35 37 transpersoonlijk tijdschrift
panta najaar 2004
• • • • • • • •
Interview met Susan Frank Ken Wilber als mysticus Eurotas conferentie London Voice dialogue als ingang naar het transpersoonlijke Het landschap van mijn ziel Onconventionele interventie Loslaten transcendente geneeskunde
I nternationale T ranspersoonlijke A ssociatie Nederlands T aalgebied I T A N T
Colofon
Inhoud
nummer 37, najaar 2004
Een interview met spiritueel leraar Susan Frank
Redactie
Rumold Mol Frank Visser (eindredactie) Ank van Gulik Ria Vanstraeseele Kees Aaldijk Uitgever
Stichting ITANT, Heemstede PANTA verschijnt 3x per jaar. Redactie- en ITANT-secretariaat
Heemsteedsedreef 59 2101 LM Heemstede Tel+fax (023) 529 15 00 email:
[email protected] ITANT http://www.itant.org EUROTAS http://www.eurotas.org Ontwerp en productie
diDesign & d, Breda 076-542 76 97 Aanleveren tekst
Digitaal aanleveren (Word of WP), als email attachment sturen naar
[email protected] Duidelijke kop, leader, plus persoonsbeschrijving van de auteur, gaarne met recente foto. Evt. digitale illustraties of foto’s apart bijvoegen in voldoende resolutie.
Iedere vorm van psychotherapie is uiteindelijk overbodig
Interview met Susan Frank
3
Johan van der Kooij
Ken Wilber als mysticus
7
Contouren van een Wilberiaanse spiritualiteit Frank Visser:
Johan van der Kooij Is er sprake van een valkuil of juist van ondersteuning als we spiritualiteit combineren met een vorm van psychotherapie? Kun je wel doordringen tot de essentie van spiritualiteit zonder helder psychologisch inzicht van de persoonlijkheid? Over deze en andere vragen interviewt
Eurotas conferentie London
11
Johan van der Kooij de spiritueel leraar Susan Frank.
Ank van Gulik en Anja Brasser
Voice dialogue als ingang naar het transpersoonlijke
14
Stamboliev/Koolbergen
Het landschap van mijn ziel deel 2
20
Nelleke van Luyn
Onconventionele interventie
22
Drs. Christine M. Quispel
Loslaten
26
Karel Klumpers
transcendente geneeskunde
28
Kees Aaldijk
Column
Eind jaren zeventig ontmoet Susan Frank voor het
grote en eerste liefde is advaita*, een prachtige
eerst een spiritueel leraar. Het is een schok van
weg... In non dualistische spiritualiteit houdt
diepe herkenning en ontroering. Vanaf dat
iedere interesse op voor wat je voelt of denkt.
moment is haar hele leven toegewijd aan realisa-
Hier komen we in een totaal andere dimensie.
tie van dat Ene, diepste Vrijheid en Waarheid. Na
Hoe gaat het met je? Ja, Who cares? Hier houdt
vele jaren van onderricht en loutering volgt een
de fascinatie op voor hoe je je voelt, je fascina-
fundamentele transformatie.
tie voor je vermeende identiteit, voor je ver-
In opdracht van haar beide Meesters (Alexander
worvenheden, je status, je bezit, je ervaringen.
Smit en ShantiMayi) geeft zij sinds enkele jaren
Vind dát, wat daar allemaal vrij van is... Waar-
onderricht, retraites en intensives in het Neder-
heid, onvoorwaardelijke liefde, vrijheid is niet
lands en Engels in verschillende landen.
te vinden binnen de ervaringswereld van tijd
(Zie ook: www.susanfrank.nl)
en ruimte. Je zult dus een diepgaand onderzoek aan dienen te gaan om te ontdekken dat
32
Ank van Gulik
Uitgelezen
33
PANTA
Een grote groep mensen volgt psychotherapie om aan zichzelf te werken. Veel van die mensen verdiepen zich ook in spiritualiteit. Past dat wel bij elkaar?
alle ideeën die we realiteit toekennen, geen
Natuurlijk hoort alles bij elkaar, er is één tota-
erkennen niemand te zijn?
wezenlijke realiteit of zelfs substantie in zich dragen. Wie is geïnteresseerd om het totale verlies van identiteit aan te gaan, wie is bereid in volkomen openheid en kwetsbaarheid te
liteit, er is nergens een scheiding aan te bren-
In psychotherapie wordt er altijd vanuit
gen. Hoort die boom bij die wolk? Ja, natuur-
gegaan dat je iemand bent. Bijvoorbeeld de
Het Transpersoonlijke Tijdschrift PANTA is een
resultaat voor het creëren van mogelijkheden
lijk, het is manifestatie, alles hoort bij elkaar,
verdrietige persoon die graag weer in balans
uitgave van de Stichting ITANT -’Internationale
voor de gezamenlijke ontwikkeling.
één. Iedere scheiding die je maakt is mind-
wil komen en zich gelukkig wil voelen.
Losse nummers
Transpersoonlijke Associatie Nederlands Taal-
De voorkeur van ITANT is dat u de schenking
made, en is in essentie een misverstand. Eén
Zodra je met waarachtige spiritualiteit te
€ 5,50 incl. verzendkosten. Na overmaking van het bedrag met vermelding van de nummers wordt PANTA aan u toegezonden.
gebied’- en richt zich op al degenen die
doet per machtiging die op verzoek wordt toe-
kan niet gescheiden worden. Welk ding zou je
maken hebt, en dieper gaat kijken, zul je zien
geïnteresseerd zijn in studie van het trans-
gestuurd. Wanneer u per machtiging een
uit het bestaan willen halen en waar zou je het
dat er niet zoiets is als een ego of een afge-
persoonlijke. Bijdragen worden vooral getoetst
schenking doet van meer dan € 33, - per jaar
willen laten?
scheiden ego. Het ego zelf is de waan van afgescheidenheid.
Opzegtermijn
op de mate waarin ze een transpersoonlijk para-
ontvangt u bovendien een reductie op ITANT-
De meeste mensen werken aan zichzelf om
digma helpen ontvouwen. Plaatsing van een
evenementen.
gelukkiger te worden, om trauma’s op te los-
redactie het met de inhoud ervan eens is.
Betalingen
groepen hebben een belangrijke functie. Het
ITANT is volgens de wet een stichting en kan
In Nederland:
besef dat allen in de groep met dezelfde moei-
dus geen leden hebben, maar wel donateurs.
t.n.v. Stichting ITANT te Heemstede
lijkheid te maken hebben, dat je met elkaar
Johan van der Kooij Volgde bij Centrum
Bij een schenking van € 16,50 (buitenland € 5,-
Postbank 6217371
kunt delen en je verdriet kunt verwerken, de
Advertenties
meer) eenmaal per jaar geeft u te kennen het
ABN/AMRO 49.65.13.141
catharsis, het gevoel dat je niet alleen bent...
U kunt ook adverteren in PANTA. Advertenties dienen opgemaakt te worden ingeleverd en verband te houden met de doelstelling van ITANT. Voor informatie kunt u zich wenden tot het secretariaat.
werk van ITANT te willen volgen en ontvangt u
In België:
Er vallen brokken en misschien wel hele grote
PANTA. Bij iedere hogere of frequentere schen-
t.n.v. Stichting ITANT te Gent
brokken verkrampingen en pijn weg. De focus
king zullen de extra gelden besteed worden aan
BBL 390-039 4021-62
is om je beter te voelen, om je vrijer te voelen.
Ooit stelde ik mijn spiritueel leraar de vraag of ik niet eerst mijn psychologische verleden op moest ruimen voordat ik me met non-dualisme bezighield. Zijn antwoord was: Als je vanuit een non-dualistische perspectief kijkt dan zullen alle psychologische problemen uiteindelijk vanzelf oplossen.
het Oost-West samenwerkingsproject van de
Betalingen t.n.v.
En dit alles is een groot goed.
Ja, daar ben ik het helemaal mee eens.
psychotherapie en
aaneengesloten Europese Transpersoonlijke
Stichting East/West EUROTAS te Heemstede
En nu komen we bij een cruciaal verschil: mijn
Op een gegeven moment ben je bereid om
filosofie.
Associaties. Dit project heeft een vergaand
ING Bank 66.10.17.540
Het abonnement loopt parallel met het kalenderjaar en wordt automatisch verlengd, indien niet opgezegd voor 30 november.
sen, verdriet te verwerken. Psychotherapie-
artikel betekent niet zonder meer dat de
Gezocht: vrijwilligers voor de administratie van ITANT en/of PANTA: Interesse? Bel (023) 529 15 00.
3
panta 37
panta 37
Boswijk de opleiding voor transpersoonlijke psychotherapie. Momenteel werkt hij als zelfstandig trainer/ coach binnen en buiten de podiumkunst. Zijn werkmethode is gebaseerd op theater,
Ik ben nooit bij een psychotherapeut geweest.
Maar het leven laat het vanzelf wel zien. En als
Ik heb begrepen dat psychotherapeuten je goed
je je veiligheid tracht te bewaren achter spiri-
ongemak neer te leggen.
Stel, iemand heeft een Guru* ontmoet, maar oud verdriet blijft bestaan.
kunnen helpen om je beter te voelen, om je
tuele concepten, of achter een weigering om
De mensen die zich durven toe te vertrouwen
Ja, wellicht wordt het tien keer erger, het ver-
vrijer te voelen, om oude pijn achter je te laten.
totaal aanwezig te zijn, dan komt dat geheid
aan een groter perspectief en bereid zijn om
driet kan in alle hevigheid aanzwellen.
In spiritualiteit gaat het er om je volledig te
aan het licht. Alles wil gezien worden, en alles
hun ervaringen minder belangrijk te gaan vin-
In satsang* en in de relatie met een leermees-
openen en je toe te vertrouwen aan totaal
wat je tracht te vermijden staat op een dag
den, verplaatsen hun gewicht vanuit de bewe-
ter wordt er licht in je hart geworpen. Alles wat
niets en totaal alles tegelijkertijd. Hierin lost
voor je deur. Dat zijn dus altijd de grote onder-
niet langer te investeren in je pijn. Dan ben je er aan toe om je fascinatie voor je verdriet of je
ging naar het louter waarnemen van alle
nog verborgen en onderdrukt was, wordt
ieder besef op van er-te-zijn.
werpen: Wat tracht je te vermijden en waar
beweging. Het lijkt net alsof je een stapje ach-
belicht. In het vertrouwen dat groeit en in de
De bereidheid te sterven, ieder moment, de
ben je bang voor? Leef het leven volledig en ontken niets!
teruit doet. Geleidelijk aan zullen alle ver-
openheid die er in je ontstaat en in het licht
bereidheid volledig te leven, ieder moment.
krampingen oplossen. Het is een louterings-
dat in je wezen wordt geworpen durft dat alle-
Ga voluit leven. Word maar verliefd, ga maar
proces.
maal z’n snoetje te laten zien.
veel geld verdienen, ontzeg je niets. Maar kijk
Het vraagt tijd, vertrouwen, onbegrensd
Als je niet goed voorbereid bent of geen goed
dwars door je ervaringen heen, zie dat die
Iedereen wandelt zijn eigen, unieke weg
geduld, totale toewijding en een niet-wijken.
contact hebt met je leermeester, dan denk je:
geen spat realiteit hebben.
In psychotherapie kun je leren dat een emotie,
En de mensen die absoluut erkenning willen
nu gaat het heel erg slecht met me! Eerst ging
Midden in het leven en er tegelijkertijd vrij
zoals woede, een projectie is, een reactie
hebben voor hun gevoelens en ervaringen,
het zo goed en nu gaat het slecht met me, wat
van. Het is èn-èn. Je hoeft niets los te laten.
omdat je bijvoorbeeld te weinig aandacht
moeten dan nog maar een counseling doen.
een terugval! Ik heb echt therapie nodig...!
Zie dat je nergens aan vastzit. Ontken niets,
hebt gekregen in het gezin.
Het gaat vaak om de erkenning. Als het oude
Nee, het gaat juist heel erg goed, want dát wat
sluit niets uit, sluit alles in.
Als dit ingezien is, kun je het loslaten.
zeer werkelijk bovenkomt, dan gaat het er om
er altijd onder werd gehouden wordt zicht-
Bij satsang komen verschillende mensen met
Wat mij betreft zijn er drie mogelijkheden:
of je bereid bent om te zien dat alles komt en
baar voor je.
verschillende, unieke problemen of ingewik-
1) helemaal in de energie van de emotie gaan;
gaat en dat niets enige substantie heeft.
Maar alles is mogelijk. Er zijn mensen die het
keldheden. Sommige kwesties zijn niet
2) er helemaal uit blijven; 3) het waarom/daar-
Voor sommigen is dát het moment om te ver-
verhaal één keer horen: en pats, boem,
geschikt om tijdens satsang te bespreken.
om uitzoeken en het daarna kunnen loslaten.
klaren: het gaat niet goed, nu moet ik in thera-
bedankt, tot ziens, het is helder! Maar de
Soms maken we dan een aparte afspraak en
Het waarom-daarom-en-het-dan-kunnen-los-
pie.
meesten zullen met volle vaart hun hele leven
nemen we de tijd om een specifieke kluwen te
laten hoort niet in mijn winkel. Ook niet als ik
moeten inzetten om vrijheid en vrede in hun
ontwarren. Als er psychologische knopen zijn
met mensen apart praat.
hart te vinden.
en het lijkt muurvast te zitten, dan gaan we
Ik ben geen psychotherapeut, maar af en toe
Het mooie van deze tijd vind ik dat zoveel the-
samen kijken en misschien is in één keer te
kan het behulpzaam zijn om mee te kijken
rapeuten nu werkelijk diepe spirituele kennis
zien dat er eigenlijk niets aan de hand is. En als
met iemand in bepaalde ingewikkeldheden. In
beginnen te krijgen. Zij hebben een veel groter
dat niet gaat, dan gaan we linksom en als het
spiritualiteit geven we niet langer aandacht
vermogen voor hun cliënten. En vele van hun
linksom niet gaat dan gaan we rechtsom.
aan de inhoud van de gevoelens. Die worden
cliënten hebben dat tegenwoordig ook nodig.
Maar ons samenzijn gaat om zelfrealisatie,
gezien als een neutraal ‘object’, als energie.
Wat mij betreft is het heel eenvoudig: heb je
niets anders dan dat. En wat daarvoor nodig is,
Iedereen wandelt zijn eigen, unieke weg. We
een dwingende fascinatie voor je drama of
is ervoor nodig. Ieder op zijn volstrekt uniek
hebben allemaal ideeën over wat we nodig
ervaringen? Ga dan maar even in therapie.
eigen wijze, stap voor stap naar huis, thuis,
menen te hebben tijdens onze innerlijke reis.
Maar zolang je werkt aan een persoon, aan
wat niemand ooit verlaten heeft.
Maar dat hoeft niet noodzakelijkerwijs te zijn wat je krijgt of wat je werkelijk nodig hebt.
een iemand, ben je nog steeds bezig om een
nen staan om je volledig over te kunnen geven
Psychotherapeuten zeggen wel eens dat mensen die met spiritualiteit bezig zijn geneigd zijn om hun emoties onder de mat te vegen.
aan....., wat zullen we zeggen; waarheid, liefde,
Ja, dat is waar, je hebt dus een geestelijk leraar
aan al wat is.
nodig die je daar voortdurend op kan wijzen.
mijn idee vaak schromelijk onderschat.
En soms wordt ook datgene wat bedoeld is als
Ontzeg jezelf niet een dergelijke mogelijkheid,
een aanwijzing, als een inspiratie, opnieuw
waarin je diep gevoed en bekrachtigd kunt
geconceptualiseerd. Daar worden dan weer
worden. Met oneindig geduld leidt je leer-
driedimensionale
illusie
te
verbouwen.
Spiritualiteit is eigenlijk voor gezonde, stabiele mensen. Je moet rijp zijn en stevig in je schoe-
Je zei eens: zolang het blijkt dat je nog psychotherapie nodig hebt, betekent het dat nog niet alles gezien is.
De band met je geestelijk leraar is wat mij betreft van het grootste belang. Er zit een immense draagkracht en vermogen in een relatie leermeester/leerling, en dat wordt naar
satie* nog baat hebben bij psychotherapie.
Wat is nou het verschil tussen wat jij doet en een psychotherapeut?
De vermeende persoonlijkheid is doorzien als
Ik weet niet wat ik doe, ik doe eigenlijk niets,
allerlei vaststaande ideeën van gemaakt,
meester je langs de kliffen van verwarring,
zijnde volledig transparant en je hebt alle
de suggesties komen onmiddellijk, zonder
waarin opnieuw getracht wordt het leven te
angst en geconceptualiseerd onderricht. Ieder
belangstelling voor dit fantoom verloren.
interventie van ideeën.
bepalen.
concept dient immers doorzien te worden.
Susan: Ongetwijfeld, je kunt niet na zelfreali-
4
5
panta 37
panta 37
‘Zie dat je nergens aan vast zit. Ontken niets, sluit niets uit, sluit alles in.’
Ken Wilber als mysticus Contouren van een Wilberiaanse spiritualiteit Frank Visser Authenticiteit
Heb jij nog een persoonlijkheid?
Komt het door diepe ontspanning dat iemand na zelfrealisatie helemaal zichzelf wordt?
Ik zou bij God niet weten wat het is.
Ja, diepe ontspanning en daarmee komt de
Ja! Zeker!
Onlangs verscheen een nieuw boek van Ken Wilber: The Simple Feeling of Being: Embracing Your True Nature, een bundeling van de meer mystieke
Heb je voorkeuren?
en inspirerende passages uit zijn werk door een aantal van zijn studenten.1 Dat Ken Wilber, die bekend staat als een uiterst rationalistisch en
authenticiteit naar voren. En wat verlangen
academisch denker ook als mysticus kan worden gezien, zal misschien velen verbazen. Toch kent de mystiek ook typisch intellectuele varianten,
Nelson
Kun je dat een persoonlijkheid noemen?
