Ter informatie voor de lezer en gebruiker van dit rapport

INFORMATIEF DOCUMENT BIJ HET BESLUIT VAN 23 MAART 2014 VAN DE VLAAMSE REGERING TOT AANWIJZING VAN DE SPECIALE BESCHERMINGSZONE ‘BE2400010 - VALLEIGEBIED TUSSEN MELSBROEK, KAMPENHOUT, KORTENBERG EN VELTEM’ EN TOT DEFINITIEVE VASTSTELLING VAN DE BIJBEHORENDE INSTANDHOUDINGSDOELSTELLINGEN EN PRIORITEITEN

Ter informatie voor de lezer en gebruiker van dit rapport

Dit rapport is het rapport, opgemaakt door het Agentschap voor Natuur en Bos, dat de onderbouwing bevat van en de basis vormde voor de eerste principiële beslissing van de Vlaamse regering over de specifieke instandhoudingsdoelstellingen. Na deze eerste principiële goedkeuring en na afwerking van alle rapporten werd een optimalisatieoefening gehouden op Vlaamse schaal (kalibratie-oefening). Naar aanleiding hiervan werden de instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen voor alle rapporten geoptimaliseerd. De instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen in hoofdstuk 8 van dit rapport zijn dus niet meer van toepassing. Ook de in voorgaande hoofdstukken opgenomen onderbouwing van de instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen is hierdoor niet meer actueel ten opzichte van de definitief goedgekeurde instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen. We wijzen er dan ook op dat dit rapport aanzien moet worden als informatief document. De definitieve goedkeuring van de instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen gebeurde op 23 maart 2014. Enkel dit besluit van de Vlaamse regering tot definitieve goedkeuring van de instandhoudingsdoelstellingen d.d. 23 maart 2014 heeft juridische kracht. De definitief goedgekeurde instandhoudingsdoelen en prioritaire inspanningen zijn raadpleegbaar op de website www.natura2000.vlaanderen.be.

EN T

RAPPORT 11

EF

D O

C

U

M

Instandhoudingsdoelstellingen voor speciale beschermingszones

AT I

BE2400010 Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem S-IHD-rapport BE2400010 – Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem - definitief rapport

M

Documentinformatie

FO

R

Statuut van het rapport

Voorliggend rapport is het definitief rapport dat is opgemaakt door het Agentschap voor Natuur en Bos en dat de basis vormt voor de beslissingen van de Vlaamse Regering over de specifieke instandhoudingsdoelstellingen. AGENTSCHAP VOOR NATUUR EN BOS

Documentnummer

02 04 01 101203

IN

Auteur

Datum

30/05/2011

Technische fiche De technische fiche bevat de Europees te beschermen habitats en soorten, waarvoor in dit rapport instandhoudingsdoelstellingen worden opgesteld. Dit zijn de habitats en soorten die besproken worden in hoofdstuk 8 van dit rapport en die vallen onder minimum één van onderstaande voorwaarden: -De habitat of soort werd aangemeld bij de voordracht van het gebied als Speciale Beschermingszone -De habitat of soort komt voor in het gebied, ongeacht of het werd aangemeld

EN T

-De habitat of soort werd door de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen aan het gebied gekoppeld

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

In uitzonderlijke gevallen kan voor een habitat of soort die aan minimum één van deze voorwaarden voldoet toch beslist worden geen instandhoudingsdoelstellingen op te maken. Deze wordt niet in de technische fiche opgenomen. In voorkomend geval wordt dit in het rapport gemotiveerd.

SBZ-H

BE2400010 Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem

Provincie

Vlaams-Brabant

Gemeenten

Herent, Kampenhout, Kortenberg, Steenokkerzeel, Zemst, Vilvoorde en Machelen

Habitattypes

3140

Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties

6230*

Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa)*

6410

Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (EuMolinion)

6430

Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones

6510

Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

7140

Overgangs- en trilveen

7210

Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae*

7220*

Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)*

7230

Alkalisch laagveen

9120

Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion)

9160

Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eikenhaagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Bijlage I

Bijlage II

Zeggekorfslak - Vertigo moulinsiana

Brandt's vleermuis/Gewone baardvleermuis - Myotis brandtii/Myotis mystacinus

FO

Soorten

Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus

R

Soorten

Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)*

M

91E0*

Bijlage III

Franjestaart - Myotis nattereri Ruige dwergvleermuis / Gewone dwergvleermuis / Kleine dwergvleermuis - Pipistrellus species

IN

Watervleermuis - Myotis daubentonii Rosse vleermuis - Nyctalus noctula Gewone grootoorvleermuis/Grijze grootoorvleermuis - Plecotus auritus/austriacus

* Europees prioritair habitattype

Essentie van rapport

EN T

Om de biodiversiteit in de toekomst de noodzakelijke kansen te geven, is op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn een netwerk van Europees beschermde gebieden aangeduid: het Natura 2000-netwerk. In Vlaanderen zijn 62 Natura 2000-gebieden aangeduid, ook speciale beschermingszones (SBZ’ s) genoemd. Deze gebieden zijn belangrijk om kansen te geven aan soorten en habitats die overal in Europa bedreigd en/of kwetsbaar of zeldzaam zijn. België heeft de verplichting om voor elk Natura 2000-gebied instandhoudingsmaatregelen te nemen om een gunstige staat van instandhouding te bereiken voor de Europees te beschermen habitats en soorten. Er is gekozen om het kader daarvoor, met name instandhoudingsdoelstellingen op te maken in overleg met de belangengroepen. Hierin worden uitspraken gedaan over de na te streven oppervlakte en kwaliteit van habitats en (leefgebieden van) populaties van soorten. Bijvoorbeeld welke oppervlakte heidehabitat en hoeveel broedparen Roerdomp worden nagestreefd binnen een bepaald Natura-2000 gebied. Op basis van de instandhoudingsdoelstellingen per SBZ moeten in de toekomst de nodige instandhoudingmaatregelen genomen worden. Het habitatrichtlijngebied “Vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem” ligt in de provincie Vlaams-Brabant. In totaal is het 1445 ha groot. De negen deelgebieden liggen verspreid over de gemeenten Steenokkerzeel, Kampenhout, Kortenberg, Herent, Zemst, Vilvoorde en Machelen.

U

M

Over welk gebied gaat het hier?

D O

C

Typisch voor deze valleigebieden van de Molenbeek en de Weesbeek is dat zij onder invloed staan van kalkrijk grondwater. De grote hoeveelheden nutriëntarme, kalkrijke kwel die in een aantal zones aan de oppervlakte komt is bepalend voor de uitzonderlijke natuurwaarden in deze gebieden. Dit zorgt immers voor het voorkomen van voor Vlaanderen zeer zeldzame moeras-, vijver- en graslandbiotopen. Op de kaart onderaan deze essentie worden de verschillende deelgebieden gesitueerd. Ongeveer 85 % van deze SBZ heeft een natuur-, groen- of bosbestemming. 70% is ook effectief bos. Landbouw is de enige andere ruimtelijke bestemming met een noemenswaardig aandeel (circa 14%). De belangrijkste beken in deze SBZ, de Bare-, de Molen- en de Weesbeek, worden beheerd door de provincie Vlaams-Brabant.

EF

Wie is actief in het gebied?

-

M

Het gebied is van belang voor 12 Europese habitattypes en 12 Europese soorten (vnl. vleermuizen). In het rapport wordt specifiek ingegaan op elk van deze habitattypes en soorten en worden doelstellingen geformuleerd. Hierbij werden de volgende algemene principes gehanteerd: Instandhoudingsdoelen worden in eerste instantie gerealiseerd door kwaliteitsverbetering. Effectieve uitbreiding en/of omvorming, waarbij Europese natuurtypen worden gerealiseerd op plaatsen die momenteel geen of nauwelijks natuurwaarden kennen, worden toegepast indien de doelen niet bereikt kunnen worden door kwaliteitsverbetering;

FO

R

Voor welke Europese natuur is dit gebied belangrijk?

AT I

Het grootste deel van het gebied is in private eigendom. Ongeveer 15% van de totale oppervlakte van het gebied wordt momenteel beheerd door de natuurvereniging Natuurpunt. Ongeveer 5% wordt actief beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos en eenzelfde aandeel bos van andere openbare eigenaars wordt door het Agentschap technisch beheerd.

Versterking van natuurwaarden vindt in eerste instantie plaats aansluitend aan bestaande kernen met natuurwaarden en op de geëigende locatie met potenties. Hierdoor wordt op de meest efficiënte manier een bepaald minimumareaal bereikt en het natuurbeheer het meest kostenefficiënt georganiseerd;

IN

-

-

Het realiseren van de doelen voor de Europees te beschermen habitats en soorten wordt zoveel als mogelijk ruimtelijk gecombineerd en gerealiseerd op locaties waarbij er het kleinste ruimtebeslag nodig is (= principe van zuinig ruimtegebruik en optimale ruimtelijke allocatie);

-

Er wordt actief gezocht naar samenwerking met alle partners voor het realiseren van de doelen.

De habitattypen en soorten binnen de ‘Vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem’ kunnen worden gegroepeerd in volgende natuurclusters: (a) bossen, (b) ruigtes en graslanden, en (c) open water en moerasvegetaties. Voor elk van deze natuurclusters wordt kort het belang geschetst. Tevens wordt ingegaan op de aandachtspunten (knelpunten) en de belangrijkste doelen. RAPPORT S-IHD BE2400010

30 mei februari 2011

Pagina 4 van 189

Bossen

Bijna 50% (670 ha) van deze SBZ bestaat uit Europese boshabitattypes. De overige habitattypes nemen slechts 5% van de SBZ in. De boshabitattypes betreffen zowel vochtige tot natte valleibossen als droge bossen1. Teveel exoten en te weinig dood hout zijn belangrijke knelpunten waar deze bossen mee te kampen hebben. Voor veel habitattypische soorten (waaronder zwarte specht en tal van vleermuizen) zijn deze bossen bovendien ook versnipperd (met allerlei randeffecten als rustverstoring en genetische isolatie tot gevolg) en zijn er onvoldoende oude en dode bomen, open plekken en mantelen zoomvegetaties aanwezig. Een verdere verschuiving naar eerder vochtige dan natte bossen door verdroging dient ook vermeden te worden. Zowel op vlak van structurele verbondenheid als op vlak van kwaliteit zijn er dus verbeteringen nodig aan de boshabitattypes.

M

EN T

Bovenop het bestaande oppervlak aan Europese boshabitattypen (670 ha) wordt in dit gebied daarom een toename met 200 ha tot doel gesteld. Voornamelijk de vochtige tot natte bostypen dienen in oppervlakte toe te nemen door omvorming van bossen gekenmerkt door een hoog aandeel niet inheemse boomsoorten. In de voorgestelde toename zit ook 60 ha effectieve bosuitbreiding vervat, vnl. in deelgebieden 4-5, waar het bosareaal van Kastanje- en Silsombos kan ontsnipperd worden. De bosuitbreidingen mogen er echter niet gebeuren ten koste van de beoogde graslandhabitattypen en ook niet ten koste van de regionaal belangrijke open biotopen (zie onder ecocluster ‘graslanden en ruigtes’).

C

Hooilanden die voldoen aan de kenmerken van een Europees habitattype2, nemen slechts een klein aandeel (5 ha) van deze SBZ. Ze komen bovendien verspreid voor in het gebied (versnipperd). Binnen deze ‘hooilanden’ zijn ook de voor de streek typische blauwgraslanden begrepen. Dit habitatrichtlijngebied is voor dit Europees habitattype ‘essentieel’ voor het behoud op Vlaams niveau.

D O

Graslanden en ruigtes

U

Een andere prioritaire doelstelling betreft het kwalitatief versterken van deze bossen, via het optimaliseren van de waterhuishouding en via het nemen van faunagerichte maatregelen.

Naast versnippering is een ander belangrijk knelpunt voor de graslandhabitattypen kwaliteitsverlies door inspoeling van vervuilende stoffen, alsook door een onaangepast beheer en problemen met de waterhuishouding (verdroging, overstroming met vuil water).

EF

De graslanden dienen dus zowel op vlak van structurele verbondenheid als op vlak van kwaliteit versterkt te worden door (1) uitbreidingen en verbindingen, (2) via het optimaliseren van de waterhuishouding en (3) via een natuurgericht beheer.

AT I

De natuurgericht beheerde hooilanden mogen geen geïsoleerde eilanden zijn te midden van grote bos- of landbouwcomplexen. Er moet een voldoende afwisselend landschap beoogd worden, dat naast boshabitattypes en naast regionaal belangrijke biotopen (zoals bv. dotter-, kamgras- en zilverschoongraslanden) en naast watergebonden habitats ook bestaat uit minstens 80 ha van dit type hooilanden.

R

M

De realisatie van dat minstens 80 ha grote hooilandnetwerk behelst op zo’n 75 ha ‘hooilandherstel’. Dit gebeurt bij voorkeur vanuit momenteel verlaten of met populieren beplante graslanden waar nog relictsoorten van de beoogde graslandhabitattypes voorkomen (15 à 25 ha). Daarnaast dienen bestaande vaak bemeste graslanden te worden omgevormd naar meer extensief beheerde graslanden (± 50 ha).

IN

FO

Ongeveer 60 ha (4 %) van deze SBZ bestaat uit Europese ‘zoomvormende’ ruigtes3. In dit aandeel zitten ook regionaal belangrijke moerasspirearuigtes, vaak verlaten of met populier beplante hooilanden, vervat. Met het oog op het bereiken van het hierboven vermelde ecologisch graslandnetwerk (80 ha), wordt een klein deel van deze ruigtes opnieuw hersteld naar hooiland2. Een wat groter deel (bijna 20 ha) zal bijdragen aan de te versterken alluviale bos-

1

Het betreft de habitattypes 91E0 (alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)), 9160 (Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eikenhaagbeukbossen van Carpinion-betuli) en 9120 (Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion) (incl. overgangen van zuurminnende eikenbossen))

2 Het betreft de habitattypes 6230, (Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa), 6510 (Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)) en 6410 (Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion)) 3

Het betreft habitattype 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones

RAPPORT S-IHD BE2400010


Pagina 5 van 189

habitattypes. Binnen dit habitatrichtlijngebied is het evenwel de bedoeling om 40 ha kwaliteitsvolle vochtige ruigtes te behouden, o.m. tvv zeggekorfslak; hiervoor is vaak ook omvorming nodig vanuit populierenbossen. Ten voordele van faunasoorten, waaronder de vleermuizen, wordt ook ingezet op het creëren van mantelen zoomvegetaties (van tenminste 5 m breed) tussen (nieuw) hooiland en bos. Al deze habitattypes zullen voornamelijk in de deelgebieden 2b en 4-5 (voor de ruigtes vooral deelgebied 5) een voldoende tot goede staat van instandhouding moeten bereiken. De kwaliteit ervan kan verbeterd worden door het toepassen van een aangepast beheer, door het verbeteren van de kwel en door het voorkomen van bemesting, van verbossing en van herbicidengebruik.

EN T

In deze SBZ zijn enkele Europese moerashabitattypes4 over kleine oppervlakten aanwezig (< 0,5 ha). Kalkhoudend open water5 is over 4,5 ha aanwezig. Ondanks de beperkte oppervlakte zijn deze habitattypen van uitzonderlijke kwaliteit en zijn er nog potenties tot ontwikkeling aanwezig. Deze SBZ is als essentieel aangeduid voor het behoud van deze moeras- en vijverhabitattypes op Vlaams niveau. Omdat de ontwikkelingskansen het grootste zijn nabij de bestaande habitattypes wordt daar, naast behoud, ook uitbreiding van deze habitattypes tot doel gesteld, met name 2 ha extra kalkhoudend open water en tot 3 ha extra Europese moerashabitattypes.

M

Open water en moerasvegetaties

D O

C

Voor de verschillende voorkomende habitats en soorten zijn doelen geformuleerd. Voor een aantal doelstellingen zijn bijkomende inspanningen noodzakelijk. De inspanningen kunnen onafhankelijk van elkaar worden uitgevoerd. Niet al deze inspanningen zijn op dezelfde termijn realiseerbaar. De realiseerbaarheid hangt onder andere af van de kostprijs van de inspanningen, de maatschappelijke context en de technische kennis. Er wordt onderstreept dat het uitvoeren van de hieronder opgesomde lijst van inspanningen/acties niet alle knelpunten in het gebied zullen oplossen en niet alle doelen zal weten te bewerkstelligen. De hieronder opgelijste acties zijn dan ook te beschouwen als de prioritaire inspanningen. Deze inspanningen zijn ruimtelijk gesitueerd op figuur 8.1. in bijlage.

EF

Welke inspanningen zijn prioritair voor het realiseren van de doelen?

U

Kwalitatieve verbeteringen zijn nodig: verruiging met riet en een te grote sliblaag (nadelig voor kranswieren) dient voorkomen te worden.

AT I

Herstel van blauwgraslanden in Torfbroek, Silsom- en Snijsselsbos Het tot doel gestelde landschapsecologische graslandnetwerk bestaat voor een deel uit blauwgraslanden6, waarvoor dit habitatrichtlijngebied essentieel is. Om het graslandnetwerk te versterken wordt effectief hooilandherstel op 15 à 25 ha tot doel gesteld (en uitbreiding vanuit bestaande graslanden op ± 50 ha). Wellicht zal ongeveer 20% hiervan evolueren naar blauwgrasland; de rest worden andere hooilandtypes.

FO

R

M

Bij dit hooilandherstel wordt bij voorkeur vertrokken van verlaten of vaak met populieren beplante graslanden, waar nog relicten van de bedoelde graslandtypes voorkomen. Andere mogelijkheid zijn plaatsen met een explicieter landbouwverleden, namelijk vanuit nog enigszins schrale graslanden. Waar deze relicten nog voorkomen, zoals in bestaande natuurreservaten in Torfbroek, Silsom- en Snijsselsbos (deelgebieden 2b, 3 en 5b), zijn de potenties voor herstel van deze zeldzame types hooiland het grootst. Het natuurgericht beheer ervan kan mogelijk uitgevoerd worden door landbouwers. Waar het beheer technisch moeilijk ligt of economisch niet rendabel is, kunnen terreinbeherende verenigingen of het Agentschap voor Natuur en Bos deze taak op zich nemen.

IN

Versterken en beschermen van de wateren moerashabitats in Torfbroek en Silsombos

In de G-IHD wordt deze SBZ als zeer belangrijk naar voor geschoven voor kalktuf en kalkmoerasvegetaties7 en als essentieel voor kalkhoudend open water en voor alkalisch laagveen

4 Het betreft de habitattypes 7140 (Overgangs- en trilveen), 7210 (Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae), 7220 (Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)) en 7230 (Alkalisch laagveen) 5

Het betreft habitattype 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties

6

Het betreft habitattype 6410 (Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (EuMolinion)) 7

Het betreft de habitattypes 7210 (Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae) en 7220 (Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion))



Pagina 6 van 189

en overgangs- en trilveen8. Deze habitattypes komen vaak beperkt, maar toch hoog kwalitatief, voor in Torfbroek. De historische versnippering van het gebied zorgt er samen met de beperkte abiotische optimale omstandigheden (kalkrijke kwel) voor dat er momenteel echter weinig speelruimte is voor uitbreiding van deze habitattypen. Daarom wordt als beperkt doel gesteld: 2 ha extra kalkhoudend open water en tot 3 ha extra Europese moerashabitattypes. Dit is mogelijk in Torfbroek en Silsombos (deelgebied 3 en 5). Deze types zullen er een periodiek natuurgericht beheer krijgen (rietmaaien, gefaseerde slibruimingen, …).

EN T

Naast deze uitbreiding wordt er ook ingezet op een kwaliteitsverbetering; zie verder bij prioritaire acties ‘bufferen van hoog kwalitatieve habitattypen’ en ‘verbetering van het oppervlaktewater’.

U

M

Bufferen van hoog kwalitatieve habitattypen in Torfbroek Verscheidene hoog kwalitatieve, maar kwetsbare habitattypen9 in Torfbroek (deelgebied 3) zijn potentieel bedreigd door verhoogde concentraties aan vervuilende stoffen (chloriden, sulfaten, ammonium en kalium) in het grondwater. Om te vermijden dat deze habitattypes hierdoor achteruitgaan of verdwijnen is nader onderzoek naar de instroming vereist en dient het aanwezige stort te worden verwijderd of afgedekt. In het licht van de IHD kunnen hier in bepaalde ‘buffer’zones eventueel ook maatregelen uit voortvloeien, zoals het beperken van mest- en bestrijdingsmiddelen (deelgebied 3). Versterken van de bossen

D O

C

Meer dan 70% van de SBZ bestaat uit bos en 50% uit Europees te beschermen boshabitattypen. Zowel de kwaliteit als de omvang van deze boskernen is momenteel vaak onvoldoende om het voortbestaan als habitattype en de overleving van de habitattypische soorten te kunnen garanderen. Gezien het grote aandeel privé-bossen (70% van de bossen) is een intensieve samenwerking nodig met verschillende partners om een voldoende verbetering van de boshabitattypes te realiseren.

R

M

AT I

EF

De landschapsecologische versterking bestaat erin 140 ha van de momenteel niethabitatwaardige bossen met veelal niet-inheemse boomsoorten om te vormen naar één van de Europese boshabitattypen en dit voornamelijk in Floordam-, Helle-, Snijssels-, Kareel- en Silsombos. Het bosareaal wordt daarnaast verder ontsnipperd via 60 ha effectieve bosuitbreiding (vnl. nabij Kastanje- en Silsombos en in bepaalde mate ook nabij Floordam- en Snijsselsbos). Voor de boshabitattypes (in alle deelgebieden) is de kwaliteitsdoelstelling verder ook minder exoten, meer oude bomen, meer dood hout, meer open plekken, meer mantel-zoomvegetaties (zie ook volgende prioriteit) en meer rustzones. De uitdaging bestaat er dus in de boseigenaars ervan te overtuigen om bij het multifunctioneel bosbeheer de ecologische functie voldoende te benadrukken. Het toepassen van de Criteria Duurzaam Bosbeheer en de doelstellingen die daarmee gepaard gaan voor de middellange termijn (20 jaar) zijn een goede opstap om de finale doelstellingen te bereiken. Aandacht voor mantelen zoombeheer

IN

FO

Een belangrijke sterkte van deze SBZ is de veelheid aan habitattypen. Een zwakte is dan weer de veelal abrupte overgang tussen de gesloten habitattypen (bos) enerzijds en open habitattypen of het omgevend landschap anderzijds. Door die plotse overgangen geleidelijker te laten verlopen langsheen een goed ontwikkelde mantelzoomvegetatie, worden de habitattypen niet alleen beter gebufferd tegen invloeden van buitenaf, maar worden ze ook aantrekkelijker voor tal van habitattypische soorten waaronder vleermuizen. Deze maatregel kan zowel door privé-eigenaars, beherende instanties als overheden uitgevoerd worden.

8 Het betreft de habitattypes 3140 (Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties), 7230 (Alkalisch laagveen) en 7140 (Overgangs- en trilveen) 9 Het betreft de habitattypes 7140 (Overgangs- en trilveen), 7210 (Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae), 7220 (Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)), 7230 (Alkalisch laagveen), 3140 (Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties), 6410 (Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion)) en 6510 (Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis))



Pagina 7 van 189

Mantel-zoomvegetaties maken deel uit van de ruigtes10. Om dit type in een goede staat in stand te houden is er 40 ha van dit type kwaliteitsvol te beheren in dit habitatrichtlijngebied. Extra aandacht voor deze maatregel zal dan ook gevraagd worden in de verschillende beheerplannen van terreinbeherende verenigingen en het ANB. Verdroging voorkomen

EN T

Verdroging vormt een bedreiging voor de kwetsbare blauwgraslanden, moerasbossen en moerasvegetaties van deze SBZ. Deze habitattypes komen vooral voor in Torfbroek, Floordam-, Silsom- en Kastanjebos (deelgebieden 1, 3-5), waar verdroging dus voorkomen dient te worden. In Silsombos en Torfbroek is dit probleem (momenteel) niet aan de orde. In Floordamen Kastanjebos dient er aandacht aan gegeven te worden. Soortgerichte maatregelen

Via enkele ‘soortbeschermingsprojecten’ wordt het leefgebied van een aantal van deze soorten verbeterd.

U

M

Voorbeeldprojecten ten voordele van o.m. vleermuizen zijn het (her)inrichten van (kerk)zolders en het aanleggen en onderhouden van kleine landschapselementen. Dergelijke ecologische infrastructuur dient goed doordacht aangelegd te worden zodat soorten het als verbindingelement of stapsteen kunnen gebruiken tussen de verschillende habitatkernen en er geen conflictsituaties ontstaan met het behoud van de Europees te beschermen habitattypen.

D O

C

Andere voorbeeldprojecten zijn het wegnemen van vismigratieknelpunten en het verbeteren van de waterkwaliteit voor bittervoorn of zorgen voor een optimaal (water)beheer ter hoogte van grote zeggenrijke vegetaties waarin zeggekorfslak voorkomt.

EF

Verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater Overstromingen met (vuil) oppervlaktewater vormen een bedreiging voor kwetsbare habitattypes. Zo bedreigt het verontreinigde oppervlaktewater van de Keibeek de zeldzame habitattypen in het Torfbroek (deelgebied 3), de slechte waterkwaliteit van de Lei- en Barebeek bedreigt moerasbossen in Floordam-, Snijssels- en Hellebos (deelgebied 1-2), de matige tot slechte waterkwaliteit van de Molen- en Weesbeek bedreigen kwetsbare vegetaties in Silsombos en de Molenbeekvallei (deelgebieden 5) en de matige waterkwaliteit van de Lipsebeek bedreigt de bossen van Kastanjebos (deelgebied 4).

AT I

De waterkwaliteit van deze beken dient prioritair verbeterd te worden. Plaatselijke en periodieke ruimingen kunnen bovendien overstromingen ter hoogte van kwetsbare vegetaties voorkomen. Wat zijn de mogelijke maatschappelijke gevolgen van de natuurdoelen?

M

Voor het bereiken van de doelstellingen zijn actieve inspanningen noodzakelijk. Daarnaast kunnen de natuurdoelen ook interacties hebben met: het landgebruik binnen en buiten het gebied;

-

de vergunningsplichtige activiteiten die kunnen plaatsvinden in of aanpalend aan het gebied.

R

-

FO

Onderstaand wordt getracht een beeld te schetsen van de mogelijke interacties. Dit overzicht is niet limitatief. Mogelijke interacties met het landgebruik binnen het gebied

IN

Habitat- en Vogelrichtlijngebieden zijn geen zuivere natuurgebieden. Vaak worden ze door de mens gebruikt om te wonen, te werken of te recreëren. Afhankelijk van het type en de intensiteit van het menselijk gebruik zijn verschillende combinaties met de ontwikkeling van natuurwaarden mogelijk. Het is logisch dat op terreinen gebruikt door harde sectoren zoals bv. woon- of industriegebied minder mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van natuurwaarden. De boseigenaar, de landbouwer en de waterbeheerder kunnen wel bepaalde inspanningen leveren ter realisatie van de instandhoudingsdoelstelligen, al dan niet in samenwerking met een natuurbeherende instantie.

10




Pagina 8 van 189

Bosbouw De bestaande bossen zijn momenteel vaak geen volwaardig habitat. Tot doel gestelde verbeteringen (zoals het terugdringen van exoten, het vergroten van het aandeel dood hout en open plekken, etc.) nodig om tot een goede staat van instandhouding te komen van de boshabitattypen, vereisen een inspanning van de boseigenaars. Een groot deel van de bossen in deze SBZ is in privé-bezit. Ook de privéboseigenaar zal gestimuleerd worden om voldoende bij te dragen aan het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen ten aanzien van boshabitattypen in dit gebied (in alle bossen die al habitat zijn en ook op 140 ha bossen die dienen omgevormd te worden tot habitat). Landbouw

EN T

De tot doel gestelde landschapsecologische en kwalitatieve verbeteringen van zowel het bosals het graslandnetwerk veronderstellen ook bos- (tot 60 ha) en hooilanduitbreiding (tot 50 ha) en beperking van mest en bestrijdingsmiddelen ter hoogte van een aantal huidige landbouwgronden. Waterbeheer

U

M

De tot doel gestelde kwaliteitsverbeteringen van een aantal Europese habitattypes of leefgebieden van Europese soorten vereisen dat de bevoegde waterbeheerder (gemeente, provincie, …) prioritair de waterkwaliteit van de Keibeek, Weesbeek, Molenbeek, Barebeek en Leibeek verbetert en dat daarnaast vismigratieknelpunten (voorbeelden van net buiten SBZ: op de Molenbeek ter hoogte van kasteel Ter Balkt en de kasteelvijver van Wilder; thv de Heersemmolen en daar in de buurt thv Lei- en Molenbeek) worden opgelost.

C

Mogelijke interacties met het landgebruik buiten het gebied

- Wat betreft waterkwaliteit:

D O

Doelstellingen die randvoorwaarden opleggen naar de waterkwaliteit en -kwantiteit hebben mogelijke interacties met het landgebruik buiten het habitatrichtlijngebied:

EF

- grondwater: de grootte van de infiltratiegebieden en de invloed van het landgebruik in deze zones op de natuurwaarden binnen habitatrichtlijngebied is vaak onvoldoende gekend. Toch kunnen activiteiten in infiltratiegebied invloed hebben op de grondwaterkwaliteit.

AT I

Verder onderzoek kan leiden tot maatregelen (verwijderen/inpakken stort) of beperkingen in het gebruik van mest en bestrijdingsmiddelen in bepaalde ‘buffer’zones, die mogelijk ook bepaalde delen buiten het habitatrichtlijngebied omvatten, ter bescherming van habitattypen7 binnen het gebied. - oppervlaktewater: de negatieve invloed van lozingen in het oppervlaktewater buiten het gebied kunnen zich via stromende wateren tot binnen het gebied uitstrekken.

R

M

- Wat betreft waterkwantiteit: naast mogelijke invloed op de waterkwaliteit, kan het landgebruik ook leiden tot wijzigingen op het vlak van waterkwantiteit (grondwaterwinningen, verkleining van infiltratieoppervlakte,…).

FO

Mogelijke interacties met vergunningsplichtige activiteiten

IN

Voor een Speciale Beschermingszone geldt voor elke vergunningsplichtige activiteit de verplichting om na te gaan of een passende beoordeling nodig is. Een passende beoordeling is nodig wanneer de activiteit betekenisvolle gevolgen kan hebben voor de staat van instandhouding van een te beschermen habitat of soort. De instandhoudingsdoelstellingen voor het gebied creëren het kader voor de vergunningaanvrager en vergunningverlener. Alleen wat in een definitief goedgekeurd S-IHD-besluit is opgenomen, is bindend. De onderliggende S-IHD-rapporten zijn informatief. De S-IHD-besluiten worden pas bindend nadat alle S-IHD-besluiten zijn goedgekeurd.



Pagina 9 van 189

EN T M U C D O EF AT I M R FO IN RAPPORT S-IHD BE2400010


Pagina 10 van 189

Inhoudstafel Technische fiche ____________________________________________________________ 2 Essentie van rapport ________________________________________________________ 44 Inhoudstafel ____________________________________________________________ 1111 1.

Inleiding ___________________________________________________________ 1414 Leeswijzer __________________________________________________________________ 1414

Algemeen kader voor de opmaak van instandhoudingsdoelstellingen __________ 1616

EN T

2.

2.1. Voor welke gebieden, soorten en habitats moeten instandhoudingsdoestellingen moeten worden opgemaakt? ___________________________________________________ 1616 Hoe komen de instandhoudingsdoelstellingen tot stand? _____________________ 1616

M

2.2.

Over welk gebied gaat dit rapport _______________________________________ 2020

4.

Overzicht van de habitats en soorten en hun relatieve belang voor Vlaanderen __ 2323

U

3.

C

5. Beschrijving van de actuele toestand van de Europees te beschermen habitats en soorten in het gebied______________________________________________________ 2525 Beschrijving van het fysische systeem ____________________________________ 2525

D O

5.1.

5.2. Samenvatting van voorkomen, actuele staat van instandhouding, trend en potenties van de habitats ______________________________________________________________ 2525 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties _______ 2626

FO

R

M

AT I

EF

4030 - Droge heide__________________________________________________________________ 2626 6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa) ______________________________________________________ 2626 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion) __ 2727 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones 2727 6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) ___________ 2727 7140 - Overgangs- en trilveen ___________________________________________________ 2828 7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae 2828 7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) _____________________________ 2929 7230 - Alkalisch laagveen ______________________________________________________ 2929 9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion) ___________________________________________________ 2929 9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli _____________________________________________________________ 3030 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) ________________________________________________________________________ 3030

IN

5.3. Samenvatting van voorkomen, actuele staat van instandhouding trend en potenties van de soorten _______________________________________________________________ 3131 Gewone/Grijze Grootoorvleermuis - Plecitus auritus/austriacus en Baard/Brandt’s vleermuis - Myotis mystacinus/brandtii _______________________________________________________________ 3232

5.4.

Regionaal belangrijke biotopen _________________________________________ 3333

5.5.

Regionaal belangrijke soorten __________________________________________ 3434

5.6. Samenvattende tabel huidig voorkomen van Europees te beschermen habitattypen en soorten per deelgebied ________________________________________________________ 3535

6.

Beschrijving van de maatschappelijke context_____________________________ 3636 6.1.

Beschrijving van de planologische context ________________________________ 3636



Pagina 11 van 189

Ruimtelijke bestemmingen ___________________________________________________________ Vlaams Ecologisch Netwerk en Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk _______________ Ruimtelijke bescherming en beleid met betrekking tot Natuurlijke Rijkdommen __________________ Ruimtelijke bescherming en beleid met betrekking tot onroerend erfgoed _______________________ Beheerplannen in het kader van het integraal waterbeheer ___________________________________

6.2.

3636 3939 4040 4040 4242

Situering van een aantal eigenaars- en gebruikerscategorieën ________________ 4242 4242 4343 4444 4646 4949 4949 5050 5151 5252 5353 5353 5353

M

EN T

Eigendomssituatie __________________________________________________________________ Bevoegde besturen en beherende verenigingen ____________________________________________ Inventarisatie van het landbouwgebruik _________________________________________________ Inventarisatie van het bosbouwgebruik __________________________________________________ Parken en kasteeldomeinen ___________________________________________________________ Jacht en faunabeheer ________________________________________________________________ Inventarisatie van waterwinningen _____________________________________________________ Inventarisatie van het recreatief gebruik _________________________________________________ Inventarisatie van de woongebieden ____________________________________________________ Inventarisatie van de industriële en gerelateerde activiteiten __________________________________ Transportinfrastructuur ______________________________________________________________ Infrastructuur nutsbedrijven ___________________________________________________________

U

Analyse van de knelpunten voor het bereiken van een goede staat van instandhouding 5555 Analyse van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen ___________________ 5555

7.1.1. 7.1.2. 7.1.3. 7.1.4. 7.1.5.

C

7.1.

Overzicht van de sterktes ____________________________________________________ Overzicht van de zwaktes ____________________________________________________ Overzicht van bedreigingen___________________________________________________ Overzicht van kansen _______________________________________________________ Identificatie van de kwesties __________________________________________________

D O

7.

5656 5656 5757 6060 6262

Overzicht van knelpunten en mogelijke oplossingen ________________________ 6363

7.3.

Samenvatting over de ernst van de knelpunten ____________________________ 6666

EF

7.2.

8.

AT I

Wijze van voorstelling knelpunten______________________________________________________ 6767 Samenvatting van de analyse van de knelpunten voor de habitats ______________________________ 6767 Samenvatting van de analyse van de knelpunten voor de soorten ______________________________ 7070

De instandhoudingsdoelstellingen en prioritaire inspanningen _______________ 7272 Inleiding ____________________________________________________________ 7272

8.2.

Doelstellingen voor habitattypes en soorten _______________________________ 7474

M

8.1.

Samenvattende tabel __________________________________________________ 9191

FO

8.4.

R

8.3. Prioritaire inspanningen met het oog op het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen _________________________________________________ 8888

Bijlage 1 – Het belang van het Europees te beschermen gebied in het licht van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen voor Vlaanderen _____________________ 9494

IN

De habitats van bijlage I ______________________________________________________ 9494 De soorten van bijlage II ______________________________________________________ 9898 De soorten van bijlage III _____________________________________________________ 9898

Bijlage 2 - Analyse van de Europees te beschermen habitats en soorten __________ 102102 Inleiding _________________________________________________________________ 102102 Toelichting over de gebruikte informatie en modellen ____________________________ 102102 De habitats van bijlage I ____________________________________________________ 107107 De soorten van bijlage II en III _______________________________________________ 152152 RAPPORT S-IHD BE2400010


Pagina 12 van 189

Bijlage 3 – De aanmeldingsgegevens ______________________________________ 165165 Habitatrichtlijngebied BE2400010: Vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem ___________________________________________________________________ 165165 De habitats van bijlage I ____________________________________________________ 165165 De soorten van bijlage II ____________________________________________________ 169169 Interpretatie van de aanmeldingsgegevens _____________________________________ 171171

Bijlage 4 – De expertgroep _______________________________________________ 176175

EN T

Bijlage 5 – Kaartenbijlage _______________________________________________ 176176 Bijlage 6 – Rapportage landbouwgevoeligheidsanalyse ________________________ 177177 Bijlage 7 – Methodiek waardering drinkwaterwinningen ______________________ 177178 Bijlage 8 – Landschapsecologie: theorie en principes _________________________ 180180

M

Bijlage 9 – Referenties __________________________________________________ 186186

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

Bijlage 10 – Afkortingen- en begrippenlijst _________________________________ 187187



Pagina 13 van 189

1. Inleiding Om de soortenrijkdom van planten en dieren en hun leefgebieden in de toekomst de noodzakelijke kansen te geven, is op grond van Europese richtlijnen, de Vogel- en Habitatrichtlijn, een samenhangend Europees netwerk van beschermde gebieden aangeduid: het Natura 2000-netwerk. In Vlaanderen zijn 62 Natura 2000-gebieden aangeduid, ook speciale beschermingszones (SBZ) genoemd. Deze gebieden zijn belangrijk om kansen te geven aan soorten en habitats van Europees belang. Voor Vlaanderen handelt het om 48 habitattypes, 55 dieren plantensoorten en 88 vogelsoorten.

U

M

EN T

Op de lidstaten van de Europese Unie rust de verplichting om de nodige maatregelen te nemen om een ‘gunstige staat van instandhouding’ te realiseren voor soorten en habitats van Europees belang. Eerst wordt de ‘gunstige staat van instandhouding’ van de voorkomende soorten en habitats vastgelegd. Dit zijn de zogenaamde instandhoudingsdoelstellingen, ook instandhoudingsdoelen of kortweg natuurdoelen genoemd. Er moet dus bepaald worden hoeveel individuen van een soort in een bepaald gebied nodig zijn, hoe groot het leefgebied daarvoor moet zijn en hoe de kwaliteit van het leefgebied moet zijn om te kunnen spreken van een leefbare populatie. En hoe groot bijvoorbeeld een heidegebied moet zijn om onderdak te kunnen geven aan alle voor dat habitat typische heidesoorten. De instandhoudingsdoelen maken duidelijk waar men naar toe wil met een bepaald gebied. Deze doelen zullen ook bepalend zijn voor de te nemen instandhoudingsmaatregelen

AT I

EF

D O

C

Het vastleggen van de instandhoudingsdoelen gebeurt in twee stappen. In beide stappen is uitgebreid overlegd met betrokken doelgroepen. Hoeveel en welke natuur we in heel Vlaanderen nodig hebben, hoeveel bos, hoeveel heide, hoeveel duinen Deze doelen voor heel Vlaanderen worden de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen genoemd. Ze geven weer wat in het totaal nodig is, in het bijzonder welk areaal, welke oppervlakte en welke kwaliteit nodig zijn om in Vlaanderen de gunstige staat van instandhouding van alle Europees te beschermen soorten en habitats te realiseren. Deze doelstellingen zijn wetenschappelijk onderbouwd en werden in detail besproken en bediscussieerd met de doelgroepen. In een volgende stap worden deze globale instandhoudingsdoelen verfijnd per SBZ of groep van SBZ-H en SBZ-V. Er wordt hierbij bekeken welk deel van de opdracht ieder gebied voor zijn rekening kan nemen: we spreken ook van de specifieke instandhoudingsdoelstellingen. Deze doelstellingen worden wetenschappelijk onderbouwd en worden ook besproken met vertegenwoordigers van de belangengroepen op Vlaams en lokaal niveau, de lokale besturen en Vlaamse administraties.

R

Leeswijzer

M

Op dit moment houdt u een rapport ter onderbouwing van de specifieke instandhoudingsdoelstellingen voor de speciale beschermingszone BE2400010 - Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem in handen. Op basis van dit rapport stelt de Vlaamse Regering de instandhoudingsdoelstellingen en prioriteiten voor dit gebied vast.

FO

In dit rapport worden op onderbouwde wijze de instandhoudingsdoelstellingen opgesteld. Eerst wordt het algemeen kader voor de opmaak van de natuurdoelen geschetst (hoofdstuk 2) en wordt het betrokken gebied gesitueerd en kort besproken (hoofdstuk 3).

IN

Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 het belang op Vlaams niveau van de hier voorkomende habitats en soorten weergegeven, op basis van de gewestelijke instandhoudingsdoelen (G-IHD). In hoofdstuk 5 wordt een beknopt overzicht gegeven van het huidige voorkomen, de trend, de potenties en de actuele staat van instandhouding van de habitats en soorten in dit gebied. Een meer uitgebreide bespreking hiervan is terug te vinden in bijlage 2. Om de instandhoudingsdoelen op te maken dient ook rekening gehouden te worden met de maatschappelijke context en de natuurlijke en antropogene factoren die een –positieve of negatieveinvloed kunnen hebben op het gebied en de voorkomende of potentieel voorkomende habitats en soorten. In hoofdstuk 6 worden de voornaamste eigenaars- en gebruikersgroepen besproken en gebeurt een sterkte-zwakte-analyse met betrekking tot het bereiken van de instandhoudingsdoelen (hoofdstuk 7).



Pagina 14 van 189

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Uiteindelijk worden, aan de hand van de informatie uit de voorgaande hoofdstukken, in hoofdstuk 8 de instandhoudingsdoelen per habitat en soort bepaald. Eveneens in hoofdstuk 8 wordt een aantal prioritaire acties voor het gebied voorgesteld die, naast andere acties, noodzakelijk zijn om de beoogde instandhoudingsdoelen te kunnen behalen.



Pagina 15 van 189

2. Algemeen kader voor de opmaak van instandhoudingsdoelstellingen De opmaak van instandhoudingsdoelstellingen wordt geregeld door het besluit van de Vlaamse Regering van 3 april 2009 betreffende de aanwijzing van speciale beschermingszones en de vaststelling van instandhoudingsdoelstellingen. Dit besluit bepaalt het algemeen kader. Het besluit geeft aan voor welke gebieden, habitats en soorten instandhoudingsdoelstellingen moeten worden opgemaakt (zie paragraaf 2.1). Het beschrijft ook op welke manier de instandhoudingsdoelstellingen moeten worden opgemaakt (zie paragraaf 2.2).

EN T

2.1. Voor welke gebieden, soorten en habitats moeten instandhoudingsdoelstellingen moeten worden opgemaakt?

U

M

Instandhoudingsdoelstellingen moeten worden opgemaakt voor alle Europees te beschermen gebieden. “Europees te beschermen gebied” is niets anders dan een verzamelnaam voor de speciale beschermingszones in hun verschillende vormen (Vogelrichtlijn11 en Habitatrichtlijn12) en stadia in de aanwijzingsprocedure (voorgestelde speciale beschermingszone, gebied van communautair belang of speciale beschermingszone). In Vlaanderen zijn er 62 Europees te beschermen gebieden of Natura 2000-gebieden. In hoofdstuk 3 wordt het in dit rapport betrokken gebied gesitueerd.

D O

C

“Europees te beschermen habitats” zijn de habitattypes vermeld in bijlage I van het Natuurdecreet13. Dit zijn de in Vlaanderen voorkomende habitats die volgens de Europese Habitatrichtlijn moeten worden beschermd, omdat ze worden bedreigd in heel Europa. In Vlaanderen komen er 48 van deze habitats voor, waarvan 8 prioritaire. Een prioritair habitat is een habitat dat sterk bedreigd is in Europa en waarvoor Europa een grote verantwoordelijkheid draagt omdat het vooral in Europa ligt.

Hoe komen de instandhoudingsdoelstellingen tot stand?

R

2.2.

M

AT I

EF

“Europees te beschermen soorten” zijn de soorten van bijlage II, III en IV van het Natuurdecreet en de geregeld voorkomende trekvogels 14. Voor de soorten van bijlage II, de vogelsoorten van bijlage IV en de geregeld voorkomende trekvogels moeten speciale beschermingszones worden aangewezen. Voor de soorten van bijlage III moeten volgens het decreet natuurbehoud ook instandhoudingsmaatregelen worden genomen en moeten volgens de Habitatrichtlijn deze soorten over het hele Vlaamse grondgebied worden beschermd. De soorten van bijlage II en III zijn voor een groot deel echter dezelfde. In Vlaanderen komen op regelmatige basis 22 soorten voor van bijlage II, 33 soorten van bijlage III, 66 vogelsoorten van bijlage IV en 22 soorten geregeld voorkomende trekvogels (zoals bedoeld in artikel 4 van de Vogelrichtlijn).

IN

FO

De instandhoudingsdoelstellingen voor een Europees te beschermen gebied (S-IHD) zijn “de verbeter- of behoudopgaven voor de Europees te beschermen habitats of populaties van Europees te beschermde soorten en hun leefgebieden, waarvoor het Europees te beschermen gebied is aangemeld of die in het Europees te beschermen gebied voorkomen.” De bestaande regelgeving15 geeft aan dat er eerst doelen op het niveau van Vlaanderen, de zogenaamde gewestelijke instandhou-

11

RICHTLIJN van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand

12

RICHTLIJN 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna 13

Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu en zijn wijzigingen

14

ofwel de soorten van bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn respectievelijk annex I van de Vogelrichtlijn, en de niet in bijlage IV van dit decreet genoemde en op het grondgebied van het Vlaamse Gewest geregeld voorkomende soorten trekvogels. Een trekvogel wordt als geregeld voorkomend beschouwd als de trekkende populatie voldoet aan de internationaal aanvaardde 1%-criterium, dit wil zeggen waarvan geregeld 1% van de WestEuropese populatie in ons land verblijft. 15

Besluit van de Vlaamse Regering van 3 april 2009 betreffende de aanwijzing van speciale beschermingszones en de vaststelling van instandhoudingsdoelstellingen



Pagina 16 van 189

dingsdoelstellingen, moeten worden geformuleerd vooraleer er doelen op het niveau van een individuele speciale beschermingszone worden opgesteld.

EN T

Die gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen zijn dus de verbeter- of behoudopgaven voor het behouden, herstellen of ontwikkelen van een gunstige staat van instandhouding op Vlaams niveau van de in het Vlaamse Gewest voorkomende Europees te beschermen habitats of soorten. Zij leggen vast wanneer een Europees te beschermen habitat, via doelen op vlak van areaal, oppervlakte en kwaliteit, en een Europees te beschermen soort, via doelen op vlak van areaal, populatie en kwaliteit van het leefgebied, in een gunstige staat van instandhouding zijn. Met andere woorden wanneer ze duurzaam zullen kunnen overleven in Vlaanderen. Het spreekt voor zich dat de instandhoudingsdoelstellingen van een speciale beschermingszone moeten bijdragen tot de realisatie daarvan. De gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen zijn door de Vlaamse Regering definitief vastgesteld op 23 juli 2010. In hoofdstuk 4 worden de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen die van belang zijn voor dit gebied voorgesteld. Ter informatie: Doelen voor areaal, oppervlakte, populaties en kwaliteit

M

Areaal = het natuurlijke verspreidingsgebied van een habitat/soort binnen Vlaanderen. Dit komt ruwweg overeen met de ruimtelijke grenzen waarbinnen de habitat of soort binnen Vlaanderen voorkomt.

D O

C

U

Oppervlakte = de som van de oppervlaktes van elke plek van een bepaald habitattype dat voorkomt. De gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen doen onder meer een uitspraak over de noodzakelijke oppervlaktedoelstellingen voor Vlaanderen en dit voor elk habitattype. In de S-IHD wordt het oppervlaktedoel per gebied bepaald. Populatie = de totale populatie van de betrokken soort, dus in principe alle individuen bij elkaar opgeteld. De gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen doen een uitspraak over populatiedoelstellingen voor Vlaanderen. In de specifieke instandhoudingsdoelstellingen wordt het populatiedoel per gebied bepaald.

M

AT I

EF

Kwaliteit = de mate waarin de ecologische kenmerken aanwezig zijn die kenmerkend zijn voor een habitat of het leefgebied van een soort. Voor bossen is er bijvoorbeeld sprake over natuurlijke verjonging, gevarieerde ouderdomsstructuur, nutriëntencycli en aanwezigheid van dood hout. Voor waterafhankelijke systemen is het ecohydrologische regime essentieel. De kwaliteit van het leefgebied van een soort wordt bijvoorbeeld bepaald door de grootte van voortplantingsgebieden, de foerageergebieden en de rustgebieden. In de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen worden algemene doelstellingen gegeven voor een aantal typische kenmerken van habitats en leefgebieden van soorten. In de specifieke instandhoudingsdoelstellingen worden kwaliteitsdoelstellingen voor habitats en leefgebieden van soorten op gebiedsniveau omschreven.

FO

R

De instandhoudingsdoelstellingen voor een Europees te beschermen gebied worden opgemaakt op basis van een onderbouwend rapport dat de volgende componenten bevat:

IN

1. Een analyse van het gebied in kwestie op vlak van de Europees te beschermen habitats en soorten. 2. De beoordeling van de actuele staat van instandhouding alsook, voor zover dat mogelijk is, de trends sinds de aanmelding, van de Europees te beschermen habitats en soorten, rekening houdend met de ecologische vereisten van die habitats en soorten. 3. Een inschatting van de potenties voor duurzame instandhouding van de relevante Europees te beschermen habitats en soorten in het gebied in kwestie. 4. Een beoordeling van het belang van het gebied voor elke relevante Europees te beschermen habitat en soort, in het licht van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen, en hieruit volgend een beoordeling van het belang van elke habitat en soort binnen het Europees te beschermen gebied in kwestie. 5. Het formuleren, op basis van punt 1 tot en met 4, van instandhoudingsdoelstellingen per relevante Europees te beschermen habitat en soort in het gebied, met het oog op het formuleren van instandhoudingsdoelstellingen voor het Europees te beschermen gebied, zoals vermeld onder punt 9. 6. Een opgave van maatregelen die kunnen bijdragen aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen, vermeld in punt 5.



Pagina 17 van 189

7. Een beschrijving, in hoofdlijnen, van de planologische status van het gebied en een socioeconomische actorenanalyse van de voornaamste eigenaars- en gebruikerscategorieën in of in de nabijheid van het gebied. 8. Een beschrijving van de bedreigingen en kansen met betrekking tot het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen, vermeld in punt 5. 9. Het formuleren van een voorstel van instandhoudingsdoelstellingen voor het Europees te beschermen gebied, op basis van de doelstellingen, vermeld in punt 5, waarbij de prioriteiten werden geïntegreerd, rekening houdend met punt 4 en 8, en na punt 6 en 7 in overweging te hebben genomen.

M

EN T

Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft de opdracht gekregen voor de opmaak van de onderbouwende rapporten. Ze wordt hierbij wetenschappelijk ondersteund door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Om het gehele proces van start tot finish te begeleiden heeft de minister ook een overleggroep in het leven geroepen. Deze Vlaamse overleggroep bestaat uit vertegenwoordigers van organisaties die belangen behartigen die rechtstreeks beïnvloed worden door of invloed hebben op de uitvoering van de instandhoudingsdoelstellingen. In de praktijk zijn dit vertegenwoordigers van de landbouworganisaties, natuurverenigingen, gebruikers van het buitengebied en de economische sector.

U

De minister stelt een voorontwerp van instandhoudingsdoelstellingen en prioriteiten vast voor een Europees te beschermen gebied, op basis van:

C

1° dit rapport;

D O

2° een door het Agentschap voor Natuur en Bos opgemaakt verslag van de consultatie van de betrokken doelgroepen in het betrokken gebied; 3° het overleg met de overleggroep over de in de twee vorige punten vermelde documenten.

AT I

EF

De minister legt dit voorontwerp voor aan de Vlaamse Regering, die hierover een principiële beslissing neemt en hieromtrent advies vraagt aan de Milieu- en Natuurraad Vlaanderen (Minaraad), de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV). Na dit advies stelt de Vlaamse Regering de instandhoudingsdoelstellingen en prioriteiten voor het desbetreffende gebied definitief vast. Ter info: statuut van dit rapport

R

M

De rapporten voor de onderbouwing van de instandhoudingsdoelstellingen zijn opgemaakt door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Het ANB wordt wetenschappelijk ondersteund door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). In overleg met de Vlaamse Overleggroep is een consultatieproces ontworpen voor elk rapport.

FO

In een eerste stap wordt een ontwerprapport wetenschappelijk getoetst door een Wetenschappelijke Begeleidingscommissie (WBC). Tevens wordt het ontwerprapport getoetst op zijn duidelijkheid en leesbaarheid door de Vlaamse Overleggroep (OG) en de betrokken Vlaamse administraties verzameld in de Projectgroep (PG). Op basis van de verzamelde reacties wordt door het ANB het ontwerprapport bijgesteld.

IN

In een tweede stap wordt het ontwerprapport voor advies voorgelegd aan de betrokken belangengroepen in het betrokken gebied: het bovenlokaal overleg (BOLOV). Ook wordt advies gevraagd aan lokale besturen (gemeente en provincie) en administraties (de belangrijkste betrokken administraties zetelen in de projectgroep). Door het ANB wordt een voorstel voor reactie (ontwerp van reactienota) uitgewerkt. Deze wordt besproken met de Vlaamse Overleggroep en de Projectgroep. Op basis van dit overleg werkt het ANB de ontwerpreactienota en het ontwerprapport bij. Het definitief rapport vormt de basis voor de beslissingen van de Vlaamse Regering over de specifieke instandhoudingdoelstellingen. .



Pagina 18 van 189

Naar VLAREG voor principiële goedkeuring

Focus leesbaarheid

Conclusie

Rapportt

M

Ontwerprapport

Informeren BOLOV en PG+

U

Draftrapport

Focus prioriteiten

EN T

Focus wetenschap

Voorbereiding

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

Figuur: Schets van het overlegproces



Pagina 19 van 189

3. Over welk gebied gaat dit rapport Het habitatrichtlijngebied BE2400010 is gelegen op het grondgebied van Steenokkerzeel, Kampenhout, Kortenberg en Herent. Het is in zijn totaliteit 1445 ha groot en kan pragmatisch onderverdeeld worden in 9 deelgebieden.

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Het omvat delen van de valleien van de Barebeek, de Weesbeek en de Molenbeek.

FO

Figuur 3-1. Situering van het gebied BE2400010 ten opzichte van het Vlaamse Natura2000-netwerk.

IN

De deelgebieden en de in dit rapport gebruikte toponiemen binnen die deelgebieden zijn aangeduid op kaart 3-2.

RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 20 van 189

EN T M U C D O EF AT I

Figuur 3-2. Habitatrichtlijngebied BE2400010 met aanduiding van de deelgebieden en toponiemen

M

Tabel 3-1 Overzicht van de deelgebieden gebruikt in het rapport

Deelgebiednaam

Oppervlakte

R

Deelgebiedcode

Floordambos

119 ha

BE2400010-2a

Hellebos

125 ha

BE2400010-2b

Snijsselsbos, Vossekot, Driebunders

215 ha

BE2400010-3

Torfbroek, Ter Bronnen

BE2400010-4

Kastanjebos

BE2400010-5a

Kareelbos

BE2400010-5b

Silsombos, Molen- en Weesbeekvallei (incl. Wilder)

BE2400010-5c

Plantsoenbos, Rotte Gaten

IN

FO

BE2400010-1


52 ha 164 ha 97 ha

30 mei 2011

470 ha 83 ha

Pagina 21 van 189

BE2400010-5d

Warande, De Merode

120 ha 1445 ha

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Totale oppervlakte


30 mei 2011

Pagina 22 van 189

4. Overzicht van de habitats en soorten en hun relatieve belang voor Vlaanderen Op 8 mei 2009 hebben het Agentschap voor Natuur en Bos en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek een onderbouwend rapport aan de minister bevoegd voor het natuurbehoud overgemaakt. Op basis van dit rapport heeft de Vlaamse Regering de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen definitief goedgekeurd op 23 juli 2010. In dat rapport wordt het belang van een speciale beschermingszone voor het bereiken van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen gesitueerd.

EN T

Ter info: Het relatieve belang van de Speciale beschermingszones voor het realiseren van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen Het rapport ter onderbouwing van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen geeft een indicatie over het relatieve belang van de verschillende speciale beschermingszones voor het realiseren van de globale Vlaamse instandhoudingsdoelstellingen. Volgend onderscheid wordt gemaakt:

U

M

In de “essentiële” en “zeer belangrijke” gebieden zijn, afhankelijk van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen, prioritaire acties aangewezen voor het halen of behouden van de Vlaamse doelen.

C

De “belangrijke” gebieden hebben een kleine oppervlakte- of populatieaandeel van Europees te beschermen habitats en/of soorten.

