Twiskemolen
nieuwsbrief, mei 2013
in deze nieuwsbrief
nr.16
--terugblik Nat. Molendag + presentatie litho --lammeren --molenaar= immaterieel cultureel erf --houtwormbestrijding molen --terugblik vrijwilligersdag 25 mei --kort en laatste nieuws
terugblik Nationale Molendag 11 en 12 mei Het Nationale Molenweekend van 11 en 12 mei is goed verlopen. Zaterdagochtend openden wij om 11.00 uur hekken en deuren. Buiten een paar diehards lieten bezoekers zich nog niet zien op de regenachtige ochtend. De middag ontpopte zich als een echte Hollandse dag met fraaie wolkenpartijen en wisselend zon. Bij een pittige zuidenwind konden alle enthousiaste bezoekers zich laten informeren met zicht op de malende molen en zijn draaiend radarwerk.
De Hollandse Molen had dit jaar interessante informatie voor de molenbezoeker uitgegeven. Volwassenen en kinderen gingen er direct mee aan de slag.
Ondanks de door ons gevoerde communicatie dat de molen alleen zaterdag ‘open erf’ hield, stonden zondag diverse enthousiastelingen voor het hek. Wij hebben toen besloten het erf weer even open te stellen. Met in totaal een kleine 100 bezoekers sloten wij zondagmiddag het molenweekend af.
Tijdens Nationale Molendag op zaterdag 11 mei presenteerde beeldend kunstenaar Ardi Brouwer uit Den Haag een litho met de titel ‘Twiske / Ring Noord’ . Met 5 kleuren drukgangen en een genummerde oplage van slechts 14 stuks mag deze litho gerust uniek genoemd worden. Na het molenweekend zijn er nog 12 beschikbaar. De prijs is 225,- euro en komt geheel ten goede aan de kunstenaar. De koper van deze litho krijgt een op steen gedrukt kunstwerk met de afmetingen 38 x 42 cm.
nieuwe situatie
Bekijk meer werk van Ardi Brouwer op: http://www.haagsekunstenaars.nl/cv/167/ en www.ardibrouwer.nl E-mail ons of Ardi als je interesse hebt in deze ‘Twiske / Ring Noord’ litho:
[email protected] [email protected]
oude situatie
lammeren Zes van de acht lammeren zijn (bij het uitkomen van deze nieuwsbrief) zo’n 2 maanden oud. Alle lammeren ontwikkelen zich goed, ze zijn energiek en zeer lenig. Hoe klein ook, het bokken zit hen in het bloed. Rechtopstaand op de achterpoten, gaat de kop naar beneden om tegen de ander aan te stoten. De lammeren kunnen in hun leerproces soms zo kaarsrecht omhoog staan dat ze achterover lijken te vallen. Komisch om te zien.
Een andere eigenschap van de lammeren waaruit (b)lijkt dat ze het erg naar hun zin hebben, is het springen in de lucht. Op de foto hieronder hebben we dit fraai op foto kunnen vastleggen. Vanuit stand (met 4 poten op de grond) kunnen ze ineens, in een fractie van een seconde omhoog springen. Als 8 lammeren met elkaar dollen, is het genieten als de een na de ander dit soort sprongen maakt.
om de acrobatische houding van het geitje nog duidelijker te laten zien hebben we de achtergrond even ‘weggegumd’ op boven- en onderstaande foto
geitlam Maartje
Stel je schapen, geiten en herten voor, duizenden jaren geleden. In het wild levend, nog niet gedomesticeerd. Prooidieren die geselecteerd zijn op het vermogen om stil te staan, zich niet te verroeren als er gevaar dreigt. In zo’n situatie ben je in het voordeel als je wel alles kunt overzien. O.a. geiten kunnen dankzij hun horizontale pupillen opzij kijken, zonder hun kop te bewegen. Hun blikveld bestrijkt bijna 360 graden. Ze kunnen zelfs zien wat er achter hen gebeurt. Bij roofdieren (zoals wolf en vos) zijn de ogen aan de voorzijde van het hoofd geplaatst. Voor deze dieren is het niet belangrijk wat achter hen gebeurt, zij moeten een juiste inschatting van de afstand voor de jacht kunnen bepalen.
waarom hebben geiten streepjes als pupillen?
boklam Melle
ambacht molenaar = immaterieel cultureel erfgoed De Hollandse Molen (Vereniging tot behoud van molens in Nederland) deelde op 7 mei het volgende mede: Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE) heeft bekend gemaakt, dat het ambacht van molenaar is opgenomen op de Nationale Inventaris van het Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Door de krachten te verenigen hebben Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, Vereniging De Hollandsche Molen, Het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde en het Gild Fryske Mounders het ambacht van molenaar voorgedragen voor de Nationale Inventaris van het Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.
door de toekenning van deze status, is het molenaarsambacht nu erkend als immaterieel cultureel erfgoed
Het ambacht van molenaar Zolang er molens in Nederland zijn, zijn er molenaars. De eerste beschrijvingen van windmolens zijn van rond 1200. Het beroep molenaar stamt dus uit die tijd. Met een kleine 10.000 molens in de tweede helft van de 19e eeuw wordt het hoogtepunt in molenbouw bereikt. Op al deze molens werkten molenaars, het waren deze mensen die toen beroepsmatig de traditie van molenaar hebben doen ontstaan waarbij de functie van de molen de vaardigheden van de molenaar bepaalde. Het verval van het Nederlandse molenbestand en het dalend aantal molenaars treedt in met de opkomst van de mechanische aandrijving. Na de oorlog lijkt het beroep volledig te verdwijnen. Gelukkig begint de molenbescherming dan tot volle ontwikkeling te komen en worden molens als monument beschermd. En wanneer vanaf 1970 jonge enthousiaste molenliefhebbers zich het vak van molenaar opnieuw eigen maken, vinden honderden molens hun oorspronkelijke functie terug. De neergang van het molenbestand komt tot staan, honderden vrijwillige en beroepsmolenaars stellen wind- en watermolens regelmatig in bedrijf en voeren klein onderhoud uit. Dankzij het werk van de molenaarsgilden en molenverenigingen werd het ambacht van molenaar weer levend erfgoed.
een korte terugblik op ons molenaarsverleden tussen 1979 en 2013 1979-1980: Na zijn stageperiode bij architectenbureau Verheus, leerde Marcel in zijn vrije tijd het korenmolenaarsvak. Ruim een jaar lang ‘zwierf’ Marcel door het land om zich de kneepjes van het vak eigen te maken bij o.a. de ambachtelijke windkorenmolenaars Frans Gunnewick in Vragender, Jan Jochems in Groesbeek, Rob Batenburg in Schiedam en Ko de Visser in Wolphaartsdijk.
1981 De vier molenaars in vaste dienst bij Stichting Molen De Vrijheid in Schiedam maalden zo’n 14.000 kg graan per week voor de Echte Bakkers in de regio. v.l.n.r. Cock den Uyl, Rob Batenburg, Frans Kroon en Marcel.
links: Marijke en Gido in de molenwinkel van Korenmolen De Roode Leeuw in Gouda. Het door onszelf opgezette windkorenmolenaarsbedrijf in de 7 verdiepingen tellende molen herbergde de woning (begane grond + 1e verdieping), een winkel en 5 zolders met alle graanbewerkingsapparatuur + het gaande werk (= tandwielen, spillen e.d.)
onder: Marcel demonstreert het scherpen van een zogenaamde blauwe steen op korenmolen De Oude Knegt in Akersloot
1991 2010
links: Marcel met twee jonge molenaars in de dop en een molenaar in opleiding op de balie van korenmolen De Adriaan in Haarlem. v.l.n.r. Marcel, Pedro Germes, Robert van ‘t Geloof en Abel van Loenen
onder: Marijke en Marcel wonen in en werken met poldermolen De Twiskemolen
2011 Tussen 1995 en 2010 heeft Marcel zich sporadisch met molens bezig gehouden, het dagelijks werk werd in dienstverband uitgevoerd bij culturele en erfgoed instellingen in Haarlem als Kreater (tegenwoordig genaamd: H’art) en museum Het Dolhuys. Marijke voerde binnen deze tijdsperiode een eigen winkel en is nu al vele jaren werkzaam bij het Nationaal Archief in Den Haag. In de nieuwsbrieven van komende winter (gelukkig nog ver weg… ) zullen we uitgebreider terugblikken op ons molenaarsverleden. Er is veel leuks te vertellen over de reusachtig grote korenmolens in Schiedam, de oogstfeesten in Gouda, het werk als voorzitter van het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde, de uitbreiding van apparatuur in korenmolen De Oude Knegt in Akersloot en aanpassingen in korenmolen De Adriaan in Haarlem om weer graan te kunnen malen.
2012
houtworm In week 29 (15-21 juli) zal de Twiskemolen gegast worden om de vorig jaar geconstateerde houtworm te bestrijden. De houtworm rukt namelijk op vanuit de vijzelwielruimte en dreigt unieke onderdelen van de 440 jaar oude molen onherstelbaar aan te tasten. Het aangetaste hout plaatselijk behandelen is niet goed uitvoerbaar doordat de houtworm zich vooral in ingewikkelde eiken wielen, spillen en balkconstructies bevindt. Hoe gaat het gespecialiseerde bedrijf Meijel te werk Grote zware dekzeilen, uiteraard in bepaalde vormen gesneden, worden om de molenromp getrokken en luchtdicht aan elkaar bevestigd. Ook de krimp met voor- en achterloop wordt met zeildoek afgesloten. Vervolgens wordt onder druk gas in de molen geperst. Binnen een etmaal zal het gas in elke kier en porie van de molen doordringen. Je kunt deze bestrijding gerust een project noemen, het vergt veel organisatie. Recreatie Noord-Holland (waar Recreatieschap Het Twiske onderdeel van uitmaakt) is druk bezig met het maken van een draaiboek en het verkrijgen van de benodigde vergunningen. Ruim rondom de molen zullen afzettingen worden geplaatst. Het Luijendijkje bijvoorbeeld wordt tijdelijk afgesloten en ook het water rondom de molen wordt tijdelijk verboden terrein.
Daags voor de operatie worden alle voedingsmiddelen uit de molen gehaald en tijdelijk opgeslagen in de molenschuur. We gaan ook een paar dagen elders overnachten, maar wel in de buurt. Het proces volgen we natuurlijk graag van dichtbij en…… geiten, kippen en duiven blijven hun verzorging nodig hebben.
terugblik vrijwilligersdag 25 mei Alsof iedereen wist dat er een jarige in de vrijwilligersgroep zou zijn, werden er meerdere cakes en taarten meegenomen. Tijdens de koffie, na de lunch en rond 16.00 uur is er van genoten. I.v.m. het broedseizoen (15 maart- 15 juli) zijn op deze vrijwilligersdag geen werkzaamheden uitgevoerd binnen de open molenbiotoop. Toch is er opnieuw veel werk verzet, maar dan op het molenerf en rond de schuilhokken. Een geitenloopbruggetje is opgeknapt, 2 extra palen zijn geslagen bij de Oostzaanse jollen, de geitenstal is uitgemest en er is veel, heeeeeel veel onkruid en overgroeiend gras van de randen van de bestrating gehaald. Het schuilhok op het Vosse-eiland is opgeknapt en er zijn vele meters heg geknipt. Dit alles geklaard dankzij: Hetty, Floor, Susan, Karin, Sandor, jarige Noor, Stan, Mirjam, Guus, Sigritt, Puck, Robert, Robin en Gido.
kort nieuws
Zo nat als het jaar 2012 de boeken is ingegaan, zo droog is 2013 begonnen. Het was zelfs zo droog dat eind april en begin mei zo’n 100 meter van de molen rietbranden ontstonden, aangewakkerd door de maar niet afnemende (koude) noorden winden. Ingrijpen door de brandweer was nodig. Een in het riet achtergebleven flesje kan als vergrootglas werken met een beginnende brand tot gevolg. Het molenriet was in deze periode natuurlijk ook kurkdroog. Gelukkig stond de wind van de molen af, anders vreesden wij met grote vreze voor de gloeiend hete roetdeeltjes in de lucht.
In het jaaroverzicht 2012 vermeldden we dat van de 9 door ons naar Het Twiske meegenomen sierduiven 7 duiven door roofvogels uit de lucht gehaald waren en 1 duif tegen een wiek was aangevlogen. De laatste duif is een soort latrelatie begonnen met een wilde duif (verblijvend rondom de opstallen van onze buren, zorgboerderij Balder). Dan weer verbleven ze in de Twiskemolen duiventil, dan weer bij de boerderij. Sinds enige tijd hebben we niets meer vernomen van het koppel en zijn daarom op zoek gegaan naar nieuwe duiven. Sinds half mei hebben we 4 zogenaamde Vitesseduiven. Van de supersnel vliegende duiven valt te verwachten dat ze redelijk ‘roofvogelbestendig’ zullen zijn. Of ze ook ‘draaiendewieken-bestendig’ zijn, zal de tijd leren. Op 27 mei mochten de jonge duiven voor het eerst los, met weinig wind, veel zon en stilstaande wieken…….
Op Youtube is een fraaie muziekclip te vinden waar de Twiskemolen een rol in speelt. Het slechts 21 seconde durende clipje, opgenomen tijdens zonsondergang, is gemaakt door Joop Korrel met muziek van Soul B. Een leuke clip die de moeite waard is om een aantal maal achter elkaar te bekijken: http://www.youtube.com/watch?v=krFuq1bFAD0