Mandela, Madonna, Mick Jagger..., of op veel
Persoonlijkheid betekent masker, maar voor
‘Wilberiaanse spiritualiteit’.
grotere schaal Jezus, Boeddha, de Dalai Lama.
mij betekent het woord dat er een waan van
Allemaal mensen die zo zichzelf zijn. Hun
een afgescheiden identiteit is.
In Ken Wilber: Denken als passie onderscheidde
naar mystieke hoogten van meditatief bewust-
authenticiteit doet ons herinneren aan iets
Er welt een voorkeur op, er welt op dat ik naar
ik zeven gezichten van de auteur Ken Wilber:
zijn, op een manier die ik uit geen enkel ander
wat diep in ons leeft en waar we zo naar ver-
buiten wil, dat ik zin in koffie heb, een gedach-
we allemaal naar authenticiteit. Kijk maar wie onze
helden
zijn,
bijvoorbeeld
zoals bijvoorbeeld de jnana yoga. In dit artikel verkennen we deze
boek over psychologie en spiritualiteit ken. Wat te denken bijvoorbeeld van het volgende:
langen.
te dat ik iemand moet bellen. Is daar een per-
1. theoreticus
Tijdens je sadhana* ga je ophouden aan het
soonlijkheid voor nodig? Welnee...
2. syntheticus
leven te sjorren en het trachten te persen in
Vanuit mijn optiek is er geen persoonlijkheid,
3. criticus
“Voor je geestesoog trekken de wolken voor-
wat jíj wilt. We hoeven alleen maar natuurlijk
ik kan nergens iemand vinden die ik ben, die jij
4. polemicus
bij, trekken je gedachten voorbij, trekken je
te zijn, ons te ontspannen en totaal over te
bent…..
5. pandit
lichamelijke gewaarwordingen voorbij, en jij
geven aan wat is.
Er zijn gedachtes, gevoelens, er zijn voorkeu-
6. gids
bent geen van allen. Je bent de reusachtige
ren, er is slaap, er is honger, er is een moment
7. mysticus
Hoe ontstaat persoonlijke authenticiteit?
van ongeduld… van alles kan zich manifesteren, het volledige spectrum van het leven.
Wellicht heeft dat met zelfvertrouwen te
uitgestrekte vrijheid waardoorheen al deze objecten komen en gaan. Je bent een ope-
De eerste vier gezichten zijn overwegend intel-
ning, een open plek, een Leegte, een enorme
lectueel, de laatste drie krijgen steeds meer
ruimte, waarin al die objecten komen en
Zie je bij andere mensen een persoonlijkheid?
een spirituele lading. Wilber ziet zich graag als
gaan. Wolken komen en gaan, gewaarwor-
Tijdens je spirituele ontvouwing komt daar
een Westerse pandit, d.w.z. een intellectueel
dingen komen en gaan, gedachten komen en
nog een grote dimensie bij. Je zelfvertrouwen
Geen persoonlijkheid hier, geen persoonlijk-
die een bepaalde spirituele traditie vertegen-
gaan – en je bent geen van alle; je bent dat
transformeert tot Zelf-vertrouwen door een
heid daar. Geen hier, geen daar.
woordigt en verdedigt. Hij benadert het ter-
reusachtige gevoel van vrijheid, die reusach-
steeds diepere overgave, door het uit de weg
Iemand vroeg mij eens: Wat ben je nou eigen-
rein van de spiritualiteit dus duidelijk niet op
tige Leegte, die reusachtige opening, waar-
gaan en plaats maken voor God.
lijk? Ben je nou een guru of een satguru*?
een neutrale, wetenschappelijke manier.
doorheen al het gemanifesteerde verschijnt,
Je vindt steeds meer ruimte in je hart, je hoeft
Ik weet dat ik alles ben, en niets tegelijkertijd.
Eigenlijk probeert hij met al zijn werken de
even verblijft en weer verdwijnt.”5
niets meer te af te wijzen of te verwerven en je
Hoe kan ik mij beperken tot iets te zijn of niet
spiritualiteit in de Westerse cultuur te legiti-
bestaan wordt een expressie van natuurlijkheid.
iets te zijn? Hoe kan ik mij nu bepalen tot of
meren. Dat heeft hij gedaan door aansluiting
Hierin zie ik Wilber als gids of meditatieleraar
Dan is authenticiteit niet langer persoonlijk.
het een of het ander? Ik kan niet zeggen: ik ben
te zoeken bij Westerse academische auteurs
optreden, op een persoonlijke, haast intieme
maken.
een guru of ik ben een satguru, ik ben dit of ik
die zich met spiritualiteit hebben beziggehou-
wijze de lezer meevoerend naar hoger
ben dat….. onmogelijk.
den, met hen in debat te gaan en waar nodig
bewustzijn. Het zijn geen wereldschok-
Woordenlijst
Misschien kunnen andere mensen dat wel
suggesties te doen die ons begrip van spiritu-
kende mededelingen die hij daarover
• Advaita: Advaita Vedanta, een nondualistische spirituele weg, die leidt van cognitieve kennis tot wijsheid, die niet geweten kan worden, maar het weten zelve is. • Zelfrealisatie: bevrijding van alle illusie van gebondenheid; ontwaken in vrede en vrijheid • Guru: letterlijk: verwijderen van duisternis; gu= duister, ru= licht; (geestelijk) leraar die de discipel leidt van duisternis naar licht. • Satsang: letterlijk: samenzijn met Waarheid. Letterlijk: sat betekent waarheid, sangha betekent vereniging. Gesprekken met of de nabijheid van een verlicht Meester. • Sadhana: het toepassen van de suggesties van de geestelijk leraar; spirituele oefening • Sat Guru: een volledig gerealiseerd mens en leermeester
zeggen, maar voor mij slaat het nergens op.
aliteit kunnen verhelderen.
doet, geen hoogste originele gedach-
En jij bent precies hetzelfde, in werkelijkheid is
Toch zijn de boeken van Ken Wilber niet uit-
ten, maar door de frisse manier waarop hij het brengt ongemeen boeiend. Er
er geen ik en geen jij, er is alleen maar God en
sluitend gevuld met academische beschou-
zitten ook veel herhalingen in, die in
God is in alle ogen te zien.
wingen en voetnoten, al lijkt dat op het eerste
een theoretische beschouwing hinder-
gezicht misschien wel het geval. Al in Zonder
lijk zouden worden, maar in deze con-
Grenzen3 liet hij zich kennen als een begena-
text juist krachtig werken.
digd auteur, die zijn lezer niet alleen op een
Maar Wilber de mysticus komt naar
abstracte en theoretische, maar ook op een
voren als hij, ter afsluiting van zijn abs-
praktische en persoonlijke manier kon toe-
tracte beschouwingen, even helemaal
spreken. Later, in bijvoorbeeld Een beknopte
het roer omgooit, om de lezer de beper-
4
geschiedenis van alles voert hij de lezer mee
6
kingen van gedachten en theorieën te
7
panta 37
panta 37
laten ervaren. Een mooi voorbeeld staat aan
Deze lyrisch-mystieke passages zijn nu gebun-
dwijnt; een innerlijke wereld van bewustzijn
is in ieder geval mijn favoriete citaat, dat ver-
het eind van het voorwoord dat Wilber voor
deld, zodat we Wilber kunnen leren kennen als
op de voorgrond treedt. Archetypische ervarin-
wijst naar de onontkoombaarheid van het spi-
mijn boek over hem schreef:
een spiritueel bevlogen en ervaren mens.
gen van heelheid en ordening, opgeroepen
rituele Zelf:
Weinig regionen van de spirituele Kosmos zijn
door meditatie en dergelijke technieken,
“Met andere woorden: al mijn boeken zijn leu-
hem onbekend gebleven, zo zou je bijna kun-
komen hier voor. De mystiek van dit stadium
Je kunt niet naar deze Geest zoeken, want het is
gens. Het zijn gewoon kaarten van een gebied,
nen concluderen.
noemt Wilber ‘theïstisch’, omdat het altijd op
de Geest die zoekt,
een persoon of voorwerp is gericht. Dat kan
Je kunt deze Geest niet zien, want het is de
schaduwen van een werkelijkheid, grauwe symbolen die zich voortslepen over de dode pagina,
Spirituele Ontwikkeling
God zijn, maar ook een godheid binnen een
Geest die ziet,
verstikte tekens, vol van vage geluiden en verga-
Een boek als The Simple Feeling of Being laat
polytheïstische religie, die voor meditatie is
Je kunt deze Geest niet vinden, want het is de
ne glorie, die absoluut helemaal niets beteke-
zich niet van begin tot eind lezen als een aan-
uitgekozen. Door je op die godheid te concen-
Geest die vindt.
nen. En het is alleen het Niets, het Mysterie, de
eengesloten verhandeling. Ook al hebben de
teren en erin op te gaan, neemt je bewustzijn
Als je dit begrijpt, dan is het de Geest die
Leegte, die gerealiseerd moet worden: niet
samenstellers geprobeerd enige structuur aan
kwaliteiten van die godheid over. Uiteindelijk
begrijpt,
gekend maar gevoeld, niet gedacht maar
te brengen in de grote hoeveelheid materiaal,
worden die goddelijke kwaliteiten in jezelf
Als je het niet begrijpt, dan doet de Geest dat
geademd, niet een object maar een sfeer, niet
zij zijn daarin maar ten dele geslaagd. Wat de
gewekt, en realiseer je je die godheid zelf te
ook.
een les maar een leven.
lezer op den duur zal verwarren is het feit dat
zijn.
Of je het nu begrijpt of niet dat is de Geest.7
Wilber een geheel eigen spirituele terminolo-
Wanneer de meditatie nog dieper wordt en je
Hier volgt dan een boek met landkaarten; hope-
gie heeft ontwikkeld. Hij gebruikt veelvuldig
aandacht zich gaat richten op datgene in
Als je dat tot je door laat dringen – of je het nu
lijk completere kaarten, maar toch kaarten.
de termen ’psychisch’, ‘subtiel’, ‘causaal’ en
jezelf wat al deze voorwerpen, personages of
begrijpt of niet, want dat doet er eigenlijk
Gebruik ze alsjeblieft alleen maar als een
‘nonduaal’ ter aanduiding van wat hij ziet als
godheden waarneemt, maar –en dat is belang-
helemaal niet meer toe, wat blijft er dan nog
geheugensteun om te gaan dansen, dat Zelf
opeenvolgende stadia van spirituele ontwik-
rijk– zelf nooit kan worden waargenomen,
anders over dan het eenvoudige gevoel van
van jou te gaan onderzoeken, dat Zelf dat deze
keling. Ook heeft hij het vaak over ‘Eén Smaak’
belanden we in de sferen van de non-theïsti-
Zijn?
pagina en de gehele Kosmos tegelijk in beschou-
– een boeddhistische uitdrukking van de erva-
sche mystiek, zoals die van de vedanta en van
Let wel, het gaat hier niet om een bepaald
wing neemt. En breng die glorie dan tot uit-
ring van Eenheid.
het zenboeddhisme. Hier wordt over de Leegte
gevoel, zoals bijvoorbeeld een lichamenlijke
drukking in integrale kaarten, en zing vol passie
Het volgende kan de lezer misschien wat meer
gesproken die aan alles ten grondslag ligt,
sensatie, of een gedachte, maar om het basale
over de vergezichten die je hebt gezien, de gelui-
wegwijs maken. In de visie van Wilber begint
maar vooral ook in jezelf gevonden kan wor-
besef dat, wat we ook ervaren en ooit nog zul-
den die het tedere Hart je heeft toegefluisterd
mystieke of spirituele ontwikkeling met een
den. Het gaat hier dus niet (meer) om specta-
len ervaren, dit altijd gedragen zal worden
in de late uren van de stille nacht en voeg je dan
stadium dat hij ‘psychisch’ noemt, maar wat
culaire ervaringen van extase en vervoering,
door een Geest die ervaart, een Geest of Leegte
bij ons om te vertellen wat je hebt gezien, tij-
hij meestal met natuurmystiek vereenzelvigt.
maar om het stille besef dat, wat je ook
waarin we ons ten allen tijde, ook op ditzelfde
dens je eigen reis, in de levende Stilte die jij
Deze term heeft vele betekenissen, en verwijst
ervaart, er altijd een Getuige in je leeft die deze
moment, kunnen laten rusten:
alleen toebehoort en het stralende Hart dat wij
in het Engels vaak naar paranormale of hel-
ervaring gadeslaat.
‘Er is nooit een tijd geweest waarin je geen
alleen samen kunnen ontdekken.” 6
derziende toestanden van bewustzijn – een
Als deze drie stadia van spirituele ontwikke-
toegang hebt gehad tot dit Getuige-zijnde
betekenis die Wilber vroeger wel, maar tegen-
ling doorlopen zijn kan er soms een ‘omslag-
bewustzijn. Op ieder moment is er een spon-
woordig niet meer van belang acht voor dit
punt’ optreden, waarin de tot nu toe klimmen-
taan bewustzijn van wat er ook maar aanwezig
stadium. Je zou er ook ervaringen van schoon-
de beweging naar steeds hogere toestanden
is in het heden en dat eenvoudige, spontane,
heid toe kunnen rekenen. Het gaat daarbij om
van bewustzijn omkeert naar een weer dalen-
moeiteloze bewustzijn is de altijd aanwezige
het zien of voelen van een diepere dimensie in
de beweging naar de wereld der verschijnse-
Geest zelf. Zelfs als je denkt dat je het niet ziet,
de zichtbare wereld om ons heen. Iedereen
len toe. Ook dat is een bekend gegeven in de
dan is het ook dat besef. En daarom geldt dat
kent wel die momenten. We zijn misschien
mystieke literatuur. Dat is het terrein van de
de uiteindelijke toestand van bewustzijn -in-
mystieker dan we denken!
‘nonduale’ mystiek, waarin hoog en laag, heilig
trinsieke Geest zelf- niet moeilijk te bereiken
Een dieper stadium van spirituele ontwikke-
en profaan, geest, stof en dergelijke niet meer
is, maar onmogelijk te vermijden.
ling noemt Wilber het ‘subtiele’ stadium, een
als losstaand van elkaar worden gezien, maar
En precies dat is het grote en goed bewaarde
aan de indiase filosofie ontleende term die ook
als een grote Eenheid. Paradoxaal genoeg kan
geheim van de nondualistische scholen.’8
weer heel veel verschillende dingen kan bete-
deze nonduale toestand ook al worden erva-
kenen. Hierbij moet je denken aan de meer
ren in ons alledaagse bewustzijn.
En tot slot het citaat waar de titel van dit boek
klassiek mystieke ervaringen die in de litera-
Het is hier dat Wilber zijn grote meesterschap
aan is ontleend:
tuur beschreven staan, zoals ervaringen van
bewijst in het keer op keer ontrafelen van die
Het is niet geheel juist om ‘Eén Smaak’ te
licht en geluid, waarbij het bewustzijn van de
grote paradox van de spiritualiteit: wij zoeken
beschrijven als een ‘bewustzijn’ of een ‘besef’,
zichtbare wereld wat naar de achtergrond ver-
naar iets wat we ten diepste nu reeds zijn. Dit
omdat dat veel te intellectueel, veel te cogni-
8
9
panta 37
panta 37
Er is nooit een tijd geweest waarin je geen toegang hebt gehad tot dit Getuige-zijnde bewustzijn
6de Congres van de Europese Transpersoonlijke Associatie: EUROTAS, in Londen
Citizenship in an interconnected world tief klinkt. Het is meer als een eenvoudig
bestaan: het is het enige dat voortdurend in je
Gevoel van Zijn. Je voelt dit eenvoudige Gevoel
ervaring aanwezig is -en dat is het eenvoudige
van Zijn nu al: het is het simpele, nu aanwezi-
Gevoel van Zijn, een subtiel, voortdurend besef
ge gevoel te bestaan.
op de achtergrond dat je, als je er heel nauw-
• Maar het verschilt sterk van alle andere
keurig, heel zorgvuldig naar kijkt, al had sinds
Wijsheid en wetenschap in balans
Notities van Ank van Gulik en Anja Brasser
gevoelens of ervaringen, omdat dit eenvou-
de oerknal, en zelfs daarvoor-niet omdat jij
Tegenover de rozentuin en het beroemde smeedijzeren hek van
dige Gevoel van Zijn niet komt of gaat. Het
toen al bestond, maar omdat je waarlijk voor-
Regentpark is het Regent’s College gevestigd waar van 17 tot en met 20
bestaat helemaal niet in de tijd, hoewel de
af gaat aan de tijd, in dit tijdloze moment,
augustus 2004 het zesde EUROTAS congres gehouden werd. John Drew en
tijd erdoorheen stroomt, als een van zijn
waarvan het gevoel het eenvoudige Gevoel
zijn staf, verantwoordelijk voor dit groots opgezette congres hadden
eigenschappen. Het simpele Gevoel van Zijn
van Zijn is: nu, en nu, voor altijd en eeuwig nu.
mooi werk geleverd. De thema’s van deze vier dagen waren: gezondheid,
is niet een ervaring — het is een reusachtige
• Voel je het eenvoudige Gevoel van Zijn? Wie
educatie, de maatschappij en bewustzijn in een ‘Interconnected World’.
Openheid waarin alle ervaringen komen en
9
is er niet nu al Verlicht?
gaan, een oneindige Ruimtelijkheid waarin
De transpersoonlijke beweging in Engeland
Moskou gedurende de ochtendsessies gedre-
alle waarnemingen zich bewegen, een grote
heeft zeer professionele transpersoonlijke
ven over het transpersoonlijke en bewustzijn,
Geest waarin de vormen van zijn eigen spel
instituten en groeit en bloeit. Wellicht omdat
het mysterie van de waarneming en de rol van
is auteur van Ken Wilber:
oprijzen, een tijdje blijven, en weer voorbij-
de inmiddels overleden nestor Ian Gordon
niet-gewone toestanden van bewustzijn in de
Denken als Passie
gaan. Het is je eigen Ik, als je kleine ik zich
Brown -voorheen president van EUROTAS- een
menselijke geschiedenis. Tijdens de feest-
Engelsman was.
avond kwam een andere kant van deze man
Frank Visser
(Lemniscaat 2001), dat
ontrolt in de reusachtige uitgestrektheid van
vertaald is in Duitsland,
Alle Ruimte. Het eenvoudige Gevoel van Zijn,
Amerika, Spanje, Polen en
dat het eenvoudige gevoel te bestaan is, is
Er is een vaste kern van de EUROTAS gedele-
gitaar bij zijn Russische liederen. Wij haalden
het eenvoudige gevoel van Eén Smaak.
geerden uit de achttien verschillende landen,
nauwelijks adem, gevangen in de melancholie
Griekenland. Hij studeerde
naar buiten en begeleidde hij zichzelf op de
godsdienstpsychologie in
• Is dat niet duidelijk? Ben je je er niet altijd al
die elkaar ieder jaar in een ander land ont-
van zijn Russische ballades. De gehele opzet
Nijmegen en is werkzaam in
van bewust dat je bestaat? Voel je niet altijd
moeten.
van alle dagen was met zorg omringd en ook
de Internet branche.
al het eenvoudige Gevoel van Zijn? Bezit je
Dit jaar was echter een congres georganiseerd
de fot’s behorend bij de thema’s die op enorm
niet altijd al deze directe toegang tot de
dat open is voor iedere belangstellende en het
formaat geprojecteerd werden waren van een
ultieme Geest, die niets anders is dan het
was een groot gezelschap van ongeveer 200
indrukwekkende schoonheid.
eenvoudige gevoel van Zijn? Je hebt dit een-
mensen.
voudige Gevoel nu toch ook al? En je hebt het
Bij deze notitie is het slechts mogelijk een paar Het programma van de Conferentie was bij-
pregnante voorbeelden te geven van een
• En besef je niet altijd al dat dat Gevoel gelijk
zonder interessant, vooral de lezingen, waar
lezing of workshop.
is aan de Geest? Aan de Godheid Zelf? Aan de
aansluitend over gediscussieerd kon worden.
Leegte? De Geest duikt niet op in het
In de middag van iedere dag vonden er -in
John Drew zette met zijn introduc-
totaal 43- workshops plaats en aan het eind
tie de toon van de conferentie,
ook nu weer, toch? En nu?
van de middag was er een voordracht met dis-
waarna Elisabeth McCormicks als
Noten
cussie. Het niveau was zeer hoog, de lezingen
eerste haar lezing hield getiteld:
1
Ken Wilber, The Simple Feeling of Being: Embracing Your True Nature,
waren bijzonder de moeite waard. Ik denk dat
Wat is gezondheid vandaag? Een
Shambhala, 2004, 272 blz., (samengesteld door Mark Palmer, Sean Hargens,
het programma daarom vooral mensen aan-
vrouw in een een rolstoel had haar
Vipassana Esbjörn en Adam Leonard).
trok van boven de 40 jaar. Er was maar een
als antwoord gegeven: “Gezond-
2
Frank Visser, Ken Wilber: Denken als passie, Lemniscaat 2001, p. 58-51.
enkel geluid van een twintiger die zich afvroeg
heid is weelde, vergeet dat nooit”.
3
Ken Wilber, Zonder grenzen: Karnak, 1883.
of er voor haar ook wel een plaatsje was. Het
“En weelde”, zei Elisabeth, “heeft te
4
Ken Wilber, Een beknopte geschiedenis van alles, Lemniscaat, 1997.
was intellectueel smullen. Alle sprekers had-
maken met vrijheid en vrijheid is
5
Een beknopte geschiedenis van alles, p. 265.
den een hoog echtheidsgehalte, de overeen-
je attitude kiezen.
6
Frank Visser, Ken Wilber: Thought as Passion, State University of New York,
komsten en de strevingen van de verschillende
Zoek in al je ondervindingen het
2003, p. xv.
landen zijn groot.
gezonde. Maar hoe verhoud je je
7
The Simple Feeling of Being, p. 5.
De verschillen kwamen pas echt naar voren
tot dingen waar je niet van houdt
8
Denken als passie, p. 258.
tijdens de feestavond: the Soul of Europe.
en blijf je toch gezond? Houdt de
9
Denken als passie, p. 64-65.
capaciteit om te kunnen kiezen Zo sprak professor Vladimir Maikov uit
10
naar het leven open. Wees vrij
11
panta 37
panta 37
Regent Park
als een ziekte gezien. De nieuwe ziekte is: de
mental Organisation) die de Verenigde Naties
sociaal verlegen mens. Voor het eerst alleen
ondersteunt te verduidelijken.
naar een nieuwe groep moeten, je niet zeker
Haar workshop in de middag was druk
voelen wordt als een ziekte bestempeld en ook
bezocht. Velen hadden belangstelling en wer-
daar hebben we nu een pil voor. Toch ondanks
den zodoende door gesprek en oefening op de
die neiging tot medicalisering is er een geruis-
hoogte gebracht van de werkwijze van de VN
loze revolutie ontstaan van allerlei transper-
en van de stappen die nodig zijn om dit plan
soonlijke therapiën die geaccepteerd zijn.
uit te voeren. De concretisering gebeurt nu in
Genees de splitsing en kijk waar het je brengt.
besturen en in kleinere groepen. (Informeer bij
Ga niet uit van of-of: tenslotte heb ik ook twee
ITANT).
benen. Anja Brasser gaf een workshop getiteld: ‘Soul of Europe Team’ uit hongarije
Trafelgar Square
Dr. Serge Beddington Behrens gaf workshops:
‘Organisatie en carriere-opstellingen: hoe
waar je ook bent, zelfs in een gevangenis, zelfs
working through the heart. Hij stelde zichzelf
beslissingen je groei beinvloedden’.
gevangen in een ziekte. We hebben de fantasie
de vraag: Wat is er met de wereld aan de hand
In deze workshop loopbaansopstellingen
dat als we bezig zijn met het transpersoonlijke
dat we bezig zijn zonder ons hart erin te
(methode Systemisch werk) was veel ontroe-
je niet ziek zou kunnen worden. Er is zo geen
betrekken en wat kunnen we daaraan doen?
ring. De vrouw waarmee Anja werkte (opstel-
ruimte voor behoeftes om te groeien. Als je
Er zijn gelaagdheden in ons hart. Het hart is
de) verlangde ernaar een plaats te hebben in
gezond wilt zijn moet je groeien en je moet
een rijk van mysterie, want het brengt licht in
haar eigen land om zich te kunnen ontplooien
veranderingen
zien. Maar
de donkere delen van ons leven. Het heelt onze
en in haar eigen onderhoud te kunnen voor-
Elisabeth werd zelf heel erg ziek. Na haar ziek-
onder
ogen
jeugdwonden, onze herinneringen uit vorige
zien. In de opstelling bleek dat dit alles te
te schreef ze het boek: Walking the Edge. Leren
levens, de problemen van de dagelijkse dag. Is
maken had met haar Joodse voorouders. Ze
leven met een paradox en de vrijheid je eigen
het niet zo dat je de ander altijd maar een deel
had het idee dat er geen plaats voor haar was
Maar de grote verandering vond plaats toen
proces te mogen volgen.
schenkt van jezelf? Hoe beoordelen we met
tussen haar landgenoten. Ze voelde dat ze
men zei: “jij bent ook een landgenoot, je hoort
Gezondheid wil niet zeggen dat er geen lijden
een voor de ander onbekende waardebepa-
haar plaats altijd moest bevechten en nog
bij ons en hebt een plaats tussen ons”.
is. Er is de pijn van de verandering en er is
ling, want onze waardebepaling is nooit
eens extra om hem te behouden als ze hem
Ontroerd zei ze: “ik ben een van jullie” en ver-
soms een gebrek aan helderheid. De schaduw
bekend aan de ander, soms niet eens aan ons-
kreeg.
anderde binnen de opstelling van plaats en
van ons gewaarzijn. Jung zei: ‘Je wordt niet ver-
zelf. Er zijn zoveel niet gekende elementen.
ging naast haar landgenoten in de kamer
licht door je verlichte figuren voor te stellen.’ Er
staan. Het gevoel van heelheid gaf grote ver-
is ook die vrijheid je attitude te
De volgende stap in onze menselijke evolutie
kiezen. Toon jezelf een liefhebben-
is het hart te openen, want het hart weet wat
de vriendelijkheid, gewaarzijn en
balans is. Het is subtiel, het kent rechtvaardig-
Het geheel was zeer inspirerend en in de wan-
het levende water van je werkelij-
heid. We strijden niet tegen haat, maar tegen
delgangen werden veel internationale contac-
ke gevoelens”.
bondenheid in deze tijdelijke groep.
onverschilligheid. Het hart heeft alle kwalitei-
ten gelegd.
ten in zich. We kunnen geen extase beleven als
Tijdens de gehele conferentie vond er steeds
Na Elisabeth’s lezing nam Beata
ons hart gesloten is. We lijden onder de last die
meer een integratie plaats tussen de linker- en
Bishop het woord over hetzelfde
we onderdrukken en hebben het gevoel afge-
de rechterhersenhelft.
thema: ‘Gezondheid en onze maat-
scheiden te zijn. Jung zei: ‘Elk deel dat we niet
Thuisgekomen schrijft Anja dagen nodig te
schappij. Zij sprak over de gesple-
erkennen als van onszelf wordt onze vijand.’
hebben om bij te komen. Niet vanwege vermoeidheid. “Mijn 7e chakra werkte op volle
tenheid waar we sinds Descartes
Als je je hart opent heeft het ego veel minder
al mee tobben. Descartes moto: ‘ik
problemen. Het is de Tonglen uit het Boed-
toeren om datgene waar het door gevoed was Ierse ballades
denk dus ik ben’, is een dualistisch
dhisme: het beoefenen van mededogen voor
concept. De medische wetenschap
alle schepselen.
heeft militaristische termen inge-
Van de Nederlandse delegatie hield Lisinka
voerd: we krijgen pain’killers’ en
Ulatovska een lezing en een workshop:
Tijdens de opstelling met niet-Joodse landgenoten ontdekten wij: tijdens de 2e wereldoor-
te kunnen absorberen en integreren”. Het lijkt me een teken van een geslaagde transper-
een hart’aanval’. De pharmaceuti-
“Spiritual world citizenship and the evolution
log hebben wij je te weinig bescherming gege-
sche industrie medicaliseert elk
of humanity”, die beiden meehielpen om het
ven. Na die ontdekking werd er hardop gezegd:
aspect van ons leven. Alles wordt
beeld van EUROTAS als een NGO (Non Govern-
“en dat spijt ons”. Ze ontspande duidelijk.
12
soonlijke conferentie.
13
panta 37
panta 37
Vladimir Maikov
Voice Dialogue als ingang naar het Transpersoonlijke Jerien Koolbergen en Robert Stamboliev Het bewustzijnsmodel
wat van hun dictatoriale
van de verschillende delen van de psyche, ook
Het model zelf laat zich het beste voorstellen
trekjes kwijt te raken en
Toen de Californische psychologen Hal en Sidra Stone in de jaren tachtig
subpersoonlijkheden of energiepatronen
door te denken over bewustzijn als een voort-
genoegen te nemen met
van de vorige eeuw Voice Dialogue ontwikkelden, was hun doel een prak-
geheten. Een volgend niveau is dat van het
durende stroom van psychische energie. We ge-
een meer constructieve
tische methode gestalte te geven die een brug zou kunnen slaan tussen
gewaarzijn hiervan. Het derde niveau is het
bruiken het oude beeld van de Lemniscaat om
rol. Een Criticus bijvoor-
enerzijds denkbeelden van Jung (Hal Stone was ook als psychoanalyticus
niveau van het Ego.
deze stroom van energieën te verduidelijken.
beeld, die ons een groot
geschoold), en anderzijds de overgang tussen de Humanistische en de
Het eerste niveau van het bewustzijnsproces is
Gewaarzijn
deel van de tijd lastig valt,
Transpersoonlijke Psychologie.
de Ervaring van energiepatronen. In deze visie
De Voice Dialogue-methode werd een loot aan de stam van de zoge-
wordt alles in het leven gezien als een energie-
naamde ‘Transformatie Psychologie’, die toentertijd in Californië ont-
patroon van een of andere soort. De term
stond.
‘energiepatroon’ verwijst naar delen die per-
‘Transformatie’ bleek een belangrijk principe in Voice Dialogue te zijn,
soonlijk bepaald zijn (subpersoonlijkheden) en
De energie stroomt tussen de twee polen, die
worden van de analytische geest.
omdat gebleken was dat er geen directe overgang mogelijk was van de op
naar delen van universele aard (archetypen).
we ‘plus’ en ‘min’ zouden kunnen noemen. Yin
Een andere belangrijke transformatie heeft
Drs. Jerien Koolbergen
de persoon gerichte Humanistische Psychologie naar de Transper-
Het tweede niveau, Gewaarzijn, definiëren we
en Yang, kwetsbaarheid en kracht. Dit is een
zijn basis in het feit dat de subpersoonlijkhe-
is klinisch psychologe en werk-
soonlijke Psychologie. Volgens Maslow bestond er namelijk geen werkba-
als: ‘het vermogen het leven in al zijn aspecten
archetypisch proces en als zodanig onderdeel
den zich hebben ontwikkeld uit onze psychi-
te als zodanig jarenlang in
re methode in de Transpersoonlijke Psychologie, maar werd het verder
waar te nemen, zonder een mening of een oor-
van het menszijn. Aan de Yin-kant bevinden
sche instincten, de archetypen. In het werken
een psychiatrische tussen-
‘aan je zelf overgelaten’, en dan eigenlijk alleen nog in de vorm van medi-
deel erover uit te spreken en zonder dat je de
zich subpersoonlijkheden zoals het ‘Kwetsbare
met de subpersoonlijkheden, waarbij de cliënt
voorziening. Daarnaast had
tatie en visualisatie, waarbij psychedelica een short-cut vormden om tot
behoefte voelt om gebeurtenissen naar je
Kind’, de ‘Rebelse Zoon’ of ‘Rebelse Dochter’, ter-
de energie ervan ervaart, zien we in de loop
zij een eigen praktijk. In 1982
veranderde bewustzijnstoestanden en liefst tot Verlichting te komen.
hand te zetten.’
wijl aan de Yang-kant de krachtige subper-
van enkele sessies een verschuiving optreden
kwam zij via Hal en Sidra
Bewuste Ego
alles afbrekend wat we doen of laten, kan door
Kracht Kwetsbaarheid
transformatiewerk veranderen en een onderdeel
Het derde niveau van het bewustzijnsproces is
soonlijkheden zich ophouden, zoals de ‘Vader’,
waarbij ze transformeren in de richting van
Stone in aanraking met Voice
het Ego, de uitvoerende macht van de psyche,
de ‘Moeder’, en de ‘Beheerser’.
hun universele archetypische kern, alsof een
Dialogue. Zij was vanaf het
Een definitie van Bewustzijn
het deel van ons dat keuzes maakt.
Men kan vaststellen dat er voortdurend stro-
subpersoonlijkheid thuiskomt op zijn echte
eerste uur betrokken bij de
Hal en Sidra Stone kwamen tot het inzicht dat
Het Ego heeft zijn uitvoerende macht vaak uit
ming is tussen tegengestelde energieën. Het
thuisplek, zijn eigen essentie, het archetype.
ontwikkeling van het Voice
het wel degelijk mogelijk was om op een prak-
handen gegeven aan een combinatie van ver-
Gewaarzijn is echter vrij van deze wetmatig-
Deze essentie is niet persoonlijk bepaald door
Dialogue-werk in Nederland,
tische wijze persoonlijke, rigide complexen
schillende subpersoonlijkheden. Op die manier
heid: het kan zich bewust zijn van wat er
familie en milieu, maar eerder mythisch en
en is thans lid van de Raad
(die zij ‘subpersoonlijkheden’ noemden) te
is dat wat als het Ego naar voren treedt, mis-
gebeurt, maar verder is het van volstrekt ande-
transpersoonlijk.
van Advies van het Instituut
transformeren tot een evenwichtig, stromend
schien wel een combinatie van de zogenaam-
re aard. Het Bewuste Ego heeft toegang zowel
Zo kan een zogenaamde Drammer (‘Pusher’)
voor Transformatie Psychologie.
energiesysteem, waarbij de grenzen tussen
de ‘Beschermer’/‘Beheerser’, ‘Drammer’, ‘Beha-
tot het ervaren van energiepatronen als tot
transformeren tot een Strijder; een Behager
het persoonlijke en het transpersoonlijke vaak
ger’, ‘Perfectionist’ en ‘Innerlijke Criticus’. Het
het niveau van Gewaarzijn zelf.
(‘Pleaser’) tot een Godin van de Liefde; een
vervaagden. Immers deze grenzen liggen niet
Ego identificeert zich dan met deze patronen.
vast. Zij worden langzamerhand verlegd, zowel
In deze drie niveaus speelt het onbewuste een
Beheerser (‘Controller’) tot het principe van
Robert Stamboliev, M.A.
in de Natuurwetenschappen (met de ontdek-
belangrijke rol. Als er eenmaal een kier is in de
Doelstellingen van de Transformatie Psychologie
king van de kwantumfysica bijvoorbeeld), als
identificatie met bepaalde energiepatronen
Het zal duidelijk zijn dat Transformatie
in de psychologie, waarmee langzamerhand
blijkt men ontvankelijker te zijn voor bood-
Psychologie streeft naar een transformatie
wijsheid, zoals de tijdloze foetus in Kubricks
Californië. Hij kwam in 1982
een nieuw paradigma in zicht komt, waarin
schappen vanuit het onbewuste. De ‘droom-
–een verandering in samenstelling en aard–
film 2001.
in aanraking met Voice
wetenschap, religie en het zogenaamde ‘spiri-
wever’, de intelligentie in het onbewuste die
van bewustzijn. Bewust nagestreefde transfor-
Energieën die gedurende lange tijd wegge-
Dialogue en werkte een jaar
tuele’ een geheel gaan vormen.
ons dromen geeft, wordt dan een actieve
matie kan geschieden op de drie niveaus van
drukt zijn, weggeduwd in het onbewuste, wor-
lang in Amerika onder super-
De Stone’s ontwikkelden hun eigen bewust-
bondgenoot. Aan ons nog wel de taak om de
bewustzijn: het Ervaren van energiepatronen,
den aangeduid als verstoten ikken. Een versto-
visie van dr. Hal Stone. Samen
zijnsmodel en de daarop gebaseerde methode,
boodschappen te leren verstaan.
Gewaarzijn en het Ego.
ten ik is een energiepatroon dat geheel of
met Jerien Koolbergen ont-
Voice Dialogue genaamd. Werken met dro-
Het bewustzijnsproces zien we als cruciaal
gedeeltelijk uit iemands leven is verbannen.
wikkelde hij het Voice
men, met visualisering en met de lichaams-
voor individuen om ‘gewaar te worden’ met
Het Ervaren van energiepatronen
Het is een energiepatroon dat in het verleden
Dialogue-werk in Nederland.
energievelden vindt plaats vanuit het perspec-
welke energiepatronen hun Ego zich heeft geï-
Op dit niveau kunnen meerdere veranderin-
werd afgestraft, iedere keer als het de kop
Hij werkt als trainer en bege-
tief van het bewustzijnsmodel.
dentificeerd. Dit leidt tot een proces van verfij-
gen plaatsvinden. Energieën waarmee we ons
opstak. Zo’n bestraffing kan heel subtiel
leider sinds 1985, is oprichter
structuur en orde zoals toegeschreven aan de god Saturnus; en een Angstig Kind tot een
behaalde zijn Mastersgraad
puur Kwetsbaar Kind met sensitiviteit en ook
in de psychologie in
In dit bewustzijnsmodel wordt bewustzijn
ning van het Ego. Het idee van het ‘Bewuste
geïdentificeerd hebben en die daardoor groter
geweest zijn, of heel ruw, zoals een feitelijk of
en directeur van het Instituut
gezien als ‘gewaarzijn’ in combinatie met het
Ego’, zoals geïntroduceerd door Stone en
en sterker zijn geworden en ons leven volledig
psychologisch pak slaag. Opdat de betrokkene
voor Transformatie
ervaren van energiepatronen. Het bewust-
Stone, is een aanwinst voor de theorievorming
in de hand hebben genomen, noemen we de
dit zal overleven, hebben de primaire ikken
Psychologie in Bergen, en de
zijnsproces speelt zich af op drie welonder-
in bewustzijnswerk.
primaire ikken. Zij kunnen misschien worden
dergelijke energiepatronen moeten uitban-
auteur van De Energetica van
overgehaald de teugels wat te laten vieren,
nen uit het leven van de betrokkene. Zij wer-
Voice Dialogue (1988).
scheiden niveaus. Één niveau is de ervaring
14
15
panta 37
panta 37
Energieën die gedurende lange tijd weggedrukt zijn, weggeduwd in het onbewuste, worden aangeduid als verstoten ikken
den immers volstrekt onaanvaardbaar geacht
heid en tegelijk aanwezig -zijn en een hoop-
elk van de subpersoonlijkheden die men
zijn eigen energiepatroon duidelijk te ervaren
en werden dus weggedrukt; maar niet com-
volle verwachting van nieuwe mogelijkheden.
ervaart, er is een plek in de ruimte voor het
en gewaar te worden.
pleet vernietigd.
En deze mogelijkheden zijn er, in het kwan-
Ego, dat coördineert en handelt, en er is een
Dergelijke energieën blijven leven in het onbe-
tum-energieveld waarin wij leven, maar waar-
plaats voor Gewaarzijn, apart van al die ande-
Ingebouwde bescherming
wuste. Vanuit Jungiaans gezichtspunt maken
van we ons tot dan niet bewust waren, zoals
re. De begeleider vat de sessie kort en objectief
De ingebouwde bescherming van het werk
de verstoten ikken deel uit van onze schaduw.
de vissen niet beseffen dat het water hun leef-
samen. De betrokkene blijft stil en neemt alles
blijkt uit het feit dat de primaire ikken volledig
Wanneer we in ons leven andere mensen
wereld is. Dit zogenaamde Nulpunt-energie-
waar wat er gebeurt vanaf dit stille punt, zon-
worden erkend en gerespecteerd. Er wordt niet
tegenkomen, die dragers zijn van dergelijke
veld wordt door de hedendaagse fysica
der te oordelen, zonder te hoeven beslissen. Dit
geprobeerd mensen te dwingen, achter de rug
verstoten energieën, dan beginnen onze eigen
beschreven en daarin bevinden zich alle moge-
is het moment van integratie.
van bijvoorbeeld de Beschermer / Beheerser
corresponderende energieën te vibreren. Maar
lijke voor ons nog transpersoonlijke energieën
zij geven ons een gevoel van onbehagen, want
en gebieden.
Houding van de begeleider
Alleen de naam al, ‘Beschermer’, doet eer aan
om, nieuwe en andere dingen te ondergaan.
zij zitten vast aan pijnlijke herinneringen uit
Vanuit ons Bewuste Ego hoeven we niet meer
‘De weg is het doel’
de beschermende functie van deze energie en
ons verleden. In dergelijke situaties is de meest
wachten op eventuele piekervaringen, zoals
Belangrijkste uitgangspunt bij het faciliteren
klinkt heel wat positiever dan wat zo vaak
gebruikelijke weg om het opspelen van de ver-
Maslow die beschreef, maar kunnen we als het
in het Voice Dialogue-proces is aandacht, aan-
‘weerstand’ wordt genoemd.
stoten energieën te laten stoppen: het veroor-
ware gaan resoneren met hogere energiefre-
wezig zijn in het hier en nu. De begeleider
Voice Dialogue-werk is zo veilig juist doordat
delen van die andere persoon.
quenties uit het veld, hetgeen zich zal uiten als
werkt vanuit zijn Bewuste Ego en heeft
aan de beschermende taak van de primaire
Verstoten ikken kunnen door Voice Dialogue
flitsen van inzicht, intuïtie of inspiratie, gevoe-
geleerd energetisch gecenterd te zijn en onbe-
ikken volledig recht wordt gedaan. Hun func-
geïntegreerd worden in de psyche waardoor
lens van compassie en liefde, verscherping van
last. Hij is niet gehecht aan de uitkomst van
tie is ontstaan om onze kwetsbaarheid te
we deze bewust kunnen inzetten en we meer
onze zintuigen, hetgeen kan leiden tot extra-
een sessie, de houding is er een van een geza-
beschermen en dat moet zo blijven. Pas als zij
energie tot onze beschikking hebben.
sensory perception, genezende krachten en in
menlijke verkenning, niet zozeer het oplossen
toestemming geven ‘nieuwe’ energiepatronen
laatste instantie tot verbinding met de Al-om-
van een probleem. Verder is de begeleider zelf
te verkennen, zijn de veranderingen die optre-
Gewaarzijn
Aanwezigheid van wat wij geen naam zullen
een instrument in de zin dat hij heeft geleerd
den in ons energiesysteem doorgaans blij-
Op het niveau van Gewaarzijn is men als het
geven.
zijn eigen energiesysteem op dat van de cliënt
vend. Dit leidt tot een harmonische en even-
ware objectief getuige van meer aspecten van
Als het Bewuste Ego in ons deze Aanwezigheid
af te stemmen. Via dit principe van resonantie
wichtige ontplooiing van onze verschillende
zichzelf en zijn omgeving dan vóór men aan
voelt, zal het zelf aanwezig-zijn en kunnen ook
ontvangt hij aldus informatie over de bij de
delen of ikken.
het bewustzijnswerk begon. Men wordt zich
anderen hiermee resoneren.
cliënt actieve subpersoonlijkheden en archety-
Hoewel het zich ontwikkelende Bewuste Ego
pen. Het principe van inductie, dat vervolgens
nu gedisidentificeerd is van de primaire ikken,
De methodiek en de aanwijzingen voor de begeleider
wordt toegepast gaat nog een stap verder,
blijft hun beschermende functie van waarde
hierbij versterkt de begeleider bewust zijn
en zal het Ego prijs stellen op hun mening ten
Gewaarzijn ontwikkelen omtrent zijn fysieke-
(Hoofdbestanddelen van Voice Dialogue)
overeenkomstige energie om een veld te creë-
aanzien van de keuzes waar we voor staan in
en energielichaam. Het Gewaarzijn kan het
1. Het verkennen van subpersoonlijkheden en
ren waarbij het voor de cliënt mogelijk wordt
ons leven.
bewust van de energieën waarmee het Ego geïdentificeerd was en van de energieën die onderdrukt zijn. Men kan ook een groter
Instituut voor
persoonlijk gebied overschrijden en leiden tot
energiesystemen.
Transformatie
transpersoonlijke ervaringen.
De begeleider (‘facilitator’) gaat een dialoog aan met de verschillende subpersoonlijkhe-
Psychologie (ITP) Postadres: Postbus 158,
Het Bewuste Ego
den of archetypen. Elk van hen krijgt een eigen
1860 AD, Bergen NH
Wie het Voice Dialogue-werk goed gedaan
plek in de ruimte, zodat zij goed gescheiden
Voorbeeld van een Voice Dialogue sessie
Bezoekadres:
heeft en bewust is geworden van de identifi-
verzelfstandigd kunnen worden, zonder dat
Deze sessie is eerder beschreven in het
Schumanlaan 7a,
catie met het primaire systeem, is in staat wer-
andere subpersoonlijkheden of het Ego tus-
boek De Energetica van Voice Dialogue
1862 AA Bergen NH
kelijk te kiezen. Hij heeft immers de identifica-
senbeide komen.
van Robert Stamboliev
Telefoon: 072 5818008
tie met het primaire systeem, waardoor bijna
2. Verduidelijking van het Ego
Fax: 072 5818030
alle beschikbare psychische energie werd vast-
In de tweede plaats weekt Voice Dialogue het
E-mail: info@transformatie
gehouden, losgelaten. Hierdoor is er een bete-
Ego los van de Primaire Ikken en andere sub-
psychologie.nl
re energieverdeling in de psyche tot stand
persoonlijkheden die daarmee samenwerken.
Website:
gebracht, die leidt tot het bewust worden van
Het Ego krijgt zijn eigen plek in het midden
www.transformatie
een andere ego-staat, hetgeen wij het
van de ruimte.
psychologie.nl
Bewuste Ego noemen.
3. Vergroting van het Gewaarzijn
Deze bewustzijnstoestand kenmerkt zich door
Vervolgens
een innerlijke harmonie, een gevoel van vrij-
Gewaarzijn in het systeem. Er is een plek voor
brengt
Voice
Dialogue
het
Alex (alias) De volgende casus illustreert, stap voor stap, de subtiele bewegingen in de energiewerking van het proces van begeleiding. De beschrijving dient als voorbeeld voor een doorsnee Voice Dialogue sessie. Door een gedetailleerde weergave van het gebeurde, wordt de werking van de energetische principes verduidelijkt.
16
In het kader van één van mijn lopende trainingsgroepen, had ik de volgende sessie met Alex, 45 jaar, coördinator van een behandelingsinternaat voor jongeren. Doordat hij zich zowel in zijn werk als in zijn privé-leven futloos voelde, kwam hij in mijn groep om zelf wat transformatiewerk te doen. Vóór deze bewuste sessie had een van mijn medewerkers hem uitleg gegeven over en enigszins vertrouwd gemaakt met de principes en de werkwijze van Voice Dialogue. In de sessie nam ik eerst wat tijd om de juiste plek te vinden voor ons werk, en gingen we tegenover elkaar zitten. Toen ik het gevoel had dat we op de juiste
17
panta 37
panta 37
plaats en op de juiste afstand van elkaar zaten, vroeg ik Alex de tijd te nemen om zijn aandacht naar binnen te richten. Terwijl hij daarmee bezig was, nam ik de tijd om te centreren en mezelf los te maken van mijn eigen denkwereld. Vanuit dit ‘schone’ centrum stelde ik mij open voor wat er komen ging. Aldus gecentreerd en verankerd, was ik gewaar van mijn eigen energievelden en energiecentra (chakra’s), en voelde dat zij begonnen te resoneren met die van Alex. Waar de stroming van vitale energie door de energievelden en ons fysieke lichaam sterk verbonden is met de ademhalingsfunctie, liep ook onze ademhaling parallel, terwijl onze energievelden samen
resoneerden. Door deze parallelliteit ervoer ik dat we deel uitmaakten van een groter, resonerend, energieveld. Als begeleider stond ik open en volgde de bewegingen in zijn energiesysteem om de toestand van zijn energieën af te tasten, te scannen. In deze fase werd mij duidelijk dat er sterke activiteit was in het gebied van Alex’ hoofd en in de zesde chakra. Ik bemerkte ook dat zijn onderste chakra’s minder open waren dat de bovenste. Toen we begonnen te spreken, vroeg ik Alex of er een gebied in zijn leven was dat hij nader wilde kennen. Hij praatte over zijn werk en zei dat hij zich vaak zo moe en leeg voelde. Nadat we zijn werksituatie even bespraken, leek het mij duidelijk dat de overwegende energie in Alex, de energie waarmee hij het meest geïdentificeerd was, behoorde aan een zeer Rationele Beheerser. Daarom stelde ik voor om met dit energiepatroon te werken. Alex stemde in met deze suggestie, verschoof zijn stoel ongeveer een meter naar rechts en vond een plek die bij het energiepatroon leek te passen. Ik stelde mij nu open voor de energie van zijn Rationele Beheerser. Het voornaamste centrum ervan was inderdaad het hoofd en de zesde chakra. Terwijl ik me er nog fijner op afstelde, liet ik het corresponderende deel van mezelf opkomen en dompelde mij daarin. Mijn andere energiepatronen schoof ik naar de achtergrond, zonder mijn Gewaarzijn ervan los te laten, wetend dat zij mij zouden informeren over mogelijke verschuivingen in de energie. Dit proces van het bovenhalen van mijn eigen corresponderende energiepatroon werkte door in mijn lichaamshouding: ik zat meer rechtop. Ik bemerkte ook een concentratie van energie in mijn voorhoofd en nam toenemende activiteit waar in mijn zesde chakra. Ik voelde dat mijn eigen corresponderende energiepatroon te maken had met structuur en het houden van overzicht over mijn eigen bezigheden. De hele manoeuvre, afstemmen en indompelen, duurde niet meer dan een paar tellen. Nu pratend met Alex’ rationele Beheerser hield ik mijn corresponderende energiepatroon aanwezig in het gesprek. Ik
vroeg de Beheerser wat hij deed in Alex’ leven. Omdat het energiepatroon zich door mijn inductie welkom voelde, manifesteerde het zich gemakkelijk. Het omschreef zichzelf als controleur en beheerser, met de taak om te zorgen voor Alex’ zaken en om structuur in zijn leven aan te brengen. Het zei een groot deel van de tijd aanwezig te zijn. Het was snel en helder en leek een heleboel voor Alex te doen. Ik stelde veel specifieke vragen over zijn manier van werken, en kreeg daardoor veel waardevolle informatie over het niveau van Gewaarzijn, die later door het Bewuste Ego zou kunnen worden verwerkt en opgenomen. Ook verkende ik de diepte en de omvang van het energiepatroon, door het als het ware te “strekken”, dat wil zeggen het er middels inductie toe te bewegen volledig uit te kristalliseren. Eerst zocht ik uit hoe de rationele Beheerser voor Alex werkte in zijn persoonlijke leven. Hij bleek dagelijks lijstjes te maken voor Alex, variërend van de brieven die hij vond dat Alex moest schrijven tot boodschappenlijstjes. Ook hield hij zich bezig met lange termijn planning voor de carrière en verdere ontwikkeling van Alex. Toen ik vervolgens naging hoe hij aanwezig was in Alex’ werksituatie, kwamen we in een diepere laag van het energiepatroon. Via het principe van resonantie nam ik waar dat zijn zesde chakra nu nog sterker uitstraalde en dat zijn energievelden zich hadden uitgebreid. De Rationele Beheerser vertelde dat hij aanwezig was in Alex’ werksituatie om te zorgen voor de algehele structuur van de organisatie. Toen hij doorging zijn bezigheden daarin te beschrijven, leek hij een grote, archetypische energie te dragen. Hij verklaarde alle ontwikkelingen in de organisatie te volgen, alsook het functioneren van vele van de stafleden – al de diverse onderdelen en structuren die hij moest hanteren en bespelen en samensmeden. Hierbij gaf hij ook aan dat hij een intuïtief vermogen bezat voor het ontdekken van problemen in de verschillende lagen van de organisatie. Inmiddels was er een lichte verschuiving opgetreden in de energie, maar het was nog wel hetzelfde energiepatroon. Het was “gestrekt”, en ik had contact gemaakt
met de kern ervan, die ik herkende als een echt Apollinisch archetype. Na nog een paar minuten van nogal abstracte conversatie over de aard van de werkelijkheid, trad er een duidelijk merkbare verschuiving op in de energie. Met behulp van de resonantie merkte ik het afnemen van de energie, en ik was gewaar van een plek aan de andere kant van Alex, die nu zijn energieën leek aan te trekken. Ik ging nu na of de Rationele Beheerser nog iets te zeggen had, en stelde toen voor dat Alex naar die andere kant zou gaan om te zien wie daar was. Alex verhuisde naar een plek aan de linkerkant van de Plek van het Ego. Zodra hij dat deed, wisselden zijn energieën compleet. Het was alsof zijn gewicht van hem afviel, en hij de zwaartekracht voor het eerst voelde. Zijn hoofd, nek en schouders ontspanden zich en hij begon diep en langzaam te ademen. Ik liet het eerste energiepatroon in mijzelf afvloeien, door middel van visualisatie, en maakte mijzelf leeg en ontvankelijk. Terwijl ik mij openstelde voor het nieuwe deel dat zich manifesteerde, ervoer ik een totale ommekeer van energie. Het fysieke centrum van het nieuwe deel nam ik waar in de onderbuik, en de onderste chakra’s begonnen zich te openen. Ik liet mijzelf zachtjes in mijn eigen corresponderende energie zakken om Alex verder te induceren in de zijne. Een tijd lang zeiden wij niets. Het energiepatroon leek vreselijk vermoeid en had tijd nodig om te ontspannen. Het was het absolute tegendeel van het eerdere deel. Toen ik mijn eigen corresponderende deel liet opkomen, was dat absoluut nietrationeel en gaf geen lor om structuur. Vanuit deze eigen ruimte begroette ik het nieuwe deel met alleen een: “Hi!” Het hief zijn linkerhand op en beantwoordde mijn groet met een diepe brom. Het leek heel moe en zwaar. Langzamerhand, daar zittend en omspoeld door de energie, begon het te spreken. De stem was wel een hele octaaf lager, en de woorden kwamen langzaam, helemaal uit de buik. Hoewel het deel moe was, voelde ik de grote kracht. Het zei iets van: “Jezus Christus, die vent is gek. Alsjeblieft zeg … Ik ben het zat, de hele gore troep.” Toen ik er alle tijd voor nam om alleen
maar te zijn bij dit deel en het zijn eigen energie te laten voelen, begon het wat energie te krijgen en kon het meer zeggen. Het zei dat het gruwde van structuren en dat het hem geen lor kon schelen wat er op Alex’ werk gebeurde. Het wilde er alleen maar zijn en rondhangen. Toen ik meer wilde weten, vertelde het graag bij ‘de jongens’ te zijn en lol te maken. Op een gegeven moment voelde ik een meer seksuele energie opkomen, en vroeg naar wat het vond van vrouwen. De glimlach werd tot een diabolische, Jack Nicholsonachtige grijns, en het deel werd heel levendig. Het vertelde me meer over wat het zou willen doen, als het de kans kreeg. Het in gesprek zijn met dit deel maakte meer en meer energie vrij, en er ontstond een sterk veld van instinctieve energie in de kamer. We bleven een poos in deze energie. De essentie van dit deel, zoals die op zijn eigen wijze naar buiten kwam, bestond uit een hele basale energetische vibratie, die weigerde op enigerlei wijze gestructureerd te worden. Toen de energie zich compleet had uitgekristalliseerd in Alex’ lichaam en energievelden, bespeurde ik weer een verschuiving. Het eerste deel wat ik voelde was een andere trilling in mijn eigen hart chakra. Toen ik mij afstemde op Alex’ hart chakra, voelde ik dat die zich meer geopend had. De instinctieve energie leek nu wat te verflauwen, en ik vroeg Alex om nog iets meer naar links op te schuiven, waar ik het nieuwe patroon aanvoelde. De energie die nu opkwam had een hele sterke kwaliteit van het hart. Terwijl ik ermee resoneerde, ervoer ik een warm en “diep” gevoel in mijn hartstreek. De energie waarmee ik nu samen trilde, was van een wijze, vrouwelijke kwaliteit. Ik riep mijn eigen corresponderende energie te voorschijn om het deel van Alex dat zich nu manifesteerde verder te induceren.
