de
russen! +
van tom lanoye naar anton tsjechov regie ivo van hove
de russen! rolverdeling op de achterzijde
van tom lanoye naar tsjechov regie ivo van hove dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld muziek tom holkenborg video tal yarden kostuums an d’huys coproductie holland festival / international theatre festival dialog-wroclaw
assistentie regie matthias mooij assistentie dramaturgie jonas rutgeerts (stage) assistentie scenografie roel van berckelaer, ramón huijbrechts, nicky de jong (stage) assistentie video rodrik biersteker hoofd techniek & productie götz schwörer productieleiding edith den hamer (1e productieleider), sanne hamel voorstellingsleiding hester steijn techniek reyer meeter, hugo stolwijk (1e inspiciënten), lennart bakker, marc bender, martijn hoogland, thijs kempers, karl klomp, david logger, timo merkies, daan van oene, dennis van scheppingen, edwin sterk, ruud de vos, peter zwart, henry de jong (stage), ruben pieksma (stage) uitvoering scenografie kloosterboer decor bv, eddy van gelder, levtec graffiti rupa van teylingen kostuumatelier farida bouhbouh, wim van vliet (hoofd), margriet beentjes, micheline d’hertoge (kleedsters) castingadviezen hans kemna kap & grime roswitha evenwel, david verswijveren fotografie jan versweyveld grafisch ontwerp roddy mac mahon, jan versweyveld publiciteit marleen koens druk ssp amsterdam met dank aan oogappel, daan visser (kleurterreur), jelmer noordeman (bier en brood)
De tekst van De Russen! is uitgegeven bij Prometheus (Amsterdam).
synopsis Ivanov, ooit een onvermoeibare, aantrekkelijke durfal heeft zichzelf klem gereden in een huwelijk met de Joodse Sarah en een berg schulden. Hij schaamt zich voor het feit dat hij de torenhoge verwachtingen in de liefde en het werk in het landbouwcoöperatief niet heeft weten waar te maken. Elke avond vlucht hij het huis uit, weg van zijn doodzieke vrouw, zijn rentmeester Borkin en zijn haveloze oom graaf Sjabelski. Hij trekt naar de Lebedjevs die een verjaardagsfeest organiseren voor hun dochter Sasja. Zij heeft haar leven nog voor zich en koestert een diepe liefde voor de depressieve Ivanov. Maar ook het feest biedt geen soelaas: de gasten roddelen, zuipen en zoeken ruzie met Izaak, die als Jood de ideale zondebok vormt voor hun mislukte aanspraken en frustraties. Onder de gasten bevindt zich de dorpsonderwijzer Platonov, ooit een veelbelovende student die geloofde in een nieuwe maatschappij waarin de intellectuelen en boeren de handen in elkaar zouden slaan. Het revolutionaire elan is inmiddels weggeëbd, maar Platonov kan zich maar moeilijk schikken in zijn burgerlijke leventje. Wanneer hij op het feest zijn jeugdliefde Sofia weer ontmoet, pas getrouwd met zijn vriend Sergei, houdt hij zichzelf voor dat hem een nieuwe kans wordt geboden. Ivanov zit verstrikt in de keuzes die hij ooit te goeder trouw maakte, Platonov weigert zich neer te leggen bij dit ene leven; zijn verlangens en pretenties kennen geen grenzen. Beide mannen lijden aan het leven. Ze ontmoeten elkaar voor het eerst, praten, houden elkaar een tijdlang een spiegel voor, maar slagen er niet in het onafwendbare te keren. Met een noodlottige precisie voert hun levensweg hen naar het ultieme moment waarop alle troeven zijn uitgespeeld en ze moeten aanvaarden wie ze zijn: sterfelijke wezens die hun afspraak met de geschiedenis hebben gemist.
anton tsjechov
auteur
Geboren in de Russische havenstad Taganrog komt Anton Tsjechov (1860-1904) al op jonge leeftijd in contact met een grote verscheidenheid aan mensen die de kruidenierszaak van zijn vader bezoeken. Hij raakt er vertrouwd met de taal en gewoonten van diverse nationaliteiten en klassen. Na zijn studie medicijnen wordt Tsjechov districtsarts in een kleine provinciestad en schrijft korte verhalen. Subtiel observeert hij de verarmde aristocraten, boeren, legerofficieren en gegoede burgers die zijn praktijk bezoeken. Zo verzamelt hij een haast encyclopedische kennis van de Russische maatschappij aan het einde van de 19e eeuw. Als een spons zuigt hij de verschillende levens in zich op en wringt ze in zijn verhalen en toneelstukken weer uit. Voortdurend verandert hij van kleur, timbre en woordgebruik en geeft hij letterlijk stem aan zijn Russische medemensen. Hij wordt de kroniekschrijver van de duifgrijze wereld waarin de gewone Rus zich dagelijks staande tracht te houden. Nooit stelt hij zijn personages ten dienste van een moraal of spannend verhaal, nooit staan ze symbool voor iets anders dan wat ze zijn. Het is deze blik vol mededogen en de herkenbaarheid van elke gevoelsschakering die zijn werk zo tijdloos en universeel maakt. Tsjechov overlijdt op jonge leeftijd aan tuberculose, maar stukken als De Meeuw, Drie zusters en De Kersentuin hebben al generaties lang een plek veroverd in ons collectieve geheugen.
tom lanoye
auteur
De Vlaamse schrijver Tom Lanoye (1958) woont en werkt in Antwerpen en Kaapstad. Hij is één van de meest gelezen en gelauwerde schrijvers van het Nederlandse taalgebied en heeft zich bewezen in vrijwel alle literaire genres. In 1985 verscheen zijn prozadebuut Een slagerszoon met een brilletje. Daarna o.a. de romans Kartonnen dozen, Het goddelijke monster, Zwarte tranen, Boze tongen en Het derde huwelijk. Zijn boeken werden bekroond met talloze literaire prijzen. Recentelijk won Lanoye de Gouden Uil Publieksprijs en Henriette Roland Holst-prijs voor zijn laatste roman Sprakeloos. In 2012 schrijft hij het Boekenweekgeschenk, een eer die slechts weinige schrijvers te beurt valt. Zijn theaterwerk wordt gespeeld op talloze Europese podia. Hij schreef onder meer voor Luk Perceval, Gerardjan Rijnders, Johan Simons en Guy Cassiers. De cyclus Ten Oorlog, een rigoureuze bewerking van Shakespeares koningsdrama’s, was een groot succes in Nederland, België en Duitsland. Tom Lanoye schreef De Russen!, gebaseerd op Ivanov en Platonov, speciaal in opdracht van Toneelgroep Amsterdam. Lanoye: ‘Tsjechov is één van de eerste schrijvers van ‘het moderne levensgevoel’. Een onbestemde lusteloosheid, een mal de vivre dat bol staat van verveling en zwartgallige humor, en dat toch opvalt door zijn lichtvoetigheid en deernis.’
‘Waar komt die zwakte vandaan in mij?’ Ivanov
‘Waarom leven we niet zoals we zouden kunnen leven?’ Platonov
ivo van hove regie ‘De Russen! is een dissectie van het onbehagen van de mensen, hun onrust, hun ontevredenheid. Het is een diagnose van onze tijd waarin een gevoel van een gemeenschap enkel nog bestaat in virtuele gemeenschappen als Facebook of Twitter. In De Russen! zien we een koor van individuen zonder een gedeelde identiteit of gezamenlijke overtuigingen. Het ideaal van het collectief is opgeschoven naar individualisme. De maatschappij is verworden tot een groep van individuen, een groep eilanden. Ieder probeert zijn eigen hachje te redden, zijn eigen geluk af te dwingen met weinig empathie voor de anderen. De Russen! toont de teloorgang van de samenleving waarin elke vorm van gemeenschappelijkheid ontbreekt. Het is ieder voor zich, sauve qui peut. De groep heeft geen samenhang meer omdat alleen individuele en materiële belangen worden nagestreefd. Men zou deze mensen hangvolwassenen kunnen noemen die rondhangen op een plek en overlast veroorzaken. In dit geval is de overlast van emotionele en psychische aard. Iedereen projecteert zijn frustraties op de Joden als zondebok. Maar dat is slechts een schijngevecht. De vraag naar de zin van het leven komt als een hardnekkige migraine telkens weer opzetten. Op het einde van De Russen! zijn Platonov en Ivanov dood. Platonov wordt per toeval dodelijk getroffen en Ivanov pleegt zelfmoord. Betekenisvol is de reactie van de verbitterde Borkin: ‘Als ik iets kan betekenen?’, terwijl hij tijdens de schietpartij niets gedaan heeft om het drama te vermijden. Een brutaal einde van een stuk over een samenleving waar gemeenschapszin totaal ontbreekt en mensen pure individualisten zijn geworden.’ Ivo van Hove
vormgeving en muziek Scenograaf Jan Versweyveld situeert het feest op een immens dak als een grootstedelijke woestenij, verloren tussen hemel en aarde. Van het feestgedruis is niets te merken, op de lichtflitsen door de glazen koepels na. Het dak is de plek waar de personages even op adem komen en waar ze de gesprekken voeren die niet voor andere toehoorders zijn bestemd. Het is ‘een hangplek voor volwassenen’, een no man’s land waar, naarmate de drank zijn werk doet, alle remmen worden losgegooid en basale instincten de overhand nemen. Het is een labyrint, een naargeestige locatie waar mannen op oorlogspad gaan en vrouwen hun strikken zetten, waar het onderscheid tussen jager en prooi als in een videogame steeds diffuser wordt. Naarmate de avond verstrijkt en de wereld om Ivanov en Platonov heen meer en meer oplost in die van hun eigen melancholische geest, vult video-ontwerper Tal Yarden de ruimte met bevreemdende wensdromen en groteske angstvisioenen. De muziek die Tom Holkenborg (Junkie XL) componeert is een mix van harde elektronische soundscapes en organische instrumenten die perfect de leegte en duisternis van de personages volgt. De Russen! speelt in een wereld waar niets echt tot stand komt, waar het feest een gerucht is en waar de dromen en angsten van de gasten één ogenblik lang opgloeien alvorens voorgoed te verdwijnen.
Identiteitscrisis in De Russen! Tsjechov schrijft Platonov (1878) en Ivanov (1887) in de nasleep van de woelige zestiger jaren van de 19e eeuw. Een periode waarin, na de afschaffing van de lijfeigenschap, de hoop ontstaat dat de Russische samenleving grondig zou worden hervormd. Tienduizenden studenten trekken naar het platteland om er, samen met de boeren in rurale communes, een nieuw leven op te bouwen. Maar wederzijdse achterdocht en een fundamenteel verschil in levensopvatting doet ‘het experiment’ mislukken. Een heleboel ontgoochelde intellectuelen en jonge idealisten zwerven in Tsjechovs jeugdwerken rond. Platonov en Sofia zijn de meest markante voorbeelden van deze verbitterde generatie. Platonov heeft een strijd met zijn vader uitgevochten en alle banden verbroken met de aristocratische klasse waartoe hij behoorde. Maar nu de revolutionaire communedroom is verzand, heeft hij zich teruggetrokken als dorpsonderwijzer en enfant prodige, op handen gedragen door enkele vrienden, nog steeds rad van tong en bovengemiddeld begaafd, maar in wezen gefrustreerd in zijn burgerlijke leventje als huisvader. De ‘vaders’ en Joden moeten het ontgelden. Hij is rusteloos en leeft in onvrede met zijn omgeving. Ook Sofia is van een bevlogen studente getransformeerd in een berekenende jonge vrouw die de materiële zekerheid verkiest boven haar oude politieke idealen. Wanneer ze elkaar weer ontmoeten, flakkert er een liefde op die haar houdbaarheidsdatum al lang heeft overschreden. Waar ze verliefd op worden, is het gekoesterde beeld van hoe ze ooit waren, tien jaar eerder. Ook Ivanov heeft geprobeerd op het platteland zijn leven te maken. Hij is nog steeds lid van het landelijk comité dat poogt agrarische vernieuwingen door te voeren, maar is gestrand in zijn experimenten. Ook zijn huwelijk met de Joodse Sarah is in het slop geraakt. Nu ze ziek is, slaagt hij er niet in de zorg voor haar op zich te nemen. Hij voelt zich leeg en begrijpt niet hoe zijn leven zo fout is kunnen lopen. In tegenstelling tot Platonov geeft hij niet de anderen, maar zichzelf de schuld van zijn niet gerealiseerde idealen. Beide mannen reageren heel verschillend op de diffuse onvrede die hun leven bepaalt: Ivanov is depressief en lijdt onder de verloren samenhang, Platonov attaqueert het bestaan met een rusteloze honger naar meer; meer drank, meer vrouwen, meer alternatieve levens. Het is hun verwoede poging om de melancholie te keren die de kern uitmaakt van de tekst van Tom Lanoye: een ontroerend, genadeloos en herkenbaar portret van de hedendaagse mens.
de russen!
11 | 12
amsterdam stadsschouwburg (020 624 23 11)
hedda gabler
try-outs do 16 t/m za 18 juni 18:00, première zo 19 juni 16:00, wo 22 t/m za 26 juni 18:00 wijzigingen voorbehouden | www.tga.nl
toneelgroep amsterdam Toneelgroep Amsterdam is het stadsgezelschap van Amsterdam en het grootste toneelgezelschap in Nederland. Met 350 voorstellingen en 20 producties per seizoen is TA een toonaangevend en innovatief repertoiregezelschap van internationale allure dat wordt geleid door Ivo van Hove. Kern is een ensemble van 20 acteurs. Bekende voorstellingen zijn Angels in America, Romeinse tragedies, Het temmen van de feeks, Opening Night, Kinderen van de Zon en La voix humaine. TA-2 is het platform van TA voor de ontwikkeling van (regie)talent. TA-junior verzorgt educatieprojecten en juniorvoorstellingen voor en door jongeren. TA-extra is de verzamelnaam voor alle randprogrammering zoals inleidingen en workshops. TA-alliantie werkt samen met mightysociety van Eric de Vroedt en met Female Economy van Adelheid Roosen.
ensemble barry atsma kitty courbois jacob derwig roeland fernhout fred goessens janni goslinga marieke heebink fedja van huêt marwan chico kenzari hans kesting
hugo koolschijn chris nietvelt celia nufaar frieda pittoors alwin pulinckx halina reijn gijs scholten van aschat eelco smits karina smulders leon voorberg
van henrik ibsen regie ivo van hove aug, nov, dec 11, jul 12
kreten en gefluister van ingmar bergman regie ivo van hove coproductie desingel/ingmar bergman international theatre festival 2009 aug, sep, okt, dec 11
kinderen van de zon
de russen! van tom lanoye naar tsjechov regie ivo van hove coproductie holland festival/ international theatre festival dialog-wroclaw okt, dec 11, apr 12
angels in america van tony kushner regie ivo van hove jan 12
spoken
van maxim gorki regie ivo van hove productie toneelgroep amsterdam/ntgent sep, okt 11
van henrik ibsen regie thomas ostermeier jan 12
opening night
van arthur miller regie eric de vroedt mrt 12
van john cassavetes regie ivo van hove productie toneelgroep amsterdam/ntgent sep 11 zagreb, okt 11 gent
de vrek première van molière regie ivo van hove sep t/m dec 11
na de zondeval première
tartuffe première naar molière regie dimiter gotscheff productie toneelgroep amsterdam/ntgent mrt t/m jun 12
van john cassavetes regie ivo van hove coproductie prospero project feb t/m mei, aug 12
nooit van elkaar
macbeth première
van jon fosse regie ivo van hove coproductie desingel antwerpen sep, okt 11
in ongenade première van j.m. coetzee regie luk perceval dec 11 t/m mrt 12
www.tga.nl |
[email protected] | marnixstraat 427 1017 pk amsterdam | t. (020) 795 99 00 f. (020) 795 99 01
al mijn zonen van arthur miller regie thibaud delpeut coproductie toneelgroep amsterdam/ toneelschuur producties sep 11
kat op een heet zinken dak première van tennessee williams regie jacob derwig coproductie toneelgroep amsterdam/ toneelschuur producties jun 12
ta-alliantie mightysociety8 concept/regie eric de vroedt tekst joeri vos coproductie tg 42 powered by toneelgroep amsterdam sep 11
mightysociety9 tekst/concept/regie eric de vroedt powered by toneelgroep amsterdam sep, okt 11
husbands première
van jean cocteau regie ivo van hove sep 11 dublin, okt 11 sydney, mei 12 pittsburg
la voix humaine
ta-2
van william shakespeare regie johan simons jun 12
ta-junior de vrek junior naar de vrek okt 11
tour de tartuffe naar tartuffe i.s.m. stadsschouwburg amsterdam mrt 12 subsidiënten
sponsor
de russen! nikolasja ivanov sarah, zijn vrouw
jacob derwig halina reijn
misja platonov
fedja van huêt
alexandra, zijn vrouw
janni goslinga
nikolai triletski, haar broer pavel lebedjev
barry atsma hugo koolschijn
zinaida lebedjeva, zijn vrouw
frieda pittoors
sasja lebedjeva, hun dochter
hélène devos
anna petrovna, weduwe
chris nietvelt
sergei voinitsev, haar stiefzoon
roeland fernhout
sofia, zijn vrouw
karina smulders
borkin, rentmeester van ivanov graaf sjabelski, ivanovs oom dokter lvov mafutka babakina
fred goessens gijs scholten van aschat marwan chico kenzari marieke heebink
porfiry glagoliev
leon voorberg
izaak vengerovitsj, broer van sarah
alwin pulinckx
osip
hans kesting
+