D O

In de onderbouwende rapportage worden ook “kennislacunes” aangegeven die verder onderzocht moeten worden tijdens de opmaak van de specifieke instandhoudingsdoelstellingen. Voor deze gebieden was het, tijdens de opmaak van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen, onduidelijk of ze een bijdrage kunnenleveren aan de Vlaamse doelstellingen.

AT I

EF

In de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van de habitats en soorten waarvoor dit gebied belangrijk is volgens de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen. Voor de betrokken habitats en soorten wordt het belang van het gebied voor het duurzaam voortbestaan van habitat of soort (essentieel, zeer belangrijk of belangrijk) weergegeven. Daarnaast wordt een samenvatting van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen weergegeven. In Bijlage I zijn per habitat en soort de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen in het geheel weergegeven.

6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion) 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones 6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis,


30 mei 2011

Kwaliteit leefgebied

6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa)

Populatie

IN

3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties

Areaal

Relatief belang van deze SBZ-H

FO

R

Habitats

M

Tabel 4-1. Samengevatte weergave van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen van toepassing in dit gebied (‘=’ behoud van de huidige situatie of ‘↑’ verbetering) en het belang van het gebied voor de realisatie ervan (‘’ essentieel, ‘’ zeer belangrijk of ‘’ belangrijk).

↑

↑

↑

↑

↑

=

↑

↑

↑

=

↑

↑

=

↑

↑

Pagina 23 van 189

Sanguisorba officinalis) 7140 - Overgangs- en trilveen

↑

↑

↑

7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae

↑

↑

=

7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)

=

↑

↑

↑

↑

↑

7230 - Alkalisch laagveen

9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion)

↑

↑

=

↑

↑

↑

↑

=

D O

C

91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)

=

M

U

9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli

EN T

Areaal

Populatie

Kwaliteit leefgebied

=

=

=(↑)


=

↑

=

Nauwe korfslak - Vertigo angustior

Kennis lacune Kennis lacune

↑

↑

↑

Brandt's vleermuis/Gewone baardvleermuis - Myotis brandtii/Myotis mystacinus

=

=(↑)

↑

Franjestaart - Myotis nattereri

=

=(↑)

↑

Gewone grootoorvleermuis/Grijze grootoorvleermuis Plecotus auritus/austriacus

=

=(↑)

↑

Ruige dwergvleermuis / Gewone dwergvleermuis / Kleine dwergvleermuis - Pipistrellus species

=

=(↑)

↑

Watervleermuis - Myotis daubentonii

=

=(↑)

↑

Rosse vleermuis - Nyctalus noctula

=

=(↑)

↑

EF

Relatief belang van deze SBZ-H

Soort

M

AT I


IN

FO

R

Groenknolorchis - Liparis loeselii


30 mei 2011

Pagina 24 van 189

5. Beschrijving van de actuele toestand van de Europees te beschermen habitats en soorten in het gebied

EN T

In dit rapport wordt de specifieke instandhoudingsdoelstellingen voor de Europees te beschermen soorten en habitats in hoofdstuk 8 onderbouwd. Dit gebeurt op basis van ecologische, aangevuld met socio-economische analyses. In dit hoofdstuk wordt de ecologische analyse over de actuele toestand van de Europees te beschermen habitats en soorten besproken. In paragraaf 5.1 wordt eerst het functioneren van het fysische systeem van het gebied besproken. Welke bodemtypes komen voor? Zijn er belangrijke grondwaterstromen? Wat is de invloed van het reliëf? Enzoverder. Het fysische systeem vormt immers de basis voor de ontwikkeling van natuurwaarden. In paragrafen 5.2 en 5.3 wordt een samenvatting gegeven van de ecologische analyse van het actueel voorkomen van de Europees te beschermen habitats en soorten voor dit gebied. De ecologische analyse zelf vind je in Bijlage 2. Op basis van deze analyse, en rekening houdend met de socioeconomische context (zie hoofdstuk 6) worden in hoofdstuk 7 knelpunten geïdentificeerd en in hoofdstuk 8 doelen en prioriteiten bepaald.

M

Ter info: Toelichting van belangrijke termen gebruikt in dit hoofdstuk

Het actuele voorkomen is een beschrijving van waar een soort of habitat voorkomt en hoeveel.

C

U

De actuele staat van instandhouding: dit is een beschrijving van de huidige oppervlakte en kwaliteit van het Europees te beschermen habitat of van het leefgebied van een Europees te beschermen soort in dit gebied en de omschrijving van de achterliggende redenen.

D O

De trend geeft de evolutie doorheen de tijd weer van de kwaliteit of kwantiteit van een habitat of soort.

5.1.

EF

De potenties geven aan hoeveel en eventueel waar er mogelijkheden zijn voor de uitbreiding of het herstel van een habitat of van een populatie van een soort.

Beschrijving van het fysische systeem

AT I

Het SBZ-gebied ligt centraal in de provincie Vlaams-Brabant op het grondgebied van de gemeenten Kortenberg, Steenokkerzeel, Herent, Kampenhout, Zemst, Vilvoorde en Machelen.

FO

R

M

De ondergrond bestaat uit kalkrijk zand (formatie van Brussel) waarop leem en zandleem afgezet is. In de valleien werd de bodem nog bedekt met alluviaal materiaal. Deze afzettingen zijn maximaal enkele meters dik. De kalkrijke formatie van Brussel vormt de watervoerende laag waardoor het grondwater uitgesproken mineraalrijk (i.c. kalk- en bicarbonaatrijk) is. De grote hoeveelheden nutriëntarme, kalkrijke kwel die in een aantal zones aan de oppervlakte komt is bepalend voor de uitzonderlijke natuurwaarden in deze gebieden. De grondwaterstroombanen verlopen vrijwel zuidnoord. Door de hoge hydraulische conductiviteit van de zanden van de formatie van Brussel, zijn de stroomtijden vrij kort (van enkele tot een paar tientallen jaren). Dat betekent dat eventuele effecten van gebeurtenissen/vervuiling in het infiltratiegebied op vrij korte termijn voelbaar zullen zijn in het “stroomafwaarts” gelegen kwelgebied.

IN

De bodems in het gebied bestaan in hoofdzaak uit vochtige tot natte leem of zandleem. Ter hoogte van de diestiaanheuvel ‘de Achterenberg’ komen ook droge zandgronden voor.

5.2. Samenvatting van voorkomen, actuele staat van instandhouding, trend en potenties van de habitats In deze paragraaf wordt een samenvatting gegeven van de actuele situatie van de Europees te beschermen habitats binnen het gebied. Voor elk Europees te beschermen habitat uit hoofdstuk 4 worden het voorkomen, de analyse van de actuele staat van instandhouding, de trends ten opzichte van de aanmelding en de potenties voor uitbreiding samenvattend beschreven. Voor de volledige analyse wordt verwezen naar bijlage II - Analyse van de Europees te beschermen habitats en soorten.


30 mei 2011

Pagina 25 van 189

3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties Er zijn fragmenten aanwezig in Floordam- en Silsombos/Molenbeekvallei en in Torfbroek (deelgebieden 1, 5b en 3). In de eerste twee deelgebieden komt een typische soort voor maar niet in een dominant verband (velden). In het Torfbroek komen verschillende soorten kranswieren voor (ruw, stekelharig en brokkelig kransblad) waarbij ze velden vormen (deelgebied 3) (bijna 5 ha).

• Actuele staat van instandhouding

Dit habitattype is tamelijk goed aanwezig in Torfbroek, met voldoende sleutelsoorten en weinig verstoring. Het habitattype bevindt zich in een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding.

• Trend

Kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding.

• Potenties

Er zijn potenties in de deelgebieden 1, 3 en 5 bv. via periodieke, gefaseerde ruimingen (beperking sliblaag) en via (her)aanleg van vijvers. Mogelijk zijn er ook nog in andere deelgebieden plaatsen met kalkrijke kwel en dus potenties.

U

M

EN T

• Het actuele voorkomen

C

4030 - Droge heide

D O

Hoewel oorspronkelijk aangemeld, komt dit habittattype, uitgezonderd enkele struikheideplantjes in 9120-bos in deelgebied 5d, niet voor in deze SBZ. Verder in het rapport wordt voor dit type dan ook geen doel geformuleerd.

Zowel de droge als de vochtige variant komen voor in deelgebied 5d (Eikenhof). Het betreft een oppervlakte van ongeveer 0,5 ha. Soorten die er nu nog voorkomen zijn o.m. blauwe knoop, pilzegge, tormentil, mannetjesereprijs, veelbloemige veldbies, bevertjes, bleke, blauwe en pilzegge, gevlekte orchis, fraai hertshooi en borstel- en eekhoorngras, alsook enkele wasplaten. In de deelgebieden 2 en 4 (Kastanje-, Helleen Snijsselsbos) is dit type momenteel slechts beperkt tot enkele lijnvormige relicten. De actuele oppervlakte van het habitattype in het gebied is zeer beperkt (0,5 ha). Relatief veel sleutelsoorten houden stand, ondanks een niet aangepast maaibeheer. De bedekking van de sleutelsoorten is evenwel eerder laag. Het type bevindt zich in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

M

AT I


EF


FO

R


IN

• Trend

• Potenties


Kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding. Dit type is vooral in het Kastanjebos en het Hellebos achteruitgegaan. In het Hellebos is dit te wijten aan onaangepast beheer. Naast deelgebieden 4 en 5d (Kastanjebos en de Warande-Eikenhof) zijn er ook in deelgebied 2b (Snijsselsbos) potenties voor droge en vochtige heischrale graslanden.

30 mei 2011

Pagina 26 van 189

6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (EuMolinion) Blauwgraslanden zijn aanwezig in Torfbroek (1 ha) en Kastanjebos (0,5 ha) (deelgebieden 3 en 4). In Floordam- en Snijsselsbos, meer bepaald in de Dodebeekvallei (deelgebieden 1 en 2b), is dit type momenteel beperkt tot enkele relicten.


Ondanks de beperkte oppervlakte scoort dit type toch nog relatief goed wegens de hoge kwaliteit ervan in het Torfbroek (met hier volgens G-IHD 40% van de totale oppervlakte echt blauwgrasland in Vlaanderen). Het beperkt aanwezige habitatype bevindt zich toch in een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding. In het Kastanjebos en in de Dodebeekvallei komen fragmenten voor.

• Trend

Bij de aanmelding was de oppervlakte blauwgrasland ook al beperkt.

• Potenties

Op basis van de natuurlijke trofiegraad zijn er potenties in meer dan de helft van de SBZ. Een belangrijke voorwaarde voor herstel en uitbreiding van de momenteel beperkt aanwezige blauwgraslanden is evenwel de aanwezigheid van kalkrijke, voedselarme kwel. De grootste potenties zijn aanwezig in Kastanje- en Silsombos (deelgebieden 4 en 5b) en in Torfbroek en de Dodebeekvallei (deelgebieden 3 en 2b).

D O

C

U

M

EN T


6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones

AT I

Dit type komt soms in nogal verruigde toestand voor, waardoor de sleutelsoorten soms een mindere bedekking hebben. Toch haalt het gemiddeld een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding. Veel van deze ruigtes werden echter ingeplant met populieren en kunnen hierdoor op termijn verdwijnen.

M


Het zwaartepunt van de voedselrijke ruigten (55 ha) ligt in Silsombos en omgeving (deelgebied 5b). Deelgebieden als Torfbroek en de Rotte Gaten (deelgebieden 3-5c) herbergen slechts fragmenten. Verruigde hooilanden (geen habitattype) vormen echter een belangrijk aandeel, zodat de precieze oppervlakte-inschatting moeilijk is.

EF


R

• Trend

In alle deelgebieden zijn er potenties aanwezig; Silsombos en omgeving omvatten het grootste huidige en potentiële aandeel.

IN

FO

• Potenties

Dit type werd niet aangemeld in de jaren ’90. Waarschijnlijk is de situatie weinig gewijzigd sinds de periode van aanmelding.

6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) • Het actuele voorkomen



Dit type komt voor in Silsombos en omgeving (3 ha) (deelgebied 5b) en met beperkte oppervlakte ook in Torfbroek, Kastanje- en Floordambos en de Rotte Gaten (deelgebieden 1, 3, 4 en 5c). Dit beperkt aanwezige type komt soms nogal verruigd voor, waardoor de sleutelsoorten soms een mindere bedekking hebben. Het bevindt zich daarom in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

30 mei 2011

Pagina 27 van 189

Kwam ook al beperkt voor bij de aanmelding. De Molenbeekvallei (‘prairies de Beisem’) was echter bekend voor zijn vegetaties met o.a. groene nachtorchis. Dit habitattype is in de loop der jaren dan ook sterk achteruitgegaan in oppervlakte en kwaliteit. Dit zowel in de Molenbeekvallei incl. Silsombos (deelgebied 5) als in de deelgebieden Snijssels- en Kastanjebos (deelgebieden 2 en 4).

• Potenties

Alle deelgebieden hebben potenties voor dit habitattype, maar vooral de deelgebieden 2a-b, 4, 5a-c. Silsombos en omgeving (5b) omvatten het grootste huidige en potentiële aandeel.

EN T

• Trend

7140 - Overgangs- en trilveen

Dit type komt op beperkte oppervlakte (< 0,5 ha) voor in Torfbroek (deelgebied 3).


In het Torfbroek is een trilveen hersteld vanuit een verboste toestand (wilgenstruweel en elzenbroek). Het habitat bevindt er zich in een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding. Het terugdringen van riet blijft echter een belangrijk aandachtspunt. In de jaren ‘60 kwam er ter hoogte van de huidige private visvijvers in deelgebied 3 ook nog groenknolorchis voor, een typische soort van de kalkrijke variant van dit habitattype.

• Trend

Dit type werd niet aangemeld in de jaren ’90, waardoor geen oppervlaktevergelijking mogelijk is. Er is sprake van een lichte uitbreiding door omvorming en van kwaliteitsverbetering. Deze SBZ is volgens de G-IHD essentieel voor dit type wegens het nagenoeg volledig voorkomen van het subtype basenrijk trilveen met ronde zegge.

• Potenties

Buiten het Torfbroek (deelgebied 3) zijn er mogelijk beperkte potenties voor dit habitattype in de deelgebieden de Rotte Gaten en de Molenbeekvallei (deelgebieden 5b-c). Een belangrijke voorwaarde is de afwezigheid van fosfaten in het grondwater en een permanente kweldruk die schommelingen van het oppervlaktewater tempert.

M

AT I

EF

D O

C

U

M



Dit type komt met zeer beperkte oppervlakte (< 0,1 ha) voor in het Torfbroek (deelgebied 3).


In het Torfbroek komt het type voor als oevervegetatie. Hoewel de effectieve oppervlakte klein is, bevindt het habitattype er zich reeds in een goede actuele staat van instandhouding.

• Trend

Dit type kwam bij de aanmelding alleen voor in Ter Bronnen. Sindsdien is de oppervlakte lichtjes toegenomen en komt het habitattype ook voor in het Torfbroek zelf (allebei deelgebied 3).

• Potenties

Rond de vijvers in Torfbroek (deelgebied 3) zijn er meerdere potenties voor dit habitattype.

IN

FO

R



30 mei 2011

Pagina 28 van 189

7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) Dit type komt fragmentair voor in Torfbroek (deelgebied 3) over een oppervlakte van 5 (à 10) m2 met typische soorten als echt vetmos en gewoon en geveerd diknerfmos.


Van dit beperkt aanwezige type komen in Torfbroek wel 2 à 3 (voldoende) sleutelsoorten voor, maar in een mindere bedekking. Ook de totale oppervlakte met effectieve kalkafzettingen is beperkt. Het type bevindt zich in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

• Trend

Wellicht is de situatie sinds de aanmelding weinig gewijzigd.

• Potenties

Dit fragmentair voorkomende type is ook nog in andere deelgebieden dan Torfbroek mogelijk.

M

EN T


7230 - Alkalisch laagveen

Dit type komt op beperkte oppervlakte (< 0,5 ha) voor in Torfbroek (deelgebied 3). In Floordambos (deelgebied 1) komt ook nog schubzegge voor.


In het Torfbroek is alkalisch laagveen hersteld vanuit een verruigde (riet) en verboste situatie. Door een gericht beheer is de kwaliteit sterk verbeterd; riet is er nog aanwezig, maar heeft door het maaien al een lagere hoogte gekregen en er komt ondertussen meer padderus voor dan riet; het is geëvolueerd naar een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding.

• Trend

Door gericht natuurbeheer zijn sinds de aanmelding zowel de oppervlakte als de kwaliteit toegenomen.

AT I

EF

D O

C

U


Buiten het Torfbroek (deelgebied 3) zijn er ook kleine potenties voor dit habitattype in Silsombos (deelgebied 5b) ter hoogte van kwelzones met moeraskalk, vaak op plaatsen waar nu padderus voorkomt en wellicht ook als open plekken in Floordambos.

R

M

• Potenties

FO


IN


Er komt verspreid over alle deelgebieden (behalve in Torfbroekdeelgebied 3) zo’n 166 ha van dit type voor en dan vooral in Floordam- en Snijsselsbos en in de Warande (deelgebieden 1, 2 en 5).


De sleutelsoorten van dit type hebben vaak een niet zo grote bedekking. Ook het aandeel dood hout is veelal ontoereikend en niet inheemse boomsoorten zijn vaak prominent aanwezig, waardoor dit type zich bevindt in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

• Trend

De situatie van dit type is vergelijkbaar met de aanmeldingsgegevens.


30 mei 2011

Pagina 29 van 189

• Potenties

Goede potenties zijn aanwezig in de deelgebieden 2b (Snijsselsbos) en 5d (Warande); in beide deelgebieden komt dit type nu ook al vaak voor, zij het in mindere kwaliteit. Matige potenties zijn er ook nog in Kastanje- en Kareelbos en ter hoogte van donken in de Molenbeekvallei (deelgebieden 5a-c, Wilder en Silsombos). In deelgebieden 1 en 2a zijn op kleine schaal eveneens goede potenties aanwezig.

EN T

9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eikenhaagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli Er komt verspreid over alle deelgebieden zo’n 275 ha van dit habitattype voor en dan vooral in Snijssels-, Helle–, Kareel-, Silsom- en Kastanjebos (deelgebieden 2, 4 en 5).


In deze SBZ komen relatief veel sleutelsoorten van dit habitattype voor (soms meer dan 14) met een vaak hoge bedekking. Door de afwezigheid van voldoende dood hout bevindt dit type zich echter in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

• Trend

De situatie van dit type is grotendeels vergelijkbaar met de aanmeldingsgegevens. Bij de opmaak van dit rapport werd de habitatkaart plaatselijk wel aangepast, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitattypen nu als 9160 beschouwd worden.

• Potenties

Er zijn in de meeste deelgebieden goede potenties voor dit habitattype.

EF

D O

C

U

M


AT I

91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) Eutrofe en mesotrofe broekbossen komen voor in het Torfbroek (deelgebied 3), Kareel- en Silsombos (deelgebied 5a-b) en in de Rotte Gaten (vnl. mesotrofe, deelgebied 5c) en beslaan resp. 25 en 20 ha. Vogelkers-essenbossen komen in zo goed als alle deelgebieden voor en beslaan een oppervlakte van 184 ha, waarvan het merendeel in Silsombos en omgeving (deelgebied 5b), alsook in Floordambos (deelgebied 1).

FO

R

M


Deze bostypes doen het vrij goed, al is plaatselijk het aandeel dood hout te klein waardoor de bossen zich soms in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding bevinden (vnl. de vogelkers-essenbossen; eutrofe en mesotrofe broekbossen hebben een goede staat van instandhouding).

• Trend

De situatie van dit type is grotendeels vergelijkbaar met de aanmeldingsgegevens. Bij de opmaak van dit rapport werd de habitatkaart plaatselijk wel aangepast, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitattypen nu als 9160 beschouwd worden.

• Potenties

Er zijn in nagenoeg alle deelgebieden potenties voor de verschillende subtypes van alluviale bossen, uitgezonderd in Kareelbos en ook minder in Kastanjebos (deelgebieden 4 en 5a).

IN



30 mei 2011

Pagina 30 van 189

5.3. Samenvatting van voorkomen, actuele staat van instandhouding trend en potenties van de soorten In deze paragraaf wordt een samenvatting gegeven van de actuele situatie van de Europees te beschermen soorten binnen het gebied. Voor elke Europees te beschermen soort uit hoofdstuk 4 wordt het voorkomen, de analyse van de actuele staat van instandhouding, de trends ten opzichte van de aanmelding en de potenties voor uitbreiding samenvattend beschreven. Voor de volledige analyse wordt verwezen naar bijlage II - Analyse van de Europees te beschermen habitats en soorten. Zegge- en nauwe korfslak - Vertigo moulinsiana en V. angustior

M

EN T

Het voorkomen van deze soorten is niet goed onderzocht (kennislacune). Er werd wel reeds een leeg huisje van de nauwe korfslak gevonden in deze SBZ (in deelgebied 3 - Torfbroek). En recente waarnemingen van zeggekorfslak werden gedaan in de Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek (Ilf Jacobs). Deze SBZ is gelegen tussen de Dijle- en Laanvallei enerzijds en de Vlaamse Ardennen anderzijds, waar zeggekorfslak ook voorkomt. Via overstromingen kan deze soort zich verplaatsen. De actuele staat van instandhouding en de trend van zeggekorfslak zijn onbekend.

U

Zeggekorfslak - Vertigo moulinsiana Het actuele voorkomen

Er zijn enkele recente waarnemingen van zeggekorfslak in de Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek (deelgebieden 5b en 3). Er werden in deze SBZ-H echter nog geen gerichte inventarisaties uitgevoerd. Aangezien er gelijkaardige biotopen ook elders in het SBZ voorkomen, is het zeer waarschijnlijk dat de soort ook elders voorkomt.

•

Actuele staat van instandhouding

Onbekend

•

Trend

Onbekend.

•

Potenties

In het SBZ treft men nog heel wat geschikte biotopen voor zeggekorfslak aan. Potenties zijn er daar waar grote zeggenvegetaties en/of broekbossen aanwezig zijn. Mogelijk is de soort er ook reeds aanwezig, bv. in de Rotte Gaten (deelgebied 5c).

M

AT I

EF

D O

C

•

R

Groenknolorchis – Liparis loeselii

FO

Hoewel de soort nog tot in de jaren 1960 aanwezig was in deze SBZ (Torfbroek), komt de soort er momenteel wellicht niet meer voor. De habitattypes 7140 (trilveen) en 7230 (alkalisch laagveen) waarin de soort normaal voorkomt, zijn momenteel wel nog aanwezig in deelgebied 3 (Torfbroek). Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus De aanwezigheid van de soort werd enkel vastgesteld in twee afvissingspunten in de Molenbeek en Weesbeek. Het is onduidelijk of de soort ook nog in andere delen van de Molen- of Weesbeek, of in andere waterlichamen in de SBZ aanwezig is (kennislacune).


Lokaal is bittervoorn in vrij grote aantallen aanwezig. De habitat heeft echter te lijden onder structurele ingrepen (rechttrekkingen, ruimingen, vismigratieknelpunten, …) en verontreiniging van de Molen- en Weesbeek. Dit leidt mogelijk tot een verminderde reproductie. Omwille van de tolerantie van bittervoorn ten aanzien van bovengenoemde plaatselijk minder goede milieudrukken, wordt de actuele staat van instandhouding toch als goed tot uitstekend beoordeeld.

IN



30 mei 2011

Pagina 31 van 189

• Trend

Deze soort werd niet aangemeld voor deze SBZ. Er zijn onvoldoende meetgegevens beschikbaar om een trend te bepalen.

• Potenties

Kwaliteitsverbetering van de habitat van de soort is mogelijk door het verbeteren van de waterkwaliteit en de structuureigenschappen van de waterlichamen. Hierdoor kan de populatie bittervoorn zich verder uitbreiden.

Gewone/Grijze Grootoorvleermuis - Plecitus auritus/austriacus en Baard/Brandt’s vleermuis - Myotis mystacinus/brandtii De onvolledige verspreidingsgegevens van vleermuizen bevatten enkele winterwaarnemingen van deze soorten in de deelgebieden 5b (nabij Wilder) en 5d.


Wegens de weinig beschikbare gegevens leiden de criteria van de LSVI-tabellen tot een onbekende actuele staat van instandhouding voor deze vleermuissoorten.

• Trend

Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om een trend te bepalen.

• Potenties

Een verbetering van hun habitat (zomer- en winterverblijfplaatsen, jachtgebieden en verbindingen daartussen) is mogelijk en kan potenties voor meer weerbare vleermuispopulaties creëren in verschillende deelgebieden waaronder zeker Kastanjebos en eventueel Kareelbos (Torfbroek niet omwille van geïsoleerde ligging).

D O

C

U

M

EN T


• Trend

De aanwezige populatie bevindt zich wellicht in een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding. De soort is in een groot deel van het gebied aanwezig.

M


Gewone dwergvleermuizen zijn vrij algemeen en werden met zekerheid waargenomen in de deelgebieden 1-4.

AT I


EF

Gewone dwergvleermuis - Pipistrellus pipistrellus


Een verbetering van hun habitat (zomer- en winterverblijfplaatsen, jachtgebieden en verbindingen daartussen) is mogelijk en kan potenties voor meer weerbare vleermuispopulaties creëren in verschillende deelgebieden.

IN

FO

R

• Potenties

Watervleermuis - Myotis daubentonii, Ruige dwergvleermuis- Pipistrellus nathusii en Rosse vleermuis - Nyctalus noctula en Franjestaart - Myotis nattereri • Het actuele voorkomen

De onvolledige verspreidingsgegevens van vleermuizen bevatten enkele winterwaarnemingen van deze soorten in de deelgebieden 5b (franjestaart nabij Wilder) en 5d (watervleermuis nabij Warande). Rosse en ruige dwergvleermuis werden waargenomen in Floordambos (deelgebied 1).


Wegens de weinig beschikbare gegevens leiden de criteria van de LSVI-tabellen tot een onbekende actuele staat van instandhouding voor deze vleermuissoorten.


30 mei 2011

Pagina 32 van 189

• Trend


• Potenties

Een verbetering van hun habitat (zomer- en winterverblijfplaatsen, jachtgebieden en verbindingen daartussen) is mogelijk en kan potenties voor meer weerbare vleermuispopulaties creëren in verschillende deelgebieden waaronder zeker Kastanjebos en eventueel Kareelbos (Torfbroek niet omwille van geïsoleerde ligging).

Regionaal belangrijke biotopen

EN T

5.4.

Regionaal belangrijk biotopen zijn vegetaties of habitats die weliswaar niet Europees te beschermen zijn, maar die van belang zijn voor het Vlaamse natuurbehoud. Deze vegetaties worden beschermd door de Vlaamse natuurbehoudwetgeving in brede zin.

U

M

Ze worden in dit rapport besproken omdat ze deel kunnen uitmaken van het leefgebied van Europees beschermde soorten of de Europese habitattypen kunnen helpen versterken. Voor deze habitats zullen verderop op zich geen doelen worden geformuleerd, maar het is van belang voor het Vlaamse natuurbeleid om te weten waar deze liggen en er bij het formuleren van doelen rekening mee te kunnen houden.

D O

C

Een aantal van deze regionaal belangrijke biotopen is belangrijk tot cruciaal voor de lokale goede staat van instandhouding van een aantal Europees te beschermen soorten.

EF

In onderstaande tabel wordt de actuele oppervlakte van de regionaal belangrijke biotopen weergegeven, wordt aangegeven voor welke Europees te beschermen soorten dit biotoop deel uitmaakt van het leefgebied en hoe de potentiële oppervlakte ervoor is in het gebied.

AT I

Tabel 5-4. Samenvattende tabel met het voorkomen van de regionaal belangrijke biotopen (rbb’s), de Europees te beschermen soorten waarvoor dit biotoop leefgebied is of de Europese habitattypes die erdoor versterkt kunnen worden, alsook de potenties ervoor. Actuele opp. (ha)

M

Deelgebied 3 (Torfbroek): 0,8 ha

Leefgebied voor:

vele Vlaamse rode lijst-soorten

Deelgebied 4 (Kastanjebos): 0,2 ha Deelgebied 5 (vnl. Silsombos): 6 ha

IN

FO

R

dottergrasland (Rbb hc )

kleine zegges (Rbb ms )

grote zeggeriet- en moerasspirea-vegetaties (Rbb mc/ mr/hf )

Deelgebied 5 (Rotte Gaten): 0,1 ha

Deelgebied 2b (Snijsselsbos): 0,5 ha Deelgebied 3 (Torfbroek): 2,5 ha Deelgebied 4 (Kastanjebos): 0,3 ha


30 mei 2011

vele Vlaamse rode lijst-soorten

blauwborst, rietgors, zeggekorfslak (kennislacune)

Potenties

goede potenties in de meeste deelgebieden in de vallei; versterking van de variatie in de natte hooilanden, waaronder 6410 goede potenties in de meeste deelgebieden in de vallei; versterking van de variatie in de natte hooilanden waaronder 6410 goede potenties in veel deelgebieden in de vallei; versterking van de variatie in de natte

Pagina 33 van 189

Deelgebied 5 (vnl. Silsombos): 30 ha

ruigtes waaronder 6430

Deelgebied 4 (Kastanjebos): 0,4 ha

Regionaal belangrijke soorten

M

5.5.

vele Vlaamse rode lijst-soorten, ook vleermuizen

Deelgebied 5 (verspreid): 0,7 ha

EN T

sleedoornstruweel (Rbb sp )

goede potenties in veel deelgebieden in de vallei; versterking van de variatie in de 6510graslanden of van de overgang tss. bos- en graslandhabitats

D O

C

U

Regionaal belangrijke soorten zijn soorten die op Vlaams niveau belangrijk zijn voor het natuurbehoud. Vaak betreft het soorten die zeer zeldzaam zijn in Vlaanderen en op een Vlaamse Rode lijst staan. Ze worden in dit rapport besproken omdat deze habitattypische soorten -soms mits enige bijkomende maatregelen- in deze SBZ effectief kunnen voorkomen in één van de aanwezige Europese habitattypen. In de onderstaande tabel wordt het huidig voorkomen van deze soorten in deze SBZ weergegeven, de potenties besproken en eventuele extra eisen opgesomd die de soorten aan hun habitattypen stellen. De sleutelsoorten van de LSVI-tabellen werden hier niet nog eens apart vermeld.

EF

Tabel 5-5. Samenvattende tabel met het voorkomen van regionaal belangrijke soorten die bijkomende eisen stellen aan de aanwezige Europees te beschermen habitattypen die onderdeel uitmaken van hun habitat.

Actueel voorkomen

AT I

zonnige ligging, belang van een goed ontwikkelde oevervegetatie

3260, 4010 + langzaamstromende kwelbeken

langzaam stromende kwelbeken met weinig oevervegetatie en open/lage omliggende vegetatie

Aanwezig in Torfbroek (deelgebied 3)

3150

oevervegetatie met lisdodde of riet, verlandingsvegetatie

10-tal km-hokken rond deelgebied 4 en 5b (Kastanje- en Silsombos)

6510

ongemaaide delen

paar km-hokken in deelgebied 4 en 5b (Kastanje- en Silsombos)

thermofiele boszomen (9120, 9160, 91E0), rbbsp

gefaseerd mantelzoombeheer

Aanwezig in Torfbroek (deelgebied 3)

FO

IN

Vroege glazenmaker en bruine korenbout

Greppelsprinkhaan

Sleedoorn- en iepenpage

Bijkomende eis aan habitat

3150

R

Beekoeverlibel

Grote populatie rond alle vijvers (ook 3140) van Torfbroek (deelgebied 3), wellicht ook aanwezig in Silsombos (deelgebied 5b)

M

Variabele waterjuffer

Heeft als habitat:


30 mei 2011

Pagina 34 van 189

5.6. Samenvattende tabel huidig voorkomen van Europees te beschermen habitattypen en soorten per deelgebied Tabel 5-6. Samenvattende tabel met het aantal hokken (UTM 1x1 km) waarin een Europees te beschermen soort aanwezig is, en de oppervlakte (ha) van de Europees te beschermen habitattypen in elk van de deelgebieden van de SBZ. Deelgebied Soort (aantal UTM 1x1 hokken)

1

2a

2b

3

4

5a

1


5b

5d

1

Baard/Brandtvleermuis - Myotis mystacinus/brandtii Rosse vleermuis - Nyctalus noctula

1

1

3

Watervleermuis - Myotis daubentonii 6

5


2a

?

?

?

9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion) 9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior ; Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae

20

10

25

10

60

55

41

10

3

M

1 5a

5b

5c

5d

1

0,5

0,1

2

55

2

0,05

0,2

3,5

0,3

0,00 04 0,5

?

7

11

25

3

65

0,03

60

35

39

6

10

11

8

17

100

30

10

IN

30 mei 2011

1

0,08

7230 – Alkalisch laagveen

R

4

1

0,2

7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae 7220 - Kalktufbronnen

FO

3

1

1

0,00 4,7 0,1 1 Ondanks aanmelding, komt dit habitattype niet voor in deze SBZ. ? 0,3

D O

AT I

EF

6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems; droog + vochtig 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion) 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van montane en alpiene zones 6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) 7140 - Overgangs- en trilveen

2b

1

C

1

3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties 4030 – Droge heide

2

U

Gewone/Grijze Grootoorvleermuis - Plecitus auritus/austriacus

Habitattype (ha)

4

M

Ruige/gewone dwergvleermuis - Pipistrellus nathusii /pipistrellus


5c

1

EN T


Pagina 35 van 189

6. Beschrijving van de maatschappelijke context De Habitatrichtlijngebieden en Vogelrichtlijngebieden hebben niet enkel een ecologische betekenis. Een gebied wordt ook, actief en passief, gebruikt door verschillende gebruikers. De opmaak en realisatie van instandhoudingsdoelstellingen situeert zich lokaal dan ook binnen een bepaalde planologische, beleidsmatige en socio-economische context. De actuele natuurwaarden zijn tot zekere hoogte een gevolg van die actuele en historische socio-economische activiteiten. Daarnaast heeft deze context ook invloed op de perspectieven voor de natuur en de verschillende betrokken actoren (sectoren, beheerders en gebruikers) aanwezig in een bepaald gebied. Het is dan ook evident dat deze context mee in overweging wordt genomen bij het bepalen van de instandhoudingsdoelstellingen en de prioriteiten voor een bepaald gebied.

D O

C

U

M

EN T

Dit hoofdstuk beschrijft allereerst de planologische situatie (paragraaf 6.1). Daarnaast gebeurt een eerste situering van een aantal eigenaars- en gebruikerscategorieën die in het gebied actief zijn (paragraaf 6.2). De socio-economische context wordt mee in overweging genomen bij de uitwerking van de sterktezwakteanalyse (hoofdstuk 77) en van de doelstellingen (zie hoofdstuk 8). De verzamelde informatie zal bovendien gebruikt worden voor het opstellen van actieprogramma’s in het kader van de realisatie van de natuurdoelen. Op dat moment wordt de gehele socioeconomische context verder verfijnd en aangevuld met meer gedetailleerde gegevens over de eigenaars en gebruikers. Dit hoofdstuk heeft dus niet de ambitie om een gedetailleerde en volledige beschrijving van de socio-economische toestand in het gebied te beschrijven. Het moet op basis van deze analyse wel mogelijk zijn om in overleg met betrokken doelgroepen, administraties en lokale besturen kansen en bedreigingen voor het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen te identificeren. De beschrijving in dit hoofdstuk kan bovendien waar nodig gedetailleerd worden op basis van dit overleg. Noot bij de interpretatie van de cijfergegevens

EF

Een groot deel van de analyses in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op GIS-gegevens. De praktijk leert dat niet alle gegevens geografisch even accuraat zijn. Bij de verschillende berekeningen en manipulaties kunnen bovendien kleine fouten optreden. Een concreet gevolg is dat de opgenomen cijfers enkel relatief geïnterpreteerd mogen worden. Voor de opmaak van percentages is als algemeen principe gebruik gemaakt van de afbakening van het Habitatrichtlijngebied. De totale oppervlakte van het Habitatrichtlijngebied is 1445 ha.

Beschrijving van de planologische context

R

6.1.

M

AT I

De gegevens zijn steeds de weergave van de situatie op het moment van inventarisatie of de studie en dus niet noodzakelijk van de actuele situatie op het terrein. Daarom is steeds de bronvermelding van de gebruikte gegevens opgenomen. Eigen aan GIS is ook dat verschillende informatielagen niet steeds digitaal op elkaar afgestemd zijn. Bij berekeningen kunnen hierdoor snippers ontstaan, die het gevolg zijn van ‘fouten’ bij de digitalisering. Deze slivers worden benoemd in de rapportage.

IN

FO

In de context van de opmaak van de instandhoudingdoelstellingen zijn een hele reeks van planologische statuten mogelijk, die al dan niet onder de zuivere noemer “ruimtelijke ordening” (met name plannen van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplannen) vallen. In het kader van de opmaak van de instandhoudingdoelstellingen beperken we ons tot de ruimtelijke bestemmingen, de oppervlaktedelfstoffenplannen, ruimtelijke beschermingsstatuten vanuit het beleid op vlak van onroerend erfgoed en de planning in het kader van het integraal waterbeleid.

Ruimtelijke bestemmingen De ruimtelijke bestemming van een gebied is vastgelegd in het Gewestplan en verschillende Ruimtelijke Uitvoeringsplannen. De verschillende bestemmingen kunnen geclusterd worden tot een aantal hoofdcategorieën. In Tabel 6-1Tabel 6-1 wordt een overzicht gegeven van de voorkomende bestemmingen binnen de verschillende deelgebieden. Tevens wordt het relatieve aandeel per hoofdcategorie aangegeven. In bijlage 5 wordt de bestemmingsverdeling binnen het gebied gesitueerd op kaart. Ongeveer 85% van het hele gebied heeft momenteel een groene bestemming, onder andere 50% ‘natuur’ (natuurgebieden, natuurreservaat, natuurgebied met wetenschappelijke waarde) en 31%


30 mei 2011

Pagina 36 van 189

bosgebied, de categorie ‘overig groen’ komt beperkt voor (bijna 4%). Verder komt er een aanzienlijk aandeel landbouwgebied voor (14%). Er is een beperkte overlap met woon-, recreatie-, en andere gebieden. Er komt geen industriegebied voor binnen het voorliggende gebied. Tabel 6-1. Overzicht van de ruimtelijke bestemmingen en hun percentuele aandeel in de totale oppervlakte van het gebied.16 Ruimtelijke bestemmingscategorie17

Nr deelgebied

Wonen

Recreatie

1

<0,5

1

2

<0,5

3

3

1

45

4

<0,5

141

5

4

<0,5

523

37

6

1

713

53

0,4

0,1

49,3

3,7

10

Landbouw

101

7

286

48

Industrie

6

<0,5 11

12

64

142

<0,5

451

207

31,2

14,3

0

14

0,0

1,0

EF

D O

C

In de periode 2004-2008 werkte de Vlaamse overheid in overleg met gemeenten, provincies en belangengroepen in 13 buitengebiedregio's een ruimtelijke visie uit voor landbouw, natuur en bos. Deze visie geeft op hoofdlijnen aan welke gebieden behouden blijven voor landbouw en waar er ruimte kan zijn voor natuurontwikkeling of bosuitbreiding. De visie vormt de basis voor de opmaak van concrete gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen die de bestemmingen op perceelsniveau vastleggen. De prioriteiten en fasering voor de opmaak van deze ruimtelijke uitvoeringsplannen worden aangegeven in operationele uitvoeringsprogramma's.

AT I

In het operationeel uitvoeringsprogramma is aangegeven welke gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen de Vlaamse overheid de komende jaren zal opmaken voor de afbakening van de resterende landbouw-, natuur- en bosgebieden. De acties uit het uitvoeringsprogramma bij het eindvoorstel van gewenste ruimtelijke structuur worden onderverdeeld in drie categorieën: Gebieden waarvoor onmiddellijk gestart kan worden met de voorbereiding van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP).

2.

Gebieden waarvoor verder overleg en/of onderzoek nodig is

3.

Gebieden waarvoor de opmaak van een gewestelijke RUP op korte termijn niet mogelijk is.

R

M

1.

IN

FO

Voorliggend gebied overlapt met de buitengebiedregio Zenne-Dijle-Pajottenland. Op 24 april 2009 nam de Vlaamse Regering kennis van deze visie en keurde ze de beleidsmatige herbevestiging van de bestaande gewestplannen voor ca. 44.900 ha agrarisch gebied en een operationeel uitvoeringsprogramma goed. Binnen het gebied liggen geen herbevestigde agrarische gebieden. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de verschillende acties die opgenomen zijn in het operationeel uitvoeringsprogramma. Tevens wordt aangegeven voor welke deelgebieden deze acties van toepassing zijn.

16

Gebruikte datalagen voor berekening zijn:

Gewestplan, vector, toestand 01/01/2002 (Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, AGIV-product). Gewestelijke Ruimtelijke Uitvoeringsplannen, vector, toestand 03/06/2009 (Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed). 17 De ruimtelijke bestemmingscategorieën zijn gebaseerd op een clustering van de categorieën opgenomen in het Gewestplan aangevuld met de geldende G-RUP’s in de verschillende Habitatrichtlijngebieden.


30 mei 2011

Andere

2

U

Aandeel (% totale oppervlakte SBZ)

Bos

EN T

Totale oppervlakte (ha)

Overig groen

M

Oppervlakte per deelgebied (ha)

Natuur en reservaat

Pagina 37 van 189

Tabel 6-2. Overzicht van de verschillende acties opgenomen in het operationeel uitvoeringsprogramma met betrekking tot het voorliggend gebied.18 Naam

Uitvoeringsacties op korte termijn op te starten

Vallei van WeesbeekMolenbeek, Kastanjebos-KareelbosSilsombos

Deelgebieden

Opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor: -

het versterken van de natuur- en bosstructuur in de vallei van de Molenbeek-Weesbeek (richtcijfer bosuitbreiding ca. 10 ha) (als onderdeel van het als ‘strategisch project in uitvoering van het RSV’ erkende project voor de vallei van de Weesbeek en in afstemming met het in voorbereiding zijnde gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor de open ruimte van de gemeente Herent);

-

het hernemen van de agrarische bestemming voor de aangrenzende landbouwgebieden.

3, 4, 5

Floordambos

1

M

Opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor:

het versterken van de natuur- en bosstructuur in de omgeving van het Floordambos (richtcijfer bosuitbreiding ca. 18 ha).

-


C

U

-

D O

Op te starten specifiek onderzoek voorafgaand aan uitvoeringsactie

Omschrijving

EN T

Prioriteit

EF

Verder onderzoek en overleg nodig i.f.v. het gedetailleerd in kaart brengen van het landbouwgebruik en de landbouwbedrijfszetels, concrete mogelijkheden voor uitbreiden van natuur- of bosgebieden en mogelijkheden voor waterberging. Opmaken gevoeligheidsanalyse voor bestaande landbouwbedrijven in het gebied.

Opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor:

2

IN

FO

R

M

AT I

Vallei van de Barebeek, HellebosVossekot-SnijselsbosBulsom

Gebieden waarvoor geen acties op korte termijn opgestart worden

18

-

het versterken van de natuur- en bosstructuur in de omgeving van Hellebos-Driebunders-Bulsom (richtcijfer bosuitbreiding ca. 45 ha);

-


Verder onderzoek en overleg nodig i.f.v. het gedetailleerd in kaart brengen van het landbouwgebruik en de landbouwbedrijfszetels, concrete mogelijkheden voor uitbreiden van natuur- of bosgebieden en mogelijkheden voor waterberging. Opmaken gevoeligheidsanalyse voor bestaande landbouwbedrijven in het gebied.

/

Operationeel uitvoeringsprogarmma regio Zenne-Dijle- Patjottenland, 24 april 2009


30 mei 2011

Pagina 38 van 189

Vlaams Ecologisch Netwerk en Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk Het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON) vormen twee belangrijke gebiedsgerichte instrumenten van het Vlaams natuur- en bosbeleid. Deze instrumenten worden gedeeld met het ruimtelijke ordeningsbeleid. De totale oppervlakte VEN en Natuurverwevingsgebied bedroeg op 1 januari 2009 87.073 ha, respectievelijk 1.529 ha.

EN T

Het VEN vormt met haar grote aaneengesloten gebieden de ruggengraat van de toekomstige natuurlijke structuur (netwerken) in Vlaanderen. Het bestaat uit de Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). Voor de instandhouding, ondersteuning en versterking van de natuurkernen wordt voorzien in de afbakening van Natuurverwevingsgebieden (NVWG). Zij vormen als het ware een beschermende jas voor de natuurkernen. Voor de verbinding van de verschillende natuurkernen worden Natuurverbindingsgebieden (NVBG) afgebakend. Samen vormen deze gebieden het IVON: het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk. In deze gebieden worden bijkomende kansen gegeven aan planten en dieren. Andere functies zoals landbouw, recreatie, bosbouw, wonen, … mogen hierdoor niet in het gedrang komen.

U

M

In Tabel 6-3Tabel 6-3 wordt een overzicht gegeven van de voorkomende categorieën van het VEN en het NVWG binnen de verschillende deelgebieden. Tevens wordt het relatieve aandeel per categorie aangegeven. Er komt geen NVWG voor binnen het gebied. Een groot deel van het gebied (74%) is wel aangeduid als VEN. Het betreft uitsluitend GEN.

C

In bijlage 5 wordt het VEN en IVON in en rond het gebied geïllustreerd op kaart.

D O

Tabel 6-3. Overzicht van de categorieën van het VEN en NVWG en hun percentuele aandeel in de totale oppervlakte.19

Categorie

Vlaams Ecologisch Netwerk

EF

Nr deelgebied

Grote eenheid natuur (GEN)

1

110

AT I


285

3

51

4

138

M

2

5

R


FO


Grote eenheid natuur in ontwikkeling (GENO)

487 1072 74

IN

Natuurverbindingsgebieden worden aangeduid door de provincies binnen de provinciale ruimtelijke structuurplannen20.

-

Gebied rond kanaal Leuven-Dijle

-

Natte verbinding via Lipsebeek van Kastanjebos- Hambos-Moesbroek

19


Gebieden van VEN en IVON, vector, toestand 10/07/2009 (Agentschap voor Natuur en Bos). 20

Adriaens T., Peymen J. & Decleer K. (2007). Digitaal gegevensbestand Natuurverbindingsgebieden en ecologische infrastructuur van bovenlokaal belang in Vlaanderen. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.


30 mei 2011

Pagina 39 van 189

-

Natuurverbinding boscomplexen Barebeek-Weesbeek- Molenbeek-Weisetterbeek (Roosbroeken-Vossekot, Steentjesbos-Weisetterbos, Weisetterbos-Vijverbossen, Hellebos-Floordambos)

-

Onderlinge natte verbinding via valleien van de Barebeek en Weesbeek

-

Onderlinge natuurverbinding tussen versnipperde bossen (Hogenbos en Moorselbos met Kinderenbos en Voerhoek-Weeberg (verbinding naar Voer) en met bossen van de vallei van de Molenbeek en het park van Tervuren

Ruimtelijke bescherming en beleid met betrekking tot Natuurlijke Rijkdommen

EN T

De plannen van aanleg (gewestplan, bijzonder plan van aanleg, …) die voornamelijk in de jaren zeventig tot stand zijn gekomen, voorzien in ontginningsgebieden en uitbreidingsgebieden van ontginningsgebieden. De plannen van aanleg hebben bindende kracht.

EF

D O

C

U

M

Het beleid inzake het beheer van de oppervlaktedelfstoffen werd ondertussen in het Oppervlaktedelfstoffendecreet van 2003 vastgelegd en heeft als basisdoelstelling om, ten behoeve van de huidige en toekomstige generaties, op een duurzame wijze te voorzien in de behoefte aan oppervlaktedelfstoffen. Het Oppervlaktedelfstoffendecreet voorziet in een oppervlaktedelfstoffenplanning. Die oppervlaktedelfstoffenplanning is nodig voor het verzekeren van een duurzaam voorraadbeheer van oppervlaktedelfstoffen zoals zand, leem, klei en grind. De oppervlaktedelfstoffenplanning omvat het opmaken van een set van bijzondere oppervlaktedelfstoffenplannen, één per samenhangend oppervlaktedelfstoffengebied, waar in hoofdzaak één welbepaalde oppervlaktedelfstof besproken wordt. Die plannen bevatten ontwikkelingsperspectieven voor een termijn van minimaal 25 jaar en acties voor de volgende vijf jaar. Zij worden vijfjaarlijks geëvalueerd en vormen de basis voor de ruimtelijke beleidsvisie met betrekking tot ontginningen. Zij bevatten met andere woorden ook een evaluatie van de ontginningsgebieden die in de plannen van aanleg zijn vastgelegd en geven aan welke (delen van) deze gebieden een andere bestemming mogen krijgen en welke (delen van) deze gebieden nog steeds moeten behouden blijven. De bijzondere oppervlaktedelfstoffenplannen zijn beleidsdocumenten zonder bindende kracht. Zij worden immers omgezet in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan dat wel bindend is.

AT I

Binnen het voorliggende gebied zijn geen ontginningsgebieden opgenomen. Het gebied bevindt zich ook niet binnen het plangebied van een samenhangend oppervlaktedelfstoffengebied.

Ruimtelijke bescherming en beleid met betrekking tot onroerend erfgoed

FO

R

M

Het onroerend erfgoed wordt in Vlaanderen beschermd via een aantal ruimtelijke sporen: er is het spoor van de beschermde landschappen, dorpsgezichten, archeologische monumenten, archeologische zones, monumenten en het spoor van de tandem ankerplaatsen en erfgoedlandschappen. Via het nieuwe Decreet Ruimtelijke Ordening21 is het verplicht advies te vragen aan het Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed bij elke stedenbouwkundige vergunning binnen beschermde landschappen, stads- en dorpsgezichten, monumenten, archeologische monumenten, archeologische zones en erfgoedlandschappen, alsook binnen ankerplaatsen voor wat betreft de vergunningen, onderworpen aan de zorgplicht.

IN

De bescherming van landschappen, dorpsgezichten, monumenten, archeologische monumenten en archeologische zones heeft gevolgen voor eigenaars, beheerders en gebruikers. Allereerst is er een zogenaamde onderhouds- en instandhoudingsplicht om het beschermde goed in goede staat te houden. Het uitvoeren van werkzaamheden is bovendien onderworpen aan een vergunning en/of toestemming. Ankerplaatsen en erfgoedlandschappen vormen een onderdeel van een vernieuwd landschapsbeleid. Erfgoedlandschappen worden aangeduid in de ruimtelijke uitvoeringsplannen. Erfgoedlandschappen zijn gebaseerd op de ankerplaatsen, de meest waardevolle landschappen van Vlaanderen, waarin een geheel van verschillende erfgoedelementen (naast landschappelijke ook monumentale of archeologische) voorkomt. Erfgoedlandschappen zijn momenteel niet van toepassing in het kader van het opstellen van instandhoudingsdoelstellingen. Er zijn momenteel twee erfgoedlandschappen die gelegen zijn buiten de Europees beschermde gebieden (mededeling Mira

21 decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, gewijzigd bij de decreten van 28/9/1999, 22/12/1999, 26/4/2000, 8/12/2000, 13/7/2001, 1/3/2002, 8/3/2002, 19/7/2002, 28/2/2003, 4/6/2003, 21/11/2003, 7/5/2004, 22/4/2005, 10/3/2006, 16/6/2006, 7/7/2006, 22/12/2006, 9/11/2007 en 21/12/2007


30 mei 2011

Pagina 40 van 189

Van Olmen d.d. 22/07/2009). De aanduiding van ankerplaatsen op zich heeft geen rechtsgevolgen voor de burger. Na de aanduiding geldt voor de administratieve overheden wel een zorgplicht. De aanduiding van de ankerplaatsen heeft tot doel de landschappelijke waarden en landschappelijke kenmerken van deze landschappen mee te laten spelen in het afwegingskader bij het opstellen van die ruimtelijke uitvoeringsplannen die geheel of gedeeltelijk in ankerplaatsen gelegen zijn. Bij de opmaak van een dergelijk RUP, worden de landschapswaarden en –kenmerken doorvertaald in stedenbouwkundige voorschriften. Vanaf de opname in de ruimtelijke uitvoeringsplannen worden de ankerplaatsen erfgoedlandschappen genoemd. De stedenbouwkundige voorschriften uit het RUP gelden voor alle burgers uit de betrokken gebieden. Drie categorieën van ankerplaatsen worden onderscheiden, met name definitief vastgestelde, voorlopig vastgestelde en voorstellen uit de landschapsatlas.

EN T

In Tabel 6-Tabel 6-4 wordt een overzicht gegeven van de verschillende plannen uit het onroerend erfgoed, die betrekking hebben op het gebied. In bijlage 5 worden de planlichamen met betrekking tot onroerend erfgoed in en rond het gebied geïllustreerd op kaart. Tabel 6-4. Overzicht van de specifieke statuten uit het beleidsveld onroerend erfgoed binnen het gebied.22 Naam

Deelgebieden

Beschermd landschap

Domein Ter Bronnen

6

1

191

110

3

60

43

2

77

23

Watermolen en hoevecomplex met omgeving

5

5

5

Laarstraat 40 : hoeve met onmiddellijke omgeving

3

1

<0,5

Watermolen en hoevecomplex

5

<0,5

<0,5

Kortenberg (Kortenberg): Abdijdreef, Karterstraat, Kiewitstraat, Minneveldstraat, Colombastraat: voormalige abdijsite van Kortenberg

5

11

2

1; 2

645

239

Silsombos

5

764

439

Torfbroek

3

76

52

Kastanjebos

4

300

162

Kasteel de Merode

5

228

119

Torfbroek en omgeving

R

Ankerplaats

M

Beschermd monument

AT I

EF

D O

Kasteel De Ribaucourt, kasteelhoeve Hof Te Veaux, rentmeesterswoning (Tervuursesteenweg 4) en boerenhuisjes (SintJannekensstraat 1 en 3) met omgeving

C

Floordambos

Beschermd dorpsgezicht

FO

Definitief vastgesteld

/ /

Voorstellen landschapsatlas

Floordambos en kasteel de Ribeaucourt

IN

Voorlopig vastgesteld

Archeologische sites

22

Oppervlakte binnen gebied (ha)

6

U

3

Oppervlakte totaal (ha)

M

Categorie

/


Onroerend erfgoed en Landschapsatlas, vector, toestand 22/07/2009 (Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed).


30 mei 2011

Pagina 41 van 189

Beheerplannen in het kader van het integraal waterbeheer De contouren van het Vlaamse waterbeleid liggen vast in het decreet Integraal Waterbeleid van 18 juli 2003. Het decreet is ook een vertaling van de Europese Kaderrichtlijn Water naar de Vlaamse wetgeving. Het waterbeleid krijgt vorm in waterbeheerplannen. Er worden in Vlaanderen plannen opgemaakt voor de stroomgebieddistricten van de Schelde en de Maas, voor de elf bekkens en voor de 103 deelbekkens. Tussen al deze plannen is er een intense samenhang. De waterbeheerplannen hebben als doel samen een integraal waterbeheer in de praktijk te brengen, elk op het juiste niveau. Op 8

oktober 2010 keurde de Vlaamse Regering de stroomgebiedbeheerplannen voor de Schelde en de Maas en het maatregelenpakket voor Vlaanderen definitief goed. Op 30

EN T

januari 2009 keurde de Vlaamse Regering het besluit voor de vaststelling van de bekkenbeheerplannen en de bijhorende deelbekkenbeheerplannen definitief goed. Zowel in het bekkenbeheerplan als de deelbekkenplannen is een visie op het watersysteem en bijbehorende acties opgenomen.

M

Het voorliggende gebied ligt binnen het Dijlebekken (deelbekkens Woluwe, Barebeek-Benedendijle, Leibeek-Weesbeek-Molenbeek). Binnen het voorliggende gebied zijn geen acties opgenomen in de bekken- en deelbekkenplannen.

C

U

6.2. Situering van een aantal eigenaars- en gebruikerscategorieën

EF

D O

Een divers aantal eigenaars- en gebruikerscategorieën zal betrokken zijn bij de realisatie op het terrein van de instandhoudingdoelstellingen of zal daar gevolgen van ondervinden. Bepaalde groepen kunnen actief bepaalde beheertaken leveren of hun activiteiten bijsturen. Andere groepen moeten ermee rekening houden in vergunningsprocedures. In dit hoofdstuk wordt een aantal algemene eigenaars- en gebruikerscategorieën gesitueerd die een belangrijke rol zouden kunnen spelen in de uitvoering. Dit overzicht is zeker niet volledig. In het kader van de realisatie van de natuurdoelen dient dit overzicht verder aangevuld en gedetailleerd te worden.

AT I

Eigendomssituatie

Achtergrondinformatie bij de analyse

FO

R

M

Binnen Habitat- en Vogelrichtlijngebieden zijn er verschillende soorten eigenaars. Naast de vele kleinere en grote privé-eigenaars zijn er percelen eigendom van uiteenlopende, openbare besturen en organisaties. Denk hierbij bijvoorbeeld maar aan de gemeenten, de OCMW’s, de kerkfabrieken en natuurverenigingen. Het is op dit moment nog niet de bedoeling om elke individuele eigenaar te identificeren. Dergelijke oefening gebeurt op het moment dat afspraken worden gemaakt over de concrete implementatie van de natuurdoelen. Het is op dit moment wel al interessant om op globaal niveau een zicht te hebben op de gronden die in eigendom (en beheer) zijn van de “natuursector” (ANB, natuurverenigingen, …) en op de gronden die in eigendom zijn van andere eigenaars. Een belangrijk uitgangspunt bij de opmaak van de IHD is namelijk dat de sterkste schouders (de natuursector) de zwaarste lasten zullen moeten dragen.