was zacht en laag. Zij zei dat ze waarlijk contact kon leggen met de essentie van mensen. Ze kende geen hooggegrepen ambities, in de zin van dingen bereiken in het leven. Ze vond het heerlijk er te zijn, en zou er wel meer willen zijn. Ze had ook nog wat raad voor Alex in zijn werk, en zei dat ze hem zeker zou helpen als hij haar meer ruimte zou bieden. Dit deel had een hele verkwikkende en helende energie, en het hele energiepatroon voelde zeer geïntegreerd en harmonieus; ik ervoer deze kwaliteiten niet alleen zelf in mijn hart chakra, maar in mijn hele energieveld en lichaam. Nadat we gesproken hadden over waar zij belang aan hechtte, stelde ik voor terug te gaan naar de Plek van het Ego, waarmee zij instemde. We waren toen in totaal een uur bezig geweest. Terug op de plek van het Ego, hadden zowel Alex als ik het gevoel dat het tijd was de sessie af te ronden. Toen hij de Plaats van Gewaarzijn had ingenomen, vatte ik de sessie samen; daarbij besteedde ik speciale aandacht aan de energetische verschuivingen die waren opgetreden, zodat hij die vanuit dit uitzichtpunt zou kunnen waarnemen en herbeleven. Terug op de Ego plek, bespraken we de sessie, nadat ik me ervan had overtuigd dat hij zich in evenwicht voelde, sloten wij de sessie af.
delijk van het natuurlijke proces dat plaats vindt, als men de energiepatronen volledig verkent. Als één patroon volledig is “gestrekt” met behulp van een energetisch fijngevoelige begeleider, zal de energie doorstromen naar de andere kant van de polariteit. Nadat Alex’ Rationele Beheerser zijn totale ruimte had beleefd, manifesteerden de instinctieve energieën zich. En na deze kwam er nog een andere tegenpool, van weer een heel andere aard dan de eerste. Door met behulp van de energiewerking deze organische stroom te volgen en te stimuleren, kon Alex zijn balans herstellen en aan vitaliteit winnen. De sessie bleek voor Alex een belangrijke doorbraak te zijn; zij hielp hem bij het vinden van een nieuw evenwicht in zijn leven. Hij begon zich te disidentificeren van zijn Rationele Beheerser en kon de instinctieve, “duivelse” kant, èn de wijze, vrouwelijke kant laten thuiskomen.
Literatuur • Lynne McTaggart, Het Veld, De zoektocht naar de geheime kracht van het universum, Ankh-Hermes, Deventer, 2004 [vertaling van The Field – The Quest for the Secret Force of the Universe,Quill/Harper Collins Publishers, New York, 2001] • Miriam Dyak, The Voice Dialogue facilitators handbook, L.I.F.E. Energy Press, Seattle, 1999 • Marius Romme en Sandra Escher, Accepting Voices, Mind Publications, London, 1993 • Robert Stamboliev, De Energetica van Voice Dialogue, Gopher Publishers,
Alex’ houding was veranderd: hij zat heel ontspannen, benen over elkaar, en keek naar me. Toen we begonnen te praten beschreef het deel zichzelf als een elegante vrouw. Ze zei het heerlijk te vinden op een terras te zitten met een glas wijn, alleen maar kijkend naar mensen. Het was de draagster van de gevoelskant van Alex, en was zeer verfijnd. De stem
18
Groningen, 1992 [vertaling van The Energetics of Voice Dialogue, LifeRhythm, Mendocino, CA 1988] • Hal en Sidra Stone, Embracing Our Selves, Nataraj Publishing, Novato, CA, 1989 • Hal en Sidra Stone, Embracing Each Other, Nataraj Publishing, Novato, CA, 1991 • Hal en Sidra Stone, Van elkaar houden zonder jezelf te verliezen, Uitgeverij De Zaak, Groningen, 2000 [vertaling van Partnering, a new kind of relationship, New World Library, Novato CA, 2000}
19
panta 37
Samenvattend: de sessie getuigde dui-
panta 37
Het Landschap van mijn ziel Nelleke van Luyn Via het gevoel vertaal je dan wie je bent en
Intermezzo: De antieke kast en schoonheid
Binnen een paar minuten wist ik het. Dit is
wat je nog worden kunt.
Noten:
mijn kast. Ik wil hem kopen. Op dat ogenblik
Belangrijk hierin is het zelfbeeld. Als je een
1. Arnold Cornelissen, Logica van het Gevoel blz. 364 2. Idem blz. 663 3. Arnold Cornelissen, Rustpunten van de Geest blz. 44 4. Arnold Cornelissen, Logica van het Gevoel blz. 756 5. Idem blz. 721
had ik wat geld wat ik heel goed voor veel nut-
negatief zelfbeeld hebt en dat zelfbeeld niet
Het is ongeveer achtentwintig jaar geleden
tige dingen zou kunnen en eigenlijk moeten
als waarde ervaart kun je niet leren. (3) Als je
dat ik met een vriend door het Noord-
gebruiken. Ik twijfelde en dacht even na. Kan ik
niet kunt leren of de waarde van de eigen
Hollandse landschap reed en ergens in de
dit doen? Ik maakte toen met mijzelf een
persoon en dus ook niet van anderen juist
buurt van Purmerend een grote boerderij zag
afspraak, waar ik mij sindsdien altijd aan
kunt inschatten, wordt het heel moeilijk om
staan. Dat was niets bijzonders, er staan er wel
gehouden heb: ik koop de kast, maak hem
omstandigheden te creëren waarin je geluk-
meer, maar deze had een groot bord buiten
schoon en geef hem een ereplaats in huis,
kig kunt zijn of worden. Natuurlijk is hier ook
staan: Antiekschuur. Het was vijf minuten voor
maar de eerste keer dat ik de kast gedachte-
van belang dat anderen jou erkennen in je
lambriseringen, het schilderwerk en de
zes, bijna sluitingstijd. In een opwelling
loos voorbijloop en er niet meer van geniet of
bekwaamheid, niet als eindresultaat, maar
gerestaureerde trap. De warme kleuren in de
besloot ik om toch nog even binnen te lopen.
niet meer zie hoe mooi hij is, verkoop ik hem.
als potentie, die je in je draagt. (4) Communi-
slaapkamers en overal de ramen met het uit-
Binnen stond het bomvol. Links tegen de muur
Nog steeds staat de kast in mijn woonkamer
catie is hierin essentieel. Het zelfbeeld dat
zicht op de heuvels, de tuin en de terrassen.
zag ik een verschrikkelijk smerige kast staan. Ik
en nog steeds resoneert er iets in mij als ik er
gaandeweg volwassen wordt herkent de ont-
En ik zie het, zoals het is en ik hou ervan. Maar
liep er heen en zag dat er onder het vuil prach-
langs loop. Hoewel het indertijd een hele uit-
zagwekkende waarde en potentie die de
ik zie veel meer. Al die mensen, die lang vóór
tig houtsnijwerk leek te zitten en verschillende
gave was, heeft het veel meer opgeleverd, dan
mens bezit.
mij, samen met en zonder mij hier hebben
grote spiegels, glazen deurtjes voor de kastjes
het mij gekost heeft. In elke nieuwe woning
In ons zetelt een diep en waarachtig verlan-
gewerkt. Ik zie ze en ik ken ze. Ik ken ze van
waarin met fluweel ingelegde planken lagen.
kreeg hij een ereplaats en iedere keer leek de
gen.
binnen door van het huis en de omgeving te
kast anders en keek ik er naar met een nieuwe
Het verlangen om gelukkig te zijn, het verlan-
genieten. Ik ken hun zorg, hun strijd, hun
blik. Een bron van vreugde en genieten.
gen om lief te hebben, wat en wie dan ook.
doorzettingsvermogen, hun intenties, hun
Dat verlangen een vorm geven kan alleen van
vaardigheden en vooral ken ik hun liefde. In
Verlangen
binnen uit. (5) Dat mòet geleefd worden. Als
de vormgeving van hun eigen geluk ken ik
De kast is voor mij een wegwijzer geworden,
wij dat niet doen worden wij ziek. Lukt het
hen en daarin ook mijzelf. Ik hoef alleen maar
hoe met materie om te gaan.
ons echter om dat wel te leven dan is het wer-
te kijken naar wat er tot stand is gebracht om
Schoonheid en werkelijk genieten zijn hierbij
kelijk vanuit het zieleverlangen, dat het
het landschap van hun ziel te kennen. En
een leidraad. Het gaat ook niet in eerste
woord vlees wil laten worden. De bekleding
natuurlijk, het had nog op een ontelbaar aan-
instantie om willen hebben, maar om de
van het onzichtbare met het zichtbare. En het
tal andere manieren gekund, maar dat is niet
mogelijkheid te verwerven om een bron te
grote wonder hiervan is dat na lang gezocht
belangrijk. Belangrijk is de herkenning want
creëren waardoor je toegang krijgt tot een
naar en vaak geworsteld te hebben met de
daarin ligt de verbinding, de gave en de ont-
innerlijke toetsing van je vermogen om lief te
vorming van ons diepste gevoel, de uitdruk-
roering. En de bevestiging, dat het landschap
hebben. Er is geen werkelijk genieten en geen
king ervan onmiddellijk verwijst naar dat
van de ziel herkenbaar is en oneindig groot.
schoonheid, zonder meer of minder lief te heb-
wat niet zichtbaar is, maar wel waarneem-
En dat de verwerkelijking van zelfs maar een
ben. Diep in ons zetelt het verlangen hiernaar.
baar. En vooral in de eenvoudige kleine din-
heel klein deel daarvan alles zegt over waar
Het verlangen naar het voelbaar en zichtbaar
gen, want ook de buitenste buitenkant ver-
het naar verwijst.
maken van ons vermogen tot liefde. Ieder pas-
wijst naar de diepste binnenkant. God is in de
Nelleke van Luyn is na een
geboren kind weet wanneer het wordt liefge-
kleine dingen en de Liefde ook. Trouw als de
jarenlange praktijk als
had. En liefhebben is een werkwoord. Als wij
materie is spiegelt zij onze intenties, zelfs
andragogisch therapeute
later klagen dat wij te weinig liefde hebben
voordat wij ze helemaal bewust hebben. Al
naar Aveyron in Frankrijk
Nelleke van Luyn
gehad, bedoelen wij dat er te weinig ervarin-
doende leren wij creëren en scheppen zo ons
verhuisd en runt daar samen
gen zijn geweest waarin dat gevoeld werd.
eigen geluk en dat van anderen. Schoonheid
met haar man het Maison
Niet dat er geen liefde was. Want hoe weten
en vervulling wordt een cadeau voor ieder
La Grande Combe. Het is
wij wat wij missen als wij het niet eerder
om ons heen en voor onszelf als wij het ver-
behalve een Chambre d’hôte
gekend hebben? Nogmaals: wij leven in en op
langen serieus nemen dat zetelt in de ziel.
ook een huis voor vakanties,
de wereld van de vorm. Door ons met de mate-
cursussen en seminars.
rie uiteen te zetten leren wij unieke wegen te
Bevestiging
vinden om gelukkig te worden en dat geluk
Ik loop door het grote huis en zie voor de
begeleiding en cursussen over
aan anderen door te geven of er mee te delen.
zoveelste keer de mooie ruimtes, de prachtige
Symboliek
20
Ook geeft zij therapeutische
21
panta 37
panta 37
Wat zijn (on)orthodoxe methoden en interventies bij coaching? De confrontatie met haar definitie van onor-
blijven helaas buiten het universitaire cirquit.
thodoxie was van dien aard dat de vraag bij
Bij mijn eigen coachingswerk gebruik ik het
mij rees: wat versta ik zelf onder orthodoxe en
klassieke counselen van Carl Rogers en de visie
onorthodoxe benaderingswijzen? Bij het ant-
en werkwijze uit de communicatietheorieën
woord houdt ik de klassieke betekenis van
als basiswerkwijzen. Bij het counselen gaat het
Coaching is een vakgebied dat de laatste vijftien jaar als een flinke paddestoel in begelei-
orthodox als rechtszinnig, volgens de regels
om het gevoelsmatig volgen van de klant. Bij
dingsland omhoog geschoten is. Toen ik zelf 15 jaar geleden begon met coaching, was er
aan. Onder onorthodoxe methodieken en
de communicatieve werkwijzen werkt de
Tussen traditie en vernieuwing
Christine M. Quispel
nog geen literatuur, waren er geen opleidingen en slechts een handjevol coaches, die vaak
interventies versta ik die interventies die niet,
coach met wat zij ziet en voelt in de interactie
uit managementland voortkwamen. Onder andere door de hoogconjunctuur daarna is
niet meer of nog niet in de Westerse psycholo-
met de klant. Deze ervaringen worden terug-
dat plaatje aanzienlijk veranderd. Er zijn boeken, opleidingen, er is een certificering.
gie voorkomen. Onder de Westerse psycholo-
geven of de coach gedraagt zich discongruent
Naast psychologen en bedrijfskundigen zijn er kunstenaars, biologen en anderen die zich
gie versta ik de psychologie zoals die aan de
met het gedrag van de klant om die uit te
aan dit vak wagen.
universiteiten en gevestigde psychologie-
nodigen ook zijn vaste interactiegedrag los te
opleidingen gedoceerd worden.
laten.
Interventies vanuit een internationale Westerse psychologie
In mijn eigen praktijk ontwikkelde ik mijn
inziens alle interventies, de werkwijze en hou-
bruikbaarheid hebben in de (klinisch)psycho-
methodiek en interventies en deed ervaring op
ding van de begeleider op ontregeling gericht
logische praktijk vallen hieronder.
bij verschillende bureau’s. Dit betekende dat ik
zijn. Nu is het wel zo dat de ene combinatie
me naast de gebruikelijke psychologie vooral
van interventies effectiever is dan de andere
Wat is onorthodox?
bezig hield met Jungiaanse psychologie en
combinatie.
Wat zijn nu in concreto onorthodoxe interven-
psychosynthese en zeer eclectisch met andere
Wat Coby Brouwer onorthodox noemt, zou ik
ties? Onorthodoxe interventies zijn een enigs-
Wat zijn onorthodoxe methoden en interventies?
stromingen. Aanleiding voor mijn denken over
confronterend noemen vanuit de psychologie.
zins modieuze interesse. Ik denk dat het zinnig
Het werken met methoden en interventies
orthodoxie in de coaching was het boek van
Coby doet interventies die ver buiten haar vak-
is de waas van romantiek er af te halen en er
vanuit de niet-westerse psychologie is een ont-
Coby Brouwer over onorthodoxe interventies
gebied liggen, maar omdat ze een meester is
bewuster mee om te gaan. Om helderheid over
wikkeling die de laatste jaren sterk toeneemt.
bij coaching. De titel deed me glimlachen
in het aanvoelen van haar cliënten, zijn die
onorthodoxe interventies te krijgen, stellen we
Ik denk hierbij aan de Boeddhistische psycho-
waarschijnlijk omdat ik me zelf ook niet altijd
interventies vaak raak. Dit vereist wel een
dat er ook onorthodoxie in context, werkwijze,
logie, de Yoga-opvattingen en het sjamanisme.
aan de strengste orthodoxie houd.
gevoeligheid als de hare en het vermogen om
proces, inhoud en niveau van interventie is.
Coby Brouwer baseert zich in haar opleiding voor coaches op het Tibetaans Boeddhisme. In
Brouwer las was het duidelijk dat de beschre-
Ik vind een liefdevolle relatie heel mooi om na
Orthodoxe methoden en interventies
ven voorbeelden voor mij
te streven, maar bepaald niet een, twee, drie te
Orthodoxe methoden en interventies komen
Nederland. Er is daar uitgebreide theorievor-
bepaald niet onorthodox
leren. Acceptatie en respect vind ik al een heel
voort uit de gevestigde Nederlandse en de
ming over Boeddhisme en begeleiding en over
waren. Haar voorbeelden
eind in de goede richting. Mijn kritiek op de
Westerse en Amerikaanse psychologie.
Yoga en therapie en er is ook een college aan
gaan over wat ze bij ande-
definitie en benoeming van de onorthodoxe
Toen ik de eerste voorbeelden van Coby
Amerika is het denken en onderzoeken van
ren waarneemt. In twee
interventies doet niet af aan de waarde van dit boekje voor coaches. Het thema waarnemen
De gevestigde Nederlandse psychologie
voorbeeld van het integreren van oosterse en
andere voorbeelden geeft ze weer wat het gedrag van
wordt diepgaand behandeld.
Naast de theorieën en werkwijzen vanuit de
Zijnsorientatie van Hans Knibbe in Utrecht.
de ander haar doet. Van
Voor het je verplaatsen in de ander geeft Coby
universiteiten en de gevestigde opleidingen
Knibbe heeft zich in zijn werk laten leiden door
deze vier voorbeelden zijn
een behoorlijk vergaande werkwijze. En verder
wil ik hier de veel beproefde en veel gebruikte
de verschillende spirituele leraren die hij had:
drie interventies vanuit
beschrijft zij de liefdevolle relatie met de cliënt
werkwijzen vanuit de RET en NLP aan toe voe-
het Tibetaans Boeddhisme, Da Free John en de
communicatietheorieën en
en haar eigen verschillende theoretische
gen. Beide invalshoeken worden bij diverse
sufileraar Almaas. Het kleine mooie boekje van
een uit de Gestalt therapie.
kaders. Wat ik zelf zeer verhelderend vind is
coachingsopleidingen ingezet. Er is zelfs een
Hans Knibbe: ‘Rusten in Zijn’ geeft hij zijn visie
Daarmee kom ik op de kern
dat zij coaches (of interventies van coaches)
coachingsopleiding geheel gebaseerd op NLP:
weer. De coachingsopleiding: Move a Mountain,
van mijn kritiek op het
onderscheidt naar de verschillende niveau’s
de Academie voor NLP. Deze werkwijzen slui-
is gebaseerd op de zijnsgeoriënteerde psycho-
boek. Coby definieert een
waarop deze werken. Hier maakt zij gebruik
ten aan bij de gangbare cognitieve en commu-
logie en het Boeddhisme. Een ander voorbeeld
interventie als onorthodox,
van de indeling vanuit NLP. Voor Coby is vooral
nicatie-theorieën aan de universiteit. Mijn
uit de praktijk is het loopbaanadviesbureau
als die ontregelt. In dit hele
het waarnemen en het invoelen van belang bij
inziens is het wat wonderlijk dat de theorieën
Van Ede & Partners, dat zijn gemeenschappe-
ontregelen zit de crux.
het coaching. Hier mis ik het theoretiseren als
al 30 jaar in zwang zijn aan de
lijk visie onder andere baseert op de Vedanta
In principe moeten mijns
werkwijze.
universiteit, maar opleidingen op dit terrein
van de School voor Filosofie.
westerse psychologie is de school voor
23
panta 37
panta 37
methoden en interventies
niet-westerse psychologie is een ontwikkeling die de laatste jaren
deze tradities wat verder dan bij ons in
boeddhistische psychologie gewijd. Een mooi
22
met
vanuit de
Ook die vormen van psychologie die grote
de cliënt lief te hebben, zoals zij doet.
Het werken
sterk toeneemt.
Deze voorbeelden geven wel aan dat het tijd
opzeggen, pelgrimages maken. De Yoga-
geeft dit een vergroting van ons arsenaal. Over
van de cliënt om een sfeer te creëeren waarin
wordt de discussie aan te gaan met de wester-
traditie kent de fysieke yoga, chakratherapie,
Europese psychologiën weet ik weinig, maar
de ander naar onbewuste lagen kan gaan. De
se psychologie en de tradities die uit het
visualisaties en gesprekken met de leraar. Voor
voor de VS is dat een ander verhaal. Enerzijds is
veel gebruikte boomtekening wordt in de
Oosten komen of afstammen van de oorspron-
mij valt dit gebied meer onder levensbeschou-
natuurlijk onze Nederlandse psychologie voor
gangbare Nederlandse psychologie niet meer
kelijke bevolking van een werelddeel: de
wing dan onder psychologie al heb ik indertijd
95% op Amerikaanse psychologie gebaseerd.
toegepast. Zelf gebruikte ik een variatie hier-
Native Americans, de siberische sjamanen en
wel met veel plezier de literatuur over yoga en
Aan de andere kant lopen de VS gewoonlijk 10
van in lessen, in coaching en in loopbaantra-
de Aboriginals. Het Boeddhisme en de Yoga
psychotherapie en boeddhistische psychothe-
tot 15 jaar voor in hun ontwikkeling van het
jecten. Bij een van de loopbaanbureaus
traditie zijn doorgedrongen in het Neder-
rapie gelezen.
vak. De belangrijkste stroming die ik hier wil
Multiconsult wordt gebruik gemaakt van
noemen is de transpersoonlijke psychologie,
astrologie bij de diagnose voor een loopbaan-
ook wel de vierde stroming genaamd na psy-
traject. De astrologie is een heel oude stro-
choanalyse, gedragstheorie en humanistische
ming. Bij Multiconsult maken ze gebruik van
Coaching nodigt uit tot leentje buur spelen bij
psychologie. Transpersoonlijke psychologie is
een Jungiaanse astrologie.
andere disciplines. Allereerst is het voor psy-
een bewustzijnspsychologie. Transpersoonlijk
chologen van belang wat van bedrijfskunde te
zijn die bewustzijnsinhouden, die liggen tus-
weten en omgekeerd. Een ander voorbeeld is
sen het persoonlijk bewustzijn en het mystie-
het werken met de biografie. Binnen de psy-
ke bewustzijn, dus dromen, inhoud van gelei-
chologie kennen we dit wel in een sobere
de meditaties ed.
Als we de praktijk van het coachen overzien is
vorm, maar het uitgebreide biografisch wer-
Vanuit de psychologie vallen daar de
het een tuin, waarin duizend bloemen bloeien.
ken wordt ook veel in de coaching en het loop-
Jungiaanse psychologie en psychosynthese
We zullen helderheid moeten krijgen over
baanwerk gebruikt, bv bij de School voor
onder. Methodieken hierbij zijn: tekenen, gelei-
welke bloemen in ons tuintje een plek hebben
Coaching en bij Train de Trainer bij Schouten &
de meditaties, werken met symbolen en sym-
en welke niet en waarom. Het thema onortho-
Nelissen. Het biografisch practicum is aan de
bolische verhalen.
doxie in interventies lijkt een zekere romantiek
antroposofie ontleend, bepaald niet een
In de loopbaanbegeleiding gebruikte ik vaak
en aantrekkelijkheid te hebben, als ik hoor dat
gebruikelijke theorievorming in de psycholo-
een eenvoudige visualisatie: Hoe ziet je leven
dit ook bij een psychologisch adviesbureau het
gie of aan de universiteit, behalve bij een spo-
er over 5 jaar uit? Ik moet hier wel aan toevoe-
onderwerp van interne scholing is. Laat ik dui-
landse coachen. Ik vind dit zelf prachtige tradi-
Interventies uit andere begeleidingsdisciplines
Samenvatting en conclusies
radische hoogleraar bedrijfskunde. Het is op
gen dat ook de eenvoudigste visualisatie van
delijk zijn dat ik het met de definitie van
zich wat jammer dat de antroposofie zo links
de begeleider het vermogen vraagt in die
mevrouw Brouwer over onorthodoxie totaal
gelaten wordt, omdat het naast deze biografi-
bewustzijnslaag te komen, waar beelden op
oneens ben. Wel blijkt in haar boek dat haar
sche schrijfoefeningen ook een heel arsenaal
komen, in instructie, stemgebruik en eigen
ónorthodoxe ’interventies’ bijna allemaal uit
van creatieve oefeningen bruikbaar zijn, die
afstemming.
ook bij de loopbaanbegeleiding en coaching
Drs. Christine M. Quispel
andere disciplines dan haar eigen voort
is freelance coach en loop-
komen. In die zin zijn ze voor háár onorthodox.
baanpsycholoog. Zij is
gebruikt kunnen worden. Naast de methodie-
In Nederland is een netwerk ontstaan van
Haar werkwijze vind ik wel bijzonder met de
getraind in communicatie-
ken is er ook de door loopbaanadviseurs veel
transpersoonlijke begeleiders, ITANT genaamd
sterke nadruk op het invoelen en op het creë-
theorie en counseling. Ze
gebruikte prachtige theorievorming over
met een eigen tijdschrift PANTA. Er is ook een
ren van een liefdevolle relatie met de cliënt.
volgde een opleiding in
levensfasen van de antroposoof Lievegoed.
netwerk van transpersoonlijke psychiaters. De
Het lijkt me langzaamaan tijd worden om te
werken met groepen en in
transpersoonlijk psychologie gaat er vanuit
discussiëren waar we de grenzen van de gang-
Gestalt, psychosynthese en
In de praktijk van het coachen wordt er veel
dat mensen ook een ziel hebben en dat vind ik
bare psychologie vinden liggen en hoe we ons
transpersoonlijke psychologie
geleend uit andere disciplines en worden er
een goed iets.
verhouden tot andere disciplines en tradities.
en is Avatar Master.
En hoeveel ongewone interventies zijn er wel
Op het terrein van biogra-
heel wat onorthodoxe methoden gebruikt en ties. Als psycholoog zijn er echter vragen over
interventies gedaan. Omdat het vak nieuw is,
het verfijndere mensbeeld en de Oosterse
is dit ook een nieuw verschijnsel hoe hier mee
Ongebruikelijke interventies uit het verleden
niet binnen de gangbare psychologie moge-
fisch practicum, dieptepsy-
lijk?
chologisch schrijven, tekenen,
wetenschapsopvatting. Er is een grote discus-
om te gaan. Er moet nog een begin gemaakt
Hypnose was binnen de psychologie een
chakratherapie en NLP volg-
sie gaande over de westerse aanpak van het
worden in het denken hierover.
gebruikelijke werkwijze. In NLP wordt deze
de zij workshops. Daarnaast
weer gebruikt. Ook de geleide vormen van
was zij studente in het
meditatie en visualisaties zijn lichte trancevor-
Tibetaans Boeddhisme en in
aankleding van de monniken, de mandala’s, de
Interventies vanuit een internationale Westerse psychologie
men. Bij de geleide meditaties die ik in de
de Advaita Vedanta en ver-
muziek. De methoden die het Boeddhisme
Wanneer we de gevestigde psychologie uit-
coaching gebruikte moet ik zelf mee gaan in
diepte zij zich in Christelijke
gebruikt zijn: geleide meditaties, mantra’s
breiden naar de psychologie uit het Westen
een lichte mate met de bewustzijnsverlaging
mystiek en esoterie.
Boeddhisme. Zelf zou ik deze verwestersing een gemis vinden van de Oosterse folklore in
24
25
panta 37
panta 37
Loslaten Karel Klumpers
Stil-zijn
Inleiding voor een meditatiegroep in februari 2004
den van majestueuze, uitgestrekte, stille
Zaterdag is het dan zover. Ons vliegtuig ver-
der indrukwekkende plekken, zoals een hotel-
trekt om 11 uur. Een lang verwachte, lang voor-
kamer of een vliegveld.
natuur maar ik realiseer me dat de goede ervaringen ook kunnen komen op gewonere, min-
Als we heel stil zijn, niet spreken maar luisteren, kunnen we hiervandaan het bos om ons heen horen, het bos horen spreken… het bos horen leven.
bereide reis gaat beginnen. Mensen reageren meestal positief als ze horen dat ik naar Nieuw
De situatie om uit mijn gewone doen te zijn,
Zeeland ga. Ze hebben enthousiaste verhalen
om niet omringd te zijn door vertrouwde men-
gehoord over de schitterende natuur, de vrien-
sen en vertrouwde spullen, ga ik proberen te
delijke bevolking en het prettige klimaat. Het
zien als een oefening in het loslaten. Loslaten
lijkt ze opwindend om zo ver weg te zijn van de
en zien wat er dan overblijft. De belangrijkste
dagelijkse routine. Sommigen denken mis-
bagage die ik meeneem is de kennis hoe je
schien ook wel, dat het geluk daar is, waar zij
door niet te veel vast te klampen (en ook niet
niet zijn. Zelf heb ik er natuurlijk ook zin in. Ik
te veel af te wijzen), dicht bij jezelf kunt blijven
verkeer in goed gezelschap en ik verheug me
– waar ook ter wereld. Die kennis dank ik aan
op het opdoen van nieuwe indrukken. We heb-
mensen zoals jullie, die op zoek zijn naar waar
ben al heel wat reisjes gemaakt, maar dit is
het werkelijk om gaat in het leven. Iemand die
wel even van een andere orde. Het wordt
ook deze weg is gegaan, maar die ik nooit ont-
waarschijnlijk een van de grootste reizen van
moet heb, is Nora de Graaf. Zij was een van de
mijn leven.
eerste Nederlandse Zen-leraressen en ze is
Mirjam vroeg vorige week of ik er ook tegen op
vorig jaar overleden. Uit de warme in memo-
zag. Dat was een goede vraag. Naast een hele-
riams begrijp ik dat het een bijzondere vrouw
boel voorpret heb ik tijdens de voorbereidin-
moet zijn geweest. Eveline Beumkes schrijft
gen ook zorgen gehad. Ik weet wel dat verre-
over haar:
weg de meeste ongelukken gewoon thuis gebeuren, als je van je keukentrapje valt, maar
“Tot haar laatste ademtocht heeft Nora zich
toch… Er is veel ongewoon voor me aan deze
bekommerd om het welzijn van anderen, is
reis en er kan dus ook veel mis gaan. Op reis
haar verwondering en diepe eerbied voor wat
gaan betekent dat je veel los moet laten.
het leven biedt – de kleuren van de veren van een haan, twee spelende honden, de bloem-
Hoewel ik steeds meer ervaar dat het geluk
blaadjes van een roos – levend gebleven, en
niet ergens anders is, maar in mezelf zit, blijf ik
heeft ze geprobeerd door te dringen in wat
bang voor veranderingen waardoor ik het
werkelijk waar was.”
weer kan verliezen. Ik ben bijvoorbeeld blij met onze groep. De maandagavonden zijn me dierbaar geworden. Het was naar dat we De Tiltenberg moesten verlaten, en ik ben er trots op dat we hier, in harmonie, zo’n goed alterna-
Maar stil zitten, niet spreken, is niet genoeg. Ook onze gedachten moeten zwijgen, moeten ons niet meer afleiden van wat het bos ons vertelt. Maar tot rust laten komen van onze gedachten is niet genoeg. Ook onze adem moet meegaan met de ademhaling van het bos… met het rustige, vanzelfsprekende leven. Maar het regelen van onze adem is niet genoeg. Ook ons lichaam moet natuurlijk - rechtop, niet ingezakt – zonder spanning zijn, als het leven in het bos. Maar het lichaam natuurlijk, in de juiste houding, is niet genoeg. Ook het dwangbeeld dat we nog zo veel te doen hebben moet losgelaten worden, als we het bos tot ons willen laten spreken. Maar het loslaten van onze dwanggedachten is niet genoeg. Ook onze gevoelens van eenzaamheid, verlatenheid, moeten afvallen, als in het bos, de bladeren die we willen horen.
tief aan het maken zijn. Vijf maandagavonden hier niet naartoe kunnen, misschien wel zes, vind ik veel. Ik had me gehecht aan de Tiltenberg en ik ben me nu blijkbaar weer aan deze periode, in De Geestgronden, gaan hechten. Ik hoop dat jullie af en toe even aan mij denken. Ik zal jullie missen en zeker aan jullie denken. Bijvoorbeeld als ik ga mediteren, want dat ga ik daar natuurlijk ook doen. Ik heb beel-
Nora is aan een veel grotere reis begonnen. Ze heeft haar sporen nagelaten. Ik wil tot slot een gedicht van haar voorlezen. Het draagt als titel ‘Stil-zijn’, maar het had even goed ‘Loslaten’ kunnen heten.
Maar het wegvallen van onze afzondering is niet genoeg. Ook onze afhankelijkheid van gezelschap moet afgelegd worden, als we verlangen het bos te horen.
Maar het afleggen van onze afhankelijkheid van anderen is niet genoeg. Ook onszelf moeten we loslaten, onze belangrijkheid, onbelangrijkheid, onze rol, het beeld dat we koesteren van onszelf, als we het leven van het bos zoeken. Maar het loslaten en vergeten van onszelf, ons ik, onze functie, is niet genoeg. Ook het zoeken moet nog verdwijnen - het verlangen en het willen – vanzelf. In die vanzelf gekomen vrede is er geen afstand meer, geen bos, geen ik, geen jij. Alleen nog maar leven, in waarheid en vrede, in stilte. Nora de Graaf
26
27
panta 37
panta 37
Naar een transcendente geneeskunde Kees Aaldijk Eerder dit jaar heeft de alternatieve geneeskunde nogal ter discussie
gezien helemaal niet bestaat. Diezelfde para-
heb je subtiele energetische middelen nodig
worden 10 ontwikkelingsniveaus genoemd die
gestaan. Het rapport over de tragische dood van Sylvia Millecam en de
dox komen we tegen in de homeopathie.
en dat is precies wat homeopathische midde-
voor een belangrijk deel samenvallen met de
opmerkingen van onze minister van Volksgezondheid over homeopathie
Materieel gezien is er niets anders dan water.
len zijn. Die werken, afhankelijk van de poten-
ontwikkelingsfasen zoals die in de psychologie
hebben alle voorpagina’s gehaald. Een homeopathische verdunning
Energetisch blijkt het echter over bijzondere
tiëring ervan, op het grensvlak tussen energie
algemeen gangbaar zijn1. Het kind ontwikkelt
bestaat helemaal niet, aldus Hoogervorst, het is gewoon water.
eigenschappen te beschikken.
en materie.
zich geleidelijk aan van een voelend wezentje
Ook de ziel bestaat niet in de academische wetenschap. De gangbare
Kinesiologisch bewijs
naar een vooral emotioneel ervarend mensje
Hoe reëel is dat veronderstelde energetische
Homeopathische middelen als energie en informatie
opvatting is dat ons bewustzijn definitief eindigt wanneer onze hersenen ophouden te functioneren. Maar toch zijn er goede redenen om aan te
lichaam nu eigenlijk? Een eenvoudig experi-
Vanuit deze optiek is het dus niet zo vreemd
mythische werkelijkheidsbeleving (niveau 3-4)
nemen dat een deel van ons de dood zal overleven. Tijdens het komende
ment afkomstig van de kinesiologie kan mis-
dat sommige lichamelijke kwalen niet gene-
naar een rationeel denkende volwassene uit-
symposium van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie zullen
schien zelfs sceptici van het bestaan ervan
zen, ook niet na een langdurige behandeling
groeit (niveau 5-6). Volgens de academische
deze zaken uitvoerig aan de orde komen. Een poging tot integratie
overtuigen.
met reguliere middelen die primair op het
psychologie is de menselijke ontwikkeling
Voor dat experiment moet je iemand vragen
fysieke lichaam inwerken. Eén korreltje met
daarmee grotendeels afgesloten. Bezien van-
zijn arm horizontaal voor zich uit te strekken
een middel dat de juiste energie bevat kan
uit een transpersoonlijk perspectief gaat die
Materiele en energetische lichamen
en stevig in die positie te houden. Vervolgens
echter wonderen verrichten omdat dit het
ontwikkeling echter nog verder. Er ontwikkelt
probeer je die arm naar beneden te drukken
energielichaam op precies de goede manier
zich vervolgens een transpersoonlijk of con-
Het is gebleken dat bijna-dood (en sterfbed)
waarvoor een zekere krachtsinspanning nodig
beïnvloedt. Het bevat als het ware precies die
templatief bewustzijn (niveau 7-9) waarin een
ervaringen een grote invloed hebben op het
zal zijn. Na dat te hebben geconstateerd strijk
informatie die het lichaam nodig heeft voor
belangrijke plaats wordt ingeruimd voor de
leven van degenen die dit hebben meege-
je bij je proefpersoon aan de voorkant, in het
herstel.
spirituele beleving. Dit is overigens een andere
maakt. Deze ervaringen worden namelijk niet
midden van de romp, een tiental keer door de
Bewijzen zoals die in de reguliere geneeskun-
vorm van spiritualiteit dan die welke in de
opgevat als dromen of hallucinaties maar als
lucht naar beneden, op een afstand van 10 tot
de gebruikelijk zijn kunnen bij homeopathi-
mythische ontwikkelingsfase wordt ervaren.
werkelijke gebeurtenissen, voorbij het fysieke
20 centimeter van het fysieke lichaam, zonder
sche middelen echter tekort schieten. Ten eer-
Op deze manier kun je 10 opeenvolgende
bestaan. Inmiddels is er is een overstelpende
dit lichaam aan te raken. In feite veeg je dus
ste omdat de inwerking op het fysieke lichaam
bewustzijnsniveaus onderscheiden. Daarmee
hoeveelheid aanwijzingen voor de veronder-
krachtig de lucht midden voor het lichaam
slechts indirect is, via het energielichaam,
is echter nog niet alles gezegd. Binnen elk van
stelling dat er ‘iets’ is dat de dood van het fysie-
naar beneden. Formeel verzwak je daarbij de
maar ook omdat dit energielichaam nog op tal
deze niveaus kun je namelijk ook nog vier ver-
ke lichaam overleeft. Wanneer dat ‘iets’ dus
centrale lichaamsmeridiaan, ofwel het ‘con-
van andere manieren wordt beïnvloed.
schillende kwadranten of aspecten onder-
niet het materiële lichaam is, dan zou je dat
ceptie vat’.
Gedachten, overtuigingen en vele andere
scheiden:
misschien het beste kunnen omschrijven als
Vervolgens doe je het experiment met de arm
zaken beïnvloeden het energielichaam en
De 4 kwadranten volgens Wilber 1. De innerlijke individuele beleving zoals het
een ‘energie-lichaam’, waarin je
opnieuw. Je drukt hem naar beneden en dan
daarmee ook de werking van het homeopathi-
emotionele, mentale en spirituele
zul je ontdekken dat je daar nu veel minder
sche middel. Direct bewijs is dus buitenge-
aspecten kunt onderscheiden. Dit
kracht voor nodig hebt. Zonder het lichaam te
woon lastig omdat je de werking van het
2. De uiterlijke individuele aspecten zoals de
hebben aangeraakt blijk je het duidelijk te
homeopathische middel niet goed kunt schei-
productie van hormonen en neurotransmit-
den van de invloed van het denken.
ters enz. die in de tastbare werkelijkheid te
informatie over wie en wat we zijn
hebben verzwakt. (Natuurlijk moet je na afloop van het experiment niet vergeten om
gedachten, gevoelens en psycho-
de oorspronkelijke toestand weer te herstellen, door nogmaals vergelijkbare veegbewe-
Een transpersoonlijk ontwikkelingsprofiel
3. De innerlijke collectieve beleving zoals die in
trauma’s. Daarom speelt dit energetische deel van ons zo’n belangrijke
gingen te maken, maar nu omhoog waardoor
Ken Wilber heeft in verschillende boeken uit-
4. De uiterlijke collectieve vorm die deze cul-
je de energie weer activeert.)
gebreid geschreven over het vraagstuk van
tuur vervolgens aanneemt zoals de sociale structuren, maatschappijvormen enzovoorts.
benaderingen. Psychotherapie zou
Er blijkt dus een interactie te zijn tussen het
wetenschappelijk
je dus kunnen omschrijven als het ‘helen’ van
energielichaam dat zich tot buiten de grenzen
niveaus. Het voert wat ver om daar in detail op
bewijs
op
subtielere
dat energielichaam.
van het fysieke lichaam uitstrekt en dat fysie-
in te gaan. Ik noem alleen ‘De Integratie van
Rationalisme als ‘platland’.
ke lichaam. Het is dan ook niet zo vreemd om
Wetenschap en Religie’, en ‘Eye to Eye’ en dan’-
Het rationele, wetenschappelijke denken heeft
Transpersoonlijke Psychiatrie.
work en vele andere werkwijzen blijken er een
te veronderstellen dat bepaalde lichamelijke
speciaal het hoofdstuk “The Problem of Proof’
zich ontwikkeld vanuit het kinderlijke mythi-
Tel. 06 142 742 93
grote invloed op te hebben en kunnen bijdra-
problemen kunnen worden veroorzaakt door
en tenslotte het zesde deel van zijn ‘Collected
sche en magische denken en is in belangrijke
Works’: Sex, Ecology, Spirituality.
mate een reactie daarop. Het geloof in tove-
gen aan het ‘herstel’ ervan.
verstoringen in dat energielichaam. Om zulke
Wanneer psychotherapie het energielichaam
klachten te verhelpen moet je dan ook geen
transpersoonlijk.nl
heelt, dan heel je dus iets wat oppervlakkig
grofstoffelijke geneeswijze kiezen. Daarvoor
naars is voorbij. Voordat je iets aanneemt In het transpersoonlijke model van Wilber
28
moet je het kunnen aantonen, bewijzen, en
29
panta 37
kunnen bij homeopathische middelen echter tekort schieten
de cultuur tot uitdrukking komt.
rol in veel psychotherapeutische
e-mail: keesaaldijk@
gebruikelijk zijn
onderscheiden zijn.
Gedachteoefeningen, visualisaties, energy-
www. transpersoonlijk.nl
geneeskunde
voelen en denken.
energielichaam bevat blijkbaar (geweest) maar ook over onze
de reguliere
(niveau 2) dat vervolgens via een magische en
van de Vereniging voor
Psycholoog en bestuurslid
zoals die in
(niveau 1 op de 10-punts schaal van Wilber),
Iets vergelijkbaars kan gezegd worden over het overleven van de dood.
Kees Aaldijk
Bewijzen
panta 37
1 Zie op mijn website mijn artikel ‘Wat is transpersoonlijke psychiatrie’.
dat gebeurt empirisch of vanuit een rationele
spreken. Er is alleen nog maar ‘platland’, het
scheiding tussen jezelf en de ander, tussen
Beide lichamen, het fysieke en het energeti-
analyse. Wanneer een claim op wetenschappe-
ontbreekt de mensheid aan diepgang. De kwa-
bewustzijn en materie. Alle 4 de kwadranten
sche, beïnvloeden elkaar wederzijds.
lijkheid niet aan deze criteria kan voldoen dan
dranten 1 en 3, die de innerlijke belevingswe-
vloeien daarbij samen. Er is geen onderscheid
Het ‘helen’ van dit energetische lichaam is het
is het dus niet wetenschappelijk maar rekent
reld vertegenwoordigen worden grotendeels
meer tussen binnen en buiten of tussen ik en
voornaamste doel van psychotherapie.
men het, bijvoorbeeld, tot de kinderlijke, magi-
genegeerd. Deze benadering doet niet alleen
de ander. Er is alleen nog maar bewustzijn.
Homeopathische middelen die niet in mate-
sche beleving.
onrecht aan de waarde van onze innerlijke
Niet dat daarbij het normale functioneren
riële vorm aanwezig zijn, kunnen worden
Historisch gezien betekende de ontwikkeling
belevingswereld, ze is ook de oorzaak van veel
ophoudt, alles gaat gewoon door, zoals we ook
opgevat als energetische producten of als een
van dit rationele denken een belangrijke door-
psychische problemen die verband houden
nog steeds gewoon eten en drinken. Maar alles
pakket informatie die direct het energie
braak in onze culturele en maatschappelijke
met een gebrek aan zingeving.
wordt betrekkelijk en het verliest zijn scherpte
lichaam beïnvloeden en indirect ook het fysie-
zoals wij als volwassenen ook de problemen
ke lichaam.
van onze kinderen die voor hen overweldigend
Gedachten, meditaties, visualisaties ‘energy
zijn, als tijdelijk en beperkt kunnen zien.
work’ en vele andere activiteiten beïnvloeden
ontwikkeling. Na de middeleeuwen ontstond wetenschap kwam tot ontwikkeling. Deze
Naar een transcendente geneeskunde
experimentele en daarmee ook technische
Laten we de ontwikkeling zoals die door Wilber
ontwikkeling was zo succesvol dat alle andere
is geschetst nog eens wat verder volgen. Na
Wanneer materie en bewustzijn steeds meer
indirect ook invloed op de werking van home-
benaderingen geleidelijk aan in diskrediet
het niveau van het rationele denken zoals dat
in elkaar overvloeien dan zal het niet verwon-
opathische middelen.
raakten. De innerlijke werkelijkheid die bij het
hierboven is omschreven en dat gericht is op
derlijk zijn dat er een vorm van geneeskunde
Bewijsvoering over de werking van homeopa-
mythische en magische denken nog zo belang-
de vorming van een gezond ego, ontstaat er
ontstaat waarin die samenvloeiing ook plaats-
thische middelen is moeilijk omdat ze: slechts
rijk was, wordt nu vrijwel volledig ontkend.
een transcendente ontwikkeling die juist
vindt. Naast de gewone psychologie die in het
indirect inwerken op het fysieke lichaambeïn-
Voelen en denken worden niet langer gezien
gericht is op het oplossen van dat ego. De
eerste kwadrant thuishoort en de gewone
vloed worden door onder andere het denken.
als zelfstandige fenomenen maar als het
object-subject
door
geneeskunde uit het tweede kwadrant, zou je
Een proefopzet voor het grofstoffelijke bewijs
gevolg van hersenfuncties, het effect van neuro-
Descartes is omschreven als het fundament
je kunnen voorstellen dat de homeopathie
voor de werking van homeopathie moet reke-
het verlichtingsdenken. De experimentele
beleving
zoals
die
eveneens het energielichaam en hebben zo,
transmitters of het resultaat van hormonen.
van ons rationele denken vermindert daarbij
overvloeit van materie naar bewustzijn en
ning houden met de verschillende interacties
De grote nadruk op de uiterlijke, tastbare wer-
geleidelijkaan en daarmee het gevoel van
omgekeerd. Vandaar ook dat het eigenlijk
waarvoor deze middelen gevoelig zijn.
kelijkheid heeft tot gevolg dat de innerlijke
onderlinge afscheiding tussen jezelf en de
noch het één, noch het ander is. Dat het mate-
werkelijkheid als het ware uit het zicht ver-
ander. De ervaring deel uit te maken van een
rieel niet is te analyseren en dat het bewust-
Als u reacties heeft op mijn stellingen dan
dwijnt. De ziel verdwijnt zelfs uit de zielkunde,
groter geheel kent iedereen wel. Het is niet
zijn van therapeut en cliënt beiden invloed
kunt u ze per e-mail naar mij of naar de reac-
de psychologie. Alleen datgene wat uiterlijk en
voorbehouden aan mystici zoals William
hebben op de werking ervan.
tie van PANTA sturen. Eventueel zullen we er
zichtbaar is heeft nog waarde, alles wat inner-
James in zijn ‘Varianten van religieuze bele-
Homeopaten staan nu voor een moeilijk
dan in het volgende nummer op terug komen.
lijk is wordt grotendeels ontkend en gene-
ving’ al aantoonde. Iedereen kent de ervaring
dilemma. Wanneer ze homeopathie beschou-
geerd. Om in de terminologie van Wilber te
wanneer je je op een vredige avond één voelt
wen als iets wat thuishoort in de materiële
met de natuur, of één voelt met je
werkelijkheid, dan merken ze dat de homeo-
geliefde, een moeder die één is met
pathische materie zo subtiel is en zodanig
haar kind. Vanuit deze bewustzijns-
wordt beïnvloed door het bewustzijn dat
niveaus ontlenen ook milieugroepe-
bewijsvoering op materieel niveau erg lastig
ringen en andere organisaties die
wordt. Wanneer ze homeopathie als immate-
zich inzetten voor de belangen van
rieel opvatten, dan houden ze zich dus niet
anderen, hun motivatie.
meer met de gewone materiële geneeskunde
Met name therapeuten kennen deze
bezig wat vooral voor de homeopathische art-
ontwikkeling ook in relatie tot het
sen een groot probleem is omdat ze daarmee
werken met een cliënt. Empathie
de aansluiting met hun collega artsen dreigen
wordt het dan genoemd. Aanvoelen
te verliezen.
wat de ander nodig heeft. Je eigen ken versmelten dan met de ander
Zo komen we dus tot de volgende stellingen
zodat je ervaart wat er in die ander
De mens heeft naast een materieel of fysiek
omgaat.
lichaam ook een immaterieel of energetisch
In de volgende ontwikkelingsstadia
lichaam en ten minste een deel van dat ener-
verdwijnt geleidelijk aan de strikte
getische lichaam overleeft de fysieke dood.
identiteit en je eigen voelen en den-
30
31
panta 35
panta 37
‘Hoe nauwgezetter jij luistert naar de stem in jezelf, hoe beter je hoort wat er buiten gebeurt’
Uitgelezen
Dag Hammarskjöld gedachten bleven terug in Nederland nog lang
ten vastzit in opvattingen en overtuigingen,
Shambhala Het verborgen land waar het wiel van de tijd stilstaat
me identificerend en hechtend aan mijn
Rudi Klijnstra
foto’s die ik gemaakt had op krachtplaatsen en
innerlijke beelden over ‘hoe het leven hoort te
Uitgeverij: Karnak
van graancirkels in Europa waren lichtbollen
De Shambhalaleringen zijn gebaseerd op de
ik in 1999 een symposium organiseerde over
naar de transpersoonlijke manier van denken Een pause to check
die we er nu op nahouden. Als ik aan alle kan-
Ank van Gulik We kunnen het niet laten, onze filosofiegroep
zijn’, waar is dan die plek in mijn innerlijke
met natuurlijk ‘onze’ filosoof zou deze avond
wereld waar het heel anders aan ‘toegaat’.
‘voorbij-tijd-en-ruimte-ervaringen’ en mijn verbonden met het Verre Oosten. Op mijn
en lichtstrepen te zien. Dit had tot gevolg dat aanname dat er een fundamentele wijsheid is
lichtfenomenen en krachtplaatsen”. Hierbij was
Gurdjieff wil dat ik mij her-inner en ik maak
die de werdlproblemen kan oplossen. Deze
ook de Russische psychiater Olga Kharitidi bij
zie ik met plezier ons gekeuvel en de graagte
een snelle verbinding met mijn hoger Zelf, ik
wijsheid behoort niet tot enige cultuur of reli-
aanwezig. Zij is bekend van de boeken: Het pad
waarmee gegeten wordt. Toch belandden we
moet er slechts aan denken, het mij her-inne-
gie en komt niet uitsluitend uit het Westen of
naar de sjamaan en Meester van de dromen.
al etende op een oud onderwerp: de vrije wil
ren. Vertrouwen en overgave hebben een plek
het Oosten. Veeleer is het een wijsheidstraditie
en de ik-gij relatie. Kant en de Joodse filosoof
gekregen in mijn denken. Net zoals er ‘wetten
die in vele culturen en in veel verschillende
Buber schuiven mee aan tafel. We praten en
van manifestatie? zijn: dat waarop ik focus
tijdperken van de geschiedenis heeft bestaan,
zen voor een niet-romantische vorm. Het wil
overwegen totdat ineens onze ‘filosoof’ge-
trekt energie aan en heeft de neiging zich te
en die vaak door mensen, inclusief krijgers, tot
een informatief boek zijn. Juist deze stijl
baart: fel en heftig. Ze wil iets zeggen, we
manifesteren. Vertrouwen en me geleid voelen
uitdrukking is gebracht. (Chögyam Trungpa in
maakt het lezen van dit boek fascinerender.
wachten even tot ze haar mond heeft leegge-
als ik mij mijzelf her-inner. Het past in het
hoofdstuk 9: het Shambhala tijdperk).
Plaats, mystiek en spiritualiteit worden
enkel bij mij eten, filosoferen was taboe verklaard. Het zou gezellig worden! Als gastvrouw
Bij dit boek over Tibet heeft Rudi bewust geko-
ten. Dan, zonder naar adem te hoeven happen
leven van alle dag en op de meest gewone
zegt ze rigoureus: “de vrije wil bestaat niet! We
momenten zoals laatst: mijn auto die midden
Direct in zijn voorwoord wil hij ons, zijn lezers,
gronden.
zijn zo geindoctrineerd aan alle kanten”. Haar
in de nacht op een verlaten provinciale weg
duidelijk maken hoe het boek tot stand is
Het boek bevat negen hoofdstukken en een
felle gebaren onderstrepen nog eens haar
plots stopt, er is geen beweging meer in te krij-
gekomen. De interesse voor Shambhala ont-
verklarende woordenlijst. Geen simpel boek.
opvatting. Voorzichtig brengt een van ons in
gen. Ik betrap me erop dat ik niet eens bang
stond toen hij tien jaar geleden een eerste
Goed geschreven en veel informatie gevend.
naar voren dat we op psychologisch niveau
ben alleen op die verlaten weg. De verbinding
grote reis door Centraal-Azië maakte. “Ik wist
Lang geleden al besloot ik geen boeken te
gemengd met verhalen van historische achter-
toch wel enige keus en invloed hebben op
met mijn hoger Zelf is zo gelegd, alsof ik de
nog helemaal niets van de legenden over
bespreken die ik niet begrijp, niet lezenswaar-
eigen leven.
ANWB bel en ik vraag om hulp Een man stopt
Shambhala, noch van de bijbehorende tradi-
dig vind. Het gekozen boek heeft dus altijd
De wijn maakt onze gewoonlijk felle dame
doet iets onder de motorkap, de motor slaat
ties van sjamanisme en krijgerschap. In een
mijn interesse en mijn enthousiasme.
wat milder, ze wil niet al te erg polariseren,
aan en ik kan weer naar huis. Natuurlijk ga ik
Tibetaans klooster had ik indrukwekkende
niet nu. “Ach natuurlijk heb ik wat keus”, zegt
de volgende dag ‘gewoon’ even langs de gara-
ze bijna onverschillig: “koop ik een gele of
ge. Als ik vraag word ik te vaak geholpen dat
groene blouse, neem ik wijn of bier. Ga ik aan
dit toeval nog per ongeluk is.
de drank, of beter van niet”. Het klinkt niet eens ironisch, ze meent het.
Er is een bekend gebed waarin deze grondhou-
Marshall Rosenberg formuleert : “Onze cultu-
ding tot uiting komt.
rele conditionering heeft ons bewustzijn vertroebeld. Weten we wel wat we voelen of waar wij wezenlijk behoefte aan hebben”.
AvG
Toeval hoe doe je dat
De principes van het wekken van de magiër
Paul Liekens en Ankh-Hermes
komen voor in vele stromingen en trainingen.
‘Je beperkende opvattingen op zich zijn geen pro-
Daar al leerden wij buiten ‘de box’ te denken
De Silva Mind control training is zo’n training. bleem het probleem is dat je ze gelooft.’ — NLP
en te ontdekken hoe machtig en ook hoe machtig blokkerend je eigen opvattingen kun-
Leer mij aanvaarden wat niet te veranderen is help mij veranderen wat nodig is en waar ik
Goede wijn behoeft geen krans is een bekend
nen zijn. De laatste 15 jaar zijn er boekenkasten
invloed op heb geef mij de wijsheid van het
gezegde. Maar waarom dan toch van die in het
vol boeken verschenen onder de noemer: Alfa
onderscheid tussen deze twee.
oog springende gouden zegels op de wijnfles-
trainingen. De snelheid van onze hersengolven
geluid in huis het zacht zoemen van de vaat-
sen met ‘prix d’or ter onderscheiding’ Ook voor
en de innerlijke beeldvorming aanduidend.
wasser is neem ik een thee en ga ons gesprek
dit Ankertje een ‘prix d‘or’.
Deze boeken gaan over het onbewuste proces
Als mijn gasten vertrokken zijn en het enige
bewust maken, zoals de yoga filosofie zegt: het
nog eens na. Kant had wezenlijke vragen: “wat kunnen wij kennen en wat is waarheid”.
Ank van Gulik
Voorin schreef Paul Liekens een aan mij gerich-
innerlijke beeld wint het altijd van de wil. Ook
te boodschap: “voor het ontdekken van de
daarover schreef Paul zijn eerste boek: Het spel
is therapeut-trainer.
Overtuigd zijnde van mijn conditioneringen,
magiër in jezelf”. Hij wist niet dat de magiër
tussen bewuste en onderbewuste. Ook zeker
De thema’s waar ze bij
soms met humor zien waar, als een spinneweb
niet ontdekt maar af en toe in mij geactiveerd
het lezen meer dan waard. Aansluitend bij
voorkeur mee werkt
ik weer gevangen wordt in oude patronen, is
moet worden, want ik ben al jaren bekend met
deze ideëen hangt op mijn toilet een NLP
die manier van denken me toch te eng.
de wetten van de manifestatie, om ze zo nu en
gezegde: je beperkende opvattingen op zich
dan weer te vergeten.
zijn geen probleem, het probleem is dat je ze
zijn: relaties, communicatie, verlies & rouwverwerking.
Er
moet een brug zijn van de vragen van Kant
32
33
panta 37
panta 37
V o r i g e n u m m e r s v a n PA N T A gelooft. Het klinkt als humor, het is een doordenkertje. Uit ondervinding wordt geweten dat er
beoogt met zijn bloesemremedies de
de kwaliteit van de stilte die je hoorde in
originele persoonlijkheid te bewaren
de Bron. Wacht tot het gevoel van rust en
en de verbinding met ons Hoger zelf
verbinding met de bron opkomt. Laat
bewust te herstellen.
duim en wijsvinger los. Laat het schitteren-
veertig dagen nodig om een nieuwe
de licht van de parel horizontaal uitdeinen
gewoonte in je pakket op te nemen.
Terug naar Paul Liekens en zijn boekje:
door tijd en ruimte met dat gevoel van
Veertig dagen bewust oefenen voordat
toeval. De hand van de meester zit hem
dankbaarheid voor de eenheid en de ver-
het beklijft.
in de hemzelf opgelegde beperking.
schillen. Kijk naar het veld dat je daardoor
Is er nog meer voor nodig om de eerste
Het boekje heeft nog geen honderd
schept. Leg je wens ergens neer, maakt niet
stap te zetten om opnieuw te kijken,
pagina’s en 19 kleine hoofdstukken en
uit waar, want verleden, heden en toe-
buiten je ingesleten gewoontepatro-
de hoopvolle boodschap: invloed uitoe-
komst zijn één in dat veld. Je wens is al
nen? Innerlijke beeldvorming! Het is de
fenen op je eigen leven is mogelijk.
gemanifesteerd. Je geeft enkel het sein dat
apotheker Coué die tijdens de oorlog
Enkele hoofdstuktitels zijn: Kunnen
je er klaar voor bent om hem naar je toe te
van 1914 wonderlijke genezingen tot
onze hersenen nieuwe verbindingen
laten komen, door dit veld te creëren.
stand bracht met de gewonden de
creëren ten behoeve van synchronici-
Bedank de Eenheid, neem die energie
affirmatie te geven: ‘het gaat mij iede-
teit? Enkele verhalen over synchronici-
terug tot in die parel. Bedank je hoger zelf,
re dag beter en beter’ Waar is de relatie
teit. Velden van bewustzijn.
je bewustzijn en het onderbewustzijn. Kom
met toeval? Hebben we het over synch-
Nieuw voor mij was de oefening en
op je eigen tijd en tempo terug uit deze
roniciteit waar Jung over sprak? Hij ver-
visualisatie van de parel. Hier volgt het.
oefening.
Ga gemakkelijk zitten in een stoel. Breng
We weten allang, lezen alleen is niet
taalt synchroniciteit met betekenisvolle samenhang. Rupert Sheldrake spreekt van zijn morfogenetische velden.
duim en wijsvinger bij elkaar. Kijk naar die
voldoende. Onderzoek, experimenteer
Gurdjieff en Ouspensky willen dat we
schitterende parel van licht in het midden
en geniet. Veel plezier!
onszelf her-inneren. Edward Bach
van je borstkas en herinner je het geluid of
Imaginatie geeft niet alleen een beeld van wat mensen bezielt, het geeft mensen de kans daar op een organische en creatieve wijze invloed op uit te oefenen
AvG
Leergang
Spirituele veranderkunde -de paradox van het loslaten-
School voor Imaginatie sedert 1985
Wilt u meer weten? Bel 0252 62 14 74
NR. 2, NAJAAR 1990 Muyen, Verlossing van de illusie. Hoogcarspel, Frankenstein in Straatsburg. De Vries-Robles, Het transpersoonlijke. Kampschuur, Geen transparantie zonder transcendentie. NR. 3, VOORJAAR 1991 Van Wees, Ik ben mystica, meneer! Deturck, Waar zijn we in ‘s hemelsnaam mee bezig? Mol, Op zoek naar gezondheid. Manschot, Transpersoonlijke oogheelkunde. Kamermans, Transpersoonlijke geneeskunde. Weiss, Transpersoonlijke kunst. Van Luyn, Het transpoonlijke in de realiteit.
U
R
O
B
O
S
C
H
vraag het cursusprogramma aan:
Weteringschans 72, 1017 XR Amsterdam tel. 020 67 313 95 -
[email protected] of kijk op: www.imaginatie.nl
Kantooradres: Postbus 187, 2150 AD Nieuw-Vennep Tel 0252 62 14 74 Fax 0252 62 14 75 E-mail:
[email protected]
34
NR. 19, NAJAAR 1998 Van Gulik, Interview met Frank Visser. Kampschuur, Alles is binnen. Kikke, Ontplooiing is zijn wie je al bent. Visser, Wat is transpersoonlijk... en wat niet? Kikke, Het niet-nulsom spel.
NR. 29, VOORJAAR 2002 Van Gulik, Interview met Marcel Derkse. Harris, De dynamiek van de spiraal. Visser, Verknipt of Verlicht? Scheepers, Psychose of Verlichting? Keppel Hesseling, Transpersoonlijke acupunctuur. Van Gulik, Het huis met de blauw luiken.
NR. 20, VOORJAAR 1999 Doets, Interview met Willem Glaudemans. Visser, Training en therapie. Klumpers, Sjamanisme. Knibbe, Zijnsgeorienteerde werkwijze en Almaas. Visser, Bewustzijn, ervaring en gevoel.
NR. 5, VOORJAAR 1992 Hoogcarspel, Mystieke minstrelen uit Bengalen. Alink, Tussen macht en onmacht. Muyen, Nu daagt het in het Oosten. Voorberg, Transpersoonlijke visie op conflicten. Hoogstraten, Volg de weg van het hart. Pop, Bewustwording en spontane genezing.
NR. 21, ZOMER 1999 Mol, Het Oost-West samenwerkingsproject. Scheepers, Het spectrum model van Wilber. Van Gulik, Interview met Peter Kampschuur. Klumpers, Verlicht ruzie maken. Visser, De verabsolutering van de natuur.
NR. 7, ZOMER 1994 Mol, ITANT en Oost-Europa. Van Leeuwen, Bruggen tussen Oost en West. Tiberghien, Zwemmen met wilde dolfijnen. Kikke, Padwerk. Schlemper, De zin van de waanzin. Pop, Illusie: werkelijkheid scheppende mogelijkheid. Visser, Het Atman project. NR. 8, VOORJAAR 1995 Timmers, Spirituele crisis: bron van mogelijkheden. Kense, Wat maakt een crisis spiritueel? Van der Kroon, De wildeman. Pop, Kwaliteitszorg rond de geboorte van SEN. Lindeboom, Transpersoonlijke ervaring en Grof. NR. 10, NAJAAR 1995 Groote, Organisaties: uitdaging voor spiritualiteit. Bosch, Organisaties vanuit een rijkdomsperspectief. Versteegen, Spiritualiteit in management. Visser, Het feestje van Stanislav Grof. NR. 11, VOORJAAR 1996 Visser, Traditie: een kader voor de wetenschap. Visser, Interview met Ken Wilber. Garcan, Nieuwsbrief uit Kroatië. Timmers, Interview met David Lorimer. NR. 12, ZOMER 1996 Visser, Naar een transpersoonlijk mensbeeld. Klumpers, Wat is Zen? Hanselaar, Zojuist vloog hier een vogel. Van den Burgh, Interview met J.J. Suurmond. Van Luyn, Bezit... een kwestie van liefhebben.
Intistuut voor Bewustzijnsmanagement
B
Derkse, De ezel en de meester. Olivier-Van der Kooi, Transpersoonlijke levenskunst. Moerings: Sporen door de Eeuwigheid. Wilber, Over smaak valt wel te twisten. Van Gulik, Wat doet kunst met mij. Klein-Wassink, Het huis van mijn jeugd. Vanden Abeele, Een gelukte ontmoeting. Klumpers, Waarom mediteren?
NR. 4, NAJAAR 1991 Kikke, Europese Oost-West conferentie. Kampschuur, Wat moeten we met macht? Muyen, Over dans, sacraliteit en de cirkel. Kampschuur, Groei, volwassenheid en transformatie.
NR. 13, NAJAAR 1996 Mol, Verbinding met Oost-Europa. Visser, Transp. psychologie op een tweesprong. Klumpers, Wat is Zen? (2) Kampschuur, Verlichte met klinische ervaring. ITANT conferentie: De koning in het middelpunt.
training, coaching, loopbaanbegeleiding, teambuilding, visie-ontwikkeling
NR. 18, ZOMER 1998 Van Gennip, Interview met T. Jakubowicz. Visser, Wegwijs in de transpersoonlijke psychologie. Bosscher, De opvang van Hannah in haar psychose. Doets, Interview met Hans ten Dam. Van Luyn, Kunst als wegwijzer naar liefde. Kikke, De heilige ideeën van het enneagram. Hoekstra, Kun je tegelijk arts zijn en medemens?
NR. 16, NAJAAR 1997 Van Gennip, Europees bewustzijn in Warschau. Fadiman, Vrouwen, drugs en religie. Kikke, Gidsen en hun boodschappen. Visser, Interview met Han de Wit. Van Luyn, De binnenkant van de buitenkant. Visser, Hele en halve transpersoonlijke waarheden. Kikke, De kunst van het helpen. NR. 17, VOORJAAR 1998 Mol, De wonderen van samenwerking. Kampschuur, De telefooncel van Dr. Who. Van Gennip, De spirituele stagnatie van Duitsland. Visser, Ken Wilber revisited. Klumpers, RIAGG en zingeving.
NR. 22, NAJAAR 1999 Kampschuur, Oost, West, Buddha Pest. Visser, Integrale wetenschap. Scheepers, Psychologie, religie en spiritualