Digitale cinema Op 3 mei organiseerden de steunpunten BAM en LOCUS in samenwerking met Filmfestival Open Doek in Turnhout een studiedag over lokale filmwerking. Het laatste thema dat die dag aan bod kwam, is digitalisering. Frank Moens (Fonk vzw, Leuven) gaf meer uitleg over de zoektocht van Fonk/Cinema ZED naar alternatieven voor de dure digitale cinema standaarden (2K - zie 'ACHTERGROND). Is FULL HD een geschikt alternatief?
ACHTERGROND Uit: DIGITALE CINEMA: veranderingen, kansen en uitdagingen voor de bioscoop- en distributiesector. Na de digitaliseringsgolf in de muziekindustrie worden nu ook filmproductie, -verdeling en -vertoning steeds meer digitaal. Voor sommige van onze meest kwetsbare filmvertoners is dit een zware financiële uitdaging, die ze op eigen houtje onmogelijk kunnen aangaan. Dit geldt ook voor vertoners die niet dagelijks film vertonen (cultuurcentra, ...). Vlaanderen staat niet alleen met dit probleem: andere Europese landen en de indie-sector in de States, zien zich met gelijkaardige problemen geconfronteerd. Verschillende landen werken aan collectieve plannen voor een gezamenlijke digitale uitrusting van hun bioscopen. Ook Vlaanderen zal snel in actie moeten treden, willen we voorkomen dat vertoners achterop geraken. De Europese cinemasector maakt een lastige maar onvermijdelijke overgang door van analoge naar digitale projectie. Een aantal jaren geleden legde een consortium van de belangrijkste Hollywood-majors een reeks technologische kwaliteitsstandaarden vast, waaraan vertoners wereldwijd moeten voldoen om hun films te mogen blijven vertonen. Apparatuur die aan deze richtlijnen, de zogenaamde DCI (Digital Cinema Initiatives)-specificaties voldoet, is duur in aankoop en men is nog onzeker over de levensduur ervan. Algemeen wordt echter aangenomen dat de levensduur van deze apparatuur niet langer dan maximaal 10 jaar zal bedragen. Dit stelt filmvertoners met een geringe financiële slagkracht voor een zwaar dilemma. Investeren in dure apparatuur en hopen dat naast Hollywoodproducties ook de zogenaamde arthouse (snel) digitaal beschikbaar zal zijn? Of afwachten, verder werken met de vertrouwde 35mm-projectoren, en zich voorbereiden op een latere omschakeling? Of nog, kiezen voor minder dure projectiesystemen met een iets lagere kwaliteit, en met het risico om geen grote filmtitels meer te krijgen? De optie om de digitale ommezwaai te negeren en te blijven werken met pellicule bestaat niet: op termijn zullen er geen films op 35mm meer uitkomen. Studio's en filmverdelers kunnen financieel voordeel doen door digitaal te gaan werken. De meerkost voor extra filmcopieën daalt, waardoor verspreiding op grotere schaal kan gebeuren. Het zijn vooral de vertoners die zwaar moeten investeren in digitale servers en projectoren, zonder dat daar voor hen een extra inkomst tegenover staat. Als antwoord op dit onevenwicht werd in de VS een model uitgewerkt waarbij studio's en distributeurs een bedrag betalen voor elke film die op digitaal formaat in de zaal uitkomt: de zogenaamde Virtual Print Fee of VPF. Studio's en distributeurs enerzijds en vertoners anderzijds trekken immers aan eenzelfde zeil: digitale content kan enkel met digitale apparatuur worden geprojecteerd. Voor het uitwerken, sluiten en administratief opvolgen van VPFdeals worden doorgaans derde partijen ingeroepen, de zogenaamde 'integrators'. Studio's en grote distributeurs blijken bij voorkeur dergelijke akkoorden af te sluiten met grotere vertoners of consortia. Zij vertonen meer van hun producties en leveren dus meer inkomsten op. De kleinere vertoners blijven vaak in de kou staan - een probleem wat ook in Europa speelt. Europa heeft zijn eigen VPF-modellen en integrators. Vele Europese landen en regio's voorzien in eigen oplossingen, geënt op hun specifieke marktstructuren: collectieve onderhandelingen, overheidssubsidies of bankgaranties, gezamenlijke fondsen, enz. In Vlaanderen bestaat dergelijke oplossing (nog) niet. Sommige van onze vertoners digitaliseren op eigen houtje. Ofwel investeren ze zelf in de DCI-apparatuur, of ze sluiten VPF-deals af met integrators als go-between. Voor een groep kleinere (commerciële, culturele en arthouse) vertoners bestaat die mogelijkheid niet, of is die te duur.
Deze groep vertoners is niet talrijk en moet het dus niet hebben van een financiële- of onderhandelingskracht. Het gaat om cinema's en zalen in cultuurcentra die over het algemeen als heel waardevol worden beschouwd, sommige omdat ze artistieke films naar de stadscentra brengen in een kleinschalige, gezellige context; andere omdat ze zorgen voor een grotere beschikbaarheid van films, niet enkel in centrum- maar ook in provinciesteden. Voor die groepen vertoners is het nu vijf voor twaalf. Individuele VPF-deals zijn voor hen zeer moeilijk haalbaar. Bovendien circuleert het gerucht dat de Hollywoodstudio's per Europese regio slechts bereid zijn tot een beperkt aantal dergelijke akkoorden, en dat dat maximum bijna is bereikt. Deze vertoners hebben bijgevolg dringend behoefte aan een plan - voor voorbeelden voor zo'n plan wordt naar omringende landen gekeken. Soms vragen mensen zich af of er überhaupt nog een toekomst bestaat voor deze kleine vertoners – en voor cinema algemeen. Pas recent zitten box office-cijfers terug in de lift, en films worden steeds meer op home cinema-systemen, in streaming of zelfs op mobiele telefoons bekeken. Maar de rol van de cinema is nog lang niet uitgespeeld: de digitalisering van filmvertoning brengt tal van nieuwe kansen met zich mee: bioscopen kunnen evolueren naar entertainmentcentra (met 3D-voorstellingen, gaming,....), naar 'arthouse-en-meer' (met opera, theater, concerten op het grote scherm), naar nieuwsoortige interactieve filmclubs (met leden die online mee beslissen over de programmering, Q&A-sessies met regisseurs, debatten), enz. Er kan makkelijker worden voorzien in ondertiteling in talen naar keuze, wat participatiebevorderend kan werken, en films kunnen sneller terechtkomen in provincie- of wijkcinema's, waardoor mensen daar er sneller toegang toe hebben. Een mooie waaier aan culturele en maatschappelijke kansen dus, die zonder sturing of ondersteuning echter weinig kans van slagen heeft - behalve de entertainmentcinema's dan. In de publicatie 'Digitale Cinema - Veranderingen, kansen en uitdagingen voor de bioscoop- en distributiesector' zet BAM, het Vlaamse steunpunt voor Beeldende, Audiovisuele en Mediakunst, de belangrijkste informatie over digitale cinema op een overzichtelijke manier op een rijtje. Daarnaast worden digitaliseringsplannen voor de cinemasector in Noorwegen, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk onder de loep genomen ze kunnen ter inspiratie dienen voor Vlaanderen, België of zelfs de Benelux. Nu is het aan sector en beleid om gezamenlijk te bekijken welke optie voor Vlaanderen de beste is, wil Vlaanderen niet enkel wat filmproductie betreft, maar ook qua context voor vertoning, bij de Europese koplopers blijven. Uw exemplaar of meer informatie via
[email protected] of 09 267 90 40. Klik hier voor de PDF van Digitale Cinema en voor een overzicht van alle BAM publicaties en studies.
HD versus 2K Frank Moens werkt voor Fonk vzw in Leuven en is programmator van Cinema Zed, Docville en het Internationaal Kortfilmfestival (allen georganiseerd door Fonk). Cinema Zed is een kleine arthouse vertoner in Leuven (1 zaal, 96 plaatsen) die zeker na het wegvallen van Studio Filmtheaters een erg mooi parcours aan het afleggen is. Bezoekersaantallen stijgen sterk. Nu de filmsector aan volop aan het digitaliseren is, staat ook Cinema Zed voor die uitdaging. Omdat een 2K-installatie te duur is (zie verder) ging Fonk vzw op zoek naar mogelijke alternatieve pistes. Fonk vzw onderzoekt op dit moment of FULL HD (zie verder) een alternatief kan zijn voor het 2K formaat dat nu als standaard geldt. Resolutieverschil, kosten en opportuniteiten van beiden worden daarbij tegen elkaar afgewogen. Presentatie door Frank Moens.
VPF, blu ray, media spelers, digitale cinema en waarom dit ook voor u van belang is. Als je de distrbutie en vertoning van 35mm film vergelijkt met hun digitale tegenhanger, lijkt het of een overschakeling van 35mm naar digitale cinema - de nostaligisch-emotionele kwaliteitsdiscussie over 35mm even terzijde – alleen maar voordelen heeft: FILMKOPIJ 35mm - Kopij verslijt iedere keer - betere beeldkwaliteit (discussie) - Kopij is erg duur in aanmaak: - intermediate copy nodig (=duur) - groot aantal kopijen nodig (=aantal zalen MAAL aantal landen waar film uitkomt) - dure laser ondertiteling - Duur transport want kopij is zwaar/groot - Dure opslag want groot volume/aantal kopijen - Niet evidente conservering van filmkopijen: delicaat, volume, ...
DIGITAAL - digitale kopij is – idealiter – niet dragergebonden (via internet/satteliet/...) en verslijt dus niet. - kwaliteitsverschil met 35mm nihil/niet meer van toepassing - Goedkoop in aanmaak want: - 1 master copy nodig - Rest is copy paste - Ondertiteling mogelijk in alle mogelijke talen - Meer mogelijk: opera, gaming, B2B, ... - Transport kan via internet/satteliet/... - Minder dure digitale opslag
= NADEEL IN DE EERSTE PLAATS VOOR DE DISTRIBUTEURS (zij zijn verantwoordelijk voor kosten en kwaliteit kopie).
= VOORDEEL BIJ PRODUCTIE & DISTIRBUTIE = SECUNDAIR VOORDEEL VOOR VERTONERS (differentiatie mogelijk – alernative content – ...)
HARDWARE (2K projector, server, ...) (zie: ‘achtergrond’ p. 1) 35mm DIGITAAL - Elke cinema/filmvertoner heeft 35mm projector - Lange levensduur 35mm projector
- Hoge investering nodig voor conforme 2K hardware(projector, server, ...) - Korte levensduur hardware (7 à 10j.) - Publiek belang? Enkel ‘noodzakelijk’ voor 3D ONOMKEERBAAR
KOSTEN (bij benadering) 35mm
DIGITAAL
- 35mm: 800€ - ondertiteling: 150€ - Opslag en bewaring: 25€ - Transport: 10€
- digitale kopij: 100€ - ondertiteling (extra per kopij): 0€ - opslag? - transport?
TOTAAL: +- 1000€ per kopij
TOTAAL: 100€ per kopij
Zoals blijkt uit bovenstaande, biedt digitale cinema vooral voordelen op vlak van productie en distributie en zit de erg zware investering in nieuwe systemen vooral bij de vertoners. Illustratie: offerte FONK vzw:
Zoals eerder werd aangehaald (voor meer uitleg, zie eerder: "achtergrond"), kan deze zware investering worden opgevangen dmv een systeem waarbij een integrator als tussenpartij optreedt (materieel en/of financieel) en door het systeem van de Virtual Print Fee.
Problemen: - Significante kostprijs - Maar 2 jaar garantie? Uitbreiding naar 10jaar = verhoging kostprijs met 17%. - Kostprijs is per zaal - Afhankelijk van met welke integrator je samenwerkt, is de apparatuur wel (bijv. bij Ymagis) of geen (bijv. bij XDC) eigendom van de vertoner. Moeilijk om dan te experimenteren met andere programmatievormen, alternative content (opera, televisieseries, filmmarathons, ...) - Systeem met integratoren die apparatuur installeren bij vertoner en per geprojecteerde film VPF ontvangen van distributeur, is in principe een eindig systeem. Als over x-aantal jaar de apparatuur aan vervanging toe is (5 à 10 jaar), is er geen zekerheid dat er nog een soortgelijk systeem bestaat. - Het heeft lang geduurd eer digitale cinema echt doorbrak. Dit lag in de eerste plaats door het feit dat dit model pas interessant wordt wanneer iedereen ongeveer op het zelfde moment overschakelt. Een aantal spelers blokkeerden dit systeem actief omdat ze geen nood zagen aan de omschakeling en ook met een VPF deal blijft een investering (20% vd kostprijs) noodzakelijk. Wat de zaak plots veranderd heeft, is het groot succes van Avatar. Opeens kregen de uitbaters wel een belangrijke reden om om te schakelen. Dit heeft voor een waterval effect gezorgd, momenteel zijn zowat alle commerciële (lees: iedereen buiten de arthouses, de filmhuizen en hier en daar een buurtcinema) spelers omgeschakeld.
IS FULL HD EEN ALTERNATIEF VOOR 2K? KOSTEN: full HD versus 2K 2K
FULL HD
- projector: 60.000€ ** - mediaserver: 15.000€ - extra’s: 15.000€
- projector: 10.000€ - Blu Ray/mediaplayer/...: +- 250€ - extra’s: ???
TOTAAL: +- 90.000€ per zaal
TOTAAL: +-11.000€ per zaal
** Op dit moment wordt het gros van de 2K-projectoren geproduceerd door 5 bedrijven (Barco, Sanyo, Christie, Sony, NEC).
Maar hoe zit het met de kwaliteitsverschillen tussen 2K (D-Cinema) en Full HD (E-Cinema)? En heb je als alternatieve vertoner wel “content” voor je Full HD-projector?
Vergelijking resolutie:
Conclusies beeldformaat: - Beeldformaat VHS (videocasette) is 480 pixels breed, 333 lijnen hoog. - DVD had ongeveer dubbel zoveel pixels/lijnen - FULL HD heeft een resolutie die 4x hoger is dan die van DVD (1920 versus 720 pixels, 1080 versus 576 beeldlijnen) - Er is enkel in de breedte een verschil tussen full HD en 2K: 2K heeft 128 pixels meer. Kwaliteit drager Even een “reality-check”, ook een professionele DCP drager bestaat uit een gewone “consumentenharde schijf”. Niet dat daar op zich iets mis mee is, maar de DCI apparatuur wordt vaak in een (soms terecht, soms onterecht) ‘aura’ van ‘verhevenheid’ boven de consumentenstandaard gezet. Wat betreft de DCP dragers is dit dus alvast niet beter of slechter dan wat de consument thuis zelf zou gebruiken. Beschikbaar materiaal. Met een Full-HD projector zal je op dit moment (nog) niet kunnen meedoen aan grote, Hollywood films die net zijn uitgekomen. Maar: Er is veel materiaal waarmee je je als zaal net zou kunnen profileren (comedyshows, documentaires zoals bij de Docville on Tour, kortfilms zoals de “Filmfestival Delicatessen”, Creative commons content zoals bvb. de geniale animatiefilm Sita Sings the Blues, … Klassieke films die heruitgegeven worden op blu ray. Ook al is dit volgens sommigen heiligschennis, toch is de kwaliteit objectief gezien vaak beter dan een zo goed als altijd erg versleten 35mm (als die nog beschikbaar is). Daarenboven zien we dat de windows (de tijd tussen de release van een film in de cinema en het uitbrengen op dvd/blu ray) steeds kleiner worden. Waar het vroeger nog een jaar duurde eer een film op dvd uitkwam, is dit nu vaak na enkele maanden. En deze periode wordt steeds korter. We denken dat deze periode nog korter zal worden en misschien zelfs meer en meer zal samenvallen (hangt natuurlijk af van de vraag of de distributeur zelf snel kan
beschikken over deze blu ray en die eventueel al eerder aan het tweede circuit kan aanbieden). Waarom heeft ondertussen nog niet iedereen FULL HD? Volgens ons weten veel mensen niet wat de goede kwaliteit is van Full HD (en dat ie de vergelijking kan aangaan met de 2K systemen) Volgens ons is er (bij een deel van de professionals) een ingebakken, niet volledig rationele afkeer van alles wat consumentenstandaard is. Vroeger was dit zeker gerechtvaardigd (vergelijk het kwaliteitsverschil tussen een dvd-projectie en een 35mm kopie). Op dit moment is dit niet meer terecht, o.i. Wat raden wij aan? Aankoop goede DLP projector (zoals van Sanyo) - Een blu ray speler - Een mediaspeler (zoals de AC Ryan Playon) Totale kostprijs: +/- 11.000 + 150 + 250 euro.
Een aantal conclusie voor CC's: Een 2K-installatie is erg duur. De vraag is of het opportuun is om te investeren in zo'n installatie als je 1à 2 x per week/maand film programmeert. Er kan nagedacht worden of de installatie van een alternatief projectiesysteem mogelijk is; een systeem dat vergelijkbaar is met wat Frank Moens bespreekt: Blu Ray/Mediaplayer in combinatie met goede DLP-projector (ipv DCP 2K projector die 6x meer kost) Dit heeft een aantal implicaties: - Als culturele vertoner zal je moeten wachten tot de film uit is op Blu Ray, wat afhankelijk is van de releasewindows (periode tussen het uitbrengen van de film in de zalen en de release van DVD/BLU RAY). Het lijkt een trend dat deze windows steeds kleiner worden. - Overleg met distributeurs is belangrijk, aangezien cultuurcentra/gemeenschapscentra meestal een niet-flexibele manier van programmeren hanteren (programmatie ligt vast voor x-aantal maanden). Men moet er uiteraard op kunnen rekenen dat de film effectief uit is op Blu Ray. Eventueel met een kopij op Blu Ray die via de geijkte kanalen kan verdeeld worden (Fivitel/Bevrijdingsfilm/…) - Filmrechten moeten uitgeklaard worden.