IN

In tabel 6-5 wordt een overzicht gegeven van de eigendomssituatie in de verschillende deelgebieden. In bijlage 5 wordt de eigendomssituatie binnen het gebied op kaart gesitueerd. Slechts 5% van de totale oppervlakte van het gebied is momenteel in eigendom van het Agentschap voor Natuur en bos. De grootste oppervlakte eigendom situeert zich binnen het deelgebied 5. Binnen ongeveer 6% van het gebied is het ANB verantwoordelijk voor het technisch beheer conform het Bosdecreet. Binnen het gebied is daarnaast een oppervlakte in eigendom (13%) of beheer (2,4%) van vzw Natuurpunt. Het overgrote deel van de gronden (74%) is momenteel eigendom van privé-eigenaars of andere overheden. Op ongeveer de helft van deze gronden (circa 10% van het gehele gebied) geldt een recht van voorkoop voor natuur.


30 mei 2011

Pagina 42 van 189

Tabel 6-5. Situering van de eigendomssituatie binnen het gebied.23 Categorie

Nr. deelgebied

1

Technisch beheer conform bosdecreet

Eigendom Natuurvereniging

8

Niet eigendom, beheer natuurvereniging

Gronden recht van voorkoop natuur24

1

39

<0,5

47

213

3

13

23

14

2

4

32

2

42

5

63

43

101

71

0

84

187


4,9

0,0

5,8

12,9

108

6

101

25

5

290

268

34

452

616

2,4

31,3

42,6

C

Bevoegde besturen en beherende verenigingen

U

M


D O


IN

FO

R

M

AT I

EF

De opmaak en de realisatie van de Vlaamse instandhoudingsdoelstellingen worden op Vlaams niveau gecoördineerd. Er zijn echter een groot aantal beheerniveaus en –organisaties die van belang zullen zijn bij de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Daarnaast kunnen ook met privébeheerders (vb. landbouwers, bosbeheerders, ….) afspraken gemaakt worden. De realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen zal gebeuren via samenwerking met deze verschillende groepen van betrokkenen. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bevoegde besturen en verenigingen die een ruimtelijk beheer voeren of privé beheer ondersteunen in de voorliggende context. In het vervolg van dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal groepen van privé-beheerders (vb. landbouwers, watermaatschappijen, boseigenaars, jagers…). Dit overzicht is zeker en vast niet volledig. Bij de voorbereiding van de implementatie dient dit overzicht verder aangevuld en gedetailleerd te worden.

23

Ander

1

EN T


Eigendom Niet eigenANB dom, beheer ANB


Patrimoniumdatabank, vector, toestand 02/07/2009 (Agentschap voor Natuur en Bos). Erkende natuurreservaten v.z.w. Durme, vector, toestand 09/02/2009 (v.z.w. Durme) Erkende natuurreservaten v.z.w. Limburgs Landschap, vector, toestand 03/04/2009 (v.z.w. Limburgs Landschap). Erkende natuurreservaten v.z.w. Natuurpunt, vector, toestand 08/04/2009(v.z.w. Natuurpunt). Gebieden met recht van voorkoop in de visiegebieden van de Vlaamse en erkende natuurreservaten, vector, toestand 25/07/2008 (Agentschap voor Natuur en Bos). 24 Het betreft hier enkel en alleen de gebieden met recht van voorkoop in relatie tot de Vlaamse en erkende natuurreservaten. In sommige gebieden kunnen nog andere rechten van voorkoop in relatie tot de ruimtelijke uitvoeringsplannen, ruilverkaveling, natuurinrichting etc. van kracht zijn. Daarnaast is er in het ganse VEN een voorkooprecht van kracht.


30 mei 2011

Pagina 43 van 189

Tabel 6-6. Situering van de bevoegde structuren en structuren binnen het gebied.25 Naam


Aandeel van gebied (%)

1445

100

Betrokken provincies

Vlaams-Brabant

Betrokken gemeenten

Herent

271

18,7

Kortenberg

478

33,1

Steenokkerzeel

241

16,7

Kampenhout

431

29,8

8

0,5

16

1,1

1

0,1

1445

100

1382

95,6

63

4,4

1179

81,6

264

18,3

221

14,5

EN T

Zemst Vilvoorde Machelen Dijle en Zennebekken

Betrokken waterschappen

Dijle Noord

M

Betrokken bekkenbesturen

Dijleland Groene Corridor

C

Betrokken regionale landschappen

U

Zenne Noord

Natuurpunt

Betrokken bosgroepen

Groene Corridor

698

48,3

Dijle-Geteland

747

51,7

105

7,3

De Barebeek

468

32,4

Tussen Vaart en Molenbeek

726

50,2

Bertembos

AT I

EF

Betrokken WBE’s

D O

Erkende terreinbeherende natuurverenigingen

Inventarisatie van het landbouwgebruik

M


IN

FO

R

De inventarisatie van het landbouwgebruik binnen het gebied gebeurt via de methodiek van de landbouwgevoeligheidsanalyse. Deze maakt een vergelijking tussen de landbouwgronden in de verschillende Speciale Beschermingszones (en hun deelgebieden). De meest “gevoelige” gronden zijn deze die voor de landbouw op dit moment het meest van belang zijn. Hierbij wordt zowel rekening gehouden met de intrinsieke landbouwwaarde van de gronden alsook met het belang van de percelen in de bedrijfsstructuur van de huidige gebruiker. De methodiek is gebaseerd op een desktopanalyse van bestaande datasets. De gegevens van de Mestbank vormen hiervoor een belangrij-

25


Voorlopig referentiebestand provinciegrenzen, toestand 22/05/2003 (Vlaamse Landmaatschappij, AGIVproduct). Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, vector, toestand 22/05/2003 (Vlaamse Landmaatschappij, AGIV-product).

Vlaamse Hydrografische Atlas - Zones, vector, toestand 27/05/2009 (Vlaamse Milieumaatschappij, Afdeling Operationeel Waterbeheer, AGIV-product). Geografische indeling van watersystemen, vector, toestand 21/03/2008 (Vlaamse Milieumaatschappij, Afdeling Operationeel Waterbeheer, AGIV-product). Regionale Landschappen, vector, toestand 22/09/2009 (Vlaams Overleg Regionale Landschappen) Bosgroepen, vector, toestand 02/07/2009 (Agentschap voor Natuur en Bos). Wildbeheerseenheden, vector, toestand 30/07/2009 (Hubertus Vereniging Vlaanderen).


30 mei 2011

Pagina 44 van 189

ke bron, samen met heel wat geografisch kaartmateriaal over bodemtypes, juridische randvoorwaarden en dergelijke. Het is niet de bedoeling om op basis van deze ruwe data uitspraken te doen of conclusies te trekken voor individuele bedrijven. Maar het instrument biedt wel de mogelijkheid om de impact op de landbouw te vergelijken tussen de verschillende (deelgebieden van) Habitaten Vogelrichtlijngebieden. Daarnaast moet ook aangegeven worden dat geen analyse kon gemaakt worden van de eigendoms- en pachtsituatie van de betrokken bedrijven. Deze zal bij het maken van afspraken over maatregelen moeten bekeken worden om de respectievelijke rol van pachter en verpachter te bepalen.

EN T

De toegepaste methodiek is voor dit proces op maat ontwikkeld door de Vlaamse Landmaatschappelij in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos, het departement Landbouw en Visserij, de landbouworganisaties Boerenbond en ABS en het ILVO. De toepassing van de methodiek werd uitgevoerd door de VLM. Een toelichting over de gebruikte methodiek en een uitvoerige beschrijving van de uitkomsten is opgenomen in bijlage 6 (landbouwgevoeligheidsanalyse). Onderstaand wordt een korte synthese gegeven van de belangrijkste resultaten van deze landbouwgevoeligheidsanalyse voor dit gebied.

C

U

M

In het Natura 2000-gebied ‘Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem’ is 176 hectare landbouw26 geregistreerd door 84 bedrijven. Er liggen 4 percelen met bedrijfsgebouwen in het gebied. Daarnaast liggen er 71 percelen met bedrijfsgebouwen binnen een straal van 300 meter rond het gebied. 8 ha van de aanwezige landbouw behoort tot de ‘vergrote huiskavel’27 en wordt dus gezien als zeer waardevolle grond op het vlak van ruimtelijke ligging ten opzichte van de bedrijfsgebouwen.

D O

Op juridisch en beleidsmatig vlak (Bijlage 6, kaart 11-2) scoort een groot deel van de landbouwgronden in dit gebied zeer hoog. Deze gronden liggen in (landschappelijk waardevol) agrarisch gebied, buiten het VEN en buiten de perimeter Recht van Voorkoop (RVV) ‘Natuur’-gebied. In het zuidoosten van het gebied liggen enkele zones landbouwgrond wel in het VEN, wel binnen de perimeter RVV ‘Natuur’-gebied en in een groene bestemming op het gewestplan (met de bijhorende restricties naar bemesting toe). Deze zones worden hierdoor als ‘minst gevoelig’ aangeduid.

AT I

EF

Op fysisch vlak (Bijlage 6, kaart 11-3) scoren de gronden ‘meer’ tot ‘meest gevoelig’. Vooral de afwezigheid van erosiegevoelige gronden, hoge scores voor de goede textuurkenmerken, matige scores voor de parameter ‘kaveloppervlakte’ en drainage, geven hoge eindscore op deze deelkaart. De gronden zijn veelal in valleien gelegen, maar bevinden zich vooral in de mogelijk overstromingsgevoelige gebieden en niet in de effectief overstromingsgevoelige gebieden.

R

M

Qua bedrijfsgebonden parameters (Bijlage 6, kaart 11-4) scoren de meeste gronden ‘minder gevoelig’ tot ‘matig gevoelig’. Quasi elke bedrijfsgebonden parameter scoort laag of matig. Hoge scores komen bijna niet voor. Bij veel bedrijven is er nog ruimte voor bijkomende mestafzet en dat een groot deel van de bedrijven geen ruwvoederbehoefte of een ruwvoederoverschot heeft. Dit verklaart de lage scores voor deze parameters. Er komen vooral graslanden voor. Dit weerspiegelt zich deels in de lage ‘grondgebruiksintensiteit van de teelten’. De meeste percelen liggen op grotere afstand van de bedrijfszetel. Qua productieomvang, leeftijd en uitbollingsgraad scoort het gebied matig tot hoog.

IN

FO

De totale gevoeligheid van de landbouwpercelen in het gebied (Bijlage 6, kaart 11-1) is matig tot hoog. Slechts 12,2% van de oppervlakte van dit gebied is in landbouwgebruik. De totaalscores liggen allemaal in klasse 2 tot 17. Er komen geen gronden voor met een gevoeligheid in de hoogste 2 klassen. De meeste gronden liggen in de gevoeligheidsklassen 9 tot 14 (80% van de gronden ligt in deze klassen). Wanneer de deelgebieden op zich bekeken worden, springen deelgebieden 1 en 3 in het oog door de (quasi) afwezigheid van landbouw. In de deelgebieden 2 en 5 liggen landbouwpercelen die 9 à 13% van de totale oppervlakte van het deelgebied beslaan. Een zekere fractie (respectievelijk 56

26

Aangegeven percelen van gekende terreinbeheerders werden niet als landbouwpercelen mee opgenomen en zijn niet meegerekend in het aantal bedrijven, het aantal percelen en de oppervlaktes. Perceelstukken die aan de rand van het SBZ voor 5 meter of minder in het gebied liggen worden niet mee opgenomen om fouten bij het op elkaar leggen van kaartlagen te minimaliseren.

27

De vergrote huiskavel is de aaneengesloten kavel (alle kavels die minder dan 3 meter van elkaar liggen vormen een aaneengesloten kavel) dat aansluit bij de bedrijfsgebouwen. Meer achtergrondinformatie vindt men in Bijlage 6, paragraaf 1.3.5.1.


30 mei 2011

Pagina 45 van 189

en 32%) van de landbouw in deze 2 deelgebieden ligt in de hoogste gevoeligheidsklassen (13 tot 19). Ten opzichte van de andere Natura 2000 gebieden in de Zandleemstreek scoren de gronden hier gemiddeld genomen gelijkaardig. Er komen wel weinig ‘meest gevoelige’ en ‘minst gevoelige’ gronden voor in dit gebied, dit is te wijten aan het feit dat de quotering op Vlaams niveau gezien moet worden en dat bepaalde landbouwstreken dus relatief beter of slechter scoren in deze LGA. Tabel 6-7. Opdeling van de aanwezige landbouwgronden per gevoeligheidsklasse (zonder terreinbeherende verenigingen)

Tot. opp. deelgebied (in ha)

119

340

52

164

Minst gevoelig (klasse 1) <0,5

Klasse 3

<0,5

<0,5

770

Totaal (%)

1445

1

M

Klasse 2

Totaal (opp)

EN T

DeelDeelDeelDeelDeelgebied 1 gebied 2 gebied 3 gebied 4 gebied 5

Gevoeligheidsklasse

<0,5

0,0

<0,5

0,1

1

0,7

<0,5

<0,5

<0,5

1

1

2

0,9

Klasse 5

<0,5

<0,5

<0,5

<0,5

1

1

0,5

Klasse 6

<0,5

<0,5

<0,5

1

2

0,8

Klasse 7

<0,5

<0,5

1

3

4

2,3

Klasse 8

2

1

1

4

8

4,6

Matig gevoelig (klasse 10) <0,5

Klasse 11

Klasse 13

AT I

Klasse 14 Klasse 15 Klasse 16

C 1

7

4

18

10,0

1

<0,5

15

16

33

18,6

2

13

11

2§

14,6

3

5

25

32

18,3

9

<0,5

4

12

7,0

5

<0,5

15

2&

11,6

3

8

11

6,3

<0,5

5

5

3,1

1

1

0,6

<0,5

0,0

<0,5

0,0 100

M

Klasse 17 Klasse 18

5

EF

Klasse 12

D O

Klasse 9

U

Klasse 4

R

Meest gevoelig (klasse 19)

FO

Totale oppervlakte in landbouwgebruik (in ha)

31

2

43

99

176

0,1

9,3

4,0

26,2

12,9

12,2

IN

Oppervlakte in landbouwgebruik/ totale oppervlakte (%)

<0,5

Inventarisatie van het bosbouwgebruik Achtergrondinformatie bij de analyse Zowel het type bos (fysisch) als het bosbeheer (eigendomsituatie, beheerplan, …) zijn belangrijk voor het bepalen van de relatie van het actuele bosbouwgebruik met de instandhoudingsdoelstellingen. Beiden elementen worden zowel kwantitatief als kwalitatief besproken. Voor het bepalen van het type bos wordt gebruik gemaakt van de informatie aanwezig binnen de boskartering Vlaanderen. Een analyse gebeurt van de boomsamenstelling en de ouderdomssituatie van de verschillende bossen die voorkomen binnen het gebied. Deze twee elementen bepalen onder andere de economische return de mogelijkheden voor aansluiting bij Europese habitats en soorten, … Om het beheer te typeren wordt eerst de eigendomssituatie in kaart gebracht. Een onderscheid wordt gemaakt tussen de openbare en private bossen. Zoals hoger reeds gesteld is het de bedoeling dat RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 46 van 189

de sterkste schouders de zwaarste lasten zullen dragen voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Voor openbare bossen is het bovendien sowieso verplicht om een uitgebreid beheerplan met oog voor de multifunctionele doelstellingen van een bos op te maken. Daarnaast wordt ook een inschatting gemaakt van de stand van zaken met betrekking tot het beheer. Zo wordt kwalitatief besproken voor welke bossen een beheerplan bestaat. Daarnaast wordt een beeld gegeven van de huidige stand van zaken van de werking van de bosgroep in het gebied.

EN T

Binnen ‘Valleigebied tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem’ heeft iets meer dan 31% van de gronden een bosbestemming op het gewestplan (zie Tabel 6-1Tabel 6-1). In totaal is circa 1029 ha van het gebied opgenomen in de bosinventarisatie. Iets meer dan 37 ha is binnen de bosinventarisatie gekarteerd als niet-bos (water, open ruimte, te bebossen,…). Volgens de bosinventarisatie is er 71% van de totale oppervlakte gekarteerd als bos. Het grootste deel van de bosinventarisatie is opgenomen als loofhout en loofhout gemengd met naaldhout (39%). Een groot deel van het gebied bestaat uit populier (29%). Er is slechts een beperkt aandeel naaldhout en naaldhout gemengd met loofhout aanwezig (1,4%).

M

Een volledig overzicht van de aanwezige bostypen binnen het Europees gebied wordt weergegeven in Tabel 6-Tabel 6-9. In bijlage 5 worden de voorkomende bostypen gesitueerd op kaart. Iets meer dan 85 ha van de oppervlakte die is opgenomen binnen de boskartering is eigendom van de Vlaamse overheid.

C

U

Een overzicht van de eigendomssituatie van het gekarteerde bosareaal binnen het gebied is opgenomen in Tabel 6-8. Ongeveer 71% van het bosareaal is in private eigendom. 16, 2% is in eigendom van natuurverenigingen en 4,6% van de bosoppervlakte is domein van het Agentschap voor Natuur en Bos.

EF

D O

De bosgroep ‘Groene Corridor’ is actief binnen de deelgebieden 1, 2 en 5. In deelgebied 2 is het grootste gedeelte van de eigenaars aangesloten bij bosgroep. De bosgroep organiseert het actief beheer en het opzetten van ecologische ingrepen zoals soortbescherming, omvorming en bosranden,…. In deelgebied 1 en 5 zijn enkele grotere eigenaars aangesloten. Ook de bosgroep ‘DijleGeteland’ is beperkt actief binnen het gebied. In deelgebied 4, waar enkele grote eigenaars actief zijn, wordt terreinadvies gegeven. Bij deze eigenaars is interesse voor ecologisch beheer. Tabel 6-8. Overzicht van de eigendomssituatie van het geïnventariseerde bos binnen het gebied

AT I

Nr deelgebied

M

Totale bosoppervlakte volgens boskartering

IN

Eigendom Natuurvereniging

Private eigendom

103

5

0

1

97

2

266

0

40

37

188

3

26

0

0

9

18

4

99

0

0

31

68

5

535

42

42

89

361

1029

47

83

167

733

4,6

8,0

16,2

71,2

Totale oppervlakte (ha) Aandeel (% totale bosoppervlakte SBZ)


Eigendom andere overheden

1

R

FO


Eigendom ANB

Categorie

30 mei 2011

Pagina 47 van 189

EN T

Tabel 6-9. Overzicht van de geïnventariseerde bostypen binnen het gebied28 Categorie

52


44

258

157


3,1

17,8

10,9

3

AT

37

9

52

26

69

<0,5

1

29

6

28

3

2

66

67

155

39

4

257

1

1 1

7

2

0

4

0

17

1

17

0

0

0

3

0

0

85

260

71

5

437

6,0

0,0

0,3

0,0

1,2

0,1

1,2

0,0

0,0

0,0

0,2

0,0

0,0

5,9

18,0

4,9

0,4

30,3

FO

R

M

86

IN

28


Bosreferentielaag van Vlaanderen, vector, toestand 2001 (Agentschap voor Natuur en Bos, AGIV-product).


Niet bebost

111

Ongelijkjarig

29

Oud

5

Middeloud

5

Jong

50

Ongelijkjarig

4

9

Oud

4

1

Middeloud

2

17

Jong

18

M

1

Ongelijkjarig

3

3

Oud

12

25

U

87

C

62

Middeloud

5

3

Jong

2

Populier

Naaldhout gemengd met loofhout

D O

31

Ongelijkjarig

17

Naaldhout

F

Ongelijkjarig

17

Oud

Oud

6

IE

Middeloud

1


Middeloud

Jong

Loofhout gemengd met naaldhout

Jong

Loofhout

Nr deelgebied

30 mei 2011

Pagina 48 van 189

Parken en kasteeldomeinen Achtergrondinformatie bij de analyse

EN T

Parken en kasteeldomeinen vormen een bijzondere eenheid binnen bepaalde Habitat- en Vogelrichtlijngebieden. Zij hebben vaak een typisch cultuurhistorisch karakter en uitzicht. Bepaalde parken en kasteeldomeinen hebben een bijzondere natuurkwaliteit doordat ze beschermd zijn gebleven van verstoring of/en versnippering. In het kader van de opmaak van de instandhoudingdoelstellingen zal in bepaalde gevallen een afweging gemaakt moeten worden tussen het cultuurhistorische en ecologische elementen. Langs de andere kant bieden parken en kasteeldomeinen ook kansen voor de ontwikkeling van natuurdoelen. Ze worden immers vaak gekenmerkt door een unieke eenheid in eigendomstructuur of/en beheer. In het kader van de opmaak van de instandhoudingdoelstellingen worden de gekende parken en kasteeldomeinen geïnventariseerd. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de inventaris van parken en kasteeldomeinen van het Agentschap voor Natuur en Bos. Voor elk van de parken en kasteeldomeinen wordt de eigendomssituatie meegegeven.

D O

C

U

M

Binnen het voorliggende gebied liggen 5 private kasteelparken met een totale oppervlakte van 40 ha29. Binnen deelgebied 1 liggen op basis van de gegevens twee parken kasteeldomeinen. De totale oppervlakte binnen het deelgebied bedraagt iets meer dan 10 ha. Een van de twee is een privaat kasteelpark dat deels (3 ha van in totaal 14 ha) overlapt met het gebied. Het andere gebied is niet gedefininieerd. Ook binnen deelgebied 3 ligt een ongedefinieerd parken kasteeldomein dat bijna volledig binnen het deelgebied gelegen is (6 ha). De grootste overlap met parken kasteeldomein is met deelgebied 5 (37 ha). Het zijn vier gebieden waarvan drie privaat. Eén van de private kasteelparken neemt de grootste oppervlakte in (33 ha).

Jacht en faunabeheer Achtergrondinformatie bij de analyse

AT I

EF

Binnen verschillende Habitat- of Vogelrichtlijngebieden wordt gejaagd. De jacht wordt georganiseerd via jachtrechten en wildbeheereenheden. Jaarlijks wordt de jacht en het faunabeheer gepland via wildbeheerplannen. In deze plannen staan de doelstellingen en de maatregelen met betrekking tot de jacht voor een bepaald gebied opgenomen.

FO

R

M

De jacht is natuurlijk maar mogelijk indien een bepaalde natuurkwaliteit aanwezig is zodat bejaagbare soorten zich kunnen ontwikkelingen. Het beheer door jagers van bepaalde gebieden (vb. aanplant kleine landschapselementen, bosbeheer, …) schept bijkomende kansen voor de ontwikkeling van (Europese) natuurwaarden. Daarnaast kunnen bepaalde jachtactiviteiten (vb. bijvoeren, aanplanten van bepaalde soorten, …) in bepaalde gevallen ook een knelpunt vormen. Faunabeheer kan ten slotte ook in bepaalde gebieden noodzakelijk zijn om de doelstellingen te behalen. Binnen het kader van de opmaak van de instandhoudingdoelstellingen wordt daarom de aanwezige jachtactiviteiten binnen een bepaald gebied in kaart gebracht. Naast een analyse van de bejaagbare oppervlakte binnen het gebied wordt ook de jachtrechtsituatie in kaart gebracht. Binnen het voorliggende gebied liggen drie WBE’s. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de betrokken WBE’s en een aantal van hun kenmerken.

IN

Tabel 6-4. Kenmerken van de betrokken WBE’s

Bertembos

29

30

Aantal jachtrechthouders/revieren binnen WBE

Totale oppervlakte WBE

Oppervlakte WBE binnen Natura 2000 gebied

Bejaagbare oppervlakte binnen Natura 2000 gebied

9/19

4232

106

102

Gebruikte datalaag voor de analyse is:

Inventarisatie van de parkgebieden in Vlaanderen, vector, toestand 01/02/07 (Agentschap voor Natuur en Bos). 30

Gebruikte datalaag voor de analyse is:

WBE’S, tabel, toestand 01/01/2010 (Hubertus Vereniging Vlaanderen)


30 mei 2011

Pagina 49 van 189

De Barebeek

22/28

7029

468

459


20/32

7358

724

646

Voor de wildbeheerheid is er een wildbeheerplan. In onderstaande tabel wordt een samenvatting gegeven van de doelstellingen van de hierboven beschreven WBE. Tabel 6-5 Doelstellingen uit het wildbeheerplan van de betrokken WBE’s Doelstellingen wildbeheerplan

Wildsoort voor doelstelling

Bertembos

Constante voorjaarsstand

ree

Toename voorjaarstand

haas, patrijs, fazant

Beperking negatieve gevolgen

vos, verwilderde katten, houtduif, kraai, ekster en gaai


ree, fazant, eend


haas, patrijs

M


EN T

Naam WBE

Konijn


D O


ree, patrijs

C

Ander De barebeek

konijn, canadese gans, vos, kat, houtduif, kraai, gaai, ekster

U


haas, konijn, fazant, eend

konijn, eend, vos, houtduif, kraai, gaai, ekster

EF


Inventarisatie van waterwinningen31

AT I


IN

FO

R

M

Zowel voor de natuur als de mens is zuiver en voldoende kwaliteitsvol water van zeer groot belang. Het is dan ook duidelijk dat er in sommige gebieden een sterke interactie kan zijn tussen de winning van water voor menselijk gebruik en de aanwezige natuurwaarden. Enerzijds zijn de aanwezige natuurwaarden in bepaalde gebieden beschermd gebleven van externe kwaliteitsverstorende invloeden omwille van de aanwezigheid van winningen. Bepaalde natuurgebieden en het beheer in deze gebieden kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de drietrapsstrategie – vasthouden (én infiltreren), bergen en (vertraagd) afvoeren. Op die manier zijn natuurgebieden van belang als ‘reservoir’ of ‘insijpelingsgebied’ voor winningen. Langs de andere kant kunnen winningen de ontwikkeling van bepaalde natte natuurtypen hypothekeren. Gezien het belang van de relatie tussen de opmaak van de instandhoudingsdoelstellingen en de winning van water wordt bijzondere aandacht besteed aan de beschrijving van de waarde van de Habitat- en Vogelrichtlijngebieden voor de winning van water. Bij waterwinningen wordt automatisch de link gelegd met drinkwater. Naast de winningen voor drinkwater zijn er echter nog een groot aantal grondwaterwinningen voor koeling, bedrijfsprocessen, irrigatie, … Alle voorkomende winningen binnen het gebied worden daarom geïdentificeerd. Gezien hun algemeen belang is voor de winningen voor drinkwater de relatie met de verschillende gebieden verder in detail onderzocht. Hierbij wordt zowel aandacht gegeven aan oppervlaktewaterwinningen en grondwaterwinningen. Door het Samenwerkingsverband Vlaams Water (SVW) is een methodiek voor een ‘waardebepaling’ van percelen uitgewerkt. Via deze methode wordt een

31

Gebruikte datalagen voor de analyse zijn:

Waterwingebieden SVW, vector, toestand 24/09/2009 (Samenwerkingsverband Vlaams Water) Vergunde grondwaterwinningen, vector, toestand 03/09/2009 (VMM)


30 mei 2011

Pagina 50 van 189

EN T

‘waarde’ gegeven aan de percelen in functie van de bijdrage van de percelen aan de kwaliteit en de kwantiteit van het opgepompte water. De uitkomst is een relatieve waardering van verschillende percelen in het kader van de drinkwatervoorziening. De relatieve waardering van de percelen voor drinkwatervoorziening wordt uitgedrukt in een vijfdelige schaal. Naast de aanwezige infrastructuur binnen een gebied (bijvoorbeeld waterbekkens, infiltratievoorzieningen, …) moet voor grondwaterwinningen natuurlijk ook rekening gehouden worden met het belang van de ruimere omgeving. Voor grondwaterwinningen speelt immers ook de mate waarbij het perceel bijdraagt aan de winning. Om die waarde te bepalen voor grondwaterwinningen is de afpompingskegel van de winning bij de vergunde capaciteit berekend. Percelen met een grote afpomping dragen veel bij aan de winning en krijgen een hogere relatieve waarde. Percelen met een lage afpomping krijgen een lagere relatieve waarde. Het kan op deze manier dan gebeuren dat een waterwinning niet gelegen is in een gebied, maar dat een aantal percelen binnen het gebied bijdraagt tot de kwantiteit en kwaliteit van de winning en dus gewaardeerd wordt. Vooral voor freatische grondwaterwinningen kan de bijdrage van de omliggende percelen aanzienlijk zijn. Een uitgebreide omschrijving van de methodiek is toegevoegd in bijlage 7.

U

M

Binnen het gebied zelf komt momenteel een vergunde grondwaterwinning voor. Deze winning betreft een oppervlakte- of grondwaterwinning van drinkwater. In bijlage 5 wordt een overzicht op kaart gegeven van de winning in het gebied. Deze winning interfereert met deelgebied 4 en 5. Bepaalde percelen binnen het gebied hebben wel een bepaalde waarde in het kader van de winning van drinkwater. De interferentie met deelgebied 4 (Kastanjebos) verspreidt zich over de verschillende waarderingsklassen (met 108 ha in klasse 5). Voor deelgebied 5 beperkt het zich tot de lagere klassen.

D O

C

In Tabel 6-6Tabel 6-6 wordt een overzicht gegeven van de ruimtelijke interferentie van de verschillende deelgebieden. Voor elk deelgebied wordt de ruimtelijke overlap met de verschillende waarderingsklassen weergegeven32. In bijlage 5 wordt de interferentie gesitueerd op kaart. Tabel 6-6. Overzicht van de ruimtelijke interferentie van de winningen met het gebied


Naam Winning

EF

Nr deelgebied

4

Overlap met verschillende categorieën van waardering 1

Winksele

Winksele

3

4

5

15

24

17

108

89

4


89

19

24

17

108


6,2

1,3

1,7

1,1

7,5

AT I

5

2

FO

R

M

Voor het transport van het drinkwater is een uitgebreid leidingennetwerk aanwezig. Deze leidingen moeten op geregelde tijdstippen gecontroleerd kunnen worden. Bovendien moeten ze, bij lekken, bereikbaar zijn voor onderhoud. Op termijn is het mogelijk dat ook de leidingen vervangen dienen te worden. In bijlage 5 is een kaart opgenomen met een situering van de hoofdleidingen voor drinkwater.

Inventarisatie van het recreatief gebruik

IN

Achtergrondinformatie bij de analyse Een groot aantal Habitat- en Vogelrichtlijngebieden heeft een bepaalde recreatieve waarde. Langs de andere kant legt recreatie in sommige gevallen een druk op bepaalde natuurwaarden. Binnen het kader van de opmaak van de instandhoudingsdoelstellingen wordt in eerste instantie een inschatting gemaakt van de voorkomende recreatie die ruimtelijk vastligt. De analyse gebeurt op basis van een analyse van de voorkomende, recreatieve bestemming volgens het gewestplan en/of geldende ruimtelijke uitvoeringsplannen. Deze informatie wordt aangevuld met recreatieve gebruiken binnen de gebieden die geïnventariseerd werden in het kader van de opmaak van een ruimte-

32

Er zijn vijf klassen onderscheiden. Klasse 1 omvat de ruimtelijke eenheden die relatief het minst gewaardeerd zijn. Ze zijn relatief gezien minder belangrijk voor de werking van de winning. Klasse vijf omvat de ruimtelijke eenheden die relatief het hoogst gewaardeerd werden. Zij zijn relatief gezien het meest belangrijk voor de werking van de winning.


30 mei 2011

Pagina 51 van 189

inventaris binnen de studie ‘Ruimte voor toerisme en recreatie in Vlaanderen’33 die opgemaakt werd door WES in opdracht van Toerisme Vlaanderen. Binnen deze studie werden volgende ruimtelijke entiteiten weerhouden in de ruimte-inventaris: •

Niet-geplande aantrekkingselementen (wandelbossen, natuurgebieden met bezoekerscentra);

•

Geplande aantrekkingselementen (attractie- en themaparken, zoo’s en dierenparken, openluchtrecreatieve en waterrecreatieve aantrekkingspolen,…);

•

Logiesaccomodatie (openluchtrecreatieve verblijven);

•

Overige recreatieve infrastructuur (jachthavens).

EN T

Deze gegevens zijn aangevuld met ruimtelijke informatie van BLOSO ontvangen met betrekking tot de ruimtelijke ligging van sportinfrastructuur. Het is ook mogelijk dat andere vormen en infrastructuur met betrekking tot recreatie aanwezig zijn (bijvoorbeeld routes voor wandelen, fietsen, ruitersport, puntsgewijze recreatieve infrastructuur, …). Deze gebruiken worden verder in detail geïnventariseerd op het moment dat afspraken worden gemaakt over de implementatie van de natuurdoelen.

U

M

Binnen het gebied is algemeen slechts een beperkte oppervlakte (1 ha) via de ruimtelijke ordening bestemd voor recreatie (zie Tabel 6-1Tabel 6-1). Binnen het gebied is enkel een voetbalveld gelegen. Een volledig overzicht van de aanwezige recreatieve infrastructuur binnen het gebied wordt weergegeven in Tabel 6-7Tabel 6-7. In bijlage 5 wordt de interferentie gesitueerd op kaart.

/

Geplande aantrekkingselementen

/

Logiesaccomodatie

/

Overige recreatieve infrastructuur (jachthavens)

/

AT I

Niet-geplande aantrekkingselementen

Deelgebieden van gebied

D O

Naam

Sportinfrastructuur

Oppervlakte totaal (ha)


EF

Categorie recreatieve en sport infrastructuur

C

Tabel 6-7. Overzicht van de geïnventariseerde recreatieve infrastructuur34 en sportinfrastructuur35 binnen het gebied.

Voetbalveld SKK Kampelaar

2

M

Inventarisatie van de woongebieden

R


IN

FO

Binnen Habitat- of Vogelrichtlijngebieden kan natuurlijk ook worden gewoond. De bestaande bewoning wordt geregeld via de vergunning in het kader van de ruimtelijke ordening. De opmaak van de instandhoudingsdoelstellingen verandert hier niets. Habitat- of Vogelrichtlijngebieden kunnen uitzonderlijk (deels) overlappen met woongebieden of woonuitbreidingsgebieden. In die uitzonderlijke situaties kan het verder ontwikkelen van het woongebied of woonuitbreidingsgebied mogelijks interfereren met de instandhoudingsdoelstellingen voor de diersoorten en/of hun leefgebieden in de speciale beschermingszone. Ook voor woongebieden of woonuitbreidingsgebieden die grenzen aan een speciale beschermingszone kan er interferentie zijn. Binnen het kader van de opmaak van de instandhoudingsdoelstellingen wordt daarom in eerste instantie een inschatting gemaakt van de voorkomende bestemmingscategorieën volgens het gewestplan en/of de geldende ruimtelijke uitvoeringsplannen.

33

WES 2007.

34


Ruimte voor Toerisme in Vlaanderen, vector, toestand 19/06/2006 (Toerisme Vlaanderen). 35

Sportinfrastructuur in Vlaanderen, vector, toestand 15/10/2009 (Bloso)


30 mei 2011

Pagina 52 van 189

In bijlage 5 wordt een overzicht gegeven van de aanwezige woongebieden in en rond het gebied. Binnen het gebied is slechts in beperkte mate (6 ha) woongebied aanwezig. Het betreft telkens slivers in de randzone van de deelgebieden36.

Inventarisatie van de industriële en gerelateerde activiteiten Achtergrondinformatie bij de analyse

EN T

Binnen Habitat- of Vogelrichtlijngebieden komen verschillende vormen van industriële en gerelateerde activiteiten zoals ontginningen, storten, watervoorzieningen, etc voor. De relatie met de instandhoudingsdoelstellingen van een Habitat- of Vogelrichtlijngebieden kan sterk verschillen van activiteit tot activiteit. In bepaalde situaties zullen bepaalde instandhoudingsdoelstellingen gerealiseerd kunnen worden op terreinen van industriële en gerelateerde activiteiten. Langs de andere kant is het duidelijk dat bepaalde activiteiten een druk leggen op bepaalde natuurwaarden.

U

M

Binnen het kader van de opmaak van de instandhoudingsdoelstellingen wordt in eerste instantie een inschatting gemaakt van de voorkomende industriële en gerelateerde activiteiten die ruimtelijk vastliggen. De analyse gebeurt op basis van een analyse van de voorkomende bestemmingscategorieën volgens het gewestplan en/of de geldende ruimtelijke uitvoeringsplannen. Deze informatie wordt aangevuld met informatie van het Agentschap Ondernemen over de voorkomende bedrijvenzones en ligging van de bedrijfspercelen.

Transportinfrastructuur Achtergrondinformatie bij de analyse

D O

C

Binnen het gebied komen geen zones voor die bestemd zijn voor industriële en gerelateerde activiteiten (zie Tabel 6-1Tabel 6-1).

EF

In en rond de Europese gebieden komen verschillende soorten transportinfrastructuur (autowegen, spoorwegen, waterwegen) voor. De restruimte rond deze infrastructuur biedt kansen voor de ontwikkeling van bepaalde natuurwaarden. Langs de andere kant kan de aanwezigheid en het gebruik van deze infrastructuur aanleiding geven tot een bepaalde druk.

AT I

In bijlage 5 wordt een overzicht gegeven van de aanwezige infrastructuur37.

Infrastructuur nutsbedrijven

M

Elia

FO

R

Elia is de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet en staat in voor de transmissie van elektriciteit. Over het hoogspanningsnet wordt stroom vervoerd van de producenten naar de distributienetbeheerders en de industriële grootverbruikers. Elia bezit alle Belgische netinfrastructuur van 150 tot 380 kV en nagenoeg 94% van de netinfrastructuur van 30 tot 70 kV. In bijlage 5 staan de verschillende installaties van Elia die gelegen zijn in de buurt van of in de betrokken Natura 2000 gebieden.

IN

De infrastructuur van Elia kan op verschillende manieren interfereren met de instandhoudingsdoelstellingen van een gebied. Zowel ondergrondse als bovengrondse leidingen moeten bijvoorbeeld

36


Gewestplan, vector, toestand 01/01/2002 (Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed, AGIV-product). Gewestelijke Ruimtelijke Uitvoeringsplannen, vector, toestand 03/06/2009 (Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed). 37

Gebruikte datalaag:

Transportnetwerk (NAVTEQ - GIS-Vlaanderen), vector, toestand 29/04/2009 (NAVTEQ, Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen en Agentschap Wegen en Verkeer).


30 mei 2011

Pagina 53 van 189

bereikbaar zijn voor periodiek onderhoud of voor herstellingswerken. Verandering van de fysische bodemkarakteristieken (vb. vernatting, afgraving, …) kan leiden tot structurele problemen voor infrastructuur zoals pilonen of hoogspanningsstations. Tenslotte dient men voor de bovengrondse leidingen ook rekening te houden met de bestaande veiligheidsvoorschriften. Het is omwille van de veiligheid verboden om bebouwing, maar ook opgaand groen (bijvoorbeeld bomen) neer te zetten binnen een bepaalde veiligheidsafstand. Bomen binnen deze afstand moeten periodiek gesnoeid worden indien ze te dicht bij de geleiders komen. De veiligheidsafstand is groter naarmate de spanning toeneemt. Op te merken valt dat binnen deze veiligheidszone ook opportuniteiten zijn om hoogwaardige natuur na te streven. Indien gekozen wordt voor bepaalde ‘lage vegetatie’ is zelfs een win-win situatie mogelijk.

EN T

Fluxys

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

Er werd geen informatie aangeleverd door Fluxys. Toetsing bij Fluxys over mogelijke interacties moet gebeuren in het kader van de implementatie van de maatregelen.


30 mei 2011

Pagina 54 van 189

7. Analyse van de knelpunten voor het bereiken van een goede staat van instandhouding Op Vlaams niveau zijn doelen voor de Europese habitats en soorten afgesproken. Afspraken zijn ook gemaakt over het belang van elk van de Habitat- en Vogelrichtlijngebieden (zie hoofdstuk 4). Een aantal habitats en soorten is momenteel niet in een goede staat van instandhouding (zie hoofdstuk 5). Voor het bereiken van een duurzame oplossing moeten bestaande knelpunten opgelost en bedreigingen gekeerd worden. Hierbij moet optimaal gebruik gemaakt worden van actuele sterkten en toekomstige kansen. De socio-economische context (zie hoofdstuk 6) geeft input voor het identificeren van de kansen en bedreigingen.

Analyse van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen

U

7.1.

M

EN T

In dit hoofdstuk wordt een analyse van de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen gepresenteerd (zie paragraaf 7.1). Op basis hiervan worden de belangrijkste knelpunten geïdentificeerd. Voor elke van de knelpunten worden de mogelijke oplossingsrichtingen geschetst (zie paragraaf 7.2). In paragraaf 7.3 wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste knelpunten. Op basis van de analyses in dit hoofdstuk worden in hoofdstuk 8 de conclusies getrokken worden over de doelstellingen en prioritaire inspanningen per gebied.

D O

C

In deze paragraaf worden de sterkes, zwaktes, kansen en bedreigingen geanalyseerd. Eerst wordt een overzicht gegeven van de verschillende sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. Vervolgens worden de belangrijkste kwesties geïdentificeerd. Ter info: Methodologisch kader voor de analyse van sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen

EF

De methodiek van de SWOT-analyse, die gangbaar wordt toegepast bij het opstellen van bedrijfsplannen voor ondernemingen, wordt gevolgd. In dat kader wordt aan de hand van de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen gekeken naar de toekomst van de organisatie. Volgende stappen worden hierbij gezet:

FO

R

M

AT I

1. Bepalen sterke en zwakke punten (Strengths & Weaknesses): 1° Sterktes. De sterktes zijn in dit kader die biotische en abiotische elementen en processen in de natuur die helpen de instandhoudingsdoelstellingen te halen. Voorbeelden van sterktes zijn onder andere de aanwezigheid van kalkrijke kwel, grote aaneengesloten natuurkernen, voorkomen van voor het habitat typische soorten, …. 2° Zwaktes. De zwaktes zijn die biotische en abiotische elementen en processen in de natuur die de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen tegenwerken. Voorbeelden van zwaktes zijn onder meer vergrassing van heidevegetatie, overstromingen van kwetsbare vegetatie, ontbreken van structuurdiversiteit in bos, afhankelijkheid van kalkrijke kwel (grondwaterkwaliteit), …

IN

2. Kansen en bedreigingen (Opportunities & Threats) 1° Kansen. De kansen zijn “krachten” die niet eigen aan de natuur zijn, maar acties of menselijke activiteiten die wel helpen de instandhoudingsdoelstellingen te halen. Welke bestaande of potentiële socio-economische activiteiten kunnen de natuur helpen om de instandhoudingsdoelstellingen te bereiken? Zijn er al plannen die knelpunten zullen oplossen? Voorbeelden van kansen zijn onder meer de aanwezigheid van een goed werkende bosgroep, lopende of geplande beheerinspanningen van het ANB, bestaande afspraken met landbouwers over natuurgericht beheer, … 2° Bedreigingen. Bedreigingen zijn “krachten” die niet eigen aan de natuur zijn en die de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen tegenwerken. Welke bestaande of potentiële socio-economische activiteiten zullen het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen juist moeilijk maken voor de natuur? Zijn er al plannen die knelpunten zullen veroorzaken? Voorbeelden van bedreigingen zijn onder andere de geplande aanleg van infrastructuurwerken, de instroom van nutriënten in een gebied, versnipperde eigendomsstructuur van bossen.


30 mei 2011

Pagina 55 van 189

3. Identifciatie van de kwesties In een volgende stap wordt de relatie tussen de verschillende sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen geanalyseerd. Voor elke sterkte en zwakte wordt onderzocht of/en op welke manier ze een relatie heeft met de kansen en bedreigingen. Zo wordt onderzocht welke kansen sterktes versterken of zwaktes oplossen. En wordt onderzocht welke bedreigingen zwaktes versterkt en sterktes beperkt. Deze analyse wordt gepresenteerd via een matrix, de zogenaamde confrontiematrix, met in de rijen de sterktes en zwaktes en in de kolommen de kansen en bedreigingen. Op basis van deze analyse worden de belangrijkste kwesties geïdentificeerd. De kwesties zijn die relaties tussen sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen die het belangrijkste zijn voor het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen.

EN T

7.1.1. Overzicht van de sterktes 1. Kalkrijke kwel

U

M

Het kalkrijke, zandige Brusseliaan in de ondergrond vormt de watervoerende laag, waarlangs het uitgesproken mineraalrijk grondwater (i.c. kalk- en bicarbonaatrijk) uittreedt. Deze nutriëntarme, kalkrijke kwel, die in een aantal zones aan de oppervlakte komt, is zeer typisch voor deze SBZ en bepalend voor plaatselijke uitzonderlijke natuurwaarden (zoals in de deelgebieden 3, 4 en 5), zoals moerasbossen, moerasvegetaties en natte graslanden..

C

2. Plaatselijk hoog kwalitatieve habitats

AT I

3. Grote variatie aan habitattypes

EF

D O

Van verschillende habitattypen zijn plaatselijk zeer mooi ontwikkelde voorbeelden (op Vlaams niveau) aanwezig in deze SBZ. Dit wijst op de potenties voor de goede kwaliteit van deze habitats. Er is een groot aandeel oud bos en waardevol grasland aanwezig in deze SBZ, waardoor typische soorten nog voorkomen. Vermeldenswaardig hierbij is zeker deelgebied 3 (Torfbroek en Ter Bronnen) met verschillende waardevolle habitats zoals 3140, 6410, 7140, 7210 en 7230. Ook in de bossfeer heeft deze SBZ enkele mooie voorbeelden van soortenrijke bossen met een uitbundige voorjaarsflora. Dit zijn kernen die versterkt kunnen worden en van waaruit herkolonisatie kan gebeuren naar andere (deel)gebieden.

M

Het gebied is gekenmerkt door veel verschillende habitattypes (14 incl. subtypes). De boshabitattypes komen verspreid in deze SBZ voor, maar de verschillende vochtige tot natte grasland-, wateren moerashabitattypes komen vooral in Torfbroek (deelgebied 3) voor. Daarnaast komt er in het Eikenhof (deelgebied 5d) heischraal grasland voor. Al deze verschillende habitattypes zorgen ook voor een grote verscheidenheid aan soorten in deze SBZ.

R

4. Grote natuurlijke structuren met een groot aandeel habitat

IN

FO

Dit Natura-2000 gebied met valleien, graslanden en bossen is uitgestrekt en plaatselijk relatief goed aaneengesloten binnen bepaalde deelgebieden. Er zijn voldoende potenties aanwezig voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Silsombos, de Molenbeekvallei, Kastanje- en Kareelbos omvatten bv. enkele grotere aaneengesloten natuurlijke complexen waaronder delen oud bos. Ook andere deelgebieden herbergen waardevol oud bos, zij het over kleinere oppervlaktes (en ook zonder verbindingen tussen deelgebieden). Het gehele Natura-2000 gebied, inclusief de kleinere deelgebieden, kan voor een aantal soorten, waaronder tal van vleermuizen, een duurzaam leefgebied en zelfs kerngebied vormen. 7.1.2. Overzicht van de zwaktes 1. Kwetsbaarheid van de vegetaties Moerasvegetaties (7140, 7210, 7230), broekbossen (91E0), maar ook blauwgraslanden (6410) staan bekend als kwetsbaar. Kwetsbaarheid is op te vatten als de combinatie van zeldzaamheid en gevoeligheid voor veranderingen van de standplaatskenmerken (bv. de waterhuishouding en kwaliteit).


30 mei 2011

Pagina 56 van 189

2. De kalkrijke kwel komt slechts lokaal aan de oppervlakte De plaatsen waar mineraalrijk grondwater aan de oppervlakte komt zijn geografisch beperkt. Ontwikkelingskansen voor aan kwel gebonden habitattypen zoals moerasvegetaties (7140, 7210, 7230), broekbossen (91E0), maar ook blauwgraslanden (6410) en plassen (3140) zijn dus ruimtelijk beperkt. Dit draagt ook bij tot de kwetsbaarheid van de betreffende vegetaties (zie hoger). 3. Verdwijnen van habitattypen en soorten door vegetatiesuccessie

M

EN T

In deze SBZ worden verschillende habitattypen tot doel gesteld met een uitgesproken open karakter: bv. heischraal grasland 6230, blauwgrasland 6410, vochtige ruigte 6430 en glanshavergrasland 6510. Van dit laatste habitattype is actueel slechts 5.5 ha meer aanwezig; in sommige deelgebieden zijn deze graslanden zelfs volledig verdwenen (Floordambos, Hellebos, Snijsselsbos) of staan onder zeer sterke druk (Rotte gaten/Eikenhof). Voorvermelde habitattypen zijn gevoelig voor het spontane proces van vegetatiesuccessie waardoor ze kunnen evolueren naar andere biotopen indien niet gericht beheerd wordt. Verbossing en verruiging vormen de grootste bedreiging en kunnen leiden tot het verdwijnen van de resterende relicten van habitattypes. Zie dan ook verder bij de bedreiging ‘degraderen van vegetaties door geen of onaangepast beheer’. 4. Kans op herkolonisatie door (verdwenen) soorten gering

D O

C

U

In samenhang met de voorgenoemde zwaktes, bestaat de kans dat soorten van kwetsbare vegetaties verdwijnen of voor hun overleving heel sterk afhankelijk zijn van één of enkele habitatplekken. Een typische soort van kalkrijke moerassen, de groenknolorchis, is bv. reeds enkele decennia niet meer waargenomen in het Torfbroek.

EF

Ook andere typische plantensoorten zijn verdwenen en komen niet meer in de streek voor. Voor een aantal specifieke soorten is een spontaan herstel van de populatie dan ook onwaarschijnlijk, temeer omdat hun specifiek biotoop erg geïsoleerd aanwezig is in de streek en het omgevende landschap niet langer geschikt is als migratieroute (bv. door het ontbreken van natuurlijke elementen als KLE’s in het landbouwlandschap of door de toenemende bebouwing en vertuining; zie ook verder bij de bedreiging ‘landgebruik’). Het ontbreken van een aantal sleutelsoorten kan op zijn beurt het bereiken van een goede staat van instandhouding in de weg staan.

AT I

7.1.3. Overzicht van bedreigingen

1. Veranderingen in de waterhuishouding (kwantitatief: verdroging en overstroming)

R

M

Verdroging door het actief onttrekken van grondwater (er bevindt zich een waterwinning in het Kastanjebos) of door aanleg en onderhoud van drainagestructuren werkt remmend op de ontwikkeling en het herstel van de nattere biotopen zoals elzenbroek (91E0) en blauwgrasland (6410).

IN

FO

Overstromingen kunnen niet alleen nefast zijn voor habitattypes als de kwaliteit van het water slecht is (zie onder), maar ook als het tijdstip of de periode van overstroming ongunstig is en het water onnatuurlijk lang aanwezig blijft. In een natuurlijk systeem kunnen waterlopen in vrijwel hun hele vallei overstromen. Door allerlei aanspraken op het huidige valleilandschap is dat vandaag de dag niet meer het geval. Piekdebieten worden daardoor opgevangen op beperkte oppervlaktes waar het water hoger komt te staan en langduriger aanwezig is. In natuurgebieden kan dit nefaste gevolgen hebben voor de vegetatie. Als de detailafwatering ter hoogte van de vermelde kwetsbare habitattypes onvoldoende is en er regenwater stagneert, kunnen eventuele kwelstromen onderdrukt worden. Indien dit lang aanhoudt, kan verzuring optreden (bv. voor blauwgrasland nefast; Haskoning 2007). De Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek en Ter Bronnen (deelgebieden 5b en 3 resp.) worden expliciet vermeld als deelgebieden waar waardevolle (blauw)graslanden bedreigd worden door overstromingen met (vuil) water vanuit de Molen- en Weesbeek of hun zijbeken (Haskoning 2007 en Ecolas 2007). Ook in de Merodebossen (deelgebied 5d) is er wateroverlast (Haskoning 2007). 2. Kwaliteit van het gronden oppervlaktewater


30 mei 2011

Pagina 57 van 189

EN T

Het grondwatersysteem dat actief is in het gebied strekt zich veel verder uit dan de grenzen van de SBZ. De bron- en kwelgebieden binnen de SBZ zijn dan ook afhankelijk van wat er buiten de SBZ gebeurt. De infiltratiegebieden van deze bron- en kwelgebieden zijn vaak in landbouwgebied gelegen (Ecohydrolgische studie van het Torfbroek, Ecolas 2007). Het grondwater stroomt in grote lijnen van zuid naar noord doorheen de geologische zandlagen van het Brusseliaan (dov.vlaanderen.be), en komt aan de oppervlakte in o.m. Silsombos, de Molenbeekvallei en Torfbroek (Haskoning 2007, Ecolas 2007). Wijziging van de grondwaterkwaliteit kan op termijn leiden tot het verdwijnen van moerasvegetaties (7140, 7210, 7230), blauwgraslanden (6410) en kalkrijke open wateren (3140). Deze bedreiging is des te acuter omdat het grondwater relatief snel doorheen het Brusseliaan stroomt (van enkele tot een paar tientallen jaren). Dat betekent dat eventuele effecten van een instroom van nutriënten in het infiltratiegebied op vrij korte termijn merkbaar zullen zijn in zones waar het grondwater aan de oppervlakte komt.

D O

C

U

M

Uit grondwaterkwaliteitsmetingen, uitgevoerd zowel ten noorden als ten zuiden van een stort gelegen in deelgebied 3, zijn verhoogde concentraties van chloriden en sulfaten af te leiden (INBOadvies nr. 2010.39). Verhoogde concentraties sulfaten zijn er ook in Silsombos en de Molenbeekvallei (deelgebied 5b), alsook van nitraten (INBO- advies nr. 2010.39). Deze zijn hier mogelijk afkomstig van overstromingen met vervuild oppervlaktewater vanuit de Weesbeek. In het Kastanjebos (deelgebied 4) is er meer menselijke invloed. Het nutriëntengehalte in het grondwater is er veel hoger, voornamelijk nitraten en orthofosfaten. Daarnaast worden in Torfbroek (deelgebied 3) actueel ook verhoogde concentraties ammonium en kalium gemeten (Ecolas 2007), mogelijk ook afkomstig van huishoudelijk afvalwater of van landbouwactiviteiten. Verspreid in deze SBZ worden in het grondwater dus verhoogde concentraties gemeten van nutriënten (nitraten al vele jaren, maar sinds enkele jaren ook van fosfaten, alsook van gemeten macroionen als sulfaten) (metingen putfilters VMM). Die vervuilingen worden via de grondwaterstromen aangevoerd vanuit de infiltratiegebieden. Vandaar is het belangrijk om de waterkwaliteit in die gebieden te bewaken. Zie ook de grondwaterkwetsbaarheidskaarten op dov.vlaanderen.be.

R

M

AT I

EF

De kwaliteit van het oppervlaktewater van de Barebeek, Molen- en Weesbeek en hun zijbeken (zoals de Keibeek in Torfbroek en de Leibeek in Floordambos) beïnvloedt rechtstreeks en onrechtstreeks de toestand van habitattypes en soorten in verschillende deelgebieden. Vaak is het water er matig tot sterk verontreinigd (www.vmm.be/geoview). In verschillende deelgebieden is er een probleem met instroming van afvalwater. De Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek en Ter Bronnen (deelgebieden 3 en 5) worden expliciet vermeld omwille van de waardevolle (blauw)graslanden die bedreigd worden door overstromingen met vuil water vanuit de Molen- en Weesbeek of hun zijbeken (Brichau 2006; Haskoning 2007). Afvalwater stroomt vanuit de woongebieden aan de rand van de SBZ vaak ongezuiverd in de waterlopen (deelgebieden 2, 3 en 5); er zijn nog verspreide puntlozingen op deze beken (cfr. kaarten 22-24 van het deelbekkenbeheerplan Leibeek, Wees- en Molenbeek, ook in Haskoning en Ecolas 2007). Een voorbeeld hierbij is SKK Kampelaar. NB: Het oplossen van overstromingen in woonkernen (zoals bv. in de wijken Ter Bronnen, Zonnewoud en in Erps-Kwerps thv de Kasteelstraat) mag niet ten koste gaan van kwetsbare habitattypes (Haskoning 2007 stelt oplossingen voor; zie ook verder bij kansen ‘natuurlijk beekbeheer’). De ecohydrologische studie van Torfbroek stelt een oplossing voor voor de wateroverlast thv Ter Bronnen (Ecolas 2007).

FO

3. Barrières en versnippering

IN

De SBZ bestaat weliswaar uit relatief grote deelgebieden, maar ze sluiten ecologisch niet steeds op elkaar aan. Tussen de deelgebieden zijn er harde barrières (wegen, spoorwegen) die de uitwisseling van individuen en het functioneren van ecologische processen verhinderen of belemmeren. Ook binnen elk van de deelgebieden zijn veel habitattypen in snippers aanwezig: met uitzondering van de bossen is de oppervlakte van veel habitattypen quasi steeds kleiner dan 1 ha. Deze snippers, maar ook de grotere bossen, zijn onderhevig aan allerlei randeffecten (bv. lozingen, inwaai en inspoeling van meststoffen en bestrijdingsmiddelen, verstoring door recreatie; zie ook overige bedreigingen). De populaties van de typische soorten zijn bovendien klein en daardoor gevoelig aan schommelingen in aantallen en nadelige genetische effecten. De duurzaamheid van de populaties van deze soorten kan in het gedrang komen, indien er geen uitwisseling van individuen mogelijk is via geschikte landschappelijke verbindingszones tussen de habitatvlekken. Zeker als soorten moeten uitwijken omwille van veranderingen in hun habitat (door wijzigingen in de waterhuishouding, klimaat, grootschalige of drastische beheersingrepen, etc.) zijn verbindingen tussen geschikte gebieden cruciaal zodat uitwijkingsmogelijkheden voor populaties bestaan.


30 mei 2011

Pagina 58 van 189

Een versnipperde eigendomsstructuur belemmert een gezamenlijk en doelgericht beheer. Beheermaatregelen zoals de bestrijding van invasieve exoten (o.a. Amerikaanse vogelkers) of het herstel van de waterhuishouding in deelgebieden boeten hierdoor aan efficiëntie in. 4. Landgebruik binnen en in de omgeving van het SBZ-H Bepaalde landgebruiksvormen -zowel binnen als buiten SBZ- kunnen een impact hebben op de aanwezige habitattypes en de leefgebieden van de soorten binnen deze SBZ.

EN T

Weekendverblijven, storten en grondstofwinningen (bv. in de deelgebieden 1 en 3) nemen niet alleen ruimte in op plaatsen waar potentieel habitattypes aanwezig kunnen zijn (bv. de visvijver van Torfbroek ligt in de potentiële uitbreidingszone van de zeer zeldzame habitattypes 3140, 6410, 7140, 7210, 7230). Zo’n landgebruik kan ook leiden tot een verstoring van de waterhuishouding en een risico inhouden voor verontreinigingen ter plaatse en elders in de SBZ (zie ook bedreiging ‘kwaliteit van het gronden oppervlaktewater’), met weerslag op de toestand van habitattypes en soorten.

D O

5. Belangrijke natuurwaarden net buiten het SBZ-H

C

U

M

Intensief cultuurgrasland, plantagebosbouw, paardenhouderijen, akkerbouw en bebouwing (veelal vnl. in de omgeving van deze SBZ), kunnen leiden tot kwalitatieve en kwantitatieve veranderingen van de wateren nutriëntenhuishouding (zie ook andere bedreigingen). Deze landgebruiksvormen kunnen bovendien zorgen voor een fysische barrière in het landschap voor tal van soorten zodat uitwisseling tussen nabijgelegen habitattypes of populaties verhinderd wordt (connectiviteit) en de overlevingskansen op termijn afnemen.

Voor een aantal vleermuissoorten zijn hun mogelijke rust- en overwinteringsplaatsen buiten de SBZ-H gelegen, met name de kasteeldomeinen De Ribaucourt (nabij Hellebos – deelgebied 2a) en Wilder (nabij deelgebied 5b).

EF

6. Verdwijnen of degraderen van vegetaties door geen of onaangepast beheer

M

7. Recreatiedruk

AT I

De meeste habitattypen hebben een gericht beheer nodig voor hun instandhouding. Door gebrek hieraan zijn delen van de habitats heischraal grasland (6230), glanshavergrasland (6510), open wateren (3140) en de meeste boshabitats (9120, 9160, 91E0_veb) in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding. Gezien de lange ontwikkelingsduur bij bv. bossen is herstel op korte termijn vaak niet haalbaar. Fauna specifieke elementen zoals open plekken, rust, dood hout, verbindingen, mantelen zoomvegetaties zijn vaak niet (meer) aanwezig.

FO

R

Deze SBZ is gelegen in de dichtbevolkte regio tussen Leuven en Brussel. De verschillende deelgebieden in deze SBZ zijn vaak de enige natuurgebieden in de streek waar natuurgerichte recreatie mogelijk is. Om in te spelen op de recreatiebehoefte zijn er in verschillende deelgebieden (Silsom-, Helle- en Kastanjebos, Torfbroek, etc.) al initiatieven genomen om via een openstellingsplan een goed gezoneerde zachte recreatie, zoals wandelen en plaatselijk fietsen, mogelijk te maken. De impact van goed gezoneerde zachte recreatie is beperkt.

IN

Mede door de abrupte overgang tussen de habitattypen binnen de SBZ en het omliggend landgebruik is er echter weinig ruimte om bv. buffergebieden aan te leggen om een eventueel stijgende recreatiedruk (deels) te kunnen opvangen en zo de meest gevoelige natuurwaarden te vrijwaren. Verstoringsgevoelige soorten en habitattypes, zoals moerasvegetaties en bepaalde vogels tijdens het broedseizoen, kunnen bij een te hoge recreatiedruk op termijn verdwijnen. Andere recreatievormen dan wandelen en fietsen kunnen een grotere verstorende invloed uitoefenen omdat ze lawaaierig (bv. motorsporten) of vrijwel permanent aanwezig zijn (vb. weekendhuisjes, visvijvers). In dit laatste geval neemt recreatie ook oppervlakte potentieel habitat in en is er een groot risico op negatieve invloed op de milieukwaliteit (bv. door afvalwaterlozing). Dit komt voor in o.m. Helle/Snijsselsbos, Torfbroek en Silsombos (deelgebieden 2-3 en 5).


30 mei 2011

Pagina 59 van 189

7.1.4. Overzicht van kansen 1. Een aantal gronden kent reeds een natuurgericht beheer Sommige waardevolle vegetaties, zoals in Torfbroek, Kastanjebos en Silsombos (deelgebieden 35), worden al meer dan 15 jaar natuurgericht beheerd. Dit kan ook gebeuren in samenwerking met landbouwers (met bijvoorbeeld agrobeheergroepen), boseigenaars of de waterbeheerder/watermaatschappij. Ook de criteria duurzaam wildbeheer omvatten enkele kansen vanuit de jachtsector om mee te werken aan het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen. 2. Recreatie bevordert het draagvlak voor natuur

M

3. Weesbeek- en Molenbeek worden op natuurlijke manier beheerd

EN T

Door gebieden als natuurreservaat te beheren zijn ze vaak aantrekkelijker geworden; in de verschillende beheerplannen (Silsom-, Helle-, - en Kastanjebos, Torfbroek en de Molenbeekvallei) zijn vaak ook openstellings- of toegankelijkheidsplannen opgenomen, met gezoneerde recreatiemogelijkheden. Natuurgerichte recreatie en natuurbeleving dragen ongetwijfeld bij tot het verhogen van het maatschappelijk draagvlak voor natuurbehoud.

AT I

EF

D O

C

U

Het deelbekkenbeheerplan van de Lei-, Wees- & Molenbeek (Vlaams-Brabant 2007) stelt naast de verbetering van de waterkwaliteit o.m. een vertraagde afvoer, een groter bergend vermogen en een ecologisch beheer van de waterlopen voorop. Ook de ecologische inventarisatie van de Weesbeek (Haskoning 2007) stelt bovenstroomse maatregelen voor om dit te bereiken. Aangehaalde maatregelen zijn bv. hergebruik van hemelwater, vermijden van nieuwe harde infrastructuur, herwaardering van grachten, etc. Het anti-erosieplan Kortenberg past hier ook in. In een aantal gevallen van wateroverlast (Ter Bronnen, Silsombos, Molenbeekvallei omgeving Heersemmolen, de Merode, …) dient er ook plaatselijk periodiek (niet jaarlijks) geruimd en eventueel plaatselijk water geborgen te worden. In de praktijk worden de Wees- en Molenbeek ook niet meer of niet meer jaarlijks geruimd. Uit peilbuismetingen in het kwelrijke Silsombos blijkt dat de valleigronden er vernatten. Opstuwende takken e.d. worden plaatselijk echter wel manueel verwijderd om overstromingen van waardevolle vegetaties te vermijden bv. vanuit de momenteel vervuilde Weesbeek. Wat betreft de berging: dit mag niet ten koste gaan van kwetsbare habitattypes; als mogelijke oplossingen doorgerekend worden met het model kunnen ook voor de aanwezige habitattypes gevolgen worden ingeschat (bv. voor de zones ten westen en oosten van Silsombos, Haskoning 2007). 4. Plannen van instanties binnen Vlaams-Brabant inzake ‘natuurlijke netwerken’

FO

R

M

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen voorziet in 38 000 ha extra natuur- en 10 000 ha extra ecologisch bos op de bestemmingsplannen. Het operationele uitvoeringsprogramma van die ruimtelijke visie voor het buitengebied Zenne-Dijle-Pajottenland, waartoe deze SBZ behoort, geeft een aantal richtcijfers voor bosuitbreiding: 18 ha in de omgeving van Floordambos (deelgebied 1), 45 ha in de omgeving van Helle- en Snijsselsbos (deelgebied 2) en 10 ha in de overige deelgebieden. Die dragen bij aan een versterking van de bossen in de regio.

IN

In die zin wil het strategisch project ‘Het groene bekken van de Weesbeek’ -een concreet lopend initiatief van verschillende gemeenten samen met de VLM en het Regionaal Landschap Dijlelandniet alleen zoeken naar oplossingen voor de knelpunten rond waterbeheer, maar tegelijk wil men met het project ook bestaande waardevolle bossen versterken en met elkaar verbinden. Naast de hoofdthema’s water en bos heeft het project ook oog voor recreatie, landbouw en natuur en de kruisbestuiving tussen al die thema’s. Het project gaat daarom op zoek naar win-winoplossingen die op korte termijn gerealiseerd kunnen worden. Zo wordt momenteel onderzocht hoe het overstromingsrisico in enkele woonzones kan worden verminderd en worden landbouwers aangesproken om tegen een vergoeding beheerovereenkomsten af te sluiten om percelen langs bossen en waterlopen natuurvriendelijk te bewerken. Op langere termijn worden er afspraken gemaakt over de inrichting en het beheer van het gebied. Het feit dat er in en nabij deze SBZ relatief veel openbare eigendommen zijn alsook grotere aaneengesloten blokken van enkele eigenaars (zoals bv. enkele parken en het voormalig militair domein nabij Hellebos), kan (bv. via beheerplannen) bepaalde kansen creëren voor zo’n betere natuur- en bosstructuur, met landschapsecologische verbindingen tussen deelgebieden van deze SBZ


30 mei 2011

Pagina 60 van 189

en ook andere ‘groene’ gebieden in de omgeving ervan. Vanuit de provincie is er ook het Solabioproject38, zijn er de prioritaire soorten en is er het natuurverbindingsnetwerk. Ook de Regionale Landschappen dragen met hun projectwerking rond KLE’s bij tot een toenemende landschappelijke samenhang tussen habitattypen en leefgebieden van soorten. Zowel het Regionaal Landschap Dijleland als het Regionaal Landschap Groene corridor hebben een deel van hun werkingsgebied in deze SBZ liggen.

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

In de waterbeheerplannen wordt een aantal knelpunten aangepakt en via investeringsprogramma’s wordt er vooruitgang geboekt inzake oppervlaktewaterkwaliteit. Ecologische doelstellingen spelen mee in de prioritering van de progressieve uitbouw van de waterzuiveringsinfrastructuur.

38

Het project 'SOorten en LAndschappen als dragers voor BIOdiversiteit' of kortweg SOLABIO is een Interreg-project waar 27 partners uit 5 Vlaamse en 3 Nederlandse provincies gedurende 3 jaar aan deelnemen. Het project heeft als hoofddoelstelling de toename van de biodiversiteit en het herstel van de waardevolle landschappen in de grensregio Vlaanderen-Nederland te stimuleren.


30 mei 2011

Pagina 61 van 189

EN T

7.1.5.

Identificatie van de kwesties

M

In de bovenstaande paragraaf zijn verschillende sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen besproken. Het is duidelijk dat er een relatie bestaat tussen een aantal sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. Sommige kansen versterken sterktes of lossen zwaktes op. Sommige bedreigingen versterkenzwaktes of beperken sterktes. In onderstaande tabel (de zogenaamde confrontatiematrix) worden de belangrijkste kwesties geïdentificeerd. De kwesties zijn die relaties tussen sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen die het belangrijkste zijn voor het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen. Vervolgens worden de belangrijkste kwesties uit de tabel besproken. De kwesties vormen de basis voor het identificeren van de verschillende knelpunten (zie paragraaf (1)).

Reeds natuur-gericht beheer

bedreigingen Recreatie bevordert draagvlak

Waterloop natuurlijk beheerd

RSV, VEN, IVON, RL

IE AT

variatie in habitats en soorten Grote structuren (2) Positieve kwestie

(5)Negatieve kwestie










Natuurwaarden buiten SBZ

Onaangepast beheer, weinig dood hout, open plekken, veel exoten

Recreatiedruk




(1) Positieve kwestie


(2) Positieve kwestie


IN

zwaktes


Landgebruik

FO

Kwel lokaal

Zeldzame of verdwenen soorten

Barrières en versnippering

R

Kwetsbaarheid vegetaties

M

sterktes

Plaatselijk hoog kwalitatieve habitats

Vegetatie-successie

Kwaliteit grond –en oppervlaktewater

(3)Positieve kwestie

F

Kalkrijke kwel (Brusseliaan)

Veranderingen waterhuishouding (verdroging en overstroming)

C

Kansen

D O

Confrontatie-matrix

U

Tabel 7-1. Confrontatiematrix, waarbij de interne factoren (sterktes en zwaktes) met de externe (kansen en bedreigingen) worden geconfronteerd ter identificatie van de kwesties

30 mei 2011

Pagina 62 van 189




(6)Negatiev kwestie

Successie van vegetaties is een probleem voor de heischrale en blauwgraslanden, de wateren moerashabitats, vochtige ruigtes en glanshavergraslanden. Een gericht beheer in grotere delen van het gebied moet het mogelijk maken om het beoogde successiestadium te bestendigen. -> Belangrijke positieve kwestie.

(2)

Er kan via recreatie een hoger draagvlak ontstaan voor maatregelen ten voordele van kwetsbare vegetaties en soorten; toegankelijkheidsplannen kunnen hiermee rekening houden-> positieve kwestie.

(3)

De sterke kweldruk kan lokaal een milderend effect hebben tegen veranderingen in de waterhuishouding zoals verdroging en verzuring. -> positieve kwestie.

(4)

Kwetsbare, natte vegetaties (elzenbroek, moerasvegetaties, blauwgrasland) zijn gevoelig voor verdroging en andere kwantitatieve veranderingen in de waterhuishouding. -> Negatieve kwestie

(5)

Eutrofiëring en verandering van de kwaliteit van het gronden oppervlaktewater hebben een negatieve invloed op bepaalde habitattypes zoals kwetsbare broekbos- en moerasvegetaties; deze laatsten behoren tot de beste van Vlaanderen -> Negatieve kwestie

(6)

De versnipperde eigendomsstuctuur en het landgebruik (binnen en buiten SBZ) geven aanleiding tot ecologische barrières binnen het SBZ; hierdoor kunnen (zeldzame) soorten of habitattypen achteruitgaan of verdwijnen; ook een te hoge recreatieve druk kan hiertoe aanleiding geven -> Negatieve kwestie

(7)

Van een aantal zeldzame soorten (zoals vleermuizen) bevinden de populaties zich buiten SBZ. Mogelijke beschermingsmaatregelen liggen daar minder voor de hand -> Negatieve kwestie

(8)

Onaangepast beheer kan de zwaktes versterken; concreet door successie zijn gang te laten gaan in open soms hoog kwalitatieve habitats, door kwetsbare soorten of vegetaties niet of onaangepast te beheren, door op plaatsen met goede kweldruk niet te beheren tvv kwelafhankelijke vegetaties -> Negatieve kwestie

Overzicht van knelpunten en mogelijke oplossingen

R

7.2.

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

(1)

IN

FO

Op basis van de bovenstaande analyse van sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen kan een aantal knelpunten worden geïdentificeerd. Het oplossen van deze knelpunten is noodzakelijk om de instandhoudingsdoelstellingen (zie hoofdstuk 8) te kunnen realiseren. In onderstaande paragraaf worden de belangrijkste knelpunten besproken en mogelijke oplossingen voorgesteld. De vermelde mogelijke oplossingen zijn noch limitatief noch bindend. Het is een aanreiken van mogelijke oplossingen, zonder dat dit andere mogelijke oplossingen uitsluit. In paragaaf 7.3 worden conclusies met betrekking tot de ernst van de knelpunten gepresenteerd. 1. Verdroging en overstroming Duiding. Verschillende van de tot doel gestelde habitattypen in deze SBZ zijn vochtig tot nat van aard (bv. moerasvegetaties, broekbossen, blauwgraslanden). Maatregelen tegen verdroging vormen dus een belangrijk aandachtspunt bv. voor het instandhouden van natte open en boshabitats in het oosten van Kastanjebos (deelgebied 4), waar de waterwinning voor een grondwaterdaling van >1 m zorgt. De laatste decennia is er daardoor wellicht een verschuiving opgetreden van de moeras- en alluviale habitattypes naar meer drogere habitattypes (bv. van moerasbos naar eikenhaagbeukenbos); het huidige grondwaterniveau is in principe te laag voor de er nog voorkomende na-ijlende soorten van natte blauw- en dottergraslanden en moerasbos zoals gevlekte orchis, blauwe zegge, veldrus en karwijselie (INBO advies augustus


30 mei 2011

Pagina 63 van 189

2010). Zo zouden ook enkele kwelbronnen in deelgebied 2a (Hellebos) droogvallen. Wat hieraan de basis ligt (bv. wateroppompingen in of nabij SBZ) moet nog nader onderzocht worden. Anderzijds zijn sommige habitats (bv. blauwgrasland) gevoelig voor overstromingen met vervuild oppervlaktewater (Haskoning 2007 vermeldt Silsombos, Torfbroek, Ter bronnen en de Molenbeekvallei, zijnde deelgebieden 3 en 5b). Mogelijke oplossingen. Aanpassingen aan het grachtennetwerk in of vlak bij de SBZ-H zodat een voor de habitats gunstige vochttoestand ontstaat/hersteld wordt.

•

Aandacht voor gepaste randvoorwaarden voor activiteiten die invloed hebben op het waterregime (ruimingen, waterwinningen, zandgroeves, …), in het licht van de IHD; minder water winnen is gunstig voor de er voorkomende natte biotopen; meer water winnen is nefast.

•

Overstroming met (vervuild) oppervlaktewater vermijden in zones waar kwetsbare habitattypen voorkomen.

M

EN T

•

2. Bedreiging grondwaterkwaliteit

C

U

Duiding. Een aantal waardevolle moeras- en graslandvegetaties zijn afhankelijk van de aanvoer van mineraalrijk, voedselarm grondwater. Een toename van nutriënten kan leiden tot het verdwijnen van deze habitattypen.

AT I

EF

D O

Op een aantal locaties in deelgebieden 3 (Torfbroek) en 5b (Molenbeekvallei en Silsombos) worden in het grondwater hoge concentraties sulfaten gemeten (INBO- advies nr. 2010.39). Lozing en overstroming van huishoudelijk afvalwater is mogelijk de oorzaak. Ook worden er in Torfbroek hoge concentraties chloride gemeten en in Silsombos, de Molenbeekvallei en Kastanjebos hoge concentraties nitraten. De oorzaak van de hoge chloride waarden is waarschijnlijk lekkage vanuit een stort in het infiltratiegebied net ten zuiden ervan (Haskoning en Ecolas 2007). Daarnaast worden er in dat deelgebied actueel ook verhoogde concentraties ammonium en kalium gemeten, mogelijk afkomstig van huishoudelijk afvalwater (of door vermesting staat in het rapport; ligt nabij de vervuilde Keibeek) (Ecolas 2007). Die vervuilingen worden via de grondwaterstromen aangevoerd vanuit de infiltratiegebieden. Vandaar is het belangrijk om de waterkwaliteit in die gebieden te bewaken. De absolute concentraties zijn (momenteel) relatief beperkt, maar het moet wel een aandachtspunt blijven in de toekomst.

M

Mogelijke oplossingen.

Na grondig onderzoek naar de aard en omvang van de vervuilingsbronnen in de infiltratiegebieden dient nagegaan of maatregelen genomen dienen te worden in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen.

•

Aandacht voor gepaste randvoorwaarden voor activiteiten die invloed hebben op de grondwaterkwaliteit (storten, ontginningen, …), in het licht van de IHD.

FO

Maximaal streven naar de nulbemesting binnen de SBZ. En gezien de negatieve trend van de fosfaatmetingen:

IN

•

R

•

•

aanduiding als fosfaatverzadigd gebied

•

verscherpt toezicht op naleving van mestregelgeving (controle uitrijtijden, opbouw van een gedetailleerd monitoringsnet,..)

•

promoten van beheerpakketten die een verlaagd mestgebruik met zich meebrengen

3. Verontreinigd oppervlaktewater Duiding. De kwaliteit van het oppervlaktewater van de Molen- en Weesbeek en hun zijlopen is rechtstreeks bepalend voor de ontwikkeling van de habitattypen. Knelpunt is dat het water vaak matig tot sterk vervuild is (www.vmm.be).


30 mei 2011

Pagina 64 van 189

In verschillende deelgebieden is er een probleem met instroming van (veelal huishoudelijk) afvalwater in de waterlopen. Zeker blauwgraslanden, alluviale bossen en moerasvegetaties zijn hier gevoelig voor. Zo bedreigt het zeer verontreinigde oppervlaktewater van de Keibeek de zeldzame habitattypen in het Torfbroek (deelgebied 3) bij overstromingen (Ecolas 2007). De Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek en Ter Bronnen (deelgebieden 3 en 5b) worden expliciet vermeld omwille van de gevoeligheid van de waardevolle (blauw)graslanden die bedreigd worden door overstromingen met vervuild water vanuit de Molen- en Weesbeek (Brichau 2006, Haskoning 2007). Mogelijke oplossingen. Oppervlaktewaterkwaliteit verbeteren, met bijzondere aandacht voor de kwaliteitsnormen van het oppervlaktewater en voor overstorten in de waterlopen; aanleg van gescheiden rioleringsstelsels (lopende, o.m. in de vallei van de Molenbeek; gebeurd aan Kastanjebos) en individuele behandeling van afvalwater indien aansluiting op rioleringsnetwerk nog niet mogelijk is; ook erosiemaatregelen kunnen de waterkwaliteit gunstig beïnvloeden.

•

Toezicht op het naleven van de wetgeving rond het lozen van afvalwater, in en rondom de SBZ.

•

Overstromingen met vuil water voorkomen thv de meest waardevolle habitattypes.

•

aangepast landgebruik rond de waterlopen, bv. natuurvriendelijke oeverzones, grasstroken.

M

EN T

•

C

U

4. Versnippering van habitattypen en leefgebieden van soorten (toenemende isolatie, te kleine oppervlakken, barrières en randeffecten)

D O

Duiding. De oppervlakte en ecologische samenhang van leefgebieden en habitattypen zijn belangrijk in het licht van een duurzame instandhouding.

AT I

EF

Het ontstaan van barrières tussen leefgebieden betekent dat netwerken van soorten uiteenvallen en kleine geïsoleerde populaties ontstaan. In deze SBZ is het daarom van belang dat enerzijds de deelgebieden op zich zoveel mogelijk een aaneengesloten geheel vormen (voldoende oppervlakte), en anderzijds de ecologische verbindingen tussen de deelgebieden voor de relevante soorten geoptimaliseerd worden. Aanleg van wegen, fietspaden en uitbreiding van woonzones en bedrijventerreinen zijn in de context van dit gebied de belangrijkste activiteiten die barrières kunnen vormen. Sommige habitatvlekken in deze SBZ liggen ruimtelijk geïsoleerd in landbouw- of woongebied. Een voorbeeld is het Torfbroek dat omgeven is door bebouwing.

M

Ook verschillende vegetaties onderling kunnen barrières vormen. Een bosaanplant temidden van open habitats kan voor typische soorten van deze laatste versnipperend werken. Nieuwe bosaanplantingen liggen bij voorkeur naast oude bossen om spontane kolonisatie door de typische (vaak weinig mobiele) bossoorten mogelijk te maken.

FO

R

Kerngedachte is dat habitattypes en leefgebieden voldoende groot dienen te blijven of dat maatregelen worden genomen om een gefragmenteerde situatie op te heffen (door vergroting van habitat of door het creeëren van verbindingen).

IN

Voor een aantal soorten is de ruimtelijke configuratie van geschikte biotopen op dit moment niet toereikend voor een duurzaam voorkomen van habitattypische soorten in netwerkverband. Veel open habitattypen in de SBZ zijn bv. < 1 ha groot en liggen geïsoleerd temidden van andere landgebruiksvormen. Populaties van de aanwezige soorten dreigen daardoor achteruit te gaan of zijn reeds verdwenen (zoals bv. de groenknolorchis). Grotere leefgebieden maken habitats ook beter bestand tegen veranderingen van de standplaats (bv. inzake de waterhuishouding, het klimaat, …). Mogelijke oplossingen.

•

Een doordacht ruimtelijk beleid: hierbij dient steeds rekening gehouden te worden met landschapsecologische principes zoals het vrijwaren en versterken van ecologische verbindingen en kernpopulaties voor soorten. Gezien de soms geïsoleerde ligging is het meenemen van die gedachte ook een belangrijke aanbeveling in de directe omgeving van de SBZH. In die context is het aanbevolen dat er voldoende rekening wordt gehouden met Euro-


30 mei 2011

Pagina 65 van 189

pese natuurwaarden (net) buiten het habitatrichtlijngebied. Behoud van deze zones heeft evenzeer een wezenlijk effect op de duurzaamheid van het ecologisch netwerk. Het vergroten van habitats zodat kerngebieden ontstaan binnen het netwerk. Mogelijk kan gewerkt worden via beheerovereenkomsten of andere geijkte subsidiekanalen (bv. bosgroepen). Indien het beheer gespecialiseerde kennis en materieel vereist, gebeurt dit bij voorkeur door een erkende terreinbeherende instantie zodat het duurzaam voortbestaan gegarandeerd wordt.

•

Verbinding van deelgebieden en andere ‘groene’ gebieden in de omgeving via ecologische corridors. Ook de uitwerking van bepaalde acties in de waterbeheerplannen kan hiertoe bijdragen, zoals het oplossen van migratieknelpunten voor vissen of het herstructureren of anders beheren van waterlopen in functie van bepaalde Europese habitats; zie ook knelpunt 5).

•

Afbakening van de SBZ als beheergebied botanisch beheer: zodoende kunnen bv. zowel landbouwers als kasteeleigenaars een financiële tegemoetkoming krijgen voor het behoud en ontwikkeling van waardevol grasland.

•

Bij de aanleg van wegen en paden is een degelijk alternatievenonderzoek van belang opdat kwetsbare en verstoringsgevoelige zones ontzien worden. Met specifieke ontsnipperingsmaatregelen kunnen de negatieve effecten van een ingreep vermeden of gemilderd worden.

U

M

EN T

•

C

5. Onaangepast beheer

Mogelijke oplossingen.

EF

Aangepast beheren van de habitattypes en de leefgebieden van Europese soorten. Dit kan door beheer- of natuurprojectovereenkomsten af te sluiten of middels subsidies voor de ecologische bosfunctie en door het toepassen van de criteria duurzaam bosbeheer. Indien het beheer gespecialiseerde kennis en materieel vereist, gebeurt dit bij voorkeur door een erkende terreinbeherende instantie zodat het duurzaam voortbestaan van het habitat of leefgebied gegarandeerd wordt. In de gebieden waar dit relevant is kan sensibilisatie van en overleg met verschillende beheerders leiden tot een effectiever beheer (bv. inzake exotenbestrijding)

M

6. Recreatiedruk

AT I

•

D O

Duiding. Van verschillende habitattypes bevinden grote delen zich in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding, mede door onaangepast beheer (bv. te hoge bemestingsdruk, opruimen van dood hout, weinig actieve bestrijding van exoten, laten verbossen van open habitattypes, …).

FO

R

Duiding. Een te hoge recreatiedruk kan leiden tot verstoring en zelfs het verdwijnen van bepaalde soorten (bv. broedvogels). Zo werd in Torfbroek (deelgebied 3) het openstellingsplan aangepast, waarbij een deel van het wandelpad ontoegankelijk is tijdens het broedseizoen, met positieve effecten voor de soorten (Ecolas 2007). Mogelijke oplossingen. In reservaten en natuurgericht beheerde domeinen wordt in het bijzonder aandacht besteed om overmatige effecten door recreatie te voorkomen. Dit betekent enerzijds de revisie van de recreatieve ontsluiting in bestaande natuur- en bosgebieden, kanaliseren van recreatie naar zones die minder verstoringsgevoelig zijn en anderzijds het weldoordacht ontsluiten van nog in te richten gebieden.

IN

•

7.3.

Samenvatting over de ernst van de knelpunten

In deze paragaaf wordt een samenvatting gegeven van de analyse van de knelpunten. In de samenvattende tabel wordt eerst aangegeven hoe belangrijk het habitatrichtlijngebied is voor het betreffende habitattype of de soort rekening houdend met de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen. Voor elk van de tot doel gestelde habitats en soorten wordt daarnaast aangegeven hoe ernstig de beschouwde knelpunten zijn. De ernst van een knelpunt is ofwel groot ofwel klein voor een Europees te beschermen habitattype of soort. Daarnaast wordt ook aangegeven hoe zeRAPPORT S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 66 van 189

ker het beschouwde knelpunt voorkomt binnen het gebied. Afhankelijk van bepaalde kansen of bedreigen zullen immers bepaalde knelpunten al dan niet optreden.

Wijze van voorstelling knelpunten Tabel 7-2. Legende voor het weergeven van de ernst van een knelpunt voor een specifiek habitat of soort in de prioriteitentabel. Omschrijving

Groot • • •

• • •

C

Klein

Habitat / soort is verdwenen, verdwijnt of zal verdwijnen, of Oppervlakte / kwaliteit van habitat neemt sterk af of zal sterk afnemen, of Populatie / leefgebied (kwaliteit of oppervlakte) neemt sterk af of zal sterk afnemen, of Mogelijkheden voor uitbreiding of verbetering sterk beperkt Habitat van goede kwaliteit is beperkt aanwezig of kwaliteit gaat langzaam achteruit, of Duurzame populaties zijn beperkt aanwezig of nemen beperkt af, of Oppervlakte / kwaliteit van habitat / leefgebied neemt beperkt af, of Mogelijkheden voor uitbreiding of verbetering beperkt

EN T

• •

M

Ernst

U

Kleurcode

D O

Tabel 7-3. Legende voor het weergeven van de mate van zekerheid van het optreden van een knelpunt voor een specifiek habitat of soort in de prioriteitentabel.

Zekerheid

Omschrijving

!!

Zeker

!

Waarschijnlijk

?

Onduidelijk

Zeker aanwezig: abiotische en vegetatiekundige of andere gegevens duiden op hetzelfde knelpunt. Waarschijnlijk aanwezig: abiotische, vegetatiekundige of andere gegevens duiden op het knelpunt. Het is onduidelijk of het knelpunt optreedt of hoe groot het is.

AT I

EF

Code

Essentiële Speciale Beschermingszone

FO

Omschrijving

R

Kleurcode

M

Tabel 7-4. Legende voor het weergeven van de bijdrage aan de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen in de prioriteitentabel.

Zeer belangrijke Speciale Beschermingszone

IN

Belangrijk Speciale Beschermingszone

Samenvatting van de analyse van de knelpunten voor de habitats De belangrijkste conclusies zijn: •

Vrijwel alle habitattypen vertonen een versnipperde verspreiding in de SBZ. Er is m.a.w. aandacht nodig voor ontsnipperingsacties in ruimtelijke ordeningsplannen, bij het toekennen van vergunningen, bij het inrichten van het landschap in en rond de SBZ.

•

Het verbeteren van de gedeeltelijk aangetaste huidige staat van instandhouding door het toepassen van een aangepast beheer is in nagenoeg alle habitattypen noodzakelijk. Bij de bossen gaat dit vnl. over de nood aan meer dood hout en open plekken; de instand-


30 mei 2011

Pagina 67 van 189

houding van de open habitattypen vraagt om een kleinschalig verschralingsbeheer met minder bemesting en herbicidengebruik, evt. via subsidieregeling/beheerovereenkomsten. Voor het behoud van watergebonden habitattypen (vnl. blauwgraslanden, broekbossen, open water) moet prioritair gewerkt worden aan het stopzetten van de verdroging (herstellen van de kwel, overmatige drainage vermijden), het plaatselijk voorkomen van overstroming met vervuild water en een verbetering van de oppervlakte- en grondwaterkwaliteit.

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

•


30 mei 2011

Pagina 68 van 189

HABITATS

6230

6410

6430

6510

7140

7210

7220

7230

!

!

!

!!

!

!

!

!

!

!!

!

!

!

!

M

!

41

!!

!

!

!

!!

!!

!!

!

!

!

!!

!!

!!

!!

!

!!

!!

!!

!!

!!

!!

!!

!!

!!

!!

!

!!

!

!

!!

!

!

!

!

!!

!!

!!

!!

!!

!

!

!

!

!

IE AT


Prior !!

: klein

! waarschijnlijk

hoog;

!!

IN

Prioriteit :

!!

M Zekerheid : !! zeker;

41

!

R 40

: groot

91E0 veb

!

!

FO

Ernst :

91E0 meso

!!

6. recreatiedruk

39

91E0 eutr

3940

U

!

C

!!

9160

D O

2. kwaliteit grondwater 3. kwaliteit oppervlaktewater 4. barrières, kleine oppervlaktes, randeffecten, versnippering 5. onaangepast beheer

!

9120

Ernst van het knelpunt

knelpunten 1. waterhuishouding kwantitatief (verdroging en overstroming)

F

Belang voor G-IHD

3140

EN T

Een overzicht van de knelpunten wordt gegeven in onderstaande tabel

matig;

; ? onduidelijk

laag 30 mei 2011

Pagina 69 van 189

Samenvatting van de analyse van de knelpunten voor de soorten De belangrijkste conclusies zijn: De leefgebieden van de doelsoorten zijn versnipperd door harde (bv. vismigratieknelpunt) en zachte barrières (bv. ongeschikt landgebruik tussen leefgebieden). Er is m.a.w. aandacht nodig voor ontsnipperingsacties in ruimtelijke ordeningsplannen, bij het toekennen van vergunningen, bij het inrichten van het landschap in en rond de SBZ en de realisatie van de instandhoudingsdoelen van de habitattypen (zie boven).

•

Een aangepast beheer binnen de (potentiële) leefgebieden moet zorgen voor een voldoende kwaliteit zodat de overlevingskansen van de aanwezige populaties toenemen. Voor vleermuizen is er bv. nood aan meer dood hout, meer open plekken en een beter mantelzoombeheer binnen de boscomplexen in de SBZ. Ook bosvogels zullen hiervan profiteren.

•

Een verbetering van de waterkwaliteit is niet enkel gunstig voor de watergebonden habitattypen, maar uiteraard ook voor o.a. bittervoorn en ijsvogel.

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

•


30 mei 2011

Pagina 70 van 189

?

!

?

!

!

EN T M U

C

!

!

!

!

IN

FO

R

6. recreatiedruk

!


30 mei 2011

IE

!

Prioriteit

F

?

AT

2. kwaliteit grondwater 3. kwaliteit oppervlaktewater 4. barrières, kleine oppervlaktes, randeffecten, versnippering 5. onaangepast beheer

M

Belang voor G-IHD 1. waterhuishouding kwantitatief (verdroging en overstroming)

D O

Ernst van het knelpunt

knelpunten

Gewone/ grijze grootoorvleermuis baard/brandt vleermuis

gewone dwergvleermuis

bittervoorn

zeggekorfslak

SOORTEN SBZ

watergebonden vleermuizen (watervleermuis, rosse vleermuis, franjestaart, ruige dwervleermuis)

Een overzicht van de knelpunten wordt gegeven in onderstaande tabel

Pagina 71 van 189

8. De instandhoudingsdoelstellingen en prioritaire inspanningen 8.1.

Inleiding

EN T

In dit hoofdstuk worden de specifieke instandhoudingsdoestellingen voor het Habitatrichtlijngebied ‘Vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem’ beschreven. Daarnaast worden ook de prioritaire inspanningen voor het bereiken van deze doelstellingen opgelijst. De doelstellingen en prioriteiten volgen uit de verschillende analyses gepresenteerd in de voorgaande hoofdstukken. In hoofdstuk 4 werd beschreven voor welke habitats en soorten bijkomende inspanningen noodzakelijk zijn binnen het voorliggende gebied om de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen te realiseren. De actuele toestand van deze habitats en soorten werd beschreven en geanalyseerd in hoofdstuk 05. Voor een aantal habitats en soorten is de actuele toestand niet voldoende. In hoofdstuk 7 werden knelpunten voor de verschillende habitats en soorten besproken. Hierbij werd ook rekening gehouden met de maatschappelijke context (hoofdstuk 6).

U

M

In paragraaf 8.2 worden de doelstellingen voor de Europees te beschermen soorten en habitats gepresenteerd. Per soort en habitat wordt een kwantiteitsdoel (populaties of oppervlakten) en kwaliteitsdoel beschreven. De doelstellingen worden gemotiveerd met elementen uit de voorgaande hoofdstukken. In de volgende paragraaf wordt een overzicht gegeven van de inspanningen die noodzakelijk zijn voor het bereiken van de verschillende doelstellingen.

C

Bij het formuleren van doelstellingen voor een gebied worden heel wat elementen in overweging gebracht. De meeste daarvan werden eerder in het rapport reeds uitvoerig belicht zijnde:

D O

1. De gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen die de krijtlijnen uitzetten voor doelen op niveau van afzonderlijke gebieden (habitat- of vogelrichtlijngebieden). Wanneer de GIHD voorschrijven dat zich voor een bepaald habitat of soort een belangrijke verbeteropgave stelt, dan zal deze in de eerste plaats gezocht worden in gebieden die voor dat habitat of die soort als ‘zeer belangrijk’ of ‘essentieel’ vermeld staan in de G-IHD.

EF

In hoofdstuk 4 werd het belang van het voorliggend gebied voor de verschillende habitats en soorten opgegeven; 2. De actuele staat van instandhouding van een habitat of soort in het gebied.

AT I

Deze werd in beknopte versie weergegeven in hoofdstuk 5 en een uitgebreide analyse vindt u in bijlage II; 3. De trend en de potenties voor een habitat of soort.

M

Hier werd eveneens op ingegaan in hoofdstuk 5;

R

4. Socio-economische factoren worden bij het bepalen van doelen eveneens in overweging genomen.

FO

Een feitelijke analyse daarvan werd weergegeven in hoofdstuk 6. Een belangrijke doorvertaling daarvan werd gegeven in hoofdstuk 7 met de beschrijving van sterkten, zwakten kansen en bedreigingen en het formuleren van de belangrijkste knelpunten.

IN

Er is nog een 5de factor die stuurt op het formuleren van doelen. Het betreft landschapsecologische overwegingen. Deze wegen in de eerste plaats op de ruimtelijke allocatie van de doelen. Dit afwegingskader wordt in Bijlage 8 van dit rapport theoretisch toegelicht. In hoeverre is de ruimtelijke allocatie – of m.a.w. waar welk doel dient te worden gerealiseerd van belang in dit SIHD rapport? De feitelijke instandhoudingsdoelstellingen, zijnde de doelstellingen per habitat en soort, worden uitgedrukt in termen van oppervlakte habitat of leefgebied (kwantiteit dus) en de kwaliteit van de habitats en leefgebieden. Instandhoudingsdoelstellingen kunnen echter niet zonder meer worden geformuleerd door: (a) abstractie te maken van de huidige ruimtelijke spreiding van habitatplekken en leefgebieden van soorten en (b) van de situering van de ruimtelijke kansen voor verbetering of uitbreiding van habitats en leefgebieden. Doelen moeten daarom worden geformuleerd met een doorkijk naar de ruimtelijke vertaalslag. Door doelen op die manier te formuleren, wordt ook met zin voor realiteit ge-


30 mei 2011

Pagina 72 van 189

werkt. Daarom worden eerst kort de hoofdlijnen voor deze SBZ op landschapsniveau toegelicht (zie kader). Voor het theoretisch kader rond het landschapsecologisch denken wordt verwezen naar de bijlage 8. De specifieke doelen per habitattype en soort worden opgelijst in §8.2.

EN T

Dit hoofdstuk wordt afgesloten met het opsommen van de prioritaire inspanningen in §8.3.

M

De hoofdlijnen op landschapsniveau

C

U

Deze SBZ heeft een totale oppervlakte van 1445 ha verspreid over meerdere deelgebieden. Het habitatrichtlijngebied bestaat voor meer dan 1000 ha uit bos (70%), voornamelijk gelegen in lager gelegen delen in het landschap. De vochtafhankelijke habitats en dito soorten zijn belangrijke doelen in deze valleien.

D O

Bepaalde gebruiksvormen in het omgevende landschap bemoeilijken echter het bereiken van die doelen. Zo kan een nabij gelegen stort/bemeste landbouwgrond of waterwinning zorgen voor resp. uitspoeling van vervuilende stoffen of verdroging. De aan de SBZ aanpalende bebouwing (verharde oppervlaktes, puntlozingen) zorgt daarnaast voor een versnelde afvoer van het soms ongezuiverde water. Dit leidt in bepaalde zones tot ongewenste overstromingen.

AT I

EF

Bij de tot doel gestelde vochtafhankelijke vegetaties zitten een aantal voor Vlaanderen nagenoeg unieke vegetatietypes, zoals de blauwgraslanden en de kalkmoerasvegetaties van Torfbroek. De geschikte abiotische condities voor deze vegetaties (mineraalrijke kwel) zijn slechts beperkt aanwezig in deze SBZ, nl. waar vanuit kalkhoudend Brusseliaan grondwater aan de oppervlakte komt. Omdat de kansen op uitbreiding van deze habitattypen dus gelimiteerd zijn, wordt voornamelijk ingezet op behoud en verbetering van de kwaliteit. Het landgebruik in de omgeving vormt daarbij een belangrijk aandachtspunt en mag het bereiken van die doelen niet in het gedrang brengen.

R

M

Voor wat betreft de boshabitattypen wordt er ingezet op kwaliteitsverbetering en uitbreiding vnl. door omvorming van bossen met momenteel een groot aandeel niet-inheemse boomsoorten. Door de kwetsbare vegetaties in te bedden in een ecologisch netwerk van ong. 1000 ha, waarvan het merendeel boshabitats, maar ook 8% onbemeste graslanden en 4% ruigtes, wordt een landschapsecologisch en kwalitatief hoogstaand geheel bereikt.

IN

FO

In onderstaande doelentabel vindt u de gedetailleerde oppervlakte- en kwaliteitsdoelen voor elk van de habitattypes terug per ecotoopcluster; eerst voor de open water en moerasvegetaties, dan voor de ruigtes en graslanden en tot slot voor de bossen. Doelen voor de Europese soorten aanwezig in deze SBZ, worden zoveel mogelijk ingebed in de doelen voor de habitattypen en worden bovenaan bij de betreffende cluster vermeld. Een aantal vleermuizen hebben naast bos ook open plekken en waterpartijen nodig, maar worden integraal bij de bossen opgenomen.


30 mei 2011

Pagina 73 van 189

Doelstellingen voor de speciale beschermingszone

BE2400010 Valleigebieden tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en

8.2.

EN T

Veltem Doelstellingen voor habitattypes en soorten

Deze SBZ is zeer belangrijk (7210 en 7220) en voor enkele habitats essentieel (3140, 7140 en 7230) voor de ontwikkeling van verscheidene Europese beschermde wateren moerasvegetaties in Vlaanderen. De historische versnippering van het gebied heeft ervoor gezorgd dat er momenteel weinig speelruimte is voor uitbreiding van deze habitattypen, die momenteel allemaal slechts beperkt voorkomen in deze SBZ. Wegens beperkte abiotische potenties wordt er slechts beperkt ingezet op uitbreiding en maximaal op kwaliteitsverbetering. Een Europese soort die gebonden is aan waterhabitats is bittervoorn. oppervlaktedoelstelling Kwaliteitsdoelstelling

Habitat

doel (ha) toelichting


= (↑)

D O

C

U

M

Ecotoopcluster wateren moerasvegetaties

IE

F

Doel: Behoud van de huidige 4,5 ha in Torfbroek (deelgebied 3) en van de 0,2 ha in Silsom- en Floordambos (deelgebieden 5b en 1) en een pleksgewijze oppervlaktetoename van 2 ha via omvorming in de vermelde deelgebieden.

doel

toelichting

↑

Doel: De huidige goede staat van instandhouding (in Torfbroek - deelgebied 3) moet minstens behouden blijven, maar vnl. in deelgebieden 1 en 5 wordt als extra kwaliteitsdoel gesteld: sliblaag beperken in het voordeel van de kranswiervegetaties.

Motivering:

IN

FO

R

M

AT

Motivering:


30 mei 2011

De regionale staat van instandhouding van dit habitattype is zeer ongunstig en de G-IHD stelt dan ook uitbreiding als doel. Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype wegens de hoge kwaliteit in Torfbroek (deelgebied 3). In deelgebieden 1 en 5 wijzen relictsoorten hier en daar op de potenties voor een zekere uitbreiding van dit habitattype. Geschikte standplaatscondities voor dit type zijn er in die brede band waar kalkrijk grondwater naar boven komt. Omvorming van bestaande waterpartijen (in totaal al min. 2 ha) of aanleg van nieuwe biedt in de vermelde deelgebieden dan ook goede ontwikkelingskanPagina 74 van 189

Momenteel goede staat van instandhouding in Torfbroek (deelgebied 3), maar minder in de andere vermelde deelgebieden (1 en 5). Mogelijkheid tot verbetering in deze laatste deelgebieden door periodieke gefaseerde ruimingen, waardoor de sliblaag beperkt blijft en concurrerende vegetaties ingeperkt worden, ten voordele van de kranswiervegetaties.


= (↑)

Doel: Behoud van de huidige oppervlakte (0,2 ha) met uitbreiding tot 2 ha door omvorming in deelgebied 3 (Torfbroek).

EN T

sen voor dit type. ↑

Doel: Riet terugdringen van 30 tot 10% + vermindering van de verzurende of eutrofiërende atmosferische deposities. Motivering:

M

Motivering:

Momenteel goede staat van instandhouding; dit is ten voordele van habitattypische soorten als de groenknolorchis; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer. De atmosferische deposities liggen nog steeds boven de kritische last van dit habitattype.

R FO

IN

7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) PRIORITAIR HABITAT


Doel: Behoud van de huidige oppervlakte (0,08 ha) met uitbreiding tot 0,5 ha door omvorming in deelgebied 3 (Torfbroek).

↑

AT

= (↑)

M

7210 – Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae

IE

F

D O

C

U

De regionale staat van instandhouding is ongunstig en de G-IHD stelt een uibreiding tot doel. Deze SBZ is volgens de G-IHD essentieel voor dit type wegens het nagenoeg volledig voorkomen van het subtype basenrijk trilveen met ronde zegge. Nagenoeg de volledige oppervlakte van het subtype basenrijk trilveen met ronde zegge in Vlaanderen komt voor in deelgebied 3 (Torfbroek). Uitbreiding van dit type is ook ten voordele van habitattypische soorten als de groenknolorchis.

= (↑)

30 mei 2011

Doel: Zie bij 7140. Motivering:

Motivering: Momenteel goede staat van instandhouding; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer.

De regionale staat van instandhouding is ongunstig en de G-IHD stelt een kleine uibreiding tot doel. Deze SBZ is zeer belangrijk voor dit type. Er komen relicten voor in deelgebied 3 (Torfbroek) die minstens behouden moeten blijven. Doel: Behoud van de huidige kalktufbronnen in het Torfbroek (deelgebied 3); de aanwezigheid van mogelijke

Pagina 75 van 189

↑

Doel: Behoud van de huidige habitatkwaliteit van de tufbronnen in het Torfbroek. Waar het habitattype elders

vastgesteld wordt, moet voldoende kwaliteit blijvend gegarandeerd worden.

EN T

relicten in andere deelgebieden moet nader onderzocht worden; bij aanwezigheid dient de juiste bescherming voorzien te worden om ze te behouden.

Motivering:

Motivering:

7230 – Alkalisch laagveen

Doel: Behoud van de huidige oppervlakte (0,5 ha) met uitbreiding van minstens 0,5 ha door omvorming in deelgebied 3 (Torfbroek) en mogelijk ook in Silsombos (deelgebied 5b).

IE

F

= (↑)

D O

C

U

M

De regionale staat van instandhouding is ongunstig. Deze SBZ wordt in de GIHD als zeer belangrijk voor dit voor Europa prioritaire habitattype naar voor geschoven. Het voorkomen van dit type in deze SBZ moet dan ook verder onderzocht worden. Waar aanwezig (momenteel enkel bekend van Torfbroek – deelgebied 3) wordt dit type behouden.

IN

FO

R

M

AT

Motivering:


30 mei 2011

De regionale staat van instandhouding is zeer ongunstig en de G-IHD stelt een kleine uitbreiding tot doel. Deze SBZ is essentieel voor dit type wegens hoge kwaliteit van dit habitat in deelgebied 3 (Torfbroek), het enige nog goed ontwikkelde, grondwatergevoede kalkmoeras in Vlaanderen. Hier zijn ook kleine mogelijkheden voor uitbreiding, alsook in deelgebied 5b (Silsombos). Uitbreiding van dit type is ook ten voordele van habitattypische soorten als de groenknolorchis.

Pagina 76 van 189

↑

Als het habitattype aanwezig is, dient het beschermd en behouden te blijven in een voldoende kwaliteit. Er kan echter niet echt een specifiek beheer worden toegepast voor uitbreiding of kwaliteitsverbetering van dit type; beheer voor alkalisch laagveen (habitattype 7230) is ook gunstig voor dit habitattype.

Doel: Zie bij 7140. Motivering: Momenteel goede staat van instandhouding; dit is ten voordele van habitattypische soorten als de groenknolorchis; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer.

doel

toelichting

doel

toelichting

= (↑)

Doel:

↑

Doel:

Kwaliteitsverbetering van het leefgebied: o.m. zorgen voor vrije vismigratie op de Molen- en Weesbeek en beperken van verstoring van de populaties.

M

Minstens behoud van de huidige bittervoornpopulatie die nu voorkomt in de Molen- en Weesbeek, lokaal in vrij grote aantallen (tot 840 ind/ha).

EN T

Soort Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus

U

Motivering:

M

= (↑)

IN

FO

R


AT

IE

F

D O

C

Deze SBZ is belangrijk voor deze soort. Door een toename van vnl. waterplanten en zoetwatermossels zal de vispopulatie minstens behouden en misschien groter kunnen worden.


30 mei 2011

Doel:

↑

Voldoende tot goede staat van instandhouding van bestaande populaties in de Molen- en Weesbeekvallei (deelgebieden 5b en 3). Motivering: Deze SBZ is belangrijk voor deze soort. Gerichte inventarisaties ontbreken in deze SBZ, zodat het niet onwaarschijnPagina 77 van 189

Motivering: De actuele staat van instandhouding van bittervoorn is goed. Deze vrij tolerante soort (die geen extreem hoge eisen stelt aan de waterkwaliteit) zal via het huidige waterbeleid (met voorziene investeringsprogramma’s van aquafin) voldoende geschikt leefgebied hebben. Om een gezonde populatie in een goede staat van instandhouding op lange termijn te handhaven is wellicht nood aan verbetering van enkele structuureigenschappen van de waterlichamen (aanpassen ruimingen, opheffen vismigratieknelpunten). Hierdoor kan de bedekking van waterplanten en het aantal zoetwatermossels, prooidieren en vissen toenemen. Doel: Kwaliteitsverbetering van de (potentieel) geschikte leefgebieden; waar de soort aanwezig is, grote zeggenrijke vegetaties en dergelijke (natte ruige overgangen, ook rond rbb dottergrasland) in een goede kwaliteit brengen/houden. Motivering:

Ecotoopcluster ruigtes en graslanden

Een gunstig beheer van grote zeggenrijke vegetaties betekent vooral een optimaal waterbeheer. Wanneer het water teveel onder het maaiveld wegzakt of lang te hoog blijft, kan dit leiden tot wijzigingen in de vegetatie ten nadele van de zegges (en bv. ten voordele van ruigtekruiden enerzijds of riet anderzijds). Ook teveel geslotenheid kan het aandeel grote zegges doen afnemen.

EN T

U

M

lijk is dat de zeggekorfslak de komende jaren in bijkomende deelgebieden (bv. deelgebied 5c) wordt gevonden.

D O

C

Deze SBZ is belangrijk (6230 en 6510) en zelfs essentieel (6410) voor de ontwikkeling van verscheidene Europese beschermde graslandvegetaties en is zeer belangrijk voor Europees beschermde ruigtes (6430).

IE

F

De graslandhabitattypes komen in deze SBZ momenteel relatief beperkt voor (5 ha) en door versnippering, vervuiling, verdroging, overstroming en een onaangepast beheer vaak in een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding. De structurele verbondenheid en de kwaliteit van deze graslanden dienen verbeterd te worden. Er wordt dus een afwisselend landschap beoogd dat ondermeer bestaat uit 80 ha van dit type hooilanden. Dit behelst op zo’n 75 ha ‘hooilandherstel’, vanuit momenteel verlaten of met populieren beplante graslanden (15 à 25 ha) of vanuit momenteel bemeste graslanden (± 50 ha), bij voorkeur waar nog relictsoorten van deze hooilandtypes voorkomen.

42

Al deze habitattypes zullen voornamelijk in de deelgebieden 2b en 4-5 (voor de ruigtes vooral deelgebied 5) een voldoende tot goede staat van instandhouding moeten bereiken. De kwaliteit ervan kan verbeterd worden door het toepassen van een aangepast beheer, door het verbeteren van de

IN

FO

R

M

AT

Ongeveer 60 ha (4 %) van deze SBZ bestaat uit Europese ‘zoomvormende’ ruigtes42. In dit aandeel zitten ook regionaal belangrijke moerasspirearuigtes, vaak verlaten of met populier beplante hooilanden, vervat. Met het oog op het bereiken van het hierboven vermelde ecologisch graslandnetwerk (80 ha), wordt een klein deel van deze ruigtes opnieuw hersteld naar voornamelijk blauwgrasland, waarvoor deze SBZ essentieel is. Een wat groter deel (bijna 20 ha) zal bijdragen aan de te versterken alluviale boshabitats, waarvoor deze SBZ eveneens zeer belangrijk is. Binnen dit habitatrichtlijngebied is het evenwel de bedoeling om 40 ha kwaliteitsvolle vochtige ruigtes te behouden, o.m. tvv zeggekorfslak.



30 mei 2011

Pagina 78 van 189

EN T

kwel en door het voorkomen van bemesting, van verbossing en van herbicidengebruik. oppervlaktedoelstelling Habitat


6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa) PRIORITAIR HABITAT

↑

Kwaliteitsdoelstelling

doel

D O

C

U

M

Doel: Een oppervlaktetoename van 4 à ↑ 4,5 ha en dit via omvorming van 2 ha in Snijsselsbos (deelgebied 2b), van 1,5 ha grasland in Kastanjebos (deelgebied 4) en van 0,5 à 1 ha in de Warande (deelgebied 5d), telkens rondom de huidige fragmenten (0,3 ha) en (lijnvormige) relicten. In deze deelgebieden (behalve 5d) zal dit habitattype ingebed worden in een groter graslandcomplex (voor een goede staat van instandhouding) met ook andere habitattypes en ook regionaal belangrijke biotopen (zie ook bij habitattype 6410).

F

Motivering:

FO

R

M

AT

IE

De regionale staat van instandhouding van dit habitat is zeer ongunstig en de G-IHD stelt uitbreiding als doel. Deze SBZ is belangrijk voor dit prioritaire habitattype. Het habitat bevindt zich ook binnen deze SBZ actueel in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding wegens de beperkte oppervlakte (en de te lage bedekking van sleutelsoorten). Vanuit de bestaande fragmenten kan dit type nog licht uitbreiden (in deelgebied 2b, 4 en 5d).

↑

IN

6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion)


30 mei 2011

Doel: Behoud van de huidige 1,5 ha in Torfbroek en Kastanjebos (deelgebieden 3 en 4) en een oppervlaktetoename van 12 à 17 ha; en dit via 7 ha omvorming in Torfbroek (deelgebied 3) en via 5 à 10 ha omvorming in SilsomPagina 79 van 189

↑

toelichting

Doel: De huidige nog aanwezige kernen van dit habitattype optimaal beheren om een goede soortenrijkdom op lange termijn te handhaven. Kwaliteitsverbetering tot een goede staat van instandhouding volgens LSVI-normen: zoals vermindering van de verzurende of eutrofiërende atmosferische deposities. Motivering: Momenteel gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding omwille van de beperkte oppervlakte en de te lage bedekking van sleutelsoorten. Kwaliteitsverbetering/uitbreiding is nodig voor behoud van dit prioritaire habitattype met een goede soortenrijkdom. De atmosferische deposities liggen nog steeds boven de kritische last van dit habitattype.

Doel: De huidige nog aanwezige kernen van dit habitattype optimaal beheren (met oog voor een goede waterhuishouding en geen aanrijking) om een goede soortenrijkdom op lange termijn te handhaven. Kwaliteitsverbetering tot

Motivering:

D O

C

IN

FO

R

M

AT

IE

F

De regionale staat van instandhouding van dit habitat is zeer ongunstig en de G-IHD stelt een sterke uitbreiding, voldoende grote habitatvlekken en ontsnippering tot doel. Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype en heeft in de vermelde deelgebieden van nature goede potenties (kalkrijke kwel), al zijn die tegenwoordig veeleer beperkt door problemen als vermesting en verlies aan relictsoorten. Ondanks dat deze SBZ essentieel is voor dit type graslanden zal wegens beperkte oppervlakte niet overal een goede staat van instandhouding (> 30 ha) bereikt kunnen worden; samen met andere grashabitattypes (6510, 6230 en rbb’s) kunnen wel grotere graslandcomplexen (voor een goede staat van instandhouding) gevormd worden in Silsom- en Kastanjebos en in de Dodebeekvallei (deelge-


30 mei 2011

Pagina 80 van 189

een goede staat van instandhouding volgens LSVI-normen: zoals vermindering van de verzurende of eutrofiërende atmosferische deposities.

EN T

U

M

bos en de Dodebeekvallei (deelgebieden 2b en 5b); steeds voornamelijk via omvorming (vanuit grasland, ruigten, wilgenstruweel, jong elzen-essenbos of populier), soms ook door extensivering van graslandbeheer. Een snel herstel van de relicten is aangewezen omdat een aantal typische soorten niet of over een slechts kortlevende zaadbank beschikken. Samen met andere grashabitattypes (6510, 6230 en rbb’s) zijn grotere graslandcomplexen (voor een goede staat van instandhouding) tot doel gesteld in Silsom- en Kastanjebos en in de Dodebeekvallei (deelgebieden 2b, 4 en 5b), waar schraalgraslandkernen mogelijk zijn van telkens > 30 ha

Motivering:

Momenteel is de staat van instandhouding enkel goed tot uitstekend in het Torfbroek; in de andere deelgebieden (Kastanje – en Silsombos) bevinden zich slechts relicten. Ter hoogte van zulke relicten is kwaliteitsverbetering nodig voor behoud van dit type met een goede soortenrijkdom en dit via het uitvoeren van een verschralend maaibeheer (d.i. zonder gebruik van herbiciden of bemesting). In Kastanjebos is het te droog voor blauwgrasland in een goede staat van instandhouding. De atmosferische deposities liggen nog steeds boven de kritische last van dit habitattype.

6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

↑

Doel: Oppervlaktetoename van de hui- ↑ dige 4 ha tot > 60 ha, vnl. in Silsom-, Kastanje en Snijsselsbos, en eventueel in Kareelbos (deelgebieden 2, 4, 5a en 5b), waarvan 50 ha door uitbreiding en de overige oppervlakte via omvorming. De uitbreiding in deelgebied Silsombos is inclusief de versterking van bestaande relicten van dit habitattype in de Molenbeekvallei (mogelijk met overgangen naar habitattype 6410). In Silsom-, Kastanje- en Snijsselbos is een groter complex van minstens 30 ha tot doel gesteld dat kan bestaan uit verschillende graslandhabitattypes (6510, 6410 en 6230) alsook uit regionaal belangrijke biotopen zoals rbbhc.

F

D O

C

U

M

EN T

bieden 2b, 4 en 5b), waar schraalgraslandkernen mogelijk zijn van telkens > 30 ha.

IE

Motivering:

IN

FO

R

M

AT

De regionale staat van instandhouding van dit habitat is zeer ongunstig en de G-IHD stelt sterke uitbreiding als doel. Deze SBZ is belangrijk voor dit habitattype. Het habitat bevindt zich ook binnen deze SBZ actueel in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding (wegens te ruig, te weinig sleutelsoorten). Zeker in Silsom-, Kastanjebos en de Dodebeekvallei (deelgebieden 2b, 4 en 5b) zijn er potenties om dit type te laten overgaan naar andere zeldzame graslandhabitats (6410, 6230, rbbhc, …) en er zodoende een voldoend grote oppervlakte te creëren, nodig voor een goede staat van instandhou-


30 mei 2011

Pagina 81 van 189

Doel: De huidige nog aanwezige vaak gedegradeerde of ruige vormen van dit habitattype optimaal beheren om een goede soortenrijkdom op lange termijn te handhaven. Kwaliteitsverbetering tot een goede staat van instandhouding volgens LSVI-normen: zoals vermindering van de verzurende of eutrofiërende atmosferische deposities. Motivering: Momenteel is dit type in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding. Vermindering van bemesting en herbicidengebruik komt veel bloemrijke plantensoorten van dit type ten goede. Extensivering van het beheer is ook gunstig voor veel fauna-soorten. Zo is maaien waarbij overhoekjes mogen blijven staan bv. interessant voor de aanwezige greppelsprinkhaan. Voor behoud van dit type met een goede soortenrijkdom is er dus nood aan een verschralend maaibeheer (d.i. zonder gebruik van herbiciden of bemesting). De atmosferische deposities liggen nog steeds boven de kritische last van dit habitattype.

6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van = (↓) het laagland, en van montane en alpiene zones

↑

Motivering:

D O

C

U

M

Doel: Behoud van 40 ha van de huidige 60 ha van dit type vnl. gelegen in Silsombos en de Molenbeekvallei (deelgebied 5b) (waaronder vaak met populier ingeplante hooilanden), omdat een klein deel zal omgevormd worden naar voornamelijk het 6410graslandhabitattype, waarvoor deze SBZ essentieel is, en een groter deel zal evolueren naar alluviale boshabitattypes, waarvoor deze SBZ ook zeer belangrijk is.

EN T

ding.

Motivering: Momenteel is dit type in een goede tot uitstekende staat van instandhouding, maar toch is de bedekking van de sleutelsoorten soms te klein. Een periodiek maaibeheer is nodig voor behoud van dit type met een goede soortenrijkdom. Extra aandacht voor een aangepast mantel-zoombeheer (op ten minste 5m breedte) op de overgang tussen hooiland en bos biedt bijkomende ontwikkelingskansen voor dit type en is interessant voor veel insecten en vleermuizen.

FO

IN

Ecotoopcluster bossen

R

M

AT

IE

F

Deze SBZ is zeer belangrijk voor dit habitattype. De actuele staat van instandhouding is goed tot uitstekend. Er wordt geen uitbreiding beoogd tov de actuele situatie; de G-IHD voorziet geen uitbreiding, tenzij voor een aantal niet in deze SBZ voorkomende soorten. Ten voordele van voornamelijk het 6410-graslandhabitattype (waarvoor deze SBZ essentieel is) en van het alluviale boshabitattype (waarvoor deze SBZ ook zeer belangrijk is) zal er een afname van 20 ha van dit type zijn.

Doel: Enkele kernen van in totaal 40 ha van dit habitattype optimaal beheren om een goede soortenrijkdom op lange termijn te handhaven; verbossing, maar ook te intensief beheer dient voorkomen te worden.


Deze SBZ is essentieel voor de ontwikkeling van 9160-bossen, voor de overige bossen is deze SBZ (zeer) belangrijk. Deze habitattypes komen momenteel vaak in een gedeeltelijke aangetaste staat van instandhouding voor. Teveel exoten en te weinig dood hout zijn belangrijke knelpunten waar deze bossen mee te kampen hebben. Voor veel habitattypische soorten (waaronder zwarte specht en tal van vleermuizen) zijn deze bossen bovendien ook versnipperd (met allerlei randeffecten als rustverstoring en genetische isolatie tot gevolg) en zijn er onvoldoende oude en dode bomen, open plekken en mantelen zoomvegetaties aanwezig. Een verdere verschuiving naar eerder vochtige dan natte bossen

30 mei 2011

Pagina 82 van 189

EN T

door verdroging dient ook vermeden te worden. Zowel op vlak van structurele verbondenheid als op vlak van kwaliteit zijn er dus verbeteringen nodig aan de boshabitats.

D O

C

U

M

Bovenop het bestaande oppervlak aan Europese boshabitattypen (670 ha) wordt in dit gebied daarom een toename met 200 ha tot doel gesteld. Voornamelijk de vochtige tot natte bostypen dienen in oppervlakte toe te nemen door omvorming van bossen gekenmerkt door een hoog aandeel niet inheemse boomsoorten (vnl. in Floordam-, Helle-, Snijssels-, Kareel- en Silsombos). In de voorgestelde toename zit ook 60 ha effectieve bosuitbreiding vervat, vnl. in deelgebieden 4-5, waar het bosareaal van Kastanje- en Silsombos kan ontsnipperd worden. De bosuitbreidingen mogen er echter niet gebeuren ten koste van de beoogde open biotopen en de aanwezige regionaal belangrijke biotopen. Meer nog de open habitattypes, die in deze SBZ voorkomen, dienen ook in de bossen ontwikkeld te worden via het effectief beheren van voldoende en voldoend grote open plekken grasland/heide in al de boshabitats (concreet 4030 en 6230 in 9120; 6230, 6410 of 6510 in de andere bostypes). Dit om ook een graslandnetwerk te realiseren en om de aanwezige relicten van graslandhabitattypes niet verder te versnipperen. Zulke open plekken zijn ten voordele van heel wat habitattypische soorten van zowel bosals graslandhabitattypes. Door 4030 als kwaliteitsdoel op te nemen (als open plekken in 9120) voorkomt men ook een areaalsvermindering van dit heidehabitat.

AT

IE

F

De criteria duurzaam bosbeheer (CDB) helpen bij het kwalitatief versterken van de bossen, maar zijn ontoereikend. Ook de beheervisie van openbare bossen werkt in de richting van de gestelde kwaliteitsdoelen43 met zijn < 10% exoten, meer oude bomen (>1/ha), meer dood hout (4-10%), meer open plekken (5-15%). Deze doelen en doelen als meer mantel-zoomvegetaties (van ten minste 5m breedte) en meer rustzones zijn nodig voor een aantal habitattypische soorten van bossen zoals vleermuizen en spechten.

43

oppervlaktedoelstelling


IN

FO

R

M

Deze tot doel gestelde omvormingen en uitbreidingen zijn nodig om de kwalitatief hoogwaardige habitats (behalve dood hout, exoten, …) in een goede staat te behouden en te beschermen/bufferen tegen externe invloeden. De beoogde 200 ha betreft niet uitsluitend extra bos. Het gaat om een combinatie van omvorming (140 ha) en uitbreiding (60 ha). De voorgestelde toename is nodig als een maatregel tegen ontsnippering, voor de realisatie van enkele grotere aaneengesloten boskernen (van > 100 ha) zoals in Silsom- en Kastanjebos en deze uitbreidingen/omvormingen voorzien daarnaast ook in een verbetering van de kwaliteit (bv. inzake de strijd tegen exoten). Bovendien is deze bosuitbreiding voorzien in de GIHD (en ten dele ook in het operationeel ruimtelijk uitvoeringsprogramma van dit gebied).

De kwaliteitsdoelen voor een goede staat van instandhouding zijn in feite op een aantal indicatoren nog strenger en op korte termijn niet haalbaar.


30 mei 2011

Pagina 83 van 189

Habitat



↑

doel

M

Motivering:

M

AT

IE

F

D O

C

U

De regionale staat van instandhouding is zeer ongunstig en de G-IHD stelt zeer sterke uitbreiding tot doel. Deze SBZ is belangrijk voor dit habitattype. Ook binnen deze SBZ is de actuele staat van instandhouding van dit type gedeeltelijk aangetast. Een oppervlaktetoename is nodig om tot een goede staat van instandhouding te komen. In deze SBZ zijn er door omvorming van naaldhoutbos in deelgebied 2 (Snijsselsbos) goede potenties voor dit type.

↑

IN

FO

R

9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli


30 mei 2011

toelichting Doel:

EN T

Doel: Behoud van de huidige 165 ha en ↑ 10 ha oppervlaktetoename door omvorming van naaldhoutbestanden in Snijsselsbos (deelgebied 2b), aansluitend bij bestaande boskernen.

Doel: Behoud van de huidige 275 ha en ↑ 100 ha oppervlaktetoename door zowel omvorming als effectieve uitbreiding (fifty-fifty) met name in de deelgebieden Kastanje-, Kareel-, Snijssels- en Silsombos (deelgebieden 2, 4, 5a en 5b). Deze bosuitbreiding mag niet ten koste gaan van rbb’s in de graslandsfeer, er moet voldoende afwisseling

Pagina 84 van 189

Kwaliteitsverbetering tot een goede staat van instandhouding volgens LSVInormen (zie algemene inleiding ecotoopcluster bossen en ook: vermindering van de verzurende of eutrofiërende atmosferische deposities). Motivering: Momenteel gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding. Kwaliteitsverbetering is nodig voor behoud van dit type met een goede soortenrijkdom. Wegens de lange ontwikkelingsduur van boshabitats zal een goede staat van instandhouding naar verwachting pas over enkele decennia realiseerbaar zijn. Dik (dood) hout, open plekken, thermofiele boszomen en voldoende rust komen niet alleen de sleutelsoorten van dit habitattype ten goede maar ook allerlei habitattypische soorten zoals wespendief, zwarte specht en boskrekel. De atmosferische deposities liggen nog steeds boven de kritische last van dit habitattype. Doel: Kwaliteitsverbetering: zie habitattype 9120. Motivering: Zie habitattype 9120.

Motivering:

D O

C

U

M

De regionale staat van instandhouding is ongunstig en de G-IHD stelt sterke uitbreiding tot doel. Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype. Ook binnen deze SBZ is de actuele staat van instandhouding van dit type gedeeltelijk aangetast. In sommige deelgebieden van deze SBZ is uitbreiding nodig om tot een goede staat van instandhouding te komen. In deze SBZ zijn er door omvorming en effectieve uitbreiding in de vermelde deelgebieden goede potenties voor dit type.

EN T

met open biotopen bewaard blijven.

Doel: Behoud van de huidige 230 ha en ↑ 90 ha oppervlaktetoename vooral door omvorming (80 ha) en door effectieve uitbreiding (5 à 10 ha). Bij de omvorming van de huidige populierenbossen in de deelgebieden 1, 2, 3 en 5b (Floordam-, Helle-, Snijssels- en Silsombos) moet er aandacht voor zijn dat op de meest kansrijke plaatsen voor hooilandherstel geen boshabitats (maar 6410, 6510) nagestreefd/gerealiseerd worden.

IN

FO

R

M

AT

91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en ↑ Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) PRIORITAIR HABITAT

IE

F

Deze bosuitbreiding mag en hoeft niet ten koste gaan van rbb’s in de graslandsfeer, er moet voldoende afwisseling met open biotopen bewaard blijven.


Motivering: De regionale staat van instandhouding

30 mei 2011

Pagina 85 van 189

Doel: Kwaliteitsverbetering: zie habitattype 9120. Motivering: Momenteel gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding (vnl. weinig dood hout, plaatselijk verdroging). Verdere motivering: zie bij habitattype 9120.

Gewone/Ruige/Kleine dwergvleermuis Pipistrellus pipistrellus/nathusii/pygmaeus

= (↑)

↑

FO


Rosse vleermuis - Nyctalus noctula

IN

Watervleermuis - Myotis daubentonii


toelichting

kwaliteitseisen aan de leefgebieden

R

Baard/Brandtvleermuis – Myotis mystacinus/brandtii

doel

populatiedoelstelling

M

Gewone/Grijze Grootoorvleermuis - Plecitus auritus/austriacus

toelichting

IE

doel

Doel:

AT

Soort

F

D O

C

U

M

EN T

is zeer ongunstig en de G-IHD stelt sterke uitbreiding tot doel. Deze SBZ is zeer belangrijk voor dit habitattype. Ook binnen deze SBZ is de actuele staat van instandhouding van dit type gedeeltelijk aangetast. In deze SBZ zijn er in de vermelde deelgebieden vnl. door omvorming goede potenties voor dit type. Op plaatsen waar nog relicten van blauwgrasland (6410) aanwezig zijn of de potenties voor dit habitattype hoog zijn, krijgt omvorming naar 6410 voorrang op omvorming naar 91E0. De SBZ is immers essentieel voor 6410. Het type 6430 –dat zich vaak onder huidig populierenbos bevindt en waarvoor deze SBZ zeer belangrijk is- zal in een kwart van de gevallen verder ontwikkelen tot bos (zit in de omvorming van 80 ha vervat).

30 mei 2011

Minstens behoud van de huidige vaak kwetsbare vleermuispopulaties. Motivering: Het voordragen van cijfermatige populatiedoelen voor de verschillende vleermuissoorten is onmogelijk, aangezien te weinig gekend is van de populaties in de SBZ. De aanwezige, vaak kwetsbare vleermuispopulaties moeten minstens behouden blijven. Deze SBZ is belangrijk voor de vleermuissoorten. Verbetering van hun leefgebied is dan

Pagina 86 van 189

Doel: Kwaliteitsverbetering in en nabij de bossen: zie bij de boshabitattypes met als extra meer mantel-zoomvegetaties en meer KLE’s. Kwaliteitsverbetering in en nabij waterpartijen: streven naar een goede waterkwaliteit, natuurlijke oevers met kruidige vegetaties en de afwezigheid van kunstverlichting. Als zomer- en winterverblijfplaatsen kunnen gebouwen (bv. kerkzolders, bunkers of ijskelders) heringericht wor-

den.

IN

FO

R

M

AT

IE

F

D O

C

U

M

EN T

ook zeer belangrijk. Aangenomen wordt dat indien hun habitats geoptimaliseerd worden, de vleermuissoorten die daarbij gebaat zijn eveneens een goede staat van instandhouding kunnen bereiken. Door inrichtingen op meerdere plaatsen te voorzien, kan de connectiviteit en weerbaarheid van de populaties vergroot worden.


30 mei 2011

Pagina 87 van 189

Deze kwaliteitsverbeteringen gebeuren prioritair in de deelgebieden Floordambos, Wilder en de Warande (deelgebieden 1, 5b en 5d) en Helle- en Snijsselsbos (deelgebied 2). Motivering: De staat van instandhouding van de voorkomende vleermuissoorten en hun habitat is vaak onbekend. Iedere soort heeft haar eigen ecologische niche en dus haar eigen vereisten inzake zomerverblijfplaatsen, jachtgebieden, winterverblijfplaatsen en connectiviteit. Bovenvermelde verbeterpunten zijn algemene kwaliteitseisen die de meeste vleermuissoorten stellen aan hun habitat. Deze verbeterpunten zijn essentieel en dienen extra aandacht te krijgen omwille van de vaak zeer kwetsbare vleermuispopulaties.

8.3. Prioritaire inspanningen met het oog op het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen Er wordt onderstreept dat het uitvoeren van de hieronder opgesomde lijst van inspanningen/acties niet alle knelpunten in het gebied zullen oplossen en niet alle doelen zal weten te bewerkstelligen. De hieronder opgelijste acties zijn dan ook te beschouwen als de prioritaire inspanningen.

EN T

Herstel van blauwgraslanden in Torfbroek, Silsom- en Snijsselsbos Het tot doel gestelde landschapsecologische graslandnetwerk bestaat voor een deel uit blauwgraslanden44, waarvoor dit habitatrichtlijngebied essentieel is. Om het graslandnetwerk te versterken wordt effectief hooilandherstel op 15 à 25 ha tot doel gesteld (en uitbreiding vanuit bestaande graslanden op ± 50 ha). Wellicht zal ongeveer 20% hiervan evolueren naar blauwgrasland; de rest worden andere hooilandtypes.

C

U

M

Bij dit hooilandherstel wordt bij voorkeur vertrokken van verlaten of vaak met populieren beplante graslanden, waar nog relicten van de bedoelde graslandtypes voorkomen. Andere mogelijkheid zijn plaatsen met een explicieter landbouwverleden, namelijk vanuit nog enigszins schrale graslanden. Waar deze relicten nog voorkomen, zoals in bestaande natuurreservaten in Torfbroek, Silsom- en Snijsselsbos (deelgebieden 2b, 3 en 5b), zijn de potenties voor herstel van deze zeldzame types hooiland het grootst. Het natuurgericht beheer ervan kan mogelijk uitgevoerd worden door landbouwers. Waar het beheer technisch moeilijk ligt of economisch niet rendabel is, kunnen terreinbeherende verenigingen of het Agentschap voor Natuur en Bos deze taak op zich nemen.

D O

Versterken en beschermen van de wateren moerashabitats in Torfbroek en Silsombos In de G-IHD wordt deze SBZ als zeer belangrijk naar voor geschoven voor kalktuf en kalkmoerasvegetaties45 en als essentieel voor kalkhoudend open water en voor alkalisch laagveen en overgangs- en trilveen46. Deze habitattypes komen vaak beperkt, maar toch hoog kwalitatief voor in Torfbroek.

AT I

EF

De historische versnippering van het gebied zorgt er samen met de beperkte abiotische optimale omstandigheden (kalkrijke kwel) voor dat er momenteel echter weinig speelruimte is voor uitbreiding van deze habitattypen. Daarom wordt als beperkt doel gesteld: 2 ha extra kalkhoudend open water en tot 3 ha extra Europese moerashabitattypes. Dit is mogelijk in Torfbroek en Silsombos (deelgebied 3 en 5). Deze types zullen er een periodiek natuurgericht beheer krijgen (rietmaaien, gefaseerde slibruimingen, …).

M

Naast deze uitbreiding wordt er ook ingezet op een kwaliteitsverbetering; zie verder bij prioritaire acties ‘bufferen van hoog kwalitatieve habitattypen’ en ‘verbetering van het oppervlaktewater’.

IN

FO

R

Bufferen van hoog kwalitatieve habitattypen in Torfbroek Verscheidene hoog kwalitatieve, maar kwetsbare habitattypen47 in Torfbroek (deelgebied 3) zijn potentieel bedreigd door verhoogde concentraties aan vervuilende stoffen (chloriden, sulfaten, ammonium en kalium) in het grondwater. Om te vermijden dat deze habitattypes hierdoor achteruitgaan of verdwijnen is nader onderzoek naar de instroming vereist en dient het aanwezige stort te worden verwijderd of afgedekt. In het licht van de IHD kunnen hier in bepaalde ‘buffer’zones eventueel ook maatregelen uit voortvloeien, zoals het beperken van mest- en bestrijdingsmiddelen (deelgebied 3).

44 Het betreft habitattype 6410 (Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (EuMolinion)) 45

Het betreft de habitattypes 7210 (Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae) en 7220 (Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)) 46

Het betreft de habitattypes 3140 (Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties), 7230 (Alkalisch laagveen) en 7140 (Overgangs- en trilveen)

47

Het betreft de habitattypes 7140 (Overgangs- en trilveen), 7210 (Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae), 7220 (Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion)), 7230 (Alkalisch laagveen), 3140 (Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties), 6410 (Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion)) en 6510 (Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis))


30 mei 2011

Pagina 88 van 189

Versterken van de bossen Meer dan 70% van de SBZ bestaat uit bos en 50% uit Europees te beschermen boshabitattypen. Zowel de kwaliteit als de omvang van deze boskernen is momenteel vaak onvoldoende om het voortbestaan als habitattype en de overleving van de habitattypische soorten te kunnen garanderen. Gezien het grote aandeel privé-bossen (70% van de bossen) is een intensieve samenwerking nodig met verschillende partners om een voldoende verbetering van de boshabitattypes te realiseren.

M

EN T

De landschapsecologische versterking bestaat erin 140 ha van de momenteel niet-habitatwaardige bossen met veelal niet-inheemse boomsoorten om te vormen naar één van de Europese boshabitattypen en dit voornamelijk in Floordam-, Helle-, Snijssels-, Kareel- en Silsombos. Het bosareaal wordt daarnaast verder ontsnipperd via 60 ha effectieve bosuitbreiding (vnl. nabij Kastanje- en Silsombos en in bepaalde mate ook nabij Floordam- en Snijsselsbos). Voor de boshabitattypes (in alle deelgebieden) is de kwaliteitsdoelstelling verder ook minder exoten, meer oude bomen, meer dood hout, meer open plekken, meer mantel-zoomvegetaties (zie ook volgende prioriteit) en meer rustzones. De uitdaging bestaat er dus in de boseigenaars ervan te overtuigen om bij het multifunctioneel bosbeheer de ecologische functie voldoende te benadrukken. Het toepassen van de Criteria Duurzaam Bosbeheer en de doelstellingen die daarmee gepaard gaan voor de middellange termijn (20 jaar) zijn een goede opstap om de finale doelstellingen te bereiken. Aandacht voor mantelen zoombeheer

D O

C

U

Een belangrijke sterkte van deze SBZ is de veelheid aan habitattypen. Een zwakte is dan weer de veelal abrupte overgang tussen de gesloten habitattypen (bos) enerzijds en open habitattypen of het omgevend landschap anderzijds. Door die plotse overgangen geleidelijker te laten verlopen langsheen een goed ontwikkelde mantelzoomvegetatie van tenminste 5 m breed, worden de habitattypen niet alleen beter gebufferd tegen invloeden van buitenaf, maar worden ze ook aantrekkelijker voor tal van habitattypische soorten waaronder vleermuizen. Deze maatregel kan zowel door privé-eigenaars, beherende instanties als overheden uitgevoerd worden.

EF

Mantel-zoomvegetaties maken deel uit van de ruigtes48. Om dit type in een goede staat in stand te houden is er 40 ha van dit type kwaliteitsvol te beheren in dit habitatrichtlijngebied. Extra aandacht voor deze maatregel zal dan ook gevraagd worden in de verschillende beheerplannen van terreinbeherende verenigingen en het ANB. Verdroging voorkomen

M

AT I

Verdroging vormt een bedreiging voor de kwetsbare blauwgraslanden, moerasbossen en moerasvegetaties van deze SBZ. Deze habitattypes komen vooral voor in Torfbroek, Floordam-, Silsomen Kastanjebos (deelgebieden 1, 3-5), waar verdroging dus voorkomen dient te worden. In Silsombos en Torfbroek is dit probleem (momenteel) niet aan de orde. In Floordam- en Kastanjebos dient er aandacht aan gegeven te worden.

R

Soortgerichte maatregelen

FO

Via enkele ‘soortbeschermingsprojecten’ wordt het leefgebied van een aantal van deze soorten verbeterd.

IN

Voorbeeldprojecten ten voordele van o.m. vleermuizen zijn het (her)inrichten van (kerk)zolders en het aanleggen en onderhouden van kleine landschapselementen. Dergelijke ecologische infrastructuur dient goed doordacht aangelegd te worden zodat soorten het als verbindingelement of stapsteen kunnen gebruiken tussen de verschillende habitatkernen en er geen conflictsituaties ontstaan met het behoud van de Europees te beschermen habitattypen. Andere voorbeeldprojecten zijn het wegnemen van vismigratieknelpunten en het verbeteren van de waterkwaliteit voor bittervoorn of zorgen voor een optimaal (water)beheer ter hoogte van grote zeggenrijke vegetaties waarin zeggekorfslak voorkomt. Verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater Overstromingen met (vuil) oppervlaktewater vormen een bedreiging voor kwetsbare habitattypes. Zo bedreigt het verontreinigde oppervlaktewater van de Keibeek de zeldzame habitattypen in het Torfbroek (deelgebied 3), de slechte waterkwaliteit van de Lei- en Barebeek bedreigt moerasbos-

48 Het betreft habitattype 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones


30 mei 2011

Pagina 89 van 189

sen in Floordam-, Snijssels- en Hellebos (deelgebied 1-2), de matige tot slechte waterkwaliteit van de Molen- en Weesbeek bedreigen kwetsbare vegetaties in Silsombos en de Molenbeekvallei (deelgebieden 5) en de matige waterkwaliteit van de Lipsebeek bedreigt de bossen van Kastanjebos (deelgebied 4).

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

De waterkwaliteit van deze beken dient prioritair verbeterd te worden. Plaatselijke en periodieke ruimingen kunnen bovendien overstromingen ter hoogte van kwetsbare vegetaties voorkomen.


30 mei 2011

Pagina 90 van 189

8.4.

Samenvattende tabel

Wijze van voorstelling in samenvattende tabel De verschillende prioriteiten hebben een verschillend urgentie. In de prioriteitentabel wordt een voorrangsorde aangegeven voor het aanpakken van de prioriteit. De omschrijving en betekenis van de vier categorieën van prioriteit (groot, matig, laag of onbekend) wordt weergegeven in Tabel 8-1Tabel 8-1.

Kleurcode

Grootte van de prioriteit

EN T

Tabel 8-1. Legende voor het weergeven van de prioriteit voor het oplossen van een knelpunt in de prioriteitentabel.

Omschrijving

Matig

Als actie niet wordt opgestart zullen Europees te beschermen habitattypen en het leefgebied of de populatie van Europees te beschermen soorten slechts matig ontwikkelen of treedt er een matig verlies op van de herstelpotenties voor die soorten en habitats.

Laag

Ook zonder deze actie zijn de instandhoudingsdoelstelling, zowel SIHD en G-IHD binnen bereik.

?

Onbekend

Verder onderzoek is nodig om het belang van de actie knelpunt uit te klaren.

AT I

EF

D O

C

U

M

Groot

Als actie niet wordt opgestart treedt onherroepelijk verlies op van Europees te beschermen habitattypen of van populaties Europees te beschermen soorten of ernstig verlies van de eventuele herstelpotenties van die soorten en habitattypen.

R

M

Tevens wordt in de samenvattende tabel een indicatie gegeven van de inspanning die het de betrokken actoren (eigenaar, gebruiker, overheid,…) zal kosten om de actie uit te voeren. De omschrijving en betekenis van de drie categorieën van inspanning (groot, matig en laag) wordt weergegeven in Tabel 8-2Tabel 8-2.

FO

Tabel 8-2. Legende voor het weergeven in de prioriteitentabel van de inschatting van de grootte van de inspanning die het oplossen een knelpunt zal kosten.

IN

Kleurcode

Grootte van de inspanning

Omschrijving

Groot

De distance to target is groot of de inspanning nodig om die te overbruggen is groot voor de betrokken actoren

Matig

De distance to target is matig of de inspanning nodig om die te overbruggen is matig voor de betrokken actoren

Klein

De distance to target is klein of de inspanning nodig om die te overbruggen is laag voor de betrokken actoren


30 mei 2011

Pagina 91 van 189

Tot slot wordt in de samenvattende tabel aangegeven in welke mate de actie wordt gedekt door bestaand of gepland beleid, zoals natuurinrichtingsprojecten, bekkenbeheerplannen, bosbeheerplannen en dergelijke. De omschrijving en betekenis van de categorieën van de dekkingsgraad (groot, matig en laag) wordt weergegeven in Tabel 8-3Tabel 8-3.

Kleurcode

Mate van de dekking

Niet gedekt

Niet of nauwelijks gedekt

Gedeeltelijk gedekt

?

De dekking is onduidelijk

EN T

Tabel 8-3. Legende voor het weergeven van de inschatting van de mate waarin het oplossen van een knelpunt gedekt wordt door gepland beleid in de prioriteitentabel.

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

Volledig gedekt


30 mei 2011

Pagina 92 van 189

Globale prioriteit

Dekkingsgraad

Inspanning

1. Herstel van blauwgrasland in Torfbroek, Silsom- en Snijsselsbos

2. Versterken van de wateren moerashabitats in Torfbroek en Silsombos

M

Prioritaire acties

EN T

Tabel 8-4. Evaluatie en samenvatting van de prioritaire inspanningen

U

3. Bufferen van hoog kwalitatieve habitattypen in Torfbroek

C

4. Versterken van de bossen (via bosgroep en strategisch project)

D O

5. Aandacht voor mantelen zoombeheer 6. Verdroging voorkomen in Floordam- en Kastanjebos 7. Soortgerichte maatregelen

AT

IE

F

8. Verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater

IN

FO

R

M

Deze prioritaire inspanningen worden ruimtelijk gesitueerd op figuur 8.1 in bijlage.


30 mei 2011

Pagina 93 van 189

Bijlage 1 – Het belang van het Europees te beschermen gebied in het licht van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen voor Vlaanderen De habitats van bijlage I 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties doel

Omschrijving van het doel

Areaal

↑

sterke uitbreiding van het huidig areaal

Oppervlakte

↑

uitbreiding met 5 - 25 ha

Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, eutrofiëring en/of verzuring, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging

Belang van deze SBZ voor het habitat

Essentieel

D O

C

U

M

EN T

thema

4030 - Droge Europese heide doel


Areaal

=

Oppervlakte

↑

Kwaliteit

↑


Aangemeld maar niet aanwezig in deze SBZ

EF

thema

behoud van het huidig areaal

AT I


FO

R

M

Oplossen van eutrofiëring en/of verzuring, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging

6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden (en van submontane gebieden in het binnenland van Europa) EUROPEES PRIORITAIR HABITAT doel


Areaal

↑

uitbreiding van het huidig areaal met 3 %

Oppervlakte

↑

uitbreiding met 257 ha

Kwaliteit

=

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, eutrofiëring en/of verzuring, vegetatiewijziging


Belangrijk

IN

thema


30 mei 2011

Pagina 94 van 189

6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (EuMolinion) doel


Areaal

↑

uitbreiding met 12%

Oppervlakte

↑


Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, eutrofiëring en/of verzuring, vegetatiewijziging


Essentieel

EN T

thema

U

M

6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones doel


Areaal

=


Oppervlakte

↑


Kwaliteit

↑

Oplossen van ongunstige waterkwaliteit, niet afgestemd menselijk gebruik, ontbreken van natuurlijke dynamiek, vegetatiewijziging


Zeer belangrijk

AT I

EF

D O

C

thema

M

6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) Omschrijving van het doel

=


Oppervlakte

↑


Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, eutrofiëring en/of verzuring, vervuiling, versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, ontbreken van natuurlijke dynamiek, vegetatiewijziging

IN

FO

Areaal

doel

R

thema


Belangrijk

7140 - Overgangs- en trilveen thema


doel


30 mei 2011

Pagina 95 van 189

↑

uitbreiding van het huidig areaal

Oppervlakte

↑


Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, eutrofiëring en/of verzuring, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging


Essentieel

EN T

Areaal

7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae doel


Areaal

↑

sterke uitbreiding van het huidig areaal

Oppervlakte

↑


Kwaliteit

=

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, vervuiling, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging


Zeer Belangrijk

EF

D O

C

U

M

thema

AT I

7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) EUROPEES PRIORITAIR HABITAT doel


Areaal

=

behoud van het huidige areaal

↑

uitbreiding waar het fysisch milieu dit toelaat

FO

Kwaliteit

R

Oppervlakte

M

thema

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, niet afgestemd menselijk gebruik

Zeer Belangrijk

IN


↑

7230 – Alkalisch laagveen thema

doel


Areaal

↑

uitbreiding van het huidige areaal met 18%

Oppervlakte

↑



30 mei 2011

Pagina 96 van 189

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, vervuiling, vegetatiewijziging

Kwaliteit

↑


Essentieel

EN T

9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion) incl. overgangen van oud zuurminnend eikenbos 9190 doel


Areaal

=


Oppervlakte

↑

uitbreiding met 2.050 - 3.200 ha door effectieve bosuitbreiding en 12.450 tot 16.600 ha door bosomvorming

Kwaliteit

↑

Oplossen van eutrofiëring en/of verzuring, versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging


Belangrijk

D O

C

U

M

thema

EF

9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eikenhaagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli doel

Areaal

=


Oppervlakte

↑

uitbreiding met 450 - 690 ha door effectieve bosuitbreiding en 525 - 700 ha door bosomvorming

M

Kwaliteit


AT I

thema

Oplossen van eutrofiëring en/of verzuring, versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging

R

↑

Essentieel

IN

FO


91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) EUROPEES PRIORITAIR HABITAT thema

doel


Areaal

=


Oppervlakte

↑

uitbreiding met 1.800 - 3.000 ha door effectieve bosuitbreiding en 8.775 - 11.700 ha door bosomvorming

Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, eutrofiëring en/of verzuring, versnippering, niet afgestemd menselijk ge-


30 mei 2011

Pagina 97 van 189

bruik, ontbreken van natuurlijke dynamiek, vegetatiewijziging Belang van deze SBZ voor het habitat

Zeer belangrijk

De soorten van bijlage II

EN T

Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus doel


Areaal

=


Oppervlakte

=

behoud van de huidige populatie

Kwaliteit

= (↑)

Oplossen van ongunstige waterkwaliteit, tekort aan kwaliteit van het leefgebied

U

M

thema

Belangrijk

EF

Belang van deze SBZ voor de soort

D O

C

Geen extra oppervlakte leefgebied nodig naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid.

AT I

Zeggekorfslak - Vertigo moulinsiana doel

Areaal

=

IN


areaal onbekend

uitbreiding van de huidige populatie

=

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, ongunstige waterkwaliteit, ontbreken van natuurlijke dynamiek

FO

Kwaliteit


↑

R

Oppervlakte

M

thema

naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid. Belangrijk

De soorten van bijlage III Groenknolorchis - Liparis loeselii thema


doel


30 mei 2011

Pagina 98 van 189

Areaal

↑

uitbreiding van het huidig areaal

Oppervlakte

↑

uitbreiding van de huidige populatie

Kwaliteit

↑

Oplossen van verstoring van de waterhuishouding, tekort aan kwaliteit van het leefgebied


EN T

Geen extra oppervlakte leefgebied nodig naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid. Belangrijk (komt niet meer voor binnen deze SBZ, vroeger wel)

M

Gewone grootoorvleermuis/Grijze grootoorvleermuis - Plecotus auritus/austriacus doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)


Kwaliteit

↑

Oplossen van versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, tekort aan kwaliteit van het leefgebied

D O

C

U

thema

Belangrijk

M


AT I

EF


doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)

behoud of groei van de huidige populaties

↑

Oplossen van versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, tekort aan kwaliteit van het leefgebied

IN

FO

thema

R


Kwaliteit

Geen extra oppervlakte leefgebied nodig naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid. Belang van deze SBZ voor de soort


Belangrijk

30 mei 2011

Pagina 99 van 189

Brandt's vleermuis/Gewone baardvleermuis - Myotis brandtii/Myotis mystacinus thema

doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)

behoud van de huidige overwinterende populatie van gemiddeld 2.000 exemplaren

Kwaliteit

↑

Oplossen van versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, vegetatiewijziging, tekort aan kwaliteit van het leefgebied

M

Belangrijk

C

U


EN T


D O

Ruige dwergvleermuis / Gewone dwergvleermuis / Kleine dwergvleermuis - Pipistrellus species doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)


Kwaliteit

↑

EF

thema

AT I

Oplossen van tekort aan kwaliteit van het leefgebied

M

naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid.

Belangrijk

FO

R


Watervleermuis - Myotis daubentonii doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)


Kwaliteit

↑

Oplossen van ongunstige waterkwaliteit, versnippering, niet afgestemd menselijk gebruik, tekort aan kwaliteit van het leefgebied

IN

thema

naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten


30 mei 2011

Pagina 100 van 189

gevolge van het huidige milieubeleid. Belang van deze SBZ voor de soort

Belangrijk

Rosse vleermuis - Nyctalus noctula doel


Areaal

=


Oppervlakte

= (↑)


Kwaliteit

↑

Oplossen van tekort aan kwaliteit van het leefgebied

EN T

thema

Belangrijk

D O


C

U

M

Instandhouding, herstel en ontwikkeling van waterrijke gebieden in een straal van 10 km van de zomerkolonies, naast de vooropgestelde extra oppervlaktes Europees te beschermen habitats en leefgebied van andere Europees te beschermen soorten en de algemene kwaliteitsverbetering ten gevolge van het huidige milieubeleid.

IN

FO

R

M

AT I

EF

Vogels waarvoor deze SBZ belangrijk is (Europese vogelrichtlijn-soorten die er voorkomen; geen vogelrichtlijngebied): blauwborst, zwarte specht en ijsvogel.


30 mei 2011

Pagina 101 van 189

Bijlage 2 - Analyse van de Europees te beschermen habitats en soorten Inleiding

EN T

Bij het formuleren van doelstellingen voor de Europees te beschermen habitats en soorten worden verschillende aspecten in beschouwing genomen, waaronder (a) de beoordeling van de huidige kwaliteit van het habitat of soort in het gebied (de zogenaamde actuele staat van instandhouding), (b) de trend voor het habitat of het leefgebied van de soort in het gebied en (c) de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen, die een doorwerking hebben op gebiedsniveau. Vaststellingen hierbij kunnen leiden tot het besluit dat uitbreiding vereist is voor het habitat of het leefgebied van de soort. In dat geval is het belangrijk om in te kunnen schatten of uitbreiding binnen het betreffende gebied effectief tot de mogelijkheden behoort. Met andere woorden, de potenties voor de habitats of de leefgebieden van de soort moet gekend zijn.

M

In deze bijlage 2 wordt per tot doel gestelde habitat en soort informatie gegeven over:

de beoordeling van het habitat of soort in het gebied in de huidige situatie (actuele staat van instandhouding);

b.

de trend voor het habitat of het leefgebied van de soort in het gebied;

c.

potenties voor de habitats of de leefgebieden van de soort.

D O

C

U

a.

Deze informatie ondersteunt het formuleren van de instandhoudingsdoelstellingen op niveau van het gebied.

EF

Om aan te geven waarop de kwaliteitsbeoordelingen, de inschatting van potenties en dergelijke berusten, wordt in een eerst volgende paragraaf aangegeven welke modellen en basisinformatie worden gebruikt voor het bepalen daarvan.

AT I

In de daarop volgende paragrafen wordt voor elke Europees te beschermen habitat of soort de concrete situatie geanalyseerd. Nadat beknopt ingegaan wordt op de actuele aanwezigheid van het habitat of de soort in het gebied (‘het actuele voorkomen’), zullen de drie hoger genoemde aspecten worden toegelicht (actuele staat van instandhouding, trend en potenties).

FO

R

M

Afsluitend wordt kort aangegeven hoe het staat met de in het gebied voorkomende regionaal belangrijk biotopen. Een regionaal belangrijk biotoop is een vegetatie die op Vlaams niveau zeldzaam en bedreigd is. Om het voortbestaan daarvan in Vlaanderen niet in het gedrang te brengen en omdat deze biotopen vaak een leefgebied zijn van Europees te beschermen soorten is het belangrijk om ook daar een zicht op te hebben.

Toelichting over de gebruikte informatie en modellen De habitatkaart

IN

De habitatkaart (v.5.2) geeft de best beschikbare informatie weer over de verspreiding van de Natura 2000 habitats en regionaal belangrijke biotopen in Vlaanderen (Paelinckx et al. 2009). De verspreiding op het niveau van individuele Natura 2000 gebieden kan met de habitatkaart dus nagegaan worden. De indicatieve situering van de habitattypen en regionaal belangrijke biotopen is de resultante van: •

een vertaling van de Biologische Waarderingskaart v.2 naar de Natura 2000 habitattypen en regionaal belangrijke biotopen;


30 mei 2011

Pagina 102 van 189

•

gericht veldwerk; met name sinds 2003 werd er binnen de habitatrichtlijngebieden rechtstreeks met Natura 2000 habitattypen gekarteerd. In dit opzicht werd een habitatsleutel ontwikkeld (De Saeger et al. 2008);

•

integratie met aanvullende datalagen (vnl. vegetatiekaarten) voor habitats die anders niet eenduidig of onvoldoende gedetailleerd uit de Biologische Waarderingskaart af te leiden zijn.

De belangrijkste ‘sterkten’ van de habitatkaart zijn: een uniforme, gebiedsdekkende situering en typering van nagenoeg alle habitattypen in Vlaanderen;

•

een vaste, uniforme werkwijze voor heel Vlaanderen, waardoor alle toepassingen die nood hebben aan de situering van de habitattypen herhaalbaar, controleerbaar en objectiever worden.

EN T

•

De belangrijkste ‘zwakten’ van de habitatkaart zijn:

de tijdsperiode 1997–2009 nodig voor het beëindigen van een volledige karteercyclus is lang, waardoor de informatie voor sommige SBZ’s gedateerd kan zijn;

•

het vertalen van de geraadpleegde informatiebronnen in het algemeen, en deze van de BWK (vnl. veldwerk van voor 2003) in het bijzonder blijft voor sommige habitattypen onderhevig aan kennislacunes.

U

M

•

D O

C

Op basis van terreininventarisaties die plaatsvonden in het kader van de opmaak van voorliggend S-IHD rapport, kunnen in functie van het rapport nog specifieke correcties doorgevoerd worden. Deze komen aan bod onder de respectievelijke habitats.

EF

Paelinckx D., De Saeger S., Oosterlynck P., Demolder H., Guelinckx R., Leyssen A., Van Hove M., Weyembergh G., Wils C., Vriens L., T’Jollyn F., Van Ormelingen J., Bosch H., Van de Maele J., Erens G., Adams Y, De Knijf G, Berten B., Provoost S., Thomaes A., Vandekerkhove K., Denys L., Packet J., Van Dam G. & Verheirstraeten M. 2009. Habitatkaart, versie 5.2. Indicatieve situering van de Natura 2000 habitats en de regionaal belangrijke biotopen. Integratie en bewerking van de Biologische Waarderingskaart, versie 2. Rapport en GIS-bestand INBO.R.2009.4. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.

PotNat

M

AT I

De Saeger S., Paelinckx D., Demolder H., Denys L., Packet J., Thomaes A. & Vandekerkhove K. 2008. Sleutel voor het karteren van NATURA2000 habitattypen in Vlaanderen, grotendeels vertrekkende van de karteringseenheden van de Biologische Waarderingskaart, versie 5. Intern Rapport INBO.IR.2008.23. Instituut voor Natuur- en bosonderzoek, Brussel.

R

Het INBO ontwikkelde een methode om voor heel Vlaanderen op basis van (a)biotische factoren de potenties voor natuur in te schatten, het potentiële natuur (PotNat) model. Het model toont waar in Vlaanderen bepaalde natuurtypen zich kunnen ontwikkelen.

FO

Potnat steunt op twee kennispijlers, enerzijds de abiotische eisen die een natuurtype stelt aan haar standplaats, en anderzijds het ruimtelijk voorkomen van die standplaatskenmerken in Vlaanderen.

IN

Voor 60 in Vlaanderen voorkomende terrestrische natuurtypes werden abiotische profielen opgemaakt. Deze profielen geven voor 9 standplaatskenmerken (zijnde bodemtextuur, bodemzuurtegraad, bodemprofiel, trofie, gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand, gemiddelde laagste grondwaterstand, overstromingstolerantie, waterkwaliteit en zouttolerantie) de waarden aan waarbinnen een bepaald natuurtype kan voorkomen. Hierbij moet opgemerkt dat op eenzelfde standplaats doorgaans verschillende natuurtypen tot ontwikkeling kunnen komen (ecoserie). Welk natuurtype uit de ecoserie uiteindelijk voorkomt is een gevolg van het gevoerde beheer. Voor de tweede pijler werd het ruimtelijk voorkomen van deze 9 standplaatskenmerken in Vlaanderen in kaart gebracht. Het PotNat-model is een GIS-toepassing. Het combineert beide kennispijlers en toont waar in Vlaanderen de standplaatskenmerken geschikt zijn voor welk natuurtype (of ecoserie). Het resultaat is een geschiktheidscore van een bepaalde locatie voor een bepaald natuurtype. De scores gaan van zeer geschikt tot ongeschikt. Bij essentiële ontbrekende data is de score onbekend. De


30 mei 2011

Pagina 103 van 189

scores worden weergegeven op een kaart. De kaart geeft ruimtelijk weer waar in Vlaanderen een bepaald natuurtype kan voorkomen (potentie). Beperkingen van het model: het model is beperkt tot terrestrische natuurtypen, waterhabitats worden niet besproken;

•

het model maakt gebruik van meerdere datalagen. De beperkingen van elk van deze datalagen afzonderlijk werken steeds door in de resultaten van het PotNat-model;

•

de vereiste standplaatskenmerken voor een natuurtype zijn niet altijd voldoende gekend. Ook ontbreekt soms voldoende gedetailleerde en gebiedsdekkende info van de standplaatskenmerken in Vlaanderen.

EN T

•

Wouters J. & Decleer K. (in prep). PotNat, een model voor het inschatten van natuurpotenties in Vlaanderen. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel http://www.inbo.be/content/page.asp?pid=BOL_NAT_PotNat Soortgegevens

M

Tabel 0-1. Herkomst van de soortgegevens.

D O

C

U

De verspreidingsgegevens van soorten van de Habitat- en Vogelrichtlijn zijn uit diverse bronnen afkomstig. Een groot deel komt uit databanken van het INBO of Natuurpunt, en werd als punt- of hokgegevens aangeleverd. Gegevens over libellen werden verstrekt door de Libellenvereniging Vlaanderen. Daarnaast werden ook LIKONA, Natuurstudiewerkgroep Dijleland, www.waarnemingen.be, Vlaamse Vereniging voor Entomologie, de Nationale Plantentuin, KBIN, ANB en privégegevens van enkele waarnemers geraadpleegd. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de herkomst van gegevens over de verschillende soortgroepen.

Databank

Instantie

amfibieën en reptielen

Hyla databank

Natuurpunt

broedvogels

broedvogeldatabank

INBO

watervogeldatabank

INBO

florabank, herbarium Nationale Plantentuin en veldgegevens Vlaamse Bryologische Werkgroep

INBO, Nationale Plantentuin

Libellenvereniging Vlaanderen

Libellenvereniging Vlaanderen

vissen

VIS Informatiesysteem

INBO

zoogdieren

databank zoogdierenwerkgroep, databank vleermuizenwerkgroep, diverse

Natuurpunt, INBO, ANB, LIKONA

Vliegend Hert

INBO

INBO

Spaanse Vlag

diverse

LIKONA, Natuurstudiewerkgroep Dijleland, www.waarnemingen.be, Vlaamse vereniging voor Entomologie

weekdieren

diverse

KBIN, INBO, privégegevens Bart Vercoutere, Koen VerPagina 104 van 189

AT I

EF

Soortengroep/soort

watervogels

IN

FO

libellen

R

M

flora


30 mei 2011

schoore en Floris Verhaeghe

Deze set van gegevens, hoewel uitgebreid, was niet altijd volledig. Eventuele kennislacunes konden worden opgevangen door nazicht van een expertgroep, en indien nodig door het bevragen van lokale waarnemers. Deze aanvullingen zijn allemaal aangemeld voor opname in de databank voor de betreffende soortengroep.

De beoordeling van de actuele staat van instandhouding

EN T

De actuele staat van instandhouding is de staat van instandhouding op niveau van het gebied als geheel.

U

M

Om te komen tot de actuele staat van instandhouding voor een habitattype wordt gestart met de beoordeling op niveau van één of meerdere afzonderlijke habitatplekken. Deze eerste stap laat toe om een uitspraak te doen over de lokale staat van instandhouding van een specifiek habitattype. Voor het beoordelen van de lokale staat van instandhouding – voor habitattypen en soorten – zijn beoordelingstabellen beschikbaar. Deze tabellen - ontworpen voor de beoordeling van afzonderlijke habitatvlekken en leefgebieden van soorten - worden verder LSVI-tabellen genoemd. De LSVItabellen voor de beoordeling van habitats en soorten zijn terug te vinden in verschillende rapporten (Adriaens et al. 2008, Adriaens & Ameeuw 2008, T’Jollyn et al. 2009).

D O

C

De LSVI-tabellen bevatten een aantal criteria en indicatoren die evaluatie behoeven om te komen tot de lokale staat van instandhouding voor de Europees te beschermen habitats. Voor de soorten kunnen zowel de toestand van de lokale populatie als de kwaliteit van de leefomgeving aan de hand van indicatoren getoetst worden aan weloverwogen drempelwaarden. Voor habitattypen wordt dit beoordeeld aan de hand van de criteria habitatstructuur, aanwezige verstoringen en vegetatieontwikkeling.

AT I

EF

De keuze van de indicatoren en de bijhorende drempelwaarden in de beoordelingstabellen van dit rapport is gebaseerd op hun objectiviteit (nationale en internationale literatuur), eenduidigheid, praktische bruik- en meetbaarheid en de volledigheid waarmee ze de ecologie van de soorten en habitats beschrijven. Ook hun relevantie werd hierbij in overweging genomen. Voor de beoordeling van individuele indicatoren dient gekozen tussen volgende scores: Score A: goed;

−

Score B: voldoende;

−

Score C: gedegradeerd.

R

M

−

FO

Voor elk habitat of soort wordt uiteindelijk een beoordeling gegeven van de huidige situatie op ecologisch vlak.

IN

Dit wordt gedaan door het samennemen van de verschillende scores over de indicatoren heen zodat voor een heel gebied één score verkregen wordt voor de staat van instandhouding van een Europees habitat of een soort binnen het voorliggende gebied. Voor de beoordeling van de actuele staat van instandhouding worden twee eindbeoordelingen onderscheiden: −

Goede tot uitstekende staat van instandhouding;

−

Gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding.

De conclusie van de actuele staat van instandhouding wordt afgeleid uit de de geïntegreerde scores van criteria en indicatoren over de verschillende deelgebieden en habitatvlekken heen. Deze worden als volgt gekoppeld aan een einduitspraak over de actuele staat van instandhouding. RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 105 van 189

−

Indien alle beoordelingen van de indicatoren vallen binnen de categorieën ‘overal voldoende tot goed’, ‘overwegend voldoende tot goed’ en ‘deels voldoende tot goed’ dan wordt besloten tot een eindbeoordeling van de actuele staat van instandhouding als ‘Goede tot uitstekende staat van instandhouding’;

−

Indien er één of meer beoordelingen van de indicatoren vallen binnen de categorieën ‘overwegend gedegradeerd’ of ‘overal gedegradeerd’ dan wordt besloten tot een eindbeoordeling van de actuele staat van instandhouding als ‘Gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding’’.

EN T

Intermezzo: Fauna als criterium bij de beoordeling van de actuele staat van instandhouding voor habitats

M

De LSVI-tabellen bevatten ook steeds een beoordelingsluik “fauna” dat toelaat te toetsen naar de geschiktheid voor faunasoorten die in het habitattype (voor het habitat typische soorten) mogen verwacht worden. Dit criterium wordt in regel niet beoordeeld op niveau van één of meerdere habitatplekken, maar op een groter schaalniveau. Dit kan een complex van gelijkaardige en aaneengesloten habitats zijn, of op het niveau van een deelgebied zijn, indien voldoende groot, of op het niveau van het hele gebied. Redenen hiervoor zijn: het speelt op een hoger schaalniveau (niet op niveau van een afzonderlijke habitatvlek of een kleine groep van habitatvlekken);

-

het hoeft niet te gaan over soorten die actueel aanwezig zijn (en dus niet hoeven vastgesteld, in tegenstelling tot alle andere beoordelingscriteria), maar over het creëren van de nodige oppervlaktevoorwaarden of ecologische vereisten voor een normale respectievelijk optimale ontwikkeling op vlak van voor het habitat typische faunasoorten (een voldoende respectievelijk goede oppervlaktevereiste en ecologische vereisten voor faunaontwikkeling);

-

het laat toe tot gedifferentieerde uitspraken te doen, zonder een geïntegreerd oordeel te vellen over de lokale staat van instandhouding: qua habitatstructuur en vegetatie heeft het habitattype in dit gebied bijvoorbeeld een voldoende kwaliteit (waarbij vooral criteria x en y een aandachtspunt zijn), maar er komt geen of er komt slechts een beperkt percentage van de voor het habitat typische faunasoorten voor.

AT I

EF

D O

C

U

-

Via literatuur, expertoordeel,… kan dit faunaluik verder geduid en geargumenteerd worden.

R

M

Dezelfde redenering gaat op voor de beoordeling van de staat van instandhouding op niveau van habitatrichtlijnsoorten. Ook hier is het de bedoeling dat in een eerste stap beoordelingen plaatsvinden op niveau van afzonderlijke leefgebieden (‘lokale staat van instandhouding’) en dat deze in een tweede stap worden geïntegreerd om te komen tot de staat van instandhouding op niveau van het gebied (actuele staat van instandhouding).

FO

Adriaens P. & Ameeuw G. 2008. Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten. INBO.R.2008.36. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 246 pp.

IN

Adriaens D., Adriaens T. & Ameeuw G. 2008. Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de habitatrichtlijnsoorten. INBO.R.2008.35. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 217 pp.

T’Jollyn F. Bosch H., Demolder H., De Saeger S., Leyssen, A. Thomaes, A., Wouters J. & Paerlinckx D., 2009. Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de NATURA2000 habitattypen. INBO.R.2009.46. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 326 pp.


30 mei 2011

Pagina 106 van 189

De habitats van bijlage I In deze paragraaf worden de verschillende voorkomende Europees te beschermen habitats opgelijst en worden daarvoor volgende aspecten toegelicht: • Het actueel voorkomen; • De potenties voor het habitat binnen het gebied dat het rapport beslaat; • De trend; • De beoordeling van de actuele staat van instandhouding aan de hand van de LSVI-tabellen.

EN T

Voor het actueel voorkomen van een habitat wordt vertrokken van de hoger vermelde habitatkaart. De Vlaanderen dekkende kaart wordt kort toegelicht en waar nodig becommentarieerd en aangevuld.

M

Met het bepalen van de potenties wordt bedoeld dat wordt nagegaan waar in het gebied het habitat zich nog zou kunnen ontwikkelen op basis van de ecologische vereisten van dat habitat. Op deze wijze wordt de op ecologische basis maximale mogelijke oppervlakte-uitbreiding bepaald. Voor het bepalen van de potenties wordt vertrokken van een experteninschatting. Het model POTNAT wordt aangewend ter ondersteuning van deze inschatting. Het resultaat van deze modellen wordt kort toegelicht, becommentarieerd en aangevuld.

C

U

Wanneer specifieke gegevens bekend zijn over de evolutie van de kwantiteit of de kwaliteit van een habitat wordt dat beschouwd onder ‘trend’.

D O

De beoordeling van criteria en indicatoren wordt in tabellen weergegeven.

EF

De eerste tabel geeft de conclusies weer door integratie over alle deelgebieden heen. De daar op volgende tabellen geven de beoordeling van elk indicator, gebruikt in de LSVI-tabellen, weer voor elk deelgebied waarin het habitat voorkomt. Deze tabel wordt gevolgd door een tabel waarin de geïntegreerde beoordeling over de criteria heen wordt afgeleid uit de beoordelingen van de criteria op niveau van afzonderlijke deelgebieden of habitatvlekken. Afgesloten wordt met een eerste formulering van ecologische doelen voor de habitats vertrekkend van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en de analyses uit deze bijlage.

AT I


M

Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.1a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage.

FO

R

In deze SBZ zijn er fragmenten van aanwezig in: -

BE2400010-1: Floordambos: stekelharig kransblad is er in een gracht aanwezig tussen kleine kroos en draadalgen (niet dominant) BE2400010-3: Torfbroek (4,5 ha) waar weegbreefonteinkruid aanwezig is tussen soorten

IN

-

als ruw, stekelharig en brokkelig kransblad (echte kranswiervelden aanwezig, al bestaan die niet altijd voor de helft uit sleutelsoorten)

-

BE2400010-5b: omgeving Silsombos, ten westen van Wilder in een grote zeggevegetatie met o.m. weegbreefonteinkruid (< 0,1 ha); in een greppel in een populierenbos in Nederokkerzeel kwam stekelharig kranswier voor samen met Chara vulgaris, maar het betrof er geen echt kranswierveld; in deelgebied 5b zijn nog een paar (historische) vindplaatsen van kranswiervegetaties


30 mei 2011

Pagina 107 van 189

Potenties (zie ook tabel 0.1a) Er zijn potenties in de deelgebieden 1, 3 en 5 bv. via periodieke, gefaseerde ruimingen en via (her)aanleg van vijvers. Mogelijk zijn er ook nog in andere deelgebieden plaatsen met kalkrijke kwel en dus potenties. Trend (zie ook tabel 0.1a) Kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding (midden jaren ’90).

Actuele opp. (ha)

EN T

Tabel 0-1a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties Aanmelding (%)

Potenties (ha)

0,001

behoud huidige opp.

Deelgebied 3

4,5

behoud huidige opp.

U

0

4,5

± 14,5 ha (1%)

Potenties op kleine vlekken Potenties op kleine vlekken

EF

Totaal

Potenties op kleine vlekken

C

Deelgebied ?

0,1

D O

Deelgebied 5b

M

Deelgebied 1

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen

AT I

Tabel 0-1b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 3140 - Kalkhoudende oligomesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties over het volledige gebied. 3140

BE2400010

Indicator horizontale structuur: kranswiervlek(ken) van 1-10m2

overwegend voldoende tot goed

Indicator doorzicht: tot op >1,5m

overal voldoende tot goed

FO

Verstoring

R

M

Habitatstructuur

Indicator eutrofiëring: < 10% algen en kroos etc. in overwegend voldoende tot Torfbroek goed overal voldoende tot goed

Vegetatie

Indicator Sleutelsoorten: in Torfbroek zijn er kranswiervelden aanwezig, al bestaan die niet altijd uit >50% sleutelsoorten


Faunabeoordeling

Tss. 0,5 - 5 ha; het betreft een relatief kleine oppervlakte van dit habitat zodat typische faunasoorten slechts beperkt aanwezig kunnen zijn (faunagegevens onbekend)

IN

Indicator exoten: 0%

Conclusie actuele staat van instandhouding Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 108 van 189

beperkt (4,5 ha) met verspreid slechts kleine kranswiervlekken, maar de sleutelsoorten scoren goed in Torfbroek en er is weinig verstoring (van exoten of eutrofiëring).

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel. Tabel 0-1c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties Tabel. Beoordeling van de staat van instandhouding van habitats per deelgebied en voor het totale Europees te beschermen gebied.

Deelgebied

1

2a

2b

3

4

5a

5b

5c

EN T

Kalkhoudende oligo-mesotrofe stilstaande wateren met benthische Charassp. Vegetaties 5d

Gew Gem

0,00

0,00

4,50

0,00

0,00

Oppervlakte-aandeel

0,02

0,00

0,00

95,93

0,00

0,00

Horizontale structuur

C

?

?

B

Doorzicht

A

?

?

A

Eutrofiëringsindicacatoren

C

?

Invasieve exoten

A

0,00

4,05

0,00

0,00

D O

4,69ha 100,00%

?

C

?

?


?

?

A

?

?


A

?

?

?

?

?


?

?

A

?

?

A

?

?


?

B

?

?

?

?

?


AT I

?

M

Verstoring

0,00

0,00ha

?

EF

Habitatstructuur

0,19

U

0,00

C

Habitat 3140

M

totale opp vh deelgebied 119,00 125,00 215,00 52,00 164,00 97,00 470,00 83,00 120,00

Vegetatie

C

?

FO

R

Aantal sleutelsoorten Faunabeoordeling

Tss. 0,5 - 5 ha; het betreft een relatief kleine oppervlakte van dit habitat zodat typische faunasoorten slechts beperkt aanwezig kunnen zijn (faunagegevens onbekend)

IN

Ecologische doelstellingen

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 3140 - Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. vegetaties worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

Oppervlaktedoelstelling Behoud huidige aandeel (5 ha) en kleine uitbreiding (2 ha). Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype en de G-IHD voorziet een uitbreiding van 525 ha over heel Vlaanderen. Wegens de verspreide kleine potenties is Astaat (> 5 ha) wellicht niet realiseerbaar in de verschillende deelgebieden behalve in Torfbroek (deelgebied 1).


30 mei 2011

Pagina 109 van 189


Dit habitattype bevindt zich al in een voldoende tot goede staat van instandhouding maar kan eventueel nog verbeterd worden via periodieke ruimingen (beperking van sliblaag tvv kranswieren).

4030 - Droge heide

EN T

Hoewel oorspronkelijk aangemeld, komt dit habittattype, uitgezonderd enkele struikheideplantjes in 9120-bos in deelgebied 5d, niet voor in deze SBZ.


M

Dit habitattype omvat alle soortenrijke gesloten graslandvegetaties op voedselarme, (zwak) zure bodems. Heischrale graslanden met bv. borstelgras, maar ook graslanden van het struisgrasverbond en soortenrijke bochtige smelegraslanden horen er dus ook bij.

C

Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.2a)

U

Subtype soortenrijk borstelgrasland hn (met elementen van hmo en ha)

BE 2400010-5d: Ter hoogte van het Eikenhof in deelgebied 5d komt een gradiënt van droog naar nat gesloten voedselarm grasland voor, waarin verschillende subtypes van dit type in elkaar overgaan (de habitatkaart werd aangepast nav recente gegevens van Robin Guelinckx van december 2009). Het betreft een oppervlakte van ongeveer een halve ha habitat, overwegend van het subtype _hn (0,3 ha) en deels _hmo en _ha, met soorten als blauwe knoop, pilzegge, tormentil, mannetjesereprijs, veelbloemige veldbies, bevertjes, bleke, blauwe en pilzegge, gevlekte orchis, fraai hertshooi en borstel- en eekhoorngras. Daarnaast komen er ook wasplaten voor, indicatoren voor oud grasland. In deelgebied 4 kwam dit type vroeger ook vlakdekkend voor. Nu is het beperkt tot enkele lineaire elementen waarin kenmerkende soorten voorlopig nog standhouden (blauwe knoop, tormentil en spits havikskruid). In de vallei van de Doode beek (Snijsselsbos) en nabij het Hellebos (voormalig militair domein) kwam dit type vroeger ook voor; nu nog zone met veel betonie aanwezig.

-

M

-

AT I

EF

-

D O

Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage.

R

Potenties (zie ook tabel 0.2a)

FO

Naast deelgebieden 4 (Kastanjebos) en 5d (de Warande, Eikenhof) zijn er volgens PotNat ook in deelgebied 2b (Snijsselsbos, Driebunders) potenties voor droge en vochtige schrale graslanden.

IN

Trend (zie ook tabel 0.2a)

Relicten van dit type kwamen ook al voor bij de aanmelding (midden jaren ‘90). Dit type is vooral in het Kastanjebos en nabij Hellebos achteruitgegaan (door onaangepast beheer).

Tabel 0-2a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitattype 6230 (in ha) - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden Actuele opp. (ha)

Deelgebied 2b

Aanmelding (%)

0


Potenties (ha)

50

30 mei 2011

Pagina 110 van 189

Deelgebied 4

relicten

40

Deelgebied 5d

0,3

50

Totaal

0,3

< 14,5 ha (<1%)

140


EN T

Tabel 0-2b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Levensvormen & Hoogopschietende soorten: in Eikenhof komen 3 levensvormen voor; hoogopschietende soorten (als pitrus en pijpestro) maken er ong. 10% uit


Verstoring

Indicator Verruigd: <5% (soms wel kropaar)


U

M

6230_hn(hmo/ha)


Indicator Verbost/Verstruweeld (incl. bramen): <5%


Indicator Vervilt: 10-30% (pijpestro en struisgras komen veel voor)


Indicator Sleutelsoorten: in Eikenhof komen nog steeds > 6 sleutelsoorten voor vnl hn-soorten (2009)


Indicator Bedekking Sleutelsoorten: ze bedekken <30% (B) van de graslanden en soms zelfs < 10% (C)


D O

C

Indicator Strooisellaag: > 10% (soms wat minder owv niet geschikt maaien)

AT I

EF

Vegetatie

de oppervlaktes droge heischrale graslanden zijn veel te klein en te versnipperd voor typische faunasoorten; < 0,5 ha gedegradeerd

M

Faunabeoordeling

R

Conclusie actuele staat van instandhouding

IN

FO

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: de actuele oppervlakte van het habitattype in het gebied is zeer beperkt (< 0,5 ha). Relatief veel sleutelsoorten houden stand, ondanks een niet aangepast maaibeheer. De bedekking van de sleutelsoorten is evenwel eerder laag.

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel.

Tabel 0-2c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems van berggebieden


30 mei 2011

Pagina 111 van 189

Tabel. Beoordeling van de staat van instandhouding van habitats per deelgebied en voor het totale Europees te beschermen gebied.

Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems 5a

5b

5c

5d

Gew Gem

52,00 164,00 97,00 470,00 83,00 120,00 0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00 100,00

?

?

?

?

?

? ? ?

? ? ?

? ? ?

? ? ?

? ? ?

?

?

?

? ?

? ?

?

?

? ?

? ?

? ?

1445,00

0,30

0,3 100,00

B


A B A


B


overal voldoende tot goed overal voldoende tot goed

overal voldoende tot goed A B - C overwegend voldoende tot goed

de oppervlaktes droge heischrale graslanden zijn veel te klein en te versnipperd voor typische faunasoorten; < 0,5 ha gedegradeerd

AT I


EF

Faunabeoordeling

4

EN T

totale opp vh deelge119,00 125,00 215,00 bied Habitat 0,00 0,00 0,00 6230_hn(hmoha) 0,00 0,00 0,00 Oppervlakte-aandeel Habitatstructuur ? ? ? Levensvormen/hoge soorten Verstoring Verruigd ? ? ? Strooisellaag ? ? ? ? ? ? Verbost/verstruweeld incl. bramen Vervilt ? ? ? Vegetatie Soortenrijkdom ? ? ? Totale bedekkingg sleu? ? ? telsoorten

3

M

2b

U

2a

C

1

D O

Deelgebied

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 6230 - Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

IN

FO

R

M

Oppervlaktedoelstelling Dit habitattype vanuit de huidige 0,3 ha ter hoogte van de Warande (deelgebied 5d) uitbreiden naar ± 1 ha. Uitbreiding van 6230 is in deelgebied 5d (Eikenhof) nodig voor een voldoende staat; een goede staat is in dat deelgebied niet haalbaar. In deelgebieden 2b en 4 kan er samen met andere graslandhabitattypes wel een goede staat bereikt worden. De huidige graslanden rondom de lineaire elementen in het Kastanjebos (0,2 ha, deelgebied 4) en rond de fragmenten in Snijsselsbos (deelgebied 2b) kunnen omgevormd worden tot heischraal grasland van een paar ha in een groter graslandcomplex. De SBZ is belangrijk voor dit habitattype en geldt Europees ook als een een prioritair type. De uitbreiding is nodig voor een gunstige staat van instandhouding.


Dit habitattype bevindt zich in een gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding; kwaliteitsverbetering via een geschikt verschralingsbeheer is nodig voor behoud en ontwikkeling van dit prioritaire habitattype met een goede soortenrijkdom.

6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu-Molinion)


30 mei 2011

Pagina 112 van 189

Er bestaan 2 subtypes van dit type: blauwgraslanden in enge zin (6410_mo) en veldrusgraslanden (6410_ve). In deze SBZ komt enkel het eerste subtype voor.

Subtype blauwgrasland Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.3a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage.

-

BE2400010-3: Torfbroek

-

BE2400010-4: Kastanjebos

Er zouden ook nog enkele soorten voorkomen in BE2400010-1: Floordambos: o.m. blauwe zegge en herfsttijloos

-

BE2400010-2b: Snijsselsbos: o.m. bleke zegge

C

U


M

-

EN T

Habitattype 6410_mo is aanwezig in (zie ook habitatkaart in bijlage 5):

AT I

EF

D O

Op basis van de natuurlijke trofiegraad zijn er volgens PotNat potenties in meer dan de helft van het SBZ. In praktijk is het herstel van blauwgrasland evenwel moeilijk realiseerbaar. Een belangrijke voorwaarde is de aanwezigheid van kalkrijke, voedselarme kwel. Daarnaast moet rekening gehouden worden met de veranderde trofiegraad van het gebied. Ook de afwezigheid van sommige sleutelsoorten (die zonder langlevende zaadbank) in bepaalde deelgebieden verkleint nog eens extra de kans op volledig herstel. Mogelijkheden hiertoe zijn er wel nog in Snijsselsbos, Kastanjebos en Silsombos (deelgebieden 2b, 4 en 5b). Naar aanleiding van het beheerplan Silsombos werden analysen uitgevoerd waaruit blijkt dat een aantal percelen in Silsombos voldoen aan de abiotische randvoorwaarden voor blauwgraslandherstel. Bovendien komen er relictsoorten van blauwgraslanden voor in Silsombos (blauwe zegge, bleke zegge, bosorchis, addertong, karwijselie, herfsttijloos, moerasstreepzaad, betonie, …). Een aantal van deze soorten komen ook voor in Kastanje- en Snijsselsbos. Trend (zie ook tabel 0.3a)

M

Dit type kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding (midden jaren ‘90).

FO

R

Tabel 0-3a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

Potenties (ha)

0

100

Deelgebied 2a

0

100

Deelgebied 2b

0

100

Deelgebied 3

1

15

Deelgebied 4

0,5

100

Deelgebied 5a

0

40

Deelgebied 5b

0

215

IN

Deelgebied 1


30 mei 2011

Pagina 113 van 189

Deelgebied 5c

0

65

Deelgebied 5d

0

30

Totaal

1,5

< 14,5 ha (<1%)

765 (d.i. > 50%)


EN T

Tabel 0-3b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem over het volledige gebied. 6410_mo

BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Bedekking lage schijngrassen: er groeit frequent zeegroene, bleke, lage en boszegge en wat blauwe zegge; bedekking ervan is plaatselijk meer en elders minder (dan 30%)

Verstoring

Indicator Geëutrofieerd: eutrofe soorten komen gemiddeld rond de 30% voor


Indicator vergrast: < 70%


C

U

M


D O

Indicator Verbost/Verstruweeld: < 5%


Indicator Vernat: < 30% grote zegges en riet komen voor


EF

Indicator Verruigd: < 10% ruigtesoorten komen voor


Indicator Strooisellaag: < 10%


AT I

Indicator Verzuurd: < 30% veenmos komt voor

Indicator Verdroogd: gewoon reukgras/struisgras e.d. komen <10% voor


Indicator Sleutelsoorten: er komen zowel in Torfbroek als in Kastanjebos >9 sleutelsoorten voor met in Torfbroek ook parnassia, grote muggen-, bos- en moeraswespenorchis


FO

R

M

Vegetatie


IN

Faunabeoordeling

Indicator Bedekking Sleutelsoorten: deze soorten bedekken gemiddeld tss. 10-30%.


de oppervlaktes blauwgrasland zijn in Torfbroek en Kastanjebos relatief klein (ong. 1 ha), maar wanneer andere graslandtypes mee in beschouwing worden genomen, mogelijk toch net voldoende voor typische faunasoorten overwegend voldoende tot goed

Conclusie actuele staat van instandhouding Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is relatief klein (verspreid 1,5 ha), maar er komen toch veel sleutelsoorten voor en er is weinig verstoring. Het blauwgrasland van Torfbroek is echt een mooi voorbeeld van dit type voor Vlaanderen. In Kastanjebos komt het meer fragmentair voor in overgang naar andere graslandtypes (6510, rbbhc).


30 mei 2011

Pagina 114 van 189

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel. Tabel 0-3c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem

Deelgebied

Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem_blauwgrasland 1

2a

2b

3

4

5a

5b

5c

5d

Gew Gem

EN T


totale opp vh deelge119,00 125,00 215,00 52,00 97,00 97,00 470,00 83,00 120,00 bied Habitat 6410_mo

0,00

0,00

0,00

Oppervlakte-aandeel

0,00

0,00

0,00

?

?

?

A

Geëutrofieerd

?

?

?

Bedekking Pijpenstrootje

?

?

Verbost

?

?

Verruigd

?

Vernat

0,00

0,00

0,00

0,00

1,50

66,67 33,33

0,00

0,00

0,00

0,00

100,00

C ?

?

?

?


A

C

?

?

?

?


?

A

A

?

?

?

?


?

A

A

?

?

?

?


?

?

A

A

?

?

?

?


?

?

?

A

A

?

?

?

?


Verzuurd

?

?

?

A

A

?

?

?

?


Strooisellaag

?

?

?

A

B

?

?

?

?


Verdroogd

?

?

?

A

A

?

?

?

?


?

?

?

A

B

?

?

?

?


Bedekking lage schijngrassen

FO

R

M

EF

Verstoring

D O

C

AT I

Habitatstructuur

IN

M

0,5

U

1,00

1445,00

Vegetatie Soortenrijkdom


30 mei 2011

Pagina 115 van 189

Totale bedekking sleutelsoorten; excl. Pijpenstrootje Faunabeoordeling

?

?

?

A

C

?

?

?

?


de oppervlaktes blauwgrasland zijn in Torfbroek en Kastanjebos relatief klein (ong. 1 ha), maar wanneer andere graslandtypes mee in beschouwing worden genomen, mogelijk toch net voldoende voor typische faunasoorten overwegend voldoende tot goed


EN T

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 6410 - Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

D O

C

U

M

Oppervlaktedoelstelling Uitbreiding van de huidige 1,5 ha in Torfbroek en Kastanjebos (deelgebieden 3 en 4) naar 10-tal ha in de deelgebieden Torfbroek, Snijssels-, Kastanje- en Silsombos (deelgebieden 2b, 3, 4 en 5). Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype; de G-IHD voorziet 50 ha uitbreiding over heel Vlaanderen en in de vermelde deelgebieden zijn er goede potenties voor (rekening houdend met de aanwezigheid van kalkrijke kwel, relictsoorten en ook met de huidige trofiegraad). De uitbreiding is nodig omdat de schrale graslanden ook overgangen vormen naar andere graslandhabitats. Min of meer aaneengesloten schrale graslandcomplexen van 30 ha, die nodig zijn voor een goede staat van instandhouding, zijn in deze SBZ momenteel niet te vinden (zelfs Bstaat momenteel slechts juist bereikt). De voorgestelde uitbreiding is een noodzakelijk stap in de goede richting. In Torfbroek bevindt dit type zich reeds in een goede staat van instandhouding. Indien dit type hersteld wordt vanuit relictsituaties bv. in Kastanjebos, Snijsselsbos en Silsombos (deelgebieden 2b, 4 en 5b) (via het verwijderen van populier en/of verschralend hooilandbeheer toepassen) is er wellicht ook kwelverbetering nodig. Dit type komt van nature voor in overgangen met andere types (6230, 6510, rbbhc, 7140, 7230); deze bijzonder rijke overgangen zijn te behouden. Geen herbicidengebruik en geen bemesting voor een goede soortenrijkdom.

M

AT I

EF


R

6430 – Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones

FO

In de vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en Veltem, treft men op zo’n 50-tal ha ruigten aan op natte, vaak stikstofrijke plaatsen die in meerdere of mindere mate onder invloed staan van overstromingen hetzij door oppervlaktewater, hetzij door opstijgend grondwater. Deze bevinden zich vaak in de ondergroei van populierenaanplanten of ook tijdelijk op kapvlakten.

IN

De G-IHD (2008) stipuleert: “Voor de moerasspirearuigten specifieert de EU-manual (Europese Commissie, DG, Environment 2006) dat recent verruigde valleigraslanden niet tot het habitattype behoren. Volgens het Besluit van de Vlaamse regering van 23/06/98 (verbod op vergunning op vegetetatiewijziging) genieten deze waardevolle vegetaties wel een wettelijke bescherming zodat ze als regionaal belangrijk biotoop (rbb) beschouwd worden (Paelinckx et al., 2007). Via de habitatkaart of andere databronnen is evenwel geen onderscheid te maken tussen moerasspirearuigten behorende tot het habitattype 6430 of tot de regionaal belangrijke biotoop.” Verruigde hooilanden (geen habitattype) vormen in deze SBZ echter een belangrijk aandeel, zodat de precieze oppervlakte-inschatting moeilijk is. Omdat dit onderscheid op basis van de habitatkaart niet kan gemaakt worden, worden ze hier samen besproken. Ook de in deze SBZ slechts beperkt aanwezige boszomen worden niet apart behandeld.


30 mei 2011

Pagina 116 van 189

Vrijwel constant voorkomende kenmerkende soorten zijn moerasspirea (Filipendula ulmaria), dagkoekoeksbloem (Silene dioica), smeerwortel (Symphytum officinale)), moesdistel (Cirsium oleaceum), gewone engelwortel (Angelica sylvestris), koninginnekruid (Eupatorium cannabium), echte valeriaan (Valeriana repens), … Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.4a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage. Deelgebieden waar voedselrijke ruigten voorkomen zijn (in aantal van hen komen ook boszomen 6430-bz voor) (zie ook habitatkaart in bijlage 5): BE2400010-3: fragmenten komen voor in Torfbroek

-

BE2400010-4: op een vanuit bos hersteld hooiland is er in Kastanjebos eerst dit type ont-

EN T

-

staan, maar oiv het maaibeheer worden de ruigtesoorten nu meer afgewisseld met soorten van 6510 zoals veldlathyrus en knolsteenbreek

BE2400010-5b: zeer veel natte ruigtes komen voor in Silsombos en omgeving

-

BE2400010-5c: fragmenten komen voor in de Rotte Gaten

U

M

-

C


D O

Dit type heeft volgens PotNat potenties over alle deelgebieden van deze SBZ. In Silsombos en omgeving ligt het hoogste huidige en potentiële aandeel.


EF

Dit type werd niet aangemeld in de jaren ’90, waardoor geen oppervlaktevergelijking kan gemaakt worden. Waarschijnlijk is de situatie weinig gewijzigd.

AT I

Tabel 0-4a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones Actuele opp. (ha)

0

Deelgebied 2a

0

Aanmelding (%)

R

100

0

200

FO

Deelgebied 2b

Potenties (ha)

100

M

Deelgebied 1

0,1

Deelgebied 4

2

150

Deelgebied 5a

0

90

Deelgebied 5b

55

440

Deelgebied 5c

2

65

Deelgebied 5d

0

45

Totaal

60

IN

Deelgebied 3


Niet aangemeld

/

30 mei 2011

15

bijna overal (uitz. diestiaanheuvel in 5d)

Pagina 117 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-4b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator grassen: de bedekking van meer bloemen versus meer grassen varieert sterk met de tijd; gekapte stukken leveren de eerste jaren een ‘bloemenzee’ die stilaan overgaat in meer gras; zowel <10% als >10% komen voor


Verstoring

Indicator verruiging: braam en brandnetel etc. komen voor, veelal < 30% of daar rond


Indicator exoten: exoten zijn zo goed als afwezig


Indicator sleutelsoorten hf: in Silsombos (en andere deelgebieden) komen > 10 sleutelsoorten voor, maar op vlekniveau bekeken is dat minder


Indicator bedekking sleutelsoorten: de bedekking van de sleutelsoorten is vaak voldoende (tss. 50-70%), soms beter, soms slechter.


C

U

M

Vegetatie

EN T

6430_hf

In Silsombos en omgeving komt > 30 ha voor, maar in enkele andere deelgebieden minder (B); blauwborst komt ook voor in Silsombos overwegend voldoende tot goed

D O

Faunabeoordeling

EF


AT I

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is relatief ruim (60 ha), maar is soms wat verruigd (met braam); de sleutelsoorten en hun bedekking variëren. Veel van deze ruigtes bevinden zich echter onder populier waardoor zij op termijn te lijden kunnen hebben van verbossing.

M


FO

R

Tabel 0-4c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones

IN


Deelgebied

totale opp vh deelgebied

Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland 1 119,00

2a

2b

125,00 215,00

3

52,00

4 164,00

5a

5b

5c

97,00 470,00 83,00

5d

Gew Gem

120,00

1445,00

Habitat 6430_hf_mr_hw

0,00

0,00

0,00

0,10

2,00

0,00

55,00

2,00

0,00

59,10

Oppervlakte-aandeel

0,00

0,00

0,00

0,17

3,39

0,00

93,06

3,39

0,00

100,00


30 mei 2011

Pagina 118 van 189

Habitatstructuur ?

?

?

A

C

?

B

?

?


Soortenrijkdom

?

?

?

B

C

?

B

?

?


bedekking sleutelsoorten

?

?

?

B

C

?

B

?

?


Verruigd

?

?

?

A

B

?

B

?

?


Invasieve exoten

?

?

?

A

A

?

?


Grassen

C

?

A

In Silsombos en omgeving komt > 30 ha voor, maar in enkele andere deelgebieden minder (B); blauwborst komt ook voor in Silsombos overwegend voldoende tot goed

EF


D O

Faunabeoordeling

U

M

Verstoring

EN T

Vegetatie

AT I

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 6430 - Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

M

Oppervlaktedoelstelling Behoud van de huidige 60 ha. Dit SBZ is essentieel voor dit type; de G-IHD voorziet geen uitbreiding (tenzij voor een aantal niet in deze SBZ voorkomende soorten). De aanwezige oppervlaktes in de omgeving van Silsombos zijn voldoende voor een voldoende tot goede staat van instandhouding. Dit type bevindt zich nu al in een goede staat van instandhouding, maar het aantal en de bedekking van de sleutelsoorten is soms wat minder. Dit kan verbeterd worden door een aangepast mantel-zoombeheer (periodiek maaien/kappen) thv overgangen tussen hooiland en bos; extra aandacht hiervoor op de randen van (vaak uit populierenbos herstelde) natte hooilanden. Dit habitattype vraagt een periodiek maaibeheer; verbossing, maar ook te intensief beheer dient voorkomen te worden.

IN

FO

R


6510 - Laaggelegen schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) Dit habitattype omvat glanshavergraslanden van droge tot vochtige bodems alsook vossestaartgraslanden op periodiek overstroomde bodems. Dit habitattype heeft een grote variatie aan verschijningsvormen naargelang de standplaats (bodemtype, vochtgehalte, voedselrijkdom en kalkgehalte). Er zijn verschillende overgangen naar andere graslandtypen mogelijk zoals kamgrasweiden, dotterbloemgraslanden of meer verruigde graslanden. De glanshavergraslanden worden gekenmerkt door nogal hoge grassen en veel schermbloemigen: glanshaver, grote vossenstaart, peen, bereklauw en fluitekruid. In de best ontwikkelde hooilanden RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 119 van 189

(onbemest) zijn een hele reeks kleine kruiden aanwezig, zoals kleine klaver, knolsteenbreek, brunel en duizendblad. Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.5a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage. Aanwezig in (zie ook habitatkaart in bijlage 5): BE2400010-3: fragmenten komen voor in Torfbroek

-

BE2400010-4: fragmenten komen voor in Kastanjebos, waar het blauwgrasland 6410 overgaat in dit type (alsook in rbbhc)

EN T

-

BE2400010-5b: iets meer glanshaverruigtes komen voor in Silsombos en omgeving

-

BE2400010-5c: fragmenten komen voor in de Rotte Gaten

-

BE2400010-1: ook relicten in Floordambos (o.m. geelhartje)

M

-

U


D O

C

Niet alleen in deelgebieden 3, 4 en 5b-d zijn er potenties voor glanshavergraslanden, maar deze SBZ heeft volgens PotNat in alle deelgebieden potenties voor dit habitattype, hetzij wel vooral in de deelgebieden 2a-b, 4, 5a-c en minder/matig in deelgebieden 1, 3 en 5c-e. Silsombos en omgeving omvatten het grootste huidige en potentiële aandeel. Trend (zie ook tabel 0.5a)

AT I

EF

Dit type kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding (midden jaren ‘90), maar is wellicht het habitattype dat in de loop der jaren het sterkst is achteruitgegaan. Bv. de Molenbeekvallei (‘prairies de Beisem’) was beroemd voor zijn vegetaties met o.a. Groene nachtorchis. Zelfs recentelijk (rekenend ten tijde van de aanmelding) is het type er zowel in oppervlakte als in kwaliteit op achteruitgegaan: bv. in het Silsombos is dit opvallend, maar ook in de deelgebieden Snijsselsbos, Kastanjebos, Molenbeekvallei.

M

Tabel 0-5a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 6510 - Laaggelegen schraal hooiland Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

0

0

100

FO

Deelgebied 2a

Potenties (ha)

15

R

Deelgebied 1

0

200

Deelgebied 3

0,05

5

Deelgebied 4

0,2

150

Deelgebied 5a

0

90

Deelgebied 5b

3

430

Deelgebied 5c

0,3

15

Deelgebied 5d

0

5

Totaal

3,5

IN

Deelgebied 2b


< 14,5 ha (< 1%) 30 mei 2011

960 ha (d.i. > 50%) Pagina 120 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-5b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 6510 - Laaggelegen schraal hooiland over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator lage, hoge en middelhoge grassen: hoge grassen bedekken 50-70% en middelhoge en lage grassen bedekken 5-10%


Indicator dominantie soorten: er is niet 1 soort die > 50% bedekt


Indicator Verbost/Verstruweeld: glanshaverruigtes komen regelmatig voor onder populier


Indicator Strooisellaag: tss. 10-30%


Indicator Verruigd: >30% ruigte-soorten (brandnetel, ridderzuring, …) komen voor, ook vaak als onder populier

overwegend gedegradeerd

U

M

Verstoring

EN T

6510_hu

Indicator Sleutelsoorten: in de deelgebieden Torfoverwegend voldoende tot broek, Rotte Gaten, Kastanje- en Silsombos komen 7- goed 9 sleutelsoorten voor met soorten als margriet, knolsteenbreek, groot streepzaad, veldlathyrus, grote ratelaar, grote bevernel en vogelmelk; op vlekniveau bekeken soms minder

D O

C

Vegetatie

overal gedegradeerd

EF

Indicator Bedekking Sleutelsoorten: < 50% (vaak nogal grazig, weinig bloemen)

In Silsombos en omgeving komt een paar ha voor, maar in enkele andere deelgebieden < 0,5 ha, dus kleine oppervlaktes voor de bijhorende fauna die dan ook beperkt voorkomt, waarvan vbn. zijn: vleermuizen, greppelsprinkhaan en sleedoornpage (soorten met nood aan KLE’s in dit type) overwegend voldoende tot goed

AT I

Faunabeoordeling


FO

R

M

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is klein (< 5 ha); er komen wel veel verschillende sleutelsoorten voor, maar ze bedekken vaak onvoldoende wegens de verruiging; de kenmerkende fauna voor dit habitat is slechts beperkt aanwezig; bv. vleermuizen - die nood hebben aan KLE’s in bv. habitattype 6510; ook in deze SBZ voorkomende RL-soorten als sleedoornpage hebben hier nood aan; greppelsprinkhaan profiteert wel van de ruigere glanshaverruigtes.

IN


Tabel 0-5c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 6510 - Laaggelegen schraal hooiland




30 mei 2011

Pagina 121 van 189

Deelgebied

1


119,00

2a

2b

3

125,00 215,00

52,00

4

5a

164,00

5b

5c

97,00 470,00 83,00

5d

Gew Gem

120,00

1445,00

Habitat 6510_hu_hus

0,00

0,00

0,00

0,05

0,2

0,00

3

0,30

0,00

3,5

Oppervlakte-aandeel

0,00

0,00

0,00

1,41

5,63

0,00

84,51

8,45

0,00

100,00

Lage, middelhoge, hoge grassen

?

?

?

A

?

?

B

B

?


Dominantie soorten

?

?

?

A

?

?

B

?

?


Verbost/verstruweeld

?

?

?

A

?

?

Stooisellaag

?

?

?

A

?

Verruigd

?

?

?

A

?

?

Totale bedekking sleutelsoorten

M ?

?

A

?


B

B

?


?

C

A

?


?

?

B

A

?


?

?

C

C

?

overal gedegradeerd

?

C ?

D O

EF

?

C

C

B

In Silsombos en omgeving komt een paar ha voor, maar in enkele andere deelgebieden < 0,5 ha, dus kleine oppervlaktes voor de bijhorende fauna die dan ook beperkt voorkomt, waarvan vbn. zijn: vleermuizen, greppelsprinkhaan en sleedoornpage (soorten met nood aan KLE’s in dit type) overwegend voldoende tot goed

FO

R

M

Faunabeoordeling

?

AT I

Vegetatie

U

Verstoring

Soortenrijkdom

EN T

Habitatstructuur


IN

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 6510 - Laaggelegen schraal hooiland worden volgende ecologische doelen vooropgesteld: Oppervlaktedoelstelling Uitbreiding van de huidige 4 ha tot 10-tallen ha vnl. in Silsom-, Kastanje-, Kareel- en Snijsselsbos (deelgebieden 2, 4, 5a en 5b). Deze SBZ is belangrijk voor dit habitattype en de G-IHD voorziet 100 ha uitbreiding over heel Vlaanderen (voor sommige niet in deze SBZ voorkomende vogels zelfs > 1000 ha). In de vermelde deelgebieden (uitgezonderd Kareelbos) zijn telkens een 30 ha structuurrijk grasland mogelijk, waarvan een deel (een paar ha per deelgebied) tot het type 6510 kan evolueren. De uitbreiding is nodig omdat de schrale graslanden ook overgangen vormen naar andere graslandhabitats. Min of meer aaneengesloten schrale graslandcomplexen van 30 ha, die nodig zijn voor een goede staat van instandhouding, zijn in deze SBZ momenteel niet te vinden (zelfs B-staat momenteel eerder beperkt bv. in RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 122 van 189

Silsombosomgeving). De voorgestelde uitbreiding is een noodzakelijk stap in de goede richting. Kwaliteitsdoelstelling

De gedegradeerde of te ruige vormen van dit habitattype kunnen verbeterd worden via een aangepast hooilandbeheer (zonder bemesting en herbicidengebruik, evt. via beheersovereenkomsten).


EN T

Het betreft verlandingsvegetaties met actieve veenvorming en waarbij de vegetatie steeds onder invloed staat van water van verschillende oorsprong, nl. zowel regen- als grond- of oppervlaktewater. Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.6a)

M

Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage. In deze SBZ zijn er nog relicten aanwezig in: BE2400010-3: fragmenten in Torfbroek

U

-

D O

C

Deze SBZ is volgens de G-IHD essentieel voor dit type wegens het nagenoeg volledig voorkomen van het subtype basenrijk trilveen met ronde zegge. Potenties (zie ook tabel 0.6a)


EF

Naast Torfbroek (deelgebied 3) zijn er ook kleine potenties voor dit habitattype in de deelgebieden 5b-c (de Rotte Gaten, Molenbeekvallei) op plaatsen waar het water niet aangerijkt is met fosfaten en waar een permanente kweldruk is die schommelingen van het oppervlaktewater tempert.

AT I

Dit type werd niet aangemeld in de jaren ’90, waardoor geen oppervlaktevergelijking mogelijk is. Er is sprake van een lichte uitbreiding door omvorming. Ook de kwaliteit is ondertussen verbeterd.

M

Tabel 0-6a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 7140 - Overgangs- en trilveen Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

in centrale vijver, ook doelstelling van reservaat op lange termijn

R

0,2

FO

Deelgebied 3

0

Deelgebied 5c

0

Totaal

0,2

IN

Deelgebied 5b


Potenties (ha)

Niet aangemeld

Thv fosfaatvrije plassen Thv fosfaatvrije plassen

/

30 mei 2011

Vlekken die samen in totaal tss. 0,2 en paar ha vormen

Pagina 123 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-6b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 7140 - Overgangs- en trilveen over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Oppervlakte habitatvlek: > 0,1 ha is aanwezig in Torfbroek


Indicator Oppervlakte moeras: tss. 0,1 en 1 ha moeras is aanwezig


Indicator drijflaag en open water: tss. 10-50% drijflaag en > 10% open water Indicator moslaag: > 70% (o.a. rood en purper schorpioenmos en veenmoskernen komen voor)



Indicator verbossing: < 10% vormt geen probleem


U

Verstoring


M

Indicator strooisellaag: < 30%

EN T

7140_base


Indicator verruiging, vergrassing, haarmosontwikkeling: de ruigtesoorten nemen > 10% in of de vegetatie is > 80 cm hoog; maar het riet wordt dankzij het beheer al minder hoog

overal gedegradeerd

Indicator structuurschade: < 1% spoorvorming e.d. zijn er zo goed als niet


EF

D O

C

Indicator verzuring: er komen wel veenmoskernen voor maar < 30%

Indicator Sleutelsoorten: er komen 5-8 sleutelsoorten overal voldoende tot goed voor; enkele soorten zijn verdwenen (draadzegge, groenknolorchis), maar het is nog altijd goed ontwikkeld met abundant ronde en snavelzegge en verder waterdrieblad, sparrig veenmos, kleine valeriaan, loos blaasjeskruid en parnassia

AT I

Vegetatie


Indicator dominantie: geen soort komt meer dan 50% voor


FO

R

M

Indicator Bedekking Sleutelsoorten: 30-50%


IN

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is klein (0,2 ha) maar er komen heel wat sleutelsoorten voor; er is wel wat verruiging maar die verminderd dankzij het aangepast beheer (de kwaliteit is verbeterd sinds de aanmelding).

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel. Tabel 0-6c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 7140 - Overgangs- en trilveen


30 mei 2011

Pagina 124 van 189


Overgangsveen van zure tot zwak zure, mineralenarme, oligotrofe milieus (verwant met hoogveen) 1

2a

2b

3

119,00

125,00

215,00

52,00

164,00

97,00

470,00

83,00

120,00

1445,00

Habitat 7140_base

0,00

0,00

0,00

0,20

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,20

Oppervlakte-aandeel

0,00

0,00

0,00

100,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

100,00


4

5a

5b

Habitatstructuur

5c

5d

Gew Gem

EN T

Deelgebied

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Oppervlakte moeras

?

?

?

B

?

?

?


Drijflaag en open water

?

?

?

B

?

moslaag

?

?

?

A

Strooiselllaag

?

?

?

A

Verbossing

?

?

Verzuring

?

Vergrassing, verruiging, haarmosontwikkeling

?

?

?

?

?

?


?

?

?

?

?


?

?

?

?

?


A

?

?

?

?

?


?

U

C

D O

EF ?

?

A

?

?

?

?

?


?

?

C

?

?

?

?

?

overal gedegradeerd

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Aantal sleutelsoorten

?

?

?

B

?

?

?

?

?


Bedekking sleutelsoorten

?

?

?

B

?

?

?

?

?


dominantie

?

?

?

A

?

?

?

?

?


R

M

?

IN

AT I

Verstoring

M

Oppervlakte habitatvlek

FO

Structuurschade Vegetatie

Faunabeoordeling

Geen gegevens.


30 mei 2011

Pagina 125 van 189

Ecologische doelstellingen Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 7140 - Overgangs- en trilveen worden volgende ecologische doelen vooropgesteld: Oppervlaktedoelstelling 0,2 – 2 ha d.i. behoud met stijging. Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype. A-staat (vlekken van >2,5 ha) is wellicht niet realiseerbaar. Licht verbeteren van de huidige kwaliteit. Momenteel goede staat van instandhouding; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer.

EN T



M

Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.7a)



C

BE2400010-3: Torfbroek (oevervegetatie)

D O

-

U

In deze SBZ zijn er fragmenten van aanwezig in:

Enkel in Torfbroek (deelgebied 3) zijn er kleine potenties voor dit habitattype.

EF


AT I

Dit type kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding (midden jaren ‘90), maar is sindsdien zelfs lichtjes toegenomen; het komt nu voor in zowel Ter Bronnen als Torfbroek (beide deelgebied 3).

M

Tabel 0-7a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae Actuele opp. (ha)

FO

0,08

< 14,5 ha (<1%)

IN

Totaal

Potenties (ha)

Volledige vijver van Torfbroek heeft potenties voor dit type

0,08

R

Deelgebied 3

Aanmelding (%)

Volledige vijver van Torfbroek heeft potenties, maar overlapt met potenties voor trilveen 7140


Tabel 0-7b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae over het volledige gebied. 7210

BE2400010

Habitatstructuur

Indicator oppervlakte habitatvlek: een vlek van < 0,01 ha in Torfbroek en Ter bronnen


30 mei 2011

overal gedegradeerd

Pagina 126 van 189

Indicator oppervlakte moeras: > 1 ha


Indicator reproduktie: > 1% (kiemplanten/jaarscheuten galigaan)


Indicator aanwezigheid zuurstof: plaatsen met duidelijke H2S-geur zijn minder dan frequent


Indicator strooisellaag bij dichte galigaanvegetatie: 1050%


Indicator strooisellaag bij soortenrijke galigaanvegetatie: / Indicator verbossing: < 10%



C

Indicator rietontwikkeling: > 30%

U

Indicator vergrassing: < 5%

overal gedegradeerd

Indicator sleutelsoorten: er komen verschillende sleutel- overal voldoende tot soorten voor (zie bij 7230 en 7140) en de bedekking goed ervan is > 50%

D O

Vegetatie

/

M

Verstoring

EN T

Indicator bloei: thv de vlek is er >50% bloei


EF

Indicator bedekking galigaan: >30%


M

AT I

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is zeer beperkt (< 0,1 ha), maar sinds de aanmelding nog toegenomen; er komen verschillende sleutelsoorten voor die plaatselijk veel bedekken; er is wel wat verruiging maar die verminderd dankzij het aangepast beheer.

R


FO

Tabel 0-7c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae

IN


Deelgebied totale opp vh deelgebied Habitat 7210 Oppervlakteaandeel

Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae 1

2a

2b

119,00 125,00 215,00

3

4

5a

5b

5c

5d

Gew Gem

52,00 164,00 97,00 470,00 83,00 120,00

1445,00

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,08

0,00

0,00

0,00 100,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

100,00


30 mei 2011

Pagina 127 van 189

Habitatstructuur Oppervlakte habitatvlek Oppervlakte moeras Bloei Reproduktie Aanwezigheid van zuurstof Strooiselllaag bij dichte galigaanvegetatie

?

?

?

C

?

?

?

?

?

overal gedegradeerd

? ? ? ?

? ? ? ?

? ? ? ?

A A A A

? ? ? ?

? ? ? ?

? ? ? ?

? ? ? ?

? ? ? ?


?

?

?

B

?

?

?

?

?


Verstoring Verbossing vergrassing rietontwikkeling

? ? ?

? ? ?

? ? ?

A A C

? ? ?

? ? ?

? ? ?

? ? ?

Vegetatie bedekking galigaan sleutelsoorten

? ?

? ?

? ?

A A

? ?

? ?

? ?



EN T


overal voldoende tot goed overal voldoende tot goed overal gedegradeerd

U

M

? ? ?

C

? ?

? ?


D O

Faunabeoordeling Geen gegevens.


EF

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 7210 - Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

Licht verbeteren van de huidige kwaliteit. Momenteel goede staat van instandhouding; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer.

R

M


AT I

Oppervlaktedoelstelling 0,08 - 2 ha d.i. behoud met stijging. Deze SBZ is zeer belangrijk voor dit habitattype. A-staat (vlekken van >30 ha) is niet realiseerbaar.

FO

7220 - Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) Het actuele voorkomen

IN

Dit prioritaire habitattype, waarvoor deze SBZ zeer belangrijk is, komt voor in

-

BE2400010-3: Torfbroek: over een oppervlakte van 5 (à 10) m2 met typische soorten als

echt vetmos en gewoon en geveerd diknerfmos.

Potenties en trend Dit type komt slechts zeer fragmentair voor, mogelijk ook nog in andere deelgebieden dan Torfbroek. Relicten ervan kunnen opgespoord worden om ze dan te beschermen, al kan er niet echt een specifiek beheer worden toegepast voor uitbreiding of kwaliteitsverbetering. Beheer voor alkalisch laagveen (habitattype 7230 dat ook voorkomt in Torfbroek) is ook gunstig voor dit habitattype.


30 mei 2011

Pagina 128 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-9. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 7220 – Kalktuf over het volledige gebied. 7220

BE2400010

Habitatstructuur

Indicator oppervlakte habitatvlek: in Torfbroek komen overal voldoende tot goed kleine fragmenten voor van 0,4 tot 4 m2 (B)

Indicator aard van de kalkafzettingen: in Torfbroek is recente tufvorming aanwezig (B)


Indicator moslaag: > 30% (A)


Indicator dynamiek: afzetting van slib op < 1% van de kalkafzettingen (A)


Indicator structuur: er is geen structuurschade (A)


Indicator eutrofiëring: watervalmos en draadalgen vormen geen probleem (< 1%) (A)

EN T

overal gedegradeerd


Indicator soortenrijkdom: er komen 2 à 3 sleutelsoorten voor waaronder een diknerfmos (B)


Indicator bedekking sleutelsoorten: de bedekking ervan is laag (< 10%) (C)

overal gedegradeerd

D O

C

U

M

Verstoring

Indicator oppervlakte gebied met kalkafzettingen: in Torfbroek komen in een gebied < 10 m2 kalkafzettingen voor (C)

EF

Vegetatie

AT I


Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitattype in het gebied is zeer klein (4 m2); er komen wel 2 à 3 sleutelsoorten voor, maar met een lage bedekking.

M


R

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 7220 - Kalktuf worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

IN

FO

Oppervlaktedoelstelling Dit type komt slechts zeer fragmentair voor, mogelijk ook nog in andere deelgebieden dan Torfbroek. Relicten ervan kunnen opgespoord worden om ze dan te beschermen. Kwaliteitsdoelstelling De relicten die voorkomen beschermen, al kan er niet echt een specifiek beheer worden toegepast voor uitbreiding of kwaliteitsverbetering. Beheer voor alkalisch laagveen (habitattype 7230 dat ook voorkomt in Torfbroek) is ook gunstig voor dit habitattype.

7230 - Alkalisch laagveen Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.9a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage. Dit habitattype komt voor in: RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 129 van 189

-

BE2400010-3: Torfbroek

-

BE2400010-1: Floordambos (slechts enkele relicten zoals bv. schubzegge)

Potenties (zie ook tabel 0.9a) Naast Torfbroek (deelgebied 3) zijn er ook kleine potenties voor dit habitattype in Silsombos (deelgebied 5b) thv kwelzones met ondiepe moeraskalk en waar nu paddenrus voorkomt en wellicht ook als open plekken in Floordambos (deelgebied 1).

EN T


Dit type kwam ook al fragmentair voor bij de aanmelding (midden jaren ‘90), maar is sindsdien zelfs lichtjes toegenomen in kwaliteit en oppervlakte.

Deelgebied 5b

0

Totaal

0,5 ha

Aanmelding (%)

Potenties (ha)

vlekken

D O

C

0,5 ha

U

Actuele opp. (ha)

Deelgebied 3

M

Tabel 0-9a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 7230 - Alkalisch laagveen

Vlekken die samen in totaal tss. 0,5 en paar ha vormen

EF

< 14,5 ha (<1%)

Thv kwelzones met moeraskalk (nu vegetaties met paddenrus)

AT I

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-9b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 7230 - Alkalisch laagveen over het volledige gebied. BE2400010

Indicator oppervlakte habitatvlek: in Torfbroek komen kleine fragmenten voor van > 0,1 ha

IN

FO

R

Habitatstructuur

M

7230


Indicator oppervlakte moeras: het moeras in Torfbroek is > 1 ha


Indicator bedekking kleine schijngrassen: > 50%


Indicator bedekking pijpenstrootje en heide: < 30%


Indicator bedekking mossen, exclusief veenmos: > 30% overal voldoende tot met soorten als kammos, groot vedermos en geveerd goed diknerfmos Indicator aanwezigheid van zuurstof: sporadisch of geen overal voldoende tot duidelijk H2S-geur goed

Indicator strooisellaag: < 10%


30 mei 2011


Pagina 130 van 189


Indicator verruiging t.g.v. onaangepast beheer: tss. 1030%; riet kreeg er door maaibeheer een lagere hoogte; er komt meer paddenrus voor dan riet


Indicator verruiging door nutriëntentoename: verruiging vormt eigenlijk amper een probleem (< 10%)


Indicator verzuring: verzuring vormt eigenlijk amper een probleem (< 10%)


Indicator vergrassing & structuurschade: vergrassing en structuurschade vormen eigenlijk amper een probleem (< 10%)


Indicator soortenrijkdom: er komen > 7 sleutelsoorten voor waaronder schubzegge, paddenrus, parnassia, grote muggenorchis en de hoger vermelde mossen


M

Vegetatie

Indicator verbossing: < 10%

EN T

Verstoring


C

U

Indicator bedekking sleutelsoorten: de bedekking ervan is hoog (> 50%)

D O


EF

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is klein (0,5 ha) maar er komen heel wat sleutelsoorten voor; er is wel wat verruiging maar die verminderd dankzij het aangepast beheer (de kwaliteit en oppervlakte zijn toegenomen sinds de aanmelding).

AT I

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel. Tabel 0-9c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 7230 - Alkalisch laagveen

M


FO

R

Alkalisch laagveen

Deelgebied

IN

totale opp vh deelgebied Habitat 7230

1

2a

2b

119,00 125,00 215,00

3

4

5a

5b

5c

5d

Gew Gem

52,00 164,00 97,00 470,00 83,00 120,00

1445,00

0,00

0,00

0,00

0,50

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,50

0,00

0,00

0,00 100,00

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

100,00

Habitatstructuur Oppervlakte habitatvlek

?

?

?

A

?

?

?

?

?

Oppervlakte moeras

?

?

?

A

?

?

?

?

?

Bedekking klein schijngras

?

?

?

A

?

?

?

?

?

Oppervlakte-aandeel


30 mei 2011

overal voldoende tot goed overal voldoende tot goed overal voldoende tot

Pagina 131 van 189

goed

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Bedekking mos ex.veenmos

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Aanwezigheid van zuurstof

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Strooiselllaag

?

?

?

A

?

?

?

?

?


Verstoring Verbossing

?

?

?

A

?

?

?

onaangepast beheer

?

?

?

B

?

?

?

nutriëntentoename

?

?

?

A

?

?

Verzuring

?

?

?

A

?

?

Vergrassing,structuurschad

?

?

?

A

Vegetatie Soortenrijkdom

?

?

Bedekking sleutelsoorten

?

?

?


?

?


?

?


?

?

?


U

M

?

?

C

D O

EF

EN T

bedekking pijp. en heide

?

?

?

?

?


A

?

?

?

?

?


?

A

?

?

?

?

?


AT I

?

Geen gegevens.

M

Faunabeoordeling

R


FO

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 7230 - Alkalisch laagveen worden volgende ecologische doelen vooropgesteld: Oppervlaktedoelstelling 0,5 - 2 ha d.i. behoud met stijging. Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype. A-staat (vlekken van >30 ha) is niet realiseerbaar.

IN


Licht verbeteren van de huidige kwaliteit. Momenteel goede staat van instandhouding; de bedekking van riet neemt af en zal dat verder doen bij voortzetting van het huidige beheer.

9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori-petraeae of Ilici-Fagenion) In dit habitatrichtlijngebied vindt men Eiken-beukenbossen op hogere gronden. Dit zijn historische bossen en daarom belangrijk.


30 mei 2011

Pagina 132 van 189

Kenmerkende soorten zijn o.a. beuk, wintereik en zomereik, bosgierstgras, hulst, ruige veldbies, lelietje van dalen, dalkruid, gewone salomonszegel, witte klaverzuring. Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.10a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage.

BE2400010-2a

-

BE2400010-2b

-

BE2400010-4

-

BE2400010-5a

-

BE2400010-5b;

-

BE2400010-5c

-

BE2400010-5d

M

-

U

BE2400010-1

C

-

EN T

Het wordt aangetroffen in bijna alle deelgebieden (zie ook habitatkaart in bijlage 5):


D O

Vaak zijn er overgangen naar habitattype 9160 met typische voorjaarsflora.

AT I

EF

Ondanks het voorkomen van dit habitattype in alle deelgebieden van deze SBZ, zijn er volgens PotNat enkel goede potenties voor in de deelgebieden 2b (Snijsselsbos) en 5d (Warande); in beide deelgebieden komt dit type nu ook al vaak voor, zij het in mindere kwaliteit. Matige potenties zijn er ook nog in Kastanje- en Kareelbos en wellicht thv donken in de Molenbeekvallei (deelgebieden 5a-c, Wilder en Silsombos). Ook in deelgebieden 1 en 2a komt dit type voor, maar het heeft er slechts op kleine schaal goede potenties. Omdat de huidige oppervlakte min of meer overeenstemt met de potenties, is uitbreiding minder aan de orde en staat kwaliteitsverbetering voorop. Trend (zie ook tabel 0.10a)

M

De situatie van dit type is vergelijkbaar met de aanmeldingsgegevens (van midden jaren ’90).

FO

R

Tabel 0-10a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

Potenties (ha)

20

paar ha

Deelgebied 2a

10

paar ha

Deelgebied 2b

25

50

Deelgebied 4

7

20

Deelgebied 5a

11

20

Deelgebied 5b

25

30

Deelgebied 5c

3

IN

Deelgebied 1


30 mei 2011

Pagina 133 van 189

Deelgebied 5d

65

60

Totaal

166 ha

De potenties zijn van dezelfde grootte-orde als het huidig aandeel.

145 ha (10%)


9120

BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Minimaal Structuurareaal: enkel in de Warande komt net voldoende van dit type voor (> 40 ha); in alle andere deelgebieden komt minder voor

EN T

Tabel 0-10b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei over het volledige gebied.

deels voldoende tot goed


Indicator Horizontale structuur: soms komen homogene aanplantingen voor, maar meestal betreft het inheems gemengde bestanden


C

U

M

Indicator Vertikale structuur: de kruid-, struik- en boomlaag zijn er, maar de kruidlaag is vaak niet abundant


Indicator aandeel dood hout: veelal weinig dood hout <4 %

overal gedegradeerd

Indicator aandeel dik dood hout: veelal weinig dik dood hout (<1 ex/ha)

overal gedegradeerd

EF

D O

Indicator Groeiklasse: min. 3 groeiklassen komen voor, soms ook met dikke bomen

AT I

Indicator Bosconstantie: de bossen van dit type zijn in deze overal voldoende tot SBZ over het algemeen al heel lang bos, op enkele bossen in goed een paar deelgebieden na Indicator exoten: er komen niet zoveel exoten voor, maar soms wel Amerikaanse eik


Indicator Verruigd: verbraming komt niet veel voor (<10%)


M

Verstoring


Indicator Vergrast: vergrassing vormt amper een probleem (< 10%)


Indicator Sleutelsoorten boomlaag: veel soorten komen voor, maar soms zijn er in de boomlaag ook 10% nietinheemse soorten


Indicator Sleutelsoorten kruidlaag: veel soorten komen voor (lelietje-van dalen, valse salie, blauwe bosbes, dalkruid, pilzegge, ruige veldbies, adelaarsvaren, …), maar met een kleinere bedekking (< 30%) en veelal verspreid (niet allemaal op vlekniveau)

overal gedegradeerd

FO

R

Indicator Geruderaliseerd: verruiging komt amper voor

IN

Vegetatie

Faunabeoordeling


Veel deelgebieden hebben < 30 ha van dit type, enkel de Warande heeft iets meer ha; dit is tvv van bv. zwarte specht (broedvogel in Kastanjebos) deels voldoende tot goed

30 mei 2011

Pagina 134 van 189

Conclusie actuele staat van instandhouding Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is ruim (166 ha) en vergelijking met de oppervlakte bij aanmelding indiceert een stijgende trend; maar de sleutelsoorten komen vaak met een lage bedekking voor in bossen met wat veel exoten en weinig dood hout. Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel.

1

2a

2b

3

4

5a

5b

5c

5d

Gew Gem

U

Deelgebied

Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei

M


EN T

Tabel 0-10c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei

C

totale opp vh deelge119,00 125,00 215,00 52,00 164,00 97,00 470,00 83,00 120,00 bied

1445,00

20,00

10,00

25,00

0,00

7,00 11,00

25,00

3,00

65,00

166,00

Oppervlakte-aandeel

12,05

6,02

15,06

0,00

4,22

6,63

15,06

1,81

39,16

100,00

C

?

C

C

C

C

B


AT I

EF

Habitatstructuur

D O

Habitat 9120

C

C

Vertikale Structuur

B

B

B

?

B

B

B

B

B


Horizontale Structuur

A

A

A

?

B

A

A

B

C


M

Min. Structuurareaal

A

B

A

?

B

A

A

A

B


Aandeel Dood Hout

C

C

C

?

C

C

C

C

C

overal gedegradeerd

Hoeveelheid Dik Hout

C

C

C

?

C

C

C

C

C

overal gedegradeerd

A

A

A

?

B

B

A

B

A


Invasieve exoten

B

B

C

?

B

B

B

A

C


Verruigd

A

A

A

?

C

C

A

C

A

Overwegend voldoende tot goed

IN

FO

R

Groeiklasse

Bosconstantie Verstoring


30 mei 2011

Pagina 135 van 189

Geruderaliseerd

B

A

A

?

A

B

B

A

A


Vergrast

A

A

A

?

A

A

A

A

A


Sleutelsoorten Boomlaag

A

B

C

?

B

A

A

C

C


Sleutelsoorten Kruidlaag

C

C

C

?

C

C

C

C

C

overal gedegradeerd

Faunabeoordeling

EN T

Vegetatie

Veel deelgebieden hebben < 30 ha van dit type, enkel de Warande heeft iets meer ha; dit is tvv van bv. zwarte specht (broedvogel in Kastanjebos) deels voldoende tot goed

M


C

U

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 9120 - Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

AT I

De gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding van dit type kan verbeterd worden via exotenbestrijding, via het ter plekke laten van dood hout en via open plekken. Overgangs- en gradiëntsituaties van verschillende habitattypes (tussen droog-nat, open-gesloten …) zijn waardevol en moeten zeker behouden blijven. Wegens het geleidelijke karakter van de beheermaatregelen (bv. toename volume dood hout) zal een goede staat van instandhouding naar verwachting pas over enkele decennia realiseerbaar zijn. Dik (dood) hout, open plekken en thermofiele boszomen komen niet alleen de sleutelsoorten van dit habitattype ten goede maar ook allerlei RL-faunasoorten als wespendief, zwarte specht (nu al in Kastanjebos), boskrekel en de vleermuizen; zwarte specht heeft naast 300 ha rustig bos ook nood aan dikke bomen.

IN

FO

R

M


EF

D O

Oppervlaktedoelstelling Behoud huidige aandeel (166 ha) + uitbreiding van 10 ha door omvorming. Deze SBZ is belangrijk voor dit habitattype en de G-IHD voorziet > 2050 ha uitbreiding over heel Vlaanderen. In deze SBZ zijn er door omvorming van naaldhoutbos in deelgebied 2 (Snijsselsbos) goede potenties voor dit type. De uitbreiding in dit deelgebied is nodig om aan een ‘onverstoord’ minimaal structuurareaal te komen dat gunstig is voor de verdere staat van instandhouding (MSA van 40 ha voor B). In de andere deelgebieden met nog potenties tot uitbreiding (bv. Kastanje – en Kareelbos) zal wellicht eerder 9160 ontwikkelen.

9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eikenhaagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli Dit bostype omvat de typische subatlantische Eiken-Haagbeukenbossen (zonder Wilde hyacint) en is dominant aanwezig in vrijwel alle middelgrote en grote voedselrijke loofbossen in het oosten van Vlaanderen. Kenmerkende soorten zijn zomereik, winterlinde, zoete kers, bosanemoon, gevlekte aronskelk, gele dovenetel, gewone salomonszegel, eenbes, … Dit bostype is zeldzaam in Vlaanderen. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in de leemstreek van Oost-Brabant en Limburg. RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 136 van 189

Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.11a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage. In volgende deelgebieden is het habitat aanwezig (zie ook habitatkaart in bijlage 5): BE2400010-1

-

BE2400010-2b

-

BE2400010-3: fragmentair

-

BE2400010-4

-

BE2400010-5a

-

BE2400010-5b

-

BE2400010-5c

-

BE2400010-5d

U

M

EN T

-


D O

C

Er zijn volgens PotNat in nagenoeg alle deelgebieden goede potenties voor dit habitattype, al zijn die in de deelgebieden 1, 3 en 5c-e (Floordam, Torfbroek, De Warande en de Rotte Gaten) klein, terwijl die in de andere deelgebieden nagenoeg de volledige oppervlakte omvatten. Trend (zie ook tabel 0.11a)

AT I

EF

In het licht van de aanmeldingsgegevens lijkt er er een licht stijgende trend (+70 ha) te zijn in de totale oppervlakte van dit habitattype ten opzichte van de aanmeldingsperiode (midden jaren ’90). Een deel van de stijging is echter te verklaren omdat bij de opmaak van dit rapport de habitatkaart plaatselijk echter aangepast werd, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitats nu als 9160-habitats aangeduid werden (bv. in Hellebos).

M

Tabel 0-11a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli Actuele opp. (ha)

10

60

100

FO

Deelgebied 2a

Potenties (ha)

10

R

Deelgebied 1

Aanmelding (%)

55

200

Deelgebied 3

0,03

< 10

Deelgebied 4

60

150

Deelgebied 5a

35

90

Deelgebied 5b

39

420

Deelgebied 5c

6

< 10

Deelgebied 5d

10

< 10

Totaal

275 ha

IN

Deelgebied 2b


202 ha (14%) 30 mei 2011

1000 (d.i. > 50%) Pagina 137 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-11b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Minimaal Structuurareaal: In Snijssels-, Kastanje-, Kareel- en Silsombos komt er > 15 ha voor, in Warande schommelt het daar rond en in de andere deelgebieden komt minder voor


Indicator Vertikale structuur: de kruid-, struik- en boomlaag zijn er en vaak abundant



M

Indicator Horizontale structuur: soms komen er inheems gemengde bestanden voor, soms betreft het homogene aanplantingen vaak ook met vrij soortenrijke ondergroei van esdoorn, es, abeel, zomereik, hazelaar, rode kornoelje, gelderse roos etc.

EN T

9160


C

U

Indicator Groeiklasse: min. 3 groeiklassen komen voor, soms ook met dikke bomen


Indicator aandeel dik dood hout: er is weinig dik dood hout (< 1 ex/ha)


Indicator Bosconstantie: de bossen van dit type zijn in deze SBZ over het algemeen al heel lang bos, op enkele bossen in een paar deelgebieden na; er komen dan ook verschillende oude bosplanten voor


Indicator exoten: in de meeste bossen komen exoten voor (niet altijd in de boomlaag) bv. Amerikaanse eik < 10%


Indicator Verruigd: verbraming komt < 10% voor


EF

D O

Indicator aandeel dood hout: er is weinig dood hout (<4%)

M

AT I

Verstoring

IN

FO

Vegetatie

R

Indicator Geruderaliseerd: verruiging vormt amper een probleem < 10%

Faunabeoordeling





Indicator Sleutelsoorten kruidlaag: veel soorten komen voor (vaak > 14 waaronder bosanemoon, gele dovenetel, salomonszegel, slanke sleutelbloem, aardbeiganzerik, daslook, eenbes, gevlekte aronskelk, donkersporig bosviooltje, bleeksporig bosviooltje), met vaak een relatief hoge bedekking (tss. 30-70%) of zelfs >70% in sommige bossen


De helft van de deelgebieden hebben tss. de 15-150 ha van dit type, de rest zijn kleiner (C) voldoende tot goed

30 mei 2011

Pagina 138 van 189

Conclusie actuele staat van instandhouding Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is ruim (275 ha) en er komen veel sleutelsoorten voor en er is weinig verstoring; het aandeel dood hout kan wel verbeterd worden!


Habitat 9160 Oppervlakte-aandeel

119,00 125,00 215,00

4

5a

M

3

5b

5c

5d

Gew Gem

52,00 97,00 97,00 470,00 83,00 120,00

1445,00

10,00

60,00

55,00

0,03 60,00 35,00

39,00

6,00

10,00

275,03

3,64

21,82

20,00

0,01 21,82 12,73

14,18

2,18

3,64

100,00

Habitatstructuur C

A

A

C

A

A

B

C

B


Vertikale Structuur

?

A

A

B

A

B

A

?

A



?

A

A

C

B

C

A

?

C

M

AT I


2b

U


2a

C

1

D O

Deelgebied

Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen

EF


EN T

Tabel 0-11c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 9160 - SubAtlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli


?

B

B

B

B

B

B

?

B


Aandeel Dood Hout

?

C

C

C

C

C

C

?

C



?

C

C

C

C

C

C

?

C


A

A

A

A

A

A

B

A

A


Invasieve exoten

?

B

B

B

B

C

B

?

B


Verruigd

?

A

A

A

B

C

B

?

A


IN

FO

R

Groeiklasse

Bosconstantie Verstoring


30 mei 2011

Pagina 139 van 189

?

A

A

A

A

C

A

?

A



?

B

C

A

B

C

B

?

A



?

B

C

B

B

C

A

?

B


Geruderaliseerd Vegetatie

De helft van de deelgebieden hebben tss. de 15-150 ha van dit type, de rest zijn kleiner (C) voldoende tot goed

EN T

Faunabeoordeling


U

M

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 9160 - Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

EF

D O

C

Oppervlaktedoelstelling Behoud van de huidige habitats (275 ha) + uitbreiding van een 100 ha binnen deze SBZ door bosomvorming (50 ha) en effectieve bosuitbreiding (50 ha) met name in de deelgebieden Kastanje-, Kareel-, Snijssels- en Silsombos (deelgebieden 2, 4, 5a en 5b). Deze SBZ is essentieel voor dit habitattype en de G-IHD voorziet > 450 ha uitbreiding over heel Vlaanderen. In deze SBZ zijn er door omvorming en effectieve uitbreiding in de vermelde deelgebieden goede potenties voor dit type. De effectieve uitbreiding (en omvorming van exotenbossen) is nodig om de kwalitatief hoogwaardige habitats (behalve dood hout) in een goede staat te behouden en te beschermen/bufferen tegen externe invloeden (bv. inspoeling of verstoring van bv. zwarte specht). Dit habitattype bevindt zich in gedeeltelijk aangetaste staat van instandhouding wegens te weinig dood hout. Overgangs- en gradiëntsituaties (tussen droog-nat, open-gesloten …) zijn waardevol en moeten zeker behouden blijven. Wegens het geleidelijke karakter van de beheermaatregelen (bv. toename volume dood hout) zal een goede staat van instandhouding naar verwachting pas over enkele decennia realiseerbaar zijn. Dik (dood) hout, open plekken en geleidelijke boszomen komen niet alleen de sleutelsoorten van dit habitattype ten goede maar ook allerlei RL-faunasoorten als wespendief, zwarte specht (nu al in Kastanjebos), boskrekel en de vleermuizen; zwarte specht heeft naast 300 ha rustig bos ook nood aan dikke bomen.

FO

R

M

AT I


IN

91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) Dit prioritair habitattype is in feite een verzameling van een hele reeks bossen van vochtige tot natte standplaatsen. Er heerst ook zeer grote verwarring rond de nomenclatuur van deze bostypen. In dit kader wordt de indeling in volgende subtypen gevolgd: −

Elzenbroekbos:

Type Ruigte elzenbos – eutroof elzenbroek

Type Mesotroof broekbos;

Type Oligotroof broekbos (komt niet voor in deze SBZ);


30 mei 2011

Pagina 140 van 189

−

Beekbegeleidend Vogelkers-essenbos;

−

Goudveil-Essenbos (komt niet voor in deze SBZ).

Subtype Ruigt Elzenbos – Eutroof broekbos Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.12a) Voor de actuele verspreiding van dit habitattype verwijzen we naar de habitatkaart in bijlage.

BE2400010-3

-

BE2400010-5a

-

BE2400010-5b

M

-

EN T

In het habitatrichtlijngebied treft men dit bostype aan in de volgende deelgebieden (zie ook habitatkaart in bijlage 5):

U

Op de habitatkaart lijkt dit type ook voor te komen in Floordambos (deelgebied 1), maar daar be-

C

treft het eerder (verruigde) vogelkers-essenbossen (‘vf’ op BWK habitatkaart).

D O


Er zijn volgens PotNat in nagenoeg alle deelgebieden potenties voor dit habitattype, uitgezonderd in Kareelbos (deelgebied 5a) en ook minder in Kastanjebos (deelgebied 4).

EF


AT I

In het licht van de aanmeldingsgegevens lijkt er een licht dalende trend (-30 ha) te zijn in de totale oppervlakte van alle types 91E0 ten opzichte van de aanmeldingsperiode (midden jaren ’90). Dit betreft echter geen effectieve daling, maar is eerder het gevolg van aanpassingen aan de habitatkaart naar aanleiding van dit rapport, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitats nu als 9160-habitats aangeduid werden (bv. in Hellebos).

M

Tabel 0-12a. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_eutr Aanmelding (%)

R

Actuele opp. (ha)

0 (vf op hab-kaart)

100

FO

Deelgebied 1

Potenties (ha)

0

10

Deelgebied 2b

0

50

Deelgebied 3

2

10

Deelgebied 4

0

5

Deelgebied 5a

1

0

Deelgebied 5b

21,5

60

Deelgebied 5c

0

50

Deelgebied 5d

0

50

IN

Deelgebied 2a


30 mei 2011

Pagina 141 van 189

Totaal

Tesamen met rest 91E0 260 ha (18%)

25 ha

335 ha

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-12b. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_eutr over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Minimaal Structuurareaal: Enkel Silsombos heeft net > 20 ha van dit type, de rest is kleiner (paar ha) (C)


Indicator Vertikale structuur: de kruid-, struik- en boomlaag zijn er, en vaak ook abundant


Indicator Horizontale structuur: het betreft vaak inheems gemengd bos waar els vaak in voorkomt; soms bestaat dit type bos uit aangeplante populieren, al dan niet met een struiklaag van es, wilg, meidoorn, etc., dus vaak toch vrij heterogeen


C

U

M

EN T

91E0_eutr

D O

Indicator Groeiklasse: min. 3 groeiklassen komen voor, maar vaak echter zonder echt dikke bomen



Indicator aandeel dik dood hout: er is voldoende dik dood hout (1-3 ex/ha), soms minder


EF

Indicator aandeel dood hout: er is soms voldoende dood hout (4-10%), soms minder

AT I

Indicator Bosconstantie: de bossen van dit type zijn in overal voldoende tot goed deze SBZ over het algemeen wat jonger bos, op enkele oude bossen in een paar deelgebieden na Indicator exoten: exoten komen voor maar < 10%


Indicator Geruderaliseerd: verruiging komt voor tss. 10-30%


Indicator Verruigd: verbraming komt voor tss. 1030%


Indicator Sleutelsoorten boomlaag: veel soorten komen voor, maar soms zijn er in de boomlaag ook 10% niet-inheemse soorten


Indicator Sleutelsoorten kruidlaag: soorten komen voor, pluim- en moeraszegge soms ook veel bv. in Silsombos (tss. 30-70%)


FO

R

M

Verstoring

IN

Vegetatie

Faunabeoordeling

Enkel Silsombos heeft tss. de 15-150 ha van dit type, de rest zijn kleiner (C) overwegend voldoende tot goed

Conclusie actuele staat van instandhouding Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is relatief beperkt (25 ha), maar sleutelsoorten komen er toch voldoende voor. RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 142 van 189

Voor de concrete beoordeling van de lokale staat van instandhouding voor deelgebieden en/of habitatvlekken wordt verwezen naar onderstaande tabel. Tabel 0-12c. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_eutr

2b

3

4

119,00

125,00

215,00

52,00

97,00

Habitat 91E0_eutr

0,00

0,00

0,00

2,00

0,00

Oppervlakte-aandeel

0,00

0,00

0,00

8,16

0,00


Habitatstructuur ?

?

Vertikale Structuur

?

?

?


?

?

Groeiklasse

?

Gew Gem

470,00

83,00

120,00

1445,00

0,00

0,00

24,50

4,08

0,00

0,00

100,00

1,00

21,50

87,76

B

?

?


?

?

A

?

?


C

?

?

A

?

?


?

B

?

?

B

?

?


M

AT I

5d

?

?

?

C

?

?

B

?

?


?

R

Aandeel Dood Hout

5c

C

A

?

97,00

5b

?

C

D O

?

EF


5a

M

2a

U

1

C

Deelgebied

EN T


?

?

?

C

?

?

B

?

?


Bosconstantie

?

?

?

B

?

B

B

?

?


Invasieve exoten

?

?

?

C

?

?

B

?

?


Geruderaliseerd

?

?

?

B

?

?

B

?

?


IN

FO


Verstoring


30 mei 2011

Pagina 143 van 189

?

?

?

A

?

?

A

?

?



?

?

?

B

?

?

B

?

?



?

?

?

B

?

?

B

?

?


Verruigd

Faunabeoordeling

EN T

Vegetatie

Enkel Silsombos heeft tss. de 15-150 ha van dit type, de rest zijn kleiner (C) overwegend voldoende tot goed

M

Subtype Elzenbroekbos – Mesotroof broekbos

D O

C

U

Dit bostype is terug te vinden op erg waterrijke lokaties, gevoed door mineralenrijk grondwater. De boomlaag wordt gedomineerd door zwarte els. In de kruidlaag komen steevast veel elzenzegge, en sporadisch ook moerasvaren, naast moeraszegge, grote egelskop, blauw glidkruid, gewone wederik, …. voor, en is erg mosrijk (Calliergon cordifolius, Calliergonella cuspidata, Brachythecium rivulare, Climacium dendroïdes, Sphagnum squarrosus,…) . Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.12d)


EF

In het habitatrichtlijngebied treft men dit bostype aan in de volgende deelgebieden (zie ook habitatkaart in bijlage 5): BE2400010-3

-

BE2400010-5b

-

BE2400010-5c

AT I

-

FO

R

M

Deze bossen zijn echter nagenoeg steeds pas recent ontstaan en zijn in de regel dan ook nog te jong om een goed ontwikkelde, soortenrijke kruidlaag te hebben. Of ze hebben te lijden onder verdroging wat zich uit in ondergroei van braam. Na toetsing aan de vooropgestelde criteria komen deze bossen dan ook vaak naar voor als gedegradeerd habitat. Potenties (zie ook tabel 0.12d)

IN

Er zijn volgens PotNat in nagenoeg alle deelgebieden kleine potenties voor dit habitattype, uitgezonderd in Kareel- en Kastanjebos en Wilder (deelgebieden 4 en 5a-b). In Floordambos (deelgebied 1) zijn de potenties het grootste, maar daar lijkt het type momenteel niet voor te komen; de broekbossen daar zijn momenteel eerder als eutroof (41 ha) aangeduid, maar deze kunnen potenties hebben om te evolueren of overgangen te vertonen naar andere broekbostypes (mogelijk mede via het opheffen van de verdroging). Trend (zie ook tabel 0.12d) In het licht van de aanmeldingsgegevens lijkt er een licht dalende trend (- 30 ha) te zijn in de totale oppervlakte van alle types 91E0 ten opzichte van de aanmeldingsperiode (midden jaren ’90). Dit betreft echter geen effectieve daling, maar is eerder het gevolg van aanpassingen aan de habitatkaart naar aanleiding van dit rapport, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitats nu als 9160-habitats aangeduid werden (bv. in Hellebos).


30 mei 2011

Pagina 144 van 189

Tabel 0-12d. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_meso Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

Potenties (ha)

0

100

Deelgebied 2a

0

10

Deelgebied 2b

0

20

Deelgebied 3

4

10

Deelgebied 5b

2

20

Deelgebied 5c

15

20

Deelgebied 5d

0

20

Totaal

20-tal ha

M

EN T

Deelgebied 1

200 ha

C

U


D O

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-12e. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_meso over het volledige gebied. BE2400010

Habitatstructuur

Indicator Minimaal Structuurareaal: in en rond Torfbroek, Silsombos en de Rotte Gaten komt < 20 ha voor van dit type

AT I

EF

91E0_meso


Indicator Horizontale structuur: het betreft vaak inheems gemengd bos, soms zijn er populieren aangeplant




M

Indicator Vertikale structuur: de kruid-, struik- en boomlaag zijn er, vaak abundant

R FO IN Verstoring


overal gedegradeerd

Indicator aandeel dood hout: er is soms voldoende dood overal voldoende tot hout (4-10%), soms minder goed Indicator aandeel dik dood hout: er is voldoende dik dood hout (1-3 ex/ha), soms minder


Indicator Bosconstantie: de bossen van dit type zijn in deze SBZ over het algemeen wat jonger


Indicator exoten: exoten komen amper voor


Indicator Geruderaliseerd: verruiging komt amper voor <10%


Indicator Verruigd: verbraming komt amper voor <

overal voldoende tot

30 mei 2011

Pagina 145 van 189

Vegetatie

goed



Indicator Sleutelsoorten kruidlaag: veel soorten komen voor, met een bedekking tss. 30-70% en veelal verspreid (niet allemaal op vlekniveau)


Wanneer men ook de andere bostypes mee beschouwd komt er voldoende voor voor typische faunasoorten. voldoende tot goed

EN T

Faunabeoordeling

10%


M

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede tot uitstekende actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is relatief beperkt (20 ha), maar sleutelsoorten komen er voldoende voor en er is weinig verstoring.

C

U


D O

Tabel 0-12f. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_meso Tabel. Beoordeling van de staat van instandhouding van habitats per deelgebied en voor het totale Europees te beschermen gebied.

Deelgebied

1

2a

EF

Mesotroof broekbos

2b

Oppervlakte-aandeel

AT I

totale opp vh deelge119,00 125,00 215,00 bied 0,00 0,00 0,00 Habitat 91E0_meso

3

5a

5b

5c

5d

Gew Gem

52,00 97,00 97,00 470,00 83,00 120,00

1445,00

4,00

0,00

0,00

2,00 15,00

0,00

21,00

19,05

0,00

0,00

9,52 71,43

0,00

100,00

0,00

? ? ? ?

? ? ? ?

? ? ? ?

C A A A

? ? ? ?

? ? ? ?

C A A B

C ? ? ?

? ? ? ?

overal gedegradeerd

Aandeel Dood Hout

?

?

?

?

?

?

B

?

?



?

?

?

?

?

?

B

?

?


Bosconstantie

?

?

?

B

?

?

B

B

?


Verstoring Invasieve exoten

?

?

?

A

?

?

B

?

?


Geruderaliseerd

?

?

?

A

?

?

B

?

?


IN

FO

R

M

0,00

Habitatstructuur Min. Structuurareaal Vertikale Structuur Horizontale Structuur Groeiklasse

0,00

4


30 mei 2011

overal voldoende tot goed overal voldoende tot goed overal voldoende tot goed

Pagina 146 van 189

Verruigd

Vegetatie Sleutelsoorten Boomlaag Sleutelsoorten Kruidlaag

?

?

A

?

?

A

?

?


?

?

?

A

?

?

B

?

?


?

?

?

A

?

?

B

?

?


Wanneer men ook de andere bostypes mee beschouwd komt er voldoende voor voor typische faunasoorten. voldoende tot goed

EN T

Faunabeoordeling

?

Subtype Beekbegeleidend Vogelkers-Essenbos

D O

Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.12g)

C

U

M

Dit is de droogste variant van het Bijlage-I Habitat 91E0. De bodem wordt ervan nooit of nagenoeg nooit overstroomd, en dit type is dus terug te vinden op de droogste plaatsen van de valleien, waar het ook vaak in overgangen naar een Stellario-Carpinetum-bostype (9160) voorkomt. De boomlaag wordt er gedomineerd door gewone es, hetgeen zeldzaam is in Vlaanderen. Zoals ook in 9160 is er in dit bostype in het voorjaar ook een bijzonder soortenrijke kruidlaag aan te treffen met kenmerkende soorten als eenbes, grote keverorchis, dotterbloem, slanke sleutelbloem, …). De staat van instandhouding wordt dan algemeen als voldoende beschouwd. De bossen in deze SBZ zijn echter in de regel nog te jong (met weinig dood hout) of te sterk verdroogd om goed ontwikkeld te zijn.


EF

Aanwezig in (zie ook habitatkaart in bijlage 5):

BE2400010-1: veel van dit type (‘vn/vf’ op de BWK en habitatkaart)

-

BE2400010-2a: veel van dit type

-

BE2400010-2b

-

BE2400010-3

-

BE2400010-4

-

BE2400010-5a

-

BE2400010-5b

FO

R

M

AT I

-

BE2400010-5c

-

BE2400010-5d

IN

-

Potenties (zie ook tabel 0.12g)

Er zijn volgens PotNat in nagenoeg alle deelgebieden kleine potenties voor dit habitattype, uitgezonderd in Kareelbos (deelgebied 5a). Floordambos (deelgebied 1) heeft betere potenties voor dit type (ook voor mesotroof broekbos). De huidige 41 ha zijn er momenteel als eutroof vn/vf aangeduid. Deze bossen –met meer verbraming- hebben potenties om te evolueren naar vogelkersessenbossen in een goede staat van instandhouding. Trend (zie ook tabel 0.12g)

In het licht van de aanmeldingsgegevens lijkt er een licht dalende trend (-30 ha) te zijn in de totale oppervlakte van alle types 91E0 ten opzichte van de aanmeldingsperiode (midden jaren ’90). Dit RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 147 van 189

betreft echter geen effectieve daling, maar is eerder het gevolg van aanpassingen aan de habitatkaart naar aanleiding van dit rapport, waarbij een deel van de oorspronkelijk als alluviale bossen gekarteerde habitats nu als 9160-habitats aangeduid werden (bv. in Hellebos). Tabel 0-12g. Actuele oppervlakte (in ha) en aangemelde oppervlakte (in % t.o.v. oppervlakte van de speciale beschermingszone) en potenties van habitat (in ha) 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_veb Actuele opp. (ha)

Aanmelding (%)

Potenties (ha)

41

100

Deelgebied 2a

10

10

Deelgebied 2b

3

50

Deelgebied 3

5

10

Deelgebied 4

8

5

Deelgebied 5a

16

Deelgebied 5b

76

Deelgebied 5c

15

Deelgebied 5d

10

Totaal

184 ha

U

M

EN T

Deelgebied 1

D O

C

55

20 280 ha

EF


30


AT I

Tabel 0-12h. Geïntegreerde beoordeling van criteria en indicatoren voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_veb over het volledige gebied. BE2400010

Indicator Minimaal Structuurareaal: dit bostype is in de meeste deelgebieden tss. 5-150 ha groot

IN

FO

R

Habitatstructuur

M

91E0_veb



Indicator Vertikale structuur: de kruid-, struik- en boomlaag zijn er, en vaak vrij abundant


Indicator Horizontale structuur: er komt inheems gemengd bos voor; in deze SBZ zijn er in dit type bos vaak populieren aanwezig (soms homogeen, soms met gevarieerde ondergroei van es, esdoorn, els, meidoorn, wilg, etc.)




Indicator aandeel dood hout: er is weinig dood hout (<4%)


Indicator aandeel dik dood hout: er is weinig dik dood hout (<1 ex/ha)


Indicator Bosconstantie: de bossen van dit type zijn in deze SBZ soms heel oud en soms heel jong; oude bos-

overwegend voldoende

30 mei 2011

Pagina 148 van 189

Vegetatie

tot goed

Indicator exoten: exoten komen amper voor


Indicator Geruderaliseerd: verruiging komt amper voor <10%


Indicator Verruigd: verbraming komt amper voor < 10%


Indicator Sleutelsoorten boomlaag: : veel soorten komen voor, maar soms zijn er in de boomlaag ook 10% niet-inheemse soorten


EN T

Verstoring

planten komen relatief verspreid voor

U

M

Indicator Sleutelsoorten kruidlaag: veel sleutelsoorten overwegend voldoende komen voor, met een bedekking tss. 30-70%; net als in tot goed 9160 komen soorten als bosanemoon, gele dovenetel, gevlekte aronskelk, salomonszegel, slanke sleutelbloem, daslook en eenbes vaak voor, met ook nog dotterbloem, bosbies, gele lis, moesdistel, watermunt, wolfspoot, bitterzoet, kruipend zenegroen, grote keverorchis, bittere en bosveldkers, penning- en muskuskruid, etc. In de Warande komen ook dubbelloof en tongvaren voor.

Dit bostype is in de helft van de deelgebieden tss. 5-150 ha groot, voor de rest is het kleiner (C) overwegend voldoende tot goed

D O

C

Faunabeoordeling


EF

Beoordeling van het habitat via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een gedeeltelijk aangetaste actuele staat van instandhouding: het actueel voorkomen van het habitat in het gebied is ruim (184 ha); sleutelsoorten komen voldoende voor, maar het aandeel dood hout kan beter.

AT I


FO

R


M

Tabel 0-12i. Samenvatting en conclusies van de lokale staat van instandhouding voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)_veb

Deelgebied

IN

totale opp vh deelgebied Habitat 91E0_veb Oppervlakteaandeel

Habitatstructuur Min. Structuurareaal

1

Vogelkers - Essenbos

2a

2b

119,00 125,00 215,00

3

4

5a

52,00 164,00 97,00

5b

5c

10,00

3,00

5,00

8,00 16,00

76,00 15,00

22,28

5,43

1,63

2,72

4,35

41,30

C

C

C

C

B


30 mei 2011

B

Gew Gem

470,00 83,00 120,00

41,00

8,70

5d

A

8,15

B

1445,00

10,00

184,00

5,43

C

100,00


Pagina 149 van 189

B

A

A

A

A

?

A

B

A



B

A

A

B

B

?

A

C

C


Groeiklasse

A

B

B

A

B

?

B

B

B


Aandeel Dood Hout

C

C

C

C

C

?

C

C

C



C

C

C

C

C

?

C

C

C


Bosconstantie

B

A

A

C

A

B

B

A

A


Invasieve exoten

B

B

B

B

B

?

B

A

Geruderaliseerd

B

A

A

A

B

?

B

Verruigd

A

A

A

A

A

?

A

B

B

A

C

B

C

B

U

A

A


A


Faunabeoordeling

D O B

?

B

B

A


B

?

B

B

B


Dit bostype is in de meeste deelgebieden tss. 5-150 ha groot overwegend voldoende tot goed

AT I

Sleutelsoorten Boomlaag Sleutelsoorten Kruidlaag

EF

Vegetatie


A

C

A

B

M

Verstoring

EN T

Vertikale Structuur

M

Ecologische doelstellingen voor alle alluviale bostypes samen

FO

R

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor habitattype 91E0 - Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) worden volgende ecologische doelen vooropgesteld:

IN

Oppervlaktedoelstelling Behoud van de huidige habitats (230 ha) + uitbreiding van een 90 ha binnen deze SBZ en dit vnl. door omvorming van populierenbos (vnl. in de deelgebieden 1, 2 en 5b zijnde Floordam-, Helle-, Snijssels- en Silsombos… ). Deze SBZ is zeer belangrijk voor dit habitattype en de G-IHD voorziet > 1800 ha uitbreiding over heel Vlaanderen. In deze SBZ zijn er in de vermelde deelgebieden vnl. door omvorming goede potenties voor dit type. De effectieve uitbreiding (en omvorming van exotenbossen) is nodig om de kwalitatief hoogwaardige habitats (behalve dood hout) in een goede staat te behouden en te beschermen/bufferen tegen externe invloeden (bv. inspoeling of verstoring).



De huidige gedeeltelijke aangetaste staat van instandhouding kan verbeterd worden vnl. via het ter plekke laten van dood hout. Gezien de verschuiving naar meer drogere bostypes (cfr. trend; ook meer verschoven naar 9160) zijn het voorkomen van afvangen van kwel en het voorkomen van verdroging (mogelijk moeilijk bij versnipperde eigendomsstoestand) wel aandachtspunten voor de alluviale bossen. Daarnaast moet ook overstroming 30 mei 2011

Pagina 150 van 189

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

met vuil oppervlaktewater voorkomen worden. Overgangs- en gradiëntsituaties tussen verschillende habitattypes (tussen droog-nat, open-gesloten …) zijn waardevol en moeten zeker behouden blijven. Wegens het geleidelijke karakter van de beheermaatregelen (bv. toename volume dood hout) zal een goede staat van instandhouding naar verwachting pas over enkele decennia realiseerbaar zijn. Dik (dood) hout, open plekken en geleidelijke boszomen komen niet alleen de sleutelsoorten van dit habitattype ten goede maar ook allerlei RL-faunasoorten als wespendief, zwarte specht (nu al in Kastanjebos), nachtegaal en de vleermuizen; zwarte specht heeft naast 300 ha rustig bos ook nood aan dikke bomen.


30 mei 2011

Pagina 151 van 189

De soorten van bijlage II en III In deze paragraaf worden de verschillende voorkomende Europees te beschermen soorten opgelijst en worden daarvoor volgende aspecten toegelicht: • Het actueel voorkomen; • De potenties voor de soort binnen het gebied dat het rapport beslaat; • De trend; • De beoordeling van criteria en indicatoren aande hand van de LSVI-tabellen.

EN T

Voor het actueel voorkomen van een soort wordt vertrokken van de beschikbare gegevens (zie hoger). Hierbij wordt in het rapport indicatief aangegeven, via zogenaamde kwartierhokkaarten, aangegeven waar de verschillende populaties zich bevinden. Kwartierhokkaarten geven aan dat de soort voorkomt in het aangeduide hok van 1 km op 1 km. Vlaanderen werd daartoe in een raster van dergelijk hokken opgedeeld.

M

Voor de potenties voor de soort binnen het gebied wordt vertrokken van de gegevens die beschikbaar zijn over het leefgebied van dergelijke soort. Vertrekkend van de ecologie van de soort wordt dan aangegeven waar verwacht wordt dat de soort in kwestie nog zou kunnen voorkomen.

U

De trend is de evolutie van het voorkomen van de soort in de tijd. Vaak zullen er geen monitoringsgegevens aanwezig zijn en zal een inschatting gebeuren op basis van de evolutie van het voorkomen van het de ecotopen die onderdeel uitmaken van e leefgebieden van de soort.

D O

C

Voor verschillende criteria zal aan de hand van bepaalde indicatoren nagegaan worden wat de leefgebiedgeschiktheid voor de soort is. De evaluatie van de criteria en indicatoren wordt per soort beschreven in voor alle leefgebieden in het habitatrichtlijngebied samen. Enkel indien zulks relevant geacht wordt, worden in deze tabel specificaties van bepaalde deelgebieden opgenomen. Beoordeling van criteria en indicatoren leidt tot een conclusie aangaande de actuele staat van instandhouding.

AT I

EF

Bepaalde soortengroepen worden samengenomen omwille van hun sterk gelijkend leefgebied (bijvoorbeeld de vleermuizen die foerageren boven water) of omdat de gegevens niet toelaten om een onderscheid toe te laten tussen de verschillende soorten (bijvoorbeeld het dwergvleermuizencomplex).

M

Bij het uitwerken van de bovenstaande punten wordt vertrokken van voor Vlaanderen algemeen basismateriaal. Omwille van de schaal of het detailniveau van dit basismateriaal wordt dit gecontroleerd en aangevuld door lokale experten uit onder andere het Agentschap voor Natuur en Bos en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Omwille van dit expertoordeel kunnen de conclusies afwijken van het basismateriaal, waarop ook de kaarten zijn gebaseerd.

FO

R

Afgesloten wordt met een eerste formulering van ecologische doelen voor de habitats vertrekkend van de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en de analyses uit deze bijlage. Zeggekorfslak

IN

Het actuele voorkomen Er zijn recent enkele waarnemingen van de soort gedaan in de Molenbeekvallei, Silsombos en Torfbroek (deelgebieden 5b en 3). Potenties Zeggekorfslak is een soort die uit zichzelf relatief mobiel is. Ze laat zich wel makkelijk verspreiden met behulp van overstromingen. Verspreiding via de mens door onder meer transport van maaisel, maaibalken of ander werkmateriaal. Om geschikte biotopen te kunnen koloniseren zijn dus vooral overstromingen noodzakelijk. De zones die op deze wijze bijkomend kunnen gekoloniseerd worden zijn onder de huidige omstandigheden beperkt. Door onbewust menselijke activiteiten, bv. beheerswerken, heeft de soort mogelijks wel een relatief goed dispersievermogen. RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 152 van 189

Dit slakje is gebonden aan zeer natte, eerder kalkrijke, mesotrofe tot eutrofe moerasbiotopen, zoals open elzenbroekbos met rijke ondergroei (habitattype 91E0) en grote zeggenvegetaties. De standplaatsen kennen doorgaans een (grond)waterstand boven het maaiveld vanaf het najaar. In de zomer kan het grondwater tot ca. 0,5 meter onder het maaiveld wegzakken. Winterse overstromingen kunnen voorkomen. De soort leeft niet in direct contact met het water, maar kruipt in de vegetatie boven het wateroppervlak. Op de stengels van zegges, riet en andere ruigtekruiden is ze dan gemakkelijk waarneembaar. De slak leeft er van schimmels op de moerasplanten. De slakkenpopulatie is zelden verspreid over grote oppervlakten (gemiddeld 0,2 ha).

EN T

Cruciaal aspect van het biotoop van deze slak is de kalkrijkdom. De soort wordt uitsluitend aangetroffen in goed gebufferde moerassen. Deze buffering komt doorgaans vanuit de ondergrond onder de vorm van opkwellend mineraalrijk grondwater. Het optimale habitat bevindt zich op de typische gradiënt tussen nattere en drogere biotopen. Geschikte vegetaties zijn elzenbroeken, dottergraslanden en grote zeggenvegetaties. Droge varianten van deze vegetaties worden doorgaans gemeden. De soort leeft niet in direct contact met het water, maar op de vegetatie boven het wateroppervlak en overwintert waarschijnlijk in het strooisel.

U

M

De zeggekorfslak is een soort die uit zichzelf weinig mobiel is. Ze laat zich wel makkelijk verspreiden met behulp van overstromingen. Om geschikte biotopen te kunnen koloniseren zijn dus overstromingen van zuiver water noodzakelijk. De zones die op deze wijze bijkomend kunnen gekoloniseerd worden zijn onder de huidige omstandigheden zeer beperkt.

D O

C

Dank zij de aanwezigheid van vele kalkrijke kwelzones treft men in dit SBZ nog heel wat geschikte biotopen voor zeggekorfslak aan. Optimale biotopen zoals elzenbroekbossen, grote zeggenvegetaties en kalkrijke blauwgraslanden zijn verspreid in het SBZ aanwezig. Aansluitend komen vaak ook nog geschikte biotopen voor zoals dottergraslanden en rietland. Mogelijk is de soort in andere deelgebieden nog aanwezig, bv. in de Rotte Gaten (deelgebied 5c). De trend en huidige SVI

EF

Er zijn geen specifieke gegevens gekend voor het inschatten van de trend en de huidige staat van instandhouding voor de populaties in deze SBZ-H. Conclusie

AT I

Er is zeer weinig gekend over de aanwezigheid van de soort. Op basis van de beschikbare gegevens kan geen uitspraak gedaan worden over de staat van instandhouding of populatietrends. Bijkomend onderzoek moet meer duidelijkheid brengen.

M


FO

R

Gelet op de gewestelijke instandhoudingdoelstellingen en bovenstaande analyse voor deze soort worden volgende ecologische doelen vooropgesteld.

IN

PopulatieBehoud en versterken van de aanwezige populaties in de valleien van de Weesdoelstelling en Molenbeek en ook van eventueel in andere deelgebieden aanwezige populaties. Kwaliteits- Goede staat van instandhouding van habitats als grote zeggenvegetaties, zegdoelstelling genrijke broekbossen, blauwgraslanden en overgangen naar rietruigten en dottergraslanden.

Groenknolorchis - Liparis loeselii Deze soort is niet aangemeld voor deze SBZ, maar kwam tot in de jaren ‘60 van de 20e eeuw wel nog voor in Torfbroek (deelgebied 3). De soort komt momenteel wellicht niet meer voor, maar in Torfbroek komen nog wel de habitattypes 7140 (trilveen) en 7230 (alkalisch laagveen) voor, waar deze soort potenties heeft. Het is niet zinvol de staat van instandhouding te beoordelen op basis RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 153 van 189

van de beoordelingscriteria die zijn vermeld in Adriaens e.a. (2008). Hiervoor is onvoldoende informatie en cijfermateriaal beschikbaar (verder onderzoek is vereist). Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus Het actuele voorkomen (zie ook kaart 0.0.2. en tabel 0.0.2a) Deze soort komt vooral voor in stilstaande waters: vijvers, plassen, sloten, afgesloten riviermeanders,… maar ook in traagstromende wateren wordt hij aangetroffen. Wellicht is de soort onbewust op vele plaatsen geïntroduceerd via bepotingen.

EN T

Het dieet bestaat voornamelijk uit plantaardig voedsel, hoewel ook zoöplankton, insectenlarven, slakken en wormen gegeten worden.

M

Het wijfje ontwikkelt in de voortplantingsperiode een lange legbuis, waarmee eieren gelegd worden in de mantelholte van grote zoetwatermossels. Het mannetje bevrucht de eieren door hom te lozen in de nabijheid van de instroomopening van de mossel en bewaakt daarna de omgeving van de mossel. De larven verlaten pas enkele weken na het uitkomen de veilige omgeving van de mossel. De aanwezigheid van deze mossels is dan ook onontbeerlijk voor de soort.

BE2400010-5b: de aanwezigheid van de soort werd enkel vastgesteld in twee afvissingspunten in de Molenbeek en Weesbeek. Het is onduidelijk of de soort ook nog in andere delen van de Molen- of Weesbeek, of in andere waterlichamen in de SBZ aanwezig is (kennislacune).

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

-

U

Aanwezig in:

Figuur 0-0-2. Verspreiding van bittervoorn in km-hokken die gelegen zijn in of raken aan SBZ

Potenties (zie ook tabel 0.0.2a) Kwaliteitsverbetering van de habitat van de soort is mogelijk door het verbeteren van de waterkwaliteit (via aquafin-, gemeentelijke of privé-investeringen) en de structuureigenschappen van de RAPPORT 11 S-IHD 30 mei 2011 Pagina 154 van 189 BE2400010

waterlichamen. Hierdoor kan de bedekking van waterplanten en het aantal zoetwatermossels en prooidieren toenemen, waardoor ook de populatie bittervoorn zich kan uitbreiden. Naar waterkwaliteit toe behoort de bittervoorn tot de meer tolerante vissoorten. Meetwaarden van de VMM geven echter toch aan dat vooral het stikstof- en fosfaatgehalte, al dan niet afkomstig van organische vervuiling, vaak te hoog ligt voor een succesvolle reproductie van de soort in zowel de Wees- als de Molenbeek. Diezelfde meetwaarden wijzen ook op sterke schommelingen van het zuurstofgehalte doorheen het jaar. Vooral in het late voorjaar en de zomer (mei-sept), dus tijdens de paaitijd, ligt het zuurstofgehalte aanzienlijk lager dan 8 mg/L (3-7 mg/L). Dit is vooral nefast voor de overleving van de eieren en larven. De waterkwaliteit is wel sterk plaatsgebonden.

EN T

De trend (zie ook tabel 0.0.2a) Deze soort werd niet aangemeld voor deze SBZ. Er zijn onvoldoende meetgegevens beschikbaar om een trend te bepalen. Tabel 0-0-2a. Actuele populatie, aangemeld aandeel en potenties van bittervoorn

Totaal

kennislacune

Niet aangemeld

Uitbreiding door kwaliteitsverbetering

D O

C

/

Potenties

Uitbreiding door kwaliteitsverbetering

U

Deelgebied 5b

Aanmelding (%)

M

Actuele pop. (hokken)

in 1 km-hok (echter: kennislacune)


EF

Tabel 0-0-2b. Globale beoordeling van de staat van instandhouding van bittervoorn BE2400012

Toestand populatie

Indicator populatiegrootte:de geschatte densiteit op twee afvissingspunten in de Molen- en Weesbeek bedraagt tot 840 individuen per ha

B

Indicator populatiestructuur: geen gegevens beschikbaar

X

Indicator eutrofiëring: er is plaatselijk organische belasting aanwezig; die leidt echter niet tot aanhoudende zuurstoftekorten

B

M

IN

FO

R

Habitatkwaliteit

AT I

Bittervoorn


Indicator zuurstofgehalte water: de gemeten concentraties B van opgeloste zuurstof schommelen rond 8 mg/L. Het is evenwel onduidelijk in welke mate de soort perioden met lage zuurstofgehalte kan overbruggen door uit te wijken naar andere delen van de Molen- en Weesbeek. Indicator zuurstofgehalte waterbodem: onbekend

X

Indicator zoetwatermossels: zijn regelmatig aanwezig

B

Indicator waterplanten: zijn regelmatig aanwezig

B

Indicator plaatsen met stilstaand water: zijn regelmatig aanwezig

B

Indicator ruimingen: zijn gering, plaatselijk

B

Indicator waterbouwkundige ingrepen: op de Molen/Weesbeek zijn er rechttrekkingen en vismigratieknelpun-

B

30 mei 2011

Pagina 155 van 189

ten (o.m. net buiten SBZ ter hoogte van Kasteel Ter Balkt en kasteelvijver Wilder)


EN T

De criteria van de LSVI tabellen leiden zowel voor populatie- als habitatkwaliteit tot een goede actuele staat van instandhouding. De bittervoorn doet het plaatselijk relatief goed qua aantallen. Toch blijft het vooralsnog onduidelijk hoe sterk de huidige waterverontreiniging (met nadruk op de zuurstofconcentratie) en structuurkenmerken (rechttrekkingen, migratieknelpunten, ruimingen) doorwegen op de reproductiecapaciteit van de soort. Ecologische doelstellingen

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor bittervoorn worden volgende ecologische doelen vooropgesteld.

C

U

M

populatieBehoud van de huidige bittervoornpopulatie die nu voorkomt in de Molen- en doelstelling Weesbeek. Deze SBZ is belangrijk voor de soort. Door een toename van waterplanten, zoetwatermossels, etc. zal de vispopulatie minstens behouden en misschien groter kunnen worden. Een beter inzicht in de verspreiding en de aantallen is wenselijk.

AT I

Vleermuizen (Chiroptera)

EF

D O

kwaliteits- Mede door dat het een vrij tolerante soort is die geen extreem hoge eisen stelt doelstelling aan de waterkwaliteit is de huidige staat van instandhouding voldoende; toch is het mogelijk dat de huidige waterverontreiniging (met nadruk op de zuurstofconcentratie) en de structuurkenmerken (rechttrekkingen, migratieknelpunten, ruimingen) een zekere invloed hebben op de reproductiecapaciteit van de soort, die bij het oplossen van deze problemen zou verbeteren.

R

M

Vleermuizen zijn een zeer moeilijk te inventariseren soortengroep. Er zijn weinig inventarisatiegegevens bekend voor deze SBZ. Hierdoor is het zeer moeilijk om een uitspraak te doen over de staat van instandhouding van de verschillende vleermuissoorten van deze SBZ. De weinig beschikbare informatie wordt hieronder per soort toegelicht. De doelen zijn gericht op de leefgebieden en worden gezamenlijk gesteld. Het verspreidingsbeeld van de vleermuissoorten dat in onderstaande kaarten weergegeven wordt, is wellicht een onderschatting van hun effectieve verspreiding.

FO

Gewone grootoorvleermuis/Grijze grootoorvleermuis - Plecotus auritus/austriacus en Brandt's vleermuis/Gewone baardvleermuis - Myotis brandtii/Myotis mystacinus

IN

Deze verschillende soorten vleermuizen worden samen besproken omdat ze gelijkaardige eisen stellen aan hun leefgebied. Zo omvat hun jachtgebied een mozaïek van bossen en cultuurlandschap met KLE’s, terwijl hun kraamkolonies zich meestal in gebouwen of in bomen bevinden. De afstand tussen jachtgebied en kraamkolonie mag hoogstens een paar km bedragen en het traject verloopt bij voorkeur langsheen KLE’s. ’s Winters verblijven ze in forten, bunkers of ijskelders, maar ook in huizen, kerken of bomen (boomholten met een grote ingang of gewoon achter loshangende schors). Het actuele voorkomen (zie ook kaart 0.0.3. en tabel 0.0.3a) Gewone/grijze grootoorvleermuis en baard/brandtvleermuizen zijn in de winter waargenomen in: BE2400010-2a, 5b en e: in de ijskelder van zowel het kasteel van Wilder als in die van het kasteel van de Merode zijn de afgelopen winters grootoorvleermuizen en baard/brandtvleermuizen geteld;


30 mei 2011

Pagina 156 van 189

EF

D O

C

U

M

EN T

het betrof steeds 1 grootoorvleermuis en 3 à 5 baard/brandtvleermuizen op beide lokaties (H. Roosen).

Figuur 0-0-3. Verspreiding van gewone en grijze grootoorvleermuis, en baard- en brandt’s vleermuizen in de winter in km-hokken die gelegen zijn in of raken aan SBZ.

AT I

Potenties (zie ook tabel 0.0.3a)

FO

R

M

Herstel en bescherming van hun verblijfplaatsen in oude bomen of gebouwen dient voorop te staan. Van daaruit moet er ook aandacht zijn voor de kwaliteit van de verbindingsgebieden tussen de verblijfplaatsen en de jachtgebieden (KLE’s), alsook voor waterplassen en toegankelijke stallen. Door specifieke inrichtingen op meerdere plaatsen (winter- en zomerverblijfplaatsen, jacht- en verbindingsgebieden) te voorzien kan de connectiviteit en weerbaarheid van de populatie vergroten. Een verbetering van de habitat kan op die manier potenties creëren in verschillende deelgebieden waaronder zeker Kastanjebos en eventueel Kareelbos (niet Torfbroek owv versnippering). Trend (zie ook tabel 0.0.3a)

IN

Deze soorten werden niet aangemeld voor deze SBZ. Er zijn onvoldoende meetgegevens beschikbaar om een trend te bepalen. Tabel 0-0-3a. Actuele populatie en aangemeld aandeel en potenties van gewone/grijze grootoorvleermuis en baard/brandt’s vleermuis Actuele pop. (hokken)

Deelgebied 2a

Deelgebied 5b

Aanmelding (%)

1 km-hok

1 km-hok


Potenties

Mits specifieke inrichtingen Bijlage IV-soorten (niet aangemeld)

30 mei 2011

Mits specifieke inrichtingen

Pagina 157 van 189

Deelgebied 5d

1 km-hok


enkele km-hokken (kennislacune)

Totaal

/


Gewone/grijze grootoor vleermuis en baard/brandt’s vleermuis

EN T

Tabel 0-0-3b. Globale beoordeling van de staat van instandhouding van gewone/grijze grootoorvleermuis en baard/brandt’s vleermuis

BE2400010

Indicatoren voor de populatiegrootte en populatiestructuur: onbekend, behalve dat er in de winter van 2001 slechts een paar individuen aanwezig waren in de ijskelder (Prinsendreef) van de Warande

X

Habitatkwaliteit

Indicator temperatuur zomerverblijfplaats: onbekend

X

U

M

Toestand populatie

X

D O

Indicator lichtintensiteit: onbekend

X

C

Indicator koloniebomen en holle bomen: onbekend

X

Indicator verstoring: onbekend

X

Indicator voor park/gemengd bos: afwisseling van open en gesloten vegetaties aanwezig, zij het soms grootschalig (loofboscomplex – akkercomplex -…)

B

Indicator voor KLE’s: met onderbrekingen

B

AT I

EF

Jachtgebied

Indicator verlichting thv invliegopening: onbekend

X

M

Indicator voor afstand tot jachtgebied: onbekend

R


FO

Wegens de weinig beschikbare gegevens leiden de criteria van de LSVI-tabellen tot een actueel onbekende staat van instandhouding voor deze vleermuizen. Optimalisatie van hun habitat (o.m. meer holle bomen en KLE’s) zal hun voorkomen positief beïnvloeden.

IN

Gewone dwergvleermuis / Kleine dwergvleermuis - Pipistrellus species Gewone dwergvleermuizen zijn vrij algemeen. Hun jachtgebied is een parkachtig landschap (bossen met open plekken of cultuurlandschap met KLE’s), terwijl de kraamkolonies zich in gebouwen bevinden. De afstand tussen hun jachtgebied en de kraamkolonie mag hoogstens een paar km zijn en het traject is bij voorkeur voorzien van KLE’s. Het actuele voorkomen (zie ook kaart 0.0.4. en tabel 0.0.4a) Gewone dwergvleermuis wordt waargenomen in: -

BE2400010-1, 2 en 3


30 mei 2011

Pagina 158 van 189

en nabij -

BE2400010-4 en 5d

Het ontbreken van waarnemingen in Silsombos en omgeving wijst eerder op de onvolledigheid van

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

de gegevens.

Figuur 0-0-4. Verspreiding van gewone dwergvleermuis (zomerwaarnemingen) in km-hokken die gelegen zijn in of raken aan SBZ.

M

Potenties (zie ook tabel 0.0.4a)

FO

R

Vanuit hun verblijfplaatsen moet er aandacht zijn voor de kwaliteit van de verbindingsgebieden tussen de verblijfplaatsen en de jachtgebieden. Door specifieke inrichtingen op meerdere plaatsen (winter- en zomerverblijfplaatsen, jacht- en verbindingsgebieden) te voorzien kan de connectiviteit en weerbaarheid van de populatie vergroten. Trend (zie ook tabel 0.0.4a)

IN

Deze soort werd niet aangemeld voor deze SBZ, maar komt er wel in voor.

Tabel 0-0-4a. Actuele populatie en aangemeld aandeel en potenties van gewone dwergvleermuis Actuele pop. (hokken)

Deelgebied 1

Deelgebied 2

Aanmelding (%)

7 km-hokken

8 km-hokken


Potenties

Mits specifieke inrichtingen Bijlage IV-soort (niet aangemeld)

30 mei 2011


Pagina 159 van 189


2 km-hokken

Totaal

in 20-tal km-hokken

/

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Deelgebied 3


30 mei 2011

Pagina 160 van 189

Beoordeling op basis van de criteria en indicatoren in de LSVI-tabellen Tabel 0-0-4b. Globale beoordeling van de staat van instandhouding van gewone dwergvleermuis gewone dwergvleermuis

BE2400012 Indicatoren voor de populatiegrootte en populatiestructuur: onbekend

X

Habitatkwaliteit


X

Indicator toegankelijkheid: onbekend

EN T

Toestand populatie

X


X

U

Indicator verstoring: onbekend

Indicator voor bos-bomenrijen-water, parkachtig loofbos en extensieve hooi- en weilanden: afwisseling van open en gesloten vegetaties aanwezig, zij het soms grootschalig (loofboscomplex – akkercomplex -…); minder extensief grasland

X B

D O

C

Jachtgebied

X

M

Indicator gebouwen: uitvliegzijde verlicht: onbekend

X

Indicator voor KLE’s naar jachtgebied: met onderbrekingen

B

EF



M

AT I

Beoordeling van de soort via de LSVI tabellen leidt tot de conclusie van een goede lokale staat van instandhouding omdat de soort in vergelijking met de andere vleermuissoorten in een relatief groot deel van het gebied aanwezig is. Zijn habitat kan wel van kwaliteit verbeterd worden (o.m. meer KLE’s).

R

Watervleermuis - Myotis daubentonii en Rosse vleermuis - Nyctalus noctula en Ruige dwergvleermuis - Pipistrellus nathusii en Franjestaart - Myotis nattereri

IN

FO

Deze vleermuissoorten worden samen besproken omdat ze gelijkaardige eisen stellen aan hun leefgebied. Ze jagen in parkachtig landschappen met KLE’s of structuurrijke (vochtige) bossen met open plekken, voorzien van waterplassen. Kraamkolonies bevinden zich hoofdzakelijk in boomholten en –spleten. De winterverblijfpaats van bv. Franjestaart, zijnde mergelgroeven, forten, bunkers, ijskelders en kelders van woningen, bevinden zich op kleine afstand daar vandaan. Het actuele voorkomen (zie ook tabel 0.0.5a)

Franjestaart en watervleermuis zijn (in de winter) waargenomen in: - BE2400010-5b en 5d resp. (kaart 0.0.5a) Rosse en ruige dwergvleermuis zijn (in de zomer) waargenomen in: - BE2400010-1 (kaart 0.0.5b)


30 mei 2011

Pagina 161 van 189

EN T M U C D O

IN

FO

R

M

AT I

EF

Figuur 0-0-5a. Verspreiding (in de winter) van watervleermuis (onderste hok) en franjestaart (bovenste hok) in km-hokken die gelegen zijn in of raken aan SBZ.

Figuur 0-0-5b. Verspreiding (in zomer) van rosse en ruige dwergvleermuis in km-hokken die gelegen zijn in of raken aan SBZ.


30 mei 2011

Pagina 162 van 189

Potenties (zie ook tabel 0.0.5a) Herstel en bescherming van hun verblijfplaatsen in oude bomen of gebouwen dient voorop te staan. Van daaruit moet er ook aandacht zijn voor de kwaliteit van de verbindingsgebieden tussen de verblijfplaatsen en de jachtgebieden (KLE’s), alsook voor waterplassen en toegankelijke stallen. Door specifieke inrichtingen op meerdere plaatsen (winter- en zomerverblijfplaatsen, jacht- en verbindingsgebieden) te voorzien kan de connectiviteit en weerbaarheid van de populatie vergroten. Een verbetering van de habitat kan op die manier potenties creëren in verschillende deelgebieden waaronder zeker Kastanjebos en eventueel Kareelbos (niet Torfbroek owv versnippering). Trend (zie ook tabel 0.0.5a)

EN T

Deze soorten werden niet aangemeld voor deze SBZ. Er zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om een trend te bepalen.

Tabel 0-0-5a. Actuele populatie en aangemeld aandeel en potenties van rosse, watervleermuis en franjestaart Actuele pop. (hokken)

Deelgebied 5d

M

U

1 km-hok

in 5-tal km-hokken

Mits specifieke inrichtingen Mits specifieke inrichtingen

/

EF

Totaal

Bijlage IV-soorten (niet aangemeld)

1 km-hok

C

Deelgebied 5b

Potenties


D O

Deelgebied 1

Aanmelding (%)

3 km-hokken


BE2400010

M

Rosse, ruige dwerg-, watervleermuis en franjestaart

AT I

Tabel 0-0-5b. Globale beoordeling van de staat van instandhouding van rosse, ruige dwerg-, watervleermuis en franjestaart

Indicatoren voor de populatiegrootte en populatiestructuur: onbekend, behalve dat er in de winter van 2001 slechts een paar individuen aanwezig waren in de ijskelder (Prinsendreef) van de Warande

X


X

Indicator koloniebomen en holle bomen: onbekend

X

Indicator toegankelijkheid: onbekend

X


X

Indicator verlichting thv invliegopening: onbekend

X

Indicator verstoring (lichtpollutie): onbekend

X

Indicator voor moerasbos, open water met bomen en kwaliteit oevervegetatie: aanwezig, maar niet altijd met goede kwaliteit/oevervegetatie

B

Indicator voor KLE’s & lichtpollutie naar jachtgebied: met onderbrekingen

B

FO

R

Toestand populatie

IN

Habitatkwaliteit

Jachtgebied


30 mei 2011

Pagina 163 van 189


X

Conclusie actuele staat van instandhouding Wegens de weinig beschikbare gegevens leiden de criteria van de LSVI-tabellen tot een actueel onbekende staat van instandhouding voor deze vleermuizen. Optimalisatie van hun habitat (o.m. inzake kwaliteit waterplassen) zal hun voorkomen positief beïnvloeden.

EN T

Ecologische doelstellingen voor alle vleermuizen samen

Gelet op de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen en bovenstaande analyse voor de vleermuizen worden volgende ecologische doelen vooropgesteld.

D O

C

U

M

Het voordragen van populatiedoelen voor de verschillende vleermuissoorten is populatiedoelstelling onmogelijk, aangezien voor alle soorten te weinig gekend is van de populaties in het SBZ. De aanwezige, vaak kwestbare, vleermuispopulaties moeten minstens behouden blijven. Deze SBZ is belangrijk voor deze vleermuizen. Verbetering van hun leefgebied is dan ook zeer belangrijk. Aangenomen wordt, dat indien hun habitats geoptimaliseerd worden, de vleermuissoorten die daarbij gebaat zijn eveneens een goede staat van instandhouding kunnen bereiken. Door inrichtingen op meerdere plaatsen te voorzien, kan de connectiviteit en weerbaarheid van de populaties vergroot worden.

R

M

AT I

EF

Kwaliteits- De staat van instandhouding van de voorkomende vleermuissoorten en hun hadoelstelling bitat is vaak onbekend. Iedere soort heeft haar eigen ecologische niche en dus haar eigen vereisten inzake zomerverblijfplaatsen, jachtgebieden, winterverblijfplaatsen en connectiviteit. Toch zijn er een aantal algemene kwaliteitseisen te identificeren en kunnen op basis van de jachtbiotopen, aanvullende kwaliteitseisen geïdentificeerd worden. Met die kennis kunnen verbeteropgaven voor de leefgebieden in het SBZ geformuleerd worden. De kwaliteit van hun habitat kan verbeterd worden door aandacht voor oude bomen*, open plekken, een mantelen zoombeheer, specifieke inrichtingsmaatregelen in gebouwen en het behoud en de uitbreiding van een netwerk van KLE’s. Bij vijvers in de buurt kan er gestreefd worden naar een goede waterkwaliteit, een natuurlijk visbestand, natuurlijke oevers met kruidige vegetaties en geen verlichting. De meest prioritaire deelgebieden zijn Floordambos, Wilder en de Warande (deelgebieden 1, 5b en 5d), maar ook wel Helle- en Snijsselsbos (deelgebied 2).

IN

FO

*Toename van het aantal bomen met holten (naar boven uitgerotte spechtenholten, andere rottingsholten en losse schors), met een goede spreiding ervan over het gehele boscomplex. Richtwaarde uit de literatuur: 7 à 10 bomen met holten/ha (Meschede & Heller, 2000). De kans op holteontwikkeling neemt toe met de diameter van de bomen. Uit een studie van Dufour (2003) blijkt dat de kans op holten sterk toeneemt vanaf 250 cm omtrek (=5 % kans op holten). 1 op 3 bomen met een omtrek van 300 cm bleek holten te bevatten. Een toename van het aandeel dikke bomen (>250 cm) is dan ook aangewezen.


30 mei 2011

Pagina 164 van 189

Bijlage 3 – De aanmeldingsgegevens Artikel 8, §1, eerste lid 2° van het besluit dat de procedure regelt, stelt dat er bij de bepaling van de actuele staat van instandhouding rekening moet worden gehouden met de aan de Europese Commissie aangemelde gegevens bij de eerste vaststelling.

EN T

De aangemelde gegevens van habitats en soorten bij de eerste vaststelling van de habitatrichtlijngebieden had tot doel deze vaststelling en afbakening van gebieden te argumenteren. Het gaat hierbij om de gegevens die, ten gevolge van de beslissing van de Vlaamse Regering op 4 mei 2001, werden aangemeld bij de Europese Commissie als in aanmerking komend als speciale beschermingszone. De commissie wil dat deze gegevens bij de definitieve aanwijzing van het gebied als speciale beschermingszone, in de praktijk dus op basis van het IHD-proces, worden geüpdate. In deze bijlage wordt eerst de aanmeldingsgegevens zelf aangegeven, waarbij in dezelfde tabel de nieuwe gegevens voor de aanmelding aan de commissie worden beschreven. Daarna wordt dieper ingegaan op de betekenis, rol en interpretatie van deze gegevens.

Habitatrichtlijngebied BE2400010: Vallei tussen Melsbroek, Kampenhout, Kortenberg en

4°35'0'' E

Breedtegraad:

50°55'0'' N

U

Lengtegraad:

C

1445 ha

D O

Oppervlakte:

M

Veltem

EF

De habitats van bijlage I

Kalkhoudende oligo-mesotrofe wateren met benthische Chara spp. Vegetaties

AT I

3140

Oude gegevens (2001) nee

R

Oppervlakte

M

Prioritair

Nieuwe gegevens

ca 1%

<1%

100% >= p > 15%

Behoud

uitstekende instandhouding

FO

Rel. oppervlakte

uitstekende representativiteit

Algemeen

uiterst waardevol

4030

Droge heide

IN

Representativiteit

Oude gegevens (2001)

Nieuwe gegevens

Prioritair

nee

Komt niet voor in deze SBZ.

Oppervlakte

ca <1%


30 mei 2011

Pagina 165 van 189

Rel. oppervlakte

2% >= p > 0%

Behoud

goede instandhouding

Representativiteit

beduidende representativiteit

Algemeen

waardevol

6230

Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems

ca <1%

Rel. oppervlakte

2% >= p > 0% passabele of verminderde in-

Behoud

standhouding

EN T

Oppervlakte

M

ja

U

Prioritair

Nieuwe gegevens

C


Afwezig (of verwaarloosbaar)


Algemeen

beduidend

6410

Grasland met Molinia op kalkhoudende, venige of lemige kleibodem (Eu

EF

D O

Representativiteit

Oude gegevens (2001) ja

AT I

Prioritair Oppervlakte

ca 1%

< 1%

15% >= p > 2%

M

Rel. oppervlakte

Nieuwe gegevens

Behoud



Algemeen

uiterst waardevol

FO

R

Representativiteit

IN

6430

Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en alpiene zones Oude gegevens (2001)

Nieuwe gegevens

Prioritair

-

nee

Oppervlakte

-

ca. 4%

Rel. oppervlakte

-

Behoud

-


Representativiteit

-

goede representativiteit


30 mei 2011

Pagina 166 van 189

Algemeen

-

waardevol

6510


ca <1%

Rel. oppervlakte

2% >= p > 0%

Behoud


Representativiteit


Algemeen

waardevol

7140

Overgangs-trilveen Oude gegevens (2001)

-

Rel. oppervlakte

-

Behoud

-

Representativiteit

-

Algemeen

-

D O

Oppervlakte

ca <1%

R


Prioritair

goede instandhouding goede representativiteit uiterst waardevol

Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae

M

7210

Nieuwe gegevens

nee

EF

-

AT I

Prioritair

EN T

Oppervlakte

M

nee

U

Prioritair

Nieuwe gegevens

C


ja

ca <1%

Rel. oppervlakte

15% >= p > 2%

Behoud


FO

Oppervlakte

IN

Nieuwe gegevens

Representativiteit


Algemeen

uiterst waardevol

7220

Kalktufbronnen met tufsteenformatie (Cratoneurion) Oude gegevens (2001)

Prioritair


Nieuwe gegevens

-

30 mei 2011

Pagina 167 van 189

Oppervlakte

-

Rel. oppervlakte

-

Behoud

-

Representativiteit

-

Algemeen

-

7230

Alkalisch laagveen Oude gegevens (2001)

EN T

Aanwezig? (verwaarloosbaar)

Nieuwe gegevens

nee

Oppervlakte

ca <1%

Rel. oppervlakte

15% >= p > 2%

Behoud


Representativiteit


Algemeen

uiterst waardevol

9120

Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei (Quercion robori

D O

C

U

M

Prioritair

EF

Oude gegevens (2001) nee

Oppervlakte

ca 10%

AT I

Prioritair

Nieuwe gegevens

Rel. oppervlakte

15% >= p > 2%


M

Behoud

FO

Algemeen

R

Representativiteit

IN

9160

goede representativiteit waardevol

Sub-Atlantische en midden-Europese wintereikenbossen of eiken-haagbeukbossen behorend tot het Carpinion-betuli Oude gegevens (2001)

Prioritair

nee

Oppervlakte

ca 14%

Rel. oppervlakte

15% >= p > 2%

Behoud


Representativiteit


Algemeen

waardevol


Nieuwe gegevens

ca 19%

30 mei 2011

Pagina 168 van 189

91E0

Alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) Oude gegevens (2001)

Nieuwe gegevens

Prioritair

ja

Oppervlakte

ca 18%

Rel. oppervlakte

15% >= p > 2%

Behoud



Representativiteit


goede representativiteit

Algemeen

uiterst waardevol

M

EN T

ca 16%

Bescherming

-

Algemeen

-

kleine populatie aanwezig

voldoende instandhouding

EF

-

AT I

Aandeel ten opzichte van de Belgische populatie

Nieuwe gegevens

D O


C

1016 - Vertigo moulinsiana - Zeggekorfslak

U

De soorten van bijlage II

waardevol

1134 - Rhodeus sericeus - Bittervoorn

M


R


FO

Bescherming

-

kleine populatie aanwezig

-

voldoende instandhouding

-

waardevol

IN

Algemeen

Nieuwe gegevens

1309 en 1317 – Pipistrellus species –Gewone/Kleine en Ruige dwergvleermuis Oude gegevens (2001)

Nieuwe gegevens


-

populatie wellicht verwaarloosbaar binnen deze SBZ

Bescherming

-

passabele of verminderde instandhouding: matig of minder goed bewaard


30 mei 2011

Pagina 169 van 189

Algemeen

-

beduidend

1312 – Nyctalus noctula - Rosse vleermuis Nieuwe gegevens


-


Bescherming

-


Algemeen

-

beduidend

M

EN T


-

Algemeen

-

D O

Bescherming

populatie wellicht verwaarloosbaar binnen deze SBZ passabele of verminderde instandhouding: matig of minder goed bewaard

EF

-

AT I


Nieuwe gegevens

C


U

1326 en 1329 – Plecitus auritus/austriacus - Gewone/Grijze Grootoorvleermuis

beduidend

1320 en 1330 – Myotis brandtii/mystacinus – Brandt/Baardvleermuis

M


R


FO

Bescherming

-


-


-

beduidend

IN

Algemeen

Nieuwe gegevens

1322 – Myotis nattereri - Franjestaart Oude gegevens (2001)

Nieuwe gegevens


-


Bescherming

-

passabele of verminderde instandhouding: matig of minder


30 mei 2011

Pagina 170 van 189

goed bewaard Algemeen

-

beduidend

1314 – Myotis daubentonii - Watervleermuis Nieuwe gegevens


-


Bescherming

-


Algemeen

-

beduidend

U

M

EN T


D O

C

Het criterium voor isolatie is bij alle soorten hetzelfde, meer bepaald ‘niet-geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie’. Let wel, dit criterium betreft de mate van isolatie van de populatie ten opzichte van het natuurlijke verspreidingsgebied van de soort in Europa en niet op lokale versnipperingsverschijnselen.

Interpretatie van de aanmeldingsgegevens

EF

De aangemelde gegevens van habitats en soorten bij de eerste vaststelling van de habitatrichtlijngebieden had tot doel deze vaststelling en afbakening van gebieden te argumenteren. Vlaanderen heeft hierbij verkozen de voor de betreffende Habitatrichtlijngebied belangrijkste habitattypen en soorten aan te melden.

R

M

AT I

Habitattypen 6430, 7140 en 7220 en bittervoorn en nog enkele vleermuissoorten (franjestaart, watervleermuis, rosse vleermuis, ruige dwergvleermuis, baard/brandtvleermuis, gewone/grijze grootoorvleermuis en gewone dwergvleermuis) en vogelrichtlijnsoorten (blauwborst, ijsvogel, zwarte specht) komen nu, en waarschijnlijk ook toen, wel fragmentair voor, maar zijn bij aanmelding niet opgegeven omdat ze minder relevant zijn voor de argumentatie van de vaststelling en de afbakening van dit habitatrichtlijngebied. De instandhoudingsdoelstellingen en de prioriteitstelling dient echter alle aanwezige soorten en habitattypen te omvatten zodat de Europese databank ter zake dient aangepast.

FO

Habitats

Oppervlakte (gegeven in % ten opzichte van de totale oppervlakte van de SBZ-H)

IN

Voor alle habitattypen liggen de nu vastgestelde oppervlakten in dezelfde grootteorde als deze van de aanmelding, zeker als we ermee rekening houden dat er op de aanmeldingsgegevens een nietgekende foutenmarge zit; Voor een aantal habitattypen lijkt er een licht kleinere of licht grotere oppervlakte te zijn dan wat aangemeld werd; hierbij moet evenwel rekening gehouden worden met het feit dat de foutenmarges op de aanmeldingsgegevens niet gekend zijn en de aanmelding gebeurd is op basis van expertoordeel met een niet naar habitattypen vertaalde Biologische Waarderingskaarten (BWK) (grotendeels of geheel dan nog de BWK versie 1) als beschikbare bronnen; naar aanleiding van dit rapport was er een kleine bijstelling ttz een verschuiving van een paar % van 91E0 naar 9160-habitat (voor meer details zie ook bijlage 2). Relatieve oppervlakte (in percentageklasse ten opzichte van de totale Belgische oppervlakte) RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 171 van 189

Hoewel voor de prioriteitstelling in de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen dezelfde drempelwaarden gehanteerd worden is er geen rechtstreekse vergelijking mogelijk, gezien het in de IHD gehanteerd percentage ten opzichte van het Vlaamse grondgebied is, en deze van de aanmelding aan Europa diende verrekend te worden ten opzichte van het totale Belgische grondgebied en dus rekening houdende met de door Wallonië en Brusselse Hoofdstedelijk gewest ingeschatte oppervlakten. Mogelijke relevante verschillen of overeenkomsten, dit wil zeggen deze die enkel zouden verklaard moeten worden op basis van de situatie in Vlaanderen, zijn reeds geduid onder oppervlakte. Behoud

M

EN T

Deze op de AGIV-website weergegeven term heet in de officiële Europese regelgeving “beschermingsstatus” en wordt verkregen door de integratie van drie subcriteria: mate van instandhouding van de structuur (te vergelijken met lokale staat van instandhouding); deze kan “uitstekend”, “goed bewaard” of “passabel of gedeeltelijk aangetast” zijn; de vooruitzichten (potenties en slaagkans) voor de instandhouding van de structuur; deze kan “uitstekend”, “goed” of “passabel/ongunstig” zijn; de herstelmogelijkheid; deze kan “gemakkelijk”, “mogelijk zonder buitensporige inspanningen” of “moeilijk of onmogelijk” zijn.

D O

C

U

Verder is de officiële weergaven van de beoordeling verwarrend door verwijzing naar de term “instandhouding”, gezien deze in een andere regeling (de verplichte zesjaarlijkse rapportage van de regionale staat van instandhouding van de habitattypen en habitatrichtlijnsoorten) een andere betekenis heeft. Hou bij de interpretatie van de beoordeling in de aanmeldingsgegevens rekening met de reële betekenis ervan, met name49:

IN

FO

-

R

M

AT I

-

uitstekende “instandhouding” = uitstekende beschermingsstatus: o uitstekende structuur, ongeacht de vooruitzichten of de herstelmogelijkheden; of o goed bewaarde structuur en uitstekende vooruitzichten, ongeacht de herstelmogelijkheden goede “instandhouding” = goede beschermingsstatus: o goed bewaarde structuur en goede vooruitzichten, ongeacht de herstelmogelijkheden; of o goed bewaarde structuur en passabele/ongunstige vooruitzichten, waarbij herstel gemakkelijk of zonder buitensporige inspanningen mogelijk is; of o passabele of gedeeltelijk aangetaste structuur, goede vooruitzichten en gemakkelijk herstel; Een goede beschermingsstatus is dus mogelijk met een slechte structuur (slechte lokale staat van instandhouding) zolang de vooruitzichten en de herstelmogelijkheden maar gemiddeld tot goed zijn. passabele of verminderde “instandhouding” = passabele of verminderde beschermingsstatus: o goed bewaarde structuur, maar passabele/ongunstige vooruitzichten en herstel moeilijk of onmogelijk; of o passabele of gedeeltelijk aangetaste structuur met gemiddelde tot slechte vooruitzichten en gemiddelde tot slechte herstelmogelijkheden.

EF

-

Bij de aanmelding is in Vlaanderen vooral gekeken naar de vooruitzichten en de herstelmogelijkheden. Bij gemakkelijk herstel en goede tot uitstekende vooruitzichten is dan, onafhankelijk van de toestand van de structuur gekozen voor een uitstekende instandhouding (ondanks bovenvermelde richtlijn). Ermee rekening houdende dat in de instandhoudingsdoelstellingen herstel vooropgesteld wordt voor de meeste habitattypen, zijn, rekening houdende met bovenstaande, de aanmeldingsgegevens conform met de huidige bevindingen. Voor wat betreft habitattype 6230 zijn herstelmaatregelen mogelijk (bv. natuurgericht beheer), maar deze zullen wellicht –wegens fragmentair voorko-

49

Zie REF website


30 mei 2011

Pagina 172 van 189

men- niet onmiddellijk tot een goede staat van instandhouding voor deze habitats leiden (vandaar ‘verminderde instandhouding’). Voor wat betreft habitattypen 91E0 zijn herstelmaatregelen mogelijk en ook voorzien in dit rapport, maar deze zullen wellicht –wegens traag zich ontwikkelend (bv. dood hout)- niet onmiddellijk tot een gunstige staat van instandhouding voor dit habitat leiden (vandaar net als bij de andere boshabitats ‘goede instandhouding ipv uitstekende’). Representativiteit Mogelijke waarden zijn: uitstekende, goede of beduidende representativiteit en “aanwezig maar verwaarloosbaar”. Deze laatste categorie slaat dan op een kwantitatief aspect.

EN T

Dit criterium geeft weer in hoeverre er overeenstemming is met de, zij het zeer globale, omschrijving in de interpretatiegids van de Europese Commissie (European Commission, DG Environment (1999)). Gezien het globale karakter van die interpretatiegids, het zeer onvolledig zijn op vlak van regionale variatie van een habitattype, … telt in de beoordeling ervan de mate van instandhouding van de structuren (en dus de lokale staat van instandhouding) mee. Gezien dit overlapt met het vorige criterium wordt ermee niet verder rekening gehouden in de instandhoudingsdoelstellingen.

U

M

In de aanmelding is dit gegeven vooral belangrijk omwille van de beoordelingscategorie “aanwezig maar verwaarloosbaar”, omdat dan de overige criteria (oppervlakte, relatieve oppervlakte, behoud) niet beoordeeld worden. Dit is in deze SBZ het geval voor habitattypes 7220 en 4030.

C

Algemeen (Algemene beoordeling)

D O

Mogelijke waarden zijn: uiterst waardevol, waardevol en beduidend. Dit criterium is een integratie van alle voorgaande. Soorten

EF

Populatie (in percentageklasse ten opzichte van de totale Belgische populatie) Mogelijke waarden: 100% ≥ p > 15%, 15% ≥ p > 2%; 2% ≥ p > 0%; populatie verwaarloosbaar.

R

Behoud

M

AT I

Hoewel voor de prioriteitstelling in de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen dezelfde drempelwaarden gehanteerd worden, is er geen rechtstreekse vergelijking mogelijk, gezien het in de instandhoudingsdoelstellingen gehanteerde percentage ten opzichte van de totale Vlaamse populatie is, en deze van de aanmelding aan Europa diende verrekend te worden ten opzichte van de totale Belgische populatie en dus rekening houdende met de door Wallonië en Brusselse Hoofdstedelijk gewest ingeschatte populaties.

IN

FO

Deze op de AGIV-website weergegeven term heet in de officiële Europese regelgeving “bescherming” en wordt verkregen door de integratie van 2 subcriteria: mate van instandhouding van de elementen van de habitat die van belangrijk zijn voor de betrokken soort; mogelijke waarden zijn “elementen volkomen gaaf”, “elementen goed geconserveerd” en “elementen in matige conditie of gedeeltelijk aangetast” herstelmogelijkheid; deze kan “gemakkelijk”, “mogelijk zonder buitensporige inspanningen” of “moeilijk of onmogelijk” zijn.

Het “behoud” of de bescherming is: uitstekend bewaard: o elementen volkomen gaaf, ongeacht de beoordeling van de herstelmogelijkheid goed bewaard: o elementen goed geconserveerd, ongeacht de beoordeling van de herstelmogelijkheid; of o elementen in matige conditie of gedeeltelijk aangetast en herstel gemakkelijk; matig of minder goed bewaard: o elementen in matige conditie of gedeeltelijk aangetast en herstel mogelijk zonder buitensporige inspanningen of hertstel moeilijk of onmogelijk RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 173 van 189

Bij gemakkelijk herstel, wat vaak is vooropgesteld bij de aanmelding is de bescherming per definitie goed of zelfs uitstekend, onafhankelijk van mate van instandhouding van de elementen. Ermee rekening houdende dat in de S-IHD herstel vooropgesteld wordt voor alle/de meeste habitattypen, zijn, rekening houdende met bovenstaande, de aanmeldingsgegevens conform met de huidige bevindingen. Wegens het fragmentair voorkomen van de vleermuissoorten binnen deze SBZ zullen de voorziene herstelmaatregelen niet onmiddellijk tot een goede staat van instandhouding voor deze soorten leiden. Isolatie

EN T

Mogelijke waarden zijn: “(vrijwel) geheel geïsoleerde populatie” (hoogste score!); “niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal”; “niet-geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie”.

M

Dit criterium is een manier om bij benadering zowel de kwetsbaarheid van de beschouwde populatie als de bijdragen van die populatie aan de genetische diversiteit van de soort te bepalen. Sterk vereenvoudigd kan men stellen dat hoe meer een populatie geïsoleerd is, hoe belangrijker haar bijdrage tot de genetische diversiteit van die soort. De term slaat zowel op soorten (endemen, ondersoorten, variëteiten en rassen) zelf, als op deelpopulaties van een metapopulatie.

U

Algemeen (Algemene beoordeling)

D O

Dit criterium is een integratie van alle voorgaande.

C

Mogelijke waarden zijn: uiterst waardevol, waardevol en beduidend.

Referenties

Decleer, K. (red.), 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, Dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p.

•

European Commission, DG Environment (1999). Interpretation maunal of European union habitats EUR 15/2

•

Europese Commissie, 1996, beschikking van de Commissie van 18 december 1996 betreffende het informatieformulier voor als natura2000-gebieden voorgestelde gebieden (97/266/EG), Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen

•

Paelinckx D., Adriaens D., Louette G. & Hoffmann M., 2009. Vergelijking van de gegevensbank habitatrichtlijngebieden met de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen (G-IHD). Advies van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, INBO.A.2009.66. Brussel, 53 pp.

IN

FO

R

M

AT I

EF

•


30 mei 2011

Pagina 174 van 189

Bijlage 4 –De expertgroep Voor het aanboren van de lokale ecologische kennis binnen de Vlaamse overheid en wetenschappelijke instellingen werd een expertgroep opgericht. Deze expertgroep werd samengesteld uit leden van het Agentschap voor Natuur en Bos en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Deze experten beschikken over kennis over het gebied, de daar voorkomende soorten en habitats en ecologische kennis in het algemeen, noodzakelijk voor de correcte opmaak van dit rapport.

Samenstelling

EN T

Johan Toebat – Agentschap voor Natuur en Bos Els Vints – Agentschap voor Natuur en Bos Dominique Deheyn – Agentschap voor Natuur en Bos

M

Niko Boone – Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

Dries Adriaens – Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek


30 mei 2011

Pagina 175 van 189

Bijlage 5 – Kaartenbijlage Bodemkaart

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

Habitat- en POTNAT–kaarten


30 mei 2011

Pagina 176 van 189

Bijlage 6 – Rapportage landbouwgevoeligheidsanalyse

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

EN T

26 blzn + kaarten


30 mei 2011

Pagina 177 van 189

Bijlage 7 – Methodiek waardering drinkwaterwinningen voor de openbare drinkwatervoorziening Het betreft enerzijds oppervlaktewaterwinningen en anderzijds grondwaterwinningen die instaan voor de openbare drinkwatervoorziening. Particulier vergunde winningen worden niet meegenomen in de analyse. Voor oppervlaktewaterwinningen zijn de percelen waarop de installaties zijn gelegen, inclusief de watervangen, infiltratievoorzieningen en waterbekkens, van waarde. De waarde voor de percelen waarop deze installaties staan wordt vastgesteld op 5.

EN T

Voor grondwaterwinningen zijn niet alleen de percelen met installaties van belang, maar ook de percelen die bijdragen aan de kwantiteit en kwaliteit van het opgepompte water. Percelen waarop de installaties gelegen zijn, inclusief infiltratievoorzieningen en waterbekkens krijgen de waarde 5. Concreet betekent dit dat alle percelen binnen de beschermingszone I een waarde 5 krijgen aangevuld met percelen met installaties gelegen buiten zone I.

C

U

M

Voor grondwaterwinningen speelt ook de mate waarbij het perceel bijdraagt aan de winning. Om die waarde te bepalen voor grondwaterwinningen is van de bovenste watervoerende laag de afpompingskegel van de winning bij de vergunde capaciteit berekend. Percelen met een grote afpomping dragen veel bij aan de winning en zullen een hogere waarde krijgen. Percelen met een lage afpomping krijgen een lagere waarde. Afpompingskegels worden berekend op basis van het vergund jaardebiet.

EF

D O

Het kan gebeuren dat een waterwinning niet gelegen is in een gebied, maar dat een aantal percelen van het gebied bijdragen tot de kwantiteit en kwaliteit van de winning. Ook van deze waterwinningen wordt de afpompingskegel bepaald zodat de overlap met het gebied inzichtelijk gemaakt kan worden. Er wordt van uitgegaan dat voor artesische winning de bijdrage van de omliggende percelen gering zal zijn gezien die weinig of niet bijdragen aan de winning. Toch zal voor de volledigheid ook hiervan de afpompingskegel bepaalt worden. Waardeschaal grondwaterwinningen

AT I

Waarde = 5 voor de percelen waarop de installaties gelegen zijn, inclusief infiltratievoorzieningen en waterbekkens, de percelen gelegen binnen beschermingszone I en voor de percelen met een afpomping > 1m voor de percelen met een afpomping > 0.75 m en < 1 m

Waarde = 3

voor de percelen met een afpomping > 0.50 m en < 0.75 m

Waarde = 2


Waarde = 1


FO

R

M

Waarde = 4

IN

Afpompingskegels van verschillende winningen kunnen overlappen. De mogelijke impact en waarde op de overlappende percelen kan hierdoor hoger zijn. Het gecumuleerde effect/waarde’ wordt bepaald door een “som” te maken van de afzonderlijke waarden van de afpompingskegels van de verschillende betrokken winningen. Aan deze “som” wordt de waarde toegekend die zo goed mogelijk overeenkomt met de afpompingsrange zoals hierboven bepaald en met een maximum score van 5. Twee overlappende zones met waarde 1 (= afpomping > 0.10 m en < 0.20 m), geven bijvoorbeeld een gecumuleerde waarde 2 (= afpomping > 0.20 m en < 0.50 m) voor die overlappende zone)


30 mei 2011

Pagina 178 van 189

9000066

Omschrijving activiteit via NACEBEL WINNING, ZUIVERING EN DISTRIBUTIE VAN WATER

klasse gemeente

C

HERENT

Ligging

Winksele Diepe putten

Begindatum vergunning

Einddatum vergunning

12/10/1988

1/01/2019

Vergund dagdebiet (m³)


IN

FO

R

M

AT

IE

F

D O

C

U

4

Code

30 mei 2011

4800,00

M

Deelgebied

EN T

Tabel 0-1. Overzicht van de vergunde waterwinningen in of nabij het gebied

Pagina 179 van 189

Vergund jaardebiet (m³)

1752000,00

grondwater

Brusseliaan Aquifer, freatisch

regime

freatisch

Bijlage 8 – Landschapsecologie: theorie en principes De landschapsecologie richt zich op de studie van de samenhang tussen enerzijds de abiotische en biotische processen op landschapsniveau en anderzijds de manier hoe de mens dit landschap mee vorm heeft gegeven. De landschapsecologie integreert verschillende wetenschappelijke disciplines: de fysische geografie en de ecologie.

EN T

De fysische geografie bestudeert de niet-levende wereld: geologie, geomorfologie, bodemkunde en de waterhuishouding van het landschap. De ruimtelijke verspreiding van deze verschijnselen is een belangrijk onderzoeksonderwerp. Deze verschillende abiotische kenmerken en hun ruimtelijke configuraties stellen een eerste belangrijke basisvoorwaarde voor het functioneren van een habitat. De ecologie bestudeert het geheel aan levenloze en levende natuur en bijhorende processen. De nadruk wordt gelegd op de functies die de verschillende componenten voor elkaar vervullen.

M

De landschapsecologie integreert de ruimtelijke benadering van de fysische geografie met de functionele benadering van de ecologie.

D O

C

U

Een belangrijke ontwikkeling in de landschapsecologie was de aandacht voor versnippering van populaties in het landschap en dit geïnspireerd door de ‘eilandtheorie’. Een wetmatigheid die vanuit deze theorie naar voren werd geschoven luidt: ‘hoe groter het eiland, des te groter het aantal soorten’ en ‘hoe geïsoleerder het eiland des te kleiner het aantal soorten’. De eilandtheorie werd overgeheveld naar het vasteland, waar habitatplekken als eilanden in een voor een soort niet geschikte matrix (‘zee’) werden beschouwd.

EF

Een belangrijk begrip is ook de ‘netwerkpopulatie’. Verscheidene habitatplekken die voor de individuen van een welbepaalde soort onderling overbrugbaar zijn vormen samen een netwerk. Of habitatplekken onderling overbrugbaar zijn is soortafhankelijk. In dat verband wordt gesproken over de ‘dispersieafstand’. Een individu van een soort met een kleine dispersieafstand kan enkel habitatplekken bereiken op korte afstand van de habitatplek waar het leeft.

AT I

In een netwerk zijn grotere en kleinere habitatplekken gelegen. Het voorkomen van één of enkele grote plekken, groot en goed genoeg voor een zogenaamde ‘kernpopulatie’, die slechts een geringe kans heeft om uit te sterven, verhoogt de overlevingskans van de totale netwerkpopulatie van de soort.

M

8.2.1. Basiswetmatigheden in de landschapsecologie

IN

FO

R

In de landschapsecologie wordt vertrokken van bepaalde wetmatigheden (zie figuur bijlage 8) zoals: • Een grote habitatplek is beter dan een kleine habitatplek; • Een grote habitatplek is beter dan vele kleine habitatplekken; • Onderling verbonden habitatplekken zijn beter dan niet verbonden habitatplekken; • De configuratie van habitatplekken is des te beter naarmate de habitatplekken nauwer op elkaar aansluiten en onderling makkelijker bereikbaar zijn.

Figuur bijlage 8. Wetmatigheden in de landschapsecologie.

beter dan


30 mei 2011

Pagina 180 van 189

8.2.2. Metapopulatietheorie Heel wat soorten en soortgroepen functioneren in West-Europa en in Vlaanderen in metapopulatieverband. Een metapopulatie van een soort is een verzameling van populaties, waarbij de onderlinge uitwisseling tussen de populaties de kans op uitsterven van de totale metapopulatie op lange termijn tot een minimum beperkt.

EN T

Vaak wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen kernpopulaties en satelietpopulaties. Een kernpopulatie komt voor waar een ruime oppervlakte aanwezig is van het geschikte leefgebied van de soort. Kernpopulaties zijn de grootste populaties in een netwerk en de soort kan er elk jaar worden aangetroffen.

D O

C

U

M

De satelietpopulaties zijn veel kleinere populaties, die niet afzonderlijk kunnen blijven bestaan op lange termijn. De habitat is er immers te klein om lange termijngaranties te beiden voor het voortbestaan van de soort. Doordat zij echter in verbinding staan met andere sateliet- en kernpopulaties, kunnen zij na een tijdelijk verdwijnen van de soort opnieuw gekoloniseerd worden. Omgekeerd kunnen zij na jaren van succesvolle voortplanting zorgen voor populatietoenames in andere satelietpopulaties of kernpopulaties. Essentieel voor het functioneren van een metapopulatie is dat de onderlinge uitwisseling tussen de kernen de satelietpopulaties steeds mogelijk blijft. Dit kan doordat de kwaliteit van het tussenliggende landschap geleidelijke migratie toelaat tussen de populaties (via verbindingen en stapstenen) of doordat de afstand tussen de populaties direct overbrugbaar is voor de soort, zonder gebruik van stapstenen en verbindingslementen. In het bijzonder in een zeer stek versnipperd landschap, zoals in de meeste regio’s van Vlaanderen het geval is, is het van belang om bij het formuleren van doelen, rekening te houden met de randvoorwaarden voor het functioneren van metapopulaties van soorten.

EF

8.2.3. Landschapsecologisch functioneren van soorten en soortgroepen, nuances op vlak van mobiliteit en schaalniveau

FO

R

M

AT I

Het dient wel opgemerkt te worden dat soorten en soortgroepen onderling verschillen vertonen. Sommige soorten zijn meer gebaat bij het voorkomen van meerdere habitatplekken i.p.v. één grote habitatplek. Dit geldt bij voorbeeld in het bijzonder voor soorten die op microschaal van een heel complexe combinatie van abiotische en ecologische randvoorwaarden afhankelijk zijn. De kans dat op deze schaal – zelfs op natuurlijke wijze – iets fout loopt en het lokale uitsterven tot gevolg heeft is immers erg groot (vb vroegtijdige droogte, laattijdige vorst, nauwelijks bloeien van een waardplant, etc…). Ook de behoefte aan onderlinge verbondenheid van habitatplekken verschilt van soort tot soort. Over de grond kruipende soorten hebben meer behoefte aan continue corridors waarlangs andere habitatplekken kunnen worden bereikt. Vliegende soorten – zoals vlinders - behoeven eerder kleine habitatplekken tussen de grotere leefgebieden. Deze worden dan in het vakjargon ‘stapstenen’ genoemd. Vogelsoorten behoeven op het eerste zicht helemaal geen stapstenen noch corridors, alhoewel alles weer afhangt van de schaal van het landschap dat we beschouwen. Op een grote schaal behoeven alle soorten tussenliggende leefgebieden.

IN

Hieronder trachten we dit te illustreren met figuren die verschillende modellen voorstellen naargelang de beschouwde ideaaltypische soort.

OF


30 mei 2011

Pagina 181 van 189

(a) Leefgebiedmodel voor soorten met grote territoria die zeer mobiel zijn: vogels; 1 of enkele grote kerngebieden.

EN T

(b) leefgebiedenmodel voor kleinere soort, met kleinere ruimtebehoefte, kan zich verplaatsen over kleine afstanden door gebied dat geen typisch leefgebied is: vele vlindersoorten; kernpopulatie en meerdere satelietpopulaties. Wanneer dit model op een heel ruime landschapsschaal wordt toegepast (bv. schaal van een hele ecoregio), geldt dit type model ook voor bepaalde diersoorten met vrij grote territoria zoals een Kwartelkoning of Roerdomp.

C

U

M

(c) leefgebiedenmodel voor kleinere soort, met kleinere ruimtebehoefte, kan zich moeilijk of niet verplaatsen door gebied dat geen typisch leefgebied is: vele amfibieënsoorten; kernpopulatie en meerdere satelietpopulaties, onderling verbonden

EF

D O

Uit hoger staande tekst blijkt duidelijk dat het denken rond soorten een belangrijke plaats inneemt binnen de landschapsecologie. Niettemin zijn de principes die naar voren worden gedragen evengoed nuttig wanneer doelen worden geformuleerd op niveau van Europese habitattypes. Het is immers duidelijk dat het streven naar een goede of uitstekende staat van instandhouding voor het habitattype ook rekening moet houden met de soorten die aan het habitattype verbonden zijn (de habitattypische soorten).

AT I

8.2.4. Concrete invulling van de verbeteropgaven op basis van de landschapsecologische principes en kenmerken van de habitattypsiche soorten.

IN

FO

R

M

Als in een IHD-rapport tot de conclusie wordt gekomen dat habitattypes of soorten voor een verbeteropgave staan, dan helpen landschapsecologische overwegingen om te bepalen HOE en WAAR deze versterking dient te worden gerealiseerd.


30 mei 2011

Pagina 182 van 189

De manier HOE in de behoefte van versterking moet worden voorzien, kan worden gespecificeerd via de drie V-termen: 1. Verbeteren (= werken aan kwaliteit); 2. Versterken (=uitbouwen van bestaande kernen); 3. Verbinden.

gedegradeerd

voldoende

EN T

‘Verbeteren’ refereert naar het werken aan de kwaliteit van bestaande ecotopen. Dit wordt geïllustreerd in onderstaande figuur.

goed

U

M

Omvorming is een term die in dit verband gebruikt wordt en waarbij specifiek wordt bedoeld dat niet habitatwaardige ecotopen door gericht beheer worden omgezet in Europese habitattypes. Voorbeelden zijn: • Gericht beheer van Pijpestrootjesgraslanden om natte heiden te realiseren; • Gericht beheer om populierenbossen om te vormen tot elzenbroekbossen.

D O

C

Verbeteren is ook een belangrijk issue wanneer habitatvlekken of leefgebieden belangrijke vormen van verstoring vanuit hun omgeving zouden ondervinden (eutrofiëring, verdroging, geluidsverstoring, visuele verstoring, …). Bufferstroken omheen habitatvlekken kunnen bijdragen aan verbetering.

IN

FO

R

M

AT I

EF

‘Versterken’ refereert naar de effectieve uitbreiding van bestaande habitatvlekken van Europese habitattypes of leefgebieden van soorten door aansluitend op deze gebieden actief nieuwe ecotopen te gaan creëren die resp. als habitattype of leefgebied gelden. ‘Versterken’ kan verschillende vormen aannemen. Naast het vergroten van een bestaande habitatvlekken kan ook een habitatvlek worden bijgemaakt of kunnen rond een habitatvlek kleine nieuwe habitatvlekken worden gerealiseerd. Dit wordt geïllustreerd in onderstaande figuur.

Vergroten is bijvoorbeeld een voor de hand liggende optie wanneer geïsoleerde boskernen – ingebed in een intensief landbouwlandschap - steeds kleiner blijken te zijn als het Minimum Structuur Areaal, dat het voorkomen van natuurlijke processen kan garanderen. ‘Verbinden’ refereert naar het overbrugbaar maken van naburige habitatvlekken / leefgebieden. Hierin kunnen twee verschillende mogelijkheden worden onderscheiden; a. Werken met stapstenen; b. Realisatie van ecologische corridors. RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 183 van 189

Dit wordt geïllustreerd in onderstaande figuur.

EN T

(a) via stapstenen

(b) via ecologische corridor

U

M

Het werken met stapstenen impliceert dus het overbrugbaar maken van habitatvlekken (leefgebieden) door in het weefsel tussen bestaande habitatvlekken nieuwe habitatvlekken te gaan realiseren. Werken met stapstenen is relevant wanneer in een richtlijngebied habitatvlekken voorkomen waar habitattypische vlindersoorten voorkomen (bv. Gentiaanblauwtje, Aardbeivlinder) die echter op een te grote afstand van elkaar gelegen zijn om overbrugd te kunnen worden.

D O

C

De realisatie van ecologische corridors betekent dat er in het landschap duidelijk herkenbare, lijnvormige elementen tussen bestaande habitatplekken (leefgebieden) worden gerealiseerd. Aanleg van houtkanten of houtwallen om bossen met elkaar te verbinden doorheen een open landschap zijn het klassieke voorbeeld. Omgekeerd kunnen ook open corridors worden gerealiseerd in bossen om open landschappen (met habitattypes/leefgebieden van Europese soorten) met elkaar te verbinden. De vraag WAAR versterking dient te worden voorzien hangt van verschillende factoren af:

EF

1. Het ecologisch doel dat wordt nagestreefd en zijn ecologische en abiotische kenmerken/randvoorwaarden; 2. Maatschappelijke afwegingen.

AT I

Het ecologisch doel:

M

Als het ecologisch doel is om de laatste populatie – vaak relictpopulatie genoemd - van een zeldzame amfibieënsoort te versterken dan spreekt het voor zich dat dit in de nabijheid dient te gebeuren van deze relictpopulatie. Zouden nieuwe leefgebieden vele kilometers van de relictpopulatie gerealiseerd worden, dan zouden deze niet bereikt kunnen worden. De eigenheid van de tot doel gestelde soort determineert dus al in hoge mate WAAR actie ondernomen dient te worden.

IN

FO

R

Ook de abiotiek van een gebied determineert in hoge mate WAAR welke habitattypes of leefgebieden tot stand kunnen komen. In feite hebben we het hier over de fysisch geografische component van de landschapsecologie. Nemen we als voorbeeld een vallei die omgeven wordt door heuvels met op de koppen arme zandgronden en met op de hellingen een lemige ondergrond. Het spreekt dan voor zich dat versterking van uitgebreide natte ecotopen (broekbossen, moerassen, …) nergens kan gelocaliseerd worden dan in de vallei. Eiken-haagbeukenbossen worden bereikt op de hellingen van de heuvels. Voor eiken-berkenbossen en eiken-beukenbossen dienen de kansen gezocht op de koppen van de heuvels.


30 mei 2011

Pagina 184 van 189

Maatschappelijke afwegingen Vaak zijn er – gegeven een welbepaald ecologisch doel - verschillende ruimtelijke keuze mogelijkheden waarop de verbeteropgave kan wordt ingevuld. Belangrijk is te noteren dat de keuzes die worden gemaakt sturend kunnen werken op het ruimtebeslag dat samenhangt met het gestelde doel. In onderstaande figuur trachten we dit te illustreren.

Totaal = 20 ha

+

10 ind.

+

10 ind.

+

10 ind.

M

10 ind.

U

Doel = verdubbeling populatie

EN T

20 ind.

D O

10 ind.

Totaal = 25 ha

10 ind.

EF

1 individu = 1 ha 1 individu = 2 ha

Totaal = 30 ha

C

10 ind.

Totaal = 20 ha

R

M

AT I

In de figuur wordt gewerkt met het hypothetisch voorbeeld van een soort die 1 ha behoeft voor 1 individu. 20 individuen worden voor het gebied tot doel gesteld, er zijn er nu 10. Om het doel te bereiken kan een leefgebied worden vergroot of er kan één worden bijgemaakt. Dit betekent al dat er verschillende ruimtelijke mogelijkheden, met elk hun ruimtelijke repercussies, zijn. Er kan ook voor gekozen worden om een deel van de doelstelling te realiseren in voor de soort suboptimale ecotopen of gebieden. Gezien hier echter lagere dichtheden worden bereikt (1 individu behoeft 2 ha i.p.v. 1 ha) is de ruimtebehoefte groter. Dit zou bv. het geval kunnen zijn als beslist wordt dat een deel van de doelstelling gerealiseerd wordt in een gebied met een andere hoofddoelstelling dan natuur (dus in multifunctionele ruimten).

FO

Zoals duidelijk zal worden in de doelenformulering in dit hoofdstuk zullen ruimtelijke keuzes voor het bereiken van doelen niet altijd worden gemaakt. Doelen worden gelocaliseerd indien: Er geen andere ruimtelijke mogelijkheden zijn om het doel te realiseren;

•

Er een voor de hand liggende verkiesbare mogelijkheid is om het doel te realiseren.

IN

•

Voor andere doelen zullen verschillende mogelijke ruimtelijke scenario’s naar voren worden gedragen. Hierop kan worden aangegrepen in het maatschappelijk debat over de vraag waar doelen gerealiseerd zullen worden.


30 mei 2011

Pagina 185 van 189

Bijlage 9 – Referenties G-IHD, 2008

Gewestelijke doelstellingen voor de habitats en soorten van de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn voor Vlaanderen, INBO versie 1.1. van 10/12/2008, Brussel. Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de habitatrichtlijnsoorten, INBO 2008, Brussel.

Adriaens, P. et al., 2008

Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten, INBO 2008, Brussel.

Brichau, I., 2006

Ontwerpbeheerplan Silsombos 2006, ANB, Leuven.

Boone, N. et al., 2010

INBO-advies A.2010.39: aanvullende gegevens over het natuurgebied Torfbroek naar aanleiding van het Bijzonder Oppervlaktedelfstoffenplan Zand in Vlaams-Brabant

Boone, N. et al., 2010

INBO-advies 2010.XX: Inschatting van de mogelijkheden voor de ontwikkeling van blauwgrasland, dottergrasland, glanshavergrasland, vogelkers-essenbos en het haagbeukenverbond op basis van de grondwaterstanden

Dewyspelaere, J. & De Meersman, L., 2007

D O

C

U

M

EN T

Adriaens, D. et al., 2008

Erkenningsdossier Hellebos

Étude de l’influence du bois mort sur l’avifaune cavernicole en forêt feuillue. Mémoire de fin d’études, FUSAGx. geciteerd in: http://environnement.wallonie.be/publi/dnf/normes.pdf

Ecolas, 2007

Ecohydrologische studie van het natuurgebied ‘Het Torfbroek’, VLM, Ecolas 2007.

AT I

EF

Dufour, D., 2003

Haskoning, 2007

Ecohydrologische inventarisatie van de Weesbeek

M

T’Jollyn F. et al.

R

Torsten Mainz & NP, 2009

Tweede monitoringsrapport Kastanjebos, Mechelen www.eco.science.ru.nl/popbiol/Werkcolleges/college5.ppt

FO

Vergeer, P. 2002

Matrices voor het bepalen van de lokale staat van instandhouding voor de NATURA 2000 habitattypen en de regionaal belangrijke biotopen, versie 2, INBO, Brussel.

Erkenningsdossier Rotte Gaten

Verstuyft, I. & NP Herent, 2004

Eerste monitoringsrapport Kastanjebos, Mechelen

IN

Verstuyft, I. & Wouters, J., 2004


Erkenningsdossier Silsombos


Erkenningsdossier Molenbeekvallei

Verstuyft, I. & Wouters J., 2009

Erkenningsdossier Torfbroek

Wouter, J. & D’Haeseleer, C., 1997

Erkenningsdossier Kastanjebos


30 mei 2011

Pagina 186 van 189

Bijlage 10 – Afkortingen- en begrippenlijst

M

EN T

Afkortingen: ANB: Agentschap Voor Natuur en Bos BBP: Bekkenbeheerplan GEN: Grote Eenheden Natuur GENO: Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling IVON: Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk MSA: Minimum Structuurareaal NVBG: Natuurverbindingsgebieden NVWG: Natuurverwevingsgebieden N2000: Natura-2000 RBB: Regionaal Belangrijke Biotopen SBZ: Speciale Beschermingszone SBZ-H: Habitatrichtlijngebied - speciale beschermingszones in het kader van de Habitatrichtlijn SBZ-V: Vogelrichtlijngebied - speciale beschermingszones in het kader van de Vogelrichtlijn VEN: Vlaams Ecologisch Netwerk

C

U

Begrippenlijst: Agentschap Voor Natuur en Bos: Het Agentschap voor Natuur en Bos is het Agentschap van de Vlaamse Overheid dat instaat voor het beleid, het duurzaam beheren en versterken van natuur, bos en groen in Vlaanderen, samen met alle partners

D O

Bekkenbeheerplan: Het bekkenbeheerplan bepaalt het integraal waterbeleid voor het desbetreffende bekken. Het is een beleidsplan dat tevens de voorgenomen acties, maatregelen, middelen en termijnen bepaalt om de doelstellingen ervan te bereiken. Het geeft nadere uitvoering aan de waterbeleidsnota en, in voorkomend geval, het toepasselijke stroomgebiedbeheerplan

EF

Doortrekkende en overwinterende watervogels: Niet-broedende watervogelsoorten die regelmatig of occasioneel in internationaal belangrijke aantallen voorkomen in Vlaanderen en/of die opgenomen zijn op de Bijlage I van de Vogelrichtlijn

M

AT I

Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk: Voor de instandhouding, ondersteuning en versterking van de natuurkernen wordt voorzien in de afbakening van Natuurverwevingsgebieden. Zij vormen als het ware een beschermende jas voor de natuurkernen. Voor de verbinding van de verschillende natuurkernen worden natuurverbindingsgebieden afgebakend. Samen vormen deze gebieden het IVON: het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk. In deze gebieden worden bijkomende kansen gegeven aan planten en dieren. Andere functies zoals landbouw, recreatie, bosbouw, wonen, … mogen hierdoor niet in het gedrang komen.

FO

R

Grote Eenheden Natuur: Een grote eenheid natuur is een aaneengesloten gebied met hoge biologische waarde en hoge biologische potentie, waar de natuurfunctie bovengeschikt is aan de andere functies. Deze gebieden vormen samen met de ‘Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling’ het Vlaams Ecologisch Netwerk

IN

Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling: Een grote eenheid natuur is een aaneengesloten gebied met minder hoge biologische waarde of een sterk versnipperde natuur met hoge waarde, maar steeds met een hoge biologische potentie. De natuurfunctie is bovengeschikt is aan de andere functies. Door geschikt beheer kan dit gebied evolueren naar een gebied met hoge biologische waarde. Deze gebieden vormen samen met de ‘Grote Eenheden Natuur’ het Vlaams Ecologisch Netwerk

Habitatrichtlijn: Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. Deze richtlijn is gericht op het waarborgen van de biologische diversiteit door het in stand houden van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna op het Europese grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie. Aan de lidstaten wordt opgelegd om speciale beschermingszones aan te duiden voor bepaalde habitats en soorten van communautair belang, die worden opgesomd in de Bijlagen I en II van de RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 187 van 189

richtlijn. Deze zones worden Habitatrichtlijngebieden genoemd of, afgekort, SBZ-H (speciale beschermingszones in het kader van de Habitatrichtlijn) Habitatrichtlijngebied: Zie Habitatrichtlijn Habitats van de Bijlage I: Dit zijn de natuurlijke habitats van Bijlage I van het decreet Natuurbehoud waarvoor de aanwijzing van speciale beschermingszones vereist is (= Bijlage I van de Habitatrichtlijn)

EN T

Minimum structuurareaal De oppervlakte die noodzakelijk is om alle ontwikkelingsfasen van een bepaald bostype te kunnen omvatten

M

Natura-2000: Alle speciale beschermingszones (SBZ) samen vormen een Europees ecologisch netwerk, ‘Natura 2000’ genaamd. In deze Speciale Beschermingszones moeten deze Europees te beschermen soorten en habitats op een duurzame manier in stand gehouden worden, zo mogelijk in harmonie met de traditionele vormen van landgebruik waaraan hun aanwezigheid niet zelden te danken is. In Vlaanderen werden 104.888 ha speciale beschermingszone op basis van de Habitatrichtlijn en 98.423 ha op basis van de Vogelrichtlijn aangemeld bij Europa. Door de overlap vormt dit samen een netwerk van 166.187 ha

EF

D O

C

U

Natuurverbindingsgebieden: De natuurverbindingsgebieden worden aangeduid in die gebieden die van belang zijn voor de migratie van dieren en zelfs planten tussen de gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Vaak zijn ze lijnvormig of strookvormig. Ze bestaan vooral uit een aaneenschakeling van kleine landschapselementen zoals houtkanten en hagen, beken en poelen. Vleermuizen bijvoorbeeld volgen netwerken van hagen, bomenrijen en dergelijke terwijl ze ’s nachts van hun slaapplaatsen naar hun jachtterreinen vliegen. Het beleid van de overheid is er dan ook vooral opgericht om die verbindingsfunctie te bewaren en te verbeteren. Zo kan ze stimulerende maatregelen treffen om die kleine landschapselementen en kleine natuurelementen beter te onderhouden, te herstellen of opnieuw aan te leggen. De afbakening en invulling van deze natuurverbindingsgebieden is de verantwoordelijkheid van de provincies

FO

R

M

AT I

Natuurverwevingsgebieden: In natuurverwevingsgebieden kan de natuur duurzaam in stand gehouden worden zonder dat dit zware gevolgen heeft voor andere functies zoals landbouw, bosbouw of recreatie. Deze functies verdringen op hun beurt de bestaande natuurwaarden niet. In natuurverwevingsgebieden is de natuur dus evenwaardig aan de andere functies. Voorbeelden hiervan zijn recreatiebossen, overstromingsgebieden, weidevogelgraslanden en kleinschalige landbouwlandschappen met verspreide, meestal kleinere natuurgebieden. Vaak sluiten deze natuurverwevingsgebieden aan op de gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). Door hun ligging vormen ze dan een buffer tegen nadelige invloeden van buitenaf voor de belangrijkere en/of kwetsbaardere gebieden van het VEN. De natuurverwevingsgebieden vormen samen met de natuurverbindingsgebieden het Integraal Verwevend en Ondersteunend Netwerk (IVON)

IN

Regionaal Belangrijke Biotopen: Biotopen die niet opgenomen zijn in de Bijlage I van de habitatrichtlijn maar die in Vlaanderen wel een bescherming genieten, ondermeer via de regelgeving rond het verbod en de vergunningsplicht voor vegetatiewijziging Soorten van de Bijlage II: Dit zijn de dieren plantensoorten van Bijlage II van het decreet Natuurbehoud die voorkomen in Vlaanderen (= Bijlage II van de Habitatrichtlijn) Soorten van de Bijlage III: Dit zijn de Europees bedreigde planten diersoorten van Bijlage III van het decreet Natuurbehoud die over het hele grondgebied moeten worden beschermd (= soorten uit de bijlage IV van de habitatrichtlijn) Soorten van de Bijlage IV: Vogelsoorten van Bijlage IV van het decreet Natuurbehoud waarvoor speciale beschermingszones moeten worden aangewezen (=Vogelsoorten uit de Bijlage I van de Vogelrichtlijn) Speciale Beschermingszone: Zie Natura-2000 RAPPORT 11 S-IHD BE2400010

30 mei 2011

Pagina 188 van 189

Vlaams Ecologisch Netwerk: De Vlaamse overheid neemt op dit moment tal van initiatieven voor het behoud en de ontwikkeling van onze omgeving. Om de open ruimte in de toekomst veilig te stellen, wordt door de Vlaamse overheid onder meer een Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) uitgetekend. Een geheel van de mooiste plekjes natuur in Vlaanderen waar de natuur extra beschermd wordt en gebruikers en eigenaars bijkomende middelen en mogelijkheden krijgen om mee te bouwen aan een natuur- en mensvriendelijke omgeving. Het VEN vormt met haar grote aaneengesloten gebieden de ruggengraat van de toekomstige natuurlijke structuur (netwerken) in Vlaanderen. Het bestaat uit de Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO)

EN T

Vogelrichtlijn: Richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand. In 1979 zag een eerste Europese richtlijn inzake natuurbehoud het levenslicht: de Vogelrichtlijn. Deze richtlijn is gericht op de instandhouding van alle vogelsoorten die natuurlijk in het wild voorkomen op het Europese grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie. Zij heeft betrekking op de bescherming, het beheer, de regulering en de exploitatie van deze soorten. Europa legt haar lidstaten op om speciale beschermingszones aan te duiden voor bepaalde soorten die worden opgesomd in Bijlage I van de richtlijn. Deze zones worden Vogelrichtlijngebieden genoemd of, afgekort, SBZ-V (speciale beschermingszones in het kader van de Vogelrichtlijn)

IN

FO

R

M

AT I

EF

D O

C

U

M

Vogelrichtlijngebied: Zie Vogelrichtlijn


30 mei 2011

Pagina 189 van 189

Ter informatie voor de lezer en gebruiker van dit rapport

Recommend Documents