 2001) 11, 223 en 224.22 Renner, Tsjechoslowakije na 1945, 41 en 42.
‣
http://nos.nl/artikel/530015-rusland-houdt-grote-legeroefening.html
‣
http://www.military.ie/#
‣
http://www.fbi.gov/
http://www.google.nl/
18
In dit eerste nummer van dit informatie blad en verder met regelmaat zal de redactie uw aandacht proberen te vestigen op interessante boeken en militair gerelateerde tijdschriften voor de liefhebber
BOEKEN EN MILITAIRE TIJDSCHRIFTEN VAN DE MAAND Na de terreur aanslagen van 2001 op de twin towers van het World trade centrum en het Pentagon in Washington hebben inmiddels vele landen waaronder Groot Brittania hun nationale hulpdiensten en strijdkrachten aangepast. Over dit onderwerp en verscheidene gerelateerde zaken geeft het Engels talige tijdschrift Combat en Survival een uitstekend overzicht middels haar vele geschreven artikelen van verschillende onderwerpen.Daarnaast geeft het informatie over hedendaagse internationale strijdkrachten en ontwikkelingen over de nieuwste strijdwapens en toepaste elektronica.Kortom een aanrader voor diegene/liefhebbers die graag op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen.Voor meer informatie kijk dan op:http:// www.combatandsurvival.com/
DE T WEEDE WERELDOORLOG:ANTHONY BEEVOR
Nieuwsbrief van de Defence Forces Ireland (republiek) Die kun je lezen op:http:// digital.jmpublishing.ie/i/111928 ! TIP *!
De afgelopen twintig jaar hebben een ontzaglijk rijke productie gezien in uitstekend onderzoek en publicaties omtrent het verloop van de Tweede Wereldoorlog en de vele ingrijpende gebeurtenissen tijdens dit mondiale conflict. Wetenschappelijke inzichten zijn door het recent openen van lang gesloten archieven, met in het bijzonder in de voormalige Sovjet Unie, regelmatig bijgesteld. De vooraanstaande Britse militair historicus Antony Beevor heeft gebruikmakend van deze nieuwe kennis, in dit kloeke boekwerk, nogmaals de complexe geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog voor een groot publiek vastgelegd. Een vlot geschreven en alomvattend boek dat de absurditeit en de verschrikkingen van een oorlog duidelijk maakt in eenvoudige bewoordingen. De auteur geeft een uitgebreide en voortreffelijke beschrijving van de politieke beslissingen, de militaire operaties, de humanitaire rampen en de invloed van de hoofdrolspelers tijdens de gevechten in zowel de Grote Oceaan als in Europa, het Middellandse Zeegebied en de westelijke Sovjetunie. Bron:http://www.bruna.nl/boeken/E.Westerhuis (NBD|Biblion recensie)
19
