V c. VIDIAM[iD WE 陨 K VAn LMJIF[L J.LAIIIOO UITGEVER THIELT

CAT/

V

c.

VIDIAM[iD WE陨K VAn

LMJIF[L J .LAIIIOO

UITGEVER

THIELT

VERZAMELD WERK VAN LOD . DOSFEL YJERDE REEL

VERZAMELD WERK VAN

LOD. DOSFEL BIJEENGEBRACHT DOOR ZIJN VROUW ONDER TOEZICHT VAN DR JUL . PERSIJN

VIERDE DEEL

UITGAVE J . LANN00, IEPERSCHESTRAAT

22-24,

THIELT

DE DAAD

Een zeer gcwon vo1zinietje in tespraken is dat do tijd ian de wooiden ten einde is, da laden moetn gesleid warden >>. Splinternicuw is de iMensch niet . Reeds in de eerst1e ctagen van onze beweging zong to dichier : V1aianjd'rens diep wme Lerde oorklen Vragen laden en geen woorden . Rodenbacht dichite o over b e s 1 a g : Sedert eene hale eeuw Zingers vij den V1aamschen Leeuw Edoch, kijkt en horkt rond u : 'k Vrag hot u, a;ar zijn we nu? Ligt hat Wlaialsch getiiig an spiaand'ren, Spreekt men eind'lijk \T1'aamsch in V1anc1'rn? V1aming, Viarning, 't is hoog tijk1 Mm beslag en mill lawijid . B1ijft gij tot den strijd beiiaan . Vangt hem flan uut gioe'ten > aan. Vooral tijdens en na den oor1og is men begiimen dyIhirarnbisch spreken over cIa daad, die Dalaci net eon hofd1etter men lifeeft ze gehu1did ;ooa1s d Fransehe omwenteling ide Rede - La Raison, lea Deesso de lea Raison - bezong.

Wel is daardoor verwarring ontstaan . Men is er sli1an tegekomen, de D1aad to vereenz:elvigen met jets ro,eke1cos, jets geweldigs, jets ophie1thakends, jets pat Iosbarst en 'bntplolt nis een dondersiag of een born, jets 'buitengewoons dat de andacht treft, dt i1s stof verblindt, drat verhijstert. Heeft Viaandetren dcten, in dien zin opgert, noodig? Stallig kan wor ied!er yolk, ok oor hat onze, cia, tijid aanhreken dat ewone laden, dagelijksche~ handelingen, tiiet gemist kunnen worden, evenais somtijds vor een ziek 1icharnJ een heelkundige bewarking alleen redding breine kian. Zelfs menschen, 1ejders, die niemand van onvoorzichtig herd beseliuldigen kan, als Van Cauwellalert en Minister P~oul7

let, hebben Idat ingezien, en de gesch'iedenis is rijik
'dire

bekijken,

Met zekerh~eid kan nog, gezegd weriden dat waarheid steeds moat beheer'schen ~c1rift en r.Iaad ; drat elke. Idad van m~onsch;en mb~et verlicht wor~den duo it de reidie, en Ide w'il ~alleen toetred~enr mag, wann;eer h~ t verrstand de hanidieling ~a .ls goad, als

w'ijs r

gals doelmatig erkent.

(( Verzin ear gij' begant » zegt de wijsheid dler spreek'woolr4d'en~ d,at ~d~oelmlatigh,eid ~athlangt vla'n dc middel+en 'van hemp die de ~daiald stelt, van h!et 'fe 'bereiken do~el, van de 5 o~mstand heden van tijld yen pla'ats~. Hier past concree't re~d~eneeren. Drat e+ene ~daad elders of yap een anderen td doel;ma;tig was, laat niet tc e to besluiten . Er m~oet evenre~digheiid zijh tusschen midklelen en noel . Met ~geen houten geweren verovert mJen vestingen .

Hoe treurig was bet voor ronze heald'en uit den Boerenkrij!g b . v . op to rukken met hunn~e zeis!ens en, j ;ac'h gew~ereln, tege i die kanon-

nen pop den Aller;heihgenberg, bid Diest. wa.t hebi en niet- of voldoend-votorbereide a'anv!allen menig n.a'al ~onschatbaar verrlie alan menschenlevens gekbst, - wlat 'heeft een,zelide woord, gal na!ar ide omsta idigh,~den, 1 ail of enh~eil gestieht . In hare aligem'eenhleid is ode spreuk (( D!aden moeten gesteld worden » du's hlol, zinledtg, in ierder Laval verwarring-sUehtd . Een under voroiiok deal ligt nog hierin, dat men zich d e

al

to dhikwijis 'voorstelt ;ais i~etsl dat biui ien hat geWone llgt. Evenals trot ode heili~gh'eid geene buitengewone da~den verrieht Moric1en, zo als hiet leven van den Heiligen Jc~annies Bercnnnlan blewij-st, zoo Wok kan men bescheiden en stil, 'la a +d

tit V1 an{derens ` hail de baste dadlen verrichten. ledereen moat hierin zxchzeiI kennen, nekl(erlg dniderz~oeken what ~

hij; geroep~en is,

wiat hij bereiken kan en luis teren naa;r de

stem-Gokts-in-,hem, naar zijn gewaten . aNiet iede een biereikt zijn doel lanes idezelMe wegen. Er in~aeten m~ens,ch ;e!n zijn d a an Whet roes staan, ~anderen ~di~ Aden sterren,lo~o~p iolg ;e r diehters !die idroomen yen we+rk'er's die h'andelen om' de dr+olomen in idaaden nom tee zette~n . Droomen, g~dichten, redeVoerin gen kunnen s'oms da;d'e!n, ~n kJ a'de~n sommaar cJro~amen zijn . Dlaar wij vaor st'uldenten siehrij'vien past h'et to antwo~or~den pop de vrlaag

wiat

is voor Bonze K'a'th~olieke Vl'aamsche Stud'en~en die pas-

senide id:aad ? Hun plicht word't biepa'a1d door hun naann : Studenten moelen stude~eren, Viaamsche stud'enten rnoete~i byestuideerien Vlalanderen, vOor Vlaanideren. Kiatholiekie stud!e- ;-~ ten m'oeten bestuideerlen heat K itholicisme ten hate van het K,ath'olicisme. Ze moeten tr'achben to w'orden ideale' lchk lieke Vla;mingen . A'lle hanldelingen die~nen zijI samen to binden tot priachtige leyens'eenJ eid, zoo wiolr~dt hun gansche I , yen eene groote ~daad, U i t e r 1 ij' k se schittering, u i t e r I ii k gerucht is niet ~de wla~ar~demeler, de maatstaf, « Stille waters, ~diepe g;roniden » is een prach'tige waarheid' . Die stilste~ daaden zijn 'me,nigm'aal idc m!ac,h'ti,gst~e, z'ooals' het Edruppeltj' deny ste ;en uitholt waar~over idc vl~oteid henb'ruis ;t. -- Aileen wann,eer stu,denten in bun studententijld stuide~er(e, zullen zij' later in sta'at zijn de daaden to stell~en, welke noodig zijn. -- wlalnt eer zij offervaa ldighei~d in zich ontwakkelen,, z~ullen zij ber~eid zijn tot i~dere ~daad, ze1Js al giugen zij' er bij'' ten onder z~oan~ der roem noch stralenkPans, - E~yeuals per a(au Abekende sold~aten en hie1den gedenkteekens opgerieht worde ;n, ma mien edit eenmaal ~~ voor ~onbeken 1de ~daden » . Mean vermijdle dus de r h e t ~o r i k a ~ove~'

~t

d ~e d'a ad' » aeven'a;ls h11e iande.

re, spreke weini~g o v ~e~ r diaden, maiar st~elle 'er :

bezomnen;e wijze, d~oelmatig e uit plichtbesier, nederigheid gebioren, kini deren van Vaider-voorzichtigheid yen M~aeder'-serkte-eon-geestdrift . (" De Btauwvoet ,,, 1922) .

9

VLAAMSCH HOOGER ONDERWUS

De Redactie van « 1~e Blauv voet » vroeg mijl een artikel over « de verviala nsehxngl Ider Ge ,t'sche Ho~ge~schoo1 »', Ik wxI 'het vraagstuk eenigszins ruimer hehandelen, want do vervLa'amsching an ide Gentsche T JOogesch*l is mar cen deed, een zijld~e an hit algeaneene vr;agsfuk va'n de v e r v 1 Ia mf -

-

s e h i n g v la n o~ n s h ~o ~o g~ e r ~o n !d', e

~a

r w i j s . Vdor kaith+o1ie-

ken is z'ij vaar'zekepr niet ide h~oo~fdzlaak . Die 'm!dderne Staat heef`t aet op zich' genomen, gook onder-

wijs to geven, dal is h'ij, wegens beginselloosheid, daarv~oer in vele ~opzieh'ten., uiterst ongeschikt. wel h1ee t hij' de St!a,ats1 inancien en ka'n dalardoor geld uitgeven aai beblouwen, Ia horatoria, kruidtuinen, mar hijF mist den gees,t;, die een'h id en leven sch~ept, De 'BelgiscIie grOi duvet voor'ziet btnder'wijs op Staatskosteti, en ode Belgische wetgeving rich'tte~ t'we+e

Staiatshoogesch~olen

op, eene to Gent, eene tie 'L'uik . Er biesta'a l echt'er maar eene Technische sch~oal v~oior Burgerlij'ke Bioluw'kunde to Gent, eene Staatsmijnbouwschkol, to LLuik . Teen de Staiat Idie 'schiolen ~oprlchtte, bed~ae~ld~ h'iji h e t a 1g ~e m e le n w e 1 z ij n . - Ook h'et privaat welzijn, slechts in zoover het ~algeme~en welzijn er door ge~balat w'erd . Voor Ide ste~den L u i k' en G~en't is - in stoffelij'k opzich't h'et bes'tlaan van

+den

Hoogesch~aol peen voordeel . Van een

eigenlijk re c h t kan geen spraak z'ij'n. De J-I'~ogesch!olen, pop de 'kosten an derv Stact, heeten dus to bestaan voor het algenreen hel~ang. Het is niet to voorzien da't oioit eene

reg;eering en een

parlernent gevonlden worden 'm' Idie Hiaogescholen aft le schaffen . Zelfs ode kath,olieke meerderheild,' taen zij! ;a1Ierstlerkst was, heelt "~daariaai nooit' gedacht. T h e o r e t i s c h kan mien stlaarvde hou~d~en Uat hei~

ci v an

ide y r ij

onderwijls volstond nom in die behoef'te aan haa-

ger oriderwijis tee voorzien, en Ide Staat dus geean plich't had yam in to gr'ij'pen op een gebiek' waar h'ij zeer ziwak sfaaf. I

3

Dar in B elgie ongeveer seven veal V 1 a 'a m s c h(fs p r e k! e n den, als Fr'anscbspr eken~den zijn is hat rechtvlaard i l~at de S aat aan die V1aahm'schsprekenden d e z e 1 f 'd;' e gelcgenhetd gunt als aan de Fnschsprekenden om hoogere studien in hunne taalte doen : dus even veal gelegf ~n~, he'' i : niet minder, niet meer, - D!a,t eenige burgers daardoor in hunne geldelij'ke bleiangen aan;getasrt worden is geeno v~oldoende reiden opdat ode Staat zeer aanzienlijke lutgaven doen zou, die ni~et door S t ~a a t s, bl e, l a n g geWettigdd zijn . Arum enten over Vlaanderens tweetalighelid zij n iul ei wan geener waande, daar Vlaanderen niet afzonderlijk besta'at en de Fransch-verkiezenden uit Vlaamseh'e gewe~sten in B e 1g i e gelegenheid hebbe'n Fransche studien 'te ken, ook on in hat Fransch examen of to leggen voor die centrale jury, hat recht bezitten op eigen initiatief een Fransche H'oogeschool to stichten, overal waar zij' 'willen, char hed onderwij's

vrij' is. Alle diploma's aan rile Belgische Hoogescholen zijn geldig g~ansch Belgie door, Die V1aamsche taalgem~ee~nschap heeft tot hare

normal

ontwikkeling ee c Hoogeschlool noodig, - Zij heeft er beiang bij idat hat ~openbaar leaven V1~aamsch ; zijn zou, dat de hooiger-ontwikkelden

emakkelijk,

wat

zij weten, kunnen mede-

goelen aan minder-~antwikke1'den. van eerie zoogenaiam~de e 1 i t e nag

De

arzonderingsmanie

niet in do hand gewerkt,

noch ~aangem~oedigd wond~en, Vlamingen, die zich buiten d Vlaam'sche gemeenschiap willen houden, hebben

niaar

do no-.

d~ge offers to brengen om oak buiter~ hun stall of provincie to gaian stu~deeren . Ofeindi,gt hunne liefd~e tot de Fransch taal aan ode dour v~ari rde brandkast? Er bestaan ernstige redenen voor do vervanging van; hot Fransch door hat Nederlandsch aan die Gentsche

Hnoge-

school, Er bestasan geene redenen - v a n

a1

gem m e(~e'n be 1 ~a

om naast hat Vlaaimsch hat Fransch' aian de Gentsche Hoogeschool to behjo acten . r4

We! zijn er bezWaren : ~ernstige finantieele voor cle Belgisehe schatkist ; nationaal-soci'ale vob~r do Vlaamsche taalgerneenseh;ap, die al hare kr(achten noo~dig heeft en voor' `vie eenh~eid tat volledigen blioei nk od'zakelijk is ; cok wetenscflappelijke technische biezwaren . In katholiek opzicht is de vervlaamsching van de Ge+ntsche Hoogesc1z of de minst gev~a'arlijke oplossing . Za Sta;ats, o cLerwijs een ~gevaar is vo~or het kathlolicisme, is eene [Toogeschoal minder gerv~a,arlijk dan twee . Die gra!ad van bet gova'ar hangt of wan velerlei oins'tandigheden . Toch kan geze,gc! worJen dat, behoudens huiten,gewone ~oanstandighaede~n en' Lehralve tom h~oogsternstige readenen, i ead.er katholiek tot pYicht' heeft to studeeren ~aan eerie Katholieke Hoogeschool . Deze beef t ; ar+erzij~ds den plicht, al hare krach t en to wij den aan bet vol~doen

an de zedelijke nationale verzuchtingen van ;

de bevolking voor wie zij bestaat. D ;aarom hebben ode

Katholieke Vlaamschgezinden sedert

jaren afzond-erlijk gewerkt voor eon Vlaamsche Hoaogeschco& to Leuven, z~oto~als zij, met anders~denkende strijdgenooten~, ij verden voor de vervia'amsching van de Ho~o~gescho~ol tie Gent,

In Idien zin moet voortgeijverd w+odean . Leuven, tell teen a .nder~ meer Vlaamsche studenten dean de &entsche Hoogeschoiol, die de minstbl~oei~ende is van al o ;nze I oorgescholen . Eerie onzijidige Hoogesch~col, al is zij oo~k Nederlandsch, kan Katholieken geen bevrediging schenken . Eerie Katho1ie , ke H~oogesch'ool met hat Fransch als onderwij~staal, 1'aa't ons~ Vlamingen onvol~da;an . Voile bevredi;ging sche~nkt a,1leer een 'volledige Kath~olieke Vlaamsche Ho~ogeschool, ~ve'nwaardig met ~dre Fransch~e, volkomen zelfstandig, 11et eigen hestuur en beheer. Opdat dit z~ou kunnen geschiedein,, moete~r de op~enbare m~achten ruimer toelagen schenken aan de Leuveinsche Hoogeschool . Dot ode Vlaamsche raden daarbij 1 als voorwaar l'a stellen : Inrichting van Vlaamsche leergaangen. Onze woorden van vroeger willen w'ij' nog herha1eln : <(A l m ~a m a t -e r, jets mist ge, giji spreek~ niet als moedea tot ons'~ ry

Viamingen, mlaar als een vreemde, ge zij't ons verleden niet, ge zij't niet ide ho~ogste voltIooiing v' an w'at dei kin!dlerjare'n, hieb~ hen gesch~etst, gij w rtelt ni~et in Aden grand van onie e~erstre gewa ;arwbrdingen, Onze ~eers'te b~esch~ouwingein, gij! ' zijt - al zijnn fret ere wOo~rden, toGh' zij a z'd de w!a'arheid' ~-- van mij'n v~a'derlan~d niet, Ida~ar ge zij ie bei'd'e talon niet op denzel den voet stelt. \Neat wiij' van u verwlac,h'ten, feestvierende A 1 m a rn ' t e~ r' staat in den zang, die geedurende 'den Advent worldt gezongen in h;et A' '1 m fa R e d e m p t ; b~ r i s m' la t e r namelijk : Su,c~ cure ca~denti surgere qul curat populo -= K~omt hot va lende yolk, dat poogt op to st'aan, to h'ulp . A 1 m 1a m a t e r, flat is

miijn iaatste wvo~r~d, hot is n~og

een wlanklank bij~ u\v fl~eist e+jubel, ma ;aa 'h~ t is toch tevens eene bode en peen hoop 1do trd : Word ode 1evienblarend+e m,~ae~dor van V1 la anderen en spre yek we1edrmijn moed'ar taa,l> . (9 M~ei

1909) .

(De Blauwvoet ,,, 1922).

REDE UITGESPROKEN OP DEN GOUWDAG DER WESTVLAAMSCHE MEISJES TE ROESELARE BELOKEN PASCHEN rgz4

bllij en trotsch, in ode staid van Rodenbach to magen lh b spreken op het feest van het vijfjari,g bestaan an lodenbacch's-zusters, wat heeft het lang ode Vlaamsche strijders pijnlijk gegriefd, dat de vreuwen voor Vlaanderen nits voehden . (( Zij hebben zoolang vergeten ~ . Redenbach khoeg ~erover in zijn gedicht << Van ; eener Jenkvrouw en zijn inleiding tot Gudrun besluit hij fneE de \vo r. den : (l Een hetterkunde heeft immers tot haar voile 'ontwikkeling, buiten de kracht barer b efening, den stillen en onveelharen, loch mathtigen invhoed van een besch,aafd en kunstgerend publiek, under an'dere en bij'zendem, gelijk Schlegel bet uiteendoet in zij~ae :algemeene geschiedenis tier Letterkunde, den deugddeen~den inv1o d van do fijnvoeligheid van bet vrouwelijk gemeed ~ . Een ~andere kl;acht is een weinig bekend gedicht van Zeemeeuwe. Hijf vergelijkt de Vhaarnsche Vrc u Men met de ontaarde chters van Koning Lean, die haar Wader buiten jagen in den storm . De weerga leeft in VLaanderer . D;aar zijn dechters die hare moeder hOnen en stooten in den nacht. Die moeder is V1~a;anderl~an.d, en die halar van zich w j'zen, halar taial en 'a'aid misprijzen 't Zijn vrauwjen, tat bun schand Het shot luidt enverbiddelijk Met spat zal 'k dan verineeren uw good, uw is eld~em. ' k Gun u geen iiedeneere'n.

'k Wil u geen ~adel leeren . wie hartloos is, is Join ! » I9

Jaren zijn sedert voorbijgegalan . Oostakker ligt daar tusschen . Gent, Gistel, zaovele heerlij ke dagen . Vlaarnsch:e meisjes beleden hear liefde teat tend, yolk en teal in hat heiligdom van Maria, die o'ok in hat Mngnif'ic!alt hear vaderen verheeriijkt. Ook uit hat hart van (de Vlaamsche meisjes jubelden een « :agnificat M », even « Bienedic anima nea

tar eere van Gad

en an Vlaanderen. Mij'n ziel l~oof't Vla'a .deren voo+r God, Goad in Vlaanderen Alles in mij' verh'eerlij kt then heiligen na~am'. Groote dingen kan de Hoer verwezenlijken wa'n'n-eer Hij' ne~erzi'et op ode nederigheid van Zijne dienstmlaagd ~ . Alias in mij . . . Daze woord~en m~oeten uwe liefde tot uw idea'al teekkenen . Geen pegel~en, Been wikken en wegen, geen verideellen, Been .ear alias ! alias ! uw ~achterhou'den, Been minin 'alis~e~eren, verstand, uw hart, uw geld', uw djld, uw lichaaam, uw ziele, gijj zelf, geheel uw wezen, zeg~ene hat Heilig 1d'e al . Dnn krijgt alles gr~oote b~etee~kenis : gelijk can druppeltje in hat ~almachtig leven ~der zee .

B o v e n n ~a t u u r 1 k e b ~e t o ~e k e n i verwerven uwe geringste h~andeling~e~n : die ~draad van uw h!andw~erk, hat zweven uwer droom~en, hat kioppen van uw hart, uw glimlach van blijheid, uw tr!aan van weemoed wordetn gezegend . Groote d ingen very tchtte in mij, flij Die rnaa.chtig is . Hij zag near ap de geringh~ei'd Zijner dienstm'a~agd~ . Verbonden zijn bier de ~ex'altatie

de ontheffing van de

aiarde en die ndder7gheid . Allen kan ide H~eer door hot nietigste werktuig . Zonder .Hen wordt de maach'tigs,te niets . Zen is zen in hat nietigste druppeltj~e' dauw .

20

Gezege.nd is e'ene beweging welke aan he ria to Oos'takker h~aar doopsel ontving !

b+e~eld van Ma-

Maria blijve het idea'al an die b~eweging, Maria, de zeteil van wij~s,hei'd, de

m orgenster,

de koningin

van wie lij dt en belij dt ! Maria, ide levenbiarende~, de moeder en de m~alagd, de minnende tot aan hot kriiis, de m~o~eidige met de zeven zwaarden in h+aar hurt. Maria, het voorbee~ld van wait lie ie zij'n most, v!an wat lieMe kan en vermg, de wii~ze maagld, de sterke'vrouw, Maria met Jezus, ideaal Van 'de v~ereenigxng van e~ene ziel met hlaar levensplieht. Om wills van then levensplicht le'ed Maria de vlucht,

do

hitte ~der wo~es'tijn, ~de treurige ballingsch'ap, Zij~ ;stoat met Jezus aan h,et kruis . Z'ij we~ent, m!a~ar sàai! Meisjes van Vlaanderen, hooge plichten le,gt u de gebio rte an uwe bleweging yap. Geidenkt hot wo~ord van uwe voorzitster Jw Putman . : Alles voor Vlaanderen is wa'ar ! V1:aanderen voor Christus is even w'erkelij'kheid Ook uw naam le;gt u zware verplichtingen op. Gij zij t Rodenbiach-zust'ers ! Wat zou de groote bmeder van zij~n zusters verlangen? Voortzetting van z'ijn, werk n'aar r .eon card van de nileisjes . Hij: heeft ions zijn uitersten wil nagelaten in zijn ge~dichten en werken « Mij'n leven voor Vlaanderen En Vlaandere~n voor God! 0 mocht 1k dat winnen~de sneven! u Zijne spreuk was v o o r u i t ! hoe" hoof"d ~omho~g ! Die harten hoog!

is n e met die "reins min . Hij~ zocht in ode nevelen der tijden en vond char Gudrun. Hij idichtte van de Z w Gudrun is

naar

Verschaeve~'s woor~d

Jonge liefde zich door lijden vers'terkend en waardi ma21

kend een Koningsstiam to stichten, zich; recht h~ udend tegen de geweidigste ,aanvallen dour de kr~ach't v~a .l ha'ar houw~ trouw, die niets is don de oneinidigheid der lieMe zelf . De lieMe m':achtig als de tkx d, boheers!cht e vervult haar ziel, zoodanig dot zij ha'ar het onm~ogelijke, mogelij'k mkt. << Zij kan lij~den, hi wig lijldien, 't i~ gevvroon in liefde ; . maar zij kan wachten, fang w'achten zon;der to bozwtij kin en; to sterven, dot is ongew~an in liefde >> . Van brooder R~ denblach kornen die spreuken van wmmige uwer gilden « Uit houwe trouw worjdt l ~aerenland h~erboren ! < D e toekomst h * pt op ons ! » Vast longs der warhcid rats !> . Geadevd, gekerstend wOrdt Gudrun's lieMe, in 'de hoilige vrouwen ~i1s G+ddelieve . Opdat uwe lieMe stork b~lij`ve, mo~et ge zelf rein blijven . De lieMe tot hot liagere sch(aon hesmeuiit de ziel . H~oud l uwe lielide tot Vlankeren rein en hog ; houdt uwe meisjesbew'eging zuiver . Grouts liefide kan alleen bloeien brij reinen, \V~a t groote lie de van vrouw~en verinag, getuigt do heels geschiedenis . Over de k'oningin der lieMe sprak ik reeds . In haiar gevoig stappen onte~lb(a,ren : zwlakken, kinderem Aygnessen, Ceciliia's, mo~eders . Zij trotseeren do wilds dieren in hot amphitheater. Vuur verscJu' eit harp tengere ledema . ten. Zij weerstaan storm~en van verlei~di'ng en drift. Zij drukken - als om haar de vlahm'men krinkelen hot kruisbeeld op i*ar hart. Zij helijden den Hear in vojlean da,g, w~ijl de mannecnl siechts tot hen goon in den nach't . Zij stan lags Aden kruisweg, w~anneer z~e~lf s de discipelen gevluchi zijn. Zij reinigen hot aangezicht door juannen

22

puwd. Ze s,taan op 'Calvarie . Ze kom~en clan het s raf, waar de Bemind~e ligt . . . Zij denken yap geene onmogelijkheden . han het gelonf, de liefde geen Bergen verzetten ? - Zijl zij n de e~erste getuigen van de epstanding, gelijk ze de laatste getuigen Waren van lijden en deod . Doch de liefde is e+en woord, +drat ook de booze zoo vaak tnisbruikt . Gelijk Lucifer ode caricatuur is van Gad, zoo is zijne tail ook een sp~otheel~d van de god~delijke iala! . Huj gebruik t dezelfde woorden : l i c h t, l v e n, v r ij h e i d , 1 i o f d ~e ; hij, die die worst is van heat rijk, Waar niet meer bemind werdt, hij, ode ongelukkige, die ni e t meer bemint. En toch strijldt hij zelf, strij!den zijne rawanten onder een vaan+d el, waa.rop het wooed liefde s'taat ! E~ilaas, vat zij n er vIa!andels vol l eugens ! Hij beuwt een burcht der liefde, welke zich verheft, in zelf, verheerlijking en G~ dsver!aeh'ting, « Bemin U zelf ! » luidt ~ijne lens . ( Gij zijt bet middenpunt van de wereld . Om' u dralait en wenteit ~alles, wat sche+elt u bet lijden van uwen evenmexesch, als dat lijlden u genet verschaft . Gebruikt de anderen . Bemint u zelf, den evennia;aste yam u ze~lf. Dient geen vaak, geen yolk, m!aar laat eene zaak, een yolk U dienen . Medelijden is onzin . L'ijden is e.en gruwel, die to vermijden is . Siert uw h!oofd met razen . Huppeit met lichten stap~ op do wegen des l~evens . Heat ieden behoort u toe. Die dood loom t vroeg gen~eg ~ . Meisjes van Vlaand~eren, z~egt met al de kracht vain uwe tiel : « Achteruit, vep'leider! Oncc V1aamsche bew~eging kan slechts gedij!en door zelfvergeten, zelfepoffering, heiligen ernst en gewijide liefd~ . De Vlaamsche meisjesbewegaing mioet strijkden under rya's kicuren : wit ren hem+elsblauw en ender Vlaanderens kieu ~ ren : gourd en zwiart . Zij vooral, sta in hot teeken van sm!e~ttel a reinheid, ingetogenheid en s ' ll~e diepte, 23

Vroolijkhekl en blijheid zijn niet uitgesloten ; die zijn het eigend+orn Wtn de zuiveren van harts. En onze leer is e+eii leer van vreugde . . . . D!ach uit Aden booze zijn : uitspattingen, wildheiU, het ntis , bruik van Vlaamsche verg!aderingen en optochten lot ijldel_ h+eid, pronkzuci t, zelf`~erheffing, ~daze lieMeljes zonder uitk~omsi . Uit onze bewieging, gij~ alien, die ~~ zelf z~oe~kt, your wi+e vlaamsch;gezindheid een liefhebher'ij1tje is, een sport, een tijdverdrij f veer ode luieruren, peen mi1d~deltj e om zich interessant to m;aken . Loopt in iden weg an die ` ij'ze maagden niet, gij dwlaazen, die geen olio rneeb~rengt tot spij's uwer lampen . U wordy het niet gegeven in ode zaal bi'n'nen to komen, als tie b uid en id c bruidegom daar zijn, gals Vla ;aflderen zijn z egetacht houdt. Unteert ode heilii ei~doilier beweging niet 'door onheilig e,n~ ontij'dig gesnap en onI enu1lig gepr~aa . V'a!n el~gelen verwla'chten we ide blijlde booldsichap, riiet an snaterer~de eaksters . Achter het vaatdel van L' eke u w e n K r~ u i s zijn zij a~lleen waar4ig to stappen, die b~er?eid zijfl kruisen to dr+age~n o+or hun ildeaal, die van teen lee~uw+ den eidelen trots, het vorstelijk gemioed bezitten . . . geen h'azen, Been ezelinn~iI meet leeuw+enhuid, geen pronkende piauwen noch trotsche

ka1-

koenen . . . De V aianmsche nteisj~esbeweging behoude ha~ar eigen hard, bepa~ald ~daor de roe+ping van die m{e,is'jes . Ze behouidle alt'ijld haar katholieken ~aard . Zo zij ruin en

moederlijk a1s do Raomsch'e Kerk, geniaidig als zij . Zij geve gelegenheid ;aan ieder meisje om hare gaven to ontwxkkelen en to vermen gvul~digen, zoowel aan wie maar een talent ontving, gals aan Wie er vij~f kreeg. Ze zij do schdo~l van ~n'derling dienstbletoK n, opbeuring en vered~eling ; van Iichaimelijke en geest~elijke barmhartiigheid .

24

Moge van de meisjes in de beweging met bewond'ering warden getuigd : << Zie, hoe zij' elkander berninnen! De eendracht in de lie de tot heat ideaal, in hat betrchten van het djoel zij haar sierad . < wall is hat ons zalig a1 usteren sarnen to wonen , w'orcle ineer dan ootit hare leuze . Geweerd wor'den dan nile persoonlijke, vane phatse1ijke alle provinciale naijver ; seder pruilen en pruttelen orn 1a1 men kleine vernederingen, krenkingen acht. V1aanderen bovenal! Hoe klein is toch alles wat men vocr vernedering houdt, naast de vernedering van den 1(ruis-Marteltaar, sflaast do grooto vernesdering van V1aanc1eren. Ons hgertje is niet zoo groot, dat tweedracht lle~ magi scheuren . Allen heben we nooTc4g, alien! Geen spot van meier begaaJiden ten opzicite van minder bqgiaafden . Eerbied voor alien, die van goeden wil zijn. Zusterlijke goddheid jegens malkander . Wederzijcishte vetr1raagzaatmheid en gedoogzaamheid . Veeleischen'dheid ieder voor zichzelf. seder meisje vierwezenlijke in zich het ideaal van hat Vlaamsche meisje en make dc gansche beweging synipaLhiek in haar eigen persoon. De menschen miaken in den regal Been oiiderscheid tusschen eene zaak en wie te ak dienen. Ze beoordeelen de zaak nar baar verdecligers . Het voorbeeld doet ineer dan cBorden. Er rn ;ag word en aangedrongen op kieschheid, fijnvoeiigheid, voorzicbtigheid. . . vootrzichtigheid, die to ondeirscheiden is van hangheid . Aan dc beweging ordt ook dr zog bias teed van een go e d e h u i s m to re d er : orde en stiptheid V'ora1 voor be s t u u r s 1 e d en is dat ernstige plicht . Slordigheid kian niets antlers dan bonclen tee val ieiden . Doch ik sta ingeschreven Is feestredenaar, en ik houd eerie boetrede . 25

Maar ik durf, dat doer : ik weet immers dat de WestViaainsche meisjae+s zees gesteld ziju op retrains . Het is wear wat ik in de geschaedeni.s der Meisj ;esbeweging lees (( Geen wonder that die West-Vlaansche Meis jes zodn heerlijk evenwicht hou~den tusschen innerlijke en ~ iterlijk~ werking, t(

Door gebed in de geestelij'ke afzond,ering, door studie in

de stuidiedagen worden zij stork en voelen zich uitgerust nom de werking na'ar buiten, hot ` tendon van eon kring, hot inrichten van feesten en voordrac+hten met good gevoig a'a,n to pakken. (( Zij gaan eerst in zich zeif e& zij tot de ',inderen gaan en ~dat is hot ge4heim w ;aarom z'iji slagen » . Het in z i c h z e 1 f g .a a n, hot gebed, zijn machtige wapens, de groote s apens van de meisjes, die (( de sineekend~~ almacht » zijn, weten uit de geschi+edenis en de legende, dat terwijl de mannen str+eiders to Groeninghe, die vrouwen b+aden . \VFij

Wij l+azen ~dat Theresia door ha!ar gebed'en moor heidenen hekeerde, dean Franciscus X+averius, Wij vertrouwen in de bovenntatuurlijke kPacht van goede werknn en noel+en +de ontoereikendheid van alle a ardsche hulpmi~ddelen om Vliaanideren

tee

redden.

De West-Vlaamschie meisj~es verdienen Vlaanderens dank om haar ,gebeden en biedeva'arten, t m' bare werking year he~, Heilig Hart en Euchar'istischen Kruistocht, voor mission, Orn hiaar heiligenvereering en haac deeln!ame aan processies . Ze richtten op voorb~eeldige Wijz~ s~udiedagen in . Z,e zorgden aldus voor geest en hart ; ze paarden, zooals: Rodenhach bet uitdrukt :

K

eon w'akker+e drift, en koel verstand » .

Ook voor ode aardsche beho~ef ten van haar yolk zor , en ze ontwikkelingsiavonden werden op t~ouw genet ; kuns'tavonden g~hpudien ; Vlaamsche fees en werden gevierd, en bet yolk kwàm er hen en lee die den Vla'anisch'e strij . kennen : amnestieactie k'Ma~n tot stand . . . zb

De meisjes zorgden vnor den wijh van schobnhei i en geestdrift ~aal. Aden disch van hot leven. Het verl~eden 'adelt ha'ar, mar legt haar tevens zware plichten yap. Van hen aan wie veel gegeven is, wordt veel gevra;ag 1. West-Vlaanderen is in menig opzich't de van food verkoren streek'. Ten Zuiden ligt K e r t r ij k , w~aar de gedenkzuil van Giioeninghe rijst . Diar word de roemrijke veldsiag gewonnen, die Vlaan~deren red .d~e! Ten Naorden vlo~eit de IJzer en b'ruist' de hellige *n dzee. Hier is hot land wlaar de B 1 a u w v ore t en ode Z e n' e e uw e vlogen. In West-V1~a'anderen l~eief~den zooveel G dI egen ;adig1e lichters en kunstienaars ., dla~t, ~nla'ar hot oordeel van bevoegden, die streek moeilijk haa'r weerga vinden zlal . West-V1 :aanderen is d,e grensstreek ! D~aar vooral moeten alle verde~digers scan \'laranderens ei,gen wezen, to weer staian . Diaar moeten wij de duinen oprichten, welke de zee van uitheemsch~e overrompeling s'tuiten . Doch, ligi \Vest-Vla'a'nderen hot d,ichtst NJ Frankrijk', Jet ligt ver van Brussel, veer van de Bfelgisch'e centralis;atie. Het heef't in ~d~ien zin m~eest eigen leven bewa'ard . De eigen streekge~es t hlo it er nog . V o ~o r h e t V 1 a' a ni s c' hNatifflnalisme daagt hot in hot Wesl'en . De beginselen er van staan zoo dui~delijk in hot work de . West-V1~aamsche grooten : b) e B o, G e z e 11 e, V e r r i e s t, Rod enharch' en Versch~aev'e . Luistert naar de taal v! an Verriest De Staat blijft Nj den menscb van to land~e ten grooter ~deele w'at hlj was . 't Bestuur is hem vreem'd, spreekt 'n, andere tale, hem onbekend . 't Gerecb t is hem vreemdr en anverstaanbaar : hot hfandelt buiten en legen hen .
27

t(

't Vaderland ~chat is Ude wet, diel hem b'edwingt en verborl

geeft, diet is 't ge~rech ;t, dat hem ., geloof l hij!, lien onr~echte vervolgt en waartegen hij gse~en eigen verweer heert, tenzij uit den vreemde : dat is ode ontvanger die heel geldd vra ;agtr drat is ode lan~dwacht, die hen hespiecit >> . De Staat is er vo~or h~et yolk eu~ wear de Staat zijn plicht niet deed, dear client h,ij gew'ijzigcl . _ . Die beginselenn zullen de meisjes ontdekken in de werken barer West-Vlaamsche ;grooten ; en er meet de logica an den ge+est, en flog !meer mei de logica van hot hart, de gevolgen nit ~atl~e+i~ .en, zij staan niet in de politie+k . Hear Nih is er niet door vertroeb+el+d . Zr zi~en klaar zonder den hril van vrnaroordeelen en gaan

« R e~ e h t ~d o o r > met « H' ~o a w; e t r to u w > .

Voile wia'arhei~d vr,aagt hear guest, voile lielide' schenkt h'aar hart.

tiV la a r een wf i 1 is, i s eon we~ ;g > is de kenspreuk van een (der West-Viaam sche bonden . « Z e e s't i 1, d' O c h z e e s't ~e r k zullen zee to we k gear . t~ S t i 1 m4 a a r w a kker>>, (( S'terk door ion d er ling 1iiefUde en +eon
(dr~acLh'~t>, l(Met h'o ~op ~dn mo ed, wit en durI-, «Nalar rech't door liefde>>, . Dit z'ijn ode leuzen van hare bond+en . Zij zullen ix Vla .anrderens kille w'erkelijkhieid hear geest, ha+ar lieflde blazer . . . Een groote lieflde ken lever terugschenken aan wt

doodl

was . Zij+ ken gelijk ado geest ides Heeren w'and'elen over bet beendervel+d zooidat ode gevalienen zullen ops .aan. Kleine lieftde ierkelijtkhe~id gelij k eon doff e fakkel in rook. vergaat in ode E,ch,te g~'oote m~eisjesli~efde z~aait do lichtzee in de neveh w~oestijfl . Voor een graote teak staan w+ij Falien nog, staat gij no+g r meisjes van \Wst-Vlaanderen . In wee yen smart W den volkeron geboren, en 't is solns duister als op Goed~en Vrijidag, w'anneer de kruisen de ver28

rijzenis voorber~e~iden . B~egeef't niet, wankelt niet, vlucht thet. Voor een volk ~oiok gaat ode weg near zijn p'aradijs wee Golg~oth~a . Dioio+rnenkronen. 'dragen eeins r~ozen ~en uit de 'wnden gloriet het licht. De va'and~els worrden eerst met bloeid' gekleurd, ever ze ter zegepr;alal g~eidragen wor~dien . Ire miserere's klagen voordat het Paasch-Alleluia' \veerklinkt en de Godmensch kende Gethsem+ani, voor Hij~ hot Thabor der Hemelvanrt best+eeg! Ieisjes van west-Vlaanderen, bereidt u tot den strijd, b~erei~dt u tot ~do vreugde! Hebt med~elijlden meet uw volk, met de uitgewekenen~ de l:andarbeiders ! H~eb't in e(d+elijiden met hen, die moeten zwijgen ~p hOoger bevel en ~die hunne lie'Me niet kun'nei tlo+onen! Hebt medelijid~en met ode studenten wier ziel men

.ngstig

m+aakt ; met ' de droomers van. 'droc men, wa'arvan zee do vervulling niet zien zulle~n ; met hietm~, die enkele dagen geledfe y om zij n Vl a!ams ch-zij n, l of g'ewond w'erd ! Hebt medelijlden meet de bedreigden, de verd~achten, do gebroodrblafden, Ide gevangenen, de 1 allingeln! T3idt voor hen! Doch weest +erh& als de deuren vary de kerkers zullen ope'ngaan als Ide b~allingen meet Dr Depl~a a :an 't ho~oM, naiar h'et moed~erland zullen weerkeeren iWeest aanwe,zig wanneer het feest van « Die Vl'aamscha Vlagge » gevierd woridt ; bre~ngt ~die~ schoionste blic emen voor jde onthullinig van Verriest's standbieeld en voor het feest van uw Gezelle! Ziet, gelijk uw brooder Red~enbach n Al is hot heden vol teleurstelliug en dr~igen,

In uw gedacht ter kim'm~e sours een blijden d~aagrad stijge~n s . St+aat ;als ode Kathelij~ne's na!ast ado ~A'rtevelden our hen aan to moedigien Uw !droomm was sch~olon, is sc ;hloon en zal hot e~euwig b~lijven En wint hij ; he{d.en nie~t, zoo `vvlint hij

(1)

Verschaeve's

Philips Van

morgein ~, (1)

A.rtevelde. 29

Roept uit gals Jolande tegenover de machtigen, ten gun ste van de ten flood veroord~eelden « Ik juich hat uit In 't aanschijn van die wreede noodle vlakte. Er is maar eene sch,ande hier : 't is de uwa! Geen vuiger schand, flan eer fdie schande worst . Geen hooger eer flan schand, die ears worst . Philips, blijf ,hangen {op uw schandeboom . Mijn Ghristus op ode glorie van uw Kruis, Blijf heerlijk daar inc ~ Judas aan uw voet ~ . (2) Verdient hot, Tat wanneer s eons hat hoofs van den Frar schetu Holofernes -- die hat $ethulie van ons eigen hestaan bedreigt - is algehouwen, de jongelingen en grijsaardsa, uw gansche yolk, u to gemoet komt meet gejuhel en palm'tahken en sat de klachten van vroeger verd .wij non in eon lofzang tot U <, Heil U, vreugd van Vlaanderen Hell U roam, redtding en eer van ons yolk >>, Hell U, die op Franschen invloed de zelf standigheid vans uw geest, van uw hart heht veroverd, en op den onwankelbaren grondsla,g van uw lielde nu ook Vlaanderens zelfsta ,digheid bAouwt' (" Gudrun ,,, 1924 .) .

(2) Ver ohaeve's Jacob Van Artevelde .

VLAANDERENS I-100GDAG

11 J uli 1302 . K

Haec est idles qulam tacit Dominus ~,

Dit is de gro~otste dag, 'dien de He~er aan. Vlaanderen schonk, in zijne ~aardsche ges'chiedenis, Toen redden ale pbiorters, de ambachtslieiden van eenige Vlalamsche steden, tegenover een van ode scho~onste lagers, welke teat dan toe streden, de zelfstandighei'd van Vlaa~ ideren, an de Nederlande'n . Z'ij' zeiden tot den Franschen vlo~ad : « Tot hier! Niet verder ! Zij waxen even +dijk van levende kracht en scho~anheid', welke ide ~overrompeling stuitte . Zij bev~a'arden Vlaanderen voor den L~eeuw . Zij' beha'a deu een van de schoonste ~overwinningen van hat heilig v)olksrecht, welke ode histori~e vermeldt, woor de Ned .erlanden ;; voar Vla'anderen was 11 Juli 1302 e+en beslissende +cLag . Vo~opr gansch west-Europa was hij an bel!a'ng . Oak in de geschi~edenis van ode krijgskunst is h'et e+en groote datum . Rome, Engeland, Frankrijk juichten of sidderden ~oolr de gawel+dige beteekenis van +die zegepraal . De legende ~omtooverde ze m~e+t bovenn ,atuurlijk licht en stelide ~engel+en gals medestr'ijlders mast ode Vlamingen. Die gleans van den open hemel Monk in helmen en schilden siaam met hat gestra'al van de Juli-zon . D~eze zòn veriduisterde nooit ten voile . Nevelen stegen, wolken ~dreven n'an Vlaanderen's luch,t . 'Eeuwen gin en vo0rbij net ware kruisen van verdrukking, van vernedering belaan. Ons yolk sleepte zich voort naar menigen Clalvarieberg. Bet ward gegeeseld, verscheurfd, met smaad en hoop bespat, begekt, mislei+d, verleid, in slaap gezongen, met opium vergiftigd . Men joe;g hat den nacht in en poogde de stamen to do~oven •en de schemering van iederen dageraadd tq versmiachten . Dach vruch'teloos . De z~on van 11 Juli was ~, en onze iiet d~ood. « Zij' is niet dk d, ze sluimert maar, groote schrijvers eni dichters zieiden h'aa~r : Sta op > . D IV

33

Zij' rees in < Die (n) Leeuw van Vlaanderen » vtialn Conscience, in ide gedichten van Gazelle, van Rodenhach . Zij rees als teen P ;aasch'zon, en de w tchters bij V1aa'nderen', graf liepern w~oesd~emd hleen en b d}ekten hunne oagen w or den greed

an den verrijzenid'~en dag. Van ver slechts, vain ach-

ter schansen, sch~oten zij' de onmachtige pijlen van hun spot en hull haat naar het lieht . De herinnering ~aan ~de zee bracht a~an Vlaanderen apnieuw zijfle reldlding. De vaderen, herlevend in het werk van hunne zangers, streden nag of z'en strijid mee. De bronzen stan~dhe~elden waren voor pans de taf'elen, wa~arin ale wet van ons best'aan was gedreven . Die mensche~n, die als heelden koud gew orders v~aren, kuste de Juliz~on warm, zooals hit m~orgeuroad idat deed met Mennoins' heeld . Gelijk de Grieken yap hun terugtoch't juichten teen zij hun zee, hun Thalatta terug za;gen, juhelen wij~ ; (( Die z~an! De zon! De Julizon! », ((

De zon ! De zen ! De 'Julizon ! »

Verw~arm oils, igenees oils, ~doad in oils alle bacillen, alto 1 acterien van ont,aardin,g . V'aar door ~onzen geest als do Pinkster, loed'. Vernieuw h~et aanschijn van o~ns lava. Scheid duisternis en lich't. Heersch over den chaos van alle

er-

wiarring. Verguld alle t~orentoppen en de zee van ode korenaren en id!e golven van die zieien . Dfo~ordring alter hart . Breng, vruchten en bloemien voort. B'orduur alle kieureii van den r g~enboog 'op den heinel vol wijkende duisternis. Spring op gals een r'eus em de gl~orieJiaan to doortrekken . Vermenigvuli ig de bezieling, de geestdrif't, de krach't, den wil . . +de zwartheidd zwarter uitkomen van raven, mollen en, Lat piald'iden . Maak alle lichtvij'an'den b'eschaamd . Schep zooveel tonne-n als er oogen zij'n. Vinci als ears oceaau vian heilig v our dat niet versiindt en niet vergaat . Woes ode va~der s au stroornen en zeeen die welvaart en vruchthaarheid door oils band verspreiden en oils do schatten vain hat gansche heelal werpen in 34

Aden schioot!

Die vladeren z'agen U yen knielden . Gij scheent boven hunne gebogen hoo den Foen dfe zon van den Hemel, ode Heilige Eucharistie, uit des priesters hand he stralen over hen schloot. Gij hingt aan de punten van hu'n goederid ;ags . Gij' vlamdet als het ~doodvonnis pop B,alth'az~ars fees tzaalwanden den vij!and tegen . Gij zijt de noon van dyer Heemlen z!o~n! Gij komt van lien wader en n oet naar then vlader terug . Ga op, Vlaanderens zon in de zon van de Euch ;aristiei! Open U, Hemel ! Strijfrit met ons, alle heiligen van Vlaanderen ! Blij'rt Nj ons, Wanneer die !avond dreigt ! Sterkt oonzen Farm, wanneer hij' verm~oeid is en ~ nze ziel wanneer ontinoe~digin;g hiaar dreigt. Rijslt na'ar de zon, geb~eden `van de Vlaamsche vrouwen, zooals op 11 Juli 1302 . Heel Vh anderen was een hart, ecu ziel. T'erwij'l de miannen voch ten, haden de vr'ouwen . Die ;goedenda;gs van hare geheden klopten op de deuren van Aden heme~l . Zijj sm~eekten voor de benainden en het beminde laid. En Maria luisterde en Ovals de smeekende A'lmacht NJ haar Zoon, den Heer van de volken . Dra zou~den gulden sporen an gevelide ridders opgel*1ngera worden aan de gew'e~lven van 0 . L . Vro~uwkerk . Als klokken ~dreunden zegekreten en alle torenklok'kjen luidden mee . Dc Hem~el neigde zich tot Vla'and ;eren . Vlaanderen, hief z;ich op naar den Hemel . Knielende voor God, h,eerschte ' Whet over de aarde . M!achti,gen vielen van hun p~aarden en nederi,gen stonden verheerlijkt in Aden in~orgen van den jongen 4g. Bevrijd werd hot land van onrechtmatigen dw,an,g omdat de zielen er vrij~v7llig aanvaardden den lichten last, den zoeten dw!aag van God's wet . Die echte vrij . held wonnen zij omdat zij gebon1den warm' in tucht, eim~d;at zij losbandighei~d verwierpen, omk at z'ij streden met in hun ziel de zon der waarheid, de zion v!an het recht ; om'da!t zij zedelijk-krachti ;g warm ; omdat zij bezield' wla`ren als David en de Heer met hen was . Diaarom ! Gel ofd, mijn Heer, mijn God Due leef t em de bron an V1aia iderens g1ootherd, yam Zijne Julizo~n 1302'! (" Gudrun ,,, 1920 . 35

EENIGE BESCHOUWINGEN OVER JEUGD & POLITIEK

D e j eugd s t~aa t over het ~algemeen wan trauwig tegernover de politiek . Jeugd dweept immers meet ide,a'al, stPee!ft naar hoogere vlucht, naar synthesis, n'aar eenhei'd . Politiek is gekluisterd aan werkelijkheid, sleept lood in strijden, hare vleugels, kan alleen tr!a ;gen loopgravenstrij brengt sums j,aren door in onde, a'ard'sche stellinge~n, ver~macht het veriangen moor stornochten in open weld en zit kromgebogen in slepende eento~nighieid van trage d,;agen en nachten : Het Frischr iuf ! Kameitden . In 's Feld, in die Freiheit gezogen » kan zij' niet zingen. Ann het woor~d p o l i t i e k werd ~dik'wtij1s een uitsluitendongunstige zin verb nden . In een opstel over L . Veuillot schreef Schaepm'an Er best~aat vrees om grcote z(aken en vraags tukken non to vatten en ze !door le zetten tot de oplossing ; angst om reoht to doen d Mars door alles heen : en that heat plolitLek. C~a vender : er besta!at vrees om rech't to vorlderen in nam' van b'eginselen ; angst om het 1eginsel scherp, open en eerlij k uit to spreken, angst en vrees omdat mien niet terug kam neigxng om to rontreden : en drat he~et politsek . Er besta'at . selen en to kwanselen, om to overl1e can €n biijl too leggen, yam rechten to laten miskennen, als de pr'aktij'ken mar geoorloofd blijven : en drat beet politiek » . Dit is p o 1 i t i e k in den slechrten zin van he!t Moord : p-litiek los van Rome, los v' an de xnk5iia!al, van de wit an dad ; politiek die er haar eigen 'wet op nahou~dt, zic!h' zelt voor doel hbudt, en alles gewettigd ache w!at d'it doe! blev~ardert : die alleen a'ast op onmiddellijk succes, iedere i ijzend .e on ainbidt, nltijd bereid is to knielen voor den verleide ! die de ioninkrij ken den aarde beloo' t . Dlat ooge'n Mttfer(e tra nen storten, dot duizenden onsch'uldige h'arten bloeden ; dia ;t

Rath;el' kreet word't geh'oord omktat hlalapr kinderen nit sneer leven, dAt storrem lken den hlauwen hemel v+ ann de 39

deugd verduisteren, dat de ha!ardsteden verwolest worden, finder t h aar niet in h ;aren Loch t'. Zaj rij!d Lover lij ken ei puinen . Z'ij' leeft van beginselverloochening, van 1 eginsellooshei'd, val invallen, luimen, nukken. ZijI stelt naoit breed! de zeilen open vo~or ~d~en wind v'a'n de e"euwi, e a'arh~ei t Zij' kept alleen schipperen en kustvaart ; zegt vanda,ag wi1,, mor,gen zwart ; heden : ja, morgen : peen . Zijl is de wir dh!aiala op den toren . Doch' niet n'o ~d z' a k e 1 ij' k is a!an het word p o l i t i e k die slechte bete~ekenis verbonden. Kiath~o~lieken z+ouden b,bald on;gelij k hebben zich, zaolals Achilles, o~ d~er de tent erWiji am' Ilion7sr

van de vereenzaming terug to trekken,

muren gestreden wor'dt. Jongelingen hebben zeker tot plicht zichi votopr t"e tiereiden, o"m in'd.ien op hen een beroep ge"d:a'an w~tr'dt, op, tie treden in den politieken strijid . . . al kostt'e hun dat okik menig offer. In zijn werelidl*ief ,< Inim~ortale Diei

schrijft Z . H . Pans

Leo XIII Over 't :al,gemelen z"ou de w~eigering om' deal to nein~en ~aan k;e openbare z'aken even 1a'ak1 ar zij!n als a an hot ah gemeen welzijn noch zorg n"ach m~adewerking to verlednre ;n ; to meer d;aar de k'athblieken, kriachtens de teen' zelve welke zij" belijden, verplicht z'ij~ .ien plich't na~ar alle rechtviaar-~ digheid en met nauwgeze~theid to vervull'en . « Overigens, inidien zij zich' b~nth'ouden, 'zullen ~d teugels van : het b':ewind onbietwistbaar "oveng!alan in de h~ande+n vin hen, prier meeningen fiat veal haop geven ~ ' staatsheil . veer de Ghris elijke K Het ware, d'a'a1 enb~ave i, vender' elijk' helangen, "omdat de vij!an~den vain de Kerk alle m~acht zonden bezitten en de verdedigers geene . Ht is d'us klaarbllij'-okenld dat de k'athblieken gaeide re+denen he~bben oni in hot politiek leven op to treden ; wail t zij doen hot en mo~ter~ het den, niet o n' goeld to keuren wa'f th"ans in do potlitieko instellingen laakblaar kan zijln, mar om ui die instellingen,,

40

zooveel als doenlijk is, to halen het oprecht, wezenlijk

kilge-

meen welzijn, vermits z'ij zich voorstellen in alle aderen van ; den Staat, 'als een levenssa'p en verkwikkend' bloeid, to 1at€n vloeien, 'ide ~deugd en den invloed v'a'n glen Christfelijken odsdienst . Zoo hiandelide men in de e~erste t'ijlden d'er Kerk » . In Pius Xen brief a'an de Fr~ansche bisschoppen over « Lie Sillon » lezen wij Certes cae n'e'st pas 1'E ;glise qu ;i pest d+escendue ,tans I'arene politique ; on l'y a entrainee et pour lea mauler et poiur la K

depouiller. Le devoir de ' tout cath'olique n'est-il pas d'u er des armes politiques qu'il Bent en main, pour l'a' dfendr; et iaussi pour forcer la politique a raster dla'ns sion domain$ et a ne s'occuper de 1'Eglise que pour Iui rendre ce (1ui lui est du? . In een toespraak tot Hoogeschioolstudenten v~amn Paiern (1924) zei Plans Pius ode XIe o. a. : I'

Als de politiek tot aan diet laltaar nadert, hebbren do

godsidienst, de Kerk en de Piaus, die beide vertegenwoordigt niet alleen hot recht ma'ar gook' den plich't aianwij'zingen en lending to geven, die katholieken hot recht hebblen to vrag'en en °kden plicht to volg,en . Zoo w+erd' de grcote politieke lij1n !etnokken door den Gad~delijken Meester, die zeide :

Ge(ef

den K eiz er wat dies K~eiz ers is, en a'an God w~at Gode toa komt », De beginselen over de vreemdfe zonde~n zijn overigens h der genoeg. Sch,uldig is : (( deelnem'en 'aan »,

(C

-

niet l eletten'

van het kw~iad . Ie+dereen moot waken over zij'n broi~derr, moat bijldragen tot heat hail der 'gemeensch;ap, teat h~ t gee bestuur van Staat, provincie, gemeente, staaatsrechtelijk~q instellingen . Niet allen zij!n in dezelfide •m aat geroepen . D Voorzienigheizorgde, door verldeeling van gaven en leigii gen, tevens voor verdeeling van den arbeid', voor h~ t bezetten van alle pesten . 01) de politiek kan stellig flod"s stempel worden

gedruktr 4I

Komt ~alle gezag niet van 'God en inoet het niet tot God terugleiden? Kan men de grondsiagen van de politiek niet vinden in de T i e n G e b~ o d e n, in de IT . S c h r i f t, in het geed door' Christus zelf aangeleerd : het « Onze Vad:er > ? '1'i bidden immers : <~ Gods wil geschiede op alardle lads in den hemel » ; Ge'ef ons heden ons dagelijksch' brOK*1 » ; K Vergeef onze schulden » ; ` < Verlo s ons van den kwade ; wat is goede politiek antlers? De groote Christelijke geleerden, de Roormsche Pausen hey hen de heginselen, ;als ee~ne Noor~dster aan den hemel 1a• ten flenkeren . Zij die de seer uit het oag niet v'erliezen stu ren veilig de Sta'atsschuit n+aar to haven . Thomas van Aduino schreef zifri « Die Regimine Judarum », De Regimine Principum >, zijn loelich1ing bij Aristoteles' Politiek . De natuurlijke wijshei~d 'dooraderde hij met h~et g!oud an de bevennatuurlijke arheid . wie naar de richtlijnen an de I(~atholieke Staatsleer zoekt kan in pie Pauselijke Encyclieken een veilige~n bids vinden . Onder deze is zonder twij 'el de statige rei ks Encyklieken van Lee VIII een girds, die Op velerlei gebied van het st,a'atsreeht den juisten w'eg wijst . Dadelijk in de Encykliek t, Quad Apastoilici » richt hij zich tegen het soci~alis .e, In de Encykliek do plichten der burgers ; in << Graves de com(muni re > de democratie ; in « Rerum Novarum » de verhouding, van Stlaat en ar ~der ; in den Brief van 16 Februari 180 iian de Bissehoppen van Frankrijk, de kwestie van den Sta;atsvorm . In de EncykliekPen << Diuturnum illud » en « Immortale Dei » schetst hij' ide groc to lijlie r van ale K .Matholieke i

Staatsleer . In een artikel over de Encyklieken van Ueo den XICIe 42

schrijlt L. Triebels in De Tijd » (Amsterdam) ?0 Juli 1925 : De beteekenis van Leo den XIIIe als staatsrechtsleeraar is buitengewo~on grout. Het ,grootsche wetenschapp'elijk work van Leo VIII is nog onvoldoende trot zijn recht 'gekomen . Duo inhoud is iog niet synthetisch verwerkt ; de wordingsgang nag niet geschetst ; het wetenschappelijk milieu, wa!aruit het is ontst'aan, nog niet geteekend, het is flog niet geplaatst in het k'ader der geestesstroonningen, die het hebbfen doen ontstaan . Het zal even ;grootsc;he tack 'z'ijn, alan de wetenschap, zk owel als aan Kle breeidere krin,gen merer bekend to in ken lief monumentale werk van geloo:f en wetensch;ap : de Enc~yklieken van Leo XIII » . Ware lief Been heaerlijke zaak, kon ee~n jong Vlaa nsch' geleerde dit werk verrich'fien : Die Kerk, \'laanderen, die Nederl~andsche taal ter eere en teen bate! Wie r aakte zich op gebied v! an internationals nolitiek zolo ver dienstelijk als de Paus~en tij~dens en n~a, den grootein w'erel'd-i oorlog? Nnast de heiligen Van de waestijn, van de cellen, van de eenzaamheid, stelde de Kerk t'er ' vereering, de+ hei igen vlan list hof, van de vergalderingen, ~an de legerpla!atsen ; de heiligen met scepters, zv~aa.rden, veror*deningen en w'etboeken Keizers en koningen : A1f ieJ, Hendrik, hodewijk, Stèl~a'nus, vertegenwaordigende de versehill'en,l~e stanlmen in rie K k, Vereert de gansche Kerk gems politieke raiders ~11s Gcia Moreno? Leert de ervaring niet dat daar waar de katholieken niet doelmatig optreden op pkalitiek gebied den Kerk verdrukt ^wordt, terwijl elders ode politieke werkin,g van inind ;ar talrijke katholieken ,allerbeste vruchten oplevert? W rdt hot katholicisme niet meer in oer gehoudèn i n hot nag niet katholiek Nederl'and tan in Fi ankrij'k? Is drat niet grootendeels to darken a'an de politieke werking van de Noderlandsche

43

kaLholieken, vereenigd in eene stevig-ingerichte R . Katholieke S tiaatspartij? Aan den natuurlijken weerzin voor politiek mag de 1(atholieke jeugd dus niet toegeven . IIaar plicht is hat alles to herstellen in Christus , << Christus den gekruisigd'e ;aan de volken to prediken , de wereld voor de \vraarh'eid to winner , hat Kruis to planter op ieder Kapitolium, op ieder gebouw waar par1ementen, pr'ovincie-, gemeenteraden rergkieren, Christus' vrede in Christus' rijk tee vestigen >> Gevaren, hinderpalen, onaangenaarnheden dreigen btij he vervullen van de La(ak . De rover groeien ian doormontakkesn . Eng is de weg, Loreley zingt op do rots, Marnrnon spreidt zijile schatten ten toon . Hot is voor hot karak[er gevaarlijk macht to bezitten, invloed nit to oeIenen, inanschefn voow zich to zien huigen, to hooren sme'eka . Fiet is even bovonmensciielijke tank, peen onb'e'zoede'lde ziel to dragenr (loos al hot slijk der aarde, ode w1aarhed getrouw to zijn, 'wanneer do leugen overal het hOoge word oert, a'an beginselein to hechten, wanneer alle beginselenzuilen op hare grondvesten daveren, een God haven zich te erkennen, wann€er men zeif als aen God geprezen wr'dt, met peen ootmloedig hart to zinger << Soli Deo gloria , wanner iialrijke schiai'en ii liet << Gkriia toeroepen ; to kunnen vergiffenis schnkan ainn yuanden, an tegenstanders die u onrechtvanrdig nderhalen, uwe zuiverste bedoelingen verdach maker, uwe eJeiste woorden verkeerd verkiaren . • Gods bijstand is noodig porn in den drifenoven te kunnen ande1en, ongedeerd, met lieidieren op den rntoind, en men moet een kruishe1d als Godfried zijn om, met het cog op Christus' doornenkroion, de Koningskrcon le weigeren, on den blik to kunnen vestigen op bet eeuwig rijk en zijn ziel iiiet to hechten aan hot rijk der aade . aes De politieke man Inag stellig gehiarnast zijn met con triplex , om niet dagelijks in hart en geest, in verstand eA gevoel doodelijk gekwetst to woedJen. 44

Heeft de politiek hare schuimers, haze b'andieten, hare beunh!azen, have Jean Kiaz'en, hare narren, ze heeft toch ook hare edelmoedigen, hare helden, hare rudders, pare marte`laars, hare slaachtoffers, hiar~e idealis'en, hare geniale weldoeners van hun sta'at, hun yolk ; hare Mozes'sen, die de we,gen banen voor Israel ; hare b~elijiders die, met hun sterven+den mond « Goad slerit niet » zeggen, over wier leven al het licht uit den hemel en uit

ode

oog~en vann de m+~nschen schijint,

over w'ier flood alle kl~okken in de torens w~erekiag,en . Zij ontfermen zich over de weduw, zij dragen ilea zwaa.rd van de gerechtigheid en de zalf van de barmh'artigh'ei~d, zij luisteren naar de stemm~en van de smiieekendfen ;,, zij' open;en de schuren van overvloed en laten het koren 'als manna' nederregenen, zij' broken den trots van de dwingelandeln, zij zijn de dienaars v'an hun onderd;anen, zij' zij n de handen ~~an Ch °istus, zij volgen na wat hij op hot la :atste avondmaal deed., zij' knielen voor de mela'atschen, z'ij' snijden hun m ;a'ntel in twee o,m de naaktheid an die kou-lijders to dekken ; zij' zijn de geneesheeren

an de zieken ; zij beminnen tat hot

einde en verbluffen niet met ijid'ele lemon, ma'ar lateen, hunne daden spreken . Zij kunnen zwij,gen w~annerer ze l aksla ;gen krij~gen . Zij dulden flat Iero~dessen h'un hot kleeid' ian de krankzinnigen aantr~ekken. Zij 1 gala dior hot gehuil, k'alm ,ls eon ongerepte hergtop . Zij wet~en, zij gelooven, zij' zien . Er is eon ide!ale politiek . Veuillo~t sch~etste zee o . a, in hot vier en vij'ftigste hoofdstuk v! an zijn << Rome eat thret'e », hit h~Oafldstuk << P ~o l j t i q u e » . Men luistere (hot is ~en brief ~ian eon vriend) In Ial de woeling van dezen tijfd' help ik niets 'antlers kiezen "dla

too

de nude waiarvoid Gods, altij~d holder, altij

zacht en veilig, onwankelba!ar ~eeuwig . . . °Gij twist over Republiek en Koninkrijk ; Gad intusschJen volhrengt z'ij'n, work, enn ik v ach't. K

. . .Ons beheort hot gewijkde panid van onze geloofsw'aar-

hekden ongese,hQnden to biew~aren ; eon ~rindien wij mneten strij4S

den en sterven is het alleen voor de ear en den roam van ~die ge1oofswaarhdden, die ons hevelen en U to heminnen en God to bidden dat Hij U het licht en den vrede schenken, zou >> . R K

o m ark 0 G u a r d i n i schreef ook zoo'n prachtigen brief

S taat in Uns >> (Tiende brief nit G o f~ t e s

w

e r k 1 e u tie).

Hoe hoop sielt hij et h~aogste wezen van den Staat (( Des Sta,ates letztes Wes~en 1st : 7rdisch'-naturliche Ve rire-

and Huter des echts >> . Wat al ideale, praktische lessen bevat die schoone brief'

tung von Gotte :s Hoheit u sein,

Dat men voor de politiek een natuurlijken weerzin welt is menschelijk . D'och men m'ag zich daard .o~or niet Ia'en leiden. Hoe heerlijk waxen voor Maria, voor de a~ostelen de Ce7iakel~dagen': Ze waxen

een

van hart, een in gebed, ver-

eenigd door de herinne~ring aan den Me~e'ster. En Loch gingen ze been, vex an malka'ar, de streken d .er heidenein in, iaar dal ode ,gruwelijkheid van de zondigste zielen en die duisterste landen . Zij die tot bet politiek apost~ola~ai geroepen zijn hebbèn cok vaarwel to ze,ggen aan veal stil genot en z~osete verrukking, zij mroeten omgngn, heel dikwijls, met ruwe, minderwiaardi,ge menschen, het zufe bier dr'inken Van then kiesstrijid, en wladen door poelen en ojerassen . . . dock Gad wil bet van hen, die aaarioe bestem~d ztj'n . \'o~orbereildin,g tot de Politick is bus jeugdplicht . Politick immers vraagt voorbereiding . In b~ovenvermelde toespraak zei

Z . 1-I . d e Paus tot de

Hoogesch~oolstu .enten Die goede politick w'il waxen kan zich nie onttrekken, aan een de,gelijke voorbereiding . herinner~en oins vela laden 'van het ou~del Duitsehe Can , trum, die een iheologisehe biblijotheek hadden, z oo al niet gen~ae,gza,am, uitgebreid voor eon priest~er, d ;an teach zeer to <<

wij

waardeeren : in elk aMeeli l~okaial was een iergetij'ke hoe46

kerij ~a;anwezig . Zoodoende ward Bisn1!arck decor dez .e 1e .'enn tot de orde geroepe a als h,'ij sprak never godsdienstige vraagstukken >> . Die degelijke voorbereiding nio~eien geven hat

;nderwijs,

do opvoeding, ode eigen werking van leerlingen, studen,ten en hunne vereenigingen. Diet als speeia!al yak worde in het nniddelbaar onderwijs de politiek geg'even : Wie gelijk dk zijn godsdienst, de geschiedenis,

gezon'd-wet~enschappelijk-onderw'ezen

aardrijkskunde

leert yen vooral da'arb!ij denkt, en leert de~nken, door reeds de kie~m van de vo~erbereiding .

ntvangt 1aar-

Wiat op tie ho~ogesehool to doeli is kuirnon wij vine leer in Placer Callewlaert's De hoogeschoo~l

" Hoogeschoo~lleven » (Bl . is . . .

2G2 2U8) :

een midden van slaaysburgerlijke

opvoeding in de beginselen van ee~me lhristelijke SEaatkunde en maatsch'~appfijleer . . . Het is een strengie plicht voor den ho~ogsludent zich voor to bereiden op zijne taak Man volksleid1e~r, 't zij in geiueente-, gouty- of 1~anldsbestuur, 't zij in tabriek, handei of nijverheidsrniddens . V e r s t a n d e 1 ij k meet hij zich voorbe cider . d . w. z . d,at hij al ie wetens(hap van zijir yak grondig moat kennen en tevens zich hebb+en iagewerkt in de rechtsge~leordheid., staathuishoudkunde, m'aatschappijleer, zielkunde ear 'ze deleer . Ten tweede z e d e i'ij k IIioei hij zich vo~orbereiden . Door hel verkeer met zijne inedemensclie l moat hij dc kunst aanleeren to lever ~n!et en voor anderen, de k,lnst to geh~oorzamen en to gebieden. Sociale en sta'atkund.ige sprekersb~onde'n, onder hat gezag<ebbend besluur van sociaal-politieke manner

Iijn tip do

hoogeschool onontbeerlijk . « Er is cell dterde 'staatsburgerlijke~ voorb~ereiding : de Iouter katholieke d ., w . z, dat de hoogstudent de k'atho~lieke staa'huishoudkunde en maatschlappijleer inoet instudeere,n, metaphysisch en historisch . . . plat hij' moat speculatiei' en practisch to huffs zij . in pie katholieke sta'atkundige en maatschap-, 47

pelij ke werken, en ze duiidelij k, in leer en praktijk', moat an ~de niet-kath'o1ièke~. . . d(at ode kaIkunnen onderscheiden th~oli.eke hoogstudent vo+oral een werk van volksopv'cleding en volksverheffing heeft to v+errichtien, kor'tom drat hij' als een priester meet zijn ones zijn yolk >> . Onze be,g'aa'fde stuidenten zouden volstrekt

naast die

verplichtende colleges - o~k de hijad+ er-wetensch'appe1ijke moeten volgen non het Instituut vo'oir

Tijsb~egeerte, fan de

scholen vo~or staatkundige, Soici!ale wetensch'appen . D~och in de boeken ialle~en is het niet ;te doen. Boeken mo, gen slechts hulpmiddelen zijn om ons zelf tie reeren lezien in het leven : in ode levende h~oeken van de zielen van ~enkielingen en m'assa's, om oils kl'aar to leeren zien in de feiten om ons, +om over die feiten to leieren redeneeren, om ze to leeren volgen van hun ontstaa,'n of to't in hunne verre gevolgen, om het H o e en h~et W is a(r ~o 'rn to kennen . Guardini schreef o. a . : K Politiek is 'ook ienst van het votk . w'aarin mag zulke ~1ienst bestaan? Hierin, ~dat w'ij het leeren kennen . Dock' keinnen niet alleen nit boeken en met hegripp~en, 4doch' met den inwendigen hlik. Ziju wezen m~oet voor dins ~opgaian ; wij m~oeten hiet voielen, er mere vergr~o~el'e!n. Hier ligt de p0litieke b+eteekenis van 1e uitst~appen : met ziende oogen en open h'arte~n to w~andelen ~ . Politiek le~ert men zeer wel met ~aandach'tig to kijken moor wlat in eigen dorp of stall gebeurt . Eene goede oenschloiol zijn patronaf en, studie~kringen, s udentenbian'den, nlle vereenigingen waar men den omga g nnet nmenschen heart, waar men invloed uitaefent en invloed dergaat, v oar ode ziel strale~n uitzendt en stralen ontvangt . Niet genoeg kan gesteund w+or~den cap vat Parer Cialle« aert beet die z e ~d ~e ~i j' k e en ode 10 u''t` e r k ~a t h +01 ~' 'e k e v~ocorbiereiding. wie zich zonder flinke voorbereiding v' an din card ; an politiek wlaagt is verloren . Zonder Giad kan een kat bl ek daar nets goads, niets blij en~ds verrich'ten . Dl JaOm mbiet die 48

jeugd zich oef~enen in de zelfop~offering, in het zelfvergeteu, in het schouwen na'ar de ~~on +der w?aa;rhei'd, in, het h'ergblestijgen, in het ver zien, in h'et le~eren w!aardeeren v! an a lie goederen naar hunne eichte wa ;arde, ' in vo~orzich'tighend, in eerbied voor meening van anderen in vrij~ kwestieis, in onderda n.i;ge geh±oorzaa'mhei~d !an hen die het w!ettig gezag dr!agenr in nederighei~d, in bewustzij n van ~ ige'n i1eilbiaarheid, in verrdraa,gzaaimheid, in m'oed en geduld, in streven naa'r idle zege, ill votharding zelfs na z Mare riederlagen. Het is de taak vian de jeu, d zich voor to ber'ei~den order leiding, leiding tie ontvangen van hen 'aaan wie door Gold lending is toevertr!ouwd, niet lending v~oor to schrij ien .

e

Wel moet nan de j eugd veel vergev~en worden o~mdat zij creel hemint . Men m!oet h;aar eerldedig blehandelen, olndat zij zoo dikwijls de wlaarheiid spre~ekt, omdat zij met vurige liefde het integraal goede b~etrlacht en d;alarom sours el'g lijdt oam al het Talve, het gedeelteilijke, dat slechis een deeltj~e v` dt van den afgrond

an haa'r hart .

De lending ran de jeugd world~e gegeven door lieMe, met lieflde, in liefde, zonder schlamperien spot, verbitterende ver^ n.edering . Men overwege mJaar hole die alwetende, alm'achtige Ieiland omging net zijne onwetende, iortzichtig'e aposte~en', die Loch maar groo~te kinderen wiaren . De leiding v~orde door de jeugd ontvangen op die knieaen, G

wanneer zij komt van &d . In het Chineesche keizerrijk nlami men op de knieen een bev'el

an den keizer a'an . D~oen die katholieken dat wel met ode Encykliek1en v!an hun Plause!n? Het kost aan de jeugd n!atuurlijk veel moeite our,' gelijk yap welk gebied, haar onge~duld to b+re d~elen, h ;aa'r stormen te, bedaren, haar krachten to bespar~en, bbinnen het spoor te blijven. Dit e11es lucre zij van 'Hen ;, die aan de stormen beveelt, en geduld.ig is om~dat Hij' eeuwig is . Te kunnen wachten is moeilij'k voor de drift, dock het moet,

wanneer het uur nag niet gekomen is ~, of men door

49

onmiddehijke werking to veal gevaar l,oopt mast onkruid beak tarwe uit to rukken. Veel heeft de jeugd vo rui' yap m'enschen van rijiperen, leei tijd . Zij is sums op de hio~oglte van Wat men in de schol+en v I n de wetenschap l+eert, sarin wla~ in de boeken shat, vain de nieuwste bevindingen ; zij is veel mTeer genei,gd om hervormingen to aanv'a~a~iden, 'dock z'ij' mist -- w'at zeer veel is -do ervaring, ode schaol van het l~even, de lessen an de tie leurstellingen, van de Qitgo~och~ tinge' i . Zij heft n zeif nit ondervonden . Die Katholieke Vla~alm'sche jeugd b~ereide zich dan vaor tot ode piolitiek, neme daarin pflaats ; do'ch[ de hare, die plants vlan de jeugd : Op de voa rp~asten, nib in h~et h~aofdkwartler, h niet los vlan hot hOoi dk'w!artier ; op de verkenningstOch= ten, dock niet op vrij!si hut'ier'ij' . Dtat zij~ met smaller tempo vooruitrukt mlaeten de landsturmers kunnen dulden, clock zij scheide zidi toch van hat lager niet af . Zooni~et wio dt zie ingesloten en ne ergemaai+d . Mj' den eers'ten slag. Moedd is heel Mat anders Ian roekek sh'eid en vermetelheid 4 wat zagen wij er velen v!all~en die aok zemden, z~oelals Petrus : ~~ Al verlieten fallen U } ik zal blij'ven ! » Zij meenden alles omver to stormen en Merden ze~l'f hij' don minsten ` indruk neergeblazen. Z1J droo~md~en van een hernieuwlden staat, en konden zich zel'f niet vernieuw¼n . Zij~ verga ten die e envou-+ dige waarheid, dat de w'erel~d melt hen,( zelf hegint, en ~nen; de ~aiarde siechts geld mlaken kan, wla'nneer min zei ' ltd' is . (CC Onze Jeugd ,,, 1925}.

50

DE STUDIE VAN VLAANDERENS GESCHIEDENIS

Gij zult uw wiiderland beminnen en zij nee talal en zij nem, roem, : (dit wlobrd van Conieince klink't 'als een gebbld, gelijik het Bij'belsch'e « Ged'enk't uw v~ad'eren, wit zij ded'en tijdens hun bestaan r . Maria, toen zij haar « Magni1icat » uitju1 elde, herinnerde zich hoe ode Heer 1si ael ter hulp k'wam en verbond in h;aren l'ofzang de vaderen, A1 rah~am eon zijn nageslacht in eeuwigheld . Op ieder Joadsch Pfa!asckteest weerklonk tie grno e h ;ymnus pop den uittoch't uit Egypt'e en in alle missen, dagelijlks~, over Aden heelen aardbodem is are Kerk in gemeensch'ap, vereenigdd met de apostelen en m'artel'a'ren wier ged~ch'tenis zlj viert . Op nloeders knieen hoort hot kind vertellen wat vader„ wat de grootouders verrichtten . In uren van strijid, van - beproeving luisteren de volk'en steeds naar les mor'ts qui parlent » . H~eiligen, helden, gte~n, sterven niet . Wij levee ged'eeltelijk an h'et verleden, van' die ervaringen, de vreugde yen d'e smart dyer voorva'deren . War wij gaan klonk ook hun stag. Zij' plantten pie boomen onder staan in de str lee van het~ wier scha~duw wij rusten . licht dat zij ontstoken hebben. Mat ,hun zweet wonnen zij de oogsten waarvan wij levee . A~an hun nederlagen kunnen wij leeren to overwinn¼n. Hun zegepralen branaen voor oils als Julimiddagzonnen . Het boek van hunne wij'sheid' wordt bewaard in onze 'arke yes verbonds . Op de gr'a~en leeren wij het levee . Kostelijke overleveringeii widen van' hand tot hand medegedeeld in de guld1 en reliquieschrij'nen van de meesterstukken, de taal, de gedenkteekens . Niet to weten wat v'oor zijn tij~d' geschied .d e is altijd kind zijn ;~ . 'Geschiedenis is ide leermeesteres der volk~~n > . Zonder kennis van hat verleden is ht heden onbegrijpelijk ; onbegrijpelijk zijn de rechtswetenschap, de Laal, het heele

wij

geestesleven . Zonder kennis van het verleden vindt men zijn weg niet in de to~ekomst, want in de Catacomben er van brandt d+e lamp bij' de grafsteden der heengeganen en d~ toe53

komst is ten slotte Loch herhaling van het verleden . Dez~effde handeling met andere scherm!en en spelers . ~t Hel'as ! toul~ours un homme ! Hel:as ! tou j+o~ur's d,es larmes ! Toujou,rs rtes pieds poudre.ux et la sueur au rron` », zong Die rus's'et. Geschiedenis is e~euwig opnieuw b~eginnen en er is nets nieuws onder de zon. Opper iakkigheid, overmoed van degenen die meenen dat meet hlen die wereid, de beschaving, de geschiedenis beginnen zij n ~aanleiding er 'tee dat men niet meer schouwt in hot verleden . I)~o~ch ode sanctie ligt bij het vergrij'p . Laos vian hot verlede~n is ide mensch als een tak v' an den boom1 gerukt, als cen a1gehouwen lidmlaat, ~a.ls een z~eedruppel die niet meer ineedeint meet die harm, doch a gens pop ~d~ rots geslingerd weed, gals een sch11epskapitein zonder kompias . Onze gejaa!gde wereld, Bonze utilitaristische pedagogen, ~onze zaaiers van z'aad op wegwa'a~iend drij'1z~and verminken, beperken bet onderwtj~s in ode geschi~edenis . D~aar blijf't Been tij . vo~or over. D e doaden hagrave men zoo spoeidig m'ogelij k opdat ode kamers, wlaIar ze stierven, weer spoe~dig ten diens'te staan vi an de levenden . G'eschiedenishbeken zij'n ~averbiadig . Het 'diagbla~d volstatat . Voor Vlaanderens jeugd is studio an Vlaiand.,erens geschiedenis een heiligre plicht . [e dichter van Vlaanderens studentenbeweging heeft drat zoo woncLerwel begrepen in zij'ne verhandelingen, in zijne geiestdrirtige 1iederen. Aitijd en overal beserten niet alle~en ~dich'ters miaar ook nuchtere denkers en staatslieden dat een oeroep op bet verleden machtig weerklinkt, tot adel verplicht, idat he « zulker vaad'ren ziji w'ij zonen » uit hat $iauwvoetlied beizie1enden invloead bezit . Lij, die spotten met V 1 a a m s c h romiantism~e zijn de eersten om ~aan Ia n t i- V 1, . a m s c h z: g . r o m a n t i s m e to doers . Doch in bei~de gew'allen is ~~an gel n romlantisme4 spr .alak~ zoo bet gevoel alleen Wordt apge Mekt voor echte, waiar'aiehti,gc grootheid, dolor de cede woi dt gebreidield, b~eteugelki, zoo bet gevoel game « wilde spr~angen springt > en geleid wbmdt tier 54

waarheid . . . Maiarheen Rodenbach meet al zijne krachten wilds. T e r w ~a a ; r h e i d is die wet voor ieder `taming, 'e Vlaanderen's geschie~denis bestuld'eerI . . . een moeilij k na to leven wet : lie de'ioch is blind . "Wat Die Musset over Lick zelf

-

tui de zal wel de bekentenis van ontelbaren zij'n Quiand j'ai connu 1!a verite J'+ai cru que c'etait une 'arnie, Qu~and je l'ai comprise et semis J'en etaais

deja deg!aute .

Doch hij~ verkondigt E t pourtant elle est

a ternelle

Eat ceux qui se sont passes d'elle Ici-bas ont taut ignore . W ;a t men v+o+or geschledenis to koap stelt h'eeft eiiaas met waarheid. +dikwijis niets gemeens . Die vleugels van den engel der geschiedenis werd'en afgerukt en hij' wefid gespann+en aan den wlagen van de partij~en . HIj draagt coc,arden . (Ik neem bier beeldspraak over v'an LIaJmia tin's) . De historici Prof . Geyl erkent d t z~ao ~nbeva gen in zijn G r o o t n e+ ii e r t a n dd s c h e G e ~d a o h t e- wbr+den in hooge In~ate heinvloed door bun t'ijd, hunne +omgeving. Zs zien heat vèrleden; in bet licht an bun ei,gen tij'd . Ze bega+an a'n'achronisms op anachronisme . Z'ij herscih~eppen wt vo'orhij is nala " bun eigen beel~d . Zij zijn beschuldigers of nerd dig'ers in pl'aats vn als onpartijidige rechters dossiers to onderzoleken en to bes~iss'e~n secund um rite problai a >> . Wij kunnen bun toeroepen evena'ls Rodienbach nan De Koninck f

Ha, spij'ts uw word van b2llij1 heid en Iran rechtvaardig+heidy

,gij zij t Been rechters, uwe ta'al stu'

's `kampers d iftigh ei~d ! i

Zij zijn hovelingen of vo~lksvleiers, kni~elen io~or vorsten en Cz,aren of d,ansen met Miarianne, hie ,f fen B'a'iab+'as op de schouders en roep+en Kruisigt Christus ; », De christen;en 4<

voor ode leeuwen

» . Zee ze

en wit en zw

r

al n;aia' gela;n ,

55

an de omstandigheden . H ii n geschiedenis is eon u gem~askerd hal wlaarbij zij het orgel spelen van hunne lieMe of h;unnen haat. W!at geschiedenis genoemd wordt is feitelijk al to veel een voortid!ur'endo sameInz'Wering tegen de w'aarheid, onder de bescherming van bestaande m'achten aangemoedigd en ;aanhevolen. I-let goad is v'alsch doch list wordt a,ls echt gestempekl. Hoe moeilijk het is totzekerheid to kom~en aangaande de echthei~d van een feit kunnen wij' ~dag~elijkS ondervinden, leder ziet, hoort, naar hij gesteld is . . . z;onder dat daaihij' van kwade trouw of opzettelijkhei~d spraak is . Diocumenten Worden gem;aakt. Andere verv!alsch't ofwerbo gen, of \~erkeerd verr kla;ard, Uit ontoereikende gege ens lei~dt men algem dne gevolgtrekkingen hi. Het i ;ah uno disco omnes M is daarhij de gewlone drogreden. Mien s c h e p t monsters en h~eidan in plaaats vlan menschel jke ,m~eknschen « eaten van tege~nstrij!digh~eid ~ . Alb, Couns~on schreef eons veer humoristisch « Les vieux manue1s d'histoire de Relgique etaient den' appendicesaneedotiques : . . .J'ai connu un M'oke illust'e on le portrlait du duc d'Albe stmt un 'spectre a donner des c~;ucheiniars aux enfiants emus . On mia1 cite un auteur ''ont lei mlanuel changeait ivec les gouvernem/ents, ou los ancien,~~ Belges pratiquaient les vertus civiques sous Van Humbeeck r miais suivaient les conseils kie la Providence sons Th ini ssen . Les lecteurs d'histoire beige Ghois,issaient lour Iivro comme lour marchand de vin et lour jour'na1 d'apres lours opinions politiques x . De geschi~edenissen van Vlaanderen Waxen ook menigmaJat « Ides appendices anecdotiques » . Wat al' legenden! Wa,t ail ro'mans ! Wat ;al parfij'dige voors tellingen ! Wat al verkiaringen van hat verlekien uitsluiten~d ofoverwegend naar h~eden ctaagsche begrippen ! W!at !al eenzij(digheid ! Wat al uitsch akelen van talrijke f actoren km er slech{tsr eon, of voor°al eon over to houden met TMsarxistische eenzijdigh'eid. Wat eon geniis 6

aan critisch oordseel, aan volleadige mdnschelij'kheid ! `Vat al mispliaatste ei,genliei de, vergoelijken v! an gruwelen ~omdalt zij~ door het eigen yolk gepleegd wierden . fliaev'eel ~ralsche gewich'ten in de weegschaal . Wat oph~emeling vain mensch~n die m'aar blandieten wren en wel dlen galg verdjenclen! W at 'n gemis a an inzicht in .e verschihende siandpunten en welk driftti,g p~artij kiezen . Wat wordt on-fil'osophisch to werk gegaan ! H+oeveel wietten bouwt men op wankel~ende stelling,en ! Hoe vergeet mena dlat historische zoogenaam~de wetten Van heel anderen aa ' zijn fd!an logische, metaph rysische, physische we~ten ! wiat verliest men nit het oog 'at 'mien ; te do(en heef t met mensch~en,~ met vrije, levende wezjens . Jammer toch' : Zoo'n prachtig yak anders die geschiead~enis dit bestudeeren van menschen en menschenlevens, in hum, ingewikkelde eenvoudighei'd, in hum strijad met zichzelf, met hunne medemenschen, in hu'n v~rhouding tegenover derv Schepper en zijne s'ch~epping, in hum strev~n, hum hlde optochten, hum tarzelen, h'un vallen, hum weer opsta~an, menschen met hum onvergankelij'ke dnaomen e!n hum onvermij'de, lijke ontgoochelingen, met hum jubelen en hum klagen, hum Hosanna's en hum Miserer~e's . PPachtig deinen de geslachten als biaren : duizendoogig, duizendkleurig, duizendvotrmig : altijdd oud, a,ltijd jong, altijd nieuw, in versch'eidern gelijkheid, gelijke verscheidenhei~d . leach em d'at alles to beheerschen is jets als goddelijke kracht noodig . In m~osselschelpjes vangt men de zeie niet ~p koclh Mozes' staf weet ze to beheersch~en zoo Gad heron zegende . Volledighei~d betrachte, men, naar de mu'tè van bet inogelijke : ge~ene militaire, geene econom'ische, gedne sociale geschiedenis, alleen maar g e s c h i e den i s . . . kortalL . bieaki van de tij'den, VaT1 die me~nlschen en ; de ha'ndelingen . Veel feitenkennis, opeenstap~elin,g an gebeurtenissdn, namenlij~sten, datumsopgaven volstaaan niet. T'e we~en wat ge57

beurde is volstrekt onvol'droende . Op het h o e, het v iaarom komt het aan, op «~e schakels jaj maar in dc keen! Grondige kennis van die wij'sbegeerte, an de zekerh~ei'dskwesties is natuurlijk

;ninisbaar . Van alle wetenschappen

schier zou de historicus de hcofdbegrippen m~oet ;en beriit~en, Hij moat zijn we

vinden in natuur en b~ovennatuur, in de

geesten en ode hiarten. H!ij h'ee#~t te'rerstaan niet als een filoloog, maar als een zielekenner . De tekst is i~oo+d. I)~e geest rnaakt levend . De waarheiid kiez~e hij

trot

z'ijne hruid . Dikwijls zo als in

het lieadje zal hij' tot boar nieit komen . len~de lichten uilbIaz~ein,

zoodat

~t

Oude juenen » zul-

heat donker wordt; op do zee,

welke hen van ~de beminde sch'eidt . Het is ze~e~r geva!a lij'k voor een historicus, over sommige feiten de waarheid to durven zegg~en . Officieel woi 1t leugen soils opgelegd . 't Is treurig, doich' +on1oochenb~aat Geschiedenis en le, ;gend'e die:nen uiteeIngehoudien miet zorg. Lietetijk, moon is de legende wtel, d~o~ch~ de p!oats van de geschiodenis kan mach meg zij innelne`n, Wat 1 e g e n~ ~d a iS b ee-. to men legenide of s a g e ~of s p, r o c k . Historisch(e roman-S en tooneelschrijvers droegen natuurlijk veal bij' n voor de geschie'lenis lust eel b~eliangstelling to verwekken, loch te~ vens ook nom de took moeilijk to m'~aken.

w to

an hen die na'akte w~airheid wiper,

a r 1 e i ~d eischt hoegen{a'amd ge'ene ongevoeligheid . Al-

le mensch~en, ook de nienschen nit het verleden hebiblen w~ij to baesehouw~en meet liefde . . . gene liefde echter vIeike game strengheid noch kr~tiek uitsluit Ons eigen niensch ;elijk h 't kan stehig ook veel verklaren uit h~et hart in de mensGh!en~ die vroeger le~efUen . Vgel Loch is hetzelfde flu

en vroeger,

morgen en he~den . Wat flu Tiatuurlijk is wins het oak vr!oleger . Dezelfde krachten dreven nu eens menschen' ' iaia1 menschen, scheidden ze don w~aer van elk~aatr . D1ezelMe strijid w d out e ziel geleverd door die en,gelen v+ an den hem~el en de 1* aze geesten . Het lichaam en de iiel warden in tegenovergestel58

tie richting gerukt . Deze+lMe beh e{ten hestonden . Het indivieueele en sociale, het zelfrzuchtig, hea altruistisch gevoel dongen naar

Aden

vo+orr!ang . Hanger en darst schreiden om

bevrediging en tegen de losgeketende natuurkrach'te+n lioest een schuilpl'aats gezocht warden . w'roeging volgde pop zonde, walg op lusi en het heim'w+e~e naar Cod snikte in de zielen . Eeuwen reeds

voor

Christus schreven P'l'ato en Aristo~teles

over de cmwentelingen verh~andelingen w~aa'ia'an nie't+s to wij~ zlgeii is . En die g~esch,ietde~n:isfals+arissen gaan nu to work zooals in

ode

e~erste eeuv*n van he~t Christendom .

Zeer ;joist schrijft Cyr . Verschaeve in zijne Rod :enbachstudie Kan men de geschied~enis wel er nstig maken zonder hiaar to gevoelen ? Moe'ten m'enschen die schrij'ven over m .ensehenwee yen heil, menschenv~erk 'en leven n : et noodzakelijk medegevoelen onder 't schrijwen? '\Velke andere red~en pan ; eene vol « ijkielen wean en grij'zen kinler~trots » k'an men wel uitvinden om 't gevoel to verbannen char waar il'e ni+ensch spreekt

trot

den mensch over menscll~enlot? Geschieidenis is

kunst en wetenschap tie gelijk . Rohenbach's G'esehiedenis' is wel de lyrisch-versterkte, naar ziji is tech! d1' ge chie'denis . Gespannen volgt mien hem als hij hare ijzeren h'alden met geweidige hand om'wentelt, met k en~e nen1e z ielsdeelnenl ng, tot h'ij ale hui~d'ige tijd'en nad~ert yen einl'el'ijk zelr de Geschiedenis opneemt om haar, met - dezelfdè, nu iii zijn borst levende h,artstochteii voort to ze :ten "t Is zijn voile recht, char rile stroomingen van gedachten en driftien in det c~euwen niet vergaan, mar in die ctlgeme~ene wereldb'eweging ;, gelijk zij nu is, voortstroomen en char ied~er mensch, hewust of onbewust het kind is 'der heels ges,chie'denis » . Opperbest . . . onder voorWaarde drat bet gevdel bet gevoelde alleen verlich .t yen beschijInt, doch het ni+et verslindt, dat evenals Rodenbach hij die gevoe'lt ~aok kia'n geiuigen Men zoude ons groot ongelijk doen, ind~en men van nzentwege declam aticn en dithwramhen verwachtter . Neen 59

feiten zullen wij ,seven . . . wij hebbten zelf to dikwijls~ o+ns best moeten doen nm Nj (s~oanmige)+d~eclamalien uii ons vet niet to springen, op~dat wij iemand op~ onze b~eurt met dezelf! ie falteringen folteren. In onze artikels zullen wijT do feiten la}en spreken, hot is to z~eggen I~eiten ~aanhlalen, wier echtheid wij' bewijzen kunnen en wier zin wij den goeden lezers derwijz~e zullen uiteendoen drat zij kla~ar yen +duxdi lijk o~ord' el en veroordeeling nit 'de reiten z+elv~e zullen kunnen, l~zen >> . Naar w!aarheid wa!t feiten en hunne vefklaring 1 etreft sieve men d.us onverbid+delijk+. . . na!ar w(aarhe' d in hot licht \ an de eeuwige w~aarh~eid . Die feiten b e o •o

~d e e 1 e men naar

wat onveranderlijk is in ode w+eat `fan God. Die wlaarden mote men naar den w' a .ardemet+er van bet eeuwig good . Over govoerde oorlogen, aomwentelingen b 1eslisso men iiaar de zedelijke beginselen op dit gebie+d, Ht ~doel heilige de middeith niet. Bet leeid 'aan ode ziel word(e vo+or hot haogste gehou~d'en . Diat zief en vergingen, verzengdten in zondegloed is helangrijker dare het verga!an van huizen en hot verbranden van steden, ,'Liever, desnoods, arm, verwolest Vlaanderen dan; Godd vergetend, aan God ontr~o~uw Vlaan~deren waar kie vaderen zondigden prevele men het' gehed

wij hebben gezondigd en zijn gew+orden als celn ; +onreino en gevallen zijn wij alien als een b+l aid, en onz~e ongerec ;htig, heden hebben ons als e+en s tormwind meegevoerd . . .

ze~i*I

het Lam* . In Vlaan~dere~n vloeide veel ~edel bloed, vergetin dear kleinh'eid en haat . Men lez'e even Verschaeve's Artevelden . De gebreken van ide vaderten zie 'men oprecht in om er, van to genezen : om to genezen van overda'ad, van dronkenschap, van zinnelijkh+eid, van klein,geestigheid en kleinzieligheid . << wens tr+ouw 'aan

uw

1verle,den » bete+ekene !alleen dat mean, de

g o e d e voorb+eelden violgt, de w ij' z e lessen naleelt . waar de v~a'deren gro!ot en dapper en edelm~oedig waren en rechtvaardig zegepi a'alden galore het loflied van Zachartas Gezegend zij de Heer . . . oma ;at Hij zijn yolk hezocht cu ver60

lossing heef t gebracht, omdat Hij'~ ons red~de van onze vij ;anden en uit ~de hand van !alien die o'ns haten, om harmhlartigheid to doyen aan onze vaderen ~ . Zonder Gad is de geschieid'enis onverklaarbla ;a'r . Het i s het b~esluit van P o s s u e t' s

Discours sun 1'His-

toire Universelle » Ce lor~g enchainemenl des causes ,articulier~es qui font et defont les empires depend des ordr~es secrets 'de la divine Providence. Dieu tient idu plus haul des cieux les r •enes de tons les royaumes ; ii a tous les( coeurs en sa' m'alin : tantot it retient les passions, Cantot it leur'lathe la bride, et par Ia ii remue tout le genre hurnain . . . Dieu regn:e sur tous les peoples . Ne parlons plus de has'ard, ni die fortune, on p~ar1'ons en seulernent commie dun nom dont naus couvrons noire ignorance » . ledere stu~die over V1a~anderens ,geschiedenis, ie iere wee .klacht over ons yolk, dat stre~ef t en pg~ op to staan, eind.ig daarom met den P'Salm van R .oidenbiach, Gad, onze Heer, Gij zijt de Heer der Heeren > . Stuldie van Vlaanderens verleden ga gepaard met een levendig besef van Vlaanderen's heidendaa'gschen tro~a .t . Geen Mantiquairsm'anie, geen dwlaas verg~d~en van het v ;erleden en donsm verguizen an den tijld w'aarin wij' levee Hello schreel' peens : « La passion du piasse est meurtriepe oomme toutes les passions'. . . elle deteste le s~aleil de dem;ain : elle prend avec la most .'effr!ayantes f'amiliarites . L'hamm,e~ est lappele par l'!avenir, non pea' le p'asse et c'est urie des plus singulieres marques de s'a decheiance que 1'idolatriei dune chose puree que cette cbiotse es;t vieille » . En vinnig rerb~ordee[t hij'

~t

ceux qui passent leur vie, courb~es spur les faits anciens

et les adorent pourvu qu'ils datent de mule ians (alan e~ JIaald in P'ersij~n's Aesthetische Verantwoordingen, bl . 6 . Men leze ook verd~er die heels bla .'zijk a). Op het 2e Vla n'sch Philologenc~angres zei Adv . willerns Altijd

een

en hetzelflde argument :

wij

hebhk n een plieht 6i

to vervullen 'tegenover h!et voorgeslacht. wij stalan rliet togenover het verleden r ;aar w+el tegeno'ver ht hteden~ . . . E,r is Been sprake van dooden to eleven, v~el v+ an leve!n;dei to redden. En dan staan wijtegenover hot zware probk em der toekamst . . . Onze verplichtingen t~egenover het voorgeslacht zijba

niets in vergelijking met die, welke wij' hebben tegenov+er hot nageslacht ; Iandere tijden, andere zeden veel meer dan tegen gezonde Tegen die antiquiaars-m~aniei geschiodenisbeschouwing is de spot van Vernieylen b~ . a. in zijne Kritieh van ~de 'Vlaamsc*h ; e Beweging gerichL Er is geen spraak meer

an to strijiden meet goedendags,

het electrisch lic;h;t opnieuw to vervangen door en ~oliepitje, evenals Been z~endeling, hoe hijj cook dwepen mocha met Paulus, er ,aan denke~n zeal do reismid~del+en an lien groo~ten ~apostel to gebruiken . Per vlie~gmachien reisde Mgr Hevien naar het Euchlaristisch Congres to Amster+d!am waar « luidsprekers >> de woordien der wa;arheid verkandigen . Al het moderns dat good' is woryde 1ieflU+ev 1 aangetnomen . Het verouderde snoeie men, zo+oaJs een tuinier do choiode takken, opdat de boom in nieuwe jeugd groeien zou . Op den knieeni den Heer bedankt voor i~eidere nieuwe ~ntidekking Ou .ae kle+er,~ verkoopers m~ogen +om versleten mantels kom;en . Doch niet ~alles w!at oud is is verouderd . Al mic et noch' kan het verleden in zijfn geheel h leven toch kunnen wij

an

onze Via~amsche vooi1ol iders nog, leeren Kunst, nij verhei+d die cost en west verheugden

die fierhes+d, deze trouw, die reins eenvoudige deugiden, die stills aaje kr!acht die Konin,gen verwon En bij verraad hezweek ials wie riiet liegen kon . Standvastigheid, heldhaf tigheid, alm;acht under praal loch prach t van rlaad en daad in bond, won, Ire wij sheid, rustig sterk in hop elooze ramp ; rcchtsch~apenh!eid, onba~atzuch'tig ., held, vrijhei'dszin, burgerdeugd, opperste adelhetid > (Rod bach, uit Breydel en D+v Coninc +en an~dere gedichten) . 62

Als middelen ter bezieling kan men gerust, tot opvoeding en praplagand~;, beroep ~d±oen ±oip dichters, stijg to~oneel! dat deze 1oovenaars bouwen die men poeten heel >> op r~omanschrijvers : Ve= s>chaeve schreef e'en o vertuigend pleidooi voor het beh~oud an Conscience in bet onderwij's . (( Conscience m~oet in 't onderwrij's zijne 1}laats hebb(e!n, e~ene ruime plaats bij'zonder in de eerste studi {e,i!arein van ante V1~aamsche j eugd . willen each de jeugd an Vh*tndenen

wij

voor 't land

n Vk anderen en de hloernen uil zijin v+o~1k vo~or edit 'volk opvoeden, nietwiaar? Hooger hog, ho„' ik zeggen.

Ja zeker . Hooger nog, dock 't edele lei~dt nalar I heilige, het schoone naar 't zialige, men vergete dit ni'et » ;Conscience boek ;. Doch dan verwarre men dit alles niet met eigenlijke geschiedenis . De sage, het sprookje, dre p,aral~el, de falbel hebaben een eigen roeping . (( Dc sage, de heldens,age, h,c bben wij~ noodig, ollen, het opkom ende geslacht vooral » (Versch~aeve) . I)och cr moot eem of genblik komen, waarop in, ~c~nverb1oemde taal gesproken wordt, w'aialrop hot go ijn voor den tempe1 der oude legenden ~doorsch1eurt . Dlan is hot zonsverduis'tering in ons gemoe~d . +Met droamo~ngen gingen we ale wer~eld ider his :orie in . Maar flu komt de wetenschap . . . Onze oogen gaan open en zien, wat er i s en niet moor w'at die !antazie er h a d g&ooverd . De illusie verdw7jnt . . . Met de toenem~ende ervaring verl"lauwen en verdamp~en de droomen . En edit ver!a'nderen ga ;at menigm~aal heftig en veroorz!aakt bitteren strijid en ~liepgaJande smart, . . . loch edit is in overeensternming me( eerie natuurlijke ontwikkeling . Die -smart is heilziaam » (N~aiar Ligth~art's ops te1 :

Hoe St . Nicolaas to vieren » ) . Op veel glorievuren strooid .~e do tij~d zijn rich . Ook op 11 Juli 13(2 word hot avond en nacht . L'auweren verwelken,~ brons smelt, rloest knaagt aan de snhilden waarin de zegez~on

weerspiegelde . Doch er is rio!em, wielke nie't verga'at, vuur dJaat niet uitdeoft, een da;g wia'arop Been 'av rid valt . Men leze Gezelle's V 1 .a ~a n; e r e n s k r o One in Dic; t . oefeningen > . M V1a;andrens weerd'e neon stoutm edig Vlandiren ~oemen 't en is niet om ae praeh!t' van 't glorie1Ooif te i o au!ei op 't rookend slagveld in het bl~oedig slijk geplant ; noch nom den glans alleen, g(~ans hoot diet bij' die v+olkeln, en nietigheid bij God, den glans die door de wlalken onz' letterheld .en en ~nz' kunstearean voert : met eed'ler een kro~ne f s Vla'andre~ns ho ld gesn!oerd ! 0 Godelieve ! Uw niaam, 't is honing hem to noemea.. van zulke bloemen v ordt een eedier kroon gegaard,, vian zulke bl~oemen blinkt veel rij ker gIori~ekrobln gevlochten em uw kruin, i ij'n Vlaandren, en; die 1 , die lof ontbreekt u niet, die voor den hk ogen Iliroon ides Heeren nooit verviel tot nietigh'eid en sUo~' . Ja char zij't gij bekend, in 't glorierijk hierl*wen, waar Vlaansche heiligen den driem~aAl Heil'ge lover ; Hem, die de volken weegt en wins otuJgnis in 't sch;atten van hun roam !alleen v!a~n weerden i . (' Onze Jeugd ,,, 1925) .

64

BIJDRAGEN AAN BLADEN

NAPOLEON I HERD AC IIT Het Goll .,;e van b'urgemeeister yen sch~epenen her stall BrusHel zal heel nemen 'a! an de herdenking vary den, honderdsten verja an den hood van Napoleion I, den {, waaghals over zee op 't v!a~s'te ; land ges'mreten, den K4orsikaansch'en Herkules ~, Dal besluit stemt tort diep en treurxg nadenken, tot ernstig twij'felen iala heat gezond verstand' van een heel onzer Breilgische regeerdei% ^V4jla~t is Napoleon im'm~ers gew'eeslt vow die wergild en de $eIgisch(e ge esten 4 Voor de werel'dd de belichlatning van het onzinnigsk militarisme, van de allesvenach'tende autocratic, van den onbeteugelden h~oogmroed, van de abnorma:alste genialiteit, van den gril d.er ' dwin,geIanfd j' van de lielderlij kste zie4ke1ij ks to zinnelijkheid en het scherpste versitand, van heerschzutht en versla~afdheid ~aan driften an roeke1'o~oze gewetenloosheid. Voor de Bel,gische gewest{en onderscheidt ~nen verschillende hjld.perken Bij' den 'aanvang van zij'n optreden in Belgie w'~onnen dfe herstelling van den katholieken gadsrdi'enst' en de vrede t~ Ainiens voor Napo1e n. alley har'ten in Belgie, da;ar d vrij~e Scheldevaart (vrede to Aini'ens) en de openbare godsdienstbel'ijkdenis innige voldloening verelor'z,aakten, wear luidlden de kiokken., wear speeldie hit orgel, w+eer walmd'e de wieroro~k Wear kon de Z+onda ;g gevierd ror;d(en, wear moc1it de priester openhaa'r doio~pen, c rnrnunie toereiken, hi elijk sluiten. De besloten tijkl w+a ,s geeindigd. Geen w'on'der d ock dait in de Belgische departementen ?59.941 burgers zich uitsprlaken 0th Npo1eon to kerizer to Verheffen en slechts 11~ zich daartegen verzetteden. Dlach de ingenomenheid met Napoleon slionk weldPa, ten; daze kerkver'volgier wea d, 's lands zionem tar slachtbank leidde in alle lan ien van Europe, en ~aile vrrijh den met de voeten trapte . Zal men in de Bru'sselsche s hO1en, tea' herdienking

67

van Napoleon vertellen hope hij' Piaus Pius ~jen Vile ~crvolgde, like hij zelf den Catechismus opsteldea en als godsldienstleeraar optriad, hio'e h'ij h ndelde meet Mgr Broglie, den bissc)aop win Gent, en ~net de Gents'che s ;eminarisi etn die liever stier;ven dan schism+atie~k tie wordein? Zal men vertellen Van Belgie's zbnen, mannen, eerst, kinderen welldja, die ode keiz~erlij'ke v .alaxidels mb~esten vol,gen, +auder de sneeu'w s4agen an Rusland, of wier beaendeyren rusten in de bergp'assen an Sp~anje? Zal men hun toonen he ode keizte+r de vrijheid' vary gdd'achten, de vrij,heidd v+ an were+ niging 'en vergad' ring, de vrijh+e~d van onderwij's en drukper's, de vrijJi van de tal~~n schod, ioe hij zonen uit de edels' e familien opaischte vlolor zijne eorewach;t +en zeirs huwelij~en oplegdlea? Z+al men hun voorlezen uit echt-geschieadkundi, e werken, als an 'Minister Poullet, over de+n geese idler Belgisc,h e ge!wes,ten tijidens de Fransche overheaers'ch'ing & ~ow~er de Frla~nsche instellingen in Belgie ? Zeal men de leerlingen per op sMijz+en h'Oe vrij ; ons la!hd ade~n'de, teen eindelijk de vlolken van den degen-dwi'ngelaud( bevrijd v aren, hde weenib~edig iedere overwinning v+ an Nape, leon ronz~e vaiders yen m*rider's stemide? Z ii mean niet vergeten dat in den groc ten w+aterlola-slag ae soldaten van Bielgie è-enden ke'ize'r streden? Och neen, wij verheeld~en ons hoe~ he1 er zeal toegaian : Llee linger zullen lierz'angen voia dràgeln, oafzinger via « DID tweo Grenadiers, toon~eelen uit « L'Aigk n ) zullen wlo d~eln, vertolkt. Do hliksem der glorie zeal flitsen . L~ege~nden zu1Ien Ials vlinders omdw'~ar'relen tt 'i" pOp'ee imp'eriale ~, z,al de strenge, de e to geschiedenis biinddoeken . N po1eon 'voldeed het Fr nsche ge nIae+d in zoover Jiel streef t agar eer, roe n, m~achtsuitb Biding, in z over het tanilhio ger heft . Tijldens zijne regeer'ing mOest Frankrijk dean ; kreet niet sJaken van de Restamia'tie U a Fir aa n c s;' e, n n u i e (Frankdjk ve~rveelt zich), «Die oor1og stoed' recht in d'e 68

school. Logarith'm'en wiaren in, ide ooge~n der f ee rlingen sl ech t sporten om to stij'gen naar de stet' van h' t e~erelegioen, d~ schloonste star des hemels vooa kin~derein >> . En vermits Napoleon piopulair geworden is, z'elfs in hat rrepublikein'sch ;e Frankrij'k, zijin d;e Fr'ansch~e lak'eien verplicht hem to vieren in het $elgie dat hij' verd .rukte, zooia;ls niemand hat ooit z~ola tang en z~ao Idiep h'eeft geidaan . Bij; ons h'eeft hij im;mer zij'n vereders gehla~d . wonder is tat niet . Genie bedwelmt steeds . Napoleon heeft - ~aok in Duitschlanid, ~dat h'ij' vierendeel!de, dichters en staatslieden,,, aan zijnen zege Mag~en gek~tend . Mn denke mar ann H~einl; den dichter van de twee grenadiers' en Ti om'meia'ar~ L'egr ;and, die eens St-Helena hat M~ekka heetten, waarheen de volkeren tar bedevaart zouden heenreiz~en . Zij'ne oud-soldaten dw~eepten met hem en de oud-Napoleionist is eon bekend type in oils volksleven en ~nze letterkunde gebleven . Genie vonkelt als slangenoogen en trekt de simpelen nan ., Doch daar klinkt ons Lam'artine's vets te;gen : L a g l o ire efface tout, t0 U,t, 0 x c e p t e 1 e cr~m'e (Alleys wischt de glorie uit, alles behalve die misdaaid) en dezelfde dichter gew;aagt van de verslenste glorie van den t`vr ;an >> waelns naanm zal geschrom nield worden tusschen den van M a r i u~ en C a e s ;~r, wiens w~agen stacks door even bloedspoior zeal na,geteekend blij~en . Een opre~cbte herdenk~!ng an Napole!o~u m'ag en kan geen uitsluitende verhe~erlij'king z'ijn . Er is e veal

an Lucifer, van Nietszche's Ubermensch, van Caesar

en Crom we11 in that gem n i'ale mionster .

w

Eene les kan men over - hem g'even : i e z i d h t e g e n Go ;d v~er(he1t zeal ge b.r,ok,ean worden ; h'ij' zij net tangs ien stroo~m, of ceder pop den bergiop, de les van Vietor Hugo : Tu ne pren~dras pals dem,ai ii

a 1'E,ter-

n e 1 (Hat « m~orgen ontrukt gij' den Eeuwigl~ niei),, de e,euwige les ides Geschi~edenis :

wie do Pauzen naar Fontainebleau'

sleurt, sterft in St-Helena, wie de volken uitmoordt zal ellendag en balling woriden ; wie met he.t zw'aar~d slalat~ zeal met hot 69

zwaard . vergaaan . . De sch'en:dingenn van, de eeuwige~ wetlen zij!n afschuwelijk om het even of ~1e vr~e~1eschender Lkd~wijk' d~ XIVe, Napoleon f wsllern beet, torn 1 even Of a schu'ldigen : Franseh;en, Britten of uisen zijf In dien geest kan een hèr+deriken van Napoleon's doid slechts heilziaam zijn voior veiken en h ;unne hie rsch'ersL D'~ geschied"enis is iminers nog "altijd de leerm'eeste'r'es d"er na~ tiers Doch to Brussel zal de Fra'nschtan, deo gen& ;aal, do keizerf, de veroveraar, de uitveerder ~ Fi anscie wfietgev~ng en in r stellingen ,gehukIi; d worden. En daartegdn dn kotrnt his V1a~am'schr gemoed in opst nd. . Verwanderen kan ons niet meere wt nu geasc 'dcit De ~Fr;ansche par'tij viert ' Wel J e m'' a p p e s , d!at in on'ze geschiiekienis de weer; a is v' an 4 A'ugustu~sl 1914 . wiij herlezen to di"er ge}egenhiekL peen sierliji artik'e1, id .~a vroeger verscheen in het m!a ;andbhlad « De Vlaam'sche oor geschool p, en dat in pr;aichtfransch' door een waal geste1t was ever L' i n f 1 u e n e e f rlla n c ,a. i s e (den Franschen. In vloed). w~j' vertalen het slot, tot d .e Fr nschelaars` gericht « Gij zult krach'Madiger dan ooit er naar streven urnn loknzze gelukz~alige hooMsta!d to makers tot' even afkbloksel en een spotbeekl der Lich"tstaKl . <~ M~aar da t i s flog rii'et v~olidionide ! Het is niet vol"dioen;de dat g'ij' gddureinde duiz~end jaren, de veroveraars ielpt orn ens violk to vertriappem . Hat is niet voldoende tat naa de Sp!anj!a;aPds, het Frank .j'k van de k!oningen, van de omwenteling, is, dat nze z"olnen doiodde, bfnze~ doch~ters verleidde. Uw hiov'elingenbk ed kruipt flog 'altij~d inn . :« Onze onafhnkelijkheid. Idrukt als een last pop ; u . Het st yen naaar de gelijkhei~d der twee rlassen, w'aaruit wij biestaan en wwaarover gij blaost, kW ts't en prikkeit u . .Die vriji eden, duur geko ht dolor onze Iarb+uder~, de he den uit Vlaamsche en waalsche gewlest~ n, zfjit gij hereid to H

70

ruilen tegen de opp~erste er, ;de k,astga~ngers to worden, onbekenid en genuxn'merd, v! a ;n hlet v~ergul'd' gasth'af drat naast pans land ligt > . Lekganck zede vroeger in vie en, die ons' flu wat hoogdravend lijken, doeh z~eer Mar b1ifre~n K ;Wie geen onhi it ziet in lattf'e b~astaaidijl Is veil voor vlek en sch~ande en rij'p v'olotr slavernij' ~ . H~et Brusselsch schepe~ncolleg ; d,at' er op roem't g,eene Vlaamsche schblen m~eer tie h'ebb(en,'is waardig N a p o l,e o n to vieren. Op den ' dier feestviering omslurer!e men do heelden der helden die vokr do vdjhleik i streden : Egmont en 1-i~olorner Fr . Anneessens en verVang~ ze door M a x e n J 'a e q ni a l n . ("De Sfandaard ,,, 12, April 1921) .

IIILITARISME -- KATIIOLICISMU VADERLANDSLIEFDE3 Met be ekking tot hot militiarisme b(estaat verdeeldheid{

her de Kath~heken en ~aak in andere par'tij'~n. Voor over den kh ur van den diensttijld gaat 'het gedu~u rude de lain ste ma ,nden . Thte relisch is' het gem'akkelij'k den regal to ste1h n : « Eenm'alal de nodzakel'ij~khi Ad van hot loger ,genemen inset die d'i~en t jld zioia huig zijn als na ; ';g is voor h et behobrlijk opleiden. deb solda eln tb d~ teak wartoe zij geroe zij'n, tls nolold'ig is tot ~die d!eugdelijke inrichting van het lager . Radar onnaadig vrerlengeJn van loan die tijd is eene nisdaad 'tegen 'die so iaten, tegen h'unne gezinnen, teg het v ;deerla ud eon ' s~amenleving, is tijdverlies, geldverspilling,, ,gev'a!ar voor do ze'd relijkheid der sold'aten ~'. Hoeveel die I'iji l aagt is een teehnisch vraaagss~tuk 'w1a,a !-r in dus dour tec mici v~okrlichting mOot geschianken vOiid'eaa, lochs dat, n~a eriistige o lichting; doblr onboork ordeelde 7I

verstandige li~eiden idient blea'ntwoord. Ht zal natuurlijk mogel'ij,k z'ijn d.en diens'ftijd des to fm(eeir t~ verkorten : n,ala;rma-, to de officieren deer arbeid 1everen ; de 'sioldatea deter ;voor-~ bTereid zijn ; de v~olor Maarden tot hèt ~onderric+ht` gezotader zij Even Vlaa~n!schken+nen~d onderric it er, die aIau ~e~ei Vlamin onid~erricht versGh;aft in ide door

begrepen t'aal, zeal en-

k,e11en

eindig beter uits,lagen heko+m'en, don

;een Wa'al; die dexi

F,ranschonkunidigen j~ongeln eene laal Udespretekt, lia;atste niet begrij'pt .

w'elke kileze

Het inrichten v+an ~V~alamsche en ~'Wlaialschie

regimen,ter

stalat dus in verb{a d fdiensttij d .

net

e m'ogelij ke verkorting vlan den

De democr!aten hiebblen gals' programina aanaeno~m n den ; diensttijld an zees m!a;andden, en kunhen er op, wilizien dot tij;tens den oorlog kle lapleiiding niog in minideir fijkt geschied

.

Het v

agst'uk van h, et milit;ariSm'e bieva;t ' chfer veaei amberi k!an de kwestie van den kdiensWjkt Al to veel heef't m~eln v+an ~ Ien oorlog gebruik gem'alakt on de verke~erde gdd~alch'te to dben inga .g vin'den : K Vaderlandsliefde eischl militaris ne . Wi .e g+een militarist is, is Been gaed z'aan vain het va~derland' » . Mien m!alak't

~misbi

ik van Pd

natuurlijke vioorlieMa v+an

een rat keel deer' I eo~lking, vlolor ~alles vv at blinkt, schittert r voor !alles wat een uniflorm drgt, ion; door iniddel an min~of-meer gezonde milit+aire feestien, o+ptocbten, blnth'ullinJ~ an gedenkteekens, toereiken an v'aa'ndels, ee~ne ~apge~ sch oefde, ~one~chte valdrlanidslièfide in h ; t leven to ro+ep~en. Ook in vredestijld who tt het v'adier1a i v+ere .zelvigd met gen

bet leger. Het is tijd em' dalartegen eens funk in to gaan . Het zou nqg

een zioniderlinge geseliiedenis zijln, m~oes `

men aanto~onen

I)oe ~s~ammige letdters dyer piartijen, die hef vaandel vi an de b'ehioudsigezindh,'eid en de onges .chbrnd~n; saver, levering,en hoven de thofden v' an knikke de sehia n zw,aaiedn, van het oulde 7a

ni

and

dan;

en

siol!dlaat ~, z i

b ',

gegaan tot hot

~11em~a.n s~oldaat. . . zelf's dieg!enen, die zich tot hot priestersch'ap gerioeplen gevoelen > . whj scJhrijwen dig geschieid'enis niet en n(e;men gere~ed a;ain dat progr ;amma'~ niet alleen kunnen m'aar m~oeten vera'nderen, nalar den ; eisch4 loot oms'tandlgheden. wij' gunnen on's hot gen~o~eigen niet or alan to herinneren Wat evens in fdil opzicht hot blad was dat vroeger « L'~e Piatriote flu tib're Beigique » heel. Wij) verspi11en onz~ern tijid aan hot verleiden, al zouden wij ; da'aruit kunnen leeren hoe men b~escheiid~en zij

moot wanneen

men over tr di tioneele programmia's spretekt eti sch'rij f t. Alleen leggen wij er dan nadruk ~op wat wij als K~at ioliekon, als zonen van hot vaderland le d~oen hob loin . Do Paus heeft Ons de leer vo~argeischreven : In zij'ne vroklesnota van 1 Augustus 1917, a !an ide hotafiden der +oor1'ogvoerende landen rdrukt hij' zich volgenidiervt ijze uit : Op de ailereerste plaats mot hot fundamenteele punt zij , id .'at in piaats van ode stoffelijke macht van 'de wapene~n de zed~elijke m!acht van hot recht worde gesteld' . Diva 'uil vloeit vo~ort d, a ;t eon r~ach'tva~arldige ~ vIereenk~omst van, alien, ter gelijktij dige en wederkeerige ver'niindering der b~ewap ;ering naar de regelen en

v

aarbiorg'en, 'nar pie mate van noo~d

z!akelijkheiid en volido'en'dheid, vast to ste1lein vooP de handhaving der openblare or~de in ied'eran sat . Vervotgens met in plants van de legers h ;et ins,tituut vary sch'eidsgerecht ~gesteld worden met zijn hooge vredelievende werkza ;amhieid . . . ~i Het is vo~or ieader katho~liek eon plic ;ht to streven naar ontwiapening, den ~aoriog to verm'ijden z~aodrra hij 71iet onver, mij'd elij k noodz akelij k is . Rech,tvaardig is 'alleen Ido o~oriog, Wanneer hij( gee+voer4d 1ordJ ter verdediging

an +die h~o~ogste goeaderen van hot eigen be-

staan, of wat ~daiarm~ede n!auw s'anionhangt, te~gen onrechtvalar~dige aanranuding. Het nationalisme hier en elders heeift echter in de scharen do meening geza'ai~d : alles win hot 'eigen, yolk deet is rechtm.atig . Altos w;at de vijiand doet is slecht .

Evenals men in hot Engelsch rech't verkondigde : « The 73

King cyan do no wrung ;», hbudt men nu s taande : Hot eigen land kan geen kw,aad doen . Men Is~ er toga gekom n de wt ten ler moraa1 niet meet toep'ass~elijk to ach!ten op het in. ternationale recht. Eene wet geldt : < den viand to over'wln, nen, den vij!and neder to slaanJ, den vij'and oncter de knit to houden » . -- Mars regeert Ter• verdediging an het militar'isme in Blelgie roept mien in : de noodzakelijkhe~iid w otr het vredlesver rag gedwiongen, tenuitvoerlegging to bekomen en in de toekb~mst dean, tearug,keer van den vij!a d onm'ogelijk tie mia,k1 n. Men besch~auwlt de oorlogsbe opting als een verzekeringspremie tegen toe, kom ende gevlaren . Dfaartegen kunnen wij opwbrpen dart iedex die ee~ue premie beti'ailt, er v~oor ziorgt dat ze niet Mole zij~n zbu : antlers verkiest men heit gear to 7oop€n, 'niet zij'ne n z' a k' e r h e i k1, liever Milan de z ~e k e re nadeelen filer pr ;e7nie to lijk en„ Kun e~ de verwachte voorideelJen opv egen teg~en den ntzaggelijkehi militairen last waaronder ons yolk gebukt g ;a;a't` Is bet Dùitsch ,evaar zoo g oot, ziob dringend dat h'et Belgisch~ leger zx aanzienlijk zijn moat? Heeft men ons ni~et,, toen de oorlog nods niet zeer lung duunde, op alle tone i veobrgezangeaa da't Duitschland in ieder opzich't uitgepu't wla~s ; dat het geen yolk, geen geld, geen eten meet hard? Durf t ~en onzer n I1itaraisten eens de sbm opm:aken Vaii de uren, welke in de kazern~en verloren ga ;a'n *or de th verheM, voor den landbouw, vl~or die stu4ie, voo~r 1e l'etterkunde, de kunst? wie Celt op, hoevele jonge lichamien in de kaz~ernen door krrachten sloopend~e ziekten io den geknakt, 1joev~ele gezinnen flu en In de toekomst aalngefast v~orid!en? welke priester beriekent de jonge zielen, w eke in de kazernen biers neurid . werde!n, hiet onherstelbiaar kwad ini sornnige garnizoensteden aangericht? Is de drif'tenhnand door j ie militaristische inriehtingen, r de verveling der uren in kleine garnizbensteden,, veer n

74

van cooed ers oog, aangericht, met het bog op dè eeuwig'heic, ni et vreeselij ker dean s' ~d~enhra'nd ? Is de d .ood an duizeniden eeuwi,ge zielen, van katholiek standpunt beschouwd, niet betreurenswia ;arkliger din die 1i . chamelijke dood? Zij i de woorden « veridefdiging van eigen b~estaan, eigen kultuur >), green vlaek in din mond van hers die in het leger het beste middel zien om omen eigen Vlaamschen landaard r onze eigene Vlaamsche heschaving in eigen teal to onderdrukken ; in den mind van hen, die wel d(e « llarseillaise opleggen maar (< Den Vlaamschen L~eeuw » verhieden, die l3otrel en andere Fransche za.ngfers ' uitnoodig€n, inaar Huh lebroeck's lied.~eren staats ; eva'ai1ijk heeten . Klinken ze niet gals onzin voor hen die ni'etj wihein zien dat Vlaanderen nog in Belgie ligt en die zoo onbezonn het kleine land in Frankrijks 'sedert-eeuwen-opene~'- ;grijparmen werpen? Een Vlamming, een Kathaliek, even volksgezindel, c e!ri gey zond-en-edel~denkend nensch maakt de vaderlandsliefde log van het militarisme. Zij behooren niet biij malkaar . De overw'inning op het Dr utsche mi`litarisme worde aangevuld dear ode bestrijlding van heat militarisme dok elders, ook voeral in Belgie . Die geest van ons yolk worde gezond ge n.aakt door alien die op dot yolk invlaeid' hebbien : door onze schrijvers, door onze reidenaars, door .alter die de jeugd onlderwv5ijz~en, ,Deze laatsten vooral hiebb+en in dit 'r pzicht eerie grootsche taa'k to v'ervu'llen hij' hun onderwijs in de ge . schiedenis . Liaten zij' de j ugd Opvoeiden velor de w'elvaart, van het yolk, niet in oorlog, tnaar in vr~ede ; 'v!aor de Godslietdie en de naastenliefde, voor recht en oprechtheid ; tegem; heat en wraak . Dat de aa.nsUaande verkiezingen blijk geven van het ver~ langen van ons yolk near minder kazer'nen en' meer en hèt ;er scholen, na;ar kOrteren diensttij'd; near geleide~lijke mtwar pening, na,ar stellen van het recht in dCa pleats vent hot geweld . (`` lie Standaard ,,, 27 Sept, 19 .2J) 75

I.

WEB SCHEN

Augustus en September zijn Ie maanden dat de bezoekers talrijk komen - ida'n is 't Ide he~eirlijke vacantietij'd . Dan praten ze m)aar door : leeraars, leenairessen, seminaristen, stu-

denten, tu~de,ntinnen en natuurlijk ga!at h'et dan over Vlaanderen. W~aarover kan men inniger en he~erlijkeir prlaten2 I)an vlinderen de v enschen en verlangenis. Dlan is het even 1 ruisvuur van (t Dit hebben wijI to kort . Dia;t zou moeten ged.aan worden . Dat , 'ebben w'ij noodig >> . Wellicht zal het niet onnuttig zijn in ~< Die Standa,a ;rd eenige wenschen an biez~o~ekers merle 'tei deel(en . Klein-nichtj e is gekomen jon,g-blo~n ;d . Zij v onid~e ifl eene k~ostsch~ool to Roeselar~e t u ~d z e d is g e n bij~ voor Vlaaamsch'e ,kiatholi ;eke meisjes . Dialar jhoorde zee ~a. m . E. H . Coene1 E . H . Van kier Espt en ~ander'en wier namein zij zich niet' herinneren loon. Z'e m'aakte kei n;is met fltn ;ke Roesela~arschd meisjes . In Roeselare 'bfestalat een modelbond vaor lneisjes . Ze zij i ddaar n~ g West-vlaa nsch- piarticularistis'ch geizind' --de eenige bond, schijnt het, in West-Vlaa'nderen -- alhoewe ik flu ~algemeen Neiderlanctsc,h gezind hen, mag ik h ;et best lijlden, dat men het zoetvloeiend zangerig Wiest-Vlaam'sch no~g mast h'et Necierlandsch beofef~enen blij'ft en ik

von4

het wel h~eaerlijk

drat een idier West-Vlaamsch~e m'eisjes als ideaal-geschenk be' sch'ou Mde het I cd i 0 i c >a n van Deb*. Een vlan die Rose~laarsche m.eisjes hard aan nic tje gez'egd : oonn idat hij' eens geschie~denis

K

leg eens ian Jo

an Vlaanderen zou moete

schrijwen. Er bestaat log geene ~ . Nichtje herhaalde mij d'at zoo naief weg, nest of zee zlou gevraa,gd, h'ebben : Ooma y m'aak mij eens eon meuwjaarsgddichtj~e~ > . Jeugd, tv ij'felt aan, niets . Eene geschiedenis van Vlaanderen . Hev el, jia„ die hebben wij' uoodig,, maar welke taak z to schrijb n ! Hoe wlaard dat een funk, jong-degelijk-geleerde ze tort zijn levenstaak maakt, dat hkj yam zich heen h'ulp zoekt in histcrische 76

seminaria, bij alien die het docto~a'at in d~ geschiedenisi w~enschen . De gesch'ieldkundige wefenschap be~rustte tot nog toe in ens land in h,anden van wie net; of wie maar half onze vrienden zijn of w'aren . Ik heb een 'allerhoogst ideie van w!at geschiedenis Zo!u' moeten zijn, miaar van wiat 'zee,

~ei.laias',

niet is ; ei, nile spr'euken w1el-

ke men nit Cicero overneem~t omj ode geschicdenis aar tea prijzen beaam ik ten voile . Zij' is « lelerme~esteres d.er volken'~,, Idoch' mel. al de twlj~fels an 'miijn gemoe~d sta ik t+eigeanover constructies als Pirenne's G ~e s' C h i e d ~e n i s yen tegen om het even welke 'an'der~e alge~meene g~esch ;ied~enis . Als mien eens' naga;at w'at m'oeite heat kosit nom' die v aarhei'd van erkennen op fonze da~gen, vralagt

m,~~n

t; n feit to zich' of of die pessimis-

tische spreuk van hem ; kdie b~ewe~e'rde « ~da't sefde~rt eeu Men de gesehiedenis nets anders was dan een lange samenzwering r tegen e wlaarheid » niet war was . Ja . Geschiedenis zou in geen ai d1 eren die'nst molten staan d~an in ~dien van de wiaarheid; .

S'ynthesisseu ' zoitd maa.r molten bpgebouwd wb~rlden n~a hot z'orgvuld''ig nasp~or~en ;pan ode echtheid, niet van eenige, 'ma,ar van ontelba~ne, fieiten . De historie zou ide livrei niet' noggin r~a1g(en van de Staten

e

nationaliteiten, noch Van plan-1atinisme, mach' van p -germ;anisme, noch v, an alle anderea pans . Nach drie-, noeh' twicekleur drage zij in haar knoopsg'at . Zij diene niet, maar h,eerscee! Eon zij is daartoB beste;m~d, want! zij' iS het die mnigma,al ide menschen naar de siagvel~dfen lean tt . Zij is mi ederaorz~aak van vele rampzialige oorl~o~gen . Zij slingert vaak i~die, en geva,arlijker dan fakkels of petroleum'. Valsch'e k~ennis' vergif'tigt jonge gemoederen, want in 'do volksscho1en is de geschiedenis ge oonlijk 'dob de-Staben~apgekI ongen geb*io~uwddd leugenvergift. De meeste' handboekjes vaor z~o~ogena ;amide vaiderl,andsche geschiedenis bevatten echte leugens bili v . over Koning 1Wil-

len idea Ie. Ziji zaaien het

!z~aald

van dtat verkeerd nation alis-

77

no, w1~Iartegen « De Seal a~I reeds meet dian eens ~e Yelde trok. Zij' zijn de Yijian'd'en is a h~t Evangeli'o titer algemee, ne menschenlie!Me, leeren zelfoverschatting n vera,c!itir van anderen. Zij leeren fe waar eid niet liefh~ebbe ;n, zij leeren Aden oorlog niet h;aiten, den vr/ecie n,iet hoegscha,tten, de m'ensehen niet minnen . 'Zij gev~n verkeerde voorstelling van de wa u den in het leven r leer~en Been vo rspoed' e±n geen tegensPoed dragen ; verschrompelen bet git ot-goo+ddelijk, gro~ot~nenschelijk begrip van vaderlan+dslieMe tot vormenvereering, tot eeuwig-achten van wat slechts voorbhj aande kan, zijn, vers naiden de massa ten hate van oenige groote en,kelingen, kennen allee~n vorsl nl, generaals, heldien . . . In F !ankrijk zijn die boekjes republiekeinsch ; in Duits,ahland waren zijn keizerlijk . waaar zij wa'ar ieidsgezxnd zijn, w iet ik niert . Wie geeft ons eene g e s c h i e d e Fn i s via n V~ 1 a a n,d e r e n , die waaar is ? En reerst bestaat per eene geschiekJ erlis van Vlaalmsch-Belgie, of van het Vlaamsche 'yolk? Getr~auw' roan ~nijn beginselen wacht ik at' bet onderzolek dan mean daarnaar instellen znu . Stellig zou men met evenveel grond eet geschiedenis van V 1 a a n add e r e n kunnen make~n als Pirenn~ er eene van Belgie sch eef, w!aJnn+eer men er Ined .e reketning houdt dat Vlaanderen in West-Europ~a ligt en dus been en weer geslinger~d wend door alle groote gedachtenstrooming!en in W est,Europ'a. Eerie geschiedenis van VTlaanderen zou dus nietsl cinder zijln dan de geschiddenis van 1e streek, welke thans V 1 a a m'~ c h B e 1 g i e is, van bet V 1 a a'm s c h e'taalge ied in B~elgie. Wad de verhoudingen ziji. Yan die stre~ek tegenov'er bet W talse1Bevgisch h ~deel, tegenov~er de buurstaten zou ho d'z;a;ak wez~en at ode bewon~ers Bier streak voor malkander voelden, en voar de buren, he ze leefld~en, st uden t~egenover boveinniatuur, en natuur, hoe ze h'un gevoelens uitheitelden, uitzon , gen, de lucht inzonden, hoe ze biaden, juichten en weenden, hoe e hunne hut ten, hunne hui'z'en, hunne halleni, hunne kerken en tore'ns bouwden, wat Idle invl'o~d was vai moeras7g

sen, zeeen, s omen en iouden, van de doprkanen, do woikei en !dk 1u',

van den gro ;nd etn zijne sch'atten, v'erdient de

voiste +aandacht. D;e schrijver zou zijne

star

th

eten 1*heerschen, de wa ;a;r-

heM n'a;akt zien als een kampvech'fer in het strijidperk, bevrijd an alle legenden, hoe hèerlijk die otok mochten wezen . Drift ziou h j vian zich to schuddeni hebben, (loch tevens z~au in hem het s~a'rnenvaele~n kloppien, en; z!ijne ziel zou de ziel s an vorige eeuwen fe vers'ta.an heb'ben. Hij' kun'ne lezen

in

zoowel in

ode

ten,

alleen kilt laatste k'an is ge~en voldoend gleschied--

wie

zielen der m.1enschen its

de oude han;d .schrif-

sehrijver. Hij kan slechts heat 1 ij k der geschièdenis ontled'en,

niet de Tevende eschieidenis zelf . De geschiedschrijver an Vla'anderen leere ons to genezen

an o~nze gebreke,n, ken onze hoedanigheder to verm(eer-

deren, wiant de Vlamingen he`bbien b~eide, en de gebreken b1ij ;ven de gebreken, a1 zijn zIe flu K

&o4 m~aakte de ~oiken

ven .

'ook h'et erffgoed ; onzer \~ad~eren

aaablaar

gedaenke hijf bij h!et schrij-

>

Te zij , z!ao~ais Ide vaideren zij n u', is ma~alr~ in oolver en

ideaaal gals de vaIIeren good w~aren . Of

•zouden

w7j, nidat Viaaanderen's gesehidUenis n'aa,r veal

bier en bloed ruikt,

flu flog bier- en b1o'ed1darstig dienen to

zijh? Zorgvuldig ontlede Vlaaneren's geschiedschrijver al onze gebreken ter genetz'ing, al onzle hoeda'nighe~den en talenten ter vermenigvuMiging . Geen a p r i e

a s n e leid.e zijne peen, alleen de zucht naar

w'.aarhei'd, nets ~clan w~aarhei!d . Of h'ij' komt op een unitaristisch bf fede

'ne't

zijn onderaek uit-

aiistis~ch Belgaie,; o ~opf Groot

Nederland bekommere hen alleen, wanne~er hot onderzoek geeindigd is . -- K~an men in D, i r e n in ~e' s geschied~enis that een z~eker a prior'isme waarn'em~en? Heeft hij Been bewijs will e'n vinden van eon geliefkoosde leer !n met glen bril van Itie theorise de feiten b!ekeke~n? Onze geschieaschrijv r kijke alleen met de o~gen wielke Cod hem, schkmk . Als geloovige wensch ik natuurlijk' dat Vlaanderen's ge-

79

schiedschrijver

het insgelijks zijn z'nu, ;dat hij' gelo~o~ve in de Voorzienigheid, in geestelijke w'a'arden, en deze immer obr de hoiogste besGh~ouwe, dat hij b!~olordeelen z ;ou, v'olot z~o .aveer hij' beoordeelt, met mate dins,

an h'et 'standpunf der eeuwige w~aarheid, en geene tnolshoupj~es met Alpen verwlarren; zsou .

In welk enderwijisgestieht

an Vlaand~eren rijst

Vlaandic-

ren.'s gesch ;ieidschr'ij very Op? (" De Standaard ,,,

2 Oct . 1921).

II . Nichtje en nee~fje heb1en m'iji hun Catechismusles z

opge-

.

Telkens als zij' dat doers bleb ik even dubhlel gevoel : van bewon!dering `~or ide leer in h' t bloekje vervt,, wla ;ara;an bok `Kerkbestrij!der's gals Rbueia'u en J'ou'i'fray huldfe b~acb ten ; een an onvo~daan,heid o het geh!alte der Halal . katholi~eken hEe'b1 en m~eln'igim~aal F yen tweest'rijkl in rons~ vlanneer wij h~et godid "j'k wla;t~e'r d~ex w'aarh~eid gegoten zien in

wij

i* smeurde eaten vlan leelijke menschelijk ;heid, w!anne~er wij

een A ~d o r o of een L la u d a S i n h~aoren zingeh met ei!zelfid.en dreun 'als : « 0 ! Vaid'erland, ~u ed.'el land deer Belgen . . .!mialar komla~an, ik wil J~oris Klarel Huys,mt ns oie yen . . . do~ch zie-je, die

taail

an den Catechis'mu

naschxijL

heeft

1 to

dikwijls mijn Nederliandsch taalgevael gekr,etik't En 'als E . H . Jes . R~omho~uts (zie

cc

Ons Gels of

nr 8-9 van

120), reds oOrdeelt dat « in ~apzich't van v'eiork~ men 4e Ca~ m!ag ik datzelf'chismus,'aan hOoge eis'c ien m~aeJt viold~oen de tech verlangen vbor de ta!al . Neen, duizendna'aal neen, en Cath'echismus mg, wat f do talal betref t, nie't gelijk'sta ;an met eem Allem'ans Gerief, een AZman;ak vi an Snoeck . Meet Ide druk verz ,gid en ht p'apier fijn zijn, Mach mot uo meer gelet worden by "den taivm . H r

Ei die is zeer bar : lie hbogste wa'arh'edenn rollen v~ort over taalkeien, belast met 'n slijkvrach't van ver~uderde woolr den en wendingen. De zinbouw is ikwij is 'stroef,, alles behalve vloeiend en klaar . Nergens lezen wij' dat Jesus-Christus de sch,aren spijzigde met b~eschimm ;eld of taai hrood. Het taalbrood ech'ter dat men in Aden C;atechismus vaorzet is Been ziertje beter fidan het Comiteitshrood op s~ommige alagen tij .

dens den oorlog. N . er cp het gebied van de godsdienstwwetensch'apr zdo!veel prachti s geleverd wOi dt in de Nederlandsch~a taal, durven wij' eerbiedig wenschen dat de Catechismus in taalopzicht gr mdig zou herzien w!orden, en dat de taal' niet langer me laatsch zou zijn, m'aar wit als sneeuw+ en kla'ar Gals cen zou . Voor +ons Nederlandsch is ode 'zaak' des' to belangrijker char de Catechismus over 't algemeen in 'onze taal gegeven wordf, char de godsdienstwetenschap nog de nicest versprerde is' . Men bedenke eens w'at invloed yap de t'aalontwikkeling Ids Bijbels hebben gehad . wij' geven ook ter everw+eging of de tekst pan onze gebeden niet zou kunnen gezuiverd worden van ta'alvlekjes en oiinuttige,

vreemude w~aorden .

* * 4

Gevraagd wordt eonn bioekenlijt van Nederla'ndschL (Vlaamsch) werk voor wa'alsche normalisten X15-2o jaar} r die onze taal aanleeren. In denzelfden zin komen ger'egeld vrag~n toe : flu' van een Ieeraar die wenscht to w'eten welke boek n hijj koopen zou voor zijn Ciollegeboekerij, dan van een kloosterzustier ; die hetzelflde wensch t voor meis j es . Zou het niet mogelijk zijn lijsten yap to zn'aken, voor do verschillende gevallen Bijv. : Modellijst voor eens Vlaamsc ~e Ccllegeboekerij' mer o gave van de klassen, waar or de v~r chillende 1 ke'ij!en geschikt zijn ; D .-IV- 6

8i

Evenzoo vok r eerie borekerij voor m eis j es-onderwij sge-~tichten . De medehulp van Nederlandsche priesters zou onmi ' ' r zin. De Vlaarnsche baekh'ahdels deden wel reeds wit in diren zin, maar zou h et toereikend zijn ? W ij b~ twij f elen Jet . VV'elke leerar sp'ant zich' voor 'e taak in? D ;eze wensch staa't in vethand met ht reeds meerpnaaals uitgedrukt veria'ngen nalar een your Nee ierl+arid-VLa eren schikt `boekenovrerzicht in den zin sia1n het Fra;nsch1e boek an Abbe Bethleem « Romlans a lire et a proscrire ; v~erllan,gen dat nlalar getteeltelij'k bevred d ; w~a dt door bet tijdsc,+rif`t « BoekenschOuw > .

Aan Prentka~arten met N'ederlandsche tekst e n hebrben wij in Vlaaxnsch-Belgie blepa~ald 'Vekort. lk bedoel bier niet alleen prentkaapr"ten van Vlaamsche steden, waarop meest +alltij'd de vermieldingen ofwel uitstuitend Fransch, o~f'wel Fransch-Engelsci zijnn,, met uitsluiting van eigen landstaal, maar vooral prentka'arten vlolor nIlerlei levensomstandigheden en gelegenhede'n, om ieni a id geluk of een feestdag to wensehen, voor'Sint-Niklaas, Kersi ` Nieuwjaar, Plaschen, enz, Een heel stet kunstprentkaarten verschee,n reeds (mean denke .a;an de Speybroeck-ka;axten, rent.), n~iaar deze s'taan to uitsluitend in bet teeken van den strijld -- ook voior de poezie K die schuilt in de alledaagsche idingen zbuden wij alles in hot N~ederlandsch verlangen ; in het Nederl ' tsch, dioch sierlij'k en voorniala n, aantrrekkelijk en Iiatsoo jk, klassiek-rusti ;g en sch~on, dingetj+es die men ,graag bekijkt, in, harden neemt en to pronk n legt . Ook n~ialr prentje!s met Nederlan+dfsc 1e teksten voor allerlei plech ;t heden, vow eerste Gommunie, voor l eilige priesterrwfij~ding, voor inkleedmg of pr~afessie of jubi82

leum moet men sheds ver zoeken . Indien ik me niet vergis homer dergelijke prentj~es veel'al uit Parijs en uit D+uitschland (Beuron, Munchen-Gladbach, enz .). Eenige pogingen, +aangewend o~m dalarin to verhelpen, bleven al to sporadisch . In de papierhha'ndels zijn, voor de menschen die zich geene bijzon~dere moeate getrooisten willen,, alleen de Fransche prlentjes to kaop (alleen vo~ir dioodsprentj es is er uitzondering) .

Ook pop diolazen v'oor briefp,apier heerscht hid Fransch of het Engelsch. Al kleinigheiden, j~a ! miaar loch schakreltjes in ,onze levensketen, zoutkorreltj~es yin onz~e dag'elijks .che gerechten. Vrienden op bezoek, die in een gasthd geweest waren, bekloegen zich - hot wlas nochitans in eon uitsluitrehd'-Vlaamsche stad - over Franrsiche bediening, en vroegenl w~alarom' men toch n .iet evens peen lijst opmlaa,kte van alle V1aa'mschgezinde gasthofhouders yen h'erber ;giers, opda~t' ~e Vlamingen daar zouden heengalan . De verfnansching van het hotelwezen is ind~erdarad nets that den Vlaamschgezinden reiziger hindert . Zeldzia!alm ziji de kellners, die zich gewaardigen V1~aam's~ch to spreken ; en waar vindt men Viaa7nsche spij's'ka~arten ? Het opmaken vain eene lijt V1aaYnsc ezin;de h~ teihionlders ligt n iluurlijk op den weg van den V1aamschen toerisfi ; blofldI in werking, ~doch de wiensch vain mijin vrien~deni loan uit~ebrei!d warden . De Vl~m ngen zouden stee~d,s mo ;e'I en weten wie zij bij burins a .ankoopen hat best zo ud can steunen . Reed's op hat D~avidsfbnds ongres to Leer in 19(x,, idrukte

r

Frans Van Cauwelaert lien volgenden W sch uit 4. Wiij moeten vols'trekt den f~inancieelean leant van ooze werken verbeteren . . Dit is what in 't algemeen vcoi nze ~lereenigingepo, be~sturen, tijldsci*ifIan,, elnz. (Aigenomen m'et

83

nolgende bij\loeging, voergedragen door den Heer Van Dieren) : Oim de gelden noodig ter enldersteuning der Vlaamsche belangen to verkrijgen is het h gst n~aodzakelij'k', dat de Vlamingen zich oniderling in hu'n ;ne h'andelszaken ondersteunen. Overal willen ze de voorkeur gec~en apn de handelaars die de Vlaa nsche bew ging genegen zijn » . En in de toelich,ting verklaarde hij K;(Wj ~h'ebben ook to veel willen leven van Aden hemelschen id!auw, we hebben met de b'roodz'a'ak niet genoeg a!gerekeud . Z~eifopnffering z'al en moet ide edele hoofdm :acht blijven van de Vla~ imsch~e bev ieging, maar zelf's de bests sol~daten zijn, met een ledige °m'a,ag, kouidelijk en kortborrstig . wij' h'ebben volstrekt er voor ' to z'argen dat onzeti vlij tigste werkers niet larger door burner arbeid zelf geldelijke n;adeelen lijlden. . . » In de grondslagen van h'et V 1'I a !', a m' s c' h' e H; a, n d e s, v e r b b n Id , dat voor den oorlog zees goed werkte, lezen wij' : (< De leden zullen Van hun invloed gebruik make~n om a .nEdere 1*tidela,ars en nijberh'eidslieden over `fe h'alen bm voo r het binnenlandsch verkeer zooveel mogelijk gebruik to maken van het Nederlandsch'. Van .'un positie an afriemersi zullen ze gebruik m'aken nom vau hun lev'eranciers te[ eischen of ' to verlangen : Nederlandsch,e briefwisseling, Nederlanl sche rekeningen, prijs-couranten', enz ., enz. De bond z'al, z~ao rnogelijk, een statistiek opm'aken van (de firma's in de Vla'amsche provincies : 'a) die uitsluitend Nederlandsch drukwerk, b) uitsluitend Fransch', c) tweetalig met Fransch;, .) tweelalig met Nederlandsch vooraan gebruiken ~ . Of die lij'sten opgem'aakt wer~den whet ik' niet . Na den wapenstilstand ook werd geij'verd v~or eene Vlaamsche Handelscentrale. Voor een machtig Vla'amsch Econoruisch V;erbond is reeds bouwsteen aangeb'racht . Stellig is het dat iet zeer nuttig zijn; 'zbu, kanden erg na'ast fde zwarte lijsteu tot I otycott ider Vla ;a nsGhgezxnd,en, witie 84

tot steun pgemaakt work en . Hierbj ga men echer voorzichtig en riJauwgezet to verk . Teekenen van V1aamscJaezind1ieid zijn echter : aIvertee ren in V1aamschgezinde bladen, opgevn n Vlaauisch adres in Telefoon.- en Postcheckb1oek, enz., 1och de Vlaamschgezinden van elken tak van hianctel of nijwrheid hefhben voor plicht er voor to zoigen dat zij degelijk kunnen concurreereil (funk to woi*len in zijn yak is een groote 1ndiviclueeIe plicht van iederen V1 :aming), en in ieder opzicht deugdelijke Waren kuirnen to koop stellen : De verkooper nag geen belasting invoeren op het Viaamsch-zijn an Aden ko per . (" De S1andaard,, 10 Oct . 192l .

Up het Congres van het D ;avidsfonds lei Lier in 1905 droeg Frans Van Cauweliaert als besluit van zijn versiag over do Inricliting der K ;atholieke Vlaamsthe Strtijrikrachten, - een versiag dat flu nog mag herlezen voden - vooir : 16. In Bonze werking ontbreekt eenheid. Zoinder hunne onafhankelijkheid op to geven, zouden onze kath1ieke vereenigingen met elkaar in voeling en verstandhou :ding moeten zijn, met het oog op doelmatiger Llrbeidsverdeehing can samenwerking ten gepasten tijde . I-let are met het oog op dot doel wensche!ijk, dot Davidsfonds en Katholieke Vlaamsche 1andsbond zich underling verstonden orn samen met de beiangrijkste katholieke orgartismen eon centraah bureel to stiehten voor V1aamschen strijd en propaganda > . Als gevoig op dien w'ensch wend kort daarna {iet K a t h o ii e k V la a m s c h S e c r e t a r i a a t gestichts dat uitstekend werkte . Veel heefi de oorlog dooreengegooid : de Vlaamsche sli-ijdkrachten zijn verspreid geraakt . Veal wat voor den oorlog mogeiijk Was wend naiderhand bemoeilijkt, wegens papierprijs, duurte der huishuur, enz . 85

Het Centrraal bureel voor Vlaamschen strijd en propaganda ., alhoewel naodzakelij ker dan ~obit, blij' t flog een vrome wensch . Eerst en vooral noeten wij hooge eischen stellen : Van Cauweiaert head gelij'k toenn hij tie Lier zeide : « ij zijn to toeschietel'ijk yen to onnauwgezet in otuze on +dern .emingen . Wij laten te veel over 'a+an het foul +en dei goeden wil » . Wait er door onze inrichtingen lean verbeteprd w!ard~n onderzoekt C . F . Die S~adeleer Yin zijn b!aek, da ;t to weinig besproken werd, « Hervormingspian .nen » . In de V1aamsche beweging zijn er to weanig geschoolde krachten . << De S'tanda'ard >> heeft er reeds dikwij1s de a,a .ndaeht op gevestigd . Van de menschen, die op zoo'n Vla'amsch Centraal bureeL werkzaam zijn, zou meer m~aeten gevraagd worden dan w vrij ilig werk op verloren uren r dock dan wage look het . beste « a1s we 't konden vthden -- en dat ka'n, hoop ik, der Aden vorm an hooger a~angeprez'en Centr:aal bureel een af meer uitstekende en ve,rtrbuwbiare m!ann'en op hixnne Vlaaimsche propaganda zelf to laten leven » ;Van GauwetaertCongres to Lier; evenais meer dann een in de ~asci'ale b!eweging eene betrekking vind't . D e eerste tack voor een. CMetn iPaal bureel zou natuurlij k zij n I . H e t iII ziain elen van do eu nenI.e;n betreffende de V1aaansche beweging. Al diegenen, die ooit over Viaamsche beweging wilden spreken of schrij en, hthb!en omder vondenz wat 'n mioeite het kost ~m hat noodige to ver1frij en, zelfs de on nisbla;arste stukken . Een degelijk~ docu nentatiedienst » schrij'ft De S'adeleer is even onontbeerlijk als het geregeld aanvberen v~aba sehietvoorraad naar de lo~apgraven . Die kranten en vlugschrif ken, vooral die van de tegenpartij - zouden meieten geregel d uitgeplozen, geknipt en geklasse~erd worden, er zou b wendien methodisch aanteekening gehouden w'orden Van de uitlatingen van met gezag bekleede personen, opda~t onze wolard8b

warders over een voile nears zioudeii beschikken lids zij to spreken of to schrij(ven h'ebben, en dat zij nooit !~nbksrlagen yap het ijs zouden komen. Zulk een gedu1th erkj'e m~ag `gear tweemaal verrich't ; maar om de herhaling to voorkicmen i~ het vols'trekt onontbeerlij'k de Beweging to cent aliseeren ; op het laattste komt bet altijld 'aan' > . Ten gevolge an de oorlfogs~ge~I eurtenissen is hat to vreezen dat heel vale dokum .enbe+n zoek gera~akt zijn • Een schat or an bestond in h~e~t Algemeen Nederlandsch Verbond to Gent, den Vla mschen Volksraaid to Brussel enz . wart wij voor h e t v e r 1 e d e n nololdig heb en kunnetn wij', over het algem en, vincEen in de Lien reeds verschenen deelen van de « Bibliogr~aphie vian den Vlaamsch'en T~a!alstrij'd >> . (B r o e c k is e r t yen C op m ia; n- galande tat I R S 6) . Het is to hopen dat m~eer dan een Vl~aming gevonden wo It die de vlugschriften of stukken welke h'ij' bezit, zou wilier 'afstatan aan een degelijk ingericht Vlaamsch Secretiriaat, ten minste i n b r u i'k 1 e e n . Van wat voOrhianden is, zou een r e p e r't o r i u m dienen opgern.Iaakt to wooden . II . 0 p b e p a a 1 d e u r e n Tzoulden de docu nenten tar inzage rnoeten liggen voor alien dire verlangen daarvan kenus to nemen . - Dat oniderstelt dus een leeskam'er. Aan hell die -afschriften verlangen zouiden z!e - tegen en b711'ijk~ vergoeding - m.oet~en tar hand ' gas tell wooden. I n 1 i c h t i n ; g e n zouden - tegen een bep!aaid tarief -- verstrekt wordier . III, Het Centra.al boreal zoo den P e r s d' i e n s t sign de Vla;ammsche beweging verbeteren . Die Persdienst kliaagt S. De Saideleer, < is doors de Vl'a!a nsche natironalis[en steeds schrom'elij'k verw!aario sd geweest (G. Hervormingsplannen RI . 13-14). Ep' mioet gezorg~I `wo den voor gunstig-gezinde bladen, voor de Pers der tiegenpartij, vaor de buitenlandscbe pers . Er zoo kunnen onderzlocht wbmden of het 'w~nsche1ijk eqI

$7 s

mogelijk ware, een geregeld o v e r z I c h t van docnm ten uit to geven ten geriev der V1aaamsch' vereenigingen .. Ve~or dit 'alles zouden de Viamingen veea in de beer kunnoi gaan bij de leiders van e sociale b(ewaeging, van de staatkundige partij en, van geloofsverdeding enz . Op gebield van documenta.tie wlordt reeds zeer veil verricht . Die Vlaamsch bweging echter hink't nog n;a.

De g e lid k w e S t i e is die knoop vlau ode gansche inrichting.. De kosten an een degelijk -- yen niet degelijke blij'ven best w'eg -- Centraal boreal zij'n niet to onderschatten. Op het toeval, op buitengewlone gif ten en schenkingenr, olp inschrijL vingslij'sten, rek~ene men ni't tot hat' dekken vani gewo.n+e uitgaven. Wellicht zoo men 'tot eene buitengewone inschrijving zijUe toev,lucht kunnen nemen, vo~or h'et inrich'ten, d. wl. z. tc 1 hat koopen van de vereischte bb(eken (olver Vla;amsche biew;eging, welke verschenen tot den dag der inric'll'ting, en van cle meuhelen en bureelvereisch'ten vo~or een ar, maar daarna zoo men voor de vo1orziene uitg'a'ven -- en men vermenigvuidige die door X vok* amlogelijka vermaeerdiering - de z~ekere ontvangsten - men ideele zie dc or 'n ongunstig X co+efTlcaent -mioeten viniden. Die berekeningen onudlerwerpe men aa'n nuchterae z~akcn-d menschen. wellicht kan men de kosten vermindèren doer verstanidhouiding - w'at b . v . huishuùr betref t -- met andere inrichtingen, miaar men overw~ege idat van die keuze, de ligging van hat lokaal enz, ve l .'pant. Ilk h,a;rl norgmlaials uit De Sadeleer aan In onze kringen verliest men al to veel uit hat oog dat de +deftigheid v' hat . . . lokaal in rechtstreek'sche verhou mOet stun met de beteCekenis van hat doe! . Indian , vogelpikm!a,atsehappij zonder b afar ergens in eien kraeg an 88

een achterbuurt kan hij'eenkomen, is zuJks loch( heelem'a'al lint gavel niet met v~ereenigingen, die een hoog doel nastreven . . . Men moat steeds denken aan het aoi1deel der buitensta'a ;n,d , miaar het is ver!der niet to loochenen dat de w'aardigheid deer bespreking veelal afh'angt an de w'aar~digh'eid van hot lakaal » . (Hervorm'ingsplannen, BI . 64). U e g e w o n le u i t g ~a v to n zouden mo'ete,n gedekt we ik idenk hierbij! ;aan ~n Secretariaat voor hot Kathoiuek Vlaa nsch Verbond - a) door een veihoogiug an de btijL U na eeriidr,agen van de laden . Die ervaring haef t bew'ezen gen t'ij!d m~aa'tschappijen met t ;a.'melijk-hooge bij~dragen bloea en~der w!orden dan andene . Ik men mij~ to herinneren dal die l~age bijdragen voor onze Christelijke-sociale iereeniginag,en, zeeli nadeelig, hebben gewerkt, terwijl de s~ocialistische v'oet eischten mia'ar dan ook veal gewen kon ;den . - Het verbetoren onzer inrichtingen in financieel opzicht ziou even funk of d.erwerp ter overweging zijn b) door Njid en van, rn!a~atschiappijen die wenschen tope to treden tot hat secrelariaiat, - Hef e v e r z i e h t zou moeien hekostigd worden door de inschrijvingen, c) door inteekeningen an 1 e d e n , d) door vergioeding v!aor kennisneming, van stukken, afschrij'ven enz, Van Tooneelboekerij! z~ou, wat ode inrichting betref't, veal kunnen overgenomen worde~n . Met eene Vlaamsche gewoonte zou men mneten afbrekenr met ideze namelijk van meat to stichten . (Hat geld zal den wel komen). Het geldelijk be;heer raakt die 1evenszenuw van eene vereeniging Slordigheid in hat geidbeheer is' wel even erfziekte, waaraan vela Vlaamsche inrichtingen to gronde ginger . Men vergat to veal dot ~< hat 1!eiden van eene vereeni ing, ina'atschappij of kring eene wetensthap is, wiaa~rvan ors zoo quiet wetter, 'dad loch beproefde tagelen en voorschriften bek~nd zijh ~ . Ons jarenlang ziek-zijn leere ors gez~ond worden . ("De Sfandaard ,,, 24 Oct . 1921). 39

IV .

VOOR EENE GESCHIEDENIS VAN 'VLAANDEREN

Ire wensch in een << Stanclaard » ;artikel uitgedrukt ('2 October) naar eene geschied~enis an Vlaanderan, heeft de aan :dacht van eenige bevoegde personen verkregen . - Een zeker getal leeraiars in de geschiadenis vr~agen niets beters dan om de hand aan het wterk 'te slaan . Hoe zal men nu tat een practische verwezenlijking komen? Zooals wii het heM en uiteengrez~et in het artikel van 2 October (Wensehen), ga ;at het werk de kPachten van een persoon to boven, behalve indien die persoon even hoagleeraar in de geschiod~enis aan e1ene Hoogeschool was, , en over eert schaar medewerkers en studenten bes'chikte. Eenheid in de lei+ding zou er natuurlijk dienen te w'ezen om de tegemstrijdigheden to vermij ien . Z'elfs in het hoo~geprezen werk van Pirenne kan men er ontdekken en mensch~en alb een Pirenne, een Kurth, een Biok, een L'amprech't stampt men tool zoo mlaar niet uit den grond . V erki eslij k zouiden wij het vinden indien de med ewerkers alien de k ra t h o 1 i e k e levensbeschiouwing huldigden, d wenschen wij oegen~aamd niet dat men oin~der voorwenldsel van Katholicisme alles gaeld'pra'ten z'ou w'at Filips de IIe of Alva in Nederland deden . Het Katholicism'e, dat wij' verl'angen, is het K tholi isme der wla ;arhei'd, die van Flips ken lIe onbev'angen zegt Mat hijl verkeerds, van Jozle!f glen IIe z~egt weal hij goed deed . Onze ka'tholiekte h ogIceraren en ieer!aaars .aan de Universiteiten, Seminarien, Colleges, Atheneau,ms en Middelbare scholen ziju die 'door hun amht en hunn~e studieni aangewezen personen om ~die tack op zich tie nemen. Bij gelegenheiid van het een of antler wetensehiappealijk congres zou men dus eene vergadering van belangstellenden, kunnen inrichten. . Wie belangste11en :d is zon zich kunnen aanmelden aian << D'e Standaard », under adzes : V o o r e e n e gesehiedenis van Vlaande,ren .

Op decrgelijke bijeenkomst, waaraan men -en noodigen ti, d . dienen to besteden (het is imim~ers een plan ; voor vele bijeenkomsten dal men ze to spoedig sluiten miosert, zonder jets gronidigs to hebbien kunnen doer} -- zou het werk verdeeM w~orden : Rekening zou gehoude~n wlorden met hetgeen door de aanwezigen op het geb2ed van pl~alatselij'ke ge~schiedenis of historie van een tijth ak reedy 'gepresteerd ward. Men zou een C~ommissie v~o+r eene gesichiedenis van Vlaanderen stichten met voorzitter, schi4jier en henningmeesler, en die zaak zou een aanvang nemen. Alvorens tot de stichting over to gain decle men goad op het punt van verga~deringen to herlezen hat -- door ons reeds meermraals verrneld - ver'sla,g van M. V a n C a u w 1 a e r t op hat Congres to Liter in 1905' en h'et boek van D e S' a d e 1eer Hervormingspl'annen >> . G~oovele commissies i rum s zijn verdwenen, na een kcrt levee. ; tengevolge van, slordigheid. Wat zijn er onvollooide werken, als b . v. Battwens' geneeskundig woordenlioek Eene epv erping, welke zich opdringt, is -- iinmer deZelfde - de financieele zijide van. Id+e garische zaak . W j hebbèn uooveel noodig (wetboeken, leerbioeken, boekerij~ n voar hot V laanische yolk) dat, bij gebreke al an voldoende geldmiddelen, met tot stand komt, of niel blij'f t levee . Er moat altijld genejJ en herhaald waxden, altijd op hetzelfde aambeeld geklopt worden : Mien heginne niet zonder ernstige k ms van volto~oiing. Hat over he hoafld zien of ondersch,atten van moeilijkheden neeint die m ;oeilijkheden Diet wig. Men verwfaehte maar eene h e p e r k t e, beg r(e n s d e (naar tijd en omvang) zeliopoffering an de me~nsehen en rokene met alle omstandigheden, ook net de spreuk P r i m u n ; vivere, deinde philosophari - (of ~historifie a r i) - een ij wren noodwet. Vtolledig kan men de opwerping als votgt uitd'rukken « ~De medewerkers zullen mee;st alien menschiern zijn die hunne hand.en vol hebblen met gewootl l(eroepswerk . }Hey 7)OU

9I

amht vlan secreki ris van eene aam'missiea voor Eene geschiedenis van Vl!a!anderen zal teat kosten aanleiding ,;even en tijdroovend zijn. Wie zal eene geschied~enis an Vlaaanderen uitgeane ; op zlu1-

ke wijze, dal hij de yn'edewerkers Op een fatso~enlijke wijie vergoedt? D;at alles zal op eene vergaadering, als de door ons bedoelde, stof voor onderz~oek moeten bieden, vvaarbaj men ook best de hulp van veer realistische krin en of boe~khandelaars zou kunnen vragen. Een deel +dyer moeilijkheden zou verdwijnen, indien een VIa;a nsch priester ofklaosterlin;g, uit toewijlding, iet h.Eooiddeel an de werkzaamheden op zich nemen .on . W;al wordt er in Bonze Vlaamsche kloosteror"den en door 'onze Vlaamsche priestess reeds on[zaggelijk veel verricht op `Vlaamsch gebied' D!at geeft ons ge~gronde hoop +dat ook Njt het sehrijven van eene Geschi~edenis va!n Vlaa'ndere~n zij' behulpz,aam zijn zullen . \Vaar kan men gemiakkelijker, ~ernstiger, wetensch'appelijlk werk leveren ~dan in 'de heilige blanke stilts van de kloostercel ? Waar s,terft het rurnoer van de wereld helter ? Wtaiar ontst'onden op ieder gebied de grootste werken ? W!at van de Vlaamsche Ac!ademie, hetzij van de Academic zelve, hetzij van het speciaal

Van de Ven-Herem~ansfon.ds

kan verwacht warden, wial het Dlavids'fonds zou kunnen biijdragen, overwege men ernstig . In ieder geval zal een zeker Ponds voor den ziaaa;k o+nmisb+aaar zijn . Hei zou m~oeten in Viaanderen de gewoonte worden, daftmen tenminste de reiskosten v~ergoedi aan leden vano aommissien voor ~ambtelij ke verga!deringen . 7iedaar nog eenige besch~ouwingen +aaugaande den We n sicC naar eene Gescjiied+enis; van V1,a!!an{de+ren. Late nu al wie voor de zaak nets welt, ze gel~delijk ott w+etenschappelij k, of to gelij k op beide wij ze i, s teunen wii, ~dat melden bij wege van

~t

S`tanid!aard > -redactie, opdhat tin.

spoedigste eene vergering van belangstellend~en on! 1er d~ beastmogelijke v~arwaarrden z4oru kunnen belegd wk rKfen. (" De Standaard ,,, 1 Nov . 1921). V.

VBor eenige dagen tas ik in New'mlan's boek' « Apologia prior vita sua » , B1 . 3'23 enz., hat volgende « lk vind gelegenheid * m to bewar~en w!at antlers mocha verloren gegaan zijn : de lij st an Engelsch!e h~eiligen welke ik opstellde als voorber'eiding dot ode reeks an hunne leveng die inn bovenvermeld~e jaren 1 egonnen was (1843-1844) . Hat was maar eene eerste poging, m'alar zijn kon, nuttig zijn voor anderen als een stap naar een'e volledige heiligelnbeschrxj~ ving voor Engeland ~ . Uit de inleidende ndka vertalen wìj' : « Er bestaan biz'ondere redenen op kiezie dagen om o~nze toevluch't to nemen tot de heiligfen van bns dierba ;ar en roam rijk, allermeest begunstigd, thans meest dw'alen~d en ongelukkig Engeland . Zulk een toevlucht zoeken lean dienen~ om+ ooze lief!de tot bns land hater tie makren en op hechter ;rio~nki4, dagen to vestigen dan voorheen ; om,' 'o is to leeren Engeland's grondgebied, zijn steden en dorpen.. . met gewijd'e vrierndenibanden to msp.annen ; ~m ons een inzich't to geven in zijn tegenwoaordigen, historisehen toestand, in den loop van de Goddelijke genaideverleening ; am ons to ` leeren w'aa arboe ' de Engelsche hard bekwaam is ; en oni voor oms' to openen din ; schat van verplichtingen en hoopvolle verwachtinge'n waai van daze bark erfgename is, die vroeger de m eder was v,an St-Bonifacius en St-Ethelred ~. De nota is gedagteekend 9 September 18'43 uit Littlemare en w~ordt gevolgd, eerst dour een kalender van Engelsche Heiligen,' gerangschikt naar de verschillend~ in~aan,den van het jaar, daarna door een lijst van diezelfde heiligen naar de eeuw wla,arin, zij ; lieefidien . ~B1. 323-338). 93

Bij den Katholieken Vlaamschen lezer, die van deie zijden kennis neemt komt onmiddellijk de wensch op dat voor Vlaanderen jets dergelijks zou t'ot stanld kamen : Hoe zouden wiji graag N'e man's woorden zin overnemer door een Vlaannsch prlester, mits verandering v' an Engeland in Vlaanderen ? Bestlaan dezeifde redenen niet wx r ons ? Heeft Vlaankleren gook ni~et al zijne knalch't~e~n, ale ~ ;ovennla ;tuurlijke en natuurlijke, noodig om het walle leven to kunnem ingaan? Het algem'een-zijn van de rKatholieke Kerk verhindert irnmers niet dat ieder inensch,, iedere gemeente, ied r volk~, ieder land, bijzonder, bbijstand zoekt b~ij eigen bewa~arengels of heschermheiligen om to 1 ekomen w1at heilzaam en rechtvaardig is, dat stroo~kt met de inzichten van de Voorzienigh'eid . Prachtlg als aanhef van een hekend « Gabled voor Vlaanderen i staat de aanraeping tat ''e h~eilig'en die bier de Katholieke Leer verspreid (en en als slat dalarvan de aanro~eping : « Aile heiligen van Vla,anderen, bidt voor ons » . Het klinkt zooials Ide slotrede van Minister Helleputlei's red~e to Hasselt in 1898 hij hat geklenkt~eeken van den Boerenkrijg ; Dit meoi s'tuk welsprekend .hei~d vergeten wij; noblit. Er bestaan reeds een aan a,l Llevens vain Vlala+msche heiligen, nmar men kan zich lafvragen of zij( b~eantwoorden aan de eischen, welke men op onze dagen stellem kaln in wetens 'appelijk en esthetiseh-letterkundig opzich't . Z'o als wij' hart schreven voor de Geschiedenis van Vlaanderen, m~ag de legende wel verhiaald worden, maar de ptaats van de ges'chiedenis m~ag zij niet innemen. Beide hehb~n haar onlderschei-r den gebied. En at den stijl hetref t, moat een haven van een heilige gesehreven worden in cane taiga, , w(elke heat onder'werp vc aahrdig is, en niet in die houterig-stijk e taal, dien slaa;ien-verve lenden schrij'ftrant, welke vale healigenlevens onleeshaar maken . Ook moat de ievensbeschrij`ving ' zie~lkundig en wij's ;gee~ rig-theologisch, stevig zijn. Hier ligt eenn ruim ai beidsveld open voor onze Vlalamsch9L

gezinde priesters en kloosterlingen die V1aamderen. \villen dienen, en .aan wie het gewoon propaganda-voeren 3ntzegd is . De overseen an onze onderwij'sgestichten ziouden de welwillende uitgevers kunnen s~eunen door de bb~ekjies uit de Heiligenre~eks ruim voor prijsuitdeelingen to ko~apen . Een eerste boekjie zou all'een oen uitgebreide catalogus kunnen zij'n, een k!al~ender meet b~ekniopte levensschetsen. Doch schrijvers en uitgevers dienen zich-zeif ho~oge eischen to stellen in ieder opzicht . De kraans vain heiligen, welken men oni Vlaanderen vlech;ten wil, zij er geen van verslenste papieren cozen, m:aar wel een van frissche lentebloemen. . Natuurlijk kan door middel van prenten, beeldekens ook zeer veel bereikt w?arden. In vroegeiie artikelen €, Wlenschen steunden wij' reeds op one b~ehoel'te aan Vlaamsche prent van iederen acrd .

Uit de (( Viaamsche Hoogeschool voor Vrouwen to Ant, werpen hereikt ons de wensch naar e~ene (Nederian4sche) B1oemlezin,g uit de werken van de groote wijsgeer!en, welke Ni Ide l( Geschiedenis van de Wij'sbiegeerte » d :ezelfide roil spelen zou als eerie letterkuudige Bloemlezing bij~ h,et onderwijs in de Geschiedenis van de Letterkunde, en peen l eeld' zouden geven van ieder's stel+sel. Nuttig zou dergelij ke blaemlezing voorwaar zij n, moor een zware taiak nom ze beknopt, en tevens duidelijl< en vollediggenoeg sam~en to stellen. In de Vlaiamsche Hoogesch~aol to Antwerpen zelf, i!itien wel de meest-gesdhikte personen yam doe tala~k yap zich to nemen .

Daar wij het nu torah over bioemlezingen hebben„ willen wij n even herinneren lalan een wensch vroegedoor Prof . Obrie uit; edrukt in eerie voo rlezing over de t Beteekenis der Ne9.

de rlandsche Reclits teuscbap voor ten Vl'aazns'chcn Rech'tsi . geleerde c lk dacht er wel eens over, of m'eA vaor de rechtswietensch'ap niet zou kunnen beproeven to dodn w'at vioorr de lettlerkunde bestaa,t . Eerie « bloemlezing uit de werken van N~e1derlai dsche rechtsgeleerden, wa;arin bijvoorbeeld, om nu in'a;ar enkele namen to noem'en naast eens stuk over Staatsrecht van Buys : een over Volkenr~ech't van De Lbuter, e over Bur~gerlijk Recht van Opzoomer, een over Strafrecht van Vin Hamel, een cover Procesrech't van B'oneMal-Eau,re, eau voorkomen, z~ou naar m'ijne beschei~den n eening uitn~emend ; bVlaamsche rechtsgeleerden geschikt zijn yam bij onze jnge

in do Nederlanidsche rechtsw'etenschap belangstelling te 'week-, (" De Standaard ,,,, 11 Dec . 1921). ken ~ . VI. minister van Justitie een Comniissie benoemd om eens officieele vertaling van hèt Burgerlijk Wetboek to makers . Zij 1 estond uit de heeren Nij,pels,, hoogleeraar to L'uik, voiorrzitter ; Grandjean, voorzitter van In 187'9 werd door Bara,

eerie K amer in hot HOf" van beroep to Gent ; D' Hondt, +odder-

voorzitter van do rechtbank to Gent, v;erslaggever, Dodd~ bureelhooM in list ministerie van rechtswezen, secretaris . De andere loden w'aren : MM. De Paepe, procurehr-genera,al' to Gent ; volksvertegen voordiger to Gent ; Serrure, .dvo~kaat to Brussels De Maere-Limmander, oud-lid Van de Kamer ; Heremans, hoogleera'ar to Gent ; Van Beers, oud-leeraar+, gemeenteraa~dslid to Antwerpen ; Van Assche, ` now~aris to Gent ; Thonissen, hoogleeraar to Leuven . Van de werkza'amheden dez~er Corn issie was w'einig ' to vernemen. Het is een billijke Vlaam'sche wensch d'at -- niettegenstaanw do het verlangen van Minister Theunis maar besparingen eerx eornmissie zou ~angesteLd worden "tort vertaling niet' at9b

leer an het Burgerlijk Wetb~oek miaar ook van het Wetl aek van Burgerlijke rechtsplegiag en tot herziening vain de vertalingen van Bonze andere wetbo'eken : " w! Woek vat ; Straf recht, Rech'tspleging in Strafzaken, Wetbb~ek' van Kaaphland Op ieder gebied werlden reeds verdienstelijke pegingen gedaan ; do~ch de eenheid, de vastheid vlan de Ne~derLands'che reehtstaial werd in Bel,gie nog niet b'ereikt . Alleen door Ledeganck werd eene vertaling an het Burgerlijk Wetboek uitgegeven, welke h'erha'aldelijk hierdrukt" werd, met a~anteekeningeu en anvullingen . Het stemt wet tort nadenken en nederig~hèid no~olr ons, die nog gal eens zouden geneigd zijrn to glimlachen em het rom'antische van de eerste jaren der Vlaamsche beweging,, to inoeten vaststellen dart alleen een dr~o~omend dichter, een bk rstlijder den tij d gevonden en den mlo&I geh!ad' heef t, nom' met uiterst geringe middelen zoe'n lastigen, onaangen!amen arheid op zieh to laden ails kie vertaliug van een Wietboek, dat Fransch w ; as an 'taal en gees't. In het « Voorberich't verhiaalt de vertaler he hhji hat na .zie!n en onderzoek an de oude sFedelijke en Ja'nhdelijke liolstumen,hij < bitterlijk to lour gesteld werd, terwijl a t doze hiandvesten laetstelijk zijn herz'ien onder ~de regering van Span e, teen de Fransehe invloed an tijldiens hot huffs van B'ourg ndie pop 'bnze taal en zeid~en zao verd'erflijk werkte . W~j vonden daer niets dan een ,afzichtelijken mengelklomp, , ~aerin onze tael nauwelij'ks to herkennen is . . . Ontmo~et men bier en daer al eenige echt-Vlaemsche term n, d'an zij'n die onbruikhaer gew~orden, deels do$oe verouderdheid, deels door verandering der instellingen waerop zij' werden teegepast,~ . Uit zulken deolhof ken de schrijver dus goon vrucht h'alean, met bet oog op de to zijnen tijd heerschend€ taalt'oestanden ; ko hij' moeilijk onvoorwaardelijk de Nederlandsche erken lanbevelen en de Nederlandsche termen overnemen . Bet weord u Nederlandsch » ;a1s benaming van bnze taal werd teen neg moor dan nu geweerd . Ledeganck, evenaL D .-1V 7

97

de stichters van < Met Tijkl en Vlijt » to L'euven, spreekt over ons Nederduitsch ~ . T'egen L~edeganck's vertaling v~ei1d als hoe dbezwia}ar .vain, gebmacht (o. a. door J . Obi1ie) hijl 'te an gstvallig vastio ' " aan den Franschen teks't, eeniga miller juiste uifl;''ukkingen gebruikt, en dat de s jl nu en dan w'at strcef eni verwxiongen is . Eene nieuwe vertaling is dus onmisbaar . Ze zou dienen officieel to z'ijn o . a. ~oum de volgende red.enen 1, om tot voorbeeld to dienen vo~r die opstellers ' van den Nederlandschen tekst an onze wetten, besluit , v+ero ningen, en om in die w'etten termen-eenhoid to bevorderen . ; 2. om een richtsnoer to zijn voor onze mtagistrate~nn bij? hot opstellen van nederlandsche arresten, voonnissen, be relschriften . E,emnaal toch w!ardt hit taalgebruik aak bij' de rechtspleging in b'urgerlij'ke z~aken geregeld . Voar de ocr van onze m istra'ten en an onze taal is hot noodig }dat do tekst der vonmissen er at on "spelijker zau uitzien dan nn : vednl hat gevial is ; 3, om gebruikt to worden hi hat onder'wijs in de rechtswetenschap clan ouze Vlaamsche faculteitean van reehtsgeleei* hand . 4. yam in het natariaat to komen tat eon sierlij ker, vaster, ~duidelijk~er opstellen vain akten en am hat taato~nkruid akL ar to wieden, w arover Paul Biellel'roid destijds zoo'n belangrij'k artikeltje schreef : « Taalonkruid in hot Notariaat » ; 5, om, in hat geW on bi rgerlijk leven to kk men tot beter-ges'telde omderhandsche akten van allerlei card ; yam do gedachten helderder to gie~ten in een helderder vorm . Danr de vertaling zulken grooten invloed heb~bian zolu, is hat acne hooMvoreisch!te dat ze onb'erispieijk win zOn -mlo~nu,ment » z'ijfn' zau zooals hot Neen y r omze ta;al a derlanidsch Wetboek van S~tr!a frecht . tt

t~

98

Dezelflde Commissie zou z7ch als taak kunnen stellen eon Woorrdenbioek op to makon van ode Nederl'andsche rechttermen In een uitstekende voordracht over (( Do Nederlandsch~e Rechtstaal in 1880 » door Mr Obrie geh~ouden, in d~ Vlaalnsche Conferentie der Bealie to Gent, zegt deze ( Zeer jammer is hot d;at nog niemlanid het op zich heeft geiiomen eon breredeneerkd woordenboek der rechts'taeal samen to stellen. Liastig yen zwa~ar zou die taak wagers, nliaar voor den arbeid en de inspanniing, welke ears zoodanig werk zou vergers, zou men rich ruims'cho is miogen beleond nellten door de bewustheid dat men hierme a eenen 'uitsteke~n,den dienst zou bewtij!zen niet raileen aa'n hen, die zsich aan rechtsgeleerde of taalk 'ge studien wìjkien, n~aar bok aan alien, die fde zuiverheid en de volm'aking der rnraedertaal weten op prijs to stellen » . (hl . 351) De gewone vvio~orld~nblaeken zijn ontoereikend, de hioi groot ((,Woordenbbek der Nederlandsche Ta'al » dou' de leemte in gears geringe mla;te kunueln aai vu1len. Nu het over woorrdenbo~oken gaa't ktenk ik meet weeinoac terug aan het « WOordenl~oek v~or Geneeskunide waaraan onze vrien~d Dr J . B'auwens zijn levers Mijdde en drat draar onvolt i~d liggen blij t . K

H.

In verhand met 1e (( rech'tstaial » zei ears, vriend me eons hoe j~animer hij' het vond dat 'aan bnz RechtsIaculteiten ,geen leergang hestond in de vergez,ij'ker~d'e s'tu~die over Redhtsilermon . Stellig is hat da1 bij hat dierw j's in de rechtswetensoha~p veal te weini,g a,andach't has' ee~d'' wordt aan « tekstcritiek >> . Men is er veal to wleinig an dio~ i*i ongen at hit wOord uiteen Malian ijk mats is, fiat (die ge~dachhen in gedrukt warden, Oat daze niet ht kleect ziijh dit heeld is verkeerrd -- mar hat lichaam'. Alan onze Vlala~nsche Hoogesehrolen (Gent en Leuvea) zbu ears dergelijke leergang onmishaar zijn . ("De Standaard ,,, 27 Ian . 1922). ~t

orders

99

VII

METER SPOT, ETV L'ACH ALS STRIJDMIDDELEN~

Aan hot slat van zijn studio over 'Wagner's « Meastersin, ger schrijft C . Verschaeve t Wagner in zijn strijd tegen hot oude, made ge+ orden yen viaoi bestaande al is hit uitgeleefd, hot vreeselijke, maalar ~deugkldoende wapen van den loch gebruikt had ~ . « Gelukkig », zoo ro~ept' hij{ uit, « ~dc volken idie zulken bevrijldeniden lach'' vernem'en op die urn v'a!n hun geschiedenis, v ar zij hem noodig hebb(en . Stand hij op in onze Viaamsch'e beweging, ds dichter even o~nafhankelijk, edelaardig en geniaal als Wa~gner, oni 'al 't biespotielijke van ante toestan~den na~ar b'uiten to lach ;en. Sto1 zionn hij' ~inden voor een heel leven ar'heiid en vobaf h~onderd ; comedien ; hij' z~rnu beginner met « les precieuses ridicules » en maar 't rondetj~ doer van alle jaren made lather. Wia't zou 't geven .at onze dwaiasheild ; internationaal good w~orde als wij~ zeir maar enezen ? Doch een Wagner ziou ''t 'ni~et kunnen, 't z~au lniaeten een 'Aristofanes zijn .; Na honderd j a'ar zrouden we hem met meet kracht vierer dande Duitschers hunnen Wagner'nu ;» . Dit word ju 1913 geschreven. Nu zijnn er uit hot wee vainn den grooten ~obrlog, hog heel wat bespottelijker toestanden geboren, zoo bbespottelijk, dat bet is . ., om er bij' to women, want bather en women liggen zcao dicht liijl elkander als glorie en ~ondergang, als Capitoliu,m en Tarpejische rots en hot is wel een diep woork :i : « L!at~en wljl er spoedig nom J achen,; onti er riot over to vve1enen » . Voor!al de vaderlandsliefd is bij heels menschenscharen belachelij k ge order . Dit alleredeh H

ste gevoel dat den mloed Beef t om; geb~linddoekt; to ~staan tr ;enover hot ex'ecutiepelaton en to sterven met een laatsten

kreet an ~{ L'eve hot Vaiderland », dit gevoel dat eons Gabrielle Petit bezielde, w'erid, bij sommigen een pronksieraad, zbio jets als een vedertj'e op een hoed, of even kleurig ch ekje dat men fladderen latat om' gezien 'Ee worden. Naast do rrrartelaars en de m;a]rtelaressen staan ae pronker en de danseIoo

ressen zooals

naast

de prof~eten ode

waarzegsters,

zo~~als

naast tie ou~de edellieden de zeepharons, zoo~als imast de grijze domkerken en belforten de cirkustfenten voo~r c en dag .

De valsche va'derlandsliefide gal het aanzien aan vals :~le auiartelaars, a,an schijnslachtoffers die beweren dat zij lijdens den oorlog veel 'antberinn hebiben

eleden, terwij l zij

zich meer ~d~an eens vet-smuliden aian heat eten van ; armen, 'dat

zij tegen de Duitschers kranig optr;aden, wijl ze 7iets antlers deden dan kruipen en zoete briefjes schr"ij'ven,, die altij .d niaar schreeuwden : « nie~ts van den D,uitsch > en de cserste ware

oIn gunsten, passen, freigaben of 'te smeeken, of to hedelen, of to ko~open .

Op politiek gebied treft Ue lach~er de inannen ,tan, die alEendrach't >>, (( Katholiek Jx wen alles »

tijod de woorden :

in den monk! Iebben, maar regen ire vereenigd~e 1('atholiekei

oprukken, wanneer zij hun zin niet kiijgen . Op \Thai sch gebied . . . klinkt het maar aitijd van ate Daa~d >>, van < B1auwnoet ~>> en « Storm op zee '>, van « dit of

niets », van « omver en er over >>, van d

D'aad >', islet

c' en

hoofdletter asjebli'ef t . - Och, « mnin be lag en nun lawijd >>

wenschte Rodenbach reeds even kleine halve eeuw geleden . En dian vinldt men fog de Ra,b1aggassen >>, met he 1e aan-

ta11 en, ode « S teunpilaren der Iaatsch!appij >>, <, de « vo~lksvleiers »', de « kapitalisfeti-haters lang zij geen kapitaal hebben .

zoo+-

Stof voor lath is er dus meer dais O)it, in T laaiidei-en voor gal . Ook lathers, . . maar zijn ze talrijk genoeg? zijn ze vol-

doende bekend ? Beschikkell zij over de noodige strijkdmildade.. leis, over de noodige blaadjes? EI •k end kan `v~orden, dat e Vlaamsche lath, evenals Wagner's lath `volgens Vearschaeive} niet is de fijne lath 'vain Oliere r hij is grower, is geen lip-

penplooiendue, mlaar een huiksehokkende lath > .

De Vlaamsche lack moet - waarom het ontkennen -- ge louterd worden. Hij is veel~al to gi of, to pl~omp, to uitsiuitend buikschokkend . Er zijn kluchten ;die men nerg:ens meer zoi I0I

moeten opv~oeren, waaraan niemand nag zijn kosfelijken tijd zou molten verspelem . Te onbeschoft is voorzeker de spot van ~nenig Vlaamsch

blad. Ook in salons Inoeten Vlaamsche spoltbl,aiden to huis~ hooren en de zuiveren van hare molten zij niet' doer blozen .

Kon ons Vlaamsehe yolk toch wlat beschaaM en fatsoenlijk leeren lachen. De spat ook h1eeft zij'ne wetten, evenais flue menschelijke daden is hij onderworp' n aaan de zedelijke wetten .D~arondezijweldvornamste-

Aheen wait bespottelijk is worgde b+espot, alleenn in de

mate waarin het bespottelijk is .

Treurig is het wel dat juist de spat sheds naar het heiligste grog en nog gaa,t. Het Christendom., de H~eilige Schrift, de Kerk ,ienaren voor ;al krij'gen al h'et spog van tie Heide-

nen, van Luther, van Vo1Iair&, van Heine, van de perslavan keien . 0ch' die hatelij'ke glimlach, << le hid .eux sourire Voltaire heeft meter menschen van 'Christus afgeleid dan heele boeken vol geleerd beto+og.

\Vie durft aan den spot weerstacan? P'atel • Ca'llewaiert s,'chreef d~aarover pittige hlaklz j+den in zijn book over she « Vlaamsr +e Volksjeugd >> .

De « spat >> ga naar stelsels ; gedachten, gebreken, verkeerde handelingen, meer da!n naar persoTLen . Hij strekke ter « genezing >>, niet ter verbittering, noci

vergiftiging van de wonde. Hij stichite ten slatte blijheid,

verlossing van de gebreken, en daarvoor vreugde om hot beter-geworden zijn.

IIij bouwe op, breke niet at

Hij blijve steeds gernil lerd door de Christelijke

lied

en houde mast . l)it is bepaald moeilijk~ Schaeprn+an bijvoorbeeld, betreurde in latere dagen zijn spotschrif t'en uit zijne jeugd :

ledereen heeft op zijn jongen tijd daa~heden began . . .

Da,arorn trachten zij de vrucht van edit' alles to laten waar zij Corvinian » in is, in de vergetelheid . l k heb claarrom de 102

{< De Waehter > en in « Ouze Wachter » 1a~en sluimeren . In hun tijd deden deze felle Binge i hun werk . Nu Tn eln ziji rusten >> . Dr Persijli, in zijn boek over Schaepnian vindI het natuurlijk Bat de Doctor zijn Co viniana ~o+p, zij schoof . ,l In 't roeFell der satire ligt ovelrdrtij ;`vi1ag », sc 'jf't hii verdjei'. Veuillot's spot worldt 'als votIgt door Sch'a'epman get,eek+e 4 : « Ilij grijpt den boef l~ j zijn key en z'e~ hem de knie op lee borst en terwijl hij met de eene hand den gorgel omklemtt, neemt hij met de andere het glaeiend ijzer, enandt lt den bureaulist van Pilatus een merle op het voorh~aofd, Bat alteen bet berouw lean, wegnemen . Hij zeu zijn leven geven, indien de gestrafte da araor dien traan an herlauw loan weenen . Iaar eerst d~ straf. D~aarill is hij' misschien minder beminnehjk Ban do brave vrome, m .aar Mj is er tech uiet minder cm . De spotter zij er op uit met zijne kunst eene edetle zaak to idienen . Geen~e kunst am de kunst . t )nze Roomsche gndsdienst, onze V1a ns'che veikszaak rOes pen arm begalaLllden, die de t'egenstaiulers uitlach'en, die ze huiten de wergild lachen, die z~e w :_z depen averal, w,aar ze niet thuis hoaren . Ze rdepen otm den goeden, gezondn akeiden . helderkiinkenden 1ac I, die frisch blood gift, ~apWekt ten strijlde, die somberheid, Eeleurstelling verdrijft en eti vas hat maar gedurende eenige oogenblikken, de b egoocheling schenkt van de zegepraal . Vie geeft nns Bit alles? (" De Sfandaard,,, 15 Fehr . 1922).

103

UIT ZENDEEI TGENBRIEVFI''If Graag ontv+a`lg ik brieven v' an zendeli`n;gen! - geene hbriev+etn,

zijn er w!aarabij de zie~ vender hurls vlerken uitsiaan kan.

Geene, wa;arbijt de vere~ding zoo ver aan 't reizen gaaat

over wijkle ooe!amen, hemielh~oge bergen, stroom :enwla;tervla:i~ len, oerv iouden, wit-blakende v~oe~sfij'nen . Geene, wlaarin zulk offer

aarklig

idealisme opga~at,

'Maarin

mess lief!de tot V1a idei en spreekt. Nergens wordt Viaanderen m{eer bem'in'd Id'an in de Missie . Ik herinner me nog steed's haet slot van sane rode, welke

ik ongeveer vij'f en twintlg jiaren geleden hoorde . 't thkeren in het stu ientengild :

Was to

e!n z endeli.ng legde er uit h~ae

de laatste verzuch'ting, de k atste kr~eet van den heenreizeniden gel~o~ofsbode, als hij Vlaran~deren vie!r!dwìjnen ziet in de op zee! nevel~ge verse, is hat « Vlieigt de BlauwvoeStorm Zoo vertrokken en vertrekk~en et' steeds v~elen.

'Het grootste aardsche verlangen vian zees vale mis-sion'arissen is een bind, een boek uit Vlaanderen, nieuws over de Viaamshe

brewegin,g ; en terwijfl hiss de C~onsiervaLieve organen, de advertentiebl~aJden van de kooplied!en in den tempel, an duo liefdel~o!ozen, die wel

Good

willen dienen als ze gook even M :a~m non'

m~ogen ver~e'eren, idie meet slij k en mOdd'er g~oioien n ;aar de rein-

ste figuren Van VlaianUeiien, en h',u~n haat uitkwijien tegen de PI e t t s V i c a i r e s, die hun yolk beminnen, word dagelijks in verse laalen, door m~ond~en vain zieln en priestess miarteiaars

an iederen dag, - v~o~or die di~ezel de gesinar den gebeden yap h;et plechtig Co~ns~ecratieuur . De hier verkettereen zijx v!aak de gez'egenlden girder ver. « Wij spreken zoo dikw'ijls over de Vlaamsche bieweging

en w'ij doen het s~om!s graaag, a,ls het sans, past sten 'te saxnen zijn . . .

dart

de vurig-

t'j' lach~en van voldioening als de raak

goad v~ooruitg'a;at ~ .

« Onder ons zijn er ontelbaar vale goads Vlamingen

melldt men v1an ginld~er ver . . . 104

, Wo

In een brief trof m .ij heel volgen~de+ : ~. wiat

ba'at die overtuiging

flu

zij' Loch b+egraven ligt in

wilde landen w'alar men schier niet's moer kan doen voor ziJI1 eigen yolk tenzij h~et inidachtig blij~nen in het gibed?

1k dac'h~t btij! nij zelf : « Dii n i a t s i toeh' veel, want de Palm die Gezelle n . a . verdietschte, b1ij'f't t~och eeuwig w a .r : Verloren, verk ren gewaakt over stee

I s Gold v af. hieròven ode

v akers niet mee.

Voor hen (die geio wen in de bovlen'ntuurlij ke krach't van hot geb~e . is ht weinig-~g;~h~eeten dus zeer v~el.

wor it niet verhaal~d d'at Theresia van Abila door `haar ge-

b1d meer ziel~en, won dean F a~nciscu's. Xav'erius door zij`n pre~diking? Er is zooveel in het heelal, in de werel~d en duo zielen idat men niet dui'delijk ziet . Bidden vo~or Vlaanderen, zich opo!fferen en lij(den voor Vlaan!deren is het voornaamste

.at ìnenig'een, niet alleen in

den vreemde, m~aar zelfs in k1ooslers van Vlaanderen doyen

kan . lk heb in mijne ou~de-krante~nverzanieling hot num,mer veil

Dc Eendracht > opgezocht waar!in D . D . D, eon prachtartikel schreef : B i d ~d e n ? - waj nem~en daaruit over Ik was eens, 't is lang geledien, in gesprek met vriend X . en 't gin;g er heel harJtelijk over volkslieflde, over Vlaamseh~ l el~angen . . . Op peens vroeg ik n an vriend X . : Zeg mij een

gij{ (then ik d'agelijks in ode kerk zie . . . w~elke gebeden hilt gij zooal vao~r ons Vla'amsche yolk? Bidden?

Hij bekeetk ~me of ik hem jets wonders, jets ongehoords

vroqg

Och vrienld zei ik hem, uwe ver!wonderin,g, verwordert mij geenszins. Duiz'eniden kat olieke godvruc,htige Viamingen denken er niet eens yap voor lane volkshelalngen~ to bidden . . .

Eenige pogingen werden n'och'tans reeds vo r den oor105

leg aangewend . Zoo werd als Gebedenbond voor `'laanderen een gebedenh~ nd opgerich,t ; zoo verspreidde h'et Lokersche Studentengild vijfduizend innoie bidprentjes met den tekst van Albrecht Rodenbach's Psalm en een gebed tot de Hei a Lutg1 "s. wbj' willen hier niet v~ rh'a1en hoe inenign anal het bl i d e n V( o r `' 1 la a n d e r e n gedw!arsboomd' wordt eenvoudig en al l een hi erom, omda t het v csoir V 1 'a a n d e r e n i s dat men bidt, en menig hyperpatriot dien naam V 1 a~ a n d e r e n nosh zien noch hoaren k'an . Hoe zouden onze j~ongens en meisjes kunnen vertellen, over verboden Lutgardis-missen a Lutgardis-communies ! w~at

ztijn er fuizenklen (die w~el dag'elijks voor Fra7nkrij'k bidden, Fr{ankrij ks beschermheiligen dereeren mar die er tegen zijn dat men voor Vlaander n bk en S t Lutgardis graag naar een snort activistischen, of neo- of simili- of quasi- of pseudo-aactivistischen hemel zoudren verb~annen . Hoe men voor zijn land en zij' i yolk bidt leert ons P len, Ieert ens Ierlanld, leert pans Norwegen. vreel die reisde sch ijit in Bovenvermelde D . U . D .

het artikel Bidden << Het trof mij eens bijzonder in e~ene tiler kleine kathoalieke kerkjes van Noorwegen - gr~aat genoeg voor de kx lieke bevolking die er tusschien do Luther'sehe rondl pt op een b'' ank een volkskerkhaek to vinden wnarin een heels reeks all~er'le i gel eldlen voor _ allerlei Noorwreegsche vaderlandsche belangen . Zoo iets k'ennen wij nie;t >> . weest getxoost, vri lden zend~ellingen : Wan eer gij' bide en uw lijden of fert voor Vlaanderen, doet gij reeds vee7 .

Men schrijft ons nog vender ((In den zomer heel t men vest tijd om to sludeeren, en ,oar miaak ik ruim gel ruik van . Spij fig dot men voor studies over C h i n a (taalkunde, geschiedenis, enz.), Been geio6

bruik kan maken van de V.laamsche faal : men moat nood.zakelijkerwijze in 't Fra .nsch of in het Engelsch schrijven > . Benevens bidden, kan d~ zendeling V 1'a a n d -e r e n dienen door wetenschappel;ij'ken arb+eid . In K o n g b natuurlij'k kan hij van de taalvrijheid gebruik maken om in zijn betrekkingen mgt de Kolonie het Nederliandsch to gebruiken. \Vij achten de klacht van onzen vriend, voor de meeste gevallen, niet gegrond . Wetenschappelijken arbeid in het Nederl~andsch achten wij - behoudens zeldhame uitzonderingen misschien zijn er moeilijkheden van typogra'schen a;ard --- altijfri mogelijk . Wij bezitten tijdschriftten geno \Vij hebben de reeks sturdien », die verslagen dea • Vlaarnsche A aldernie, pert Van de Ven-Heremansfonds . S'chrijf t Prof. Van Hoonacker o. a . niet in het Ne erlanxdsch over zeer speciale onderw~erpen, h. v. over Senlitische handschriften ? Een Viaming hoes er sneer dan otn bet even vie tegen opzien, in eene andere taal dean in de zijne to schrljven, wille van onze toestanden ; hij moet vooral in neit Noderlandsch schrijven als hij leis nieuws, jets nierkwaiardigs ter

zeggen heeft . Zijn taal words zoo vers~tna :ad dat hij alle gelegenheden benuttigen moet om voor haar eerbied of t+~ dwingen . beer wetensch'appelijken arbe :d in de Nederlandsche taal m en w'ij van onze rendeling+en vragen ; van s~o~mmigen ondier hen inisschien nok meer l4etterkundigen arbeid. iWlijj bebben to weinig s e b. o o n e zendelingen-lett~erkunde. Bidden en sc ijtven zij voor V1 az*1eren, dan bewijzen onze zendelingen zelfs in den vreemde de grootste iliensten aan hun land en aan hun yolk . ("De

.Sfandaard ,,,

(S

Dcc . 1921) .

107

DE VR!JHEID VAN

BEN HUTS VADE

Minister P . Segers, beef h;et sfrijdplaard van d e v r ij h e i ki v (a n d e n h u i s v a d e r besteglen en r j d t er made . Goedkoope bijvval is met sommige rijtoervain, staid trot std tjes bij een bevoorolo,r de~eld publiek steeds to biehalen . Diach wanneer menn nader toekijkt neemt men Nj heat dier alle sporen van af;ger~eidenheid waar . Zo~ovee~l ruiters heb en ht reeds bezeten : Paten Verest, Woeste, F er~on, Schicks -- Sa1is'menbeenideren steken door de opengescheurde hull . Die princiepen over bet recht van Aden huisvader zijn duidelijk : Door het huwelijk verkrijgen d :e ouders het recht,~ nemen zij ±dus ook pop z'ich Aden plicht, kinders te verkrijgen, om ze pop to voeden bat Gods glorie als ware christene,n in Gods kerk, als goede burgers in ~den staat . Het recht ~der ouders is onaf'schei~dbaar verbonden aan 'e verplichting . De oud .ers zijn er om wile van die kinders. De brutale vdcierlijke macht van den Rom,einschein huffs-. v~der gekit in onze christel'ijke, m,enschelijke ma;a'tschappijt niet meer : Het recht van fret kinldj is op dean voorgrond getreden, en moeder neeiut ingsgelijks deel aan wiat [ii ans juister beet : ouder1ij k gez~ag dcm vad,er1ij ke m a c h t . Het gebruik van het woorld v r ij h ~e i d heeft op nit gabled evenals ol) inenig anider onnoemelijk veel verw'arring gesticht. D er ouders rechten zij n begrensà boor de i •e ch ten van Volgens de natuurwet is jen kind het kind yonder Ineer . eigenlijk vrij in de keuze van eon levenssta'at eon mag hot ers op derhalve het oud.erlijke huffs verla ten indien de ous onredelijke v4jze die keuze dwarsb'o~omen » . (Saism-ans) . Voor God hebben de ~ouders Been recht hunne ki ndoror naar slechte scholen to zeniden, zee op to leiden in can v'alschen goldsdienst . - Hunne vrijheid in dit opzicht is muter' fyzieke vrijheid. Lij k u n n e n dit den, maar mogen niet. Io 8

ck*1 en zijne Kerk heben e't hoiogste, het onaantastbraarste recht op het kind . Dci' ouders gezag i eten plaatsvervangencL Ais God gebiedt moet Abram zijn z'oon ter sIachtbIank leiden . Ouders en kinderen zijn Been a11eie!nstaanide wez;ens . Het huisgezin is geene 1 ;osgesch'akelde niaar wel een ingevoegde cel in het gemeensch'apsleven . De samenleving, hiet 'oIk, 1a staat hebben zekere rechte ;n op Je kinderen en sours zees absolute : De oioriog rukt de vo1assen zonen los uit die armen der moedeis . - Die staat eiseht dus onder bepaalde omstandigheden het leven der kindeiren . Person1ijk belang, huisielijk belang moeten aisdan wijken voor het stwitsbeiang . Al is de stmt van arnbtswege geen opvoede'r toch heeft hAl het gr'ootste helang in de opleidin der jeugd >> . (Saismans) . De kreet : U e S t a a t b u i t e n d 'e s c h c o 1, client rfle lijk begrepen : Gy\Tett1gd is hij wanneier men daardoor beidioeIt het verwerpen van verplichte staatso'pvoeding, van Staatsmonopcol, op gebi&t van het onderwijs, van dculen an iecier vrij mitiatief'. door uithner'en van vrij'e oinderwijze!rs . hij Fe wettigen . Als r e a c 1 i e legen de et van 1879 Doch anderzijds << is to riegelten wa:t in het onderwijs het rnaatschappelijk belong raakt het natuuriijk reeht van. d e staatsgemeenschap : to zorgen voor de maerieele v1deendheiki van Whet to geven othlerwij's, hat eischen an waarbrgen voor den gewenschten gang tier taken . . . hel ko!mt d'e~n stoat oe zich daarmade to bemoeien ; to zorgen cok, zoo n*xlig door dwangrnaatregeien dot do ouders in dozen hun plich 1t aiet verzuimen, kan in het ghee1 geeaie staaLsnmatigjng wrden genoeirud . Den stoat gnat d(i)e opvoeding direct alleien nan, voor zooverre er,zbooals men zegt burgerlijke gevolgen an verhoiiden zijn. Onder edit opzicht is hij z'eker gereohti zich met die opvoediug to bemoeien . (Beysens). Overeenkomstig die beginsien wend, daar een groot ge
j51

ES

-

109

tal ouders hiiniien plicht in dezen verzuiinden, de lecrpliohtwet aangenomen . Een minimum vakken eiid 01) lief programnia gesteld. Eerbied voor 's lands' insteilingen word I in alle openhare of geldelijk-gfesteunde scholen opgelegd zonkler dat men rekening houdt met republik&nsche huisvakiers of met hen die anarchie hulidigen. Voor hot S 1aatQ11kitWt1JS en ieder antler onerijs, votr zooverre h e t wettelijke gevolgen medebrengt, worden vakken, dour van her onkierwijs hepaald . Bij al die voorwaardeii hebben de huisvaders zich maar near to liegg'en indien ze wenschn dat hunne kinderen bepaalkie uitslagen bereiken : of vacter al dan ifiett voorstander is an oude of nieuwe humaniora, torch moat hij dulden dat ziju zoon de wettel'ijke vakken volgen zou . De piactische viaag nar aan1eiding waarnan de yrjheid vaii den huisvader ingerepen wordt is de volgeiide : Krenkt de vervangiug der Fnschie 'onderwij~st'aal doer de Nederlandsche aan de scholen van hat 'S%T1aamche land de vHjheik1 der huisaders die hat Fransch voor hunne kinderen eischen ? \Vij antwoorden beslist n a e n : de vrijheid an nkierwijs bIijft ongedeeid . Iedei' mag - zoolang hij geen wettelijke voordeelen of geivolgen voor zijn oenderwijs vordart, - vrtje seliolen oprichten naar iji zin .

Vordert hij echter wettelijke gevolgen, dan heeft hij zich aan wettelijke voorwaaren Ia onderwarpen . En daze voorwaarkien werden gesteld op het algeineen belang van hat land, al worden daardooe zekere privaat belangen (men verwarre toch de hegrippen r a c h t a n en b e 1 a n g a n iiet) - benjadeeld. Het is in hat a 1 ge in a e n be 1 a n g van hat Vlaamsche yolk dat er eenheid van beschaving en van haar uitdrukkings middel, d e 1 a t 1, zou bestaan under de hoiogere standee en de andere in Vlaanderen . De' Statt 1ntg hat diet anmoedigen, dat enkelen, alleen hunnie indivitdueele voorkeur Ia rade gaande, zich losscheuren van hunne gerneemaschap, zich 110

afzonieren van hunne omgeving, zich opsluiten in de inor ren torens der verfranscliing . Indien zij lit toch willen din, dat ze zich( dan de daabij1ehkrende offers getroosten . I)e Gantsche Kt tho1iek die voor zij'ne zenen een grondig-kaUw-

liek onderwijs verlangt, moet dc kosen dragen lien imar Leuven to zen4en. De Leuvensche anti-katholiek die van het onderwijs aan Ue A 1 in a m i t e r niet weten evil, net afzien van de voordee-

len tan iet volgen van lessen in eigen stall vastgeknoopt . Dt de Gentscha Franskiljon, ni de vervlaamsching der GenLsche Hoogeschkol evenzoc handele, indien het hem lust . HiJ verlie'st aarbij een voorde~l, geen recht . De Limb irger ft rningaint die aan zij'n zonen Nederlanidsch onderwijs versclaffen wil, zeal hen niet naar Luik maar wel naar Gent of Leuven moeten zeiikien. De staatshoogescho1en zijn er otm wille van den Staat, de gemeensehap, niet rn privaatbelangen to dienen, dan voor zoover kleze 1aatste met e algemeene belangen overeenkomen . OnkIerwlijls door midclel eerier anidere tanl dan de moederta1 is zoo'n verniinkt en minkteMaardig onderwijs, drat geen aider bet rech't, dus ook niet die viijheid in zedelijken zin bezit, klergelijk ondeiwij's Vor zijiie kindieen to eislchen. In ieIer geYAl kan de Stat aan zulk verminkt ond1erwijs zijn zegel niet hehten of zijne toelagen niet verleenen . In zijn antwoord op Pcf. Schicks schrijft Justin MV~racelt tereeht : ( Het is den wader niet geoor1ood aan zijn kind peen ader oniderwijs op to leggen dan dat door middel zijnetr inoederthai (Brochure Schiks : La Quetion Fiamande>> bi . 20). En dezelide schrij>ver haalt Van Joachin du Beilay nit zijn Defence et Illustration de la langue francaise > den zin L mesme lay naturelle qui comman4e a chacun tie defendre le lieu tie sa nassIande nous oblige aussi tie garkier la lignite tie notra langue >> . (Dezellide natuurvet die ieder oplegt zijne gehoortepiaats III

to ver Iedigen verp1i h't ons oio~k die waard .'igheld panzer taal to be aren.) De strijh voor de vervfaamsiching van ons o~rud ;erwijs is kius niet gerich't tegen de w~lbeg epee vrijheidl vialn den huffs v1ak'er, malar uitsluitend te ;gen het z'elfzuchtig, individualists me vat hen die hunne plich'ten j'egen's de Vlalamsche gomeensch!ap when ontkluiken . Hij workit gevoei d. v~aoa de vrijh~ei'd der Vlaamsche h'utsv~alders, die Ido mie~er(d' rheid, j,a zeker de algeme~enheid zouid~en zijEn in Vlaianderen, indien de Sta'lat de Nederlandsche taal niet verongelijkte en Vlaanlderen niet viol Waalsche beamb(~e~p en of f icieren zat . Vrij,hei,d, zij eer~n U met die lippen, maar hun hart is ver 'van U ! Zij; vereeren U zooals de Jacohijnen U eerden zo als de Manchesterianen U huldigen . . . Zij stèllen U ais beelden~aar Op hunne geldstukken, miaar deze zij'n vervals,ch't . Die heeren zijn der vrijheid m u n t e n s c h r o~ o d o r s . (" De Standaard ,,, 16 Febr. 1922).

VERVLAAMSCHING DER GEATTSCH

HOOGESCI-I®A.L

iIEtT BEHOUD~ DEER FRANSCHE KULTUUI IN VLAANDEREN Op eerie meeting in 1910 riep Praf . V'a'n Water uit : E,r kan geen, sprake zijn, van de oaf schaf f ing der Hooge~schaol met Fransche taal to Gent . Deze Hoogeschool vertegenweord ;gt de Fransche beschaving in è Vlaamsche provincien . Indien waj ze aFschaffen zould~n wij' pans verstan112

tielijk verpmogen verlminder~ecn . wij zoud~en een work vanj barbaren verrichten » . (The j uichingen) . Den lezer die o~m' dat p:atos glimlachi, kunnen v~ij nag een under staal~je van proFessorale h'aogdravendheid gev n : In een referendum door de € Anti-fla ;mingant » in 1911 ingericht (de antes xn den werlden ook opgenomen i~ i hot ma, wd~ blad << De VLaamsche H~oogesc;hb~ol » le jaarg., nr 9. -- N vember 1911) verklaarde een zekere Professor D~elacre : La flarnandisation de 1'Universit~i de Grand serait un acte odieux sans precedent en Europe » - (De vervlaa~nsching van d ;~ Gentsche I-Io'ogesch~aol zou een hat~elijke daa"d1 zijn, z~o~nder weerga in Europa). Kan men zich bespottelij'ker a'anstellen? Anderzijlds sch'reef bet we(ekblad < De Eenh'eid », voar practische Vlamingen, dat, zooals ieder woof, ~dolor Prof . Van, Houtte b~ezield word, (indien men hij' zulk blad an eene ziel spreken kan), in zijf, num,mer van 26 October 1919 Kinder den titel « Kultuurzeever en priactisch,e b+eschouwingen » . Die Stanthand » gal' v'oor enkele ~agen (2 September) een hoof artikel, w'aarin beweerd wordt dat heL deuntje eteindre un foyer ode culture francaise », hot hoofdargument is, van at degenen die tegen de verv1aamsching der Gentsche sche Hoogesch~ool in 't ,h~arnas vliegen . En tegenover dat deuntje speedt hij er een tinder Die Vlamingen willen een eigen b~esch~avingg, waarini zijl do veredelende, 'verheffende elementen op ;n~mien, die hun uit anldere beschavingen toekomen, niet alleemn de Fransche, maar, ook de Engelsche, de Italiaansche, de Duitsche en andere ~ . welnu wij vinden hot eerste d~euntje zoo belachelijk a ;1sl hot 'tweede en hot tv~eode zoo dam als Whet eerste . Het Vlaamsche yolk bekreunt zich bitter w~eini,g om al dat gewauwel van kunstenraarsl en letterkundigen, over hot omderscheid tussGhe+n Fransche en Vlaamsche kultuur. Gee leerdheid en beschaving hebben goon ethne raiisch karaktt

t<

t

D .-IV-s

z z3

ter, hultuw' is kultuur en besch :aving is beschaving, noch min noch meer Aldus erake~ll

schen,

t~

De

EeIIJ

ead », het wie~ekblraid van die men-

'e verkondigen : die mio iertraal is diegene, w armre-

de men meest centen verdient, m'eest prlactischie uitslagen Iiekomt .

lets verhaast ons van wage onze tegenstan~ders : Zij die zoo een hekel hei* en . aan alles w! at na'ar scheiiding a :ardt en het steeds heb~ben ever een en ondeelhaa.r B~ lgie », spreken altijd over 'ht b+ehoud vas Ft a.nsche hesehaving in Vhaan ieren, alsnf Viaanaderen zelfstandig b~esto'nad, los van

wiallcnie . - Zij redeneeren zonder wakening to h'ouden met die landere Hoogere Onderwijisrgestichten in Vlaain'd-amen en Belgie wear het Fransch Icle onderwijisaaal is .

Liaten Mi den zin vain Prof . Van wetter onlhoruden : {( Dc Friansche Hooges~ehool to Gent vertegenwaoorrdigt do Fransche beschaving in Vla~an .deren » . Hij zij w or ions een spaor(s1ag . - Vlaaanderen heat die vertegenwoordiging nit n oidi,g . Zijj die aan de Ioogeschoat

den fiakkel van de Fnanschre besr~having opsteken,, willen idaarmed.e onze eigen.re taal ver'branden. Zij' gehruiken den fakkel niet tot voorlichting, mar tot vernieti,ging .

De Fransehe Hoogesehdol vertegenwoordigt niet alleen de

Frransche besGhaving maar den ganschen Franschetu invloeid

tegen eigen-Vliaainsche taal gericht . VOOr den oorlog ward dit voldroende bewezen o .

aa.

dio~or den Franschen minister

David en verklaxingen van andere Fra'nsche politici en handeJslieden, voral tijldens de Gentsche Tentoiolnste~lring in 1913 (Interpeltatie 5 Augustus 1913 in de Belgische Karner) . Dc bonding van de Vla'mingen is kla'a'r :

Die Stalat meet Been ,gesticht onderhouden, alwaaar de

studenten zoo~dianig opgeleid velar+den, {dart hat bun

700

mlotai-

lijk mogelijk gemlaakt woridt, hunne sociale roil in Vlaande-

ren to vervullen, hunne plichten jegens adze Vlaams;che gemeenschlap to kwijiten . "4

Dc Staat heeft twee I-Ioogesc~holen : De eene heeb e het Fransch tat on ,'erwtij~s aial ; de amdere het Ne Ieriandsch. . Onze Vliaam :sche Hoogeschaal wenschen wij' a llerdegelij'kst in wetenschappelijk opzicht, in taalopzichf . Men onlderwij'ze er in allerhest Nederlandsch Die 'rV~tenschlap . EenzijUigheid is uit den booze . Eenzijldigheid is j'uist heat naldeel van ons verfranscht onderwtij~s . Al to velen verbeellden zich nog da!t men met Fransc ;h (( alleer > op het geIield vim' 1 de W€ tenschlap zich tevreden houden kan, vat volkomen verkethl is, even als hot onvol~dloende is aalleen to putten uit den voorraiad van Duitschland, Italie; Engeland, Spanje, Nederl'anid . Alle volken ~diiagen, lief hunn~e bfij tot de pntwikk i ' ng van hret nienschdom; . C een enkel volk kan de andere missen . De wetenschap is inter+nati~onla,al op hlaiar uiklrukkingsmi~didel, de taal, na . Het was eene zeer lichtzinnige bev~ea ng vain Prof. Bordet toen hij DE Fransefie Weten, chap DE' eerste heette. Hoe hij dit zou bewezen hebiben, kunnen wij Inaar niet raden. T!alrijke citaten nit Fransche sch*ijvers opgenoinen in onze « V1aamsche brochures » als « Het Nederlandsch' en de wetenschap », doOr J . Mac Lipid, it onze tijdschrijf"ten, d'agbl~akien, m~aandhladen als « De Vlaams.che Hoiogescholol », in braze weekhladem o. a . in « Hooger L'even » (voor den oorlog)~ werpen wel eenigen twijfel op die al to krasse hewering, waarbij het t~ D,istingue frequenter » onderscheid ~~an den wijlsgeer vaak to p'a's ko~nt en wiaar wij tegenoverstellen o . ~a!. eene uitspraak van Paine (Ph'ilos~ophie de 1'Art . 1906 . H-chefte. Pijls I, 26) Pour leis chioses 'de l'esprit nul n'egale l~eS Ai . ands erudition, philos pihie, clonniaissialnce des tangue+s les plug r'harbiatsves . . . en tout~e science ce qui est lableur ennuyeux et rebut:ant, mais preparation, leur appartient en propre > .

En den noodkreet van Ennile Lal y in « Mercure de Frantessera-t-eIIe ce» (December 1913), <{ La liangue francaise" tessera-t-elleBans peu ode temps d'etre une langu,e scientifique? Bans peu ode temps d'etre une i,an,gu,e scientifique? n Zal het Fr,ansch eeriang ophouaden eene wetenschappelijke taal to zijn? (Het gansche artikel sfaat in het nummer van « D~~ Vlaamsche Hoogeschelal > Jlauuari-Feb 'uari 1914, 4e j g. nr i2). teen enkel boek, geen enkel tijklschrif t woride aan ~nze Viaa nsche Hoogesch~oo1 g~eweerd omidat het Fr!ansch' is . Kleingeestighei'd vind't men in allerhoogste nia'te bij' Franskiljonsche tegenstanders, ve~el minder bij die Vlaamsch'gezihd.en, zelfs bij hen die men id'e hevigste heel . In zijn antw~aor1 op D~estree (Brief over bestuursscheiding) wees Meer't pop alles wat Pool de Mont gedaan !"ad ter verspreidling van ode kennis der Fransche letterkunde . La, ten enze tegenstan ;ers ~eiens onze Vlaamsch'e lo*nten, bnze V1a;a;msche •t ijidschriften doorbla~der~en, dan zullen zij tat ' ode overtuiging komen dat go de Fransche bloeken en rijdsch'riften zorgvuldig besproken, ontleed, en, waar h'et pas eeft, aanbevolen worlden, en dat zelfs in de {m~deSt-n,ation;alistisch gel zinlde Vlaamsche uitgaven. Liaat de Vlaamsch'e Heogescho~al k~omen . . . de mtooie~ e 1e1e voortbr"engselen an de Roma!ansche beschaving zullen meer lezer's en bewonlderiaaalrs vin Ien din ; nu. Er z,al wellicht 'een dag komen dat de « Revues .es deux Honkies en Revue Scientifique » in Belgie evenveel 'abonn,ementen zullen viniden als th,ans;. . . in Holland waar het g'ansche o n.der'wij~s Nelderlandsch is », "schrijft Mac hleod in « Het Nederlan scii! en Ide Wetenschap ~ . Men, z'al aan k.e Vla'amsche Hoogeschool even ruimzijn rats Dr Persijn, idie a!an .e Vlaamsche Hoo"geschool voor Vrouwen, voorlezingen heuldt over Hugo, Verh ;aeren, Bossuet en andere Fransche schrijvers . Louis Franck gal in de Memorie van Teelichtrng bkt gevoel alley bewuste Vlamingen w~er loon h'ijl schreef War is het Idat de Fransche taal zal voortgaan tie w rn

c(

ii 6

flu

den onderwezen yenn volkorFen aangeleerd door clken bescha~ tMen mensch in het Vlaamsche land, zelfs nis die laatst

dyer gi ieven van de Vlaamsch~e 'oevolking zal `renthvenen zij~n . Maar even Waar is het dat ;daarto~e geenszins noodig is d t het on{derwij's aan de Hoogeschiool to Gent in t Fransch

gem

geven worde

Talrijke aanh,alingen zou men in dienzelfden zin kun`nen overnem~en, verklaringen vain Sabi e, \7 ermevlen van al onze Vlaannsche denkers en leider's .

Als wij ~ons zelf bezitten » schrijf t Vermeylen in

Vlaam-

sche en Europeesch~e beweging, > , stellen w!e ddn nlaiar' al-

le vensters open, dan kunnen we tegen een toch'tj~e . . . dat + e wind o~ok uit her Zuiden waaie~. . . inij[~we1, maar wij ~m.~agen

eerst wat steviger op onze beenen sta;an dat hij ons niet omver blaze. Geef ons een + Vlaamsch ondervij!s,, van beneden, tet'boven, en ijver dan 'v~oor de verspreiding van he,t hransch . . . w'ij~ zullen meldewerken » ,

wij sluiten kilt artikel m et. de nle~ening veer to geven van an Beraep to Albert D,eveze, toen a~dvokaat aan het 'Hof Gent in een referenUum in 1911' ingericht, med .egedeeld in << wallonia >> en in « De Vlaanisch,e Hoogeschblo~l Het Fransch wor'+dt niet be;dreigd . Alle Vlamingen be
wontderen en eerbie~dig'en die m,acht en de sierlij'kheid van Fransche taal en Fransche kunst . Maar wij 1 mogen Ons niet vij~andig aanstellen tegenover de Duitsch~e faal en kunst en wetenschap . . . `Vat de Vlamingen vragen, dient tat eigen ont-

wikkeling . . . Noch de l±ransche, noch de Wa;alsche beschavin4 is in gevarar » . (" De Standaurd

2

t Aril 1922) .

117

DE VRIJHEID VAN bEN HUISVADER EN DE VERVLAAMSCHING VAN DE GENTSCHE HOOGIESCIJOOL, Dit is niet het eers;te artikel aan d;eze zaak gewiji1 . Het zeal het laatste niet zij'n . In de propaganda tegen ht vervlaa nschen van het onlderwa jis- ko~m!t de huisvader die het Fransch voor zijne kinderen verkies't steeds to vo schijn zaoals vroeger, b'ij idle herldenking wad. 1830 steeds een oudstrijkier uit dien tijd Ward geto~ond en thans hij' vaiderlandsche feesten een paar verminkten omrijlden met hloemen biel den. De opwerpin,g in h~aren eenvou(digsten vorm is. : << Er zij in Vlaianideren huisvaders die wenschen dat humne kinideren hooger onderwij's verkrijgen door middel vial ode Fr ischc taial . A,an dit verlangen moet dour den Staut voldoening geschonken wk~rdein » . Reeds w'e d. in << De Standla~arFd » er op gewezen hoe onze tegenstanders, die( ~a.ltij'd over hiet een en ondeethaar Blelgie gewagen en uitroepen dat er alleen Belgen zijn in Ijelgic, bier zonder hat to willen sepaaratist~entaal spreken . Vlaanlderen als een geh+eiel, loss van wallonie b~estaat in 8&gie th~ans niet . De eenige stelling welke op de best~aran.d e toestanden past is de volgende : Er hest!aan in Beg ' e huisva iers die vaor hunne kind yin onderwuij's doer middel van bet Ndderlandsch, andere dire on 1erwijs door midde1 an bet Fransch verlangen. Alan beilde moot in Belgie volidoening gesch?olnken werden, iii gelijke mate, naaar de beginse~len van die verdeelem- e rechtvaardigheid en met bet oog op idie helangen van de gemeenschap » . Theoretisch kan dit geschieden door 1. ,Beide hoogescholen tweeta'lig to waken of in heide mogelijkheid van tweetaligheid to voorzi~en (op verlangen van huisvalders bfij+v.} . I i ~~

2.

Eene Hoogesch'ool ga.nsch Vlaamsch to makers en de andere gansch Fransch to houlden. De bezw~aren • tegen ~die eerste oplossing zijn ontzaalggelij k .

WWij herinneren aan apes wat wij schreven l etref f enide de werving van hoogleer~aiars, de vraagstukken van voloirrang, inwendige inrichting, boekerijen, verzannelingen, 1okalen, la-

boratori,a, klinieken . De tweede oplossing

daarentegen bied't alle voor!doeten en stuit op geene bezwlaren van algemèen .en acrid.

'W'+a near de Staat onderwijis inricht bedoelt hij h alge~meen belong en bet priva,at belong in zoover dit laatste

bet algemeen belong client of in iedter geval er niet tege~nstrijdig mede is. De S'taalt bedoelt vooeal hat sta iaal nut (niet hat individueel voondeel) - vian hooigere ontwikkeling. tlngewettigd zijn uitgaven wielke all~eien bet persoonhjk voordeel bew~or'deren van eien gearing getal burgers . Bij bet behOuki an de Fransche Hoogescheial to G nt helpb hers voordeel :

1 . Zij die wensc,hen aldaar professor to worden en niet in bet Nedierlandsch kunnen of wille~n jdoceen 2. Zij die to Gent willen studeer~en en alda?ar' Fransnhf on-

derwij s verl~angen .

Zij wenschen to Gent to siudeeren, omdat zij in die staid

of in de buurt woonaebtig zijn en dus minder, kostein hebaen . H et is onloochenbaar idat hier louter t~rivaatbie~langen yap bet spel staan. Van reehiten kan hier geen sprake zijn . Indian iemand hat Vlaamsch onderwijis to Gent iiet naar zijh gading vindt, s tuidieere

Zij

e1der!s.

Wat moel een Leuvenaiar doo n dire hat Katholiek yonder ij's alda ;ar niet wenscht . tHij goat naar Brussel, naar L .ik of Gent.

Wtat zal de Vlaamschgezinde Limburger dean die Vlaamsch onderwijs hovers alleys verkiest? Alhoe Mel Luik in do buurt ligt zai hii daiar niet studeeren . De Brusselsche Katholiek, die de Brusselsche H~ageschOol "9

niet als de zijne erkennen wil, speor ;t dagelijks naar I of verblij f t ardaiar .

iv 1

I'nldien dus +de Gentenaar zij'ne Fra'nschgezindh'eid hoager

stelt tan het voordeel in eigen sc ald' fe studeeren brenge In tharvoor eenige +offers . Recht op een HoogesGi ooi in eigen s~tald; bezit hijl nieit.

Die Gentenaar heeft niet m1ete~ recht op eesne Hoogeschdot

dlan de Antwerpenaar .

Heele provincien zijn zonider H~oogesch;~ol, K v . Henegauw.

In klit epzich;t vinden wij~ in onz'e d~ocumentatie dat in 1911' van Waalsch-soci!alistische z'ija'e oorgesteld wend De Fransche Hoogesichiool to Gent zal naar Bergen ar

-

gebracht w~rlden, en het w ekb1ad < Hoeger thven » teekent diaarbij ~aan Diat kan Ide Vixen weinig lette~n - als wij-

ons

ei; en

on(derwij~s genieten v agen wij' niet beter dad' o zze waalsehe l oeders hot hunne zoo goeid en bi d mogelijk tie scheriken .

wij vreezen de ver{dubbelin,g tè Gent niet uit afkeer tegen

Fransche cultuur m ;a'ar uit vrees `v~aor reactionnair anti-democr,atisch franskiljonisme en stiefm'nederlij'ke beh ;andeling van

de epk~amende Vlaamsch'e H~ololgeschoo1 » . (H~obger Llevem, 6e jiaarg. Nr 14, 8 April 1911).

Wij kunnen dit 'alles ides to minider~ dulden Idaar diegen .eii die ''j!na 'schier alien tat ale incest

de Fransche taal eisehen

bezittenlde klasse behooren en de kosten van het n~ehaud dear Fii

sehle Ho~ogeschaol uitsluitend zouiden dienen om a n

eenige hon Ierden F'rlanskilj~ons tae fe lateen zich vax hun ~o1k a'f to zonlderen.

Uitstekenld antwoordkde Die S ar`te eens aan Van der Velde :

De leidier van de werklied~enp;artij~ neemt op zich de verded.iging van fd.eze aristocratic, dire met h{et yolk niet in aanraking komt en geene barer maatschappelijk'e rerpliehtingen jegens Ide arbeideisklass'e vervult' . (Aaugehaald uit '< Le Peuple H in He oger Leven van ii M;~art 1911) . Zoaals De Sw.arte ant voor(dde aan Van tier Velde I d 120

L . Meysm,ans Hector Denis to woord, die eveneens het belloud der Fransche Hoogesch~o~l verdedigde Hiji schrijft in t< Le Peuple » (a 'tikel overgenomen in H ,her Leven van ' 5 Maart 1911)K Denis verde~digt de oprichting an e~ene tVialanisehe HooDenis verde~digt de ai~richking

an e~ene tVialanisahe Haa-

geschool to Gent met behoud van de Fransch'e . <- \Vij' nemen aan dot die oplossing to goeder trouw voorgesteld en verdedigd wordt ; moor wat wiji vreezen is idat togenstanlders an het beginsel van de Vlaamsclile ioogeschooil tot het ontwerp van de tweelinghaageschol'en t~o~etreden mica de geh~ehne bijbedoeling dot nooit ' eerie reg~e~ering de verantwoordelijkheiid op zich' nemen z'al twee Ho3gescho1en to onderhiouden ;voor eenige honderdtallen studenten, en dad alsdan de vraag nalar de Grieksche K'alenden zal verwezem worlden. K 1k+ vraag dus iaan de tegenstanders van de duhb~ le Hoogescbiool de volgende ;vraag to b'eantwioord'en : Indien u i voorstel ver Morpen w$orldt, onldlat men zieh' geen twice Hoo . gescholen voor negen h~onlderd studenlaen voorste~len kan zult ,jj' idan, die de noodzakelijkh'eid van een Vlaamschle Ho . ~eschool aanneemt u aansluiten bij' rde vervlaamsching an den Hoogeschool' to Gent? In 1911 bad de h . Meysmans gelij'k. Waarom' is hij tha;ns vann meening veranderd? Een land dot in geldno~od is kan ziehi de weelde niet gunnen, eerie Hoogeschool in stand to houden ad usum~ van eenige Franschgezinde candidaten-hoogleeraren, en Franschgezinde fils a papa, Van Lien kan men zeggen : Indien zij loch mordicus Fransch ond'erwijs willen « Qu'ils s'en ailient ~ . Ear blij'ft nag in Belgie gelegenheid genoeg voor de Fr;anschgezinde Jhuisvaiders. Ze mogen w~e1 zooveel over h1eben voor hunne overtuiging als de Katholiek die uit alle deelen van Belgie, soms ten prijze van zware offers, zijn zoon na,ar Leuven stuurt . (" De Stand aard ,,, 3 Kei 1922) . I2}

OP DE TOOVERFLUIT DER VRIJHEID In La Libre Belgique » van. 31 Augustus 19 wordt anderrnaal, naar aanleiding van het vra'ags'tuk der t~alen, op de tooverfluit vann de vrij,heid geblazen om teach dien Viaamsch~en leeuw to kunnen in sloop sussen . Het is het oude bekende wijsje. E,erst een paar voarstellingen ledereen is het wel eens, ook bij die Viamingen, porn te erkennen tat in internatl alai opzicht het F r a n s c h bel'angrijker is don het N e d e'r 1 a n d s c h . Geen Nederlands~ch sprekende dacht er 'ooit aan vo~ofr hef Nederlandsch n;alast het Fransch en he't Fngels'ch een~a plaats to vorderen in internatiroinle inrichtingen als den Valkenband, het Brij'zengerecht, enz . Toch zou iets m~oeten veraiijderen . Ha Nederlandsch zou de tool moeten worden van de diplamatische hatrekkingen tusschen Belgie en Nederliand . Wanneer er sprake is van g eq ij` k h e i d der talon kan er ,geen spraak zijn van f itelij ke gelij kh'eid, maar al l een van gelijkheid van (le burgers voor ide wet, `vat h1et ;ebruik der in Belgie gesproken talen be~tr~eft . Men verliest cams uit hel, oog dot, naar de gi'ondwet, het gebruik der lalen vrij is in gansch Belgie, en dot, indien men wil dot he p ~ar't i c u 1 i e r e n w'ezenlijk vrij zouden zijn, mien daardoor eischen moet dat de b e a m' b t e n - en slit lief gansche land door - de burgers zouden kunnen l die ien in de door hen verko~zen tool . Tat nog toe Waren de Vlatn.ingen tenauwernood vrij in Vlaanderen . In Wallonie wer~den zij'' steeds als vreemdelingen behandeld : rgeen vlaamschkennende rechters, geene vla:~msche soholen . Urn de rechten van de talrij ke Viamingen, die hetzij naar Walhonic reizen en daar tijdelijk verblijven, ofwel zich metterwoon, in WalloniE vestigen, bek mrmerde men zich nooit ; loch wanneer de Waal of de Franschgezinde in eigen stad 3,

I2"

of dorp et vindt wa.t here ,}ast schreeuwt men het uit dot de heilige vrij'heid geschonden wortdt. Den Viaming maakt men het onm~ogelijk in Whllonie VlaDning to blijven . Den Waal geeft men alle middelen om in Vlaandereii zijnen Wnalschen aard to behouden . De Nederlandsche tool heef t des tc meer hescherming noodig d+oar zij de zwakste is . Hi

Het artikel van La Libre Belgique » beweert drat de V1amingen naar dwang streven, dat zij' geen vrijheid veer de anderen when . dot hunne beweging aanvul lend is, en dot zi j laarom vele svmpatahieen verrbeuren . Het is gesteid in den card van de brochure van Prof . Schicks, vaan de redevoe~ring van I . Renkin . Grondslag voor de taali •egehng meet zijn v~olgens die ren indivi dulaii sme en vrijheid . Het artikel van. «La Litre Beigiquc >> is doorThongen van de gedacht~en ;lie in;1830 heerschten . Het houdt geed rekening met de nieuwe richtinrechten der ;eme~engee . die meer in lief 'teeken staan van srch~ap en iichten tegenover die g~emeenscha p V r ij h e i d m ag nie t he't cenig slagwooe d zijn . i-let biij ft waar dot voor het vraags uk van de tale n, zooiats voor het sociaal vraa;gstuk de vrijhei~d vei*ukt en die v iet bevrijdt ;> . Fiet door ons heLdoeld artikel hew+etert dot zoo ;le Gentsche Hoogesch~ool vervha~nscht w - ordt de vrijheid van den huisvaider i n Vla anderen geschonden wordt om zij ne " ldThderen in het Frans~ch to liten oniderwij'zen . Wraarom fiat Fransch onderwij nu vocal to G e n t moet gegeven wcrden, snappen wij niet . l)e huisvader . die zijn kinderen in het Iiransch wil laten onderwijzen heel t no~g Brie H~oroig~escholeri tot zij~ne heschikking . . . en nog schreeuwt hij~ dat Iiij venirui t wordt Als die menschen iiet a lie s 1Lebl~en, klagen zij erover drat zij n i e t s hehlen . 1

'-

d

1 23

(( La Libre Belgique >> vergist zich wanneer zij Lt weert dat ode Franschsprekenden geene lagere schOlen hehi em met Fransch ads on~derw jstaal . De taal'egleling in take lager onderw!ijls is n i e t t e r r i t o r i aja 1 . Drat zou een hiad' dat gezag hebb(en w'il toch nioeten weten . Dlat die regeling niet ter~ritoriaal is hebben de Vlamingen haar juist ver'weten. Och hier piast nogmaals to zeggen Spreek over geen koorld in het huffs van den geha'ngen,e >> . Juist op dil gebied van lager oiiid.erwij's bestaan de sch'andelijkste misbruiken in Brussel en voorsteden, zonder dat ooit een rildder der vrij1 ei'd zijn strijldpaar(d besteeg . Mel de kinderen van Metz en P:osen h!adden zij zoio'n m&elijden, maar den schloolkinideren to Brussel li~eten zij g'e'estelijk verminken . Het Maid stele het verder' your als+of de .Vlamingen gekant waxen tegen het behooilijk aanl~eieren van de Fransehe ta~al (door hen, voer wie de kennis van die taal naodzakelij~k of nuttig zijn kan . Honderdmaal reeds wend die beweriiig 'Jo~or alle gczaghebbende Vlamingen geloochenld . Kennis an het Fransch, rechtniatige bewondering voor die taal en your wat zij vofor'tbracht, is heel w'at an ,ers d,an ver'frans~ching of uitroeiing van die m~aederta,al . Wftj voelen het zoowel dat zoovelen s~trteven n,a;ar l eawondering van hel Fransch r om zich to onttrekken aan den last, zelf de tail van heat yolk to lees ean . , Leer Fransch, dan mOet ge geen Vlala;msch, kennen is ,hun gedragsre~gel, en ilk tweetaligq beschouwen zij in hunne statistieken als een vertr9ansehte. * * *

Even als M . R e n k i n neem,t La, Libre Belgique een zekere gelijkheiid, aan, doGh cone verminkte. Zoo b . v. wordt de eisch vain een Vla ;amseh Hof van Gassatie overdreven geoorde old . 1 24

Hierbij herinneren wij +ons een w+oerd van den h . P i c ,a r d n'es+t j,arn~ais inopportune » . Die note rechtsgelereride bew~eai d+e dlat men de eischen moest a~anmoe,ligon niet aalleen in vat zij +onmiddellijk practisch hebhen, maar in ~alles Wat met de waarh ;eid in verband sta'alt . Opdat onze taal zou eeerdd warden m~o~et z+ij~ (de taal w!orden van alien wat aanzieniijk is in lief laiti . - Het yolk schouwt op haar de hoogten . Is daar alias Fransch ~d'an zal lief in ale diept~ oak alles Fransch zijn . Om een geijkte, flinke N'ederlandsche reehtskcal to bekam,en, moat +daarop de stempel gedrukt warden van lief h+oogste r+echterlijk gezag . Alleen w,anne4er oak arres'ten van +ons hiobgsta 'FIof ìn het NeUe .rlandsch gem staid zijn in Vl,aamsche taken, zal ieJer rechterlijk be'ambte en in gistraat eerbie4 krijgen voor die t'aal, La Libre Belgique » vindt ook plat de bestuurstaalwet overdrij'ft wanneer van alle spoorwegingenieurs de grandige kennis van het Vlaarns h geeischt worst . (Die grondige kennis van het F r a n +s c h s'dh j'nt vanzelf spreken!d to zij'n)., Wit kan hat het publiek s~chelen »,, vraagt zij', « idat ingemeurs bel'ast met e+en entwer'p vian locom'otief ~e h+es~udee . ran Fransch gebruiken » . Libre Belgique » herlees die taalwe~t, ian ieer~ gij~ plat voor speciale gevallen technische b'camblten kunnen gemachtigd word.en zich van een taal naar hunne keuze t 1e b~edienen (art. 6, laatste lid) . Zooals men ziet, altijld van die kleine vergissingen . Velgens « La Libre Belgique » moet een officier kunnen spreken net zijne n annen, m :aar academisch Vlaamsch is Idaartoe niet noodig. ~Hier wear w+o+r4t oils waardig ei{dsgevoel ~niskaud . wijj zijnn niet revreden met let flamana usual van ale Dr u bibe!' !s die wel kunnen, vragen .« hoe gaat hfet? » enz ., maar die niet in 5taat zijn eene toespraak to bouclen . Hoe zoo' Honderden jongelingen' uit Vlaander+zn worden ongeschikt bevoniden yamm treinwachter tie wlorden omd;at zij <

L'inegalite

a

ct

K

1 25

fouten makes in Fransehe opstellen, dock in take \T1aamsch . . .is alles goad genoeg ! N~een ! ons bekoort hot ~deunt j e~ tJer vi •i j heid nieat . Vrijheid zal ode taalkwestie evenmin als de socials kwestie op-

lossen. Vnor den verongelijkte zw~akke Uegenover den mnachtige is de wet de noodige wet . wtij hrebhen genoeg plc vruchten

van den vrijlheidsboom gesmaakt . Zij warm als rich in onzen rnond. (" De Standaard,,, Sept . 1922),

BEGRIPSVERWARRING Vroeger werlden de Vlarningen gewoonlijk beschuldigd an plaatsjesj,agerij~, b'udgetvreterij . Zij hebb+en ens de openbare a nbten. ontuomen >, klocg Desiree in zij'n b~eruchten brief~aan den Koning. Sums verge1eek mfen ze btj' h,uilende derwischen . Bovesse noem~de ze bezletenen > f bandieten >> . Doch het is eene gewo~o~nte gewourd~en de V1aainsche beweging rom!antisch to noemen. 111 . Fischer in zij~ne reds tijdens het hoogescho!oldeblat (DKnderdag 15 November) noemt ze mystiek . Hij beschu]idigt de Vlaa~m'sche leid ;ers tie denken dat de op'lo!ssing van net vraags'tuk van de tales Mlle mlaeilij khelden uit de wereld ruimen zeal. Die nieu'w'e hoedaniglheidswioorden remantiseh > en « ant'stiek > op de Vlaams~che beweging zij'u e'envoudig begripsverwarring in den ergsten zin . Woiorden gals mystiek > en « romantisch >> hebblen~ een eigen omschreven zin . De term m~ys'ti!ek is v~an goidsdienstige beteekenis . watt het wooed « rom ;antisch > ' betref t stelde C. Verschaeve in zijn studie over Albrecht Rodenblach' reeds vast ~« lets roniantisch heeten is een gemakke~lijk rniddel om t,

flu

~t

1 26

alles wat hinidert in den hoek to stohpen ; er worcR een verregaan L misbruik an dat woord genia'akt, en vele zahen woi den zoo gene nd die er niets m'ede hebben uit te siaan » . Verkier geeft hij als kenmerk~en van 'het r-omantisme : onduidelijk smachten ; onbep ;aaid wee ; doelloos henenv tten nergens heen ; perkelo+oze willekeur ; onduidelijkheid in teal en stijl . Als men de Vtaamsche beweging romantisch beet, onderstelt men drat zij berust op een legendarisch verlaclen, Op liefde tot schimmen nit verviogen tijden, op veneering v~Ior droombbeelden, op owerschiatti .g vain waarden, op voorb'ijzien van werkelijkheild, op ondergeschikt zijn vain verstand aan gevoel of liever aan gevoelige extases ; en de Vlaming wordt voorgesteld als in bezwijming liggende dit lielyde tort yolk en 'teal zoroals een mlonnik voar zijn kruisheeld. (Zie cede Tischer) . Tegenover ode rolnantis:che V1 :iamschgezinden step men de practisehe, van wie h'et hliad « Die E~enh'eid » vroeger de talk was, die alleen eene fuel waardeeren near Mean nut en alleen hel phi tste materialistisjch econoiniscbe erkennen ; alleen ijvveren willen voor wla,t ei~en zelfzuchtige h'e~doeliugea client, hunne gemeens'chapsplichten bleperken, llunne indivieualistische rech'ten uitbrei~den ; gevoel als m l nd'erwaardig erkennen . Voor die Inenschen is romantisch allès wa't uuiten het Draogsboppelmiansch gebied ligt van koffiecultures, bankldavidenden, prijislijsten . Op menig gebied veinzen dergelijke lnenschen inieer clan, eens gevoel tie bezi'tten . Zij neanen deei egrafe~nissen, aan l, huidebetoogingen, oprichting van gedenkteiekens . Den Staat dienen zij' wellicht aok o~midat de Staat hen client . Di:en erkennen zij' als een werkelij khieid . Doch spreekt men hull an Vlaamsch verleden, van 1302, clan schokschouderen zij, en; vergeten zelfs, de zees koningsgezinden, drat Leopold die lie hij het s;tanldbieeld van Breydei en Die Coninck stond, dat was nochltans geen romantieker, dat Albrecht de leI 1 27

de Viamingen opriep met eene herinneri'ng aarL Groening+e en de Walen met het ged'enken aan de Franchimonteezen. Deed de Koning 'aan romantisme? Och neen, niet iddere- ~'erinnering aan c1e waarheid uit h'et verleden is rbmantisme . « In alle vaclerlandslierde ineernt het verleden een aanzienlijke plaats in », schreef Verschae~Ie niog t( o k do Grieken viortnden hetairieen en trokken tie velde yonder het schitteren d'er ou~de namen : Marathon, Thermopylen, Leonidas » . Hangen niet de beeltenissen der- euders in de woonkamers van de kinderen? Is het Vlaa nsche yolk geene werkelij'khei~ t? Is de nood Van dit yolk niet, in meer dan een opzicht, schrij'nend? Heeft hel geen bitter to kort aan middelen tot cigen versUandelijkeE ontwikkeling? Is de taal an den `mensch geen gored? Is zij voor een, yolk geen goed, een ech,'t goed, 3 t grco~tste na den glodsIdienst? schreef Mgr Rutten eens . Hebben Hunne Hoogwaa,rdigheden de Bisschopp~en in hun gezamenlijk schrijv'ein vaz 1906 niet verklaard dat het misprij'zen van o~nze t~aal onchristelij k, anti-ma:atschappelij k,anti-v'aderlandsch is ? Waax corm vinden onze tegenstanders de gehechtheid van P~len, Frarischen in Loth;aringen, aan hunne taal, zoo heerlij'k en de lieMe van de Vlamingen tot hunne Laal zoo bespott'eaijk? Zong `Gezelle de waarheid niet in d'e verzen : alien 't niet en deert den naam' van' Vlaming to voeren Hij' zeg' mij waar hij heef t gehoord ; een wooed dat hem . . . kan roeren gelijk zijn elgen Vlaamsche wooed ~ . De taal heeft niet alleen laanzienlijke beteekenis voOr geest en hart, verstandsontwikkeling en gevoelsleven, maar insgelijks grout belang your d~ economische welvaart vann ons yolk, zoo~als o. n. ingenieur De Raet dat tooande in zijne standaardwerken . r

In de rangbepaling van de w'aarden kom't dus de taal op eene eerepla,ats . Zij niag de andere waa;rden met verdringen, 1 28

Er zijn in de Vlaamsehe beweglng rotnantische •elementetz geweest, r~om;antische uitingen, loch dergelij'ke taken treft men in iedere beweging aan . H'ee~ft men under d,e socialistecn het niet menigmaal voorgest~eid als~of algemee~n sternrecht, nchturenarbeid de wereld zouden hertcx weren tot een aardsch parailij :s? en moest men eens de uitingen van heat Belgische nationalisane, de Belgische staatsliefde aan strengea cr~tiek onlderwerpen, wat zou mean d aar gekhedfen, geestverWarring antreffen! - Oniderz'ocht men ~ens gsommige ~deelen van Fischer's prede in et licht van de historische kritiek, i vat zou men Idaaar h'ysterische aaanvahen w'aarnemen b~ . v. v~aatr Fischer bet heeft over Frankrijk als bevrijdster der volken . Duo volken kunnen niet verge n dat Fr tnkrijk de volken bevrij dde die zich zelf niet biovrij den konden » . Die zoo jets gez'egid beef t, maag niemand rneer van r'am,antisme of m'ysticisme Tbeschulidigen. De beschuladiging van ~t romantisme » tegen o Vlaamschte beweging gericht berust dus yap verve rring van toevallige uitingen met hat wezen Ider zaak ; verwarring vafl gevoei-door-hètwerstand-niet-bth~ eracht met gevoel-door !d.e-retie b(eteugel~d : Een Vlaming lie men meest van romantisme beschuldigt, RedenI ach, gaf als wet : Beheersche waarheid drift en load, en lied en tang . Uitsch;akeling van Whet gevoel als motor? vent ware een mensch zonder hurt? Treedt de flood niet in, als hot hart opheudt to kleppen? vent ware een v!olk zonder gevo~et? wat ware tender licht bet bout heelal? -- stellen van het i4eaale tegenover » Id3 werkelijkhreid in plants' van die werkelijkh~eid to doerfdringen met ideaal ; - overschatting van staffelijk~& geekieren ; vergissingen ~aangaande « waarachtig » good, 'L echten », volksroem ; -- verwarriug van stoffelijke welvaart met tevredenheidd en geluk ; - overdriving van de « Staatsidee » ten koste van andere in den Staat levende organismen ;

miskenning van de echte, gezonde levenswetten en vergeten

D .-IV-

1 29

verlies van gee*c ei van wat altijld en averal is gebeurd ; aarde frisch, jong, edelmoedig, echt-Ievenbavoar wat op rend is,

("Dc Sfartdaard ,,, 2 Dec . 1922)

HET

VRAAGSTUK

VAN

VLAANDERE i'S TW EETALIGHEID Mr le Profiesseur Jacques Pirenne, zoaals L Nation Bel-

ge > zeer eerhiedig denn zoan van Henri Pirenne lioemt, die

ongeveer zoo ver van z'ij'n vader a1stalat, in wvetenschappelij'k

apzicht, als Baron Verhaegeh vam Arthur Verh'aegein, verricht allerlei gaochleltoeren meet cij' ers, in den Cirk van de Ceurantenwerevd, die La. Nation Belge » is . Zij'n deal its ~t

to hewij'zen 1.

Drat Vlaanderen tweetalig is .

2 . Dat die tweetali,gherd nuts kunstmatigs beef t . In zijne statistiek h~u'dt Piren'ne alleen rekening met de

inwrncrs van meer dan 15 jaar, De cijfers zijn do valgende : Uitsluitend Fransch

Prov . Antwerpen Arrond . Leuven West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Limburg

(1) 130

Met

hen die

Uitsluitend Vlaamsch

Bij voorkeur Tweetalig

Fransch sprekende

Totaal (1)

10,052 6,220 22,170 7,154 6,953

502,748 132,440 428,416 630,303 138,554

100,580 32,106 106,688 102,776 26,741

17,861 5,718 18,204 13,544 2,870

641,854 172,79 573,510 746,545 174 .215

52,549

1,844,546

368,891

56,197

2,308,923

drietalig » zijn hauden «ij geen rekening.

Een eerste besluit van M . Pirenne is

Dc twee talen worden in gotal personen gesproken :

Beigie door ongeveer hetzelfde

Onder de Beigen van near den 15 jeer zijn or Jus : preken .

2,198,296 die uitsluitend Fransch

2,136,522 die tiitslui[end Vlaamsch 805,012 spreken beide talen .

prekeii .

Ondei' de tweetaiigen zijn er 299589 die net Fransch ais eerste 'teal hebben . Er zijn dus wider de Belgen van meek dais 15 jaren . 2,497,885 Franschsprekenden .

2,641,945 Vlaamschsprekenden .

Do statistiek van 1910 eeft de volgende aanwijingen :

Voor Waalsch Belgie . . . . Voor Vlaamsch Belgie . . . Voor net Arrondissement Brussel

Uits l u it en d Fransch

Ui(s l uiten d Vlaamsch

1,955,789 56,232 183,275

23,531 1,850,784 262,807

Tweetalig

111,371 395,937 297,604

M . Pirenne redeneert voort : Dc verfranschte Belgen ziji in Viaan'deren - zonder Brus-

sel 110,746 op 2,308,928 of ongeveer 5 t. h . Met Brussel daarin begrepen, zijn e : 425,000 op 3,057,106 hetzij 13,5 1 . h. Fransch, zegt hij, wordt Oak gespiioken door lien, die Vlaamsch als hoofdtaa1 helm.

net

Hot getal Viamingen die Fransch kannen is this : 52,549 uitsluitend Fransch,

395,937 Fransch kenneinde en verkiarende hot to gebrui448,636, op 2,308,928 inwoners of 19 .5 t . h .

ken,

Indian men hot arroiidissement Brussel er bijI rekent kornt

men tot 916,823 inwoners op 3,057,106, htzij1 30 t. li . Die 30 t . h, zijn, zegt Pirenne, net ontwikkel~d deal van dc bevolking .

Zonder in jets zijne bewering te stave rekent hij 90 t . Ii. '3'

der Vlamingen die Franse hetzij als hoofdtaal, hetzij~ nls tweedy taal spreken, in steden wlanen met meet dan "15 000 inwoners .

De bew lking van die steden is 1,198,813 (zonder Brussel) . H~et getal Fransch`sprekenden (Fransch als hoofdta~al, zond+er omderscheid van ouderldom) is 140,168 . Hot getal Franschsprekendien is 519,491 90 t . h, der Franschkennenden wonon in die sì den . Pirenne komt er tae to berekenen dat in de steden van meer dan 15,000 inwoners men under do Belgen van meet dan 15 j a'ar 382,500 tweeta ligen vind t op ongeveer 800,000 inwoners, hetzij 49 t, b . . Pirenne rekent verder do verhou+ding voor do Belgen van meet dan 2'1 j ::alar erg kOmt tot de volgende s atistiek (Brussol niet inhegrepen) Vlaamsch

Zonder onderscheld van ouderdom 3,357,547 Belgen ouder dal: 15 jaren 2,308,928 Belgen ouder dale 21 jaren 1,902,639

Fransch

Tweetalig

140,168 519,491 110,'146 448,486 97,346 355,589

De tweetaligheid vermeerdert met den oudeardo~m . Die nijfers bewijzen, schrijft Pirenne, dat hat niet in do

school is dat de tweetaligheid ontwi~kke1d wordt . De kenus van 't Fransch is niet to

be schrijven aa'n kunstinalige

toestanden, aan peen tendenz-onderwij~s, II .

Tegen de wijze waaro~p Pirenne statistieken verklaart

hebben wij' blezW ten : 1.

Hij maakt misbruik van ~{ ongeveer's » en van nnbe-

wezen ~~ onderstellingen » . Drat 90 t,

h', der Franschspreken-

den in steden van meet dan 15,000 inwoners is vorlkomen, uit de lucht gegrepen .

2. Pirenne verwart hen, die verklar n ~{ Fransch to kennon » met Fransch,gebruikenden . Hij~ biegaat dezelfde dwling gals vraeger M, Pastor. ¶32

Ihet ~dienstm~eisje, dat in een Franschen post wat Fransch

opraap~te, de kellner die wat Fransch biabbelen kan bruiken Fransch . 3.

ge-

M . Pirenne v~erliest zekere belangrijke t"eiten uit het

oo,g . Hadde hij zich ide mo ite gegeven, alvorens zijn artikel to sehrijven, de pnachtbiadzijden to lezen die Lad. De Baet aall hei vraagstuk wijdt in zijn : « Over Vlaamsche Vo~lks, kracht. Vlaanderens Cultuurwiaarden » hi . 538'-572 of, hij zal waarschijnlijk Never Engelsch lezen

- hadde hij,

Van de Perre's Engelsch hock « The language question in

Belgium » ingestudeerd, Chapter VIII « Is Flanders Bilingual », (hi . 221-249) daar zou hij, M . Jacques Pirenne, -- professoil dank zij' zijn waders naam, ondervonden hebben, dat hij' een heel, heel klein jaa~ksken is cijfers.

NI. Pirenne houdt b .

sr,

geen rekening

jaaksken met zijn

1,

met de waalschle gemieenten in Vlaainsch

3.

meet de Walen in Vla'a'msch

Raet, hi . 542L570) ; 2, met de Franschen in

Belgie (De

Belgie (De Raet, bpi . 542-5'70) ; Belgie, militaira bezetting,

staatsgestichten, kostscholen, klc~esters, arsenalen, talrijke b'eambten, ho~ogle~eraars (De Raet, hi . 558-559 Van (la Perre

0. a, hi . 246). Het onderscheid iusschen steden met 15,000 inwoners en I u dere berust yap niets,_ mist iederen weteilschap elij'ker

grendslag ; en to b'eweren, dat er meer geesteslewlen is in een shad met 15,000 dan in eene met minder, is willekeurig . Eenige bijzonderheden over de stede~n

In Antwerpen, (w~aar een garnizoen is, htlrijke vree~nlde-

lingen, Fransche~n women) verklaren 22,701 iuwOner's Fr to verkiezen of 7 t, h . (Bevolking : 304,766).

lsci

In Lier op 25,89 inw1oners verkiezen 364 het Fransch of

1 t, h.

In Mechel~en op 59,142 verkiezen 2,336 het Fransch',

4 t. ,h',

or

' 33

In Herenthals op 8,95 inwoners verkiezen 43 het Fram 9ch, nog geen 1 p . h . In Turnhout op 23 .742 in`v~ners verkiezen 194 het Fransch of 1t .h. In Gent spreken sdechits 3 ;1.73 m ;enschen op 167,41` uitsluitend Fransch of nog glen t, hI (Van do Pyre, hi . 244). Eene afzond~erlijke statistiek over hen die Fransch verkiezen, aihoewel zij 00k V1 aamscth kennen, st~a :at in Dr Van do PMerre's hock niet . Dr Van de Pie ontleedt (hl . 246 ) wie Fransch spreekt in Vlaanderen . 1 . In Frankrijk gehoreniean 17,331 in \Vess't-Vlaanderen ; 6,8C0 inn OoLst-V1aa der+en ; 48 in Antwerpen ; 586 in Litrnhurg. 2. waa1sche ingew ken n.. 3 . A'mbtenaren . 4 . Qff icieren, 5 . Duitschers (zeer typisch is hl, x'47). 6 . Eenige kooplieden en f inancieinanne . 7 . Eenige advoc~a.ten . 8 . De dk chtrer van den kruidenier, dire thuis, komt nit die kiostschool en 't Vlaamseh to gemeen wndt. 9 . Even klein getal zeer ouie eerhiedwaardige families wier ouders het voordeelig achtteLn

n

taal van den ov°ePwvtin-

aan to nem~e~n . H~adde Dr Van de Perre << nu > zij'n buck geschreven hij' zou er hijgev~egd heb en de Barons Zeep, de le Len van de Zentra,len, die lever,anciers van den vij'and a11en die zi vrij willen pleitien van bet verwijt Duitschgezindheid door Fransch ezind to ij i k=ortom bet heele zootje, drat in de(n heruch'ten Gentsehen stoet medeliep . . . (" De Standaard , ., 11 Dec . 1922).

' 34

DE ASCENDANCY PARTIJ DE INZIJPELING VAN IIET FRANSCH IN VLA .tNDEREN Door zijn eigen kracht ren onze tegenstrevers ;

n schoo heid, hew~c-

Voor een groot deal 1o r dwang, heweren wij' . (Naar aanlei~ding van Pirenne's rtikel in t, Nation Beige >>, 6 December .) Het is eene gelief`ko+osde stelling van de Pirennisten, dat 1e woorlie ~e van vale Viamingen voor hit Frainsch hat gevolg is \ran vrije keuze dier Vlamingen die een mn Ler geschikte, beperkte faal ruilen Megan een geschikter en ee i meer verspreide, zooals mien, NJ' hat stijgen in de samen .leving kle routs v~ervangt Ioor den hoed of RIe+n' kidl vertivisselt tegenn een Iijncn jas . De Vlamingean vliegen na u' let Fransch als de leeuwerik naar de zon >, beweert men .

Zoo leeren de Pirenn~e's, wader en noon, (loch zij dolen, ,gr eotendeels . D1at van hot Fransch bekoring en invloed uitg!an nemen wij aan ; dat in Fransche letterkurrde wondersoh'ooine werken geschreven zijn, wedke 'aan het beste deed nit 'do mensch,heid, de heerlijkste oogenhlikken in hun Ieven h ;ezorgd m, loochenen wij niet . Dat in eon wedijver tusschen nationa1e taal en werelidta'al "daze laatste steeds een aanzienlijken vonrsprong heef t is opvallend, loch de ec'hte reden waarom vole Vlamingen Fransch verlangen is de < dw'ang > . Een zek , eren taaldwatng z!al men vinden in alle eeuwen van OUZO g,eschiedenis . In hat graahsch!ap Vlaanderen, lean van de Fransche Kroon, in onz~e provincien, deal van hat Burgon+disch k, enz, zijn be taalthestaniden nooit volkornen norm.alal geweest . Het hevigsl woedide de taaldw'ang° tijIens

rif

hat Fransch bewind, dat een grooten invloed uitoefend op

de leiders van de omwenteling v' an 1830 . Deze voerde tegen de Vlamingen den hevigsten taaldw~ang in .

Nu zooveex over vrijheid gesprk iken wordt, en de Vei •-

haeghe' en P'asseleck's hun wiero!ok branden in hat v ;at an de vrij'h'eid en neerb!uigen vo~or de Gi ondw~et, als( een j aid voor

e Arke idles Verhonids, past het eens to h'erinneren pan

zekene uitlatingen an Rogi~er :

1e in een brief aan Raikens, minister van Justitie : (( Do eerste beginsel'en van een goad beh'eer zlj'n g ;esleund

opt hat uitsluitend gebruik an blijkend

eene taal, en hat is klaar-

;at ~die taal ier Belgen hit Fiiansch moat zij'u . Om

bot ldien uitslag to geraken is hat noodig, dat wile bu,rger-

lijke en militaire betrekkingen aa!n Walen en Liuxemburgers e~geven 1v~oi den. Zoo zullen de Vlamingen tij~delijk

beroof d van de v+oordeelen aan die am'bten verb(onden r verglicht worden hat Fransch to leeren, en men zal zoo stilaan h~et ~Germ'aansch elemient in $elgie verWetigen .

M . 'Fris erkent de eehtheid van den brief.

M . Leonard

W'illems is geneigd hem aan Gendebien toe to sehrijven. 'je in een brief aan Lbrd Palmersto!n : De pogingen van onze Regeering

moeten strekken

trot

de verni~etiging van ode Viaam'sche taa,l, omi do vereeniging van 'Belgie met ons groot vaderland Fi ankrijk voor to bereiden ~ . (Discallies, Ch, Rogier, III, hi. 36 a b{ety ist de echtheid 'van dien brier' niet} . Hoe die stelregelen tioegepas t werden bew ij~~eln statis~tie-

ken vroeger door Didaskalo~s, H . Meert en anderen opgemaakt .

Dr ang `wor!dt pop den Vlaming ui tgeoe end :

2.

1.

Door 'de besturen an den Staat ; Door de rechterlijke m!acht . Overal is de magistraii

3.

Door Je ' militaime n%acht ;

een werktuig v! an verfransching ;

1 36

4.

5.

Door gouverneurs, vale burger meesters ; Door hioogleeraa.rs op studenten ;

6 . Door rij ken op armen, Hj ke kianten op klei nhandeiaars.

N,aasl den dwang, door de Staatsm'achten in den zin van

de verfransching, bestiaat de dw.ang door de Staten in d Staat : door de economische inrichtingen : Door het gmote bankzen ; Door die

roote venrzeke~ringsmaatsch,appij~en

Door ode machtige naamlooze vennootsch~appen, de gro-to J andelshuizen, ode m;aatschlapp~ij~en wa!araan Limburgsche m'ijnen vergund werid~n, door he t grin+ot'e f abriekswezein, met andere 'wo~orden dwang door h~et geld .

W'anneer zoovelen dus n'aar h ;et Fransch verlangen is

hett niet omdat z'ij' )aet genie bewonderen, van den Fransch

schrijvers, m!aar 'o~m~dat z'ij poor de keuze gedwongen warden : tt Fransch to leeren of droog brood, Fransch` b~f geene plaats, Fransch of veel inooeilijkheden » .

Drat is de harde

waarheid, en in den dwang staan zij' steeds vooraan die den mold vol h~eb~ien met het wood « vrijiheiid » . D+e eeu,w'igd esehfieid~enis Mayn de dlieven, die ~het t~ H'oudt d~ein thief ! roepen .

De vrij ;heid, waarvan die heeren droomen, is de indivi-

dualistische vrijhei~d, die n an den sterkste toel'aat glen zwakkere onider de 'knie' le houden . De voorlief de van menig Vlaming voor bet Fransch beef t met een idyllisch schoonheidsgevoel niets' gemeens . NieL

om dichters of geleer~de~n to lezen, mtaai em in even hestuur, op het parket, in even bank to geraken, em

aan

T . den

opziener, of den prokur, cur, of beheerder X . . ., of lankier

Y . . . to beh';agen, voelen ouders, em de toekomst van ,banns

zoom bekommerd, zeer weinig v or bun eigen taal, en zijn w j getuigen van dit 'zoo treurig feit,, 'dat velen beschaam+~ zijn over hun'ne Vlaanlsche

taal

en hun Vlaiamsch- of

Vlaa nsch,gezind-zijn niet durum belijden . Veet wordt daar--

-door in stilte door menig Vlaming gelerlen . Dc 'besprekingen over V1aan~deren's tweetaligheid in hot verle~den of hot heden zijn toch van, geen all~esbeheterschenad belong Zeus gal moest men ja » a.ntwoorden op de vragen : 1 . Was Vlaanderen tweetia.lig? 2 Is Vlaanderen tweetalig? idan is or flog een andere vraiag welke men in dit eval zou nioeten stellen 3. Moot V1~aanderen twee~tal ig b1 ij yen ? lk versta dte vrai,g in dien zin : Behoirt het dot een 'deel van Vlaanderen de tiaal van het yolk versmaadt en onwa .radig aehi voor gerechtszaal, hoogeschbol, salon, Benz . Dnn .antwoord ik Zelfs al was Vlaianderen tweetalig gewcest, at was Vlaiaderen het nil flog, don is (tat geene reden ~opdat het dit :ioii blijven . \Vat verkeend is kan in het felt alleen, d :at het hcstond of l estjaat, geene voldoende rechtvaardiging vinden . Het is een onheil voor een yolk als zij ne hoogerc stanHden zij 'e tool versmaden en zich afzonderen in middeleeuwsehe kasteeleenzaamheid of ivoren torens . Dergelijke dienstw altering mag door den Stoat niet in de hand gewerkt worden . wie zich aan zijn p'lieht jegens de gemeenschap ontirekt mag niet vragen, dat die gemeenschnp 1ien,' ,laartoe de middei+en bzgrgt, \Toor persoonlij ke voorkeur of grill en beta l e - ieder zei f ; wane het is iiog zoo'n kapitale verwnrring welke thans b1j onzo tegenstrevers heerscht : do verwarring tussehen eigen= bela «g, eigen voorkeur, en recht . (" De Stand aard ,,, 12 Dec . 1922).

1 38

EEN LEVENSBELANG VOOR OS VO tK In Belgie, wa,ar `'laamschsprekenden en Fra~nschspreken~ den ongeveer gelijk in aantal zijn, beschikt` de Stoat over twee Hoogescholen : eene in Wallonie to Lui~k, cane in Vlaanderen to Gent . Aan beide hoogeseholen werd, behalve voor weinige leergangen, ide Fransche talal als onderwijstaal uitge~roepen .. Dot is acne onrechtva~ardigheid, waaraan thans can erode moet gesteld wden . Voor iedere taalgroep in BelgiEi, hare cigen hoogeschool ! D'at eischt de gelij'kheid! Dat eischt de rechtvaar{digheid . Drat vraagt ons Vlaia'm'sehe belong. ;en yolk, dot in zijn tool getroffen words, is verminkt . En het lijdt in zijnne taal wanneer voor die ta~al de poorten van het hooger onderwijs gesloten blijven . Wie bewonderde xiouit longs onze banen of in onze al to zeldz;ame bosscheil -een reuzeneik, zwaar van lommer en jaren, krachtig ail kloek het h~oo~fid biedend aan dee woeste stormen? loch als de ruwe bijl of de bliksem zijne schors scheurt draagt de boom den flood in zijn wezen . Hij lijdt, en vergaat langzaam . Vat voor den boom de schiars is, flat is voor Even yolk zijne tool : schild tegen den doted, band varic al zijne levenskrachten . Weike meusch, die het hart op ode reehte plants draagt, k,an k ngevoeli,g blijven v-aor die moedertaal, voor de 'halal wan bet vaderland . I)e moe+dertaal is de ta!al van den eers ten groet aan pie meest heminde wezens op aarVd, de ta!al van hun laatste vaarwel . Ire landslaal is hat museum van den heldenmoed~ an den schoonheidszin, van de lieMe 'der ~raderen . Heilig zijn moelertaal en landst,ala1 als ale begrippen : iaal, inoeder, land . 'Vie zal o~oil toelaten flat vulge h'ande, schenden do kast'39

jes, waarin relikwieen van onze dierbraren bewaard wot'den . 0 Vlaming, zijt gij niet schuldig aan groove onversehilligheid jegens het pond, ons door de vaderen ~erhand gesteld ? Hebb~en de spinnen hares netten niet geweven in Diet h~i-

ligd~oni van het vo~orgeslacht?

Woekert het onkruid niet Op omen akk'er? Ve~eJ hebt

gelezen van vroegere helden, door Conscience verhe~erlijkt, en bij menig stan~dbeeld hebt gij den Vlaamschen Lie~euw gezongen.

M,alar uwe hoogesch~olen, uwe colleges en middelbarea

schol~en h~ebt gij' Fransch gelaten . Gij 'hebt betaal~d veer de ontalarding, veer de geesMijke verminking uwer zc nen en uweir doehters .

Gij zij t liewer open van Frainkrijk dean inenschen vaa

Vlaande~ren gew~ariden .

Uwe ~dichters, uwe roiii~ansehrijvers, uwe reclena ;.ars h~ebben a dot honderden malen herhaald . Duizenden hebben het begrepen . Maar slot is niet vol'cioende .

Allen moeten bet verstaan : de hoogsten yen de nederigs[en, de denkers en de arbeiders, de landbouwer achter zijn ploeg, de wever ach'ter zijn getouw, de wink~lier achter zijne lade : Het ;hart van let yolk

de geese van bet yolk

zijne eigenwaarde en zijn trots,

zijn mood en zijn belong roepen

K

Vlaanlsch in Vlalanderen >>

en opdat Vlaanderen Vlaamsch worde meet bet onderwijs

van hog tot laag Vl'aamsc,h zijn .

Hetz~elfde sap meet ~den boom doors troomen var het la .t-

ste wortelvezeltje tat a~an de kruin . De nederigste onzer m,ensehen heeft daarbij belong . HiJ die zelf near de Hoogeschoi niet galat, zendt er Inlssc4 ien

140

zijn zo+on, of kioimt dagelijks in betrekking met menschen, die ter Hoioge~sch+o~o1 waren : met den dokter, deb advokaat, den

notaris, den vrederechter, den ingenieur, den bnkier . Heeft

in het lioh~aam het kleinste aJ lertje ei gene+n b+e1ang hij flat haet blood van het hart zou gezionid zijn?

En p+ompt in hare keuken het vlij tig huis'moedertje niet

van hot water flat fangs talrijke omwegen komt van v'er in do hoogte ? Daait het kicinste wi~eltj+e in de fabriek niet melds

net

het groote jachtwiel, en staiat niet alles stil als flit laatste zijn draaien staakt?

at spreekt men al niet van gezond water? Hope graaf't men l+ei+dingen om het to brengen van h ;oid~erden kilometers ver uit het gezon+d h ogland naar verre, afgelegen gohucshten .

En; moest iemiand da!arbioven de hron vergif tigen, zou flan de flood niet overal omvl~oeien ?

Aldus is voor Vlaanidieren hot water vian ho+ogere beschaving geen 7alig doopsel, moat een o zaak an vervreemding geworden,
yen » zong Gezelle. Iet ho~o~ger onder'wij+s was Fransch', dus ahes, Wat uit flit hooger bnder;wij's v~oortvloei1cle, alles wat naar flit ooger

onderwij~s l+eidde, nalles wat inet flit hooge onderwijs in verband stond . Do gene~eshieier denkt, spreekt, sohrij'ft 'over 'zijn yak in hket Fransch of in minder goed Vlaamsch' .

De ~advocaat spreekt in het Fransch of in minder hoed

Vlaamsch'. Do rechter spreekt zijn vonnissen uit in hot Fransch bf in vertaald Vlaamsch .

Die hesturen schrij'ven in hot Fransch of in verfranscht

Vlaamsch .

De ingenieur maakt zijlne ve+rsiagen in hot Fransch . Hot geldwezen, die handel, de verzekerin en zijn Fransch . I4'

Bijna alle boeken . voordrachten, tijdschriften zijn in hot Fransch . En wie Fransch- ankundig is blij f t een sukkelaar, moot zwaar work verrichten voor weinig loon : In~oet de oogsten nla ;aien, da~alt de koolmijnei in, staat lahlgs de banen steetlen in den grond to strrnpen, laadt en, lost of trckt de schQpen . Groote hoeveelh~e~i~d minder hetaald wierk put d~ krach ten van glen min~der~ontwikke1'de nit . De Vlaanlsche taal werd uitgescholden en ode Fra,nsche opgehemeld . Bet Vlaamscl :-zijn als een one~er naingerek1end, of als +ongeluk Despot . Ell ho~onlachend schertste menigeen : Zou de Vlaming tot een lager ras behooren? > . Neon, inaar men had hens tie vleugelen afgesneden boon men zijn taal afk'nipte . Wie heeft nooit gezien hoe wreedaardig kinders soms~ met arme v;liegjes kunnen handelen, hoe zij' daze de vldrkjes afrukken? \Viat is nog hot levee flier vleug~ellooze diertjes? Een droevig kruipen Tangs den Frond . Som~ hogen zij ziuch nag even rip to richten . . . Inaar do vleugels ontbreken. Hat diertje stierf niet dadelij'k', m,aar zljn teven is zoo treurig als de Goad, Zoo weed met ons yolk gehandeld . . . inaar heat voel zijn vleugels weder groeien, en hot bereidt zich voor tat de hoogere vlucht . wiat hot eons kon getuigen : zijn belforten en kerktare ns~ zijn dij ken en zijn bbloeiende akkers, zij'ne meesters tukkeia in ;alle Inusea der werel~d, do liederen van zijn di~chters . Flat is stork en gezond van lichaam, kan werken, zaien, ploegen gals niet eeii . Het vra'agt alleen normale ontwikkeling, passend onlderwijs . Het eischt wat alle volken bezittan, oak kleinere, met minder bekende talon : zijn eigen Hoogeschool, bolwerk van eigen hestaan, klokkeloren van eigen grootheid, (" Het Algemeen Weekblad ,,, le Jaarg . Nr 1, 1922), 142

GEBROKLN EE HEID IN DE ®NTWIKKELIN G Een hooger en middelbaar onderwijts In een aiidere teal dan in de mbedertaal, naast een lager oclderwij's ill die moedertaal, verbreekt die eenh~eid in die oulwikkeling, is een hinderpaal voor snelle vorderingen van de I eerlingen. i s een oorza ak van tijtdverlies en v~a'n kos ten . Het zou onzin zijn, in de lagere schojo~l de moedertaal door een vreem~de taal to vervangen : de uitslagen, zouden elle ndig zijn . In de Brusselsche scholen ziet men daarvan de bedroevende gevolgen . Neen, ~die eenh~eid moet ge'bracht worden ldoor het „ vervlaamschen » van middelbaar en h'ooger on'derwij s . Het bnderricht en de opvoeaing van het kind be~ginnen op moe~ders scho~ot, in den huiskring biji vacler, zusjes en broertjes . D+eze leeren aan het kind de eerst~ woor~d'en en zak~~n aan, wandelen met hem in huffs, tuin, tot a an dorp of stall, leeren hem al vroeg kunstjes en fabeltjes, nefenen zij'n geheugen en zijln begrip . Zoodra h~et kindd ter sch+ale gaat, werkt, indi~en de schooltaal de huistalal is, ile onderwijzer me~ de ouders made . Is cte schooltaal eene anidere dan de huistraal, flan verliest het kind de vruch'ten van j aren inspanning to huffs . Het wordt, zoolals Jan Van Beers drat kernachtig uitdrukte, opnieu«- in de Fra!nsche wieg gelegd. . L~aten vvij ech,ter aan~nemen, dlat in de lagere school de onderwij~sta,al fde m'oedertalal is . Er ko~:nt een tijd flat de ouders, indien h,un z~oontje funk studeert, trots voelen urn het to laten vo~artstudeeren, en dat ze vinden, zooms in liet oude 'rolksliedje Ons zoontje lreert zoo f jn, Hij zal pastoor, doctoor of raladsman zijn . ¶43

rootmoeder heeft met hoogmoekl de schrijfbaekjes vain den kleine na,gezieri . Hij' sch 'ij'ft als een schoolmeester .

Men heeft de winsten uit de vorige jaren nageteld « Ja, 't zal w~el gaan, Onze jongen ga ;at voortstudeeren . . . Och wat al draom~en +dratagt hij in zijn boekentasch made! . . . Dpch . . . in w'elke klas zal de leerling opgenomen widen? D e overste heef t den kleine wear ondervraagd :

Hij is

knap in alle vakken, Celt vlug, kent m!aten en rneietkunde

is thuis in de aardrij'kskunde, kept zijn Vlaam'sch . . . maa h;apert vo~or het Fransch . Hiji zou in de z~esde Latij'nsche

klasse kunneln opgenomen wiorden . . . k+och' char zeal hij' niet ,kunnt~n volgen, nibs,

behalve een t vegetal vakken w+ordt

door mitdd'el van het Fransch' ~nderwezen. Die ,jongen zal ntg een paar jaren in de voorber~eidende kiassen kunnen doorba°enngen, wnar hij' niets nieuw's bijleeren zal, maar de l egrippen, welke hij reeds bezit, in eie'ne andere taal, 'tan de zijn, z'al leeren uitdrukkeln .

Bijleeren z.al h'ij mots anders dann worden . Hij zal niet beter kunneln tellen, mats m'e+er kennen v de wereld . Ja, zegt de Overste, wij kunn~n het nieiI veranderen :

wij

bk rei-

den onze leerlingen voor tat de Hoggesch'o!ol, char is alles Fransch, wij moe~ten dus oak hot Fra!nsch, gebruiken . Terwijl de jon,ge w!aa1 zonder onderhreking van lagere

school naar middelbare school overgalat ver Best de jonge

Vlaming, die eerie goede lagere school volgde, twee Lot lri~e

jaar iiengevolge van bet verfilanscht middelbaar onderwij's,

treedt hij dus twee tot drie 'jaar' late hef werkelijk leven in. Ook ils hij dan in de Latijtnsche kl!assen aankomt blij'tt

de Vla'amsche jon,gen lijden van het gebruik de Fransche ta.al, die voor hem, altijid voor een deal, ecu oneigen taal blij'f"t .

De eenhei+d tuss hen de. taal thuis en - de taal in do school

is gebroken, de taal van bet v erstand verschilt vann ilezFe van

hit gemo l. F.en heal aantal zaken zal de leerling steeds gemakkelij144

ker in hat Vlm'sch kunnen noem'en . Voopr eon .ander deal za1 hat Franschie wooed hem' voor rrdern geest staan, vender dat hij' beet echter bo1komen b~egrijpen z'al, wet za1 mien hem roemen 'en ze~ggen z

K Hij 'kent zijn Fransch a l even go~ed~' als zijn Vlaamsch!,~ . . Èilaas hater Dot is wear . . . in zekeren zin : even gored

zou mien ze~ggen :

K

even 'slech't », Zijà Vlaa ;m'sch; is z~ondea

kroon yen zijn Fransch is iionder vortel . In pleats v'an~ tweeta.lig zou men onze kinderen hater : ' ~t geentahg » hee~en f « halftalig » . "Twee halve tialen zijn ~echter al evenmin gelijk

aan « eerie » ta;al, gals twee }ialve hoomeni aan °en boom .

troiessor Schicks uit ide Leuvensehe Hoogesch'ool, disci

seen Vlaamschgezinde is, erkende : « Het-te-paard`-rijden van

bet Onderwij's pop twee talon beef t zulke dro~eve gevolgen dat men niet nalaten zal zich oaf to vra ;gen of bet niet hater ware beslist uitsluitend Vlaaamsche hum'aniora in to voeren » .

Onvoldoende kennis van bet Fransch, oinvold~oende ken-

nis van bet Nederlandsch ziedalar bet kenmer1 van ens on Ierwijs » . H~et spreek- en sch~rij'f~ermiogen, oo~k bet die~nkver~rrL~o~gem

van iden jongen Vlaming moat daaronder hjden. Hij aarzelt als hij spreektr aarzelt lals hij schilj'f t . Zijne taal Is~ arm, flood, kleurloos, daf, mist schitteri~ng en gloed,is eon m'en-

geling van Vlaamsch met Frlansch 'en van Fransch met hear op. Op mondelinge ondervragingen ken h'iji zijne kennis nie~t verkoopen ; met meer kennis bereikt hij' minder : om'dat hij

fiat praten ken .

En ~dat duurt, dwarf zoo voort na de middelbare school,

in de Hoogeschool . De student blij'f t ads nade~elen ondergaan

van onderwijs i :n eerie '1aal, Idie niel zijne gewone omg'angs-

taal is . Vlaamsche en Fransche woorden en, uitdrukkingen liggen d~oore en in eon 'ardelooz en warbose~l i n d e d~oos j es erh

schuifjes van zijn geheugen . Die 'teal v! an zijn onderw'ij s is

nieI de teal van zijn levee, en in zijn leven heeft J ij' aan-

D .-IV-' 0

'45

hOudend +eene an+d~ere ta!al nood .ig d'an die waari~n hAl oat ~zen wed. I e viervl'aam~sching vran ons hooger o de;rwijs zeal v+o r de ~jeugd van V1,aanderdn het opg!a ;an naar hooger keannis versnellen, vergeniakkelijketn, klovien, en afgronden (werr-b uggen, `~elke nu ide ban ` elemmeren, eenheid bfrengen in w+att th ans ge` Token ligt. Nu; lij'ken de o'pvaedin,g en h,et onderwij s in Vlaanderen to veel yap afgebroken zuilen,, welke wij' op m~enig kerkhof zien . Wfij eisch~en in Vlaaxideren voltooiide z'uilen idi€ den tem'pel vi an +onze gr otheid stevig dragen kunnen eu nooit wa 1kehen noch begeven, (" Het Algemeen Weekblad ,,, 1 e Jaarg . Nr 2, 1922) .

ONZE GEBROKEN "YOLKSEENHEID Wiat ' n dunk zou ieni and hebbCn van een bouwmees te4 die, bij, het optrekken v ; an een Moning;, er niet voor zo~rgen zou dat de verschillende verdiepin,gen meet elk'aar verbonden zij'nfl doer trappen ; zloodat de b~ewouers one, van d~ benedenverldieping naa r de hoogere pop to gaan; of in den kelder to d;alen hunne toevlucht z~ouiden inoeten nemien tot enge ladders bf uitg!e Morpen touw'en, n ie~der stijger~ of dalen een t alsbrekerij zijn zou? En he b~desnkelij'ker z~au Ua~n flog d~ toestand w'orden, indien in de ladders de sporFen vern lmd, of de touw'en tot vezels verpulverd waren2 Ztoowel in Ide boven- ais in ;de benddenverdi~epingen zou men het erg vervelend en Ondragelijk vinden ; en v~oorzeker zou de naani van den bou 'meester fiat in de dankbare hierinnering van eigenaars ~n humtlers gebeiteld wor~den . .WiaIf zou men denken over een brandweerleider, die wed hezOrgd is om de 'w'erking Van p~am'pe~n ; en Barmen
lijk genomen, rnaar iiooit inzag of die bij elkaar hoorden ; of over den spoo!rwegbestuurder, die bij de keuze vann de 1ocomotieven met 'de spoorwij~dte ge~ene ' rekening ho,udt? Reeds `denkt menig lezer dat irk gevaarlij k ' aan het fanbazeeren hen . Welnu, ik meet bekennen dat op stoffelij'k gebied de door miT bedoelde pers~onen ondenkbiaar zijn . . . doich op 't gebied van fden geest zie i+k erven dwiaze menschen over h'et lot van pans dierba,ar Viaamscl~e v~olk beschikk~n . In Vlaanderen beleven wij' het, dat geleerdheid op zulke gen~,akkelijke trappers v; an een zelfde ta'al, die alle verdiepingen van het yolk ongeahinhierd in batrekking 1 e igen, mioedwillig doorgeza'agd e ~afgebroken worden . Wie Van hoyen naar beneden wil, wie van beneden n'aar bcwen verlang,t, meet glijden ez spartelen of klauteren langs de vermolmde ladder of bet uitgevezeld t~ouw' an cone v'erschillende taal . In Vlaandere'n vloeien de 'stroomen van frissche ~igen ontwikkeling en zijn r funk werkende pompen, kn'aar de verbin~dingsdar'mein ontbrreken. Die lacom~otieven an de 'beschaving zij'n op de sp~oorstaven niet berekend. In Vlaanderen beleven wij' het, dat de geleerdheid op, zulk~ wijze , erkregen wordt dat de ge~leerden allergem'akk 1ijkst in hetrekking komen met Walen, Franschen, Franschsprekende Zwitsers, Kan'adeezen, m,'aar een slot op den mend voelen als zij tegenover ;burs eigen Vla'amsche v~alk staan . Zij" zijn uit Vlaanderen gesproten en kunnien het minst Vlaand,eren dienen . De wortel gro'eit uit het eigen land : lomnier en vruebten, bloemen 'en zaad va11 n buiten eigen land . De dokter heeft Vlaamsclie patienten, zou moeten VZ'aamsche lessen kunnen geven over violksgezon~dheid, verpleginig, kinderzarg. Dnze Vla;amschc mbeders zou hIj1 im eten leeren `pat zij to doers hebben opdat er in Vla,'anderen watt minder kruisj es zouden sta'an boven graven van kindertj es op on'47

ze kerkhuven. Zijn sociale rol, zijn optred~n in bestuursz; ken gals schoolarts, als !arts an nl~aatschappelijkt inriichtingen, groeit met den dag . wil h'ij als Vlaming optreden in spreekkamer, bij gerechtelij onderzoek, in voordrachtzaal of schoollokaal, dan m!oef hij' °zich eerst opnieu'w opleiden 'als Vlaming .

aL

De « rechter '> moet oordeelen over Vlamingen, in zaken van 'Vlamingen, met stukken van Vl'amingen uitgaande, iaar getuigenissen, van Vlamingen. Wetten legg~en hem in een died van zijn taak het gebruik v!an de taal der 'Vlamingen op . Ook zijne wetensebap en zijne wetensch'appelijke taal zijn Fransch evenals die van griffiers, en gere'chtelijke be~am1ten vane alien acrd, die met het gerecht verbonden zijn : !advooaten, pleitbezorgers, deurw'aard'ers, n~otarisse!n . 'en gevolge van de uitbreiding an arbeidswetgeving, sociale wetgeving, van het optreden van werklie~den in gemeente-, provincieraden en in 's lands Kamer, is heat eene vereischte, dat meer rechtsbegrippen bekend Taken bijl de massa . War zijn ode arbeiders echter in den grooten oogst? Worden onze ingenieurs ~apg,eleid om een gesprek, les, woordracht, handboekjes', vlugschrirten den geest van arbeiders, landbouwers, Vlaamsche burgers to 'ontwikkelein4 !am Vlaamsche vakscholen to leiden, nom den! arbeid "te ver~ delen, to veraange~namen, om' den lust lichter en de uitstagen vruchtbaarder to niaken? Worden onze ingenieurs derwij'ze 'onderwezen dat zij' Lintburg voor Vlaanderen en het Vlaamsche yolk kunnen lie-

houden? Vindt mien hi Vlaanderen voldoende krachtexi \roor VLaa ache Hoogescholen van den arbeid ? Zien wij niet hoe menig hooger ontwikkelde onwillig is one voor zijn Vlaamsche yolk jets to doen, o`mdat liij diens taai niet kept? Moeten wij niet met droet'heid vaststellen hoe `tai jke welwillend~e bezitters van aardsch+e goedere
mnzachtig zijn em jets

14$

alders 'aan heI Vlaamsche yolk to

gev~en idan stoffelijke giften ; geld, brood, kleederen, v~oor het

lichaam, tha!ar hoe zij hunne zielen in die zie;1en der Vtamingen niet ku'nnen overstorten in hoschavend N~eiderlalndsch?

Be lichamelijke werken van blar'mhartigheid 'ku'nnen ziji verrichten, maar tot de veel-hooger sGaande geestelijke zijn zij

ongeschikt . De Vlaamsche onw~etend~en kunnen zij' ni'et onderw'ijz~en, ode Via' msch~e hedroeMen nie~t verfro~osien, hloemp-

jes van schoonheid brengen zij niet op ho'oge volderkamertjes, en den honing van het zoete wioiord kunnen zij niet laten neerdruppelen o nung.

h~et dagelijksch

broodan

den Vta-

Er is in alle v~olkslagen hood aan waarheidkennern en sch~o~onheid.szin . Die i ioiod hebben zij~n vele'n . Dies helpen < willen » minder . Dire h~elp~en << kunnen » weinigen . l-let onderwijs verlamlde het verm~ogen *n den Vlaming om Vlaa .msch, to zijn . In Vlaa'nderen moeten wa'arhei~d en schoanheiid V1aamsch spreken, o1 het yolk ziet ze ni~et, vat zee niet . Zij' miog,en in Been geniorste valen gehut en gegoten worden .

Slechte talal misvormt scJaoone gedachten, zotolals slechte~ s~piegels het schoonste gel~aat beispottelij'k d+oen voorkomein . Die

nieuwe tijiden, w+elke a'a,n ode ary ei+tiers sneer rusturen b(ez~org,en, leggen a,an lien, die het geluk hebhen . geleerd to zij'n, zwaardere verpliehtingen clan ooit =gyp . 1oor 's yolks edele

ontwikkeling en rein vermaak te zorgen . Wie spreken kan, spreke nu meet dan vroeger . Wie schrijven kan, schrijve hater da'n ooi~t. Deer ?dan in hat varleden moat hij dire onderwijzen kany order haet yolk ga,an . D+e e,enh~ei~d ~der zielen

moe' hate uiting vinden in de eenheid van ode taal . Wleg met ado geestelijke w~aekeraars dire, eenz~aam lezend en schrijvend, hunne ziolders volstapele na~et ;gratin van ke'nnis, terwijl in d~ s te~eg j es honderden 0 de kruimeltjes moeten worstelen .

Not m~oet er een l arel de Goede kiomen, die de voorraad-

kam{er's openste~lt, den graanstapel naar recht en har nhar-

tigh eid verdeci l . zoodai ieder cle streng-nocsdige kennis verkrij~gen zou. Vervlaamschin ;g van ons hooger onderwij's in Vlaand n moet ons stilaan br+engen trot eenhei+d van taal in Vlaanderen, tot gemakkelijker betrekkingan tussche~n wetenden yen onwetenden, tusschen den mood die spreekt ~n ht or dat boom . tussehen die hand die schenkt en de hand die ontvangt . ("

Hef A1gemeen Weekblad ,,, 1e Jaarg . Nr ,`3, !922).

HET `'LAAMSCH HOOGER ONDERWIJS EN DE LANDBOUWERS let +oprichten van- even Vl~aamsche Staatslandb~ouwhaogeschool to Gent krachtens cen Knninklijk Besluit wan 20 Met 1920, tier uitvoering van to wet v( an 15 November 1919 is Gene van de zeldz!ame overwi'nnsngenn waarover w'ij', Vlamingen, ions sedert den w!apenstilstand nloge~n verh~eugecn. Ret heeft dus negentig jaar geduur{d eer die Vlami~ngen in eigen iaal dit onderricht bekv~amen, en noehtans was Vlalamsch-B~elgie de ()ver'wegende flatter in de Belgisch;e l dbouwhuishouding . 1)Ie Via~amsche gewesten zijn de `-ruchtba!arste, ~i,aar l gen zich het gr+o+otste getal menschen op den landbOuw toe . Die heteekenis van den hay dbou'w in Belgie weed tijdens de brespreking van de hegrooting vi an het Iinistetie van L~andbc uw ui tstekend in het licht ges Geld Men schat slat in dns land 1 .102L000 personen aan den liandhouw werken, alai ode melknij'vei heid 9 rnilliaeu frank boven de kolennijverheid staat . Voor den oorkg brachL dee hioenderteelt bijnia evenveel op als onze metaaalnijverhleid . Dc verslaggeve~ • in den Senaat oordee~lt dai' hei bests wa1 50

pen om aan onzen landbbuw c1e overwinning in den, wereld~strijd to bezorgen is die 1 a it d b o u w{ w e t e n s e h ,a p o p b e k w a m e w ij z e t o e g e p s, t . << Daartoe is het noodig,y, zegt hij, fiat de j onge lied en, die zich tot den 1'a udbioluw bestemmen en die hoogere studie'n w~enschen to doer, zich zouden kunnen wenden tot eea on'derwijsgesticht ,pat hun n weldoend en passend oniderwij's verstrekt n . Voor glen Vlaamschen landhouwer k'an alleen Vlaamsch, onderwijs passend zij'n . En loch wer l hij da ;arva n gedurende negentig j aar berood fl . Het eenig staatsiandbouwgestichl was tei t emb1oers go" legen . Het hranseh vc~as er` ide dnderw!ij'staal. Vooral met Wa i1sche toestanden wend reke!nin ;g gehouden . ~hoogleerala.rs waren walen . Bij!na geen Vlamingen studeer!den, er . Het l~andbbuwgesticht laan de k'athOlieke HoogeschOol to Leuven is bijn'a uitsluitenld rlansch . De Veeiartsenijschool to Kureghem is Frans;ch . Veer de Vlamingen hrlachten al die sch~aien geen voldoende wetenschappelijk en sociaal nut merle . Aan Vh am the lmhdbouwers k~nhde :n zij eeue InlicMingen verstrekken . 'n Vr+eemlde taal is de koornmaat waaronde=t he licht verstopt w+oridt . Die studenten werden ni e t opgel~eid met h et oog op de taialbehoeften an de Vlaamsahspreike~nde blevolking . wilden zij in het Vlalamsch schrijven of spreken, dan moesten zij beginners met opnieu'w hu ue vakkei in het Nederlandsch to bestudeeren . D!at is hoogst onaangenaam werk, v arvoor velars terugschrikken . F,enigen deden dat ernstig, doc1i a'nderen bekommer;depn zich niet urn stipte, duidelijke aal, en spraken en schreven r *n ar op los . Sums mbest men zich in Vlaamsch-Belgie met minderwaardige, tweede iiangskr~achten tevreden stellen, omdiat de eerste nangieer~aars de taal van ans yolk niet konden epreken. t'

I5I

Bitter was Mlac-Leod's klacht ;

« Men staat versto Jd a1~I

men ziet, welke onbed'uid~e'n!de getuigsc melon Jv Un

''lien, die somS W&

'nn'auv~keurigheden en ' verou~derde begrippei,,

onder de lanidbouw'ers w!ard~n ve~rspreid . Men is ook dip

beidroefid 'als men ziet wielke ~onblekw'amie leeraars in fig geval voor de l'a'ndb~au'wers hot w xwd' voere'n » .

me-

Die ouide w j'zen om den gro~n!d t€ bebbuwen zijn ontoereikend iewiorlden . In Aden hlar~den strijld on1i heat 1ev~enn welke tans yonder de lia'nden wnrdt gelewerId, behho~ort de zegepraal

aan den knapsten, aan ten geleerdsten, die tevens de vlij~tigste is .

Veel, allerbeste producten to verkrijgen, op zoom kleine

uitgestrektheid als n aar' m'ogelij'k is, is do eisch voor den lan!dbouw. Veel voortbrengen, tot h~et maximum

voortbreingen ~, is

de kreet van Sen!atar Lineage, verslaggever avert de hegrooting van llanidbouW. Wanneer men zoov~ ie onzer 1'andbouwers

kIc eg eon,

senator, ziet uitwijken naar Lotharingen, Picardie, Beauce, N'or~mandie ; wanneer men verneemt, dat s~edert den wiapenstilstand 150,000 Belgen hun vaderland hebben verlaten em

naar Frankrijk uit to wvijkei, moeten dan degenen,, lie over onze levenskrac1fl n to waken .ebiien, goon gevo~el van angst gewaar `woiden wvianneer zij zaoveel brave li'eden* voor altij!d zien vertrekken .

Eila;as, wij hebb!en niet to veel Ianidblouwers, er liggen nog

100,000 h,ectaren hra'akland, die van hot gro+o~tste hel'ang kticlnen zijin veer de beveorr~a!ding an he land » . Vaders erv!aring is niet vol~dio'cnde voor den neon !

Nieuwe ontdekkinge'n yap h'et gebied van de scheikunde,

van pl;antenkunde en plantenzie~kten, van veeteelt en we zieikten moeten vo~lstre~kt bekelnd gem'aakt w!orden pop eene pr!actisch;e w'ijze ~a'an hot grootst-m~ogelijk ge!t ;al menschen,f

zoddra v!ol~doende z~ekerheid verkregen wb~r~dt . We hot noo-

dige niet wee~t, rboert ach'teruit, !al w'a hij' taxi, volhaoudend 1 52

en w~erkzaam. Spierenarl, eid kan gee~steskracht steunen ix b

niet vervangen . W;at a1 w'insten zou meer kennis ointrent

v~reideling i1er planters, Tder gewrass'en aan de landbouwers bezorgen Wat is er geld to winners meet eene ;m~o~ote bk emseort, met fijn ~oiosft, met een gezochte groentes~oiort ! Wat a ;l schnde richt sums een enkele plantziekte iaan,

w'elke door kennis van warden Eien

voor

het

:afweermiddel zau vermeden

an die talrijke voorbee~lden was de zi~ekte die kort

!den oorlog die boom'ga!ar~den in hfmb~ur aantastte, dO pest ider kriekenboo'm'en . Hoe bitter weld i'nr den provinciera'ald' door ridder van Menten yen graafi van Brchgrave geklaagd

wer de verwoesting van de f ruitbioomen en

rer

ode wetenscha'ppelijke ~achterlijkheid van de hevolking >'(1911) .

Is die ^wetenschappelijke . achterlijkheid flu juist geien gevoig van ide taalvervre~emding tusschen hen die onderwijis moeten geven en hen die h~et volgen, van de intoereikenidbieiid idci' in bet V1a'am'sch geschreven boeken, van die ver-

fransching van hen die hunne medeimenschen zouden kun-

nen ~opleidean yen dit verwaiarloozen, van het Fra~nsch~zijn vann die wetenschlappelijke landbouwtijdschriften, van ahe H~ooge Llandbouw'raden in 'Belgie .

Eien vervlaiamscht onder~wij's is als de weldoende abdijen in de vroegere middeleeuwien : toegankelijk en zegenziaaiepaud., ontgin'nend en vruchtbaarmakend .

Hot verfranscht ondet'w'ijs gelijkt op de burgslotan door

wallen omgeven, met opgeh;aalde bruggeri of h~ooggelegen op een schier ongenaakb~are rots .

Wij besluiten : om to bl~oeien heel t celandbiouw ueten-

schap naodig .

In Vlaiamsch

Belgie

kan ~deze alleen doelniatig verspr+eid

wior~d~en idoor mid~del van de V1aamsche taal .

Dit zal sle~chts natuurlijk, gemakkelij'k en voldoende go-

schie~den wanneer de opleiding Vta'am'sch zijh zeal .

Taalvervreemding is borzaak van verarming ; ontwikkèling, 1 53

bron van stoffelijken weistand . Wetenschappelijk vnderw'ij~ in de landstaal is gedeelt=elij~k een eeo=nomisch) vraagstuk . Om al a die rede~nen heeft ha otn Ruzettd verdienstelijk w+erk verricht door het oprichten van de Viaamsche LtandbOuwhooge~sch+oo1 . De `begonne~n talak moet echter voltoosid worden : door Vkalamsch veeartsenij'kunidig u-, door V1aamach . ko,on' o nderwijs . Hot Koninklijk Besluit tat dit l~aatstenderwijs inricht bepalalt : € De voerta,al der leergangen wOrdt near ~1e mxxivv ndigheden vain hot onderWij's vias tges to d . . . Fciteiijk is zij het Fransch . Nocht!ans 'iS hot niet uit hei kinderarme W!allonie dat m=~n naar Kongo •u itwijkem zai . of zlal d;aar evenals in hat inoederla ~ de !oestand dusd iig zijn dat de Vlaming het lager, lastig, weinig-bezol1igd werk verricht under het bevel van cen Vtaamschankundige, die wiein1g arbeid tegen veel voordeel ruilt . Arme Vialam!sehe bij~en, lie uw honig aan anderen geet`t l Arme Vlala nsche schiapen, (lie steeds voort de wol l ert voor de bedden der '!andex~en! De Via~amsche landbouwer legge iedere onversehilligheid l opzichte an de V~aanische lwegi'ng af . Dire be` aging beoogt voor hem . v or zijne kinderen eon aangenamer vader=larid, waarin hij ' niet gedurig in m'oeilij kheden komt met 'verf`ransebte seholen, verfrlansehte 1){eSt~ ren, rechtbanken, geld-handels, bankinrichtingen . Hij steune ze met zijn invlaed, zijne stern, zijn geld, met zijne staatkundige en ec onomisehe macht . Hij ' bezorge ons alien een voorspoiediger en schooner Vi~alanderen ~n were raffle 'ont~aardend~e woekerplantein vi an de zielem zijner ki'nders . 'Hij hou~de zOnen en dochters thuis uit de Fransche kostschoien en leere zee voort cerbiedigen en beminnen den heili,gen vadergroind, de therblaxe foal; vain, moeder en gal wt er goads i~ in de oude Vlaaimsche zeden . (" He! Algemeen W eekblad ,,, 1 e Jaarg . Nr 4, 1922). 1 54

DE VLAAMSCHF HOOGESCHOQL EN DE WEDKLIEDEN Voor de werklieden en voor de nationals nij'verheid is,

• gevolge van de o~ntdekkingen pop allerlei ge tied, en van

de wereldcencurrentie, -- vakkennis meer dan ooit eene levensvoorwar le geworden . wie geese vakken'nis bezit verliest veel arbeidskracht door l+angeren, lich~amelijk-zwaarder n ar 'd, en wint tevens weinig . wile verfij'nde vakkennis bezit, bekomt voor minder krEachtverlies een h~ooger loon omdat het voertgebiaehte `verk insgelijks meer ruilwra~a~id'e heft . Opd+at wij zouden kunnen uitvoeren in+aeten onze praduc• bhj' gelijke hoek1anig+hed~n rnxndrer kosten, zelf s w~anneer mere de toltarieven in acht neem't. of, indien ze meer kasten moe n zij evenr~dig degelijker zij'n . << Vorarthrengen » wrar(dt van !alle zijden gerroepen . One net een ~nini'mum van tijld en insplalTnibg het ; maximum to kunnen voortbre~ngen is oplei+ ''ng noo~dig . Leze verkrijgt men in yak- en nijverheidsscholen, door dagelij'kschen omgang met o ;ntwikkel~den, door hezen van boeken, hooren an vo~+rdrachten, met andere woorden doer zelf'studie . wanneer me+n m!aar een oogenblik nadenken wil komt men tot het besluit dat de wakopleiding van den Vlanmsehen werktnan belemmerd wordt door een tekort aan nij verheidsscholen, door onm~ogelijken omgang tusschen ontwikkelden en, min• geleerden, door do zeldzaamheid van boeken en voordrrachte~n . Ontelhare m+alen wend reeds gewez~e~n op hell verschil tussc hen Vla'amsche en Waalsche provincien, tussschen Honegouwen en Oost-Vlaanderen bijvoorbee1d, vioor wlat betrie hot getal v~akseholen .

Eene van de redenen waarom de opricliting daai'van rnoeilijker is in V1anderen dan ¶n Wa11onie~ is de athjwervin van 1eeiaren die bekWam ziji door middel van de Neder1andsche taal onderwijs to geven . Heat gat niet in e ta1 der Vlaamsche werklieden omdat hat Hooger onderwijs aian al onze V1aamsche ingenieurs en andere'n, die onderwij geven moeten n VlaamSche scho1en, eene Fransche opleiding bezorgde . Onder ide vale feiten verinlelden wij er eenige door Dr A. Habets vera;aid in eana re4evoering buff gelegenheid van to 75-jarige jubeileestan an de Lleuvensche FJoogeschoo1 uitgesproken op de plechtige algemeene vergadering der Oud-H'oiogstudentenboinden (1909). Uit zljne rede schrijven wij over <, In de boiorovens zijn slechts twee of drie V1aamsche ingenieurs, de overige zijn Walen . Toen Je kolen ontdekt vserden bezaten wij in Limburg slechts eerie nijverheidsschol to Hasselt met een haudvo1 leerlingen . Op iietzelfde oogenbiik hestonden in Henegouen (Jan . 1007) : 44 nijverheidsscho1en, 10 beroepsscholen, 1 leergangen en Ieerwerkhuizen voor verschi!lende akken en ambac1iten, 43 leergangen voor hnide1sonderwijs, 9 voor 1andbouw, 6,7 huishoudscholen, I technische Hoogeschoo1, 2 'hoogere Jiand1sscbo1en, 1 hoogere nirerheidsscho1 . Deze 'scholen wrd'en door meer 'dan 20 duizend leerlingen 'bezochi . Het gebrek an vakkennis is de zwakke zijkle van onze Vlaam'sche werklieden . Dtaaraan is hat toe to schrijren dt de Viamingen sl'echts goad geoordeeld warden cm grof week te verrich ten, ter1 56

wiji de Walal'sch+e meer geschoolde werkliden d~ beter be-

taaalde posten bekleeden, waar meer technische ' aardigheid vnnr vereischt w+ordt ~ . Dr Habets verhaalt id'an ver,~Ier wat rnoeilij'kheden mien,

ondervond +om V1aamschke!nnende leeraren to vinden en hoe men dararin nom's niet slaagde . Hadde men den leergang in h'et Fransch kunnen geven, jia, dan zou men leeraren gev~onden h'ebb+en,J met de vleet . K

In Limb'urg wior!dt het lager en middethaar yak- en b

roeps~onderwij's, dat wij br~ok~dnio~odig hehben, oonmogelijk,

in-f

dien er niet spoedig gezorgd w!ordt voor technische hooger

orider«ijs in het Vlaamsch p .

D!ezelfde moeilijkhed~en en bleb eften b~esta!a'n Wok in at

+onze Vla!amsche provincie'n . Talrijke V1'aamsch'e sch ijver r vooral L . De Raet, heb~ben over die zaak allergr+indigste werken geschreven.

Het verfranscht beoger onderwij's verhindert den ~o+mgang tusschen ode arbreiders en hen, die, door hun betrekking, hunne begaafdheden, van natuurswege zouden geroepen ziju yam den Vlalamlschen arbekier kennis mode to deelen, hetzij in

do gewone dagelijksche gesprekken, hetzij in studiekringen, in volkswetenschappelijke ,handboeken, vlugschriften, tijd-

schriftartikelen, hetzij in !arbeiidshoogescholen, hoogescho h uitbreidingen, voordrachten op k n .twikkelings~av~onden . En noch,tans iheef t +de farb~ei~der thans meer dan vroeger ge-

legenheid cm zich, zoo h'ij' idat wil, 'te ontwikkelein, : do iarbeidsuren zijn vermin!derd en de vrije tij)d ; nerd ruim~er.

Hij heel t ook meer behoef to aan ontwikkeling, opdat do voortbr+engst weinig of n,iet lijlden z+ou vary de vermindering

van den iarbei~dsduur, en indien de hoeve~elheic jets minder

bedra!agt, de hoedanigheid dit vergoeden zou ;

omd~at hij or betang Nj heeft pop de hoogte+ gehracht tea wb

den van Iarbeidswietgevzng, van handelskennis, van 5ta,athuis~

hondkunde,

kiaar J ij ecu ruirner aa'ndee~l neemt aan lief

beleid van de openbare helangen in parlement, provincie, gemeenteraaad, aan ode rechtspleging in ode arbeadsgerechfen, en meet voorbereid worden trot m dezeggenschap, in het '~edrij

yen optrelden in allerlei arbetiidsra~den ; m'aatschappij'en vaar

arbeisderswOningen en !allerhand~e so~ci'ale 'nieuwe inrichtin-

gen

Vo~or begaafde arbeiderszenen wordt tengevolge van de wet

pop hot fonlds der meest b~egala den d~ ioegang tot de hb~oge-

ocholen verge!mlakkelij kt . De werkm'an k'an dus nie~t meer zeggen • << Ik trek mij de Hoogeschool niet a~an . Noch: ik, noch mij'n zoo n gafan tda'arhieen » . Gansch verkeerd

as hat ook toen in een vlaag van ma-

terialisme een leiider der arbeiders eens uitrie,p

!Etearst = pret, dan eene V1aamsch!e Hoogeschool

-- de

Lalaiusche h!oogeschool zal den prijs van de biefstukken niet idoen ofslaan » . D~alargelaten d.at een yolk nog wat anders noodig beef t dan,

pret yen biefstukken, was de reldenieering verkeerd :, Die Vlaamsch~e 'hoogeschool bezl

wgt ions doctors' in de rechten, in de

geneeskunlde, ingenie~urs, the gemakkelijker het V1!aamschie yolk, den arbeider kunnen onderwijzen in schole :n, met bet gesproken en geschreve~n v~oorad, die dus den Vla,'amschen arbei~der in staat stellen eon menschwaardiger besta'an to

lei~den en het ~no~o!dige to winner om mieer biefstukken to koepen, om 's lands nijverheid to verbeteren en 's lands welvart tee verhoogen .

Vla!am'sche Ho~ogeschoel b~ezargt ors de naodige De Vlaamschkennende ingenieurs, die de werklieden in S taats-, provmcie-, gemeentedienst, in 't Vlaamsch' kunnen aanvoe

ren en leiden . Zoo zullen de misstanden in menig slaatswerkhuis , makkelijker verdwijnen . Mere maakt weleens de opwerping dat in landen met taal-

eenhei~d de .arbeider even veel to lijde'n h'c of t en die sander evenzeer gescheiden zijn als bij ors .

Die bpwerping uit wat elders gebeurt afgeleid is lief afdoende . Wij nioe~ten o~ns afvragen of bij` ans de arbeider niet veel to winnen heeft bij de z~egepralat der Vlaamsc,he beWeging, en of bij ions het baalverscihil de toenadering, de vruchtb+are lam~en,'w;erking van de st~anden niet in den `v~eg s}a.at . En idat schijnt ins onbetwistbaar . Dlaarnm mOeten alien die din arbeider liefhebiben hun baste Idnen opdat ode Vi'aamsche bewreging te~; spaedigste ze-gepralen zau . Wie niet Vlaamscl gezind is kan goon echte, doordenkende democrat zijn . (" Hot Algemeen Weekblad ,,, le Jaarg . Ni' 6, 19221.

DE BURGERIJ VAN i LAANDEREN EN DE VERVLAAI!SCHING VAN HET HOOGER ONDERWJJS Niet minder dan tandbauwers en werklieden hebben de burgers peen ~dringend zedelijk, verstandelijk en stoffelijk belang bij de zegepra'al van de Vlaamsche beweging en vooral bij' de verovering van de verviaamsching van hot hanger onderwij's. Eons doze veroverd, valt de vesting van hot F'ranskilj~onisme in Viaa,msch-Belgie . Die gang van onz+e bewijsvoering is deze~rfde als vroeger : tot viaorspàed in h ;andel en nij'veaheid is de wetensch~ap no~oidig. Tot versprei~ding van ode wetensch~ap op eene algemeene, doelm~atige, gem'akkelijke w'ijze onder alle v~o~lkslage,rr; wordt hot gehruik van de handstaal, dus in Vlaamsch Belgie van hot Vlaarnsdh of hot Nederlaudsch, vereischt . Waar hot onderwijs door middel van eene vre~ern'de t ;aal of door de taal van eene kleine minderheiid gegeven wordt b1ijven veLen van de voordeeleln daarvan vrerstoken . Die lamp vlamt achter deaf glas. DiGhte hagen schei~den de menigte van den '59

turn in wiens midden de boom der wetenschap under hlet gewicht an de vruchten buigt. Die tijd is voorbij dlat een weinigje vlugh'eid } hanidighei, oplettendheid toereikende are.n teat voorspoed in nijberheid en h~anidel . Des bntdekkinge~n op ieder gebii~d, d''a k'nellende eoncurrentie hebben de zwlakkdn o+p menig gebied uit den zadel gelicht . N:aast den eisch naar veel kapitaal stapte even inachfig klc eisch ntaar veel ziakenbeleid . Stet den man die alleen gewo~on is pop eerie z Mare boot lang grachten to varen, nom zijn ,hoof vlan ;akker i'aar schuur to drijven,, a'an het hoof d vlan een reuzenstoomboot en h'ij' z!a1 m:achteleb~ staan : hij kan, in fde sterren 'niet lez~en, kent +de w~etten v'a'n de dampkrach't, de heweging van dean vloed 'niet . Veel w;aarheid is er in ~w~at Sir Norman Loeh'yer teens zeide : tt De hiandel vnlgt de hersens, het verstand H . Duitschiand en Noord-Amerika verstonden dit ui~stekend . Beide landen zijn vol handelssciiolen van iederen graad, In ,Duitschland wordt vooral nadruk gelegd op de st;aath,uishoudkunde en de rechtswetensch'ap . In 191'2' bestonden alleen op gebied v,an hooger under., wijs de Htmidelshooge4schoiol to Aken (1993) ; de 'Hoogeschool to Berliju (19J6) ; de 'H~andelsboogeschoo1 to Keu?en (1931) ; de Akiademie vo+or Handels- en sociale Wetenschappen te Franckfor ann de Main (1901) ; de Hoogeschool to Leipzig (1898) ; de Hoogeschool to Mlannheim (1928), In Amerika, lezen wij in het Versla;;g, van de Com'missie tot verviaamsching der Gentsche Haagescho+ol, dat in 1919 ver~ sch~een, vindt men niet minder dan '5040 handelsscholen van iederen ~ iard met '26 .400 leerlingen ; 67 deter scholen zij`n aan universiteiten verbonden en tellen 8,600 studenten . De i 6o

schiaol an Chicago is een toonbeeld van inrichting en bbij~ salle deskundigen wel bekend. In Belgie hesta.an er Hoogere Handelsschiolen geno~eg zooan Aden Stoat als van vrij'e inrichtingen « doeh hit wiel gansche hanger onder'wijs is Fransch » .

De gevolgen van, die verfransching zij"n Die verfr'ansching van de middelhare handels- en nijrverheidsscholen en an albs leerg'angen in handelswetenschap; yen de moeilij'kheid bij het werven v~aiI l~eeraars voor Vlaan~!M ache leergangen in de handelsvakken . - D~~ gruwelijke vert astering van ante Nederlandsche taal . De kooplieden kennen bijna your geene waren de Nederlandsche benamingen. Men ga in een winkel van scheikundige produkten, bij een horlogemaker, h'ij o~m het even welken koopm~an, steeds zal men ondervinden plat voor jr her ie h{andelsartikelen de kennis van de Nederlandsche namingen onthreekt . -- Die verfransching van den handel, do nij'verheid, hiet verzekeringswezen, de vennootschappen, de b,anken . Met idien uitslag dot, zooals De Ract het schreef K Ret den eenvoud'gen Viaming onmogelijk gemaakt w~ardt lànger in o~nze handelswerel~d op to klimmen raven het allerl;aagste werk » . De gel~dmacht is tat nog be voor de Vlaamsche volksei,genaaridigheid een even g~educhte ~e ;enstander als d ( v'erfranschte staatsmacht . Men bedenke de macht van onze groote banken, aan vvat leger l edienden zij een hetrekking bezorgen, hoeveel jongc~ burgers hun brood meeten verdienen als hoekhouders . en hoeveh len under hen gedwongen worden hun Vlaamschgezindheid het stilzwijgen op to leggen uH vrees, voor broodroof . Men overwege e,ens wat al ongemakken onz'o Vlaamsche, Vlaamschvozlende, Vlaamschsprekende burgers TagJijks on,dervind.~en in hunne betrekkingen met ) ranschschrijve~nde t andelshuizen, met Franschgebruikende hanken, mnet ver,z 61

franschte werkrechtersraden, handelsrechtbanken. Hoeveel met Vlaamschonkundige beambten in B elgie en Vlaamschiankundige Consuls in het b,uitenland . Hoe zij in zake obrlogsschiadevergofeding, v;erischijnen m~oeten votor kamers die slecht Vlaam'sch kennen. Wiat al sukkelaars zijn zij' wanner zij in f aillieten schuldeischers z'ij,n {en maar altij d door Fransche brichten en meidedeelingen to lezen en, to hoor~en krijrgen. En dean z!a1 ~nen tot het besluit komen dat de lmrgers even als alle an'dere sta'nden met betrekking tot de Vlaam= sche be`veging hunne lamlendigheid moeten afleggen en al hunne;n invloeid moeten gebruiken tot het invOeren van gezondere yolks- en taaltoestanden . De rots dyer verfr,ansching spert dean weg 'al van duizenden jonge Vlamingen naar lichtvblle ho~ogten. Met ver!eenigde krachten dient zij' weggeruimd. Die vervlaam'sching van het haudelsonderwij's is een nationale Vlaamsche eisch . Het hazidelsonder+w'ij's is n' uw verbonden aan het onderWij's; in de rechtswetensch;ap en in de sociale wetenschappen . I Nooit was Idc kennis van de rechtswetensch;ap zoo dnmisbaar als thans voor de burgers . Nooit meer dan thans greep het recht in alle da'den va'r het leven in ten gevolge van ide steeds grootere staatsbemoeiing meet alle daden en handelinge,n. Nieuwe wetten regelen opnieuw de onderlinge b+etrekkingen van de burgers. Wie 'niets van de wette~a kept loopli dagelijks gevaar boe-

te verschuldigd to zijn wegens overtreding van de tiscald vetten, w~elke ons als een dicht net omklemm~en ; loopt gevaar verkeerde aangif ten to do ,en, zijn recht to verbeuren op vergoeding, bedrogen to wiar~den bij' het sluiten van overeenkomsten. Meer om meer dienen onder het vlolk verspreid de dagelijksche rechtsbcgrippen, de kennis van do iiooidbiegrippen van staathuishoudkunde, arbeidswetgeving, rechten

1 62

vra .n eigenaars en huu .rders, verplichtingen van naburige eigenaars .

De wetensch~ap worde mild rondgestr xMid en blij've niet onhedreven liggen in besloten burch'ten, onder die bewaking van z+elfzuchtige gierigaards .

Vlaanderens nijverheid, h'andel, geldgewin inogen niet lan-

ger de grafsteenen wezen van +eigen Vlaamsch' leven m'aar wel zijne helhoomen . D!a'artoe wfor~dt vereischt d'at b!nz+e flinkste Vlaamsche zonen eene Neiderlands'ch~e opleiding krij'gen aan Hoogere Han'delssch'olein, w!a'ar z .j' wel all€ wereldtalen

leeren yerstaan, schrij'ven en 'spreken, ma'ar waaP zij hunne eigen nationale taal b+ovenal leeren l eminnen en e~er-

biedigen \\1 anneer zij 'elfin h'et Nederlands'ch opgeleid zijn, zuB en zij gemakkelijk en vrij'gevig wat ziji weten mededee-

len ~aan hen die niet we,ten. Ziji zullen schrij' etn in het Ne-

derlandscb over iedere nieuwe wet, over ieder nieuw'~ ontdekking, over +alles wlat hunne Vla'am'sche evenmenschen nuttig zij'n lean . Dank zij' hen w+ordt in het Vlaamsch' recht be-

de~eld, in hot Vlaamsch gesproken in alle i nrichtingen van het land . Vlaamsche schepen zullen op Vlaa'n+derens stroo!men en yap Vlaanderens zeeen, varen . In de kantoren zal men boekhou'den in ode taal van den Vlaamschen werku an, an den Vlaamschen ko;opn~'an .

In het Vlaamsch zal men +de w~aren ; merken, de opschriften stellen op het handelshuis . Welvarend en ontwikkeld zal pans yolk, zonals in h'et verleden, beroemd zijn door betere, fijnere, kunstvoller Waren .

Gezonde kennis zal den geest verheugen en licht z+a1 schij-

nen uit alle hoogte~n .

Vlaamsche burgers w'orden koninklijk-prachtig, zelf'sfan, dig, trots op hun eigen aa` d ; alle vree~nide arlekij'nskle+ederen scheuren zij +aan harden, do strralen van het gro~otsch ver-

le~den tintelen in hunne oogen, zij voelen zich do zlaner1 der grooten uit het middel-eeuwsche Bruggei uit het Antwerpen der

163

gulden eeuw, gecu bedelaars, maar eisch'ers van recht, gee{n Aaapers maar scheppers van eigen schoonheid, eigen pro4ucten, eigen kunstvoorwerpen, waarop Vlaanderens stempel staat, waarin Vlaanderens taal ged .reven wordt ., (`` Het Algemeen 'Weekblad ,,, 1e .laarg. Nr 7, 1922}.

DE EENIGE GOEDE OPLOSSING Wat h'et Hooger Staa~s~onderwij's betref t is er+ in zake vervlalamsching m+aar eene goede oplossing de volledige vervlaamsching van de Ge'ntsche Hoogeschool met aanvulling van die hoogeschool door toevloeging erg aan Aran eene Vlaamsche mij~nbouwschool en van eener Vlaamache veeartsenijschool en inschakeling van de Vlaamsch~e Lan~dhouwschool . H~et voorstel Van Cauwelaert en het voorstel De Clercq streven 'beide naar dit doe! . Het tweede werkt sneller. Het eerste houudt meer rekening met bestaandq loestanden en z'al, ;d'aar het door de Commissie der Kamer aange~nom+en wend, tot gr~ondslag van ode bespreking dienen . Het voert de geleidelijke "V~ervlaamsching in per studie'j ar. Aan de tans doceerende h~aogleerar+en wordt het recht to~egestaan voort in het Fransch to 'blijven onderwijz'en zoo zij' drat verkiezein . Hunne j aarwedden en geldelij ke voo rdeetcu blijven hun gewraarbargd . Dat voorstel is dus uiterst gem'atigd . De Vlamingetn, z'ei Kamiel Huysmans eens terecht, « bezitten maar eene overfdrijving, d i, overdrijving van het geduld » . De inzet van den 'strijd is : Za1 de Gentsche Hoogesch~ao! ;als Fransche Hoiogeschk of blijven bestaan? --

1 64

Allen Vlamingen eensluidende wil zij Zij verdwijne > . Hare voorstanders erkenne~n da~ ziji is het zinnebeeld d~er Fransche cultuur in Vlaanderen ~ . << het bolwerk van den Franschen invl~oerd ook op staatkundig gebied >> . wij weten wat dit b~eteekent! Aan die Hoogesch'oiol ma ;g Been Persijn doceeren, omdat hij to hoog swat, en zij ne groio theid e veal de dwergach ti,gh~eid van lnenigen anderen zou doen uitschij nen . Aan {die hoogeschool kan Been Vermeylen henoemd worden omdat hij lid is van die Commissie tot Vervlaams~chin van de Gentsche Hoogesch~ool . Over die Hoogesch~ool wordt Vercouillie, die i ehfan~ me .

vo~orbeeld van liefde tot den B~elgischen Staat gal aan vela zijner laag-kruipende oollega's, als secretaris geweerd . Blj zijn terugkeer wardt een verdienstelijk mean als Dr Da~els, ;de weldoener onzer so1d~atein, er met den nek aangezien en door z'n collega's geneige~erd . Aanplakbiljetten voor Vlaamsche \ioor+driacbten wotrden er niet gedo~ogd . Vlaamsche proefschriften blijven onbe~oor~deeld Iiggein. Vlaamsche t~oespraken duldt men er niet! Vlaamsche geleerden kunnen er sf~echts biji tdtzondering benoemd worden, dock nia den oorlog wend ziji volbezet m**t Franschkiljonsche fils I papa >, met schreeuwerige par triotards, met menschen van wie nen do plooibaarhei~d v an den rug head vastgesteld . 1)e hransche Hoogeschool le Gent is de verfranschte burch't van waaruii rile granaten gescho~en worden tegen onzen Vlaain'schen aard, tegen ante Vlaamsche taa1, tegen ions Vlaamsche volkswezen . Blij f t ze bes tafan dan hi ij f t de Bier van +de verrranschi'ng kna,gen aan Vla'anderens hart, dan blijft Bonze volkseenheid wettelijk, met de bescherming, met hat geld van den Staat, gebroken emu geschionden ; dan worfig

Y

b5

den de Franschgezinden gesteund in hunne zucht naar afz onidering van ons volk ; dean werdt vo+ort de gelijkheid van de talen geschonden . en blj'gevolg van de mensch'en die de tal~en spreken . In de bijzondere werken en ~erslagen, in, de baeken an Ire Raet, in artikelen van onze Vlaam'sche trjdschrif ten en bladen, beef t men bewezen Mat al geld bet voor bestaan der Fransche H~oogeschool kiosten zou Een afzonderlijh leera;arskorps client vergoed . Voor twee soorten leergangen zij'n de gebouwen ontk reikende . De labroratoriums, de verz melingen, de boekerijen, de kruidtuin, de kliniekean ku'nuenn niet voldoen aan do eischen van twee snort lerergangen . 't Is nu in daze soinhere dagen van geldnood niet,, dat men millioenen uitgeven *g om aan 'eenig~ Njke-lied'en-z nen toe to lateen in eigen staid Fransch onderwijs tie genieten, om eenige Franschgezinde geleerden to b'eloone~n net hoogleera.arstoga's of om hr: ankrijk to believen, dat ons wel bloemen schonk en eerelegi'oenteekens, maar ons op economisch gebie~d de keel toesnoert . De she'cfalisten hebi en uitgereke~!d that honderd mihioen iang niet genoeg is aom eene clan nog +onIoereikende Ihaogeschk+ol in to richten, dat het opr'ichten 8enei nieuwe Hoogeschkol een werk is van l~angen duur. Het is ook uitgemaakt dat het naast elkaar basFaian van twee afdeelingen, twee hoogescholen, twee leeraars- en studentenkorpsen onvermij'delijk a anleiding geven zou trot botsingen, teat vinnige woordentwisten, ja tat vechtp,artijen, 'tot' ra .llerlei gebeurtenissen welke vreedzame studie, helder denken, vo~lkomen in den we ;g sta;an. N~o~ch verrdubb+eling dus van, de leerg'angen to Gent, noah ohrichting van eene nieuwe =l ~ooge~sch~ool to Gent, to Antwerpen of am he even «raar, ;naar ; vervlaamschi'ng van de Hoogeschiol to Gent Dc 'ransehe Hoogesehool willen wij wed ; in laaisten en i 66

hoogstien aanleg, om dezelrdc reden waarom do Franschgeinden, met alle kra'eht die in hen is, haar b+ehoud verlang m : om~dat zij (le citadel is van i to ~i n ti-Vtaamsche kaste in Vlaan~deren . I)e Fransche cultuur love in Frankrijk en wij zuilen er kernis van nemen, wij' willen alle vensters openen, welke yap de werel~d uitzien, naar alle streken amt ons . Van overal begroeten 'wij de tot-ons-komende boden van waarheid en

schoonheid, moor in ons eigen huffs van Vlaanderen, willen v ij, ~Vlamingen, meester z j'n . Als genoodigde hunnen wij de Fransche final aannemen, ma,ar die plants van do eenige we`ttige huisvrouw of moor der gunneri wij hear ni'et . Vlaanderen a~an den Vlaming, Vlaanderens Hoogesch~aol aan ` de Vlaamsche tool ! Diat is de tool van onze~n guest, en v~oral do tia'al van ons hart en ions g emoed. tr Het blood des yolks roept Vlaamsch ! > Treffend zei Prof . Duels hot op de groote meeting to Aitwerpen, den 4 April 1922 Die ziel van Aden IJzer omgrijpt ied&en dog m!eer om meer hot Vlaam'sche yolk in haar ijzerer~ vuisten, Q erweldigend in haar zedelijke grootsc'hheid en in de inacht van hel recht . . . . Eischt ons recht, wasem t uit duizenden I ij ken aan den IJzer! Geen pleidooi van de machthebbers . FIet uordeel der doden is zonder b~eroep . Z~ander beroep was ook hun sneuvelen . Ilun offer was geen schij'noffer . Hun recht is goon schijnrecht, Been half recht . Hun levee hebben zee ;, eheel gegeven, Hun recht blij'f t geaheel bovecn ally politieke overeenkomsten of drijverij~en ; ronze eerste, onze heiligste, onze eenige plichcl is dit recht ten voile to handhaven . Ver~he~eft aangedn in bet geten, vat men aan bnz!e )ongens slijk en in hot blood van de loopgraven die Belgie hiebb~en

geed . . . nooit ! Over den t7jid of over de wije kunnen gedeeltelijke toe-

1 67

gevIngen gedaa'n wOi den . Drat +diet hel voorstel Van Ca,uwelaert genoeg, naar menig oardeel to veal --- maar per de beginselen niet.

Die h+elf t van twee is een .

De Vlaamsc,hsprekend~en zijrn dc h'elft in Belgie . Er zij'n twee staatshoogesc,helen .

Eerie ±da'arvan komt alan de Vlaamschsprekenden toe . Die oplossing is de eenige~, welke rechtvaardigheid door

gelijkhei~d brengt.

Dringt men er eein'e anklea•e

ooh,

dan zij hot tegen darn

wil, +z rider ; l~ed1e erking van do b~e,wuste Vlamingen en

+vv~orde ge'en vrcde > geschonken a an die tegenstanders . -Maar dure de strij'd voort tot de eindzege ! Indian nu nets >> b+eteekent later alles », ziijtn w1ij met zulk nets

beter gebaat d+an met allerlei r< h~alfjes » of i~etjes » welke men ions al ballast 'oewerpt opdat wij nooib hat alles,~ ~t

zoud~en hebben. Of bet nidus

z ilm zal, hangt of van radar render ons .

Krach't, wil, doord',rijvendheid delven m~enign aat deny dia-

mant van die schitterende werkelij kh~ei'd op ui hint ve'ld dat

onm~gelijkheid > heette. Where a will is, is a way >> . Waar eon wil is, is een

wag, zegt een Engelsch spreekwoord eti heE gelaof, da .t her-

gen verzet, kan ook wel e~anige stemmen van vertegenwoor digers van hat yolk verplaatsen .

[)r Van die Pierre stel~de onlangs vast dat voor de ver-

vl+aamsching an h+et hooger onrderwij~s te weinig gewvrkt wend . Eon hij w h,a}d gel'ijk

< ,Waar blijven de meetings, do opt~o~chten, ~do vergaderin-

gen, de vertoogschrif ten ? » Zou men flat het Vlaa ;msche v+atk

bet bekend~e ve ;rwij t niet kunnen sturen << Do~rmis Brute Volk, gij slaapt, g j' verstaapt uwe levenskanse~n . 1-Iario~p! vr dale grooten strijd!

(" He! Algemeen W eekblad ,,, 1 e •I aarg. Nr 9, 1922) . i 68

'ERELUTAAL OF MOEDERTAAL Mensehen die zich-zelf practisch heete'n en verstandig ach-

ten raden de Vlamingen aan hunn~ eigen,e Vlaamsche landstaal, ode taal van {de voorouders, to ruilen tegen c~ene wereldtaal, namelijk tegen het Fransch, en hun Vlaamsch op den rom'm~elzolder to gooie'n bij verlepte mantels, oud ij'zer, ver= sl~eten regenschermen .

Niet zfelden 1-oust men in +de bladen en boekjes woord,enn

zooals id~e volgende, welke wij woordelijk vertalen nit en vlugschrift « La seph Henidrik

Verite

sur la question fiam:ande » door Jo-

Ret Vlaamsch is dood,, bepaald doo~d ; het is versle~ten,

verroest werktuig +drat niet me~er dien~e~n kan. Men m!oet er niet van droo~mien het op to p~oetsen ; hot is vo r den arbeid

niet meer geschikt. D'e taal waarvan de Vlamin,gen zich be-

chenen is voor hen niet mie,er gepast »

In den loop ~der tij~den .fond m+enigmaal de gist klaar

vOor onze taal . Do lij'kbiidders raven gereed . : iets o~nthrak er tenzij . . . de do+ade .

Onlooch~enbaar is het dat het een voor+duel is wanne~er de m~oedertaal tevens een wereldtaal is - w~ijl zijn niet on-

noozel genoeg nom dat to betwisten - evenals hel burgervan-een-grootc staat tie zijn, om m~eer dan e~ene reden to

verkiezen is haven he[ ~onderh~o~orig-zijn aan een kleinen staat . l~ , oeten d~aar~oni de klein~e s taten verdwijnen ? Mogen, daarom de burgers van een kicinen staat ontrouw~ zijn?

Is ear op aarde en in do volken- of statengem~e~enschap al-

leen pla,ats voor het macht~ge, het gr~oote, het hooge? Heeft

best kl+eine 'ook zijn rol nie ;t, al was het maar de rol van

bloe,m-to-zijn, van een stond to bl+oeien, van wat gear tie

versprei~den, van wat sch~o~oin :hei~d of w ehuidendheid om' to stro+oien ?

Heeft men den wereldoorlog niet gevoerdd in naam van de

re~chten van +de kleine staten of nation, van Se :rvie, van Belgie ? 1 69

Dwaze patriotten die de Vlamingen aansporen hunne t ,al pop to geven omldat zij `moor door een tiental millioen menschen gesproken wordt, wat handelt gij' onv~oorzichtig : Alle opwerpingen tegen kleine talen gelden ook tegen klelne sta.ten . Erg toc,h zijn voor die klel,ne staben, duizem.dtallen ger+eed to leven en le sterve!n . Die kl'eine staten voorzien iin'm'ers best in den gemeenschapsnood van een bepaald deel van het menschd'om, en hunne vernietiging zou voor ontelbiaren het levee minder ~aa~ngenaam, verdienstelij'k, gezellig m;aken. I)e mensch leef"t to h nog van yen ; voor jets antlers don voor stoffelijke zaken . Al zijn er ook beurzen, m'arkte~n en havens, finch tikt het kl~okje nergens z~ooals het in den huiskring tikt . De officieele beurs en marktl erichten zijn niet lief eenige dot lezenswaard is . Aldus is voor een aanzienlijk deel van het menschdom de moeidertaal de heilige go~dslam~p van het zieletabernakel . Is ze niet de laal van Id e wereld, zij' is Loch! de tool van s u n wereld. Voor sommige mensch~en is de wereldl zoo wehnig nitgestrekt : een hut ; een h~oeve meet wat fond er om heen . D~ch de hoevehewoner kan vetel m'eer liefde gevoelen voor het (door hemm hewoonde d~eel der wes el d , an , e nergens, thuiszijnde <~ globe-triotter > . Die hoeve immers is de pick war de ouders de plants ruimden voor die kinders en nieuwe stemmen weerkionken in de plants an de stemm~en dig stierven. Aan elk lioekje, elk meubeltje zijn herinneringen verbonden? Stond daar niet grootmo~eaers zetel, daa de wieg van de lievelingen, da'ar het kruisbeeld, Binder de oude kio,k? En doer die vensters scheen het licht op h~et eierbiedw'~aarldig gelaat van den g jL saard. Van daaruit loan het ~oog ver schouwen over de gou+den akkers naar detn zonroo~den ge~zichteinder . Zeus hot kleinste kan voor hem' die het miet liefde beschouwt, hot allergrootste schijnen. Wat kan even kind g@hechu zijn aan een p ereltj e, een lie t j e, een pop, en he blijit 1 70

er steeds jets van pet kind ach er zelfs bij hen lie sedert lan,g geene kinderen miser zijn . ;K

Gevo~elsredenen » ; moo+mpelt de filjster.

w~lnu . . . ;a, of hebben die geene w~aarde meer? Is hat gevoel njet nets hejligs? D+o+oli het har5r zooveel sneer dan de geest?

plat zijn alle gaven voor hem die gev~oel mist?

Niets m~eer dan slaph~angende zeilen waarin gees wind bh a'sL Schiakelde men hat gevoel buiten de wergild dan schoot pet onkruid op uit de tot puin verbrokkelde ~e npels, ratten zouden hen en veer loopen in do op de aarde nedergestorte verr+oeste kl~okken ; de gansche wergild zou Terlicht wourden,

niet meer meet pet geflonker van sterren Inaar met den killen schijn va'n electrische lampen. Alias zou, automatisch Mop-

pen : +dc piano's zoow~el als de harten den • inenschen . AlS bloemen in fielders, als vogels in kooien zouden de zielen

verdorren en een papegaai z~au over'al kunde werden .

h~oogleeraar in de taal-

De lieJde Los die m~oedertaal is een even natuurlijk gevoel

ads de lierde to de ouders, a1s de belle bat de kinderen,

als de gehechtheid aan heel ode omgeving. Wie ze nie~ meer voed~ is verminkt en draagt can wends

in de ziel . in Vlaan+dere n heeft men de tin : atuur verheerlijkt en de natuur versmacht under s aa'sm!acht, 'rider geldmacht . In Viaanderen schier ansch alieenen is geene Hoogeschool met de landstaal tot onderwij'staal .

Bulgarij~e, D~enem'arken, i inland, ( ;riekeniand;, No~arwegesn,

Portugal, Roemenie, Servie, Zweden, 'sjech~o-Sk akije, en

tal van aiidere Lauden, oek kleine, allerkleinsLe heb+ben hooge-

sc holen waarin de land sLaal, sours een ve„el minder verspreide dan pet 'ederiandseh, gebruikt wordt in hat ho+ager onuerwijs .

Kleine lands talen verdrongeil wereldtalen . Floo ;leeraars

dire

merkwaardi,ge werken schreven waxen in de wergild be-

kend .

I7'

Vlaanderen daarentegen,

wiens ta'al reeds een Maerlant vond > toen een heel aantal Europeeseh~e talen ni0g niet

gehoren warm, heelt die eige~n h~oogeschool no niet .

Hier to lands werd let Latijn vex varlgen, aa ;n de in Vlaiand~er~en ;gelegen ho~ogeschool, door eerie taal die in Vlaander en

sl'e'chts +die was van eerie kleine minderheid .

Meer +d an negentig j area Fang verdroeg ons yolk die ver-

n~ed~ering . Ho~oggeleerden zongen voor dat die toestanci zoo

lane duurde, dat hei maar best was hem to laten vo~ortduren .

Gewo~an liedje van reactie tegen vooruitgang . B~ekoordrers brachten ons yolk ti~p den berg en widen : U

beho~art de vvereld, als gij voior eerie wer~1'dtaal

.nielt » .

Eenig~en hebben meet trots ge~antwo~ord : Er staat geschre-

ven in het werk van omen gro~oter WIekker

Gij zult uw yolk beminnen, en zij n taal yen zijlnen, roem >> . H e t eers to gebod van dens Vlaming luidt Gedenk dal gij in gansch uw leven

Aan 't Vlaam'sch ~d? eerste plants zult geven > . Die weinigen zullen word :en het tout r er Vlaamsche aard~e, het rnostaardzaadje van h'et toek~omend Vlaamscha rijk . (` He! : lgemeen Weekblad ,,, 1e Iciarg . ,Vr 10, 1922).

DE N

` ItONALE FEESTDAG VAN V LAANOEREN,

Die gansche N~ederlan~den Noerd en Z .rid) hebb~en redenen em 11 Juli 1312 to vieren . char de slag l)ij : Kortrijk Vlaande-

ren, aan l {rankrijk's greep ontrukte,, en char, indien Vlaan-

deren gevall en was . beurtelings andsee deelen van Nederland t zoud~en ver~overd geweest zij!n . t)e pmarschl naar den

Rij'n, waarvan hra'nkrijik ode eeuwen door droomt, was, gestuit. D~och nosh de Nederlandsche . noch de Belgische staat her-

1 72

denken de zcege . Wel sprak Koning Leopold, de lie eene

Fransehe - red~e uit bij de onthulling van bet slandbieeld

scan Breydel en Die Co~ninc, wel riep Koning Albrecht de herinnerin,g aan Aden r~oemrijksten dag uit onze geschiedenis wakker, doch bet is duidelijk dat officieel Belgii zich' nfkeerig hioudt van bet feest; al heb'ben

flu

ool onze b~es~~e geschied-

schrijvers ; zelfs de meest Belgischgezindel, eenparig en duidelijk bewez~en wat reus:achtige heteekenis de slag h ;eeft gehad': Vlaand~eren alleen viert f eest„ en helaas nag gansch Vl'aan-

deren niet . Nu, evenals in den o~orlog tegen Frankrijk in bet begin van de veertiende eeuw, zijn er « Lelia'erts »

dire

in

den beschavirigsstrijd ~de p;artij' van Frankrijk kiezen tegen den eigen lan~daard in . Nu even als in 130' is de Vlm~sche 'strijid even tramp van nederigen, van' burgers, van zoo

weinig edellieden, tegen vreemde heschaving gesteund door

invloe~d- en ge~dbezitters . Op kultuurgebied staan nag ongeveer dezelfde partij' n to-

genover ~elkaar in bet gelid als op 11 Juli 13) J . De Vlaarnschgezinden » allee!n vieren den slag der Guldensporen . Geene nationalegebeurtenis is beter bij~ bet yolk bekend. Dit is te d~anken aan ~o ,nzen gro~oten volksschrijver Conscience, aan al de dich'ters die de groote gebeurtenis bez~ongen hebben, nan ode s~~dert lung ingerichte fees' en .

wij

h~ebben als Vlaamschgezinden bet recht en den p'_ieht

yap 11 Juli to 'jubelen .

Al hebben ode geschieidschrijers sed~ert lange j arena l}~eweerd

dat de strij d zijn Fonts' aan to danken beef t aan m~oeilij kheden under klassen, vermengd met beroep van de partijen op vreem~ de 'tussch~enkomst, toah zijn z'ij' !niet blindi gebleven voor de

beslissende « n&ionale » gevo'gen, gevolgen welke do bi do~e-

lin,g van die strijden~de partijen misschien tid huiten zijn ge-

gaan, do~ch daarom n yet mind~er~ech zijn.

Voor wat ik her schrijf heb ik do bew'ij'z~en m'aar to grij-

pen in de « Geschiedenis van

Belgie »

door Pirenne r die noch'73

tans een van diegenen is die heG meest nadruk 1egd ;en op de eoonomische, sociale zij!de van den strijid tusschen Vlaanderen yen Frankrijk . Men l~ezie even ~hel ° IIIe Bc ek van het Duel

Ire

» :

t,

De strijkd tussehen VIaan`dere!n en Frankr'ijk .

Ret was Vlaanderen dat in de XIVe eeuw over de toekamst

der Nederlanden beschikte. `D or zij`n h'ardnekkigen wederstand nan Fra'nki ij'k h~eei!t het hun het lot bespa'ard, dat hun,

ron'd het ein~de ~der XIIIe eeuw besch~orei scheen > . (Vlaamsche vertaling blz . 345). <~ Die Ndderlande'n kregen een sterk aigete~ekend karakter >> ( 3) . Ilet lot der N'ederlanden~ rnoest

in het begin ~der XIV ~euw afha'ngen, van de z~egepraal der Brugsche wevers en vallen op p ide ledichgangers > .

Na de Brugsc,he Metten ver iekte de zegep ;'aai d r volks-

p'artij

t(

nationals >> bezieling (bIlz . 389),

Voor Frankrij'k ble~ef de

slag h1ij Kortrijk langein tijd ee'n

staatkundige > gevolgen ~~an den ge{heimzinnige ramp . . . Die Sporenslag w'ar~en evein belangrijk als die vans rlen slag bij B~ouvines . . . ~doch Ide slag bij Kortr'ijk is cene uitsluite'n'de nationale gebeurtenis (blz . 391). Die Sp'ore'nsl'ag was de cerste t -

genspoed dien Frankrijk's overw'icht leed . Te Rome laat Bonifacius de VIIIe z'ich te midden v'a'n, den nacht wakken o n het verhaal van 'den 'slag to hoore'n: (blz . 392'). De h~el~denstrij'd, dien Vla'ander+ern door middel van zij'ne

eigen kracht ged'urende de eerste twin ig jaren de,r XIVe

seuw te;gen Frankrijk uithield' is voorzeker een der verhevenste en verbazendste schouwspelen uit de geschiedenis der Midd~eleeuwen (blz . 392). Die 'Vlamingen wi11e~n bevrijid zij'n en vat, Frankrijk en v

de ;Fransche Kerk . Te Rome dr inge'n huinne gez'anten bij' Bonifacius VIII aan opidat in Vla'anderen een ; afzonderlijk diocees opgericht words . Al wat Fransch is, is hatelijk gewerworden . (395). Het nationaal hewustzijn on~wikkelde zich krachtdadi,g tijdens glen oorlog . (398) .

Later neemt in heide kampen de oorl~og een nationaal ka-

174

rakter aan . Te Parijs preekt een kapela:an des konings dat het even verdi"eanstelijk is de Vlam'ingen als de Sarazenen to bevechten .

In 1319 wordl Vlaanideren een zulver Germaansch groiid-

bebied ; het ~ontsnapte voor immer aan de inlijving bij Fr"ank-

rijk . (Bl . 493) . In ~h~et 1"e Boek van het IIo dee1 lezen wijj het z~eer blelangrijke •

Sederl Vlaandetren, uitsluitefnd Germaansch grondge-

Ned weed is het meer dan door de Leie van Frankrijk ge-

sche'isden, '1 is v"aoral, z opals de heiderziende Kronijkschrij-

ver, Villani reeds hespeurt, door de tegensteliing van taal en

v~au zeden . De lan,gdurige o~orl"og, dien het doiorstond he~ef t in

den lande het nati"anaal bewustzijn gewekt . Ms} twe~ea'alig land schoten Vlaanderen's wortelen nm zco "te zeggen in Frank-

rijk . Uitsluitend Dietsch geworden zeal het'zich vo~or~'aan 'zoo-

niet vreemd ~a~ui dan to"ch' verschillend er van gevoelen . Voor taan worden de Nederlanders gals door een bo~lwerk, op lunna zwakste zij de tegen de inlij ving bij Frankrij k l escherind . (lie D . B1 . 4 en 5) .

He"t is this ho~o;gst natuurlijk dat het Vlaamsche yolk 11 Juli 1302 als zij'n natio~nalen fe"estdag viert . Even natuurlij'k vinden wij het ~dat de Ministers die to Jemapp~es de verslaving van hun vaderland herdachten, aan onze hlijdschap, Been deel nemen, dal Fr'anskilj~ns als Strauss ieder° geziamenlijL ke uilin,g van vreugde verb"oden, dat de apen der Leliaarts bun

z'uurste, liotste gelaat vertoonen, drat &erm'anen-haters, bet uitsluitend-Germaansch worden van het Vlaamsche land niet medevieren schen

dan

en in

dat

de

diegen"en,

armen van

die

niets

Frankrijk

Never to

wlen-

vliegeni

z'ich niet verh"eu,gen nm e~eine g~ebeurtenis welke lie gr~j parthen ne~ersloe~g . Dioch Idat' o burgers, werkh"eden, iandbou-

wens, alle trouw;gebl evenen den L"eeuwenstandaard van Groeninge "ontr~ollen yen bet lied van de Zwarten heeuw aanheffen! Dat het dreune tot in de kazernen, waar de officieren do

jongens verfranschen, dat bet vli-ege als eon

•o~osibode i n

vangeniss~en en over de grenzien, drat het galore en heuke nan de deuren van ons parlement, van onz'e rechthanken, anze onderwijsgestichten, dat het rijze uit de h'arten van bet Vlaamsche heir dat im'mer pal staaf met den goedendag van, zijne t!aal tegen iedere inlijving van om het even voor wienn en van waar, om het even op welk gebied of yap welk~ wij ze, en dat het bevestige hoe men ally volken beminnen en waaxdeeren kan, maar Been enkel gals zijn meester aanvaardt . (" Hef Algemeen 'Weekblad ,,, Ie Jaarg. Nr 17, 1922).

HET NATIONAAL 'EEST

VAN FRANKIII,IK

Dit feest worrdt gevieced den 14 Juli ter hey innering aan de inneming van de Bastille den 14 Ju~i 1789, door hot oproerige yolk to Parij s . Die Bastille ,(was de heruchte Fransch~e staatsgevangenis waar vele doorluchtige Franschen in hechtenis genomen werden . Allerlei legenden waxen er aan verhonden, en die gevangen~s was het zinnebe0ld geworden van het oud re,giemi en van wat mien gewoon was geworden dwingelandij' to heeten . Die inneming van die vesting was veers volkomen roemloos feit, char de onbeduidende bezetting zich niet verdedigde . Zij werd daarenboven onteerd door schandelijke gruwelen . Dc bet}eekenis van de loadd lag hierin ; dat het de lost ars'ting was van de, omwenteling die Frankrij k en Europa zoo diep he~eft geschokt • en dus hot begin uitmaakt van het nieuwe Frankrijk, die d~ochter van `de groote omwe~nteling . Hoot is er met hat nationaal best veer Frankrij k dus gesteld als met het nationaal lied < La Marseillais~e » . - Bei~ ie staan volkomien in het teeken van de o~m,wenteling, wat 1 76

bet ontstaan er van betre1L Opal is er even tijd geweest `dat , gold K La. Marseillaise p in het buitenland, niamelijk in Belgi

als hot lied van den opstand bij uitnemendheid en a an do soldaten verhoden w+erd . Inderdaacl bet « sang impur onzuivere hloed » eon de d;wingelandij, die in ~dat lied be-

{doel~d warden, zijn hit broad en de dwingelandij' niet a!teen van Pruisen en Oostenrijkers, maar van do E,migres dies

met hen streden, van alles wat het nude r~egiem voors and . In de bransche driekleur echter herinnert hot wit aan de ()u~de Bourbons . -Iet road en he1 b1aaw zaj;n de kleuren van die stall Parij's .

Bij hot vieren van het nlationaal Teest en het z'ingen van

het nationaal lied heeft men stila ;an de nuded beteekenis `daarvan uit bet oog verloren .

Het is eon gewoon felt in bet leven van eenn yolk chat mn m'enig feast viert waarvan de navolging z~ n b+eteugeld worden, m+eni,gedn huldigt then mien, indien hij'

flog

leaf de,

streng bes traff en zou, met gevangenis, halsrechting of k+ogel .

Voorzichtig is dat editor nooit ; zloo im'rner onts~aan valsche be,grippen. .

Drat de B~elgen Frankrijks nationaal feast meid'evieren liever dan hot elf"-Julifeest yen de Marseiilaise bovemn den Vlaarn , schen Leeuw, ja z~elf's hoven bun +eigen Brabanconne verkiezen kan ions ulet meet bevreemden .

Van de Belgen die J~emappes vierden most nits meer ver-

wonderen !

Nochtans zijn wij zoo vrij or de beaten Ministers Deveze,

;asson en Berryer, die to Jemappes `varen, op to wijzen

dat wij sedert den wapenstils~uand o~ok onze Basti11e bezitten, sta;atsgewmgenissen waarin, z .onder voldoende bewij'zen, ani politieke redenen, schrijvers~ denkers, redenaars y oenvoudige propagandisten oipgeslo

temp

. warden

Eonigen hielden hot +er goad vol en schreven Lr w~erken K Celbrleven A van

`~aort van allereerst gehalte, z~ooals do

' 77

Wies Moens; do~ch ~anderen bracht de eenzaamheid teat de bitterste vertwijfeling, z!aoals ~den angelukkigen Hainaut. Bij nderen nbg besplaedigde het gevangenisregiem d outwikkeling van ere ziekte~n zio!aals b, v . Nj! Dr Miaar n Ru_ delsheim, die in de geviangenis b~ezw~eek . Dc gevangenissen hebiben al to veel gediend in de la~ats1fe jaren !bm eene bep'aaide richting to wurgen, 'om b(ep~aa'lde g~ed!achten to versr adh1Ien. De gevangenis to Vorst, de nteuwe wan~deling to Gent, due C~entrale gev ange,nis to Leuven, di gevangenissen t~ Antwerpen gelijken veer ti effhnid op die Bastille's waarvan andemdenkende~n de veneering huidigen ied!er j'aar op 14 Juli . De inDemifng wias een gewlel~Uig, een onwetti~g fait, eene dralaid v! an op'stand . Emn troc,h lh;uldigt mien zee. Wat zou mere integendeel doer, indien eenige lienden h!ef in hun hoofd kregen, een aanslag to plegen op einze Belgische Ba's ille's om er ode gev'angenien, to verlossen? Dle heer 'Minister van Landsveridediging z~au er de g;enLarrnerie en hat pager yap leas zenden, Minister M~asson z~u aar de parketten strange b~evelen geven, en de daders zouden 'onmeeidoogend wegens opstan'd' gestraft worden . Ieder hewind h~andhaaft zich'z!elf mat° m;ach't en geweld en 'beet revolutie al wat tegen hem g,ericht wiordt, daarbij~ vergetend natuurl'ij'k, dat et zelf mien,ig'm!aal ,aa'n r~evolutie zij~n ontstaan to ~danken heeft. Dal is +de gang der historie! He~ haven is heel ainders rd,an de logica ! V~oiken en volksscharen k'an men al even m~oeilijk in de hand h'oulden ds vloeiend w!aiexl of een glib'herigen paling ; en de feiten rammeie'n ongenadig de muren ~~an 'de z!uivere beginselen. Op mijn studiekamer, abstract donrredeneer'e'nd vind ik, dat men ofwiel het Fransch nati!oinuaal feesli niet vieren m ;ag ofwel er vo!or z~orgen mioet dat alle Bastilledeuren in (ons land zouden opeingafan volor alien die cm' p~olitieke redenen gestraft zijh. 178

Plato vonid in zijin tijld ~d~at men de leerlingen in de letterkunde nooit m~ocht later bewb+nteren wt men in het leven of keurde .

1k vind hetzelfde w~at de historische feiten betreft . De Franschen z~ouden beter doer eon anderen dag to kiezen, en de Belgen

e tot de par ij"en ~der nrde heeten fe blehnoren

z~ouden zich mioeten ion houde~n hij~ de herdenking, van de zege der wanmtte.

(" Het Algemeen Weekblad ,,, 1e Jaarg . Nr 18, 1922).

GEEN

DW

ANG

Wianneer mien +de tegensta dens van bnze Vlaiamsche Bie-

weging gelooven wil werd in Belgie het Franschj niet opge-

drangen dock die taal heef t zich zelf opgedriongen` +omdat' ij!

nuttiger is en meet vlers'pr!eid . Zoo speak onlangs flog Minister van State J . Renkin in de reeks vooik1rach ;ten idlaor seen russeislchen kring ingericht.

De wa'arhetd is 1do v~olgendle : Tusschen cere la'nud'sfa'al,, (Nederlandsch, P~ooisch ; ~Tj'ec-

kisch, Iersch) en eene~ wereldta,'ai is die strijid o'ngelij'k, dat

b+ekennen wij' ~omidat w'ij dat 'als w, arheidl voiele~n . Vermits hot hehoud der nationaXe taal onil nution ;a;le redenen eallerno+odzlakelijkst is en die ond'ergang

an dergelij,ke

taa'l peen verlies is voor Ontelblareln,, eer* verlies star schio n.he d, van versch~eidenhleid' vaor heel hot mensc d m, z~oudetna

do staatsm;achten m;o+eten '~op'thede~n tee bescherming jran de zwakke taal, zooals zij hanidelen tot bet behou~d v!an schilderachtige landsc happen, van eigen instehingen .

Do Belsche Staat heeift juist 'hert tegendeel gedaan . In an ridaderlijk ode partij' vlan de ztwia;kste to ki~zgn, heeft

plaats

h,ij z;iGh l ij ode sterkste aaugeslotien, a'a'nva;nkelijk met de hoop dire zwakke ult to rloeien en ee~n kunstm~atige e+enh(ei

' 79

tat stand to brengen . Met den Belgischen Staat stellen wij gelijk zijne deelen, e'n die inrichting~en welk~ hij steunt, nile nationals maatschappijemn, vereeniginge7n, enz'. Minister Renkin zelf bekende Men kept de bri'eve!n van Raikem en, Rogier, waarin men verklaart dat men de Vlamingen uit d~~ hoogere bestuursbfetrekkingen weren 'most . Gedure'nde lunge jaren bIestaat in onze wetter ongelijkheid met betrekking teat het taalgebruik ~ . D~wang in taalopzicht heeft tegen~over de Vlaamschsprekenrd.en feitelijk hestaan van in de vroegste eeuw'en omdat het Vlaamsch yolk den staat mists die hem paste . Hoe muchtiger het staats-ingrijpen `werd, hoe drukkender de, dwang. Tijtdens de Fransche 'overheersching heerschte yap gebied van ta~algebruik, zooals op ieder tinder, de ongehoordste dwingelandij . Het is een geluk vobr ors vladerliatnd dat de Fransehe lorheersching niet larger h~eeft geduurd ; want also men naga'at hoe wij nog heden . . . ~n site hebben on~1 de gevolgen ervan tegen to werken . . . komt men onvermijdelijk tot het ' hesluit idat ~eenige jaren m ;eer voldo node zouden geweest zijin onx den Vlaamschen geest alhier onherroepelijk to deaden p schrijf t Pr;ayon Van Zuylen in zijn werk : De Belgische Taalwetten >> . De gevolgen van het Fra`nsch blewind kan men nagaan ti •Diems het bestaan van lief Koninkrijk +der Nederlanden . De noogere standee hadden zich later verfranschen . Gerecht, piers, onderwijs waver verfranscht . Het geestelijk voedsel veer de leiders quit alle gezindheden kwam( uit Parijs. Hot Vlaamsch leed daarenboven under Ue i .popurariteit van de Hollanders . Willem's staatswetten wer*den vinnig aangerand door Franschsprekende ndvocaten, Franschschrijyende journalis~ ten, verkeerd verklaard door de Vlamingen zelf, ternauwernood verdedigd doer hier of char een he1derziendenr doer kw ,m de omwentel ag van 1830.
z8o

b:ene gedacht~e, welke 'de leiders bezielde, was atles to niet to doer vat aan ode N~ederlandsch'e regeering h'erinnerdte . Bij velen zat daarenboven een ziekelijke hewondering voor Frankrijk en al wat uit Frankrijk kwam, in hot blood . Vrijhei'd king met vlam'mende letters op de inuren to Brusset ~aangeplakt. Vrijheid voor alien en in alles, - ask vrijheld van talon stond in +de grondwet, dock fiat was ma~air een woord zoo+als de vrijheid op de jacobijnsche vaandelsr, zooals Gott mit uns op den gordel van de Duitsche Marsdienaars . De Vlaamsche taal w~erd uit hot leger, uit hot bestuur, uit hot gerecht, uit de wetgeving, uit hot hooger +o+nderwij s, uit hot middelbaar onderwij s verb+annen . Alleen de Fransche tekst van de Besluiten en de D±ecr~eten had officieele w'aarde . Geen woord Vlaamsch wend in hot Nationaal Congres, rloch bij de plechtigheden gesproken . Men kertde alleen onz~e taal nom haar to hooren als gew~esttaal, welke in verschillende provincien gebruikt wend en van plaats tot plaalts verschilde, dus alg jets ongeschikt voor de wet,geving. En, zionderlinge tegenstrij~digileid, toch le1gde men eene vertali,ng op zionder zich of 'te vragen in weik Vlaamsch men die opstellen zou . Het eenig recht ~dat men den Vlaming gunde was da,t om verz~oekschriften in to dien~en . . . welke men sonrs bespottle, waarover men an~derm,aal ee!n verslag indiende . In 1851) word, naar aanleic ing van ophefm ;akend~e incidenten, een commissie be;last met een onderzo~ek naar do Vlaamsche grieven . Rogier verzette zich echter tegen hot uitgeven van hot verslag . Soms krete,g hot Vlaamsch van hooger hand wet eons een komplimentje, men gunde wel een eerelintje aan Vlaam-

sche schrijvers of s'tond hun hot schrijven van eGen Vlaamsch'e kantate toe, maar wat was dat Ales naasl de onophoudend~ verfransching welke uitging vale R u lemeni . hof vein Gassatie, Hoogescholen, Ministerien?

Kloegen ze to luid, dean sch,andvlekte men de Vlaamsche '.eiders als imagination en delire » (verbeelding op ho!), joint zo~aals men Duels' rede de cedes van een Bezetene (energume-

ne) heet. Met scheldwoorden en schimpredenen tegen den Vl{amingen kan men nog meer blaldzijiden vullen dan rnet onze niet-nageleefde taalwe~tUen . Die gevolgen van edit stels~el kain men to Brussel waarne men : { Eerst, en door zij~n ~o rsprong,

is

het arrondissiement

Brussel Dietsch », bekent Minister Renkin . Bruss~el was en behoorde tot heat Diietsehe t aalgebied . Eon nu?

Men vergelijke de statisUek van 1846 met die jongste . k'e zij ~daarvan ode oorzlakeu ?

wel-

Voor een deel ~die natuurlijke invlo~ed van eene wereldtaal,

m~aar zooveel meer het opidringen van het Fransch door den Staat, met al zijne vert ;akkilngen, door allerlei eeonomische inrichtingen : Gras, Trams, Electriciteit, door de provincie Brabiant, door de plaatsetijke gemeentebes~ur~en . In een vorig artikel wezien wij er op hoe de Vlaamsche scholen to Brussel verdwij nen.

B~elgische dw~ang heeft to Brussel en voorsteden, ~iieper ingegrepen dan Fransche over~aeersching . In 18'14 was Bran seal one~indi~g meer Vlaamsch flan in 1922 . En toc ;h wiordt de Brusselsche b~evolking gestadig aangevuld door Vlamingen, 'die er zich, k~omen ; vestigen, door Vl~amiugen, wxer kind~eren voor htet Vlaamsch to loor gaan in de Brussels~che scholen en de 13russelsche omgeving . Brussel is hot middenpunt vats den B~elgisrc,hen taaldw~ang,

welken men in de volgende formule kan samenvatten Z elfs in \1 laanderen, zelf s in de mees t afge l egen gem ente, zult gij' Fransch leeren of niets zijn, niets worden . ledere opgang, zal onmogelij'k gemaakt worden . In zijn Viaamsch . . . miag een Vlaming gerust verstikke~n » .

Neen, die Inistoestan~den op taalgebied zijn slechts voor

een gering ~de~el een natuurlijk gevolg via de m~eerdlerwaar-

102

digheid van het Fransch, iiaar zijn grootendeels onistaa door dwang ten gunste van die starkers [aal, legen Bonze zwtkkere landstaal. 'leesch blijit vleeseh, al trekt men list ook door hat water, al heat men het kabeljauwken . Verdrukking is verdrukking, al to'oiL men ze met vxijheids lintjes, al heat men har vrijheid >> . Verdrukkiug hestaat zoodra ieman(1 v%'egens gebruik van sen recht, daandoor hlootstaa a'an ernstige nadeelen or onaangenaamheden . Wie zoo nu durven lo~ochenen -- al heats h4ij ook Pirenne of Renkin of Pastur iat veela! in Be!gie, door dc medewerking van die openbare machten, voomr een Franschsprekende a!ies veal aingen amer gemnaakt wordt dun voor een Vlaamschsprekende znde clay het daarbfj in jets to pas komt, drat hot Franscftt interiiationaal is of niet, dock in pouter-nationals zaken . Then Minister Poullet die Viarningen de Polen van Belgie heette, hail hij voikomen gelljk. (" Het Algemeen Weekblad ,,, le Jaarg . Nr 21, 1922) .

PRIJStJITDE ELINGE1 Even onderwerp wuarover een heel aanlal siudien zou to schrijveu zijn, door wijsgeeren, dolor opvoedkundigen . Het staat iinmers in nauw verband met wade vriaagstukken der wijsbegeerte namelijk met die roil van steal eh lon in de opvoeding . Uch ! niet alleen aan kinderen, nan jongelingen reikt men prijzen nit . ook aan vo!wassein menschen : men' dienke rnaar

aan de eereteekens, ordeiintjes, gedenkpenningen, diploma's en andere zaken, waaemede men bevredigt \vat men naaP d omnstandigheden en de geardheid van die mensehen kan has-

183

ten : ljdelheid, trots, gevoel van eigenw'aarde, hoogmoed, zelf hoogen cooed . Reine b~espiegelingen van theoretici, spot van humoristem, scherpe vinnigheid van satiristen zullen er niet in slag u m~eenen wij - bij de overgroote massy de trek to doo .en. naar cen uitwdig loon vo~ar ~eln go€ de daad~ Prij z'en !mogen er dus wie 1 zijn' vo+or onz6 kleinen • • • en ante gro~oten. Want in meer dan een opzicht kan een g o mensch nog en kinld' blijn . Ken men Loch n de hoof!den prebn .te+n d.at de p iirz~en omit doe[ dock alleen nidde zijn moge i . swat 'a~ bladzijiden ~zbuden de olntle(ders van dO kinderen de oudere hartetn kunnen sehrij'ven over de vreugd, over I verdriet, over ontgoocheIinge;i en luchtkasteelen bij' geie enheid van eerie prij suitdee 1ng, over den invloed, welken ; z heef t op de emoef deren, over ode wij'z!e waarop kindle epl roem of vernedering dragen, over aiies wat er aan overin ed, nij(d, verbittering rofwe~ aain ~deemoed, vriendschap, genegenh!e d' te groeiejn iigt in kleine zielen, oven de fZouding van de ouders met b~etrekking trot de prijsuitdeelingen! Njet a ;ltijid zijnu zij wij'zer dan hu,'n'ne kinderen . Er zijn er die zoo onredelijk zijn en alleen den uitsla ;g, mist de krachtinsp,anning~ zien~ en van hunne kinderen meer eisch,en dart wat deze geven kunnen . Wa'ar zijn de ouders die aian.nemen, dat hunrte kinderen moeilij k leeren, of rriet viug noch verstandig zijn? Sommigen zijn stichters van haagmraeld o veprbittering, roemer$ en prijzen of ontmioedigen ~op eerie onhebbelijk'e wij'z en richten aldus veel kviaad aa!n . Wlat zouden de prij suitdeelingen anders gesehikt zijn yarn de kinders to leeren staa;n tegenover roem en loon ~lo!ndfer overmoed, tegenover v~ernedering zotnder verbittering, rioeh ontm~ediging. De prijsuitdeelingen bi~d~n ook aan de kleinen g le nheid ann, in het openblaar vioor to dragen, to zingen, to ip 184

• n . Z~ao aange'naam is voor den toehooider, O toeschbuwer • 'lieve onbeholpenheid der kleinen . Hoe ze daar aan hechten, hoe de ouders er prij's op stellen dat hunne kinderen ofptrdden! Hoe blij'kt d,aaruit hel verlangen om een rol to spelen, 'al as het ldan gook eer 7iwijgende, om eens uit hat gew+ooin dagelijks'ch' levee naar • t 'land van de fictie ao stijg~n en het jasje van het kind; to verruilen tegen den mantel van een koning, het htarnas van cen strij1der. Een onmetelijk studieveld ligt her voor den zielkundigen feitenwaarnemer open . Hoe gew~ldig-boeiend is alles w'at meet de kinderdn, en dh ~gpvo edkunde in verband s taa t ! Daarom mag ik de prijsuitdeelingecn we! . Ik h; I er deugd van, als ik de j~ongens en meisjes zie gaan, stil-gelukkig, met hunne prij'ze vracht . Ik heb mfe(delijden met hen voor; wie d~ laa.tste dag van het scho'ljaar een « dies irae » is, en die in de piaatslijsten zder peer vermeld w'nr~den. 10 kunnen loch a11en onder ode ~~erst~n niet zij'n . Ilk leef'mmet de waders en m~oeders, met de grooUouders die wellich,t to uis, meet ongedu 'd wach'ten yap dein terugkeer ~an kleinzoon, of kleindochtertjedie zoo aardig goed leeren, en even b(eloo-nin, verdienen voor hunnen vlij t : misschien molten zij' naiar do' zee, 'of naar den dierelntuin to Antwerpen naar k1 ap(eu ga;an zien ! A1s Vlamingen nwete~n wij~ aan onze ineeste piij`suitdeelingeu nog een hekeI hebben Zij zijn gewoonlijk can uitstalling van law'aaietrige staatslieMe, van ode twe!etalighei~d welke men Vlaanderen opdringt. Te vele oulders verstaan niets van' at hunne~ kin!dertj'e voioridragen of zing~n . En het grootstef euvel daarbijc is Ida' die ouders daarmede pronken en trotsch zijn en er jniet zouder ,aan denken zich daarover to beklagen . . . integendeel. Er wo dt nog veer to veel Eransch gespeeldt en gezon en

Op

de prijsuitdeelingen

jesgestichten.

in Vlaanderen, vonr~al in de meis-

Er wordt to weinig oorsprlonkeilijk Vlaam'sch waerk henut-

tigd, nag to veal vert~alingen ~of hewerkingen naar het Fi ansch . Er

'den nor; to veal Fransche prulb+oeken, met Franschen

st gegeven, sours vo1kcmen a ,tinatisonaal . Up +die dagen an prij'suitdee nge+n voelt een VIamin dat hij zijn yolk die vaadertan+cISche trots' onthre'ekf r welke de

P'c olsche ouders hezielde tegen+over Pruisen, tegenover Pruisische dwangmiddelen en Duitsche i~aal ; dat zijrne taal nog verasschep'cesterd wel°d, zooals Placer Str,acke dal eens heette . Op :dare da;gen welt ~e(e+n Vlami'ng dat hat onderwijs nag

niet geeft. ongeschaonden, g,aaf V1aamsch-nati'onaal leven, dat de Vlaamsche kind'ers ni~elt +als eentalige Vlamingen ve iden

sopgeleid, dat de ~opvoeding, zioo~als die Khans wiorcit doorge-

drev~en, twi~e~siachtigheid is, dat ide goede wil, hat talent ;van;

vale uitstekend-;gezinde teernars en onderwijzers, en van peen heel ;g~etal (link ontwikk~etde nud'ers wordt g+edWarstkomad

door ee n kleine schaar mac;ht ge Franschgezinden; die bij+ de prij!suitJdeaei1ingenn pop de eerste rij'en zitten .

Door de schuld van die verfr,ansch'ten, our hunaent wine is h~et ~dat ti~enta~llen k1oet e, stark hegaa'fd'e jolngens ; die op hunne prijzen w+ach'te~nde+ zijt, hero~ofld vorden van het geestelijk yen verstande1ijk vo~Cls'el dat hùn past.

Ilk herken ze, =i1 die menschen : under hen vo~~°deal zij~ ge-

nomeu die op de banken van de magic raiuur of de gezwiren~en de strtaff~eln uitdee~1'en, aan de Stracl e's en, d(e Iullier's,

even, als zij thans de prijzen toereiken . 7ij zit~en voor', op de

eerste n en, als vaandels overhlandigd w+orden d~oaor Vla;amsch-

onkundige officieren aian V1'aamsche oud-strijde~s, en eerew'ijn

gedronken wordt ~omd,at anderen tun bleed vergo~en . Le z1ju er al tij d wraiar roam en eer, bye trekkin;gen, eerhewij zen to

vinlden zijn, waar de Staat prij azaen uitdeelt . Och 'nest er

ooit yonder de voalken eene prij'suitdeeling plants grij pei , dan

vraag ik me of of V1aanderen wlea1 yap eon anderen prijs zOu, 86

nl~ogen aanspraak m~ak~n Tan op alien van ge+duld, sian ~anerworpenhed'7 van e1 ver1ooch~ening, van i;leinmoedigh i L Van ~der;gelijke prijzn zou Been yolk mogen willen . He,' Ala, emeen SV eeki,lced ,,, 1 e Jaarg . Nr 2?, ? .92?).

DE DERD i EDE 'r ART r AA. D E GRAVEN VAN DEN IJZER, HULDE A'AN RENAAT DE RUDDER, BE,GRAVEN TE WEST-VLETERE :N Vo or ode derde maal wordt ter bk d evaart gegaa r na ar (le graven aan din IJzer . wat zn er velen reeds van id'e do~den, die ,daar ust~er door de levenden vergetenI wat b~lijft de angst nit door den dichter hel~o~ofd aan het za'ad van de lijken! Is het zaad bedorven ? 0 h neen : de schuid is het van; de steenen wlalar, op net vie . Ditma'al werd Renaat De Rudder verheerlijikt, een jonge heili,ge, yen jionge held . Wat is het heerlijk slij k, daa s lij k van den IJzer ! Hoe bezang de dichter vann den IJzer, Verschaeve, het in zijn prachtgedr cht : I n ' t IJ z e r s I ij' k ! Wat kon dit slij k deren << dot op de kleer€ n slech'ts vxel » r < nieI op did ziel »' . wat zijU dour witte bloemen van deu;gd gegr'oeid! Hoe straalde zuiverheid under den zw!arten modderm~antel ! Wat e~deie verzuchtingen, gingen op nit de grachten ! Hoe konden mania; maal met vreugdege lonker de sterren van den Hemel schau. wen op hun~ne broedters naar de aarde en, hoe geukkig, walajk~ ten de bewaarenge~dn over ode r+eine rust van, de jongfens' die zeif nog -eng7ele'n wren, van e Jozef s in die duisi nisshn. Men denke aan Vo~ndells hle rlij'ke engelem ei . Jongens as Re~n!aiat De Rudid~er zij~n door he leven eva187

ren als een stroom van schoanheM naar de Hemaizee Hij ward geboren to Landegem den 11n December 1897, bfezocht er de idorpssc1ioo1, kreeg onde~rricht gedurende twee jar~n biji den E. H, D,e Valde, ~onderpastoor to `Neve'le, en begoun

in 191'2 ~de hu,nianiora to s 1ge~n nan Sint-Vincentius'' cohoge to Eekloo. Hij' droomd€ er van, en zijn huisgenooten met hem, priester to woriden . Then de aoriog losbrak had` hij~ zijne vierde

L~atijnsche kl ;as geendigd . Aran 's Konings oproep : < Vlamingen, ,g'edenkt de'n Guldensporensliag » g!af h'ij vertrok . < Leve God en in zijne ziel .

gehtr.

EA iij

Belgie, lave de Koning 1 » zo+ng hat

Toen begun het prozaische militaire levee . . . durst . . . honger . . . slechte nachten . . . ko~ude . . . de winters en de hitte an den zomer . . . hat gesleep der dagen in de lo~opgraven, J(e nachten inn de Lenten wlaa.rbinnen h~eIt sterretj'es vro~os

etu

de ~d'ekens witgerij'm'd . warn . . de! ' wildernis van A'uvo'urs„ waiar r~gen de Lenten verrotte.

Den 10n April trekt Renaat under gejuich Belgie binnen . Hij' v orldt a'a'ngeslroten bij ide 3e komp~anie y 3e hataljk a van bet &e Linieregiment (later bet 18e) (4a aMeeling) .

De vierde afideeling bez'et beurfelings Nfeuwpo'ort-Rams kia.pelle, Diksmui~de . Dan krij!gt hot 8~a Linie rust dear De Danne . D~aarna gaat het naaar R,amskappelle'-Bde~singe, neemt Me~er rust in Noord-Frankrijk . I'ntusschen ontstond uit de

vroegere studenteinbew'eging en de misk'enning van ale Vlaamsche taal, de V1'a'amsche b~eweging, ~aan het front . Een idea-

list als Renaat Die Rudder kon ida'ar niet buiten blijven . Deb

30n, M'a'ar t 1916 prij kt your de e ers to m a'al op °een z ij ner1 brieyen het A11es v00r V1~a''an4e~ren, Vla'ando'ren voor Christus .

R'enaat was de ziel van zijin bond', van zijne TJz'ejrk~re1~ ~~ r m e n . 'Hij schrij ft veal nit zielemet leuze : ' t Z 'a 1 s to aanidra .ng, am lucht to gevein aan z'ijh'e gervoelens . Hij , +erkt node nan M''aden << O'ns Vla'andereh » ,

i 88

Dc Belgische Stan-

Ons `V~a,derland ' . Die Vlalamsc,he chard > en vo~ora aan working strekte tot verzedeaijking e'n opbeuring dyer jongens . a,mdat hij' Vlaming was miaakte Eenaat natuurlijk versehei~dene malen kennis 'met ode Belgis'che gevangeniss .~n ; een

ererste maal omdat hij eeln Vlaamsch vlugschrift a an even sol~daat ;gegeven had, ~daarna o~mdat hij had aangeth onge,n in een brief op moor zedelijkheiid bij~ 'dean ; baddienst. De dr ~ Le straf, drie dagen

voor zijn dood, wordt insgelijks opge-

loopen wegens ~a n artikel .

Geen wonder dan ook ~dat hij' schreef : t Oorlo,gsleven blijft voor Vlaamsche ontwikkelden, die

p,licht-bes~effend zij'a en sireven naar 'n ideaal, een m'artelaarsleven >) . Hij weird natuurlijk van dichtbij bewaakt . Dk censuur lotto op hem . Eon t~och verzon hij goon w'raak . « 'k Draag mijn lij'den met Uefde > .

,t

Makkers >>, zegt hij op ; een vergadering, « later; wig

nooit worker met verbittetri'ng, ~t is maar do lieMe die z!egeviert » . Voor Die Rudder is hot geloof peen brion van s erkte : hiij

nadert 'dagelij~ks tot de bran van hot eeuwi lever, .bet H ili,g Sacrament des Altaars, en als hij' verlof heeft gaat hij naar Lourdes . L e ~onbev~lektie Maagd to Lourdes goat h {ij, vere~eren, terwi$ anderen naar Parijs of elders hunne oorlogsmeter gaan bezoeken . Te Lourdes droomt 'ij van hot Leeuwenva'aid~l in de ba-

siliek op to hanger, loch de militaireJ overheid verijid!etdfe bet plan.

Do herinnerin,g aan Lourdes hing in R~etnaats zieleleven

steeds als eene blauwe Meilucht . Het heengaan sne~ed hem door de zie . « Bij Moeder he'b~ ik zoo gebeden ; wklk eon pijn als ik haar verlaten m~oest » . sche hemelzalen

Lourdes » heett€ hij

Geen lijden ko~n hem knak1 en, omdat hij' eu

de

m'ede wlucht-

te naaar de armor van den « Man der Smart aan hot krui~, bloedbeyen opsch~ouwlde haar deAn « lijdend~en man alan dropen kruise .

1 89

Teat het einde

toe deed het verlangen n ar het priestc~h-

schap hem tranen wellen in zijne o+ogen, als hij den t)r .es-

ter aan het altaar ziet staan ; en toch verkiest hij to step~vein. liever dan onwaarldig priester tee zijn. lk sta bier >>, z~egt hij,

~t

hereid alles to +ondergaan > .

ge1aten en gedw'ee als een kind

H~et Lam zeu doodbi+oeden vaor zijn land .

Zoo er offers va,llen mioeteln, 'k sterf' gaar~n€ voor 'Vlaaanderen >> . 1:1ij vre~es'de den dooid niet . Hij' was vriend en bk ed :-

verwant van hem . Die LIaod zal hem taelaten God to ' raan schouwen .

Den 17n December 1917 's avonds wo'rden eenige m,annen

gevralagd nom eerie verken'ning. Renaat was verm~aeid en

wenscht to blij'ven, loch zonder den dapperen vriend >> wild€ niemand ga~an, en zoo voelde hij zich ve~rplicht aan bet hoofid to gaan pop zijn laatstefn verkenningstocht . Ze sh ipen road door die duis'ternis' over ijs en harden grond . Plots roept men

Halte-la > .

h~o~gels suisiel i . itenaat

is gewand. E~e.n kogea ult eeln Belgischen pros treft hem in ode dij' . Terwij ;l hij aan bet bloeddn is~ onderz~oekt ide kommand,ant R.e~naat's nansel .

Weinige ston'de~n daarna ster •ft deb moeidige jongeling in

bet krijgsgasthuis to Ho~ogstade . - Z'ijn laat'ste woorden zijln : X

7

k Wist niet dat even mensch z~ao lijldein kon, mar al-

los vo~or Vh amdaeren eon Vlaand~eren voor ChristuS >> .

Vreugd was or in den Hemiei, dock weemoedi ~n ~nerdriet

ond~er ode Vlaamsche jonge :ns .

To West-Vleteren wacht hij' pop Vlaianderens upstanding en

op zijn eigen verr'ij'z~nis . W1e~lichf groeien er bloem~ean ~op zijn

graf, d~och die mio~oiste zijn die~g en en v~eke hij zielf nahot :

t~

Grfach'tbl~ominekes van Rena at D e Rud-

d e r » welke met cone levensch~ets, waiarin wij de gegevens

vo~o~r edit artikel vonden, op den dag van, de beidevaart wb~r-

d~en uitge1geven .

(" He! Algemeen Weekblad ,,, 1 e Jaarg . Nr 23, 1922). 190

IJDELHEID ALS VIJANDIIIN VAN

DE

VLAAMSCHE

EFWEGIN

Ontelb~aja.r is het getal ijdele menscilen, verslin,gerd op al wat praalt en b7inkt, geineig7d om te knieaen, voor ~alles waii vergu7d is, ber~eid om zich to lat~n verbluffen door 'hiolklinken!de reth!orica .

Esen dichter a,~ls Gezell~e kon wet zmgen (<, M'ij'n V1;a'anderen spreekt zijn eigen taJal,

Gods gal elk land de zij'ne ;

En, la~at ze rijk zijn, laat ze ka'al,

Ze is Vla'amsch, en ze is de m'ij'ne » . De m~ass'a h,andeit anders'.

Dr Sp~ele~ers heeift eens in e~nfe prachtige ride op h'et Congres van het D{avidsfonds to Toingeren over & ezelle's ver'zen

gez~egd

E~ene prachtige~ ui dla ,'ng is list in 'dean strijid, loch en-

kel cene dicht*lij ke leugen .

<~ Mien mint 'niet wat !arm is, mddetijide ; ko~estert men ~diaarvo~or ; een kaal kleedingstuk legt men of wanne~er men in een tref f eiijk ge;zielsch;ap komt,

a Asschepoester blijft 'asschepoester ; en enkel na,dat de grins harer droo~m~en hiaar vain haar lompe~n en klompen

ontdaan h~eeft, ~dan alleen zeal zleJ als zegevier'endk bruid hot vorstehijk paleis 'tier legends bin'nentredlen >> . Zo~i zeldza~im zijn diegenen die zo~~als Franciscus van As-

sisi de

rmoede tot hun bruid verkiezen, en Never woven

in sine schamete eel daJn in eon prachtig p~aleis .

iJei ijdele menscheln zijn sine uiterst ge nakkelijk~~ pr~aoi

voor verfr~ansching .

Bijna allies im'mers wat de ij~delh!eid streelt is~ Fransch .

Fransch wordt gesproken doio~r lien die de eer~e'teekens ui-

~decien, door ,hen dies de groote w or'name huizlen b(ewionen,

door schist alle kasteelhi~eren, Franslch is de tan!' in onge19 1

veer ~alle salons, Nj' bals a~an hat hoof, btij den gouverneur, enz . Wanner een Vlaming door did voornaam'ste strlaten vas Ode groote steden wande t vindt hiJ daar alleen bij uitzand ring eon Vlaamsch opschrift. H,andelshuizen, gastboven, v~aorraame restauratien, m,agazij'nen, iijna ~aile bankeln drtagen Fransche namen. Nagenoeg al wie den Loon aangeeft in de wereld spreekt' Fransch . Bij de bnthuhing van hat standb' ek van Jan! Prams Willems ;heeft Jan Van Rijswyck zoo'n treurige jammerklacht geuit, hoe men langs ,het zeestrand in ally visschershutten Vlaamsch, in de villa's Fransch sprak, en Prof . Counson heeft eons be~weerd dat de vrouWen mleer voorr d v~orderjren van de Fransche taaa ha~d~den tut stand gebtracht 'dan de lagers van Napoleon . IJ~deiheid is moeder van de made. Wat een vijan'd van de vervlaamsching van hei onderwij ; en van ieder degelij k onderw'ij s de ij delheid der oud!ers, etn vooral die van de Vlaamsche mioeder is, weten pie we rsten, zelfs de goedgezinden, uit onze scholen . Als de ouders Fransch wenschen is hat wel gedeeltelijlk omdat zij vinden dat met bet Franschi de kinde~rs beter hunnmen weg zullen maken, maar tochf ook omdaI bet Frans ± de taal is van diegenen, diq zij also voornae lui beschoudren, omdat hat « chic stoat. Gansche gestichten lev'en van de ij~delheid en kwek ken ze verdler aan . Fransch to leeren is ~en deal van den opvc eding, 'ziooal piano to 'kennnen,, good voor to dragon, eea, mooien hoed, e ;ri keurig kleed to hebben . Onze tegenstanuders b . v, to Brusseil weten ( Wel weal `zij; dolen De Vlaamsche scholen heeten zij' de armenschoien, do ko~stolonze scholen . De betalende scholen maken zij Fransch, zoodat alien die willen dot hunne kinderen omgaan met net-gekleedie, beschaafde medelscholieren, geneigd zij'n doze naar idci Fransche school to storm . 192

de kleine fabrikant zijne z,aak uitbreidt, dies uitbreidiag gepakrd gaat met verfransching. Drat is Vlaanderens noodlot, dat telkens als menschen uit det Vlaamsche volksklasi nets worden, zij' zelf of hunne kinderen de taal van Vlaanderen verloochenen, zich erover schamen, ze achteruit~dringen naar keuken of stal. Nog loopen Fransche G ;ansendonk's en Siska's van 1l~oezemael talrijk in Vlaanderen . De boeken an Consciences hebben ze, eilaas, niet doodgekregen . Het gevoe~i van ijidelh~eid dat oils vij a,ndig is m~o~et gelou, terd wi rden en omgez~elt in een gevael van edele n trots, v'a't welbegrepen eigenwa,arde . Zichze'lf to zijn is het redetijk verlangen van leid'er nensch . Zijn eigen wezen weg to werpen om ander~en na tq apen is hoot toppunt der dwaasheid . Men wordt geen p~auw omdat men eenige pauwveders steelt, en wie ezel is zat b1alken, aJ heef t hij zich met een leeuwenhuid ~etooid . Zijt wat gij z'ijt, Ddoet wat ge doet. Gebaren is niet oed.

predikte Hugo Verriest . wie tot Vlaming gesch'apen wend moot Vlaming zij'n, of z341 niets z+ij'n dan een verdooldd, een nergens-lhuis~ zijnd,'e ondrer de volken, een Bohem~er in do b~eschaving. IJd~elheid is geenszins lie verwarren met r~echtm'atig verlangen naar schoonheid . Aan edit rechtmatig veriangen heeTt de Vlaamsc'he B'eweweging lang niet voldaan . Vele Vlaamsch,gezinden verv~arden oprechtheid en stre-ven naar waarheid met ruwheid n botheid . Hunne taa~1 was zoo stekeilig als hun uiterlijk . Die lokalen waxen ontoLgankeiij'k voor nette lieden, algelegen, duis(or ) vuil, grof, heel gesle;ld om zich de heenen to broken . Vlaamsch drukwerk was slordig . Vergaderingen waxen sle+cht voorbereid . Niets D .-IV-13

193

bekooiide het oog mach het ~aor. We schoonheid verlanglde von'd , die in de V1aams'che bewdgi'ng al to weinig . B~111~e~Mheid wierd voor komplimenr'enmak~erij' uitgesoh~ '1deln, iederte vormelijkheid wend 'met valschheid gelijkgesteld. D tt 'apes was voor ooze beweging eerie j''am'm!erlijk v'ergissing, welke vele voorman'nieln, welke vele `vrouwen ervaln, afkeerig m'aakte . Tamelijk e1 is in dit opzichI verbè d, doch er blijtt flog ~m~eer to doetu. In zijn boekj a Hervormings, planners » heeft De Sadeleer flog 'a~angewezen w!at in onze inrich'tingein to doers vast oudeir 'andere met hiet oog op betere verzorging ook van heft uiter7ij'ke . Slordigheid is a1 vaak een specifiek-Vlaamsche ondeugd . Het is maar al, to zeer in vele kringe(n en door vele m(ensch(e aangenom a', gewee'st : « Ais liet V1 u ni's'ch is, zeal het allicht go~eld enoeg zijn ~ . Dot n oet uit zijn, bep'aaxd uit zijn. Do echter et is : u'Ais het Vla,'anisch is, omu tat hit Vlaanisch is moet heft sierlijk zijn ~ . Even krachtdadig als wij' de ij~delheid bekam'pen die tot na-aping, tot ontaarding leidt, willen Wij' hier goeden trots zalaien, die a!anspoort trot zelfverbetering, tot zelfverm'ooiing, en did door seh~ nh'eid, do~or add, door ode aantrekkingskracht vann uiterlijke hoeidanighede(n de tegenstanders yap de knieen dwi ngt . (`' Het Algerneen Weekblad ,,, 1e Jaarg. Ni' 25, 1922) .
DE KEUR DER BEVOLKIN( Met de nederigh;eid dae hen ke~nmferkt h eetcn +onzle teg staniders va ;n allerlei pluiniage~ zich zelf ode keur van de bevolking, ode elite ~, bet puik . Met den trots van ~d~n heidelnsGh'en H~oi aliu zingers zii bun odi profanuin vul~,us ~ . Ik rha;at den onwetenden hop en daft zC buiten'~ . ,t

'94

Gelijk de F'arizeeer verh~eugen zij zic h er am dat « zij niet

zijU gelijk de andere menschen : muiters, fronters, activisten,

verr~a'ders, Vlaani'sch kanalje » . Met, veraichtin;g schuwen zij neder op het schorrim~o+rrie :, op de mensch'en van ~athter het ~getouw~, van achter den ploeg,

van fangs de wegen, op de mensch'en met vale jassen, mut-

sen, kielen, op de Vla'a,m'sch tpre+kersi, de ru,w~n, de hoeren, de kerels, de blauwvo!ef ten. . . m1et hun kwLad~!n aardis ~ergen

een idealist to veroordeelen valt, zitten zij aan de CaITel .

van d~ rech,ters, of op de bank van de gezworenen, en na~as t

de kruisen g,aan zij spottend en grinnikkend vororbiij. Zij zit-

ten immer voorlalan in syn'agogen, en 'alS zij' vasten, of ~aalmezen~ uitdeelen uit hunnen overvloed, mioet iedere~en dat zien aian do strengheid van hun gal-geet gela'aC of h:et - g,e,haar van bun arm .

Zijl zijn de haarklievers, de spitsvondigen, de tiendentel-

lers, de uitpluizers, de uitrafletta'arsl van tek'sten, do hab'b laars . Zij sc,h jven in < Lihre B~ lgique » , < Soir > on << Nation; Beige » . Zij vinden zichzelf heel verstandig, heel knaap,

heel mioed~g . Zij meenen dat de w~ereld om hen dr' ait . Zij ach'ten zich onmisb ;aar. Zij' zijn O'mrir d mt btuigende lakeien, verach'telij'ke vleiers, sc,h'uim'locpers . -- < w(at h!odf<

den, mla.'r w;at hersenen ! '» you men 'Esopus' vosje iu gen nazeggen, en wat zijn er an die borsten meet eeret ekens liesterd en met linten dororkruis't, en

arbnde~r geen hart loop t !

Van, mg en buik zijn zij ech'ter vaorzien . De wij'nka;artenr

de beursnoteering~n en de w'isse!iko{ersfen kennetn zij : uitste~ ken~d, maar iazlen z'ij' ooit meet zalige olutroering elen gedichtt van Geze~le over bloem~ea Of m!anesch'ijn ofhet geruisch ^~an de bOomen? Sm'a,akten zij o~oit de vreugde meet dei dich'ter, to kunnen

ju'belen~

« ik 'sta mij' zoo germ he

ode ilieptean des hemie~s1

madden,

ii 't vend' en scholuw in

Zij+ zijn gekleeide eauatuur, ger+egen in p;antser yen keur van 195

stalen conventie. GemoedeIijkheid, hartelijkh'eid, kiare een , voudige taa~l, ht ;helder kijken van vrielndenoogen in, vriendeno~ogen, ode warme h;a idd uk, dit ahes is .aa'n diet keur onbekenid . Ve~len on+der hen zij+n de ~dorrel vij'geboomen iangsi Viaanderens wegen . Andere'n ga'an op iii zelfzuchtig individualisme . Hun ik-j e is h'un afgod. Het lij'den an hun volk, den eeste ;iijken nood, den stoffe~'ijken nooid verkiezen; zij' niet to zien . Zij genieten, zij lezen dichten en s`chrijven, pleitelu, verdienen, geld, zij' onfwikkelen zich'zelf, zij stapelen gra'an van kennis op in hunne geesten,, z'ijr versieren met schoonhèid

hot eigen huffs, m'aar geven w+einig of niets, aan de g,emeen-

sch;ap, die hen zoo noodig beef t . Zij' ` hebb~ n den m~ond vol met lief woor~d vaderlan~dsliefde ~, doch' dat is nie1 MJ de meesten, onder 'hen bet evoel van den band die hen veroenigt met hun'ne naaste vennaasten in de stre+ek w"aai de ' Voorzi~enigheid hen liet g4eoren w+orden,, miaar dd eerbied voor de gevestigde staats'm'ach't, e'n in den ; gron l z io waak die gehiec~htheid nan eigen niachtspositie, a : eigen voorrechten, ~aan eigen ~aanzien, ge~zag, meestersch'ap . Zij( spr'eken steeds over vrijheid,, doGh' opgelpas+t voor die v'alsche vrijheidsprofeten die niet zielden den h'atelijkstIen broodroof gals wapen gebruiken en het ''begrip vrijheid met bet woord plicht verbinden . Hun individualistisohe vrijheid is de teagelloosheiid, plichtmiskenning, bet recht van den sterke+, dren ul rmensch', om to stij!gen op bet lijden er do ond'erdrukking van de slavenkudde. Did keur, die elite, houdt hare voorr~ech'ten, hare hel~angen, iarq persoonlijke voorkeur zeif v~oor +onmiskenbaar recht, Zij

denken dat de Staat berust op h'unne hrandkasten, at zij de hooge zuiien 'zij'n van den Belgischien staatstelnpel . Hunne ke'nnis, hunn~e geleerdheid is niet de weid ride, f dauw, do verkwikkende regen . Needu zij vfer!dort en verschi oe,it bun eigen, gemoed . De meesten van die elite spreken George 1 odenbiac, na : K Je n'envie pas les fleurs des chumps, oe 196

paysannes >> . (1k hound niet van tie boersch,er vieacthloemen)., veal' verschil met Gezelle's verzen over « de wllde en ~on-

vervalschte prac,h~t der bloemen langs de w!atergracht >> Hun geie~erdheid - die sums e!cht is - alth:ans wat hoekenken'nis hetref t, hun kunstgeyo~ea, dat som?sa vexfij~nd is~ strekken niet tot bate van hun v+ oak, maar stalan onde korenmaat .

die

Zij he }en h~et geld, h et z e er ni ac 'tige rnaax id~at 'o ` niet axles vermag : zij hebben v~ete taleinten, dive zij biegraven ; zij h,eb+ben ih,un tijd, die niet Wordt tot een zegen voor eigen ,v~olk . Ziji hehhen apes - behialve dat eenige -- hat

eenig waand~evolle : « +de lie4~de tot hun volle y 'tot eig~n, aar+d

wezcn, rtaal van lit yolk > . Diaarom( is die keur, ~di t puik maar surrogaat, mar ' ersatz . Dte keur worrdt niet gedragen op do sterke schaud'ers!gar

let yolk . Zij is geen natuurlij'ke uitg;roei noeh; o~pblo~ea ; nit de

onderl,agen welt zij 't levenss :ap niet ~ophorrel~en . Zij` staat daar als ode elk . OnmachUg o+m ziah near t~ buige4n rLaar h'et klagenid, kran lee net v'a'n de landgenootdn .

Eens word zij', indiein zij {de lierde nie+t opneemt, ont'woteld.: Eens doet bet Vtalamsche volk - w!ar de Heer immers doet voigens hat « Magnificat >> van de Maagd va+n Nalzareth ; ({ Heat haalt idc m~ac,htigen veer van hunne ze1'elplaats~n en verheft de nedebrig~n > . Dr ne+derigen, he kieln;en ziijn Vlaander,ens keur

de

vrienden van die gerin,g~n,, zijn oo+k vri+dnden vao V~l,aande-

rens eig~en aard en taal . Menschek als Louis V+erhaeghe hthbann dikwij'ls gespo~t met de aanhjangars van d e' Vlaainsche hew'eging en bewe~eir . dat zij' bestond nit kleine ond~ pastoorkens, dorpsgenees~he+ereln, vecarts+en, onderwijziuI s, weilnu, hat zij zao! Dian hebbyen wij met ons diegenen die den

po+lsslag voelen van ons yolk, die niet besch'aam!df zijh in de kleinste afgelegen hu,tteb 'to gaan en zich ner to b~uig~~n

over de ziekbedden, ~dan hebben wij met ons lien die de zielen van o+nze volkskinderen keonen, van oinze 'ezond'e1 buiIg7

tenj~ongens, waaruit Tinel's en Peter Benoit's groeien, dann hebben vvij mt ons de b ~ng~r an krach'tenV die le bkedarmoede van de groote stedetn genezIen. D~ elite trok voorhij den 19n Novemher in den beruc,hten, stoet ie Gent . De ~afstam,melingen'van Duitsch rs, de M~anchesterianen, de dividendenopstrijkers, de zeepharons, do leveranciers van' de Diuitsehers, dies kasteelhe~er~n ine,t ouderwetsche geldiaGhten, de ij~zielrvvreters, die vleroordet 1aars van Stracke, de vervcIgers van De B~etuckelaer~e, die uitgekochte pennelikkers, de aatsjeszoekende gelukzoekers, de sjacllerende ko~aplieden, de ridders-van-ode k Thndkast, de champagnedrinkers, de {duivenschiet&s, tr~okken allen voorbjijL . ., do elite was or. Zij betoogde voor heti beh~ u t van h,aar ssymbolen (sic) : die Gentsche 'Uiniversireit . Zij betoogde voor hot recht, vann het yolk to leven zonder de taal van het yolk to k~ennen . Zij betoogde vbor hat rEeich't tort verdrukking : Zao verstaat vr'ijheid >> . Zij 1 etoogde voar de splitsing van h~~t Vla!amjsche yolk in - Viaam's~dh;s;prekendre miass~a en Vlaamschonkundige hlo+agere stan;d.en : dat heat die elite : de eenheid van het vaderla'nd . , Zij' bietc~ogde voor he recht op hoogmoeid, op vo(lksverachting, op eigenwaan. Zij' betloloigd~e voor hot recht steenesn to gevein aan wee naar brood v~erthngt. 1)e betooging was hot symbiolum van de elite waa.rdig. Ails eonn vuile clamp . . . dreel zij' voorbij • . . also damp van eonn m~oeras . . . geuren van 40041 en verwiording hingen hover Gent toes, de stoat been was . De elite had hare eig+en uaifvlaart ge mden. Braun, De Saegher, Baron Verhaeghe waren de lijkbidders . p

L

zijt

(" He! Algemeen Weekblad ,,, 1e Jaarg . Nr 39, 1922).

198

Ii DID' I IIIJALISM E, VRlol IIEI Ii, GEMEENSCHAP Telkens als op sociaal geb~ied of of taalgetied voorstellen tot regeling ingediend worrdefri, l :aat men, heel vaan~de1 J4 r vrijheid wapperen, en zwlaait men met de leuzenwimpels persoonlijke vrijh~ei~d, vrijheid van den huisvaIe(r, vrijheid van overeenkom'ste~n . b~ederaaaa stet t men vast wa t ' n drukkende nucht wommige woorden hezitten, hoe zij als tooverflormulel's gelden : teksten worden uit hun vcrband geru;kt, aan d€ wiordan Iwordt een dubbele beteekenis eh~echt. Hoe z~ou m ; n mogon zreggen Wacht a voor de iiaisehe profeten die tot u koment, ge, hul~d in den mantel der vrijheid . Van binnen hoe * n ,zij' verdrukkerszielen > . Verhazend is het hoc fij'ne rechisgeleerden telkens over de vrijh'eid praten zooals ~~ude legisten over he1 rech't van Rome en over vorstengeza,g. Wij zien en hooren under ons 1 i b e r t o m a n e n, zooals er e t,h e r o ~m la, n e n of o p i Ia lay n n zijh. Also ether en o p i ;u m immers bedwe~lmt h,et waord y r ij~ h e i d . Zij die betoogingen inrichten tege~a w! a ,t zij hell J a c o bl i n i s m e he~eten, zij(n in den gro~n,d de eeh't€ J a c o b ii' n e n, dwepers met woorden en sprenk~n als « De m!enschiena worden vrij en gelijk gebaren Exgenidomr is onaantastbaar 4vereenkomsten zijh vrij > . Aan de 'staatswetten, an onze gronidwet, die toeh Yn'aar werl zijn van feilbare menseh'en, kinderen van hunnen tijd, klagend, kranke net, door winders van tij'dsoms tandigheden bewogen, hec'hten zij edn a b s ~o 1 u t e waa.rde . Zij' u.erliefzleu wt het oog dat wat gisteren voided thank glen eide ve m er geeft, dat andere hanger en durst de' zielen kwlealt yap verschzllende tijrden . In onze gro duvet vindt men naast ontelbiare teekens van hot gezrond verstand en den wij!z~e~nn werkelijkh~efdszin van laden van het Congres, hier en char een spoor vian de p,

t<

>>,

K

I99

id+e+ol+ogie nit

Aden

Franschen tijid en nit d+~ Franse~he gron+d-

iMeitte,n. Die Fransche revol?utioi aire(n verw!arden de wlettea : meet beginse1verklaringen +en leidd~en hunne gro+ndw(ett~ in

met « Declaration des "Dioits » oaf « Dectartiation des Dro~its et des Devloirs > . Ook v~aor die « D ;ecla .riation des Droits >> sta,~t mange+en in Belgie vol b+ewlonde~ring. Net of de F ansGh~en

pans de vrijh,eid gebrla,cht hadden, en of ni het goads in de vrijheid niet reeds se!dert lan,g

bekraehti,gd w!as in o'nze

oude keuren,, B,lijide Intredetn, Vreden . Die persoonlijke vrijh!etid is ; gewaarSo'm'mige zinnen als tt

bor d > , « Alle Belgen zij'a gelijk vo~or de w!et >>, Alle +staats-'m :ach~t+en gaan nit an het volk », m+aeten met aordee1 des ond'erscheids gelezen vc~oridein,, in h'et licht van die histo+rische gebeurteniss :em..

Anders komi men tot filos~ofisch-ve •k e + d+et gevo~lgfrek'kinde perso~lnlijke vrijhieid is gewa'arborgd ~! mag gen. . Die zin niet uit zin ver1i n(d ~g!erukt worden . Hij staal daa,'r niet t~

zelf stanIdi,g-alle~en . Moest men he,m -abs~oluut b'egrij'pen dan zbu hij erenvoudi,g Maiden tot wettelos,h'ei+d, ongebond'enheid, rip bnarchie . « In iederdn ij eraal steiekt een anarchist

senator Vokkaert +nlan,gs rdet zionder r+edepa uit . ledere wet im,mers beperkt, b'egrenst de vrij!heid, en zelfs de m(eiest-lib raale staatsrechtsgeleerideln nem~en nan dat de vrijb!eid v!atn den e+ene~n most ov+ereen ebracht worden

met

ti

L

vrij(h'eid

van de an'dere'n .

Bedoelde zin, met de ;andere vrijheids&tikelen, €lie eene toepassing er van zij~n, w4ead zoo vaak ringer+o~epeli toenn er . an biete :ugeling +der s'peeldrift der zedeesm looisheid in lied, propaganda, van ; verbod 's Zondagsl to spraak was o . arbeiden,

+overmla;ti,g !aan hot werk to hIoudein~ riechtmiati,g veti klaard dat p+erDie zin beteekent bekort wo+rden, dal s~oonlij'ke vrijheid niet willekenrig ka'n Col

de uitvoerende macht niet i'n,grij peen no*dig is >> . De liberto~mlanen zij!n nog gansc 200

m+ag,, dat sane w 'e t

d~oordrongen van d

Eransch-Engelschen ge~est uit het e;inde v an. d e achttiend

'en het begin id.er negeintiende eeuw . an het Nationaal Congres varen voorDe me~este lerdn stander van de liberaal-gekleurde staatsleer . Lamennais' 'liberalisme, in 1832 slechts bepaald v~etroordeeld, ~oefende een aianzienlij'ken invlosed uit op de kalh~ li~eken . Ltherte en tout et pour tour > vas de strijidkreeit pat 18O . De kathialieken moetetn 'nit kath~aliekfer zij'n don d

P,aus yen kun'nen de Bel,gisehe grondv~t als, eeno b(etrekkeh lijk-goeide, als ode wellicht - ond~r ~de~ h'uid'ige omstandig-

hejen - best-mogelijke w,aardeleren, dock absolute bfew"o iderin,g kan zee niet bekom~en. Zed ,als jets n n v e r a n d e r1 ij k s to besch~ouwien ~s'trij~dt met ode vetten van' de gezonde evolutie . De z .g . m~aderne vrijheden p r i n c,i p ie e 1 goedkeuren kan gee'n katholiek . an taal- of socials wetgeving steunen De tegenstanders m'aar altij d door pop h;et i n d i v ;i d u e~ a 1~ a in deani m e n sch ; bet m a'a t s c h'a p p e 1 ij' k e laten zij in de schaduv. Zij ver-

beniden to wei'nig het p 1 i c h t sb g r i p aan h~eit r e r! h! t szedelijgeno~men h'eeft niem~and de b e g r i p. Strikt ke vrijheid om kwaa.d to doen . « Vaor God en ;mijn gereichtstrelek weiten Mill ik zieadelij'k vrij, zoolang Hij', n~oc1 door Zichzelf, nioch door de wettige overheid, mij verplicht . D~ ch wanneer zijin

yen vet tusschenbieide ko~mt, d'an i het 'dalart~gen ingaan sleoh ;ts gewla'ande vrijheid en 1 o s b ~a n d i g h e i d . . . Simpele mensthen verwarren maar a l tee dikwijts het d u 1 d e n, de onbele!mmerdiheid en onstrafbaarhei'd van weige de mienscheM~ijke maclit, de b u r g ~e r 1 ij wial

k e v r'ij h e i id , zto~oals som'mi,gen zeggen m,e~t een go~edkeuring, meet ode wettigheid vo~or God en het gewete'n > . (a smans . Rech,teilijke Plichtenle~e~r, 1920 . Blz . 332. yr 421).. Vr j'iieid van derv huisvader moet vo~or een katholiek de

hoogste beteekenis hebiben : « dot de Stoat ge~en huisvader niag

verhinderen jegens zijne kinderen zijn plicht als huisvader 201

vervullen, d . i . die kinderen tot Gads glorie op to voeden . I)e o~pvoeding der kinderen is van natuurswege de eigen taak der ouders', het godsdienstig-zedelijk element daarin behaorl Diet rechtstreeks tort heat gebied van staatszorg, evenmin als de b~emoeiing met datgene wat hat geweten der ouders hun pop dit stuck aJs behoarlij ;k en verplicht voorschrijft . Den Stoat goat die opvoeding direkt 'tan, voor zoover er, zaaals men zegt, « burgerlijke gevbllgen u~ aan verbondeli zijn . Under dit opzicht is` hij eehter gereehtigd zich met die npvoeding to bemeien . . . In onzem, t7j'd en samenleving heeft b . v, de Sta;at, als z odanig, hetallergrololtste belong bhj de schoolopvoeding of hat onderwijs . . . Te regelen vat da~arin het m'aatscha~ppelijk bela,ng ralakt, dot is hat natuurlijk recht van de Staatsgemeens~hap . . . Te %organ oak, zoo noodig door dwangm;atregelen, dal de ~o+uders is dezen hun pliGht Diet verzuimen, kan in hat gehee~ geene St {aatsaanmatiging worden genoemd » . (Bevsens . Wij geerige Staatsl eer . B lz. 88-8'9-90) . Uit hat fait dot de mensch tevens e n k e 1 i n g en in a a ts c b a p p e l ij k i e z e n is, vloeit voorts wederzij dsche beperking van net een dour hat under . Van natuur heeft de enkeling de gemeensihap noodig ; aan de eischen van dit gemeenscihiapsverbband he~eft hij+ lid behartiging zij'ner belangen tan to passen en tee onderwerpen . D~c Stoat beef t eigen behoef ten en eigen belangei., wnderscheiden v; an, die der :ifzonderlijke enkelingen, behbeften en 1) tangen van wier vervulling, het bestaan of de bloei der gemeenschap zelf en da;armede het welzijn der in, de gemeenschap levende enkelingen afhankel'ij'k zijn . Oak de voorziening, van tet

daze, publiek-rechtelijke verhOudingen, is rechtstreeks den Sta,at aangewezen . Zonder daze bevoegdheid ware lief S a,atsgemeenschapsleven Diet besfaanbaiar ; daarom ook rnoet ioi p d i t g e b i e d hat particuliere b~elang der enkelingen aan d ;at der gem eenschlap ~onderh~aorig wlo~rden geinalakt en desnoods worden opgeof f erd > . (B eysens) . 202

Het levee van iederen burger in den Staat is ;aldus vial v plic tingen. van allerlei a~'r'd, van Nj de wieg tot nan het graf, verplichtingen aang,a'ande zij'n persoon en zij ne goe~ deren, beperking door ~openbiare orde en gaede zeden, an wilsverklaringen en overeenkomsten, allerhande begrelazin door wetter en verordenin ;gen van het rnieest absiotlute zakelijke recht : het eigendoin'srecht . Heeft de Sta,at het recht niet tot den rechtvaardigen oorlog zijne ;onderdanen op to roepen? Rukt hiji de zonen niet uit de armen der ouders, om, ze naar, den flood to zendien, ver van het lieve v;ader~huis ? Leer om meer words nadruk gelegd op den plicht . Veal zaken, die vroeger vrij warm, worden v'erplicht gesteld of beteugeld, en hel volstrekt individualisme moot geleidelijk meer wijken voor het solidariteitsbeginsel . Ook claamn schuilt wel gevaar : Niet gemakkelijk is de lij n to trekken waa7' de redhten van den enkeling eindigcn en de reohtdn van de gemeenschap heginnen . Ook de regaling z,al ointgoochelingen inedebrengen, zooals hi ;et individualisme de wag w naar die H e 1 1 e k r e i i s e n welke in menig onderzoek naar den toestand vain de arbeiders b'eschreven worden : ielle}kreitsen w:aarin vrou,wen en kinderen gemarteld werde i,wa ;arin een gansch geslacht ti erd uitgeput . .echt op zelfzucht, rech t om zij n eigen leventj e ui t e le.ven in schuldige v eenraming, em to genieten wanneer aloin j,ammerkla ;ehten scbreien en geestelijke en stoffelijke rood khotpt ran de diur, bezit nienland, em graan van kennis op to stapelen in eigenn antoegankelijke zolders i f schuren, bezii niemand, en de tussclienkomst van den Staa .t in to roepen onn de zedelijke, en verstandelij ke dienstweigering en deserts c in de hand tie werken is de echte misdaad tegen den gees't de misUa,ad tegen de liefde, tegen de social-e rechtvaardigheid. Wit wordt aldus tegen de barmhartigheid gezo~ndigd ook door sneer flan een kaiholiek, door sneer flan, een lid van Xerkraad of `rincentius' genootsch,ap . Voai' den arme axles flu

>

x

203

do ch zij le taal leeren wij nieL . Zijne taal versmadeu wij~ >> .

spreken al hunne daden . D'e heilig6 verbroeiderin van

Zo

let com;municeeren in dezelfde 'ta'al is hun onbekend . Do zielen vloeien nonit rneen wanneer do mb,nden dezelfde taal niet spreken .

In h~oever de Staat pop taalgebied in to grij~pen he~eft iss een

vraagstul van practisch,e politiek . Ook bier past onder x ek niet alleen

an w'at w' e n s c h e 1 ij' k is, n~'aar +ao an wt practisch m+o g e 1 ij k is, K L'angs lijnen van geleidelijkheid,', loopt die weg. Oak in zake individualism'e en, rege~ling ten

behoeve der gemeensdh;ap zoeke men h a r m' ~o n i e,, gene vermerzeling van den enkeling, m!aar ziju opgang . (( Gee~n~ individualisme dat de Christelijke gemeensch~ap uiteenrukt, dat gals kern h'eef t de vergoddelij!king van hot individu en (Spruvtte. De Gids . Augustus 1922). Wanneer de individueele vr'ijheid mlag beperkt rn rden~ leerde tons P~aus Leo de XIII in K Rerum' N~ovaru,m (l De billijkheid eisc,ht dat de Staat de vrijheid van frando do ~onttroning van God

len late, wa;ar dit gesehieden kan zonder bet algemeen w~eIlijn to schaden ~ . Verdere beschouwingen vindt men in do Leerlk eken d~r Sociol~ogie, o . a. bij Aengenent (le druk, blz . 151). Op dit gebied werd door m'eer dan een Fi anscbdal b+iad

de npenbare meening zu+o~danig vergiftigd, dat lie,t noodi is de nude w'aari1 eden aanh~oudend in bet licht to stellen . Die

bedwelmende vrijheidszin inaakt dnonken, maar lescht den durst niet . He . water nit de Jordan van den p 1 i c h; t late men als een doopsel over de h(oe~fden vloeien. Die echteM vrij heid is in d i e~ n s t to staian

an Waarheid en R'echt.

Die-

naar van de D~ienaren Gods > is de hoogste titel :dien die

h g'ste mensc'h +op (aarde draa,gt . God to dienen is he+ers.ch~n,,

wie vr'ij' zijn wil in strijd met God draagt hèt`zwaarste juk. In sch;erven wordt h'ij geb!roken en verb`rij zeild, « gelij k vaaltwerk van een potbiakker >> .

(" Het Vlaamsche Land ,,, 10 Febr. 1923) . 2®4

MACHTSPREUKEN Onberekenbaar is de invJoed van soinnige spreuken, we!ke de massIa Oip de lippen heeft, veel iieer dan in heat vestand. Een genie, of wie zichzelf daiarvoor h,osudt of daarvoor om de eene of de andere reden aangezien wordt, etrkondigt zeer pIechtig, ten minste schijnplechtig, eene bewering . Daar do rnensch niet alleen een na-apend, maar insgelijks eon napratend dies is, wordt de spreuk dde1ijk overgenomen en evena1 do tradities van miond tot mmd overge1everd, en memgwerf is hij zeer to bekiagen die he wagon durft eenig bezwaar to opperen tegen do dictatuur van do inaehtspreuk ; - die is ongenadig as de dictatuur van h' t pr'o1eariat . Voorbeelden, och ! Gnat naar eon meeting, nar eon herberg, reist op den trein, rijdt op den tram, Ueest even kra'nt7 h' t versiag van een vergadering in parlement, provincie of gemeenteraad . Be m ;achtspreuken komen over u als een wolk sprinkhanen, als eon hagelbui, also ioge1s uil machieneweren : << Vooruitgang > . < Licht Beschaving > . < Eenheid van hot Vaderland . < Misdaad tegen den geest > . Viijheid van den Huisvader > . Verraad > . < Duitschgezindheid . (< Activisme >> . < Neo-activisrne > << Extremisme >> . << Belgicisme . < Nationalisme >> . < Romantisme >> . Mysticisrne . << Tucht >> . << Vertrouwen in de leiders >> . < . << De rechte lijn is do kortste . << Alles of niets . < Geen cornpromis >> . << Kunst heeft riiets gemeen met moraal >> . Reht om zijn levee uit to levee > . << Ze1fbeschikkingsrecht der volken . << De Katholieke volken zijn minderwaardig > . Vrij!ieid van denken . , enz ., enz . Vole menschen, die hot hardst spreken, kennen zeif bij benadering den echten zin van de wordn of spreuken ieL T> .

<

205

Geen geschikter middel don oak om iemand hij tegenspr aak of pennenstrijd in de war to ie1pen dark het vordere~n vane een nieuw-ornschreven duidelijke wrk1aring van de gebruiktee termeii . Eene bepaling to even, welke aan alley voldoet, is een zware tack en nochtans, bij ii eke daar ;aan, loopt alles verloren . 1-Joe gemakke1ijk is het niet b. v. wanneer men u van o v e r d r ij v i iig beschu1digI to antwotorden : Overcireven is buiten de moat . Geef nu eons asjeblief de mat > . Bijia altijd zai de tegenstander (1aardoo uit zijn food geslagen zijn . Machtspreuken zijn in ornioop als een slechte hunt ., En tij then orniotop geldt eilaas - onk de eon;omische wet . Kwade count step goede buiten gehruik . Eene echt ramp is het dot zij die tot plich't hebben • den omloop te zuhetiien, zeif de hoof dsehuldigen zijn . Een zware verantwoordelijkheid berust op do redenaars,, - Aesopus had wel gelijk toes hj stande hield dad 'ale tong tevens het beste en het stechtSte is in den mensch - op de schrijver :s, vooral op de dagbiadsehrijvers . Dezen verzuimen in dit opzicht zoo deeriijk hthi plicht zooals die werd voorgehouden, o. a. in den Pauselijken omzendbrief over den Heiligen FranciScus van Sales . <( Laten de schiijvers de waarheid niet schenden . 1)aIl zij

in den strijd de dMaling weerleggen >> . Het lijkt er gew:oonlijk naar of hot gebod : << Gij zult geen vilsch getuigenis geven ; Gij zult niet liegen >>, geschorst is ten anzien van redenaars en sclfrijsrers . Leugen is de groote kwaa, de alcohol van den geest, do adem van Satan. Zij viiegt snel gals een vuur in de heetdrge pampas . Do domheid van eene leugen verzekert meer dan eens ha:ar succes . Machtspreuken, strijdwoorden, tooverformules zijn schu1dg aan de meeste tweedracht, in standen en Staten, aan volkenstrijd . Met eene machtspreuk word de vrouw door do slang verleid, en ik gis dot de la'atste strijider, de

206

Anti-Christ, een niach'tspreuken .

virtu~aos

zijn zal

in

het aanwenden

vary

Sbms bezielen zij h'elden met een God wit hat > . zij geven mooed aan martelaars, h,eiligen het woord an hervormers en predikanten, m'aar ze zijrn oak hel schuim! ~~p den

mond der dweepers, de fakkels van oproer . W;at een inflatie van roebels, mark n, kro~nen zonder goudvoorraa.d in eene geestesbank! 't Is om er b'ij~ to 1luilen als men ziet hoe men

elkaar

die waardelooze prullen betwist .

Ieders plicht is het, pop to komen meet al zij~ne krachf tegen

de v,alsch,munters.

Wiat een gep~apegaai !

PP s i t t a c i s' m u s ;h of

dat - geloof ik - in het Fransch; Grieksch ., Het is een der plagen van ions onderrich ;t in alle grader . F'tinl wordt Jet in de opvoedings- en onderwij'stijdschriften en ieerb!o+eken bestreden . In de school immers cookk heersichen m a c h t s p r e u k e

u

en w ~o o r d e n . Het onderricht z~ou er moeten be strek-

ken dat de « leerlingen kunnen zeggen wa't zij` weten, en weten wa,t z'ij' zeggen, dat zij den inh~oud van de woorden vatten » . DOch de ijdel,heid der ouders is sows, een vijrandin van de

gezonde, de degelijke en natu,urlijke ontwikkeling . Men vraagt schittering, allerlei begrippen . Als de oppervlakte maar groot is denkt men aan de diepte niet . HemeltjQ lief! Wat vordt

er in de scliiolen toGh, veel geleArd en weinig geweten . Wie achter twee h;azen loopt vangt (geen enkelen . Mlles most vault guar . D+och in ;al to snelle 'tochten ziet men niets . Wioorden, woorden, wo+oirden » zou men op al to veto `;ch'oten als kenspreuk m!ogen stellen, « Langea redo, ko~rte zin ;> .

WIa gewordt er van de arme kinderen, die inet een ze&er

aantal zinledige waorden a.ls reisgoed door bet Jeven been moeten . Hoe gevaariijk zijn de halve geleerden die( ineaenen

dat zij' ianderhalve geleerden zijn . Hunne wetensch ;ap is~ geenn laving votor hun dorst, geen spij+s vo+or hunne ziel . Lij weegt a,ls keien, kwetst its doornen, is log alb de doode zee, i-are vruch'ten sm ;aken als asch . Wlat verschil net hell Brood dat

207

derx Ziener sterkte in de woestij~i, met de Jordalan an het leven. Machtspreuken uit ;het onzij'dig onder'wijs, verzameldei EL H . Fioris Priors in z'ij'n boekje « Onzijdige opvo~eding en ; onzijdige zedeleer in de lagere school >> . B e n r i G h e on heeft in zij~ne klucht van den Man die beweerde Sint Niklaas gezien to hehh'en de m:achtspreuk tot mensch gem~aakt in 'M . D u p ;o i s 'on, den pa.penvreter. Uit Sch,aepm,an C o r v, i n i'an !a . kan men de geeselroeden hilen voor de machtspreukhelden . « Beginselen, beginselen, lieve vriend, dat h'eb hen ziji alleen 's avonds bij~ het Beiersch bier . Meent gij' met ;beginselen dad gewauwel an het hosofd en het slot van e'en ar tikel ? Dat is niet van hem . Van hem zijb alleen de praatj~es . « Narren kan men ze heeten met het zotkapje en de ~inkelende belletjes ; doch hier en char hebhen zij' bij ~cen Jood'je in een luizigen oud-kleerkooperswinkel een versieten mantel kunnen vinden `pan erge'ns eer~ profe~et dien; men e~staenigd had . D+ ch van de profeten hehbien zij[ alleen den mantel. . . niets meer » . Hoe m~oet men ieder waar'schuwen : << wach,t u voor do schijnprofeten, voor derwischengehuil, voer hysterische dwee~ perij . Rukt de mantels weg, dan ziet go de enge horst, do kreupele beenen . Rukt den s~chij'n af, dan zie gij' de leuge . . Iedere machtspreuk vertoone hare indentiteitsbewijzen . &e a. vervalschte ~adelhrieven als 't u belieft! ~ . Dc Kath~olieke 1lo~ogescholen zouden de kampen m~oeten zijn w~aar de kruisto~cht gepredikt vvordt tegen de valsche mnchtspreuken, de lab~oratoria what het serum voorbiereid wordt tegen de smetkiemen . Op uwe hoede, jongelingen ! Vitzucht, sch!oolvosachtigheid~ pedantisme wenschen wij bij niemand, doc'h het zij~ eens voor goed gedaan met den kuddegee~st, me bet nabauwen vain formule's, vaarover men zich geene rekenschap Beef t, met de 'bombastisehe grootsprlaaka inet het saaan op holle from 208

van. woorden, die men niet, of verkeerd of hia ;lf 1 begrij~pt. Ov rtuigen is iets anders dan verb~luffen. Edele twijfel - geen ziekelijke vo~orwaar ;achten wlj onmisb~aar, en tegenover iedere tooverspreuk stn men vragend en wantrouwend. Het onderzoek beginne steeds z opals in een str'afproces met : Wie zij t gij ? Van waar komt gij ? Hoe hestaat gij ? Geene plants voor onbekenden aan den huiselijken hoard van den, geest . Er is maar al to veel lichtzinnigheid op het 6tuk van bewijzen . Men yacht iets al dan niet bewezen ,a,armate men het wenscht. Een stevige wijsgeerige igrondsiag en vorming isi in, dat op~icht eene hoofdvereischte niet alleen voor specialisten of studenten in de rechtswetenschap, - voor wie heI onderwijs in de rechtsfilos~ophie merkelijk diende uitgebreid maar vo~or alien zonder onderscheid : artsen, ingenieurs , . . Het geniis van dien grondslag en de overrompeling van de wetenschap door machtspreuken, zijn er voo~r verantwanrdelijk, dot onze wereld een Eoren van Babel geworden is, eii ten woord ontelbare bieteekenissen, sioms niet elkaar in strijd, gekregen heef t . Minder geschreeuw, meer wol . Vleer studie, meer eenzaamh+eid, meer ingetogenheid en overweging, meer boeken en tij dschrif ten, minder gepraat en rumnoer ; minder meetings en optochten en bladen . En in 't gelid tegen de L u c i f e r' s' van de helsche, m!achtspreuken, de M i c h a e l' s der goede, der deugdelijke . Zij liggen to rapen o. a. in de B erg r e d e . P a p i n i heef t deze zoo geestdrif tig bezangen t De eenige diamant, tegenwicht tegen alle kwalen . . . H et Evangelie, de schrif t, de boeken onzer dich ters, onzer denkers en wijsgeeren zijn zoo vol echte edelgesteenten,, dad wij gerust ,het blinkend glas en de valsche steenen kun,nen, overlaten aan al onze m~oreele ne,gers . : Zalig de armen. De Vrede zill inner U . Begals Woorden D .-IV-14

tog

mint elkander. Weest volm~aakt . Vreest neat >>, zijkn lent boden en zegeherauten . Zij sta,an zoover boven de valsche kwakzal ;versfotrmutes an de wereld uls Plaulus en Petrus boven Sim~o~n den Toevenaar, als Diante boven Voltaire, gals bet D)e Regimine Principum > boven Mla'cchiavelli's Prins », als Garcia Moreno boven R~obespierre, als bet Vaticaan liven even Haagsfch Vredespaleis, a1s G h r i st u s boven R e n a n . zooChristus en Renan. D:e woorden staan naas't elks als C h r i s t u s en J u d a s in C ethsem!ane's tuin - na'ast elkaar. . . in de ~opperste tegenstelling. Het WioOrd Vleesch eworden en de b'elichaaamd e log en ; de simpele ~oprec,htheid an de duff en de sluwe 1is~t ; de Boom des Leven's en de sissende, krinkelende slang ; de Zion en de Schaduw ; '1e Trouw en bet Ver~t

raad ; bet manna en de ~opium ; de We ;, de Waarheid tegen-

over de Dwaling, de logen ; bet Woord van bet eeuwig leven tegenover ide miachtspreuk ten verderve . (" Het Vlaamsche Land,,, 1, April 1923).

VLAANDEREN'S IIO®GDAG Eei jubeizang, een hiooglied z~ou den lln Juli ewer gansuh Vlaanderen moeten weergalmen . uwe leiders, uwe hert( L~oof, Vlalanderen uwe redders, nederige volks'mensch'en, w'evers, ders » , zingt M ~a g n i f i c'a1 t , Die Heer nxacekliers, voetknechten, die ridders over iont . b;eeft de kleinen opgebeurd en de m'achtigen nedergeveld . W ndere zaken ,heft hij verricht . Hijg'af kracht a an de geesten en de Barmen. Zijne zon was bet die aan den heme1 sch,een, zijne zon Monk uit de z'egenende m~olntrans ., vie de wage komt, K Vernenie ons eersten dank de Heer v 210

in iwachting dat elke kerk Hem deiinend dank U broini nit toren, kooi: en orgelbialg. Mijn vrienden, last ons knielen . Heer God, die onze Wapens hebt gezegend en ons recht, u loven en u danken wij:, beslisser van, 't gevecht . AJlicht bedreigt ons 't opperste gevar an smad en sehande ; 0 zegen dan het l iatste uw eer van dawn goeden lande AJimachtige >> . (Uit Rodenbiach's Breydel en de Coninc >) . Ilij schiep onze zee, onze duinen ernatst UiV zijne h ;an den vioeiden onze stroomen en heken, grobLer dax stronmen . Hij schonk ons een ta'e, Iichaam voor eigen wlksziel, beeld an eigen aard, o1 an het geruisch onzer boomen, heat gedrooni onzer vlakten, de duizenden onduiclelijke stemmen vat hemel, veld en zee en zieleWereld . - Hij schonk ens ta1en ten, waarover Mi ions rekenschap vorderen zal en die wij niet mogen bedelven in den grand . Naar Hem streefden de droomen onzer dichters, onzer kung stenaars, onzer b'ouwmeesters . Hij verscheen aan onze heiIgen in de k1oosterce11en, en in geene tact warden do god delijke geheim'enissen beter dosorgond dan in irns eigen V1aamsch ons Neder1andsch . - IJit hat land van heI Kruis ward, naar de mooie legende, ons wapenteeken d€ L e e u ii medegebracht, en voor niets of niemand knielden de 1 e e u w e n, tenzij voor het KPuis an Juda's Koninldijken Leeuw, tevens lam van zelfopoffering . Te gelijk met de Ilostie Merd Vlaanderens grond genut 'oor den slag . Langs Vlaanderen den Hemel in was de zegebiaian cnzetr baste helden . Vrijheidszucht ging gepaard met erkenning van ieder gezag dat hat recht had to binde:n . Trouw verbiroederdi€ me openh:arligheid . Levensvreugde Was de luister, de gaminch van ievensernst. De mannen, die zoo'n gezonden kijk hadden op de goederen iler were1d waren eehter liereid te sterven voor ieder Joel dat het offer van hat leven waard was . Rodenbiach stomt zoe wonderwel de krahten p die ons

vrij en macIitig streden :

211

, He1 vroede wood, de kitoeke daad, de wondere wijsheid, de open onverschrokken ziel, het vroolijk ijien ten kampe, trouw, rechtschapenheid, onbaatzuchtigheid, vrijheidszin, burgerdeugd, opperste adeiheid, vermogen uit de zeketh1ect gesproten van to kennen . Al die krachten zegepraalden, met den bij'stand van ; God en Onze Lieve Vrouw van Vlaanderen, to Kortrijk . De zedelijke krachten w;aren Jaet die de zegepraal medebracheu . ledere feestviering strekke er toe die krachteai to wekken of levendig to houden . De stoffelijke kracht wder d zedelijke schosolLheid leicit vroeg of 1aat een yolk ten verderve en de wraakroepende zonden warden gewon1ijk reeds p aarde gestraft. Het zwaard, de goedendag molten slechts dienen ter wille van eigen bestaan, van gerechligheid . Iedere herdenking van een rechtvaardige zege ga qp in cene streage verooi'deeling van de leuzee dat Stoffelijke inacht ciok recht is > en dat het m o g e a geene andere grens heeft dan het k u n n e n . ledere vreugde Om eene victorie worde gemilderd door het veriangen om geen v ij a a d also v ij a a d te behouden . Het V a V i c t i s is een heidensche kreet : eaten armen die nedersloegen ok open staan voor genade . Haaf nan den haat en Jaet gebroed van den haat . Geen gegrijus, geene veerwenschingen op den hoogdag van ons bestaan, maar loutere blijheid ; innige sUite, dankhaiar:heid ; ingeLogen, diepe eestdrift . Geloofd zij de Heer rn de vruchtbaarheid, van den Vlaamschen grand, om onze bloemen en boomen, on de droomn onzer avonden, en den gloed van den ochtend . Hem, gedankt voor de hoogere goederen van deugden en gaven en schatten in zielen en harten om de waarheid die hier straalt met luister van schoonheid, om de doornenkronen van sacrificies, de lauweren van zegepralen, de palmen van martelie, de lelien van miaagdelijkheid, em de sterren die hier den welt wijzen naar missielanden, m Ziju k.rUi op onz€ kerken en

212

onzq graven, om de wonderen welke Hij verrtchtte, ~In1 de plaatsen welke hij' `b'ijzonder heiligde en zegende, bin d~ bovennatuurlijke sch~oonheid, welke nog in Vlaandereri bloeit, en welke toch de ,hoogste scboonheid, het o+pperst~ goed is. Late de Heer de bo v e n n a t u u r l ij k e schoonheid door, de n a t u u r 1 ii k e schoonheid gedragen worden . Hij' schenke aan Vlaanderens schoone z i e 1 een schoon 1 i c h a a n4 . Hij' geve den Vlaming oogen voor eigen Vlaamsche pracht, ooren voor de zoetheid van eigen lied, den' to~averklank fan eigen Vlaamsch w~aord. Hij' sborte in het hart vin .en Warning den gereclitigden trots die niet is verachting-vananderen, dom'me kleineering, blaaskakerige zelfoversehlatting, moor alleen w'aardeering van eigen, passenden aard. Zoo driftig welt sonis de bede in onS op van de Hmma'usBangers Blijf b j' ons, Heer, want de avond viel of de r oadkreeQ van de apostelen : Red ons, Heer, of wiji vergaan ! wij vergaan in ontaarding, in zucht tot naapen, in tdWaasl verruilen van eigen schoonheid tegen vreemde - miss,chieii ook schonheid, doch voor ons niet de geschikte . wij verzinken in onnatuur, in pralerig vertadn, in groot'spraak K Alcohol en opium vervangen gezond geestesvoedsel . De 'avond is over ons gevallen . Nevelen zij' i gesfegen eon omhullen, de Jiallen en de burchten onzer grootheid ., Het !rod gevlam van onze glorie is verzonken en do grauwe schaduwen spoken atom . Dc klokken zwijgen verr~ocst in de torens . Wij voelen hèt : onze mensc'h'elijke krachten schieten to kort. P a t e r S t r ~a c k e zei het zoo passend in Volks'slaap en -ontw,aken K Nu ik wat ouder ben en h ;et arbeidsveld kan overschouwen, de kwalen heb beginnen to tellers en pollen !van onsl rigs, de duurte der medecij'nen en den gevorderden stoat d±'er ziekte beken, flu verwacht ik dog-in, dog-uit aI meer van heft ar3

gebed . . . het b+este gebed, dat eerst en vo+oral' bies~taat in zelfrespect en plich'tbetrac'hiting, ter wille en ter liefde van ons; folk . Zulk een gelao'f en gebied ten minste, heft iedea'e V1a~

ming to gelobven, to bidden . . . << Kunnen wiji . . . door bidden, dolor bra!af zijn, het hart vermurwen van den Heiland en Verlo~sser, dan zaif Hij~ kOmen, near ons V :aderh,uis, ions troosten en sterken, de tomb~e biez+oeken, de aogen ten hem~eil hieffen, sidderen en w'ee!nen bieti1

zijn ,geliefkoosd Vlaaam'sche v~olk en ro+epen, Hij', de Kening dex± dooden, de Wiaarh,eid, de Weg, !de Verrij'zenis' en h:et Lev!en : V1a+amische yolk, ik geleid u, sta op erg treed v~oourwaart `'> . IHij kan het visioen van den Ziener toll waarheid m;aken

Het woest en dor land zal zich verblij 1den, en bet een-

zaam o+ord zal jub'elen en als de lelie bl+oeien > .

Hij ~{ maak't sterk de slappe handen en kloekt de verzwiak-

to knieen >> . Hij zegt aan de kleinmloedigen : « Weest klaek` en onbe
vreesd, de vergelding is dear en de retdding, >> . D;an worden de +aogen der b;linden geopend ein~ de io~Ir'er

der dooven ga',an +open . Het dorre land wordt tat een m eor

en het dorstige tot waterbronnen . Eeuwige blij'dschap i ever de h,o+ofden der vrij!gekochten ; vreugde en b~lijdschap blijven h;un bij ~sm'ar+t en j'a'm'mer z'ij'n weggevlucht >>

Viaanderen w~orde nogm'aals groin+t dour alles, w"alardc o

o+ok het kleinste v~olk allergrootst zijin kan . He1 kenne den

warm roeni . de e+chte grootheid . Ret beh~oude zijne ziel << want ziel verl+oren, alles verl+oren >> . Hat zoeke eerst dcr gerechUg~ heid . Al het andere wordt dan to+egewblrpen. He1lielpe zichzelf opdat het verdienen zou door God gehiolpen to v orden . Het leere dat de we,g near best Plaradij'S over Golgoith'a leapt en dat volken hunne groo~heid m+oeten verdienen en kobpen .

Heldenvereerin g is alle+en vruch'ibiaar wanneer zijj tot na-

vol,ging a.ansp+oort. De verb' erlij'king van de sirijders to Kortden vaderldnrij'k moet iederen Vla!ming vo~orb'ereiden om de trouw to zijn tot aan den flood

214

> .

Als het grauw is in en om ons en de vale dagen voorbijL slepen, schouwen wij op tei Hemel; waarin de. Zoo. van elfden Juli 1302 iaait. Die zon i imachtig genoeg rile duisternissen to overwinnen, zij scheurt nevels aJs spinnewebben, zij schenkt licht en warmte, smelt koelheid en Iauwhe'id weg en rakelt weer viam op in de ascii . Ziji wordt de onvergankelijke middagzon die geeii ondergang, gem avond ire t ; hoogdaglamp van onzen zomer die in den herfsf niet meer verzinkt ; vuurgoed, waariii het staalzwaard van onzen meted hersmeed wordt ; zij rijpt omen osogst ; zij s;chenkt ons schoonheid en brood, zij vonkelt in de troinen van onze geestdrift, en bezegelt het Heilig Verbond van Vlaandereii net den FJemel . `'` Averbode's Weekblwi ,, . 8 .hili 1923) .

EEN COED KATHOLIEK VLAMING LODEWIJK ROCK )p 24n Mei vierde het D ;vidsfonds e T)hienen zijn vijftigjarig bestaan . Bij die gelegenheid wend zijn voorzitter Lod . Rock gehuldigd . Deze verdient echter heel wat nieer tan die beperkte, piaatselijke hulde . Heel Vlaanderen Tnag melt genegenheid naar den goeden worker opzieii . Averbodet's Weekhiad >> brengi galarne hot zijne Nj em zijn trouwen niedewerker bekend to maken, wrens heele levee de leuzen boa t • Tot elk good work bereid , < Vlaanderen voor Christus '> . Beziet, lezers, de titelplaat van ons Wekblad . Beschouwt die torens met hue kruis in de stralende zon ; then vretmen stillen, ernstigen, offervaardiggen nionnik ; dien stoeren riddei' dragend de bazuin, en steunend op beE schild waarin hot kruis gebrand word, starend onverschrokken de vert in, waaruit gevaar dreigt, dus room en heldendaden te1,aehen ., 215

Monnik en ridder van het kruis, van Vlaandere'n, biazui ibrlazer, torenbouwer, dit alles is L Rock geweesti, van jongs af, ziju heele levee door, zonder vr'ees, zonder aarzelen, z der smet . Een in zijne levenslijn. Schittering zoch't h'ij' nooit . Hij i geen ridder van tornooien, noch parade& chten . Eig'eu verheerlijking streefde hij niet na . Hij' zocht de e~ereplaatse~n niet in de tempels . Hij duw'de zich' noait vooruit naar de eerste rij en. Hij gag niet met minacliting neder' naar medestrijders en klauterde nooit omh~oiog pop de schoudersr vaa anderen . Hij verblufte toeh'oorders niet met h~ t geschetlier vian redev~oeringenfanfaren en b~edelde om geen fioiejuichingen Hij knielde, hij diende, hij' arbeidde . Hij beminde God, en om' God zijne medemenschen, zijn yolk, zijn Vlaandere'n . Toen anderen rustten, werkte hij! . Hij Waakte ter'w'ij1 andere, sliepen. Hij arbeidde in de sch'aduw, w'anneer anderen, in, vet licht van de verheerlijking stonden. « Och . . . niet ons~ H r, maar U en Vlaanderen worde eer gegund » . En zij'n loo wlas binnen here . . . ode stem Vain h'et `geweten~ het bog van God over de ziel . . . dit z~onnig og, dat ahe schaduw, verdrijfl opstij!gend uit iaardsche moerassen . Uit dit levee rijzen geen vuurbergen op van h~aat, van opstand, van geweldigen toorn. . Het is geenea wioestijn, doirverbrand van drift, maar een m~ooie h~oio,gvlakte vol stifle bl~oemen, vol frisch groen, wa~arin stifle beken het blauw van den hemel weerspiegelen . Het is er goed. Het is er rustig . De ziel rademt er vr . Men kan er komen in vertrouWen en er' zij'ae tent' 'hloiuwen . Dit levee is gegroeid uit de bron van zoov+ele iedelmb+edige levees : uit de Katii0iieke V7 a 'amsche Studeul'enbeweging . was L' . Rock inedeIn 1891 - hij was toen 16 j aar Hageland's weergalni ~, opstichter, van het studentengild gericht door een twinti,gtal studenten nit 0. L . Vrouw'-CoiK

216

loge to Thienen, under besrhermin,g van den I . Alb+ertus ~v a i Leuven . Lodewijk was eerst bestuurslld (de eerste i oo zitfer wr F . Vinckx), later vo~orzitter en vertegenwoordigde den kring . verschillende gouty- en landdagen . Op het feest van het tienjarig bes'taan voerda hij heir woor~+ nalas de heeren K . Brants, J . Muls, E. P . E;vers . Natuurlijk km voor h;et gild een tijdperk an v'erTal, dock Rock richtte het opnieuw op in 190'9 en wend later eerevoorzitter . Dour de zorgen van K Hageland's weergaim werd uitge ven het tijdschriftje 4t De Ha,gelander , ~ '(1893-1'901), under oofdredactie van J . F, Vinckx. Het was toegewij'd aan de herovering en h~et` behoud van eLgen talat en eigen zeden en +aan de ver~hteerlij'kin ;g an Ha,geland. Die werking kwam overeen met die van ft Rond den, He'erd Loquel;a,>>, « Biekorf' in west-Via~anderen, 't flaghe~ in den Oosten >, in Limburg. Gewoonlijk order schuilnaa~m B' e r t k e n v a n e e r t (Rack had nag een andere schrijversnaam : L . V a n T i e n h o vi e n) schreel hij! ieer ve~el irtikelen, in den trant van de 'artikelen w'elke ~nze lezers 7100 gra;ag hebben in << Averbbde's weekblad : geschiedeniS, 1 ; enden, vertellingen, wetensw'aardigheden over Ha'g,eland, den bodem, het vo k, de taal, de 'gebruiken„ oude liederen, spreuken, Hageland's kunstenaren, verslagen over gebeux. tenissen in de Vla.rmsche heweging. letferkundige heschouwingen, enz .

nit

Hageland's weergalm » steunde insgelljks het studenlonbind Jung Bruss'el », dat echter niet lang b'estond., Rock werkte geregeld in'ee aan Dr Laporta's tlj'dsch'rif De Student », aan Brants' Weekbi~ad K Onze Tij'd >, De hue's weekblad Onze Kop >, aan < De Vlaamsche Treinwachter >>, later aan Ons yolk ontwa~akt », (De St!andaard' .

217

Wat hij oor < Averbode' Weekbad >, okr Averbbde's <<Mar ria-Kalender is, weten onze Tezers. Hij stichtte verder het maandschrift De Huisbode >>, 1a . ter Ons Vlaanische Volk > In 19Q7 Was hij medestichter an den G e S c h i e d - en Oudheidkundigen Kring HaIgeland . Alan Hage1and gedenkschriften werkte Ii vlijtig mee . Dok aan filet V!aamsche Zan tijdschrifl voo Fo1kitoe en Gesciiiedenis ten >> s'ond hij bij dr:agen hf. at een macht het Toonee1 was. In Rock besefte seffens het opridhten, den bioei van de Kathofieke V1aamsch ATgemeene Tooneelbkekerij heeft hij een aanzienlijk nandec1 .

Tiers jaar fang was hij Secretaris-penningrneest'er van die Boekerii . Me vorhee1dige sdpth'eid zorgde hij voor verzending van de to lean gevraagde s[ukken, voor boekh'ouding, rekendielist, versiagen, mededeelingen aan de pers . Stiptheid ' . . . Och wa al V1aarnsehe inrichtingen ginger to niel bij gebrek ;an stipiheid! Later alle secretarissen pennirigniieesters van vereenigingen eens even bij L . Rock porn leS gaan, dan zal hat per heel wat hater uit zien . To'neelgids > . Geregeld schreef Rock tuoneeLeeensies in Onze Kringen>> Oak naar Palmer Put nap's tooneelh1ad zond hij artikelen en beoordeeliugen . Wat hadden de bestuursieden an de Algemeetne Tooneh boekerij spij torn Rock, dour een large, pijnlijko ziekte . de goede man ward cok dr beproevingen bezocht - verhinderd weed de vergaderingen hij Fe Worsen . Hoe hartelijk

was de hJanddruk wnarmede zij hem, na zijn genezing, verwelkomden als ondervoorzitter van hunne inrichting . In zake tooneelvoorstellin ;gen streefde Rock altijd n:aar hat best- rnogelijke, naar het volgen ; de onisandigheden bereikh re Zeli' schreel' hij eenige yolks-toioneelstukjes, waaronder em patar agog als geschikt aanhevolen warden in J . $e'iamri s

:~ Ons Nederlandsch T~ooneelrepertJorium », namelijk « Dief »

en « Wat een vader lij'den kan >> . Rock weet goad wat ons yolk smlaken kan. Hij; is

or-

stander van vo~orzich',tige geleidelijkheid, geen 1nedwillig afbreker van w~at er nog goads ligt in de overlevering, geen nets-ontziend vernieuwer . Natuu,rtij'k vat hij' hit t~oone+el op als een ap'ostolaat, gals een rniddel test ' v~olks~ontwikk'eling .

Dit groot geestelijk werk van b'arm!h!artigheid dat echt volksontwikkeling heat, verrich'tte Rockk sedert tien'tallen jaren, tMeededeelen, kennis sc enken, liefde+ uitstorten~, zielen naderbrengen tot hare v~o" m~aaktheid, uit b,e+t aardsche opheffen naar hooger leven » warm zij'ne betrachtingen .

Dit deed hij to T ;h, i e n e n . . . voso~rwlaar geen gunsti oord . 4 'Thienen >> sc,hreef hallieter onlangs, « dat is de suiker-

fab'riek. zo~oials Moerbeke . Suiker dat v1a's steeds een libePaal monopaol . Thienen . . . da',t is het conserwilieve+, reactionnaire,

snullende franskiljonisme geconserveerd in de suiker » . Met suiker wend to Thienen ' kathotiek Vlaanderen vergiftigd. Rock echter ijverde ~o~m to redden wat to redden was . &een gemakkelijke strijd, stellig. Een ne+derige volksjongenn moest eptreden te,gen de grootmachten . Doch aan alien die jeugdige liefde bezitten sch'enkt God mats van de kracht waarm'ee David ten strij'de trok . - In de sta'd van lib~erale 'ranseb^

gezindheid bouw'de Rock zijn Kathlo ieke V1'aamsche kringen «\+olksontwikk'eling'», « ~Hboger 'Leven » . Hij hield bet D a v i d is f n n d s in stand . Van die maatschappijen was hij

mede'stichter, ondervoorrzitter, vdoarzitter . H'iji was ervan de ziel ; de stuwende, de blij'vende~ krach't, de trouw-o werker . Tr+auw en vast . . . Het Duitsch'e volkslied zingt Lief vaderland, gij moo+ogt rustig zijn .

Vast staat en tr+ouw de wach't ! »

Viaanderen mag gerusi zijn als er veal nannen trouw ~,n

vast staan als Led . Rock.

219

Heilige trouw . . . groorte deugd der vade ;•en in o ze he~te eeuwen . 0th . . . gij 00k wankelt zo~a menigm~a'al! Wanneer ik terugblik eenige tientallen jaren geleden, wanneer ik de lij's'ten nags, van de medewerkers( aan onze stu-. dententijdschriften, van de hestuursleden van oinze studen,tenvereenigingen, vast zoo dikwijis de treurnis op mijn gembed . waiar is het vuur uit et verleden? Ik zoek v1'amm n, ei vind alleen nog assche . Waaar zij"n de idealen uit de geestdriftdagen? wie bestij;gt nog het aitaar van de liefde ui$ den jongelingentij'd? 0 ! dit ~altaar veranderde in eene brandk'ast ! Die 1)ezielin van de hooge bergto'ppen is uitger~okt! De strij'dlus'I is gaan neerliggen in een gem'akkelijken club'zetel . Hoe weini,g stichters van vereenigingen voelen nag lets vo,or die vereeniging wianneer ziji barer kroperen, ha'ar 1reren jubelfeest viert! Wat brlij f t er ever an de bfelof ten erg eeden nit den -. legetijd? De eeu'wigc trouw duurde lernauwernood eenige jaren. De tij'd duet de scharen, drFijf t ze uiteen. U, Rock, vind ik wear, onwankelblaar . Begooche1ingen over ~p~oedige zegepraal vielen rook biij~ U wellieh't wag . doc1 de liefde is gebleven . G'ij h,el* porch verlaten, porch erraden . Storm;en, vlagèn daverden misschien ook door uwe zieL Eenige takjes ronnuttig bout braken ze weg,, dorcbr stevigei duwden zij' den stain in den grond . Gij( wart den heiligen ~trijd nit liefde, uit plicht, omdat bet moat . . . Gij doet wla1 ge kunt, zoo goad, zoo veal als gij' kunt . . . Gij doet uw best

God doet de rest. Gij doet uw best. Odh deden zij dat alien, zij die over meer tij d beschikken den gij, over meer geld, over peer invloed in de oogen van de wereld . waxen alien, die vo~r de zege onzer breweging~ ij'vere,n, oven

220

DE EIEFDE ZOEKT ZICH ZEEF MET Als kenmerken van, de liefde Beeft St Plaulus aan afgunstig is z~ niet ; ze praal-t niet ; blaast zich niet yap ; zoekt Mar eigen belang niet ; wordt niet verbitterd .

Vlaanderen's z'aak zou er funk door geba'at warden, in~ dien alien, die bew~eren liefde voor Vlaanderen to gevoe len, er naar streef den, z' u 1 k e liefde to bezitten . De gilden z'ouden oogeren bloei bereiken, de vergaderingen z~ouden beter bij'gewoond warden, meer ievredenheid en voldaanheid zouden in de harten woven, geestdriftiger z~ouden de liederen weergalmen, zonniger z~ou de blik der oogen, warmer de ',anddruk zij'n . Wie Vlaanderen's tempel binnentreedt, zou daarbuiten mioeten laten iederen, wrok tegen zijn broeder of zijne zuster, ieder verlangen naar zelfverheffing, ie,dere gedachte aan ijdelheid . Knielen moet hij (z'ij) kunnen 'in nederi,g!en, deemoed, zich zelf verg,eten cm do z,aak, !alle kleinheidl als damp paten heenkrinkelen gelijk de wiero~ok die wegsliert in de beuken . Ziedaar de dienstm'aa,gd van Vlaanderen >> mccl liet antwoord z'ijn van ieder Vlaamsch ; meisje op den blijde bo~odschap van herw~ording . In haar, die dat zeggen kan, zal de Almachtige groote werken verrichten . Aan de alternederi,gsten wend Ialtijd en overal dd gave gegund reds ters to warden van, eerie stall, van een v~ lk, een land . Wie zichzelf opgeef t zeal zichzelf vinden ; Wie zichzelf zoekt, verliest zich zelf . Vlaanderen to dienen z'ij de groote vaderlandsche ta ;ak, welke ieder Vlaamscl ~neisje volvoeren wil . Vlaanderen b~oven 'al . . . t~

D .-IV-15

V1~aanderen, boven de lie+fde tot eigen gehucht, std, eigen previncie . Viaanderens yolk bioven eigenliiefde tat de vereeniging, het clubje, het verI* nd, waarin men, znif eene rol speelt . Vi;aanderens zege desno~ods op de puinen van eigen hart, van elgen voorlief de . Ieder brenge hel zoo ver yam elke eehte ziege van Viaanderen toe to juiclien, 'al ward zij~ aok biehaiald door mensch n . voor wie men geene genegenheid heef t, overeenkons tip in botsing met de eigen planners, ten gevolge van, tactiek, die men zeif ninderJgeschikt achtte en it genoot men uit de overwinning, nosh persloonlijk violordeel, noch' pers anlijke ear. Men bi rdure m;aar ;altij'd vorn't aan de z ;eger'aandels, al wîst men ook, dat anderen ze zullen dragen op hat gr e feest van de overwinning. Wie za1 naar waarde den loaf zingers van de verborgen & haonheid, edel mioedigheid. Wat warden in de wergild meesterstukken voortgebraght door znenschen, wier na'am alleen daarboven bekend is . W'ie kent de bouwmeesters van menige kathedra'a1? Ooh, vie Vlaanderen zijn hart, zij'n verstand, zijn hand sghenkt, doe het niet, ppdaf zijn naamm zuu g~eprezen, in arduin of , bi ons gebeiteld warden, opdat h'onderden h : anden hem zouden toejuichen, yam to sahitt~ren buyers md ren, onn, to prenken op tooneel . Ziali; de nederige bloemen, de b onnen nit eenzam~e dalen, de rein hooge biergtoppen, de viorstinnen der aellen, de w'ij'ze nraagden, die gexeed zij n, gals Vlaanderen haar oproept, de neergeknielden in bewOndering, de zich,-zeif vexgetenden, de ingetogenen eis de stterrenhemel, de~ w!a ;chtenden gals lentenlei naar bioei . Wiat fheeft Vlaanderen, 'wat h~eeft elke edel~e zaak, toch weinig ~aan iat dat gekakel, dat gesnater, dat drukbrom'men van ho7nmels, dat been en wear fl~adderen, dat schenken 222

van dunne thee van ijdelheid, daLi reppen~ van vlugge voetjesd IWiat heeft Vlaanderen aan zo menige pronkheldin van « Vanity-,Fair's » ; !aan zo menige dwaze m'aagd, die spoelwater in plaats van olie draagt ; aan zlaekstertjes naar avontuurtjes ; ~aan rij'zende s'terren, a an misluk't~ kiesrechtfeeaksjes, aian babbelende ekstertjes, kwefterende mus~chjes' die zich' zeemeeuwen wlanen ; ~aan feministjes, die tot programma hebben de vrou'w ~a~an hare eigen roeping to doen verzaken ; iaan ~alle em~ancipatie~aposte'ltjes, die zich' alleen onderscheiden door buitensporige kleederdracht en allerlei dnahigheden, en wier ideialen lung niet zoo hoog zij'n a;ls de h;akjes hunner schoentjes ; 1 die onnatuur die zing van eigen levee, al die ontwording, di1t zich ;'sch'or schreeuwt om, herwording, la1 die Judithjes met v ataiertjes in plaats van z' Maarden. . . De deur van Vlaanderens tempel toe' y r hen alien! Dicht toe! Zoolang zij` het ge Maad van hunne ztelfzucht nie .t verruilen tegen eenvoudiger, dock' assender toouri, zaolang zij, den louteringsberg niet z'ijt +opgegaan, komen zij Vlaanderens Paradij's niet binnen, doc,h hell aan de bescheidenen, de nederigen, de trouwen, ,de reinen, de innig=ernstigen, die hunne zielen Openspreiden gals leliekelken, die har o nie in zich en om zich dragen, die door geene beprowingen gedrukt, door geen bijval ~overm~oedig worden, die zich ; offeren met dezelfde natuurlijkheid, laarmede de roos geurt en de b'ron vloeit en wier gansehe levee het versje van Gezelle zingt . . 1k bee ge1'ijk een blomme en bloeie voor uw'e oogen, geweldig zonnelicht. Wie zic, ~ vernedert zal verheven w'den . . Wie met er tegen opziet - in, de schaduw `te' staan vindt eens het heer~ lijkst zionnelieht . Wie niet ,paar de eerste plaats dringt~ ward1 er laterr heengeleld . Uxt de as'ch' s an seder offer rij f `23

vreugde . Brandstapels van wee worden vaak de onvergailkelijkste eerezui[en. In 't kleinste do+rpje, uitr de 11ederigste maagd wrdt liet H~ogste 'Neil,, een God, gebloren en de Koningin der smlarten, ',met de zeven za'arden en de we+er,galooze droefheid wordt de Votrstin van, de Eeuwige Vreugd, de zee van zoeth~eid . (`k Gudrun ,,, 1923) .

TER

EI INNE ING A4N DR 'SAN E P E E!

O'ok 'do VUaa'm:sche vrouwen, de lezeressen van Gudrun, hebben to~t plicht met eon tra;an en een' gebed, en eon hart viol dank, neer to knielen op hot graf van D r Van de Perre, die voor1 ijging al good doende aan Vlaanderen, die zijn leven uitsto~rtte l ds eon vloed van w+eldaden over zijn,, land en zijn, yolk . Hij' was de geneesheer met hot haft van den g!o~eden S~amiaritaan. Hij hoiog zich` neer over den; no+od van Vlaanderen met zijn geest vol wetensc,hiap, zijn hart vol harmhartigh eid, zijn hand vol ~aalmoezen . Hij toad op, waar hot recht word verdrukt en ,lalle v~e'rtiia;pten sch+ouwden naar hem gals na'ari, een an wien boil, yen redding karat;. D e gees telij ke en lichamelij ke werken van lief de+ volbr~ach t hij' nhe dag,en, ,an zijn leven . Hij' enderwees zijn onwetend Vlaanderen in wat .eilz'aam Was vo+or+ zijn gezondhei d . Hij leerde ziekenverpleging en gezondh~eidsleer aan. Hij brandmerkte de kwalen, welke Vlaanderens zieleglezondheid ondermijnen, de verbiastering, de vermuilezeling van zijn onderwij's van h+ok tot tang. Hij weende me~f de verongelij kte, verlaten Vlaamsche soidaten ; l.unne klachten echoden in hem'. Alan d~ dour van z'iji hart mlocht komen kloppen al 224

wie leed gevoelde en hij' luisterde na;ar het rnejalmmer van alien die troost behioefde'n . Over de gansche EngelschtezEen~ de wereld verkondigde hij' den nooid en de hbiop van het Vlaamsche yolk in zijn groot b~oek over << The h'ang~ua,g question in Belgium; ; . Die stoffelijke welvaart van de zij, nen beh ;artigde hij' . Hij wilde Antwerpen gro+ot 'In een gr'oo Vlaanderen en besef to levendig Wat de bet~eekenis van een gro~oten stroom ei~ een gr'oate Mavenstad was . Hij ging niet op in nevel en draom mlaaar bou ;wde zijn huffs en zijn onto worpen Vlaanderen vast yap de rots1 van de' Sverkelijkheid., Hij Was koel, nuchter, ebjectief . Hij wilde uitslagen, verwezenlij'king en was streng voor holle grootspra'ak, ijdele dro+omen, sch etterend bombast.. Hij' verko+os een but yap den gre nd bbyen kasteelen in , de lucht en lion zich met het mogelijke tevreden stellen, wanneer hij het gewenschte niet bereiken ken . Hij had zich niet geheel ontworsteld nan de overlevering en, het verleden deck - inz'ake Vlaa nschie beweging verklaarde hij' e+ens (tijdens de Vlaamsche interpellatie) : « Zoo ik eensdaags voor de droeve naodzakelijk~ heid gesteld werd to kiez~en tusschen den Staat en hit Vlaamsche yolk dan zbu ik geen ~aogenblik aarzelen . A'ls dem~ocraat en als Christen zbu ik me teen v~oordeele var hat volkswelzijn uitspreken . . De klaarblijkelijke minderwiaardighe~id, van het Vlaamsche yolk spruit hieruit v art dat de Belgische Staat zich niet heeft aangep~ast op de tweeledigheid van het Belgischae yolk >> . Hij' was anti~activist, niet nationalist, loch! op geene beg krompen, hatelijke wijze . Hij was barmhartig, in zijn o'ordeel, harmh~artiger in z'ij'n daden, al had hij', om' zij'n goedheid, veel to lij den van hen die geene go~edheid verd'roegelnr De ;hongerigen spijzen >, zei hij' eens, t~ is een werk van harm,hiartigheid . wanneer het Katholiek A'ntwerpsche publiek mij daar or nioet veroorde~elen dan heb ik liever

225

eenv~oudig Christen to blijiven clan K~atholiek in de Meetingpfartij' », Nia den vrede wilde de DOkter ook vrede onder the Christenen en h'ij bouwde graag -- men 'herleze zijn reds n de Meows w(erelderde volgens ~mze to Tongerlo~ -Christelijke wereldb+eschouwing. Van rumoerig, schreeuwerig, schetterend feminisrnc Meld de Dokter niet, Welke K'atholiek kan het overigens dulden? w j hebhen im ners pans elgen vrouwenideaal : de moeder tat wie de Dbkter reisde bm genezing naar haar heiligdolm be Lourdes : taria, de lelie der dalen, die alles besloten Meld in, has hart, die rel E p,gf Jan kan, dock in, den Heer, die recht stand naast het Kruis an haar Zo~on . Alle liefde meet Maria zoeken en vinden . De Dbkter held er geenszins an dat de vrouw" to wild, to onwiou,welij'k o~trad . Hij dr~oomde van eene de;gelijke, ernstige, stills, besoheiden, werkz'am'e vrouw iran Vlaanderen, op wie trouwen loon het hart an den man, die werk't miei ~ werleg,, die h'are hand opent voar den behaef figs; in wier kleedij zielekracht en miajesteit z'ijn en die den dag der t~ekomst teg,enlacht, die ha'ar miond ~m(aar opent `woor de wij's' 'd, the de 'gangen an het huffs an Vlaanderen nau,wkeuri,g gadesliaaat en Ihaar Thood fniet in ledigheid set . . . o, nee vaolgens hem, mbest de' Vtaamsche vrou'w geene straat~ schreeuwster, geene biarriaadeheldin, geen petraleumgietster worden . . . in h'aiar maest lev~en de geest an Elisabeth bij ' wie brood in cozen veraxlderde, an Cecilia, op w"ier mond de liederen bloeien., „ avian Cath;arina, de wij'ze, va i Lutgardis, de minnende, than Gudrun, de troiuw'-v~achtende, de inn's-dromende, de nooit- versagende . Zoo to wiorden, gelijk de Diokter 'de Vlaa ;msche vroufw, wenschte, is het bests blij {k v; au hulde da't hem' daor Vla'am, sche vrouw{en kan gebracht warden . Met zijne goede werken ging h j naar den Heer . ~t Van zijn aalmoezen zal ge'. wagen de fiche gemeent der heiligenl'» . Uit het aad 226

vin zijn leven rij pe een rij ke oQgs t in de zielen van de Vlaarnsche m:annen en vreuwen, ledere gen'adige, biarmharti;ge, reehtvaardige iaat biij' zijn opgang naar Whet licht een lith tspoor na, venal w~aiar ij` ging en eeuwig le,ef t zijn aandenken ; immer en eeuwig duurt zij'ne rechtva;ardigheid . (" Gudrun ,T, 1920.

L1TURGIE IN DE STUDENTENBEWEGING (Nota's voor de voordracht op het Lit urgsch Studenteneongres to Lier, op . April 1925.)

"Ten einde de ml an do Xiturgi~ in de S tudentenb~ wegin to hepalen past het eerst en voorial eemte bepaling to geren van \Mat liturgie is . ~~ Liturgie i» is vo~lgens Koender's « de an kerkelij'ke z'ijde geregelde openbiare eeredienst, Grad geb acht door hot bop , di.iagen der H . Mis en het s~ellen der met de H' . Mis' iii verhand staande handelingen; ». A a n God zij'n wij s - inwendig en ui twendig eeredienst versehuldi,gd ; niet alleen individueel, loch ook in gemeensdhap . Teat leiding van de Christelijke ge~meensch'ap steldo Christus een bepaald gez~ag aaan . Zekere liturgiscihe opleiding is nmishaar voor de K athlalieke j eugd. W t daarhij d~ ta,ak van de Hum!ani i a is werd op iet Liturgisch ' Congres to Meehelen (Augustus 1924) opperbes~, onderziocht dolor EL! H. L . Vermeirsch, wiens verslag 'very sheen in het jJecembiernum'mer 1924 van K Onze Jeugd ~~ Die, korte inhaud van dit verslag is de volgende : (hi . 38i-382 ,t De h,uni ninra-studenten zbuder meet liturgisch' moeten 227

ojpgeleid worden, ten le door h~et onder'wij~s zelf, ten 2e door de welverz~argde godsdienstotefeningen : ~1it zou ten zeerste hun algemedne worming ten gaede kom'en. Er kan zees veel geda :an worden in den curs,us zelf an go~dsdienstleer ; in de 5e ziouden er elementaire lessen in de liturgie gegeven (worden die in `de andere klassteu, bij het voorbereiden an het Missal hunn uitbreiding z~ou;den vinden, in de 4e en 3e z~ouden de studenten in eerste kennis komen met de teksten zelf an oud en nieuw-Tes-. Lament . (Gesehiedenis der Openbaring) ; in de 2e zouden zij' den, Bijbel; meer in poetisch opzicht leeren kennen, w~aarbij' ook de kerkhy nmen K;eillustreerd door bespreking over kunst (godsdienstig lied, beeldhouw~r en sc,hilderwerk) zouden komen. Een mioderne i loemlezin,g uit den bijbel zou • een allerb'est werkmaterieel zijn in then zin. Welverziorgde godsdiensboefeningen de gedialogeerde mis, de h~oogmis, de vespers, de verschillende plechtigheden van het kerkelij'k jaar - zullen teat gezicht, ggehaor, verbeelding, verstand en !ew el der studenten spreken ens, net het godsdienstig leven, tevens hun esthetische vntwikkeling bevorderen . No~odz~ake ijkheid v!an een regelmatige cursus in de muziek ;» . Dioc,h v±oor litur 'e even vials voor .andere vraagstukken is het onderwijs slechts hulpmiddel, wegwijzer, grondsiag . Z elf ontwikkel ing blij it onmisbaar. Onderlinge ,hulp vergemakkelijkli die ontwikketing in aanzienlijke mate . O~ok na de humaniora mioeten de studenten op de Ja ogte biijven en vaGantietijd is nlleest geschikt o~m' kennis en lief de aan to kweeken . De eerste ~artikelen over liturgie, welke in Vlaandereu Die Student » en verschenen, kw'~amen in het tijdschrift waren an All . Fierens. Den zin van de litu,rgie der H . Miffs, van de kerkelij'ke,

228

getij den, de f eestdagen, had hij opgediept uit de Chri s'telij kie oudheid. (1)

Op ,het eerste Nederl,andsch Congi es van het Allerhei-

ligste to Hasselt gehouden an 18' teat 21 Augustus Was een

!afdeelin,g voor studenten . Alf. Fierens spriak er o, a . « over de noodz ak~elij kheid en de middelen voor jongeren om m(ede to leven het 11tu,rgisc,h leven der Kerk > .

Hij vond d,at een ~acantiekring voor leerlingen en stu-

denten zou m~oeten b~ez~or ;gen : geestelijke spijs voor de zie~l ; vermiaak en spel vaor

bet

lichaam ; opb~eurend Vla:amsch{

voedsel vo~or het verstand . (2)

De ~opleidin,g in de liturgie ztoui nloeter1 deed uitnlaken vann de werkzn!am,heden van de geregeld-vergaderende studentenkringen .

Ik vestig d~ nandaacht pop de hesluit'en in de afdeeling der

studenten aaangenomen door ,het Katholiek Congres to Has-

sell ~op 19 April 1 .1, gehbuden. Verslaggever ias E . P . L . Adriaensen 0 . S . N, van Averbode. Ziehier de s;amenv!attin ;g zijner besluiten, volgens het pro'gnamboekje . <, Onderwerp : Inleiding . Jeugd is oefentij'd, zelfheiliging . a) Tegen < dwlaalleeringen van rongel'o'of en ketterij, v jandige ondernemin,gen tegen den , godsdienst en daaruit

spruitend zedenbederf » (Viastenbrief van Mgr . Rutten), stellen wig diep godsdienstige, eucharistische jongem :annen : (1)

Of.

« Ons Gel~oof », 7 jg, n . 11, Now . 1921 . •Artikel van E . H .

Dr Van Tichelen over A . Fierens : Fierens' a,rtikelen zijn « Hooger leven »

(c

De Student », 22' jg . 110 env .) . - « :Bidden » (k t Die

Stijdent », 23 ig . 17 env .) . -- « De Hei1 e Misdienst >>, « De Student », 23 jg. 50 env.) .

-- « Kerkelijke Getijden » (« De Student », 24 jg . 18

etnv.) . - « Kerstmisliturgie » (a De Students, 26 jg, le -Advents (« De Students, 26 jg. 4e afl.) .

.ifl,) .

-

(2) Vea~slag in « De Student » . 229

4tegen opwbekerend heidendom den eeuwigen Chris tus-Jes as' in Mis en C~ommunie . b) Toestand en besluiten 1 . Onder het schooljalar eii bijazb~nder under de vacantie ?Q E . K . i0'. - ;K, H . 2. Eerherstellende 1-1, Mis, d, i . 2e H . Mis 's Zonda s . 3. H, Mis dienen; under de v~aeantiea. 4 . Meezingen under de v ac;antie in de kerk . B'axochiemis . 5. Op studentenvergaderingen : Knrte uiteenzetting an Evangelie pat Liturgies b} KruistoGhterslied zingen . Bespreking . N . B„ E. K , is nie t vooral 'n organic a tie, mtaaa • ' n guest, 'n strooming, 'n b~ vennatuurlij'ke opvoedingsmeth xto met de EuGharistie op de middenpiatats . The guest kan inmevoerd wior~den in allerlei bonden . Dhus your E! K . meet niet geijverd wk)rden; n!aaas t de studentenl* nden, m a!ar er in, er door > . Inderda~ad : Voor Liturgie geijwerd in en door de gewone Studentenbonden . w arum zb er yap de vergaderingen geen ,geregeld overzic;ht van de} week of de d~agen in liturgisehl opzic.ht gegeven warden? M gelij`k is w'e1 het inrichten van ystem!atische lessen . Waarc m geen ,overzieht in ii turgisch opzicht an he merkw;aardige in eene streek, eerie gemeente? Wa!arom geene opleiding in de godsdienstige gesehieden .is, legenden, leavens vian de heiligen, geen geznmenlijk bezoek a,an godsdienstige monumenten, geen stamen b j'w!anen en opluisteren van liturgische plechtigheden, geen ~nanleeren van liturgisrche geztangen ? Het is in, den vrij'zinnigen kring << 't de gewoonte geweest de vergaderingen to openen met d~, zoogem amde v orlezin;g van het , Ev'angelie van den dag . Bedaoeld werden da!arrnee telkens eenige verzen van J . Vuylsteke . ~

t)

Zia1

230

wel

aa;n

y>

lan,

Waropm z(ou op onze vergaderingen hat Evangelic geb+annen warden? f }pat in de kringen, alw!aar eena lees ta'f el besfa .t ook onze Nederl~andsche liturgische tij'dschriften eene pl :aatrsJ kn eten hebb-en is al to duidelij k . Desnoods kunnen laden, die tij dschrif ten en oeken bezitten daze in bhruikleen ~afstialan . Hierbiji hèbben seminar risten cane hoofdrol to vervullen . fop go.uwen L~anddagen zorge m'en; voor! heat tweede deb vian de b~ slui en, van E. H L Verm~eirsch` < Welverzorga de Godsdienstplecihtig;heden » uitv~eringen a enz' . -- Men zortge daiarbij in uitnoodiging en programboekje no r de n cl ge verkl ;aringen . 4p zulke liandda'gen paassen oak tentoonstellingen van . boeken, tijdsGhriften, prenten, beez!aek a.an m'onumenten, vi+orstelling an godsdienstige tooneelspelen I(bhj' voorkeur Neder1andsche-oerspr~onkel jke) . In de tijdsehrif t .en van de student~enbewweging pane menn eene v~aste rubriek voar liturgic, name mien e,ena liturgische, godsdienstige kronij!k yap . In de hiandboekjes voor studentenbeweging wurde iaà ; Liturgic in verband met de studentenbeweging een ,4i ofdstuk gewijd ofwel gave , nen een kort syllabus iiit Iave <<:W~t ieder R . K, student over li turgi€ w'~eten ; m!ae i of ten minste : t,;'Wiaaar ieder R . K, student vindean kan w!at hij' over liturgje behoort to w'eten N een aanwij'zing dus pan eenige, voor ;hem bevattelijke boeken enz . Het geven ~aan de liturgic van wia ;t hia'ar t~oekon t zal ala.n de studentenbewe~g ng, de +onmisb!are hovenn,atuurlijke scheonheid schenken, Been te-niet-doer van de natuurlijke schoon .~ heid mlaar een heschlj~nen, een verheffen ;' er iian. Een pouter iaardsche nationals beweging yap aardsche mrotievenn gesteund is voor Raaomsck Kath,olieken ontoereikend . God is grondsiag, oorsprong, einddoel, alpha, omega van iedere lief de.
231

o rn G o d moeten wij den evennaaste beminnen : onz broeders in scam, in taal, in staat, in land . tact tfoch Boven het een zijn in die aardsche zaken ver-verheven het een zijn in Christus, en door Christus met den Vader ; bet een-z ;ijn in de gemeenschap tier heiligen, in do eene, wtare kerk, in ht gebed, het offer, den eeredienst ; bet een zijn in die emeenschap, Ijeeld vian wat de eenheid zijn zial in den feestdisch aan het altar avian abet Lam . Vat ware Vla'anderen zionder zijne hovennatuurlij ke schosonheid, zonder de kroon van zijne lieiligen, zoinder de hem elvaart van zijne Lorens, zonder het :gelui van zijne klokken, zionder de wonderen an zijne bedevaartplaatsen . Is het niel de grootste eer voor de Maagd van Vlaanderen, de kleuren, to dragen an 0 . L, V . van Vlaanderen? Werd ons leeuwenviaande1 niet van de Kruisvaart medegebracht? Voerde Bonze < Viaainsche Viagge het ? Zingt het Biauwvoe tiled niet 'dat dc Leeuw met z'ijn kiauw hoedt bet lieve dierbiaa' Christi Kruis? Zong dichter Scheiris niet terecht :

o Kruise, dcii V1aniing door moeders hand

Op 't vooihoofd gedrukt en in 't herte geplant, Geen hand zeal u schenden, gees storremgew'eld Die 't Kruisbeelct in V1aanderen ooit nedervelt . Sterven voor 'L Kruis dat is

V1anIiIIgen1oed

0 Kruise, Gij zijt met den Viarning in 't gral gedaald, hit zijn graf nu en zegepraall . Gij rijslj O Kruis, in het bloed onzer helden gepiant, Bewuar steeds en zegen cons Vlaanderland . Werd niet op V1aanderens

232

rootsten gloriedag, 11 Juli

'302, v~ol~gens Rodenbiach'~ verzen « het miachtig teeken van

het Kruise ze;genend gesl,agen over ° t knielend leger ?» (De eerste m'artela'ar)

Het z'ijn tochl zulke eenvoudige~ wlaarheden dot < wie io~n-

der Goad verziamelt, verstrooit > dot Hij' tde Heer is der Heeren, gansche volken, draagt op Zijtn hand, dot Hij redt

en sl ;aat, verheft n vernedert, dot Hij, naar Zijn oordeel, Zijn en,gel ter verdelging stuurt in de legers, of aan een, nederig herderinnetje ~o'pdracht geeft' den koning ter z~alving to leiden en haar land to b'evrij'den .

God luistert naar bet biddend yolk doch Zijne wa,ar-

schuwing luidt C~onvertere ad Dominum » < wend u Ook vo~or volken geldt het

trot

'den Heer » .

<< Wat boat het den mensch de wlereld to veroweren zoo

hij schade lijdt tan z'ijn ziel » . Wat boat voor een ~l,olk de

toe;gang tot de zee, zoo de zee an Gods genade ~nto~e;ga,nk~e lij'k wordt ! wat boat het verz!amelen van schatten door 'nest en wormen verte~erd! wat bunt het ontginnen van mijnen, zoo de schiatten van het bovenn~atuurlijk-e niet meet' +ontg~onnen worden . En de t,aal?

Wat is do hooogste roeping van eerie taai? den ziang der engelen m~ee to zingen,

to bidden zooals de Heiland v~aorschreef, het < Onze Va-

der . . . », de blij de boodschap to b'rengen,

der schepselen lof to vertolken, een weergalm tie ziij'n

van de Psalmen.

Van die tank, o mij'n Neerla,ndsch, hebt gij u volhee ;rlijk gekweten, in de lofzangen ~an bet allerheiligste, in dithy~ r;amben en in, gezangen,

Heeft Gezelle de dagen, de ma~anden, jaren en eeuwen

niet ,geslingerd Ials gordels ne1en?

an s terren om zuilen der l e-

233

ie drong dieper tot de godheid door dan Ruusbr!o~o In welke taal w'erd h' et Heilig ! Heilig ! driem!aal Hèilig) uitgebazuind z aals in de ooze? aagt Gods stemZulke taal verdient de hbogste eer . Zij' pe1, is gedoopt in Jez'us Christus' h!artebloed . Doch wia,ar die Gaul gloeit v,a Luciferiaanschen haat en duivelsch' werk verricht, treuren en weenen WIJ yam' h;aar zboals Rafael boen hij de duisternis in dei ziel van den lichtengel sluipen zlag . Voor ooze taal is God to dienen, heerschen ; bet oenig t<

middel om to heerschen . Tijdelijke voordeelen met den geest des opstands i~eh~aiald zij'n toch mraar de inleidin,g tot de slot-nederlaag . S tijgt dan, jongelingen ~van Vlaanderen, met uw nafionalo idealen naar den berg , der transfiguratie, naar den berg vian wlaar Jezus weende over Jeruzalem, naar GalgoUi!a, n ar ieder ~altaar w'aar Go~lgotha's offer vernieuwd 'c ordt., Bereidt u w or yam, moest God bevelen, aardsche idealen ter slachtb~ank to leiden . Dit offer zal toch maar eene beproevin; zijn . Abraham, die niet aarzelde zijn eenigen zoon

yap to of f eren, werd gezegend met een g+esl.acht zoo talraj;k als de sterren aan den home! . Stort uwe liefde in den ocea'an van de liefde . Communiceert met de marteiaars nit a,lle tij'den, met do gansche smeekende kerk . Bidt voor u,`w vloik Isra~e1's gebeden, bidt met de kerk Succu,re c,adenti surgere qui curat populo », ,< R .or'alte Coe~

ii >>, « Recordare » . Vertrouwt in d belof tie ',Zeekt eerst bet rijk Gods, hot overige v~ordt u da,àrbij , ,t

geschonken Sialomon vroeg v ;an, God wìj heid n . en weet nag niet hoe mq Ik ben jong ,» bekende hij to gedragen » . God iantiMaordde E<

t<

234

( Omdat gijf de wij~sheid ,gevra'agd hebt en niet een bang leaven, nosh groote rijkdamimen t f w'raak over uwe vij~an~ den, oaf ik u de wijtheid, doah ik gaf u' ook w~at gij' niijr niet gevnaiagd !hebt, d . w, z . de rij'kdom'men en den roem~ en nooit wlas er een honing, dire er zooveel had als gij' or

hebben z,'ul k > . Eene toepassing daarvan De verst-strekkende rationale verzuchting voor ors -is voorzeker : Groot Nederland . welnu het is onbetwistba+ar dia.t de grootnederl,andsche gedachte het meest l evorderd wend niet door" speciaal grootnederlandsche congressen, wiaarop sroms verheerlijkt worden m~enschen, die katholieken niet Jiul diger kunnen, m ;aar wiel dour li turgische, godsdienstige congresses o, a . Maria-Congressen to A'verbode en vo~oral door het schitterend Euchar7stisch Gongres tee Am. sterdam

Ook de gmotnederlandsche gedachte m'oet staan in heat teeken van alles w' at do liturgie tot v~aorwerp heeft . Grootnederlanders zijn de bekeerders, de grooteapostolen, missionarissen in ~anz'e streken geweest . Gr~otnederl,andsch is de roem' van de m'artelaren t'e Gar ku,m . Op ;het Eerste Nederl ;andsch Euch'aristisch Con,gres to Hasselt zei Mgr Heylen c . la, omnis lingua confiteatur, alle tales zinger, Gods lof . De H . N~orbertus, de m'artelaren ~t

van Gorkum verkendigden, 's Heeren grootheid in hun eigen Vlaamsche taal . Op dit congres zullen wij' die edele vbo beelden viol,gen, wij' willen 's Heeren giiooth~id en liefde zinger en ~hooren zinger in de N derla!ndsche taal > . derlands zla~ak en geschiedenis moeten wij~ met katholieke oogen beschouw'en, met ode oogen van een D ;' Schaepmain an Gorkum schreef b~ij' gelegen~ die over de m;arteiaren heid van hun, feest ~9 Juli ,18'72 . Die datum van hun marteldood wlas 9 Juli X1552). «~Ret Katholieke Nederland vierq morgen, den 9n, het derde eeuw'feest zijner *edergehkorte . 235

Met eerbiedige vreugde staart het naar de pick' w'aarop voor drie honderd j aren, zijn twee de vaderen ges torven zijn . H ~t zegent de m :annen, in wier blo~ed het werd gestaald tot den, harden strij~d osm zijn aoogste goed : het g~eloof in Jezu~s Christus en zijne Kerk, N Een sch~oon grootnederlandsch program gal L :audy to Lier op het Laportafeest in 1905 : < Hij m~oedigde alle Neder]andsch-sprekenden ~alan hunne kr~achten to vereenigen opdat de Vlaamsche taal aan beide landen en beide landen ian Christus mo+gen bew~aard blij'ven . Hij verhe~erlijkte de verbroedering an het Katholiek V1aanderen en het Katholiek Nederland in taal en geloof > . Het spreken van "n zelfde ara1 is z~oo'n losse band wanneer de gevoelens, door de taal uitgedrukt, grondig very schillen . Dezellde woorden als God, zie~l, denken, willen, natuur, hebben dan toch; denz'elfden zin niet . De hoogste uiting van Grout-nederlandschgezindheid is het bidden voor de bekeeriug van heel Nederland tot het Katholicisme . Inzake niation!ale Vlaamsche bew+eging worse de volste nadruk ;gele~gd yap Jet « Viaanderen voor Christus » 7 iet met wioorden m,aar metterdaad . Christus . . . sat is de H . Eucharistie len het Miso~ffet •. Christus leef t voort in de H . Kerk. Vlaanderen voor C hristus is dus Vlaanderen voor do Roo~msche Kerk, Vlaanderen, biddend z'oo'als de Kerk voorschrijft t~ bidden, g!o~dsdieustig naar de voorschriften; van den Heer 'in zijne ware Kerk . Ons streven zijn or dan op gericht, om~ zooveAl ons zwakke vermo;gen daartoe in staat is, ,a11es tie beschouwen van, het standpunt van de eeu'wigheid, meet den bilk van den Schepper ~op Zijno Schepping. K+om tot Mij' die belast en beladen zij't » . O+ok voor bel;aste, beladen volken gelde sit word : << Hij genas alien gook V1~aianderen i~ geneesba,ar . Het vrage de genezing, 236

VOor de verlatenen, den • kleinsten, de ~armsteu is ~altxj'd eene plaats in Jesus' hart. Redding kom+ van daarboven, uit de kerk, uit het samenbidden van onschuldigen en berouw,hebbenden, van kinderen, grijsaards, mannen en vrouwen, uit de offers bij het offer van de priestess gevoegd . Laten wij; deze rede hesluiten met eenige zinnen uit het Gebed voor Vlaanderen » : •« Heer, reken ons de zonden panzer voorvaderen niet loan, maar ' edenk liever hun geIoof, hunnen ijver voor uw Heiligen Naam, den arbeid zijner zendelingen, het blo~ed zijner martelaren,, D Gij, die verhoo;gd wordt door het recht en niet wilt dot ' men het recht eens mans buigt voor uw~ ~,aange~zicht, neem ons recht en onze rechtszaak in handen, gedo~og Diet dot de erfenis onzer vaderen verwoest worde, maar schenk ze ons yin, al haar schoonheid terug, opdat wij U tharmede, met een opgeruimd gemoed yonder onophoudende dankzegging inogen dienen en , verh~eerlij ken van geslacht tat geslacht door Jezus Christus, Uwen Z'oon, Amen > . (" De Blauwvoet ,,, 1925).

LA ORTA,-HULDE Het w'as vobr een studentenlanddag to Lier 'n heilige plicht hulde to brengen aan de nagedachtenis van Dr Laporta . . Meer don eens is dit reedy gesehied : In 1905 toen, De Student >> bestond werd hem' 'n feestnummer opgedragen ingeleid door Em . Vliebergh en waarin ,artikelen verschenen van Fr . Van Cauwelaert, De Witte, Jozef Muls, A . de Groeve, A Fier~ens en nog iemand dien 1k hier ~op dit graf niet noemen wil . . .> Gij vindt zijn noon op de lijst van de leera,a,rs van de Fc~ole des Ha u,tea Etudes p to Gent, 237 ~t

Een zegeto ht was L~aporta's b'egrafenis . Door hoogstudenten, omringd door zaaovelen bij' vie hij de liefde trot Vlaanderen zaaide, werd zijn lijk aian Vlaanderevs a :arde toevertreuwd. Hier wlacht het yep den stand van de vereeniging met de ziel door 'Engelen ten paradij'z geleid. Eenige mlaanden daarna ,bij de onthullirrg vann zijn graf hia.d een indrukwekkende `~erg;adering plaats. En nu weer staan die leeuwenvaandels "j dit graf op dit kerkhof; de strijdvaandels van dit yolk dat zoo dikw7jls ten doode veroordeeld, niet sterven wil, niet stervien za1 ~amdat voor hem de onsterfelijke liefde an zoovele heengeganen en levenden een ronderp:aud ook is van o~ns erfe. lij kheid. Bet koninklijke teeken van het ziegepralend k'ruis is hier in Vla~anderens ~aarde geplant als de echte levenshbom, als de eenige echte boom van Maarheid en keens . En daaronder rust de man, die in zijn Ieven ge'ene rust heeft gekend, die het kruis van eigen lich'amelijk feed, die de smart an Vlaanderen vernedering langs de b~aan van, zijn Ieven droeg, die menigmaal +angst zijne ziel voctde omklemmen, die zuchtte het « W,at nut in mij`n offer en lij= den? > dock die eindelijk afg,einat en me dock, nooit onf, moedigd +op h,et feest an 0. H, Hem~elva'a,rt zijn Hemelvaart vierde. De Leeuw uit Vlaanderen be oette den 1e~euw^ nit den Stain Juda . 'zijn eerste bede daarboven zia1 er ongetwijfeld eene geweest zijn voor Vlaanderen, voor "zijne jeugd, voor zijne jnnge idealen Gezegepralald J .eef t de leeuw uit den stain Juda. Zoo zegeprale Vlaanderen leeuw ~ . Dr Laperta predikte in zijn levee en zijn dod do leer vlan Jezus-Christus ei paste ze toe, ;Wie zegepralen wile met teat lij'den bereid zijn . t~

Wie winner wxl nauoet kunnen verliez'en . Vo r een yolk rijst de dagera:ad, uit hat bloed van 't Sacrificie. Uit ck orstoken harten vloeit de Jordan van de redding . Doornenkronen worden koningskr pen . Hell kruis wordt een troop v~oar± helf Lm. Dr Laporta was de goede dienaar tot''wien hell , Euge hell heil mocht gezegd wbrden. Hij was getrouw tot in hell rains te . . . Hiji was ;getrouw van in zijne jeugd trot op zijn laatsten dag Altijd werd :i1j wakende bevonden . Hij' sliep op het schild en hield hell z'w'aard in de hand . - Altij'd waxen de lampen ontstoken. Hij' was steeds gereed. Zijn lever was een. Hij' was ;getrouw tat in hell minste . Den wij'ze is niets gering . hi den druppel volt hij den golfslag an de zee, ziet hij hell beeld v' an de zon . Een bloempje is een gansche wereld ijL De ;geest van den vroegeren « Student » v'as In den 3n Jaargang; van « Dq Student > verscheen een artikel K Kleinigheden >, daarin lees ik Een groot gebouw bestaat uit duizenden kleine steenen die elk op hun 4 igen maar weinig van te1 Zij` L . . gee i enkel steentje veracht, maar bet hesch~ouw't in verband met hell pop to trekken gebouw . h

Besluit : K Vlaamsche brieven, Vi . thuisrichtingen, Vi. gerief . Wij herhalen het : oneindig zijn de uitingen, w~a'arin hell nationaal ;gevoel zich tioont en elk van hens heeft zijn weerde . 't Is hell doel loll veredelt, i1 wt hell vaderland raakt is vol belang; edel en schoon, en dataronn1 willen wpiji passer, ook op de kleinste taken . Hij' die de kleine taken verwla~arl~obs't en z'al de gr~oote

niet doer ; w,aar is loll in z'edeieer, wlaar is date hier

239

ook ; en daarbm moeten wij er an h~ouden ; en daarom yap ons zelven letten om to worden, at we zijn moeten : Viamin,gen in do ziel, Viamingen in het werk. Dnarom helps oils God en, iedereen legge er zich pop toes » . Deze beginselen paste Dr Laprorta toe in, alles tot in hunne uiterste gevolgen, zelfs op huisraad . . . evenals E. H. Bouten . Zulke waren het die zorgden voor' harometers, thermometers enz . met Vlaamsch opschrift. . . Waren wij' alien zooals h'ij' dan zou de huiskrin,g, dan zouden de huiskamers en ook 's lands raden en kamers er heel wat Vla;amschnationaler uitzien dan thans . Groote kunstwerken schreef Dr L :aporta niet . ., loch hij \ e r b e t e r d e duizenden werken van beginnelingen, vie kan scha tten w~at zooveel vooraa,nsta4anden pop ieder gebied to danken hebben aan Laporta en zijn tij dschrif t « De Student ~ . Wie waardeert den invloed van een eerste aanmoediging,

van het opnemen van een eerste gedicht of prozastuk? Schitterende redevoerir gen speak hij' niet uit . ., doch heef t hij geen redenaars vorwekt misschien, heel t hij in vertrouwelijke romgang, in vriendengesprek, in ra+adgeving, als h i e c h t'v ; a., d e r pan de Vlaamsche studen :en geen zielen govormd en geleid? Wbrden in den biechtstoel sours geen grootere wonderen van genade en zieleleiding verricht dan van op den kansel ? Steden veroverde hij niet aan het hoofd van zegevierende scharen doch een heel leper jongelingen richtte hij of in den stillen da,gelijkschen garnizoensdienst . Hij stond Iaan et hoofd van een onderrichtingscentrum, w'aarin 'liegenen werden opgeleid die hun yolk tee zege kunnen leiden zoo zij' de lessen an den mess tee volgen en in hun lev~en, de bezielde tucht in ach't n .emen, aa'r'van hij 1 het voorbeeld gal. Hij : vlamde niet in Baud van epauletten, noch sterren op de kraag, noch eereteekens . D+ofbruin was de kleur van zijn daden en, zijn leven : b r u i n zoo~als de hij der m'ouni~ ken die woestijner~ herschiepen tot landouwen en doornen, 2 40

distels vervingen door bloemen en de meesterstukken van de beschaving redden voor de eeuwigheid . E, e n h e i 1 i g e van, de Vlaamsche beweging heette glen hem . Inderdaad . . . doch in den aard van Joannes Berchmans die het gewone Kip buitengewone wijze verrichtte, van den pastoor van Ars, die bescheiden en nederig de zielen raakte door de schoonheid, die van hens uitstraalde . Hij was geirouwi van zij ne j eugd tot pop zij n 1 oats ten dog . E e Ii gouddraad loopt door zijn leven . Wijs idealisme wappert er boven . Zelbeheersching beteugelde opbruising van wnede . Verontwaardiging sloeg niet ever tot verbittering . De wet « In alles beschouwe mien het einde > paste hij zorgvuldig na . In de wildste stormdagen bleef hij peal en boven het schuim van do zee stale hij als Da Costa's naakte rots « de kruin yap ten hemel » . Als leerling to Hoogstraten, als student to Leuven, gal studentenvriend en leider heef t hij heel vat levenservaring verkregen. Ook hij zal de scharen uiteengerukt hebben gezien, hij was getuige ontelbare malen van de waarheid der versjes : <' Vroeg, 'k hen Vlaming hand op 't herte

flu

een

Fransche

tuimel

ertel

>> .

Dit is wel het pijnlijke bij het volgen van do studentenbeweging : die vaandelvlucht . Dit werraad, dit overlo~open naar den vij and, dit verbranden van wat men eens aanbad, die lath eid, die geldzucht . . . al die ' ondeugden, slit hezwijken voor den, bekoorder die bet rijk der aarde, die w ellust en weelde toont Iaan . hen die 3eens de bruide pm wilder zijn van ((Arm Vlaanderen » .

Dr Laporta heef t de Studentenbeweging vervolgd gezien ten tijde van, de Mechelsche o'ekase, hij heeft de vervolging~ aangeklaagd pop den eersten zitdag van den Katholieken V~a,amschen Landsbo~nd to Brugge in 18'93, hij' deed dit k r a -~ 24 1

n i g ni ar w a a r d i g, : =Er s chuim.d e geen w!oede op zijn n ond. De tOon bleef bedaard miaar het oordeel was hard . In zijne latere mannenj aren kon de goede Diokter even tals de heilige Pla.ulus nog kind zijn `met de kindei~en en de hoogste waarheden an de Vlaaamsche beweging nog even eenvoudig en licht verteerbiaar maken als moedermelk . Die leider stond niet op hat v~aets~uk : hoog en onge;n;aakbiaar . Open ook vaor de kleinsten stond de groote deur van zijn Luis, de nog breedere poorl van, zijn hart . Hij' wist dat voor dezulken hat Rijk van Vla'anderen was en dat in onze wereld vol logen en iafheid zijt die kinderen en j ong-lingen bet opperste schuiloord v aren van w'aarheid en maaed dat hun mond hat gehoond Vlaanderen bledf toejubelen Vlaanderen! Vlatanderen bo anal . . . o p a a r d e! Hij nam, deal aan alle gebeurl enissen op Vlaamsch ger bied, was lid van de Ka.tholieke Vlaamsch~ `Verbonden . Maar zijn hail bledf bij de jongelingen uit de Studentenbeweging, met hare 'bonden, met h ;aar tijdschrift « Die St;ur dent . 'wat moat de goede mean geleden hebben in de balling, s~chiap, tijdens de oorlo sja en, '"ten gdvolge van deJ getbeurtenissen in de VlaamsGl e beweging. Hij' was een, van de weinigen die hover net meening'svlersehil onder de Viamingen stonden, door alien znder derscheid geacht en vertrouwd warden, die onp'artij~dig en eerlijk zich een rechtsch ;apen oordeel trachtten to vormenr over betwiste feiteny en fel omstreden geb'eurtenissen . ,Evenals in de eerste dagen vans omen. Vlaamschen strij"d p rtijen, die tegen elkaar stonden, elkaar sours' nog dens, raakten bij eei of zoo willen wij den naam van Dr Liar Aorta niet mengen ; in omen edachtenstrijd . Hij is de m!aZ, naar wien ieder Vlaming, die net goad meant, kan opschouwen net d,ankb~ iarheid en eerbied, wiens liefde tegenover 242

geestverwanten h~et bitter spreken haait en de gebreken dekte. wij v agen nieI dat hij voor alien eenheid in denken bekomen zou . D,at is o n m o g e 1 ij k, bwerigenss o n e o o d i g, Doch een wensch dien wij op heat graf an dien m;an uitdrukken is wel : dat wij' er z!ouden toe komen onze ijdelheid, onze grramsch~apjes, onze bitterheid, onzen clubjes,geest, onze vitzucht, onzen eigenw~aan en eigendunk ~~e offeren em wills van Viaanderen ; dat wij meer o~m meer uit het aardsche slijk zouden oprijzen, met Vlaanderen aan ons hart ter hemelvaar t, da.t wij' minder o~m minder n s z e 1 v e n zouden Loeken en meer em meer God in Vlaanderen en Vlaanderen om God, dat wij ziouden bereid zijn om na'ar Dr Laporta's voorb~eeld ook op on~z'e eringstle da;den den ste'mpel v ;au d hoo,gste bezieling to drukken, en door een, aanhoudend opdragen van ai 1 onze handelingen, van la 1 mze dagen ; voor Vlaanderen een chat van schoon levee zouden vinnen, dat wij door z~ e 1 f v e r n e d e r i n g Vlaanderens v e r h' e ffi n g verdienen, dat wij' 'door tucht yen geh~oorz~aamheid, dooir waardige, wettige, eerlijke propaganda en met hoogst z'edelijke middelen Vlaanderens z ; e 1 1 s t a n d i g h e i d veroweren, dat wij' door het dra,gen van het z'achte juk van de wetten van God, het recht verkrij ;gen; opt een vrij, cen onafh~ankelijk Vlaanderen dat zich zelf de wet geeft in do orde van Gods wet en Gods schepping ; overeenkomstig den eigen iaard dien list van God en de voorvaderen kreeg tat geoorloofde ontwikkeling van nile goods gaven, dat wij even gals Dr Laporta den goeden strijd strijdend door het levee rnogen gaan, en ons to rusten mOgen leggen met op ons voorh~oofd, op onze borst, in +ins hart het teeken van het kruis waarin ons Vlaanderen z~gepralen zal . I

(`~ De Blauwvoet ,,, 1924).

243

EENIGE BESCIIOU jINGEN OVER ECIITE EEVENSGROOTIIEID Het tweeds Referendum Van < Onze Jeugd » a~angaandc de drie grootsten in de geschiedenis, de drie grootsten uit den m~odernen tijd, de drie grootsn in Vlaanderen (Zie Onz'e Jeugd >>, IIe Jaar, nr 3, biz . 93 en v.) brengt natuurlijk de vraag naar wren : Wat is de maatstaf der gro~otheid? Welke levens zijnt de gro'otste? Wat is echte levensgrootheid? p Ge;gevens ter heantwoording liggen vo~or 't apen in onzen Catechismus, in het Evangelic Waartoe is pie mensch geschapen? Ter eeuwige gelukz!aligheid . \Vat most hij doen om zijn doel to hereiken? God kennen, God beminnen, Good ge trouw dienen tort he einde zijns levens . Wil iemand ten levee inga'an, dan ouderh~oude hij de geboden . Indien hij( volmaakt wil zijn, dan ga hij', verkoope w'~at hij heelt, gene het nan de armen . Om ihet eeuwige leven to beerven ,zult ge den Her, uwen God, beminnen met geheel uw 'hart, en met gehieel ewe ziel, en met geheel ewe kracht, en met ejheel uwv~ verstand, en uwen naaste gelijk u zelven . Een ding is noodzakelijk . Maria echter Theeft het besto deel uitverkoren, dat l aar niet zal entnomen worden . iwie zijn leven cm mijnentwil (cm 's Heeren wil dus) verliest, zal het vinden . Zoo iemand de eerste ,wil zijn, mioet hij' de laatste van alien en caller dienaar zijn . De Menschenz~oon is niet gekomen om' gediend to warden, maar cm to dienen en om zijn leaven to geven als losprijs v~oor velen . Grooter liefde heeft niemand dan deze dat hij zijn levee afle~ge voor zijn vrienden ~ . 24 4

Diaaruit 7eiden wij zonder vrees voor vergissing de gevJo1gtrekkingen af Bezit van aardsche schatten. van tij'delijke in'acht, van lof en eer hij de mensc1 en, van geleerdheid, van kunstr vaaxdigheid, het winnen van de gansehe wereid, onger schonden lichaamspracht = en kracht, macht zelf om deren to verrichten, en de gave der profetieen, zijn u p z i c h z e 1 f geene bestanddeelen van echte levensgrootheid, kunnen menigmaal strekken tot verderf en ondergang . In do rij der echte grooten kan er dus, naar deze be~chouwingen, geene plants zijn, noch voor Julius Caesar, noch voor Alexander, noch voor Lodewijk den XIV, noch voor Frederik, noch voor Napoleon, noch noor Bismarck, noch voor iemand ook die door geleerdheid of kunstwerk; de eeuwige wet overtrad, noch voor iemand die God haatte, den evenmensch opof f rde aan zelfzucht of zelfverhef fin,g, zich zelf tot God uitriep, streed in de gelederen an Lucifer ~of dims volgelingen. De m!aat der echte grofotheid is de moat der liefde tot God en tot-den-evenmenscb • em-God : De ,g r ~o o t h e i d van wat bemind wiordt, de g r o o t,h e i d waarmede bemind wordt . De moat der echte grootheid is de maat van onze gelijkenis met God, de verhouding van het engel-zijn in den mensc,h tot het flier-zijn . Alleen to beminnen wat liefde w'aardig is, alles to bemin nen met de liefde welke het verdient, in alles de r~ngoir-a de to bepalen, en to vinden, is een der gewichtigste leven~s9 vraagstukken . Levensgr~ootheid hangt, voor een aanzienlijk deel, of van, bet antwoord rlaarop, a Het eerste gehod van alle is : < Hoor, Israel, de Heer, onze God is de eenige Heer » ., En het tweede, hieraan goIizk : Gij zu1C uwen naaste beminnen als u' zelven * . GrGa245

ter dan deze is er geen under gebcd . . . God to beminuen . . . cli den masts to beminnen gals zich zelven, dot is Inieecr dan ells branden slachtoffer >> . wie de ;harmbnie schendt, in dit hoogste gebod uitgedrukt, is op den weg der gnootheid niet Wie de schepselen m~eer mint dan den Schepper, wie zich zelf meer bemint dan God, wie beweert God to beminnen, moor zij`n evennaaste nibt liefheef t, is very van het rij k Gods . Voor hemm die zijne liefde beperkt tat de onderho~ori jen van een stoat, tot de kinderen van een stamvader, trot de leden van een yolk, eene kiasse, een stand, voor hem' die alleen zijn breeders most en zijn vij ;anden h'aat, voor hem, die +onmeedoogend voorbijgaat bangs het pad, waar ; meet sl:agen overleden e+en aongelukkige, klasse of volk; tre zieltogen ligt, vobr ;hem die een teen toereikl aa wie om brood vraagt 1 een, slang geef t an,n wie een visch, verlangt, voor Jiem die zegd « Heer, Heer » , ma'ar den wil des Vaders liiet volbren,gt, voor hem die ongerechtigheid bedrijft ter wills van zijn aardschen worst, ter wills ,van sta'at, van yolk of huis,gezin, of eigen Welvaren, oni de kroon, f de in'acht. of de epaulettes, of hot hermelij'nen kleed, of den rijkdom of uitbreiding van grenzen van de rijken op aiarde, voor hem die Rachel stem niet hoort, wanneer ziji smeekt om~ h;aar kroost, die Been • eerbied heeft door hot o+nschu,ldig oog der kinderen en de engelen, 'bedro~eft die over hen waken, die ~arbeiders~ van iederen ouderdom en iedere kunne bindt nan de draaiende machienen, voor hem' die met ee i oior luistert naar R'b m e, met het }andere naar Man e h e s t e r, vioor hem; die een dienaar wil zijnn, tevens vamp Goad en van M;ammbn, voor die alien vloeien 's Heeren cvoorden verl~oren . Het geb~ouw hunner grootheid is drijvend op list rand. Halfweg blij'ven staan zij die, gelijk zoovelen th'ans, lion evenmensch liefhebben, dr+o nen van liefde tot ails mien246

when over de wergild ,sheen, m~aar ze niet beminnen om God, of do menschheid met God vereenzelvigen, de menschheid vergoddelijken in een nieuw pantheismus . Het huffs hunner grootheid is niet gebouwd op de eenigeeuwige rots, de rots &an Petrus . God zij` echter al de goede Sam~aritanen genadig . Hij' spreke tot hen tilt iedere wbnde, welite zijn he~elen, uit ieder oog ^ waarvan zij' de tranen iafdrogen, uit iederen mmd iMa'ar~ap zijn filet grijnz'en in berusting vera.nderen . Hij' leide ze tot Zich', opdat hunn~ natuurlijke ;goedertierenheid bk venn'atuurlijke liefde v~ord aan de feeders hand der wieesjes of de vereelte van de arbeiders ~of de grijsaards . Hij openbar zich met bliksemklaarheid voor hun oog, .als de God die, `mensch' gew~orden, alles feed om door;, 'de lij deaden b~ mind to w~ord'en' . H ij leere hen b~egrijpen dat de mensch niet alleen leeft van brood, vans open lucht 'in de huiz'en, van villa's aan de zee, an saZiatoria op de hergen, an vee op de weiden,, Waren in de sta'pelhuizen, schepen in, de havens, factorij'en en kolonien, an overvloedige voortbrengst, van rijkdommen, van gouden di;a'm'antmijnen en ellen breede, banen, ma'ar v;an waarheid, van schoonhei4 en taal +om ze uit to spreken, van uitzicht op de eeuwigheid, van een helderen biik om' uaa de "sterren op to schou'wen, van kalme 'tevredenheid, van een hihij'ke verdeelin,g van bez'ittingen en goederen, v"axt de weldoende veroveringen der echte wfetenschap, van fist geruisch der welluidendheid, v, an fist onbelem'merd betr den der biaan naar het Groote Hell . God late de groote wiaarheid in de gee ;step dringen, dat ,geestelijke goederen meer zijn dan stoffelijk~-economische, dat lichamen-,geslachfen vallen als de b~laderen, aarde en{ menscbheid eens zullen voorbijgaan als rim'p~els over lief meer der eeuwigheid, eens .ills vaderlanden wegzink~en, alle volkeren een zijn in den ondergang, alle menschenalen zwijgen, rn~aar dat onvergankelijk zijn : De zielen, de Heer en Diens Wanr .~eid, het Eeuwig Vaderland of fist P

2 47

eeuwige ballingschap, hat eeuwig Hosanna of de altijddurende kiach t ! Onvolkomen gPoot zijn, zij die, in zich zelf niet gera~ak" ten tot de harmonie, tot het nalathouden yonder al hunno ve,rmogens, die =ofwel tee uitslui end-verstandig, of to onbeteugeld-gevoelig, of ia'an ; to losdravende verbee(ding Iijdend tijn, Nj' wia de waarheid niet beh~eerscht de drift en de daad, den zang en het lied, diej jhun ongeduld niet to hI delen verm~ogen, die de wereld niet zien kunnen zooals ze werkelijk is, dies dwepen met sane heerlijke liefde tot e n deal van wat client bemind, maar den sam~enhang van dif deal met het he~elal uit het oog verliez~en, m!ens~chen die, +a.lh~oewel heerlij k, Loch door een-denkerij op zijbanen goraken en ~aTdus veal tijd, veal kracht en veal offers v scpillen . Hoe dun is menigm!aa,l de scheidsWand tusschen hat goniale en hat ziekelijk-abnormale, en wat hebben vale rooten verschrikkel ij k-kleine zij den!

Beslissend bij hat r elen der echte levensgroo heid is de wijze waarop hot liefde-verdienend, liefde(werwervend v r= were bemind wordt ; de graad der lief e, God eischt heyl geheele hart, de geheele ziel, de gansche kracht, hat gansche verst,and, en dal hot gansche leven door . Tot hot ingaan in hot levena volstaat heat onderhouden dare geboden, rnlaa,r tar volmaaktheid wordt rneer vereischt . Zijn alien geroehen, toch ward niet nan radar dezetfde maat talenten toebede~eld . Er is een rangorde ~onder de Engelen ) er is er sane onder de ui~verkorenen . Alley ',hasten z'ijn niet 'yatb~aar door even giM oote liefde, alley verstand kann niet even hooge bergen bestij'gen, alter kracht is niet even stevig, ieders ziel niet even schoon . 28

De grootsien zullen, dan zijn diegenen die, het meest ontvangen hebbende, ~a'an het verkregene het m~eest vruchten laten voortbren,gen ; die, trot het hoogste geroepen z~ij'nde, gehoor geven ;aan der roeping stem . Die aanleg Beef t niet den C~orrup do op timi, doorsla,g, want pijnlij k is de spreuk : pessima », en bij het lezen van het Evangelic voelen wij oils bedroefd met den rijken jongeling~ wanneex h'ij heengaat van den Heer en zijrie bezitUng,ert boven de volmaaktheid verkiest . Hier zw'even wij in het geheim der • samenwerking tus~~h,en Volo'rzienigheid, genade, roeping en vrijen wil, en onze wassen menschelijke vlerken smelten w'anneer zij iii de zon van cut mysterie stijgen willen . Twee vragen kunnen wij stellen bij het houden an ljet gericht over Ienschengrootheid W a t' hebt gij' bemind? H o e hebt ,gij bemind? Voor Jet ~antw~oord op de tweede vra'ag kunnen wij~ verwìjzen naar den eeuwig-schooners l~ofzang van Paulus vans Tarse aan de liefde (Brief aan, deI Corinthiers), naar het Ve H}oofdstuk van het Tile hock der Navolging Christi, en bovenal naar de ongeevenaard-heerlijke bladzijden welke Chris tus schreef met de zegenhanden van het Avondm'aal, met zijn bloedzweet in den Tuin derv Olijfboomien, en op deit Kruisberg . H o e h e bi t g iJ b e m i n, d? bevat ,als onderdeel : W t bi e h t ;g ij g e 'o f f e r d v o ~o r h e t g e l i ef d e? Hoeveel ar . beid ? Hoeveel gevangenschap en ballingschap ? Hoeveel slag gen? Hoeveel doodsgevaren? Hoeveel vecmo~eienis en ellende, hoeveel h'on,ger en dorst, en, vasten, en koude, en na :aktheid? Leiddet gij' uw zoon naar den offerberg? Bracht gij' uw hart naar het zoenal~aar? Droegt giji een doornen kro~on en een rieten, staf ? Dronkt gij gal en edik? Badt gij eenzaarn op den berg? Werdt gij verlaten, verraden? Voeldet gij yap uwen mood den zioen van Judas? Toon op u,w ~chou249

ders de spy ren van het kruis, in uwe `wangen de groeve der , tranen, op, uw gelaat het spog van den haaf, op uw i voorhbof d het merkteeken der schande . Hebben de uigsten

van den Scheol u omklemd, de handers des doods u ombbnden ler oorz~ake uwer liefde 2 1 * *

Bet antwbord op de vra'ag Nj den aanvang van dit ar-

tikel gesteld is veer eenvoudig gewbrden Niet groot zijr zij -- hoe ook de wergild ze heeten m e die niet beminden pat hehoort bemind i'e warden, of niet beminden z~ooals bet behoort . De echte levensgrootheid is het erf van hen die b n in~ den wat liefde w;aardig is, en bet bemind~ heminden rat den dad, met geheel hun t grout hart, met ,geheel hun rijke ziel, met al de gaven van hun verstand, met 'al hunne krachten .

Zij' gaan wig de Heer vale talenten gaf, en die er vale ' j' wgonnen ; ziij' die begenadigd warden, en de genade ontvingen in, +d e vruchthaarh aid van de vernhenigvuldigende liefde ; zij1 die met eerie £route tack belast warden, en daze wlalarnamen als g cede, trouwe dienaars . {" Onze Jeugd ,,, 1921).

OP DEN DREMPEL VAN DE JEUGD Wanneer bet kind uit de ~amheinde tuinen van hui , kring of college de wijde wergild intreedt, beklemt henn~ uaenigmlaal een gevoel van bnrus t en onvnldaa heid, Met 250

wankelenden voet stapt hij op onbekende - baron, Zijn bilk-ken zijn de verte niet gewend . Uit . de diepte lokken sirenenstemmen. Boven biaakt zbn, ~of bliksemt onweer. Vreomd ruischt wind in b.ooge ~broomen . Meer dan eons Iijkt d h'emel gesloten, met geloken sterren en drif tgedrijf van wolken ;acb.ter wolken . Op den pijnlijk-getrokken mond beeft de kreet : K wat is wlaarlieid? » of de klacht om eenzam~ verlatenheid . De kruisjes door moederhanden op vaorhaofden gedrukI worden weggevaagd door zoenen van zonde . Ret hoofd, hot hart, de zinnen staan op tegon; de gevesLtgde orde. Do ikheid halt tegen Godheid of gemeenschap hsaiai vuisten. Het stormschuirr vlokt 'en wilde baron ringers hot lied der di enstwei,gering, h~ t ' (Non servia~m >> . Des hartstacht benevelt de rode . De ~aarde doet den hemel vergetetu en liet schepsel z'ijn Schepper . Onverschilligheid, onzijdigheid, ,gelijkstelling van j,a en neon, van wit en ;zwart, t itsluitend wij den an nile ;krachten aan hot tij deli] ke, hot voorbijgaande, Whet eindige, hot stoffelijke, hot econo~mische; met practisch wegmoffelen 'van hat eeuwige, hot blijvende, ;hot oneindige, hot eestelij'ke, hot kultureele, ~waaieu thans hun kleurlooze v'aandels . Men v'olgt noch God, noch' Lucifer, m~aar wil tusschen beiden aarz~elen . Het Kiatholicisme staat principieel tegen ~nverschilligh'eid en onzijdigheid. Het is do eenige ware godsdienst en erkent geenen ; ianderen ;als zij'n gelij ke . De dogma's welke Whet verkondigt, binders hot verstand . De wetten, welke hot uifvaardigt, eischen de onder Merging van den wil. Het roept uit dat tegen hem goon waaaheid, b'uifen ; lheini goon zialigheid is. Die hooge eer eischt hot op met hot v~olste zelfb w'ustr zijn, om'dat bet komt van God en God mettf hem is yen blij f t tit der eeuwen einde, blj~s 'ande zijn hoofd, bet omkro+nende

2 ct

met onfeilbaaarheid, beveiligend de gansche Kerk, w'aaraa i hij' do onvergankelijkheid heef t toegezegd . Alle menschen, huisgezinnen en volken, alle Staten met hunne vorsten, veldheeren, wetgevers, rechters, geleerdem , kunstenaars, roept het op om voor hem te- knielen, de dogens to buigen, de harpen te bespelen. ~Het streeft naar de wereldheerschappij der zielen . Over de grenzen van lanL den en tijden spreidt het de rgeb edende z'egening van zijm Farm . Aarde en hemel bindt het samen, en stelt de voile waarde van het leven niet aan deze, ma,ar aangene zijda van h et graf . Hel aomvat en 'beheerscht den ganschen mensch in alla aagenblikken van zijn [even, met zijn uiterlijk-zichtbare handelingen en z'ijne innerlijk-geheime gevo~elens en gedachten, in stilts van, nachten en afgeiegenheid van woestijnen . Ohr needoog,end-naa,r-d~~wereld eischt het sums de pijnlijksto offers . Voor hem mloet de redo buigen, de hoogm~aed knielen, drift zich nederwringen . Zijn recht is het opperste recht;, wa,arvoor ialle andere uit den weg dienen to gaan, iooal de m~orgenster voor de zon . Zijn zegewagen plet vaak pui, nen 'van de heerlijkste idroompaleizen, lijken van gesneuvelde wenschen en betra,chtin,gen, roods cozen van liefde en schoonheid. Al heeft het feitelijk-pratctisch b~erust in sommige toosta.nden, toch is de leer in hare starheid dezelfde . Zij' duldt, maar keurt niet ,goed. Onvere~enigb~aar staatdie leer met zij' heel den, opstand van cede of wil, tegenover` ~het teugellooze vrij~ onderzoek, tegenover tairijke hedendaagsche z igenaamde wetenschappelijke dogma's' welke aan de hoogescholen der moderns Staten worden onderwezen, niet zelden met onmiskenlaar talent, met ontzaggelijke feitenken~ nis, met oprechtheid en eerlijkheid, dour koningen van h menschelijk woord en de rnensch~elijke kennis, flinke, geduldige navorschers van wat bestaat en aan wie, zooals 2 52

aan Georges Sand, naar een bekend word, niets ontbreckt tenzij God, dot is : alles, Grooter zijn dq voorzargen, welke door studenten a' an onz jdige hoogescholen dienen genomen to worden, m:oar Ilen liebben plichten, meet betrekking tot hun geloof. Allen zullen ondervinden dot de kennis van de geloofsverdediging, zooals die a an de College's wordt onderwezen oor het levee, ontoereikend is, dot zij most .aangevuld; oden door raanhoudende degelij ke diepgrondige studie in de bests, nieuwste, degelijkste katholieke boeken en tijdschriften . Die ~arb~eid overtref t de kracht van alleenstaande jongelingen . Slechts wanneer zij zich met elkander vereeniggen in apologetische kringen, wanneer z'ij' dent arbeid1 verdeelen en elkander voorlichten, wanneer z'ij de leiding aanva~arden an menschen die hen beminnen en begrijpen en viol eer bied nederzien op dit broze porselein dot een jonge ziel is, kunnen zip een voldoenden uitslag bereiken . Dan w rat hun geloof gelouterd in de vuurproef en voelen ziiji zich gez~a1igd Nj de uvertuiging dot het geloof den reds niet knakt maar geleidt, den ail niet bre~ekt maar onderschraa ;t, d~ vrijheid niet doodt maar verheft, dot de Kerk het' cement is van huisgezinnen, volken, Staten, n dot God tei dienenq heerschen is . Dean ondervinden zij dot zonder het geloof, ten eeuwigen dago talrijke vragen onbeantwoord blijven, dart de ;gr~oote geleerden no~oit ten voile en bevredigend antwoorden konden op de vragen van den Catechismus, `velke ten s1oLte de b~elangrijkste en besiissendste zijn : << Wat is de mensch? Waarloe is hij' geschapen? Wat is den menseb, an node om tot zijn einde to komen? » . Dan voelen zij', geene verachtmg, peen, geen afkeer, maar weemoedig medelijden met de genieen nit rile tijden, die steunend op, den kranken staf der menschelijke vermogens, Sina's hoogten poogden to bereiken, do~cb, hun oor sl~oien voo . Teh,ova' D

.-1V 1 ;

253

stem en nit ~ijne band de tien tafelenwet niet` wilden o~tvlangen. Dean begroeten zij~, gelijk Diante in een vizioen van lithe en versche lenterozen, de goddelijke Beatrix-w(et~ensch'ap, de beilbrengende geleerdheid, die ben leidt, wa ;ar Vergilius niet komen kon, in de hoogste hemelkreitsen. Docb nun geloof is niet alleen eon licht, het is oo'k eene bbvennatuurlijke gave, welke "door bovennatuurlijke middelen behouden wordt, door de Sacramenten en bet gebed, door het eerbiedig lezen en aanhooren van Gods w!oord. Vobr het hart ook en de zinnen staan aanf den drempel vian ode jeugd de evaren to lo~eren . D'aar rij'zen !de 1w(e v' an bun troop gestooten, m'aar hier beneden ; op de menschen zoo inachtig gebleven goden nit het heidendom', vootral D,ynnysos en ,Aphrodit'a . fl; y o n y s o s , « bet ' godgeworden; in.enschenleven met zi~n wil, den wit om zich uit to leven, met zijn opspringen als een reus bm z'ijn loopblaan to doorloopen, met zijn alles aandurvenden, tartenden en verterenden glued, h;~et . natuurlij ke leven zich) bandeloos verhef fended' (1). A,pbr'o di tea Dlaar ligt ze, vrouw'lijk-vleiend en kronkelend-glad tals de slang, net barengesus zichb vermeiend, net ninnegefluister en ziang . Heel groen van, hoop eTI begeeren, van 't hemelnabootsen heel grau`w, to gluren naar -zonnen en `sf eren, Sirene, de slang en de vrouw (2).

i3eide heersehen in boekenz~aal, musea, kunsttentoon.zt (1) C . Verschaeve, ii a Jung Dietschlawd! p, XVIe Jg ., Nr 2-3, bt . 7& (2) G. V~emschaeve T esymph rn e&i ~ .

linen, in kroeg en schou 'burg, en in ons edge ' rnenschelijk lichaam. Er zijn boeken, waarmede een fatsoenlijke jongeling de vingeren niet bevuilt die het kruisteeken slaan . Wordt niet a1 to veel verge ten dat in de Kerk een atn d ~0 x r w e t be*taat gals veiligheidsmaatregel, en dat in z~ake 1 e z i; n g ot derwerpin,g aan de Kerk volkomen zijn moet? Andere boeken daarentegen booren op ieder~e studentenkamer thuis : he Nieuwe Testament, de m'ooiste litmgische boeken, "de schoonste boeken der Katholieke letterkunde zulke b~oeken, welke niet de lust gals gedragsregel verko .ndigen, maar welke opwekken tot plichtvervulling . Wat. de boeken betreft, geldt ook ten aanzien van tooneelvoorstellingen . Naar menig modern (stuk ga peen Katholiek jongeling nooit. Hij thoede zich voor do hel p aarde en in, rnenige kroeg of naehttaveerne is zijne plaats, nooit. Het z~ge-middel tegenover D~ y o n y s' s en A' p h i i d i i a w'endde de jonge Parsifal aan in zijn strijd tegen de ver, leidster °Kundry, toen hij' net de 'laps, welke 's Heeren; hart had doorstoken,

het

teeken

des kruises

m'aakte en

van ,het tooverwoord der heerlijk-aardsche erleidster alleen overbleven verwelkte bloemen, murenpuinen en e verm~orzelde ziel . L u s t is niet hetz'elfde gals y r e,u g d e . De moderns kunst 'biedt ten, overvloede de teerste han . Die ech'tei wreugde echter IS Schonster Gotterfunken naar Schiller's uidrukkii g in bet "symfonie-gedicht <<'A'n die rreude ~ . M e e r v r e u g d e! ,p is de katholieke kreet gericht tegen Schopenhauerschen weemoed . Eens vullen vreugdebergen ~alle dalen; van droefheid, snikken en klachten gaan' op in een ;altijddurend gejubel, en zelfs op .aarde zap de Her alan de vreugdetafel der menschen to Cana, vulde hij de kruiken met feestwijn, kende bij de rust ' en d~ vriendsch;ap K

to Be h;anie .

255

Hemelsehe helderheid, kiare eenvoud wone in de z'iel de jongelingen . Laten zij noon den zwarten droesem der verbittering binnen, ook niet om wills van de handelingen vi an sommtge geestelijken ten opzichte an Vlaanderen en de VLaamsche Beweging . Ons geloiof steunt niet yap de persoonlijke voortreffelijkheid van ied.er lid, van ieder prim der Kerk, m;aar we1 op Jezus-Christus, Zoons des Vaders,, die predikte, w mderen verrichtte, iced, stierf en verrees . Tijdens den oorlo, schreven Viaam'sche soldaten an ecu hooge kerkelijke ~ werheid deze prachtwoorden « fit gevoel van verbittering .ebnen wij~ teruggedreven, oiver Monnen en beklaagd, en wij' willen bnderdaaig blijven z~oover jals wig mbggen, en eerbiedig altij d. . . Die besten onder ons . . . zullenn uw gezag steeds erkennen . . . Uwe ker kelijke waardigheid en uw .enschelijk optreden zullen de besten under ons noon verwlarren, » . Ieder stelle er prijs op tot die besten t~ beiooren. Niemand make het eeuwige geloof ~aansprakelijk voor somnzige ona .iangeniame handelingen of m~ogelij'ke verkeerdh~eden of betwistbare zia .ken pop tijdelijk-staatkundig gebied . Het va.derlandsch ideaai words tegen het ' Katholiek noon o+p'gesteld. Steeds m.oe'ten j'ongelingen -- ik hiaal nogm~aals << harms Vlaam~ woorden Iaa xnn uit bovenbedoelden brief sche overtuiging in hun Katholiek geweten dompelen, hunne gloeiende overtuiging in een geweten door de vreesi door Grad verkild . Wiaarheid beheersche zEaug en lied, drift en aaad >> . De zee der vaderlandsche g~evoelens, evenals do zee van 1J e andere gevoelens, ;most Tnenigm~aal gebreideld worden . Hier besluit ik : lk, die voor de jeugd schrijwende hen, g,enoot talrijke malen, de bedwelmende vreugd het Vlaamsch Evangelic to verkondigen, gansch Vlaanderen door . Oogen zla;g ik vol gloed en h'anden vial vv"arm'e vriendscha,p drukto ik in d~ ' nij ne . 256

Diartusschen zijii groote weeen uitgeslagen : Senacheribs angel shag hat zaard . Wiat zijn er al b!oemu eva11en, wat zijn er jonge boomen ontwoirteld! Wat staan kruisjes in V1;aanderens grond . Wat ziju er velen gesneuveld meet Viaanderens naam op iiunne lippen, die( V1aanderens opstanding slechts van daiarboven sullen zien ! Wie rieenit hunne plaatsen in? Wie teekent zich met bun bloed ' Wie voltooit bet begonnen werk? Wie maait vat de gevallenen aaiden? Wie zorgt er noor dat hat herwordend tardsche ader1and flog welgevallig zijn zou tan den Hear in bet ceuwig vaderland? Geen Katholiek veigete wat Piof . Alberdingk-Thijm eens zeide : < Eens zult gij, Vlaamsche jongelingen, den Vlaamchen Leeuw tar zegepraal leiden, maar dan zij steeds de worrijder de Leeuw uit den Sham Juda, dat is( Christ,usr > . ("Qnze Jeugd 1921) .

DE OPVOEDKLJND[GL WAARDE VAN DL LETTERKUNDi Wanneer men opvoeding beschouwt als lief richten van bet ' verstand naar bet ware, van den wil naar hat goede, i.Is hat scheppen van harmonie onder alle verinogens, met stipte toewijzing a ;ar ieder van de hem toekomende plaats, zoodat lagere vermogens aan hoogere en lichaam nail ziel oiiclerworpen zijn, en aIle geztond en eendrachtig sajnienwnen in hetzelfde vaderhuis ; wanneer men daarbij nog rekent hat beschaven - lets heel antlers natuurlijk dan alsch :aven - ook wat de uiterlijke vormen b~treft, dan komli men gem ;akkelijk tot bet besluit dat in die opvoeding de letterkunde eene iwogstaanzienlijke real vervullen moot, wanieer die letterkunde ;Eaten plicht verstaat. De goode letterkunde immers verlicht bet verstanci door 257

be tioonen van dc waarheid in harm luister, van de sehoonheid . Hare edelste task is hat tot God to zingen~ : (< U zulks to kennen, als Gij' zij t o Wezen, Bronaar caller dingen » en dan in de gansche schepping to z'oeken : Zìj~n~ ;vingerdruk of Zijn voetspoor, Zijn .beeld in de m~enschenzielen, Zijn leiding in het bewegen an de volken fangs de geschiedeni& banen, de zegepraal van Zijn wet op al Wat er tegen lapkomt, van dozes pop P ;harao, van Israel pop Egypte, van C,hristus op het graf, van de Kerk op de wereld, van )Ie genade op de zonde, van do eeuwige orde opt tij~delijkle anorde. Die w~aarheid toont de letterkunde niet zooals do wetenschap . Zij is niet kil, in-staal-geharnast . Zij is geen jzeren, knarsende sleutel, miaar dr'aag,t de w'armte en dent luister van den morgen en den gear van alle lentebloem n . Haar woord ruischt, zingt, bmzweeft den geest en wiegtr gals een moeder haar kind . Het gedein van de Ps'almen ruiscli er in ; zij' speelt a1 een orgel met nlle goddelijke en menschelijk'e stemmen ; zij+ bezielt een hiandvol stof, zij' plukt van de zon' ;haven gloed, van de m~aan, haar zilverheid, van de sterren haar~ gefloin~ ker ; zij i~ de bij, welke uit elke bloem den honig ,zuigt en dezen verwerkt ; z'ij' graaf t uit den grond zijn goudertss en loutert het van alle vlekken, zijn diamant en slij'pt hey . Den wil leert zij' de hekende Wlaarheid to beminnen ; en

er naar to streven . Wat rals schoon gezien wo~rdt' leert zij nastreven . Zijn geef t aan den Wi 1 het zwaard in, de hand o~m op to gaan ter ver+overiang van hot Jerusalem der z delijke schoonheid, i11e draken to verslaan, en allle Sat r cenen, die hel bevel houden to verdrijven . K ,e n n e n en b e'm i n n e n zijn do lessen, welke do letterkundee geeft . Zip geeft aau het Verstand en deny Wil eenn

zegew~agen en vaste 'teugels em~ to leiden en to bedwingen do soms 'also een woestijnp lard wild-opstuivende rossen vau 2c8

zinnelij ke verbeelding, lust, ops Land . Zij' ste It 'de lichten uit blm ~alle droomennevels, ~alle 'duisbernissen, alle drogrede, nen, .alle maskers, iederen glimp waarmede valschheid zich verbergt to doorsehouwen, ziood~at' zelfs de nacht glo~riet als een dag en Catacoimben-van-de-'ziel in feest~en-lic,htpa~ leizen omtooverd worden . Zij' 1 :a;at door de menschelijke dierschheid de engelsheid opblinken, scheurt de sluier van slij'k en stof weg,~ en k'an tot in den derden iemel voeren . Ziji ziet w~at nooit menschenoog z~ag, ho~orde wat het olour an de rnenschen, ioloiI h:'eef t gehoord . De taal, lich'aa n van de zielen, slij'pt zij' trot een puiksteen : « dat het woord jets heiligs is » geldt als een vat, luxe hoofdbeginselen . Voor haar is het woord geen loss rn.antel, die men, aan- of uittrekt . Flauhert heette die ver, gelijking van den vorm met een mantel terecht « s,tupide eon, paraison » . Het woord is ,het lich'aam van de gedachte, er znni,g m'edeverb~onden zboals het menschelijke lichaam met de menschelijke ziel. Zij weet dal mooie gedachten leelijk uitgedrukt an hare mooiheid niets laten blijken en l ggen als schatten 1ni ui .etontgonnen mijnen, als vruch ten welke nie t rij p worden, ;als heerlijke ;aan,gezichten achter ondoordringb;are sluiers, us zbnnebeeld in slijkplas. Zij ;herh :aalt met New'm'an 'Denken en spreken zijn onafscheidbaar var elka'ar ., Stiaf en uitdrukkin,g zijn deelen an eene z'aak : stiji is een uit~ denken in taal . . . Roept u v'oor den geest, Heeren', de b1eteekenis an net Grieksch woord dal het bijzio~nder voor4 reriht v;an den mensch bwen het z'w'akk&verstand van de dieren ui tdrukt . Het beetio Lo g o s . Wat be teekent L b g o s' ? ~d en vo~a r s p r a a; k bet slant voorl beide voor r e r s tan et eigenlijk-meer beteekenl. bet is moeilijk to zeggen wat Tet beteekent tevens beide . W1a'arolm? Omdat ze wbzenlijk K

259

niet kunnen gesplitst w'orden, amdat zij in yen echtezt Zin n zijn > (Idea of a University) . wanneer wsj in yacht nemen dat hat deel van de o~pvoeding dat . o n d e r w ij's Meet zich kvoor een ~a'anzienlij k deal bezig boudt met' het juist leeren denken, het juist leeren nitdrukken, da.t het aanleeren van talen, van spreken en schrijyen, van vertaler `daartoe strekt dan weet men la de letterkunde de hof df ac tar is in onderwij s en o~pw eding der j eugd. K~on men daaruiq ba nnen de onverschilligheid nopens h'et woord; het zich tevreden houden met de doffe kleur, h et onbepaalde word, het word zo~nder schakeering nosh duidelijken klank, noch e~gen {schoon, dan ware reeds veal wag met dat 1 i n d e r e n over a .lle vakken, wag meet de groote oppervlakte vans oppervlakkige ondiepte . Een grondig, nauwgezet onderwij s in degelij ke letterkun4 de zeal een klein getal juist hegrepen, juist geziene en gtehoorde z+aken leeren, uitdrukken met de passende woord n . Niet veal, maar hat weinige verveelvoudigd, hat weinige uxtgediept zou ons flinkere uitslagen geven dan de th ;ans under hunne vracht neergedrukte leerpriogramma's . Onlangs las ik in Newman's Idea of a University de ~studien << Christianity and Letters >, ~, Literature », « English Catholic literature >, en ik vond er prachtige beschouwin .gen over mijn onderwerp . Hij toont ~' .. +a. floe ode v~o+lken steeds de opvoedkund e waarde van de letterkunde begrepen hebben . ~< Homeros . . . was bekleed met h~et ambt de j~onge gedachte van Griekenland to vorm'en tot edele gedach ten en' dappere daden . In Homeros belezen to zij'n weed de opvo ding van een edelm~an : den daze wet, in hare vrijheidsdagen erkend, Neef als een overlevering tot in de tijden van ;haar verval . Xenophon leidt bij' ons eerie jeugd binnen die beid~ Iii ;a s en 0 d y s s e e van buiten kept ;, dit getuigt "dat zijl tot de eerste aeken behoorden welke then 2bo

knapen in d hand gaf ; en Horatius besloot daft zij do kennis van [let levee hater onderwezen don de S to a f do

Academie . Alexander de Groote 4yoedde zine verbeelding met de tooneelen uit de Iliad (Bi . 258) . De werelUgesciiiedenis is vol van voorbeelden hoe machtig ten goede, dock, eilaas meer ten kwade, vale b+o~ek zijn geweest, ho zij sommige tijden en volken hebben rp geleid of mi s laid . <>, niet cite biji van den beul, deed tienduizendt1allen hoolden vallen tijdens d Fransche omwenteling . Laten wij met al Bonze machi ingaan legen apes wat het ;aandeel an de letterkunde in do opvoedin,g verminlen

wil Niet gebogen vor het u t i 1 i ta r i n e dot om wily va,n. 0 fl in i ii ci e 1 ii k e uitslagen ,hat echte ii u t an de berlingen over lid hoofd ziet, dot niet is eerie harmonische outwikkeliug van den mensch in Wien do iiel het bleste is, de werken sian de ziel do heorbijkste, de taa1 van (be ziel tat hoogste . tt

Zoe kt in de opvoeding d e W arheid en d e S choonhekt

door een degelijk onderwijs in de letterkunde ; don wordt a! bet overige U toegevorpen > zou men tot deer ppvoederst mgen zeggen . Drat betterkundige ontwikkeling en wetenschap pelijke stiptheid heel dikwijbs samenaan vordt door vale voorbeelden bewezen van uitstekende wiskunstenaars tevens eersterangsletterkundigen : Pascal stoat aan do spits. Men verlieze tOC1T theL nit hot oog dot de opvoeding iiiet iits1uilend gericht wordt op de voorbijgaande behoeften vian clien rimpel-in-dc-eeuwigheid welke 1 ij d heat, nhia'i web na'ar do eeuwigheid den Steven rich t . n do schoonheid versmaadVolken die do letterkunde den en alleen acht gaven op do vetreischlen van sFoffe1ijke welva art of krijgskunst zijn ten under gegaan niet 'a1leeiT wsor de eeuwigheict rnaar zelfs in den tijd . Wiat s van oudDone ovegebleven en, boo blijft IoniC, met zijn perel Athene, luister uitzenden uit' zijne puinen. 201

Zonder kunst, zonder letterkunde zouden de volken vergaan zooals een bloem in eeuwjgen nacht. Het zou eru voor de zielen onhoudbaar gew rden ziji in, Phi t 1Ur ' S . En 1als de ziel verkwij'nt valt rook de arm slaps en het z aard op den grond .~ Terecht mocht Cicero, voor den dichter Ai•c hias pleitende, verklaren a { 'Al stelden ook die studien Been zooo groote voordeelen in, uitzjcht en zocht mien er alleen het geno~ in, loch zoudt gij' mijns erach'tens die verpoozing des~ eestes gals de menschwaardigste en edelste moeten bèschouwen . Want de andere zij'n niet geschikt voor alle 'tijden, voor elken leeftijd, v~o~or rile pla :atsen ; deze studien in1egendeel z'ijn het voedsel °der jeugd en een genot in dean ouden dag ; zij verfraaien het geluk, verzekeren in . den, rampspoed toevlucb t en heul, verheugen thuis, hinderen, niet buiten, overnacMen met bns, vergezellen ons in den vreemde

en

of

het

land

>> .

Alle schrif ten der wij'zen en de geheele geschiedemis dat ~alles zou, in het duisaer liggen, zoo het iicht der letteren het niet bestraalde >> . Indien men de letterkunde buitensch'akelt zal men er wet toe komen prachtige scheepswerven nan to leggen yen de tabrieken to bouwen . De miachines zullen char staan fijutechnisch afgewerkt m~a:ar wat ontbreken zeal is de ziel : de vl~oed die de + vaartuigen in zee drijf t, het lied van kl srcheepslieden, do stuwkracht, do levenswind. B e zielen kan alleen de ziel, tot zielen de t~a :al Evan de ziel sprekende en wat is letterkunde anders? Doch wordt aan cie letterkunde in de opvoeding een, grout deel gegeven dan, ook m'ag to recht van ha veel w~order , gevraagd. De vereischten zij'n logisch of to leiden nit de o~epi ,

vtn de letterkunde : Wiaarheid moot zij' huldigen . Wa.a rveid is natuurlijk jets anders dan fotografische opna nO, z62

l unst is iets, anders dan natuur al moat de kunst ook uibgaan an de natuur en daze tot v~aetsch'abel gebruikeii Waar Plato in; zij'ne
bij de ~opvoedin, regal

benuttigd wiordt, in to g,aan tegen Ovitlius~'

Video meliora prbboque, deteri~or~a sequror en hat wrct ~t deteriora > 'daaruit to schrappen : 263

Har regel zij : 1k zie hel goede, huldig het en . voig het>> Een letterkunde van zwakkelingen_ verwijide drcotners,, overwonnenen-zonderernstig slag tie leveren is niet voor haar geschikt . Dc geschiedenis deii letterkunde leert wit al zielfnmorden veroorzaakt werden door sommige werken ais Werther an Alfred de Vigny . an Goethe en << Chatterton 1 Docli zeus tegen het lezen van novellen en romans, die ons gemed opwekken trot a1 at edel, waar en schoon is, waai'schuwt Newrnlan in The Danger of Accomplishments >> . ( 'I: Is immers niet genoeg, zegt hiJ > dat wij al dies goede; gevoelens an geestdrift, cooed, zeffopoffering in ons oe1en ontstaan en iaaien om zee dan to paten uisterven>> . iWat oordee1 heeft kns dat gehracht! Wij' hebben niet >>

g e h a ii d e 1 d .

\\Telnu

God heeft ins hot gevoel gegevien

opdat vij onze d .a d e n daarnaar zouden richten . Lo;gisch moeten edele genoe1ens en gedachten goode d a d e n spruiten. Maar met zoo dilcWijls de verschillende indrukken die wij yonder 't lezen ontvangen over ens to kiten sheen gaan zonder er eenig gevoig aan teI geven, verliezen vij iet besef dat er een verband bestaat tussch gevoelen, denkenen doen . En doen wij nadeel aan het moree1 steisel diep in ens. Laten wij nn veronderstellen dat wij in een toestand komen juist zooa1 Wij er zoo dikwijls door 1 e e f d hebbeni jn onze roinans . Wij ; staaIl nu echter in de nucMere werkelijkheid. Zullen wj, geiijk onz'e gewone helden en heldinnen onen ijzeren wit schrap stellen tegenotver de hevigstre bekbring en zial onze zelfheheersching glansrijk overwinnen? Misschien . Wij hebben wel al de gepaste goo de gevelens. Wij we ten bpperbest hoe alles znu inooten geschietill

2 64

den naar wij hebben zoo dikwj1s en opnieuw edele geve1ens en uitstekende gedachten gehad, znder dat per een load op volgde. En hoewel er mogelijk 'in den beginne in pans een duidelijk verband was tusschen we1en en doen, die band is ni gebroken - en ult gewocnte of uit ongeonte zo ge wilt, hlijft de load eenoudig achterwege! Naast harmonie wat den inhoud, de ziel van de werken betreft wordt tot de bpvoedkundige w~aarde de harmonies van den goddelijken zongloed . Hem bijve bet leeuwemaandeel bezitten en to zijn bezonken werk van bezonken geesten, blijvend werk van kunstenaars die niet door mode gedrasen, niet met de mode vegdrijven . Hier staan de opvoeders sums voor eerie ciroeve keuze char de kinderen van de duisternis soms tot ons konien gehuld in aen kleed van Iichtstralen en de kinderen an bet licht grauw iijn van versieten taallompen, char de heidensche kiassieken een taal in vollen bloei tot hunne beschikking hadden terwij de Christelijke latijnsche schrijvers slechis een orgel me versieten toetsen to bespelen kreen . Voor onze Nederlandsche taal mogen wij ons er in ver heugen dat in he t bese van Tonde 1 ' s werk de vleugels van den dichter niet wegsmeltsen zelfs niet bij bet vuur van den goddelijken ztongloed . Hem b1ijve ii et leenwenaancleel voorbehouden in de hoogste kiassen an onze humaniora . Over bet aandeel dat aan oudere en nieuWere, ann heidensche en Christelijke schrijvers dient toegekend, waag ik bet niet mijn osordeel to vellen, char zooveel specialisten elkander op dit gebied hebben bekampt met al do heftigheid van gedachtenberijders . Toch zeal uit al wat ik schreef wet blijkeu dat roor do opvoedkundige waarde der 'letterkunde zij', die men de m o d e r n e n beet, de eereplaatsen diet zullen kunnen hezetten en dat bet er nie op aankomt over honderd en en shrijver wat to kunnen Inedebabbelen maar wet eenige 2 65

uifigelezen, Camel ij li uitgebreide weaken, grondig to kum n. b"egrijpen en bespreken. Bier gook elde de golden regal K non, mW tea sad mu (Cum H Veellezerij is al niet verkieslijker dan « Veelschrijx?1erij! ~ . In het land der letterkunde ga men fe woiet . Een autorit er door kan niets dan verwarring medebrengen . Wiat 'n zware teak tech hebben onze leeraars in, de letterkunde to dra,gen . Hun « honor's is even n onus » . Laten vijr de noodige krachten en bezieling puttee in hunn liefde tot God en Vla;anderen. (" Onze Jeugd ,,, 19,22).

RUIII-ZIJl Menigmtaal bk ort men, 'door de wereld katholiek-h'eetende menschen geprezen warden, ~omdat zij in verdachte ionzijdige bladen schrijven, met anderdenkenden opvallend vriendsch ;appelijk o,mgaan ,gewaagde tooneelvoorstellingen bljwonen, wereldsche feesten geven en zeer vergaande laegewingen daen nan den modernen tij'dsgeest . Men noemt ze als {G'ruimdenkend ", lals menschen met ~breede gedachten, m'et wie men praten kan, bij' wie men niet verstikt . Verpletterend op die lofspraak van de wereld valle Chris . tins' woord : « :Wij l gij noch koud, noch warn wiaart, spi. ik u uit mijnen mend b . Die ruimdenkendheid waarvan wij zk oeven eenige kenteekenen geven is de dochter vat; g; e m i s a a n o v e r ;t ti n g, an k ~a r a k 1 e r 1 ~o no's h e i d . (D egenen die daaraan lijden zijn bereid vandaag voor Chris is to knielen, morgen voor Satan under voorwaarde dat zij hunne knie niat kwe1-f yen ~aan de doornen, zich niet bezeeren aan keien of rotsen tick niet bevuilen aan stof of slijk en vooral xiiet bespdt warden. Die menschen zltten mua,ar altijd tie , verzinnen Joe 2 66

z j' er torchI zullen tae kom'en orn ee m'e seers' to dien . Zij vreezen geh'a'at to warden . De w~oorden : << Indien de wereld u h'aat, weet dat zee Mij heft eers't" gehaat heeft . In~ then ge an de wereld wa~art, zio~u~ de wereld het hare lief!hebben ; doch wijl ge van de \wereld niet zij t, m'aar Ik u, uit de wereld heb' uitverkoren, daarom ha'atr u de wereld . . . Men heeft Mij gehaat zonder reden ; », hebben, zij nooit overwogen in heilige eenzaarnheid . Zij' betrachten meer de eerste pla'at'sen aan den disch van de menschen, de stemmen bij verkiezingen, dan do ~edkeuring van hun Vader daarboven, en in hunne huizen zouden zij' plaats verleenen ran den gast met1Ihet hez'cedelde kleed naast den vlekkelooze. Iunne ruimte is bedrog, is schijn. Zeer erg is bij hen de plaats voor het goede, voor den echten zieleadel . Er zijh to veel ;genoodigden die de wettige erfg+enamen verdrin-i gen . Echte en, onechte perels liggen gespannen in de net, ten en op den akker ; ruim' wat de oppervlakte betrelE is bet deel wear de goede gew'assen, voor d€ keurbloiemen; m~a1 toegemeten, omdat men • nan het onkruid vrij lever Bunt. De kinderen, vinden to weinig brood omdat er Ìe veel werd weggeworpen nan de honden . De liefde over fe veet v~oorwerpen verspreid mist diepte . Niem ;and zij ruim in eden zin then de Wereld er ran hecht. Er is echter een andere beteekenis a'an h'et woord, eene goede : Er is goede ruimte van geese, goede ruimte van hart . Ieder geese levre klaar uiteenhouden : zekerheid, waar&h'ijnlijkheid, mogelijkheid, onwaarschijnlijkheid, onmoge}lij'kheid, valschheid . Alleen waar ~z eke r h e i d is moeten tegenstanders het weld ruimen . Voor dezen is geene ruimtie in de troonzaal der waarheid. Hunne plants is daarbuiten, in de duisternis . Het getal zekerheden is echter niel grout . Als stealer zijn zij in den nacht, ,1s oasen in de w~estij'n, a,ls lichtztippen over zee . 267

Jeboa zeide : <<1k bee die hen >> . Christus verkondigdc : 1k bee de Waarheid > . Onder streng bepaalde voorwaarflen, snag de Ptaus, Chris tus' stedehouder op aarde, som mige waarheden als volkomenbindend voor den geest v<erkiaren . Dc christen moet zich daarbij nederleggen, gedwee als een kind. Doch uiterst Bering is hot getal aldus veropenbaarde, oorgehouden punten naast diegene, waaroverr de strijd toegelaten is . Wa'ar Rome niet uitspreekt in &odes naam, past het niet dat de eerste de best Roomsche chris> niet nicer ingeieefd wordt ; dat de leiste broederstrijd under de katholieken oedt en dat < Diaiaraan zeal men erkennen dat gij mijne ciienaars zijt, hoe gij elkandei bernint > eiiaas, al to dikwijls, Been betrouwbaar teeken sneer is ., Het eigen kloktorentje, hot eigen marktpleintje, het eigen club] e warden your .eel de wergild gehouden en het m i roe o sm s j e wordt /erward met het g a n s c h e he e 1 t 1 . Chineesche inuren snijiden het uitzicht of op at bui ten de grenzen gebeurt . Toevalligheden beschouwt en als wezenheid, bet 'vergankelijke, het wisselende als onvergankeEijle vaststaande- eeuwigheid . Begrippen warden v'ermurwd met Farizeesche enghartigheid . Ais tegenstrijdig warden uiigekre2 68

ten b~l!angen welke opperbest in hoogere versm+elting kung el~ast wbrden. nen 'aA,g Ruim ziet do mensch wanneer hij' er in sia!a,gt~ van zijne

o+o;gen de schillen

an de ij!delheid weg to nemen yen met helderziende oogen op de herg~en staat « vlan ; waar de ulp ko;mt j>> . Sinai, Th!ab~or, Calvarie, het Vatikaan zijn de namen flier bergen .

Klein ziet de mensch, als h+ijj zichf zelf aJansch~ouwt . Ruim;

d+aarentegen, wanneer hij huiten-zich-zelf tredende God zoekt die de ~o~ngemeten ruimte is ; God die de H11er is

an lalie

landen en volken ; Christus die ;g;eb+oren weed, leefde, stierf,

verrezen is "noor L11en, die Falien ~oordeelen zal, alleen dot aoordeeler de v~olled~ ;ge kennis en de onb~twistbare b'evoegd-

heid bezit en metien zal met de maat w'aa ;rm~ede gem+eten werd .

Eng ~obrdeelde Judas; teen hij I ij de valuing van ; Jezus to

Bethanie zeide :

W;a'aro~m deze verkwisting? De thlsem hard

duur verko~cht en aan de armen g;egeven k'uine'n wbrden(>> Ruim wlas Jezus' antwloord : G Vo~orw'aiar Ik zeg u . Overal w;aar flit Evangelic gepredikt w~ordt in de heele wereld ) zeal tat hare gedachtenis worden verme~ld wlatf ziij( edaan h'eeftr >, Eng is zo~d vaak de tekst . Ruim de gees .

De ruimdenkende, ruim'-voelende doet aan geen splinter-

zoekerij in des r ab'uurs iaoJg, a;apa geen ketterjagerij, aan geen uitpluizen an gesc,hriften met het d~e'l er jets v(erdachts in to vinden, ~aan geen doorsnuffelen van vuilnis-

hakken, Ni : do+of t bet nog-sm'eulende' vuur niet, ma'a,r ziet

naar w!at helder is, schouwt naar de licktzijde, zoeikt vat nog g,ez!ond is b!ij zieken, dekG gebreken, blaast in de 'afsch . Hij' is,, in zekeren zin, zrnoals de Heer

t<

p'atiens quia eter-

nus », « ge~duldi,g oymdat Hlj' eeuwig is », w+ant Wat hij zekerheid, aian w'aarheid, a ;an schoonh~eid in zich om .draa,g,t is een deeiachU

zij'n nan de' zege van &odsj 'eeuwigheid op

de vergankelijkheid vlau lij ;k is .

gel~oof . D . IV-18

hoe

dwnlin,gen, van alles wat lee-

Olio drij f t ho+ven !» is de vblksui tdrukking van di t 2b9

De ruim-denkende weet Joe de rnenschen,geest bleat gesteld is aau; vergissi gen, en heeft m!edelijiden met de 'dwlaa~ j1 kept de ! ~ d vlan het menschenhart era lingen, voelt goedertierre np~ leid voo~ hen die vielen z)ander im edwillige boaash!eid. Hijj vloelt r, u s t in den zin zlaaals New,mai schreef : over «, Gho Sovereignty f Th th » het Konings'cha,p der W axlh'eid . «, DIaling kin beien v!oor een tijld : op het elude zal whir, eat ewearwinnen. He eenig gevlalg an dwaling is ten sliotte de v a1a .rbeid I evlorderen . "Th'earieen, b'eschhuwingen~ stelsels w!o'den v~obruitgeziet ; wellich't lzullen zij~ sterven m oar niet voo aleer zij' hetere gedachten hebben ropgewek . Die betere ge~dachten w *den ~Op hare b'eurt opgenon n door Iandere mensch'en, en, ~aa zij niet leiden toot 7de ia n held, leiden zij nietti min tot lets wit reeds de waarheid

sneer naaderbij kionmt ; en this n akt de wetenschap in,` ha'r geheel genornen, vkorderingen~ Die vergissingen ~an commi e geesten in wets nschiappe1ij'ke opsp4 ringer zrijii vruchtbfaarrder don de wiaarheden an a deren . . . .1k v,exionderstel . . . ec ter. . . goede tnoùw, eerlijke inzichten, een loyalen ka'tholieken geest en den diepen verant-

woordelij kheidszin ~~ (Idea ' la, University 478'-479) . Hij die zoo denkt voe1t er seen hezw;aar tegen ; , in do dwalingen het deeltje vla!a held to erkennen dot er h be~sl~oten is, in de tegens a+udera oold go~ede ,h~oed'anigiheden iFe wlaardeeren. H~j ' eveclht geene leugens dolor leugens, Been

hoot door hoot . Hij besitrijdt den vijiaud m :et open vizier z oafs de vij'and is, goon karik!a,t~uur vat . then vijiand.; l a!a i hij kwetste staaat hij met olie en zIailf k1aa ! om~ de wlonden, to heeler ei voor den terugkeer riaar hat vadte'rh'uis, ; apeat hijf de wegen niet Iaf en slit hij' den dear niet dich't'. Bfreed zij~n de armen open .a'1s vlaiderarmen en hij mompelt niet als de h~roeder an den ver1oren, zIo~o i, omdat do beste m ;aa,l-

tij~d wordt vro~orb~ereid voor den terugkeer ' an den daal+ala nit verre land an dwaling. 270

Aian ~alle k'ath~~lieken ink et dez~lfde ruimte toegewear~scht worden Ials ~aan de iVIIo~ederkerk die alleena de vrij *id` b~etreu~ Belt 1anneer d~ onfeilbare Maarh.eid het vereischt, dIe zoos z'elden verloordeelt, na, iitter's't r~ij'p o~nderzioek, n ;a li~et nemreu an ~alle voorz~orgen, en ~n'et voorlichting dolor glen 'Ciees1 die 1 opt Whet einde an die eeu ;wlen hmreft Cihrisit'us'1 (kerk biij'ft. Hope hitter werden, z~ij t edr gen die uit zucht na,ar z e~ nuaam'de vrij~eid, Rio ;m a verlieten ,,en uitkw'amen in het een Of Iander G e n e v e , 'et Plau~selijk ;gez!a'g verwiJerpan fo+m' verdrukt' to wiorden dolor den eenen of anderen Cia' 1 n . Hoe ~a11er!minst w ij zijn de z~ogeze~gde v r iji - d e n k e r ;s en ,hid knellen schi -we~tensohlappelijke d o g rn a' ~, h'en die beet licht an de ka'tholieke dogm1ai's nietf erkennen wilden . Nergens bes Ia't sneer ~a - p r i o r i s n e dan bij~ vele mo . dernen die brewereu alleen f e i t e n a! an tie nem~en do ;chF klie alle feiten verw~erpen elke meet vooropstaande mfeeningen niet kunnen overeengeb ac t warden . Zij~ when niet zien, zij~ i .~ogen niet denken . Hun gees't is hesloten binnen de engte van een, l~a'bo~ iaUorium yen gebonden doet hiet oneindig kleine . . . dIa't zbij( ialleer 4als klein kunn~eGn zien . Terwijl de kttho1ieke geleerde den Sch~ pper ziet in de kleinste biacterie, in het nietiigst, dru'pp~eltje wlater, in h'et gas' ~ iat 'a uJo'rgens groen en, 's avlonds verzengd is, en in . elken vogelenzang een w'eerg;almhk ort vlan het vreugdelied dat den Hemel volt. Die ~onfeilbiaar eid beper'kt de echte r ii'i m' Ie, in haren, goeden zin vers'ta~an, niet . Ziji P1 c hf II d ~ ij'h~ id, kn~akt ze niet . H~aiar ~gebied is b'eperkt 'tot den olot'e w~aaiih den! a ; de zedelij'~ke wet of den i atuurlijken godsdienst, of hey ~'postOlischi gelio~of. DalaprbuiteU ligt h,et on'm'eetbare yield der vrife 'verking, yin het vr'ij' psporen. ' De Kerk eerbiedigt de vrij ;eid van den enkeling, de rechlen an grlojep;en ea ge ;meenschiappen. Zij vernietigt de n'a'tunr niet. Zij' erkent v~alken, Staten, i~1 laia~n been b'ep~aaidien s tats- of regeering 27 1

vorm gebtonden en eerbiedigt het weftig gezg. A'b~soluut koninkrijk of repub+liek, w'etti,g-gevestigd, heeft z'ij' even her. Zij beveelt yonder dezielfde vo~orw~aarden, onderwerping ~aan beide . De reoh,ten, ziJ uit . Zij komen

an den staart op ziijrn ei,gen! gebied, roiepI an &od.

Och wiaren rile kat'hoiieken even ruim en verdraa;gziaam'

.ls do Ro~omsche Kerk wa~ark e 'zij b~hooren, dan z'ouden

zij kunnen herh'alen wiat Lotus Veuill~ot eens' s~hreef : « Un p+arti east une h~aine ; un sy'ste'me, c'esi une exclusion . No71s

prenons La societe, c~olm'me l'ont prise les apfl~f es . N~ouis~ ne solmmes ni a Paul, ni a Cephas . Nous sommes a Jesus Christ! >>, than zou zooveel tijd niet biesteed w~orden n'an gal dat ;gekibbel oven formules dat By z' !anti u m'

hedierf ; dan z,on meer gezooht wiorden na;ar w!at verbindt, 'Ian nary ~ wet scheidt, en z+om'en ialleen eenheid n'astr~even op e+en, klein,,

zeer kleingetal onbetwistb'~are, onb'e'twiste, noodzlakelijke punten welke duidelijk in verbland stuan 'm~e . h~et Christelijk ideaal .

Kon, vlan d~ °kaLholieke jeugd de stuwkracht uitgaan n'aar

meer ruimte. Zij ten minstre zbu de kleingeesti,gh~eid moeten, afleg;gen in bare ~actie, niet h'andelen ten :aianzien van( peru sonen, van kleine vororkeurtj~es of b(el'angetjes, niet verk{et

teren, no~ch uitsluiten, noch ka ;mp tegen k'amp opstellen. Zijj

onthoude zich, ziool~ang m~ogelijk, van zulke politick, die near

Sch;aepmians uitdrukking is, « vrees o~m recht to vorderen in naaa,m van beginselen ; nngst om het be~ginsel scherp, open en eerlijlk ult to spreken, . . . nelging o~m' to rons~eten e . tip ki anselen, +oim te! werleggen en bij' to leggen » ' (a'an; ~Ja~a,ld

door J . Per~sijn, in Schiaepm~an, IIe D~, hi . 422). Zijl owersah~tte zioh zelf niet, zij piety ' verm~o~edig m~aari wlerd ' en gooie nier dadelij~l erkenne w~at vOai baler geda,a ;bun io~etstul beelden, weilke zij' zelf er eens~ by st(elde. vian

Zij{ neme ;aaan Bait er op to ode plats isr !vo~or andere bpv+a!t-

tingen dan vlolo~i de hare . Zij' hia ndel~e met anderen z+ooal 272

zii z1f zal vi11en behande1d worden, als de jeugd VO'O1'bij is ; zij hande1a met heel jougeren, zooals zij wenschte he handeld to warden. Zij leee openhartig spreken maar teyen's eerbiedi,g en aandachtig luisteren . Zij bereide zich oth eens vosor to aan door Ihans to leeren volgen, verwarr geen geschreeuw met dapperheid, geen oordenkramerij net laden . Liaten de j'ongelingen elkanders nieeningen en gevoelens met ontzg behandelen . 'NooiL kome de sposE ?5p hunnen mbnd als een (miakker eene kinderlijke gedachtI uitdrukt. Onder Viaanderens katjiolieke jongelingen hoersche do geest an r u i m s e liefde die alle gehileken leer inantelt, alle hoedani1gheden verrnenigvuldigt . <<, Zalig is heI ions gals broeder s:amen to women > . In do velden is or piaats voor velerlei bloemen : glee hebbien Saar eigen sohiornheid en de meest-verscheiden boomen werpen hun schaduw 'aver de aarde. Harmnie is eenheid-ifl-veelheid, samenSmelten an verscheidenheid . R u i m t e in den schoonsten zin, i eerbied oor do v'erscheidenheid in God' schepping, voor elgen oord van iederrn mound, cigen nanleg van iederen naad, eigen begaafdh:eid van iederr ziel ; • . .eerhtied or MaI de Schepper zell eerbiedigt en in tnd houdi ; openstellen van, den guest voor Wat ieder Iijidriageii kan aan warheid, goedheid en schoonheid, openstelien van bet heart or eenieder die van goeden wil is en eu toevlucht zekt in, bet hart an ee'n rnedemensch, op-sireyen van bet gansohe wezen naai1 den Hoer der ongemleten ruimte, schuiloord vOor Allen, die menschen-eugheid ver shoot. ("Onze Jeugd ,,, 1922).

VERWIJLEX BIJ DE GROOVE DENIERS Uit een var mijne eerste leesboekjes herinner ik rnij[ eon puntdichtje vnn een wijisigeer die <<'aai/ eon liletig k1oimje

273

stof, dat dolor; ij~n gear hem trof » vtroeg, : « Zij giji ?' « Neen >>, luidde het antword, « mlaar ik wblondea een pods in ezelschiap vlan de ro~as! . Amberwording van heI nietigs't sibs is een niatuurlijk gevoig van den omg.ang met r~ozen . « Met wien gij~ verkeert wlordt ij geeerd » is de b'mz'etting an dezelfde ged'athte in eene volksspreuk, en de Dluitsc,hh denk'er zei insgelijk~si : <
> . --f De Machtengelen in Vondels (Ada'm' in B ;allingsehap ~, geven ~aanga'ande ke n n i de eobThe b~eginselen . fMen niagh noc,htlans niaer!kennis staen . wij h~m'elgeesren dringen Uit kenniszueht al hb+oger aen en vo gen &odts verbbrge baen In ons bespiegelingen; De Godth'eid kept zich zelve, en eerst. Die kennis is dan h'eerlijk k Hij' heeft den kennisbogm geplant M~aar die ze hit thotsh'eit zoecken 'diaor middelen van, h'em verbbndt ; Dla t zijn verkeerde k1oecken~ » . Over fallen die kennis iaeken b~uiten of tegen de Gk d~ heid klinkt heL klaaglied van dezelfde engelen : <' 0th . . . hoioge seder hpe ploft ge idus ter nederl » denker moet tot eersto haedanigheid Een wez'enlijk gro hebben : onderwerping en nederigheid, want vraor de haagmlo'edigen blij ;ven veel vlan de nederigste yen eenvoudigste Maar!heden verborgen . He t< exial tavit humiles >>, het « deposuit - p~o~tentes » is ook op de denkers toe~plasis'elijk en J oo n eni1gnIal verwtoes t w anzin - men denk op den rampza igen Nietszche -- de hersenen van diegenen, die zichr grout gals Lucifer wanen en zich opr chten tegen Go4. Alleen hij die met rein o+ag de schepping aianschouwtf zoo27 4

als die is, zeal de w'aa h'eid spreken . Dsaarbinnen ino~etenl drifter geketend liggen, vooro~ordeelen z~vijgen. ` Lenig zij de gees't ils een net Maiarin de wand speelt . Oprechtheid is de hbogste wet . `Lungs steihe, iiatsachtige p'aden an geduld alleen zi_j'n de l ergtoppen to bereiken ; gezichteinders vluchten ; de woestij'n lijkt onafzienbaiar dor en de oasen zeldzlaJam ; ; «'h'erbeginnen, herbeginnen, honderd, duizendma'aI ~, is de slarrende nobdzia'kerijl eid < nie,t ' to versagen, niet to wanhlopen, de gunstige gehegenheid of to w'achten, gevaren to trio~tseeren order den grond, in de luchl N . Wat den grooten denker kenmerkt ' is « Eenheid in de veelheid >, « Stipt waarnem~en van ont thare feiten >> loch oral et vinden an den bland, van de la atste oorzaak van den diepsten, !grond, an het HI e en •het Walar0m,, van den eigen; aard, van de Wezienheid der dingen . Teman!d die alle j~atartallen; in de ge~seh'iedenis, alle keiziers an C4hinia., ~ i11e s~oorten an dieren of ev~ass~en ziou kennen ~s nog Been denker. Opstellers ;van wo~ordenboeken, jaarb~oleken, encycloplaedieen zij'n eene denkers . << D~en1 arb'eid h'eeD tot Joel de' erkenning an wat w!aar is omtrent d~ werdachte voorwerpen of handelingen > . Het geloof dararentegen spreekt orde'elen uit om( redenen b~uiten de besproken vdor'werpern lof op het geziag van' een viertrouw~ bfaar persoon. Dbch gals dit gezlag onfeilbaar is, Beef t het geloof de grootst-,m'ogelij~ke z~ekerheid . ~Het geloo~f is g!een, grafsteen horen het denker, mla~ar den trap ter wia ;arheid, de leidraJad door doiolhoven, een k~amp~as in den storm' . Het gel of beef t nie nand, die den g;ew+ensehten natuurlij'ken ;aanleg gad, verhindert een ~alteaigr~aotst denker to zijh . Het sd.enkt d~ genie niet do~h' ver'minkt het evenmin ., &itijd 'eeft het de reds b(eschht w or) Tdiepen vat, v~ot' reddfeo~ozen rnder ang, voor then vreeaselijken chaios, den dich,'ten mist, w! aarin vele niet-gehoovi gge denkers verdaold n. . Het eeft gered, voor vertw 4ij'feling, voor s~oi nI ere w~anhb+op, voMor ~an,gst.

Pijnlijk treurig is een bestudeeren van 'de geschiedenis van de wijlsbegeerte, z~q dr~oef als een bezole~k aaai ~een~' tgestichl

voor abn+arm+alen . Gebr'oker~ kom't men er uit . In den ~aoren galmen nog de vervia de Fwbhrden, in den geest hangeni gebroken dr,aden, gesch~eurde flarden van onsamenhangende stelsels . Onwillekeurig denkt men

an de verw+arring van Babel . SOm's ontwlaart men piiaclhtige blokken, heerlij'k~ fr+ag,menten, dock verminkI ~a1s eeine Venus van Vlilo . S~o~ms oeten nit : rij'zen miachtige reuzen, do'~ch schouw't'r~aar de daze z'ijn van; leem . Even voorbeeld daa~rvan treffen wijf ;alan,

in Beylsens' weerlegging an ht stelsel van den z~olol hoog ;geroem.den H a c k e 1 . (L~gica ~f Dienkleer, 2e lruk, blzL 241-248) . Al to Vaak worden menschen als d e~ n k e r s opgehemeld, die eenvoudig kundige hk anti of zioiok g~en z'ij~n en . ~aTleen,

veal ih,andschriften nalazen en br grepen of veal ervaring b~ezitten dock een heke~l haeibhen an reden{eaeren, voor - 'hat en 'die 'net syllogisme den Iafsc,hrik van Luther voel~ei ph isiaa, pop een zeer onw'etensch(appe~lijke wij`ze voor ab~so~ . luut ~anwetenscihappelijk uitschelden . 'V~oral a~an metaphy`~ sica wordt th~ans beb+oefte jge ioeld (1). Ontelbare proefnemin ;gen leiden boat mats wlaxlneer de g e e s t "hjet besluit !niet Morden geen afleiden kan . Duizenden mozaI~ek~st entjes

vloer wlanneer niemland ze orden~ . Het 1 O u I e r ~exp!erimenteele illeef t !a1 tie 'veal de plats van hfaI Id e r~ k e n in enolm'en en daardoor is de kennis zoo 'treurig fragmlem'tarisich,

zoo verbtiiokkeld gewbrden . Het slagveld is zoo grant dat men slechts een* klein deal, can loopgr ;aaf ziiet. Zoo( weini

wor~dt hJat gegund van op een hk ogen berg de gansch+e vlakto to overschouwen. Het ijer1g been en, deer loopen an miertjes wemelt o

den grond. Kleine viogeltjes birenglen stroofje

(1) Men laze o . a. de 'axtiketenreeks in ct Het Vlaamache Land T~ecrug naaa' do Readitoit >> door Fr . Hieronym.'ue, vooral hot rummer van 17 F'ebruart bl. 1a9 . 276

voor str'ootj a aaan, do~ch de hlik van den adelaaP wordt zoio weinig ;ge+gund . Niet dat h'et stukw!erk onnu,ttig is . Z~onder

stipte feitenkennis zouder de steisels hun echken gronds~lag missen . De ;go~edo w'ij!sbie~geerte schiet hare dieps~te wbrtelen, . steviig in den; ground van de werkelijkhieid, doc,h h~a app S kru,in~ reikt tort ~aan de sterren . Dat ' geleerde!n ;hot levee van den

nieti,gste diertjes bestudeeren heeft stellig zij~n nut - ThomiaS

van Aquino deed dat reeds - dock ; de gr+o~ote Idenker zie1 hot ' Allergrobtste !oo1 in hot nietigst kleine : De mienen; rgelijk Gezelle's K Sc~'x jwe ke >~ - sch'r'ijv'en evenals de Sterren in den j.emel Aden iiaam

an 'God. Die ~groote denker

geeft''aan ervalrin,g, ~aan hot feit w'at aan hot 'feit - toekomft.; H e t f ei t i

de v ~o e t s c (h 'a b ~e 1 voior Koning ; D+enken .

Duidelijk is h;eI dus met welke denkers nnze jeu,g,d ver-~ wijlen moot en~ met wie niet . Zij' msoet verw'ijlen' b+ij hen die « meesterlijk waarnemin,

en beschouwing,

;anialy~se en syn h~ese verbinden, die den,

middenwe~g hiauden tussehen een pbsitivistis'ch e'mpirisme1

en een overdreven idealismet >>, (~ die hunno gedachten en b-wij'zen op kristaliaeldere wij'z~e(Weten v!oor 'te stellen, zoo dat z'ij' ge,rnakkelij+k to overzien z'ijn, >>, die l( ziGh de wetenschapp+elij+ke resultaten van vroeger tijid ten nutte mnken! >> (1 'dock

tevens uit dq oude bronnen nieu ;w levens'wla,ter puttee, wier work, alles ~omvattend, e }e n is ills een Jaeeriij'ke kat :h~edraal, en, tIs een ongeschlanden, etik, de tijden heel t getrotse+erd, t< aere perenniuls > .

Do Plausen h,ebben an Johannos' den XXIIe teat Leo XIII ; Pius den Xe en 'Benedictus XVe+, do studio an den Heilige

Tho,mns van Aquino aanb~volen . Wat hebb~n. diegener~ veel

voor nan wig hot gegeven word eons in 'hun levee con !voh ledigen leergang in de wij~sbegeerte to vo~lgen- door bevoeg-

(1) Deze 'termen vord ik in hot work : Thomas van Aquino . -~ Inleifda+ng trot levee yen leer . Naar Martin Grabmann, door Dr J . H . Hoogveld . Ia Deel. Hoofdetuk IV, hier en daar . 277rv

de meesters gegeven. Dlat is h' t vb~arrech`f Van omz'e priestess en klobs terlingen . Hoe 1'astig daarenteger Iheebben z'iji h'et, die aan onze~ ,mlo~ derne s~aatsbb~ogeschblen, de m!eest onsiam'enhangende s` elsels hhoren verkiondigen, en vo~orr wie ProfessOr Y wig heel wlat velgens Profess'oar X iart zt is, en amgekeerd . Hat veil~gst verwijlt de jeugd bij' hen die geschld zijn, in de SGhol,alstiek~ ijlsbeg!e'erte, hij Falien die met dd rau:de wiaiarheden de nieuwe feiten belichten. Zij' ga nieI in de leer bhj' I'hien d e~ uitsluitend aan w'aarneming, Ialan ~o~ntleding den, of in de Wolken an hlet idealisme ver~do.len bij de duisteren scan gedachte erg, stijl, Nj de rcekelooze ia"Il*ekers van l w! at d~ vaoirga`ngersl deden, bij do h'eerschers vlan den da .g, bij de vorsten van de ruble, " j die su,cces ;hebben in ere~ldsch'e vergaderingen, die verbluffen 'met gobchelaarskunst, die toeg~ejuicht , geprezen dcsch' zbb-onviold~oende begrep~en wlotrden .

Leiding an een vertriouwd geleerde vergem~akkelij'kt in hboge miaat de tiala~k . ',Aa beginnelingen met de leera'ar, niaar St P!aulus' we ord : < als aian bnm~ondigen in Ghristus xn.elk to drinker geven en geen va'ste spij~s` ~ . HIj~ ,geeft den den inhbud der w'etenschlap op esene w'ij~ze die i~ekening hio~udt met de v+orming an beginnelingen, vermij'dt belemmerin door +opeenhloo~pi g v!an nuttelooze qua sties, artik~elen en ~i,rgu'm'enten, h'erhlalinglem, (1). Ge iaIarl'ijk is bet de Alpen to ' bestijgen of zich p ij shobgvlakten to wlagen tinder girls - evenzoo wanneer de geest de topper an het weten biestij;gen wil . 0!ch{ ro(ekeloos, b`;eid verschilt zboveel v; an mloe~d als schreeuwen van unbend Ials geruch t v!an h a rmlonie Trouw , ialan den uitverkbren denker is onmisblaar . Niets i is bespio~ttelijker dan bet fladderen vlan s'telsel tat atelsiel, dan de zuelht yam nltijd het allernieuwste na t jagen . Zobi (1) Uit die Inleiding tot de Summa Theohogica.

278

hiandelt het depk pje bf de dandy, die steeds pro~nken~ inlet de rnodekleuren, meet mbdestrikj es en das j es . Intellectueel dandyls'me is nag bnzinnig ;er. Op igeestes,geNed is geliefhiehb!er Merkelij'k d e vij!and en ecleetis;m'e ! e t gevaar . Tie vv'illen schitteren In{et v' alsche edelsteenen is het kenm erk pan dwla'z~en . B[eter een echt vel'dbloe'mpje dan ial dat vonkelend galas of dat klatergoud'. Trouw baiart gedulc en v!alh'a'rding . 7ekere me. th len werk'en slams ~schijnb(aar het thags!t. Die ho~agescholen van i` t denken zijnn geen Bierlitz-schlolen w!aar" men b~eweert in eenige w'eken eerie taaal, eenq w'eUensch1a"p( :a'an to lele~e'n ; De grobte denken zal zijn volgeling niet leeren vliegenf "vooraleer hij' 1ioopei kan, dock' als eenm(aal de vleugels~ gegr eid zijn zullen zij hiet lmeer v~egsmelten m;aar een organis'ch' deel van het wezien geworden zijn . Voor snelle middelen verwijfs t ;ij n~aar f obrtandentrekker's en k'wakz alv~ers, Waf zonder den tij'd tot stand kom't trotseert gook den ; 'tiJd niet~ : Een kaartenhuisje zet mien op een minuut recht dockh heI va.l t bij de ztuch't an een kind terWijl den winders onm'achtig zijn tegen de torens aan w!elker grondvesten long wend ewerkt . Be Monderin,g is de ,mbeder van de nraodige n e d e r i g h' e i ~d . tWie niet nederig is leert nooit goed, meentt alb tie gauw' dad hij nfiles weet als hij no m(a;ar half k f zelfs niet of vePkeerd b~greep . Klein star 'mien tegenower den b~eminden denken als een kind Ian de zee, meet vo~lle vertro~uwen echtea, ,z~ooials de kleinen bhj Jezus, als de jonge Tlobias bij~ den Engel . Nederigheid sluit geerk z e 1 f v e r t r ~~ u w+ e n, geetne z e l f& tat n d i fig, !h e i d uit. Zeus an den beminden; en; hbiogvereerden denken 'nag men b~pen a tig vr!agen,'angs'ten, bFezw~aren, nededeelen . De goede denken zeal da~a over niet ~ergramd zijn . Hij' weet bocl dat vriendsch'ap leaeft van miededeelzaaimh~id en ineenvleeien van zielen en verstikt van zwij~~en . Bij den etht-,g ooten denker sluit de d e n k k n a c h t evenmin de g e v e e l i g (h e! i d l Is het geloof uit . 279

Een heerlijke menschelijke en christelijke trek in het zieleleven van den H . Thomas is zij ae trouwe vriendschap . . . Wat vinden wij in het zieleleven van middeleeuwsch!e den
kers dikwijls een adel dens hasten, dien men bij ; vele inoderne grorotheden der wetensc,h~ap to vergeef zioiektI» (1) . D;eze tronen als Zeus op den hioogen O1 mpos . Der eersten' paten de leinen rook tot zich komen . Bij hen kan men juicheru Hoe zoet is het o~ns als br~oeders to zam'en to Wonen » ,

Met hen kunnen wij wandelen als Emmaus' discipelen . Zij; breken voor Ons het brood . Zij kunnen o~ns vrienden; heeten. Zij zitten niet met gerimpeld gevaat m'aar glimla'chen sums im onzre onbehk 1penheid . ons ~aarzelen en ons wanketen .

De goede grcote denker staiat tegenover den stuggen z~o~oials Christus tegenover den jorodsch~en Ra'bbijn .

De grorote denker kan buigen, kan zuchten over onwe-.

tendheid, met hem vaart men de o~neindigheid in . « 0 {p( Aden

bodem van zijne ziel ligt het bovennatuurlijke, hij' draagt{ in zich de levende bronnen v, an grroote gedachten en vain, grorote r+oepingen . Allen worden bieglansd door den voorscbijn van het oneindige~ » "(2) .

Bij de groote denkers to verw'ijlen, is den derden : h~ mel in,gaan, is trot bruid nemen de W 1ijisheid, welke ini ihet boel der wijisheid aldus b'eziongen wordt « Alle goed verkreeg ik tegeliik met h~aar . Want een orl4

uitputtelijke schlat is zij vro~or de mensehen . . . in l~a;ar js een geest des vers Lands, een heilige, eenige, veelvuldig;

doordringende, bespraakte, bewe,gelij'ke, onbrevlekte, lzelder; wchtiaardige, het

oed liefh~ebbende, weldadige, Inenschlie-

vende, goedgunstige, standv~astige, onfeilbare, z~orgrrije, alvermogende, alles v~orziende~ mile geesten omv'attende, ver-

standige, seine, scherpzinnige geest . (1)

De Heilige Thomas van

De

Aquino aang. werk, N. 37 .

(2) JWo~oien van Pasten4 (aangehaald in

< De Standaard »,

Cf. echter over het katholiek-zijn van Pasteur . 1e af1. 39-41, 280

ademtorcht is zij

17 Tan .) s Ons &e1oof{ », i9Z3~

vi an o~ds-kracht, . . . de weer~glans 'van het eenige Licht . . . God heel t niemand, lief, dan hem die met de wij'sheid sa menwoont. Want zij, zij is schooner dan de zon en gaal den gansehen geordende'n sterrenhemel be hoven ; vergeleken met het licht, wordt zij' vo~ortreffelijker 'b~evonden, wanli op bet licht volgt de nacht, maar de baoosheid ze~gepraalt niet over de wijsiieid. En tochj w+o~rd r zij gemakkelijk gezien door wie haar beminnen en gevonden door wie h~aar zioekern > . (" Onze Jeugd ,,, 1923) .

DE IIEILIGE THOMAS E ' DE KATII®LIEKE IXTELLECTUEELE JEUGD Onze g,r~oote j~ongeling Albrecht Rodenbach heeft eens in een brief aan Hugo Verriest zijn naod, den no.o,d van de jeuigd in het algemeen, geklaagd : < Mijnn verstand heeft lichli noodig, licht en zekerheid ; want letter ~erstaat het omdat bet ialles tea oneindig vindt . Nnuwelij'ks heeft men iets' g{evonden en meent ihet te vatten en to vamlen,, Of men aziet hoe schrikkelijk verre het strekt aan alle kanten . En van: daar lij'k eon angst en gejaaagdhe+id en o~nzekerheid in het stu n deeren >> . Hij dichtte z'ijn « Ter W(aarheid >>, « het mannelijkst standnemen to midden 1even en wereld dat ik o+oit ; gelezen heb(»,, getuigt Cyr . Verschneve. Den kreet van Rodenbiac;h ~,nraar Wiaarheid, naar Orde, H~armonie ;hoorden wij no;g onla'n,gs in de tijdschrtften der jongeren in « Ter Waarheid >, in « Pogen » . < De jeugd wordt geweldig aangetrokken door de synthe~ sis en wel het meest door de giootste : hell al ; daaro~m' zij'n, vele jon~gelingen p~ant ;helstisch Iaiangele~gd : zij' willen over tlles ialgemeen-geldende, alles omvattende waarheden, over 28 1

heel de natu,ur, heel de geschiedenis, heel het l'even ;~ daarover willen ze kliaiarheid winner in eenh,eid en met vroornaiam misprijz'en schouw'en, ze op `die w!etenschppen neer die op geen Synthesis 'eindi;gen of near deeltjes der Groot Waarheid b'ehandelen ;», beweietrt Vers'chlaev~e in zne studie over Rodent aeh;, Wie kan beter de behloef to laan licht voldoen dan de gro~ote Middeleeuwsch!e wij~sgeer, de K!anin,g van de SchOlastiek, Thm~as an A'quinio, de Z!onn~geest, in Diante's zonneh' mel verheer1iJkt, schitterender dan de abn zelf, « dr~agend gyp, zijn ordekleed, dial wlat gehieel zijn wezen vervult : de( Zion', de 'Zonne Gods . Z!oon s an het licht, zcon an de ion, in wien 1icht is dat h'~m 'ialtijd verlicht, dat hem,' naoit 'd~oel struikelen, no~ch bij cag, mach bijj nacho` », de man,; < wien oag zuiver is », `« 'Dlaailo!m' is geheel zijin verschijning lich't. Lich!t an bo'ven, licht vlan Gods Igenade ; bop zij'n ziel d Iafstrlaling der zionneglorie, die op Thahor het aanschijn an Cihristus vetheerlij~kt heeft >> Hij w!as wez'enlij k een f (( Lichtdrager », een « Lueif er » ; do~ch een, die s verschillend hierin van de gez~onken morgen-~ stet, knielen, g,ehioiorz!am!en loon yen die aldus de overrompeling an de duisternis nolait v!oelde . Hij' ontving yap de knieen de bevelen, en de inspiaken v! an den Hieer, daar!oim~ z!au Michael's zw;aard tegen h'em niet uitt~gen w!o!rden . Hij sta dus' lals de Z~olon-v!a if derOrde tegen den V derv-v~ande-wianorde, tegen den, Versclh~ u'rder vlan de Elendracht, te . genover den Besmeurd.~er v! an h'et Paradij's, de orziaak van den Zondvloed . Wanorde trad in de w'ereld meet den Hao ;gmoed, welke teat ongeh!oorziaiamheid dreef, tot b~pstand tegen God en Zij' ne Gez!anten, tegen Gods Z~ao!n, den M!essias, tegen Zij Stadh!ouder 'op arde en Zij~ne Kerk, Zijne levende vo'~artzetting (1)

Uit Schaepman's Ro~sum, bl . 94 . 282

Thiomae van

Aquino »,

1898 .

Utrecht)

van

Ieder mensch Gad, ieder m'ensch vorst-en-paus, seen duel, g,eene wet buiben ziGh ze~lf, a1 is; ode uiteenrukkin,g vain de hlarm!onie der sferen, het op-den-daol gaan van de sterren, het ver'dwlalen v! an de gene kudde, gesplitst in tallooz~~ kuddetj es z!andear herder », het uiteenv ;allen van de mi'di 1eleeuw~sGh'e klathedrla!al tort wilde s'teenhdopen, dat is "de geheele, vermk ozie m~ dern~ haierd. Het ziji Lich't » bv'elen de Pausen, op wie del Geeast van . Goad rust, en zij~ wijzen naar de leer v! an Tlh~amias w n quino. Die leer verh!eerlijken zij, b1evelenl z'iji 'a :an siedert Johapnnes den XXIIc tot Leo den XIIIe en Pius' den,` XIe . Dit blij!kt uit de wereldb!rieven « A :Eterni ` atris » van Leon den ~XIIIe, <, Pla'scendi k minici Gregis > v! an Pius den Xe te!gen de mo4ernisten, ,« Studiorum ducem >> v!an Pius XIe, uit Canon 1'36 v! an het Codex voor Kerkelijlk rech,t`. De wijsble~geerte an St Taom!as is Christelijk, K~a!tholiek, R~obmsth . Zij' i~ gebfauwd op de rats en gees stormen v dwalir gen vermbgen jets tegen haar . Zij` is niet g;ebionden aian de wisselingen an de tij~dsiom'standi,gheden, clan plaatselij ke toestanden. Zij is algemeenJeeuwi,g,- eldig, ij is volledig-Iatotm iattend . Zij is eclectisch;, loch' in den goeden zing met die beteekeni dat zij' niet's is p~ r i ~o( r i verw~erp't,~ bwerai den ;honing zoekt, het deeltje waaarheidsert opdelf t . «< St T;hiomJas' geest, schrij'ft w'illm~a'nn, ,gelijkt op e~etn meer cat Jet van 'alle kanten toestraomend water opneeiln ' en lat b~ezjnkei~ w'at er aan afval werd toe,gevoerd! en z~oa een kliare, ,rustige vlakte vormt 'warin hiet blauw des' Ihemels zk h plechti,g w'eerspiegelt » . Grabm~ann, die dezen 'teksl aanhiaalt, vlo t er bijl : «;''Het w'erk van onz!en heilige ver~ toont ~onmiskenbaar positief-hist!orische trekken . Eenn a,prl~ar ris'me, dat 'onbiekammerd over de reeds verw!orven schatten, alles uit zich zelf wil uitspinnen, is hem' ten -eenesmal~ vreemd » (1). {t

(1)

«Thomas van Aquina », naar

Utrecht, van Bosom, 1914, b1 . 45.

fir

Grabmann, door 1)r Hoogveld .

283

Zij' is

tevens

behoudsjgezind

eiz Svooruitstrevend, eerbiean de voorga~ngers en p~ers~oiolnlijik' . ~Wiat een voorbeeld geeft St Thomas in dit opzicht aan

dig voor den arbeid

de j eugd, die ntiaar al to ro~ekel~o~os geneigd i neer to h!alen w~at eenvoudig oud is .

;als verondierid

Zij luistere naar St Thomas

Men mo~et '"de mee~ning ider ouden w!elke dens dan pok

io~oren. Dit he~eft een du,b~bel nut,, wijl wij ens, v~rat door ode ouden als juist g~leerd isl,\ kunnen toeeige~ m~o~ge zijh, steeds

nen en wla1 bijj hen gals valsch v~o~rdt gevonden('kunne!n ver, mij den . Even direct€ ulp krijgen w~ij' an hen diet de v~aarheid reeds gevonden hebben . Wanneer ieder der vroegere~

denkers lets gevo~nden beef t ¶!an de wIaar eid, dan ziji deze vondsteii tot een geherl s: ameng;eb!racht, voor de latere vorsehers een m!achtige steun tot een b!reede wla'arheids-

kennis . Het luisteren, Saar vroe~gere schrij'vers is tot verduidelijking der kwestie en tot oplossing van tw'ijfel noodi;g » (1). Hij bestudeerde z'e ,rondig : Ar istoteles, van wien hij opzettelijk trot zijr gebruik verschillende w'erken opnieuw vertalen lieu, en van wiens andere werken hij' del oude vertalin ;g met groote nauwkeurigheid lief nazien ; hijt kende de

Araia'bsche oommentatoren van Aristioteles dock stelde in hen slechts een b1eperkt betrrouwen, hij{ haalt a'an nit Cicero

en Senecla, hij las de g~ew'ij'de 'schrij'vers, de Kerkv'ad~ers,

allen. Hij benu tt de het werk van die hem voorafgingen loch

bleef persoonlij'k en, z~elfstandig. Nieuw was h'ij : nieuw'e kwesties wierp ,hsj op ; aan voor z'ijn tijd reeds hesproken vralagstukken gaf hij nieuw~ en to~clh duidelij ke opiossin,gen, ges taiaf d op nieuwe b~ewij sgrionden .

Diat hij' werkelijk nieuw was, mOest ook de indru"k` zijn

(1) Grabmann, a, w . Bi. 4&-41,

28 4

vian diegenen die hem bieJ ampten enj zelfs! zijue leer deden treffen dolor veroordeelingen. In 1277 (7 Mata'rt) precies drie jiaar r a T omas' dood, werden door de Parij~sche Bissch+olp~ Etienne Tempier 219 stellungen v,erolordeeld o, w . ong;eveer dertig ~aan Thamlaas specifiek-eigen leerpunten ; nog geen veerlien dageu later w~rdt to Canterbury een veroordee~ling uitgesproken over 30 stellingen . In 1286 wordt deze veroordeeling plechtig hernieuv~d . De veroordeelaars won bet voork~oimen drat Thonia bep~arald to vooruitstrevend en to v~oourtvarend was ;geweest » (1). St Thiomas' wijisbegeerte is een voortreffelijk geneesmiddel tegen de dw~alingen uit ialle tijden, vooral tegeni de m~derne pop i eder gebied . De enkeling, het huisg{ezin, de st,aiats ,emeencbap, de v~lkengeme+enschrap zijn verward . Op iallerlei gebied roept men nom een veiligen gidsl die ons uit bet I n f e r n o veer fangs den L o u t' e r i a a,g sc b~ e r,g naa~r bet rijk vran de liefde leidt . Geen betei en kan~ men vinden loan hem die in zich de hoedanigheden van Virgilius en Beatrice vereenigt . In den enkeling werd de harmionie an de vermogens verbroken . Over de rol er van bestaat d1erlei misversta d, Die ;mderne dw;aling, ~heef t eenerzij'ds de R~ de verheer lijkt Ials d€ eenige verklaarsLer van al wiat w,as, wat is, mar zijn zeal, zoodanig daft wat door de rede niet bat worUt rats ~onwezenlijk, bnmiogelij1 w ;ordt gelaochend, dat m'ystierie, bet bevennatuurlijke, 'mir"~a.kel wbrden uitgesk ten . Er is Been pers~oranl'ijke Goad in de schepping, geene vo~orzienigheid in de geschiedenis, gems onstoffelijke ziel in den m+ensch . Er zijn alleen trillingen van verschijnselen . Anderzijds Wordt dolor een deel van de ~u dernen de rode ~ongenndig neergebaald . St Thomias' leer stoat legen h+ t (1) Pa,ter A. W. Van ~Winckel, Dominikaan : a S . Thomas' wijehegeerte en d4e Need van onze Tijd », B ~e g e n, II I '1 . Ditr rtikel benuttiglde nk bier en daar . D .-IV-19

285

's'xne en tegen het ~anti-inbehe tualisme . « H vertrou~ . r~ati+o~ wen vlan S t Tb m~as in het menschel'ij!k verstand iS geen ra, tion alisme. Het versfiand v r nt niet 'ep eagen gelegenh'eid een wlereldb"eeld, mar iankelijk an de realiteit. Hij' bbuwt+ zijn ' sy"steem enkel ~p gren a an~aly a van de werkelijkheid . Altijd hlij'ft hij gericht op de ~abrjectieve wlaarheid, Hit( kan geloof en weten ~cbieidenn z order hun contact tata~a;l to verh reken. Hijj verzoent ze in beider rh I frog ups de w!aar~ Thomas held. De M~aederke k heeft h~ t Intell~ectu~alis~mie vla'n St gals redding tegen de diMaling a;angewezen; (1) tegen skepd"cisme, agn~asbicism'e, mtodernis ae. Uit de leerl van S t Tham!as schij'nt het vialste licht eweai de waarde van i iet versaand, over de verhbuding tussch n, verstand en wiL rtusschen ziel en lichiaam . Steeds weet hii het midden t'e vinden tussehen ordreven spirits alis ne en n aterialisame . Tu:s~s de grondstellin gen van den; H . Th n as en de zekere resultalten1 an d( rniaderne piioeflondervindelij'ke zielkunde is er geen~e tegensprialak to ontdekken . De rechten vi an de meuschelijke perso+o nlijkheid en van het geweten zijrt h'em heilig, vrij'heid en geziag wleat'hxj' tai w~onderblazre h~armenie to vereenigen . Var 'de kennis toioait hiji de ruiniste vergezichten . Feiten kan hhiJ nagaan en do~rv!orschen met het n~auw~ keurigste pesitivistisch realisme . Van de w~erkelijikheid, de trastbare, de w'aarne~mhare goat hij~ al' ij ;d uit . Hij; s' alai met beide voeten pop v ten Modem. De feiten krijgen, in zulke lei een h?eerlijk b uiig. H~et

minste, bet g

' g t~ sif alalt in den chijn vi an d eeuwige

waarh,eid Jo als de dau, 'druppel, zo~aals de kleurige vieugels an den kleinsten vlindear in de zlon . < Niets is den, wiSze gering ~ . Het kleinste insectje is een schepsiel Gads . In iederen golfslag 1a'n de zee ziedt bet gansehe zeelevien . (1) Pater Kreling op de S. Thomas' week t . 711,e

286

Die biografen vlan den Heiligen Thk mals prij'zen zijhe thehit gee !eu,gen; a d1 w'ie saver do gev .ens, zij ue leer c 'apuiierkingen over den vo~or ga`n,g en gehieugenoefening, zijh opvlolging in onderricht en s tudie als h ogst ;m~erkvv~aardi,ge pro~even van ontledin avian ht zieleleven . Hefi u i s g ~e'z i n ,

in de hedendaa ;gsche wereld, wordt

aangetast door d~ invaering van de echts~cheiding, door de mirskenning an do rech ;ten der ouders, dour het sfellenu sian genet in ph ors Ian pliehit als h~aof ddoel vain de echtelijk vereeniging. Over S t T c niias yen het huisgezin hield Senator Mgr D ploige eerie !erkwlalardige v~aordraeht tijdens de T,holmistische week to Rdm~e . In zijh werk « Le Conflit de Ia Mfo~1ah et de la S ci~ol~ogie zette Ihij' uiteen hoe St Thoi iJas er tae keno de w!ette n, $ LU1

to

bepalen. Hij' onderzlacht dalapr!tloie het wen . Hierrbbij' lievert'Wji bewfij~ten van uxterst evlan de dieren ziand positivis'me (1)~ Hij bletloiogt tike het doel v~anr het buy welijk blij` den m'ensdh eenheld en onontMndhaarheid vardert . VoOr dit vra stuk evenais v~aar' de andere van n o eelen s feiten, niet eenige, nn aar card hestudeert St ha'm!as l(e~ hiij~ besschonwt den mensch niet i n a b s' t r a c t o m'aar i n d la n c r e't ~o en ocnderzbekt de plaat!s welke haj} in hei hEela1 inneem't. De fh'edendaaagscrhe St jai t e n z{ijn hap ,gegaaid. D1e nua~alm. God is tilt de Wetbloeken gesiGh apt. Dle plich'tea jegens den S'che'pper mak'en ge'en deel uit v! an de officieele zedenleer . Mu dw!aling en w+aarheid wden gelijke gunsten taebedeeld. Alan hit (< m en vin sari Sllaat warden Been iandere grenzen gesteld don zij~ < kunnen ~ . R~echt en zedenleer zij . van, alkaar gesekeiden. Staa!tkunde en siaat huisheudkunde hebben d€ welters van de m ra!a1 afges .chud~ In let staatsleven prij~st men altos wtat nuttig is en loaf ~ nen een aantal taken wlelke men in hat p tha!at leven het h'nsgez in

<1)

Boek Deploiae, 1912,

bl.

361, en v .

287

haogst l~a;akhiar vindt. Nu eens is de Sta'at een 1 of ch ~aan wien men, alias : de ziel van de enkelingen, den rechten vi an de vereeni,gingela, de heiligheid van den huiskrir ten offer werpt, dean wear bntz t mien hem iedere andere tank clan het vrrij laren an de persoionl'ijke vrijheid en . het 1alarnemen an de politic . Nu eens vernietigt hij~ den enkeling, dan veer wordt Nj' door den +enkeling tenietgedaan. Vol~genis eenigen is de enkeling m+aar can deal an den Staat, iolgen~ Ianderen is de Stiaat mar een duin ui6 individuenstof ' to z'amen gewlaaid. Tegen de ziekten welke hat wezen v! an den Staat aantlalsten, w~elke in ziju b~loed de kiemen van het b~ederf ontwikkelen, worden vn in op het +spreekgestoelte, in de pers 4 en de boeken allerlei feilblare middelen alanbevolen : fascismepillen, democratische siroop . Wijsgeeren of gel~eerden bedenken allerlei ideals Staten, welke eiiaa, alleen in hunne hersen~en kunn~n be+~ staan en vergeten dat « niets fantastiser is dan een nay tuurrecht op zekeren dag violmJaakt nit h~et hoofd van ; een of ~anderen w ijs,geer g ko~men . Hat zedelijk geb~ouw is in, den hop der eeuwen ~opgetrokken gewordenH (1). Vergeten wbrdt dat de deugdelijkheidd van Reeh't afhangt van beplaalde plaatselijke of tijdelijke romstandigh'eden en at het onderwijs is een Regeer in,gsiorm, een Staatsvorm a1sl den eenig deugdelijken vlolor ~alle landen en tijden uit tie ro+epen. Genezing kunnen de Staten, de valken vinden in die leer van den Heiligen Thomla over ht Re+cht en den Staa' Over de rioeping an den S at, in hat kleine~ bb~ekj;e «Over hit B'estuur der Vorsten ~ (aann den Koning van Cyprus), in de verhandelinig over de «~ Biehandeling, der Jodien », in het Commenta;ar op de Plalitiek van A is oteles » . t<

<< Bet bo+ekje over hit vbrstenb!estuur is als de b1ergred~

voor hen, diu b'ekleed zijn net gezlag. Het is~ `niet de 'wij& (1)

288

Retie Mgr Dep1o ge, Thomietieche week to Rome .

heid geleerd in

Fl+,omentijnsche i anselarijen ., maar ontvangen pop de ho~ogten Gods . Die ialles oversbialende ti~erdienst

van dit book is zij'ne zedelijke verhevenheid . In korte wloorden, tnacaht ik de beginsie+len bloot to leggen :, Van natuur is de m'ensGh gemeenschapswezen . De natuur fan, den m'ensch komt van zlij'n schepper, van+

God .

IS

Dc g + eele natuur, gook de natuur an den mensch

door God hegiftigd met de beginselen an hlandeling, die het eindd~oel aanwii'zen en zoo is God do soever+eine wetgever

der natuur :

De !hoogheid v'a.n den mensch biestaat in zijin vrij me-.

dewerking tot het einddoel Gods .

DJ a oim heeft God in den mensch gelegd de afstraling

vlan Z'ij

eeuwige wet, de wet der natuur . De natuurwet is geene vinding, geen schepping an den mensch, m+oar zij; is met zijn natuur door Goad gesteld, door! God gesic(hlapen .

Van die natuurwet o+ntv+angt iedere+ wet h'aar wetskarak-

ter, hiaar zedelijke kracht, boar dringende en dwingend math t.

Die natuurwet brengt ons de gerech'tigheid, de gerech~ i h,eid die de regel is, welke de giemeenschap der men-j

schen order elklander en bet lever der miaia~tschappijl omvait . Uit de matuurwet volgt en' door de gerechtigheid word gevorderd bet gez ;ag, dot gem~eenschlap m~aakt? » (I). No~gnniaals brengen

oak niet-katholieken hulde aa'n

voeling vian Thomas met bet werkelijk lever. Zoo erkent R, von 7hering in z~ij'n werk Deze groate geest heefl

t~

de

DIe Zweck im{

realistisch-practische

Redht en muaatsch+appelijk element van bet zedelijke evenzeer alls bet histotische volkomen juist ingezien » . »

:

t<

(1) Uit Schaepman'~

1898, bi. 221 .

Whet

Emote Yooa*acht over Thomas

van Aquinoo,

289

Hoe tref f end schree P~aus Leo de XIIIe in znij~ue Encycliek > (1). Plicht is het voor de K!ath~1ieke Vliaaansche jeugd opt gebied van de Staatsleer die ecihte begins~elen tie hestudeeren flu voonal op onze dagen dat de Staat meerf om moor in gri pt, dat de taak der wetgeving uitge eider wordt, dat a,llerlei mad om genezing sc kireeuwt, dat puinen op op~ ruiming Wa h,ten . Die leer ian St Thomas in opzicht van Staatkunde i~ or eene van wii~ze ge ;miatighuid, van gezonde voorzichtig^ head . De man die zle schreef zui rust hoog~ pop oen berg of eenz~aam op een eiland . Neon h j' «shat de lichtste ritse1h gen van hot mens,chelijk hart gads, beluistert den heimvollen klank der zieleharp (2) . Alle eenzijdigheid vordt (1)

Vertaling door Schaepman .

(2) Uit « Morgotta~ :

Thomas 2 90

Die Theorie icier Gefnhle im System der hi .

mngehaa Ldi bij 'Grabmann,

~~

w.,

172 .

verwiorpen . Bovenal wordt rekening gehouden met de natuurlijke levensvoorwtaarden en 1e~rensdoeleinden z+aowel van individu als van geameensch;ap . E,ene Staatsleer als die van den Heiligen Thomas ztou aan de wereld vorsten sch~enken als den heiligen hodewijk, versten die geen under loon zoeken dan God daarbioven en bier beneden de liefde van harms onderdanen, die in hun rijk zijn wat in het lichaalm de z e1, in de wereld God Hunne regeering zou sane weerspiegeling zijh van Gods eigen wereld'bestuur . Politiek in den zin van de Thomistische sta~atsleer is heilige medewerking aan hat brengen v! an Gods rijk op aa'rde, iiann hat uitvaeren, an Zijn wil, is eerie tack' wa!araan jonge Katholieke intellectueelen we l hunne geestesgaven en wilskriach't miogen wijden . Ewen als menig 'ander begrip is hat met hat woord K politiek ~~ +o!ok geschied . Het beef t sane slecb to beteekenis gekreg!en~ omdat politiek in pl :vats van to zijn de (( tncilla DOmini >, de dienst n ffigd des Heeren, m!aa gal to veal eene openbare zondares ge Morden is . D~oclh' a ; an, de veeten van, Christus kan zij' word .en tort sane Maria thiena. Die jeugd kan daartoe bijdragen indien zij' de eeuwige beginselen van Eden Heiligen Thamas verk~andigt . Zij~ kaa de K Parsifal » zijn die daze K Kundri >> redt . Hier en elders liet de jeugd zich hèdwlelmen door' ne elen van communistische stelsels en verkeerd anti-nationaaal of ten minste on-n'ationaal internationalisme. Oak daartegen biedt S t Thonjas hat geneesmiddel . Zij~ne leer over hel

M4

eeigendlo+msreeht, evenals a1 die andere, beef t de gem'atigde oplossing, en in ziake internationalis~me is m'aar sane internation~ale heilziaam : de R~o+on the M!aederkerk die de natien niet entkent miaar zee` broederlijk-zelfs'tandig vereenigt . Studie van de begainselen- van bet eigendot mrecht is yapp onze dagen van liberals nawieeen en communistisahen biarensnood sane hoofdv eischte vaor de intcellectueele jeugd. C91

Die vraagstukken van internationialisme en nationalisme kunnen niet vermeden worden . Op de Kerkvergadering to Trente lag de Sumn a Th ologk a vi an Thbimtais van Aquino steeds open . Raladpleegde men dit bo~ek Mat meer in Kansel!arijlen en Conferientiez!aten dan ziouden wijl den vrede heel v at nader zijn en zoud~en' gezionder g;edachten heerschen over Interna'tionlaal Recht, over oorlog en vrede. Nog yap menig ,ander gebied zou de Heilige Tihionias a1S sc;heidsrechter in den gedachtenstr'ijd kunnen opgecroepen worden, bL v, in z!ake kunst en schb~onheidsleer . Di~aI'' ook test men veel~al in den bilinde, orakelt men zonder einde,~ biauwt en breekt men oaf, very art men excentriciteit en oorspronkelijkheid, on ;gebreideldheid en natuurlijkheid, schr+eeuwen schiolen tegen elk!aar op . Veer hen die aan kritielt wenschen to doen is wij!sgeerige studie an de E'sthatiaa een dringende plicht, wi.e niet studeeren wil z'wrije. Geen Mmde leidslieden voor blinden . D e j eugd z!ou aan hear plicht to kotrt schieten,y indien zi ji alleen in S t Thomas den geleerde bewonderde . Biji hemu v as de geleerdheid met den nimbus an de heiiigheicb om -~ stra!ald . Omidat hij nederig was heeft God hemp veropentaard wet aian de hiaogmoe~digen verborgen b1eef. $ St Tho~m!as steeg zloo hoog in wetenschap omaa't hij' 'j~sheid ken niet w+onen in een slechte zulk een engel was . lich!aa'm dienstbaar ~aan de zonde . Thomas was ziel, een . louter geestelij'k, dus een angel Boven hit stof zweefdea h'ij~ Op zijn sterfbed ias hij gelijk een viji j'arig kind in on-, schuld . De ntiaiagdelijken gelij'ken engelen, de z~uivere an mart welt dingen ~aiian die wêr eidsche inienschen niet beiatten (1) . Van in iijne kindshead, to Monte C!assino, ademde zijne ziel de zuivere lichX vlan do biergeenzalamh d . Later verIichtte de glued an den fakkel w'a!armede hijt de ierlek K

(1) 292

Peter tolkenboer yap

a S.

Thomas' week to ZwoolIe.

ster pop de vlucht dreef zijn lervensp!ad, en met het kruis dot hpijin den muur en ook in zij Mart brandde Meld hijt de z7nnelijkheid buiten de eel zijner ziel, eene eel' waari ~ Frra A'n;gelido's engelen z7~h' to h'uis konden oelen . Die geleerdheid verdorde zij~n hart niet noch s erschrotmr pelde zij'ne gevoelens . «~ Het valkom'en wergegev~en zijn aan eene hoogere wIereld was bij Thi~mlas verbonden met een h'uitengewrame beminnelijkheid en b+ewk nd'erenswaardigen ~ot'm ed, waardoor fallen, die mgt hem in la;anr aking k'wam~eri, I* eid~ en menigen tegenstander verzbiende . Ecen her`lijke trek' in zij'n zieleleven IS zijne trouw~e vriendschap . . . De v~eldadig~ rust an een z~achitzinnig en nederig hart' lo~apt ook dokr zijn leven a treven als geleerd~ (1) . Hij wigs de diena'ar Jan den Goeden Hieiland die zi h1 n~ niet iafslobt inq gesloten tem'pels ma~ar pr+edikte an opl schuit in he rneer, of gez~eten aan de baioxi, to midden (heI

yolk . Hij wlas eenvoudig, zracht niet to schitteren door spits'-. vondigheden, Mas kind met de kinderen . De S u m m Ia vergeleek' Liacordaare om hear eenvioud m de pyrainieden . De m akte schio+onheid van de r~oits hk haeft gees bbnte gor ''jnen en de tent van den hie'me1 is nieti an een kermistent . bteschilderd gals het doek Zij ne 1alarh'eid draagt den , tempel van. Jehova's taal . K Ego sum' qui sum p . <<1k bee de weg, het levee . 1k het licht der wereld. Wie mij~ vrolgt w.andelt nie( in de duffsterms maaar v~ael t reeds hier heneden de of straling vanj he oalgesehapen licht} `> . K B'ij redetwisten wlas hij kalm, geen onver'togen woord kw im over zijrio lippen. Nooit n'am hij de p zonder eerst Iartel jk, meermlalen Wader; tr+anen trot Gtod to h~l en gebe-. den `(2) . (1) Uit Grabman'e, eat. w. bL 35-37, (2) Hier en diaar nit (h abma fn's hour aangebaald .

93 2

fWlat een v~orhee]di 0

hk velen zijh er niiet did nooit

de pen nemei zonder dot ziji eerst de a'1 d~r vlerMtterin voelen vk eien. Kbn de in(,Tectuoelc jeugd an St Tbiam de liefde leeren in den geda h!tenstri 1 Den 7 ' Maart 1 74 - datzelfde jar ennlm'aefte

voar het eertst Beia'triee -- stierf 'hOmias den dolod dot' Iei ligen . De monnik, nai de E ;uchiristie to hebben onfvangen, z'ei K, Ik ontvlang u, l~asprij~ mijner zie1 . Uit~ liefde trot U Mali ik gestudeerd, nachten daarwia!aJ t en mij~ afgetdbd. U hth ik gepredikt en gel~eietnaiard . Nooit h~ by ik ids t(egen, U ger spreken. Ik blij o()k niet J*rdnekkig v sth~auden 'alan mij inzi tht, ii*iia r ~a ls ik over di t S~aeram+en, mij ; oait !otu j uis't heb uitgelaten, enderwierp ik het ;aan ht oordeel van de heiflge Room~che Kerk ia1s wier g hk oraJame zio n ik nu nit deze wereld s~chd » . PracJh'tig biesehrijft Schla,epmian Thomas' h a'tste dagen. zag een ander~blaar K, De klelosterziaal van Fbss!a `Nov~i

taoneel . In hun z arte skapulieren, kaielend, zittend, staa de, de zianen van den grooten Mader v', n Oi te!aux . . . In hun midden, MJ de eenv~audige sehou~ve door bet l eeki d [Wonderbiare Moeder gosierd, de z on vian St Douminicus . In de witte pij schijnt de bleekheid der kranke een helderle,

kuisehe glans . Het edele gdialat toont geene verkwijning~ de fiere gestalts geene zwlakte. Over alles is gekomeiz verfijning die iadelt en de aaige1io Men seboonheid tot eei hoogere n iakt. Viaacr dezen kranke kon do d~od alleen de blade, de « En e~ des l~evens zijbn. Er is Been, spraak nog van doiod . Die oogen ~ijn veal van licht. De stern is vol vian schooners kiank . Thoan;as van Aquin~ spreekt over het lied der liederen . . . ...

. ..

...

...

Die dagen en uren galan in v!erhe`êw bospiegelin en viol xrbij . Te jl de geest van den; bieili~ : in fris~chhi id en kr ht 94 2

en geestdrif t schijht toe to nemen, wordt zijn verschijtiin steeds meer o n m~eer als veronzimelij'kt . Dfoor het lich'a;am s'triaalt de ziel . In den tem'p~el des lit Geesf~sf s'tr!aialt, viamt, gloent het P'inkstervùur . . . Het heilig uur der bevrij'ding tot heerlij'kheid gen~a'ak't . . . In de voile gemeenschap der Kerk, der strij'dende en' (flier ~egepmlende, sl~aiakt de ziel van Thimias van Agnino haapr latsten zucht als biruid an het lied der liederen : Adjuro vas, filiae Jerusalem, si inveniriti~ dilectum meum, ut nuntietis ei quiaamore langueo . De Bruidegoim was dal itr . Een s ne flood . S terven meet het scho nste lied op~ de lippen, s'terven met de thogste scho~anheid voor het nangezich't . Is schooner load denkha;ar? Zob~ kroiont God in en

door den flood de dichte rs die Z1J Ii dhich'ters zijn, », (1).

In Zion lb~fde hij' den Redder . Die ~Sluier died ' d v~erboarg vie! we . In .et licht wraarnaiar hij~ steeds ge'streefd h'a!d zweefde zijne ziel binnen .

op aarde z~egevierde, na eenige moeil'ijikh{eden, zijne leer en thins is in het Katholieke kaimp de triom vo11edig. Die P~ ius verkondigt Het is noodj flat de Christenen en meest not de jongeren near St Thiomias opzien . . . Zooals ten 1ij'de van den graatsten hongersnood iaia.n de ,Egyptenaren gezegd werd G ;a is t n ~a r J o z e f yam van hem voedsel voor uw, lichaam to krijgen, evenzoo zeggen Wtj aan a.llen die hrngeiien, ever de wi ;a ar h e i d Gaat near Sint Thomas en vraagt hem teat voedseI voor uwi eeuwig levee' om' de+ geziondte leer flu

h

~t

wanraan

zoo rij'k is ,> (2) . Drat beteekent nie~f terugkeer zonder ntieer na ;ar de wijs,E~

begeerte van St Thomas . Gelijk de middeleeuw n in hue, geheel genomen niet moeten each kunnen herleven, zoo (1) Schaepman,

De H. Thomas van Aquino ~ . 77-79. (2) Uit den Wereldbrjef x Studiiarum duoem ~ . K

295

m~oet neck loan de

wlijlsb geerte

vaan den A'qui'ver zonder worden op-

meer uit haar dertiendeeu'w the perkamentfen

gedalven . Maar gelijk dca ,geest an de 'middeleeuwsche instellingem' d, onz'e m'aaa;Gschiappelajke vormen bezielenr ban herleven, i. an - S't :hloimias h rleven~ zce kan en zoo !maoet de geest d, i. lone waarheiddorstig 'verstaGnd met ziijn knellende twij~ fels, 'met zn ,verontrustende bnzeikerh!eid,

met de nieu v-

ste vratagstukken die

lmlalair~door ioprij'z'en, bevruchten door haar mlaichtige synthese~geest, door haar akkuraat w;aarneL men en th ax noel bui,gen v~aor den klaiarb1'ijkelij'kheid en v~oor de kiaarrb 'j'kel'ijkh'eid ~a!llee~n . En date z ,llen we oak de lees~ sign T om!a

in pans verstatzdelijk w+ez~en opnemen » (1).

Zij die 'tort Thaam ;a!as g'ala'n, z!ullen

tat

hem' kunnen zeggen

wiat Rodenhach n'alar Verriest schreef c Licht v~oor het verst!and, irrij doimi en orde eon vrede vo+opr h'et herte dat 'then ik u v~ers'chul di;gd . Oak nog kracht vioor den Mlle . Gij! h'eb!t in mijii ~h'erte~ `de liefde beleugeld en~ dewxjl de rm!acht het gew'eld niet` en is mia~ar de w'eI hespaar~ de kraachten, ijf heft die liefde kra'ehtiger gem'alak't~ » (" Onze Jeugd ,,, 192/i).

(1)

296

Artikel

,

Pater Tan

Winckel in

Pogen'> .

BLADWIJZER DE DIAAD VLAAMSCH HOOGER ONDERW!IJS!

11

REDS UITGESPROKEN OP DEN GOUWDAG DER' WEST-VLAAMSCHE MEISJES TE ROESELARE ; (B Loken Piaschen 1924) VL'AANDE~RENS HOOGD!AG

31

EENIGE BESCHOUWINGEN OVER JEUGD & P0LITIEK

37

DE STUDIE VAN VLAANDERENS GE'SCHIEDENIS

&l

BIJDR'AGEN AAN BLADEN Niap!oleon I herdachi. Militarisme

Wens~chen

67,

K!athb~licisme

Vaderlandslief de

71

76

Uit Zendelingenhrieven

104°

De Vrijheid van den Huisvader

1O

De Vrijheid van den Huisvader en de Vervlamschin van de Gentsehe H~o~,gesch+ool

118

Op de Tooverfluit der Viajheid

122

Be;grip!sver arrin,,g

12t

Vervliaa~msthing der Gentsche Hoagesch!aoJ

Het Vraagstuk De Inzijpe1in;

an Via

derens Teetaligheid

an het F ransch in Vtaazideren

Even LevensbeJ ang vigor bns Vio~1k t

aken E~nh'eid in de O~n w~ik'keling

112

130 13 ° 13

143

Onze geb oken; Vo1kseenheid

Het Vliaa~msch H~oger Onderwij

en de L+audblauwers 150

Die Vlaam the Hoogesehlaol. en de werklieden

De Burgerij' an Vlaanderen eon de Vervlaams~ching vian het Hoger Onderwijis Die eenige gaede Opl ssing

Wereldtaal of MOedertaal D'e N~a k hale F'eestdag Nlationatial Feest Geen dwlang

146

an VIaIand ren an Frankrlj'k

1

15+9

164

160 172

17~ 179

Prijisuitdeelingen 183 Die D~erde Bedev~aart naar de Graven an den IJz1er 187 IJdelheid alt Vij'~andin vran de V1~amschee Bewreging 1'JI' De Keur der Bevolking

Indivldujalisme, Vrijheid, GemeensehLap

1J4

190

Vlaanderen's H gdag

210

Een Goed Ka.tholiek Vlaming,, Lhdewijk Rock

2151

De Liefde zoekt zich` zelf niet

Ter Herinner in g aan Dr Van de Pierre Liturgy a in de S tudentenbeweging

222

225 2281

La.porta-+Hulde

238

Op den Drempel van de J~eugd

2511

Ruim-zijn

258 7

Eei~ige Beschouwingen over echte L~ vensgro~theid De Opvioedkundige Waarde van de Letterkunde Verwijien

ij de Groote D~nkers

Die Heilige Tbiomas en de Kath~alieke rntellctueele Jeugd

245

'2'74

281

V c. VIDIAM[iD WE 陨 K VAn LMJIF[L J.LAIIIOO UITGEVER THIELT

Recommend Documents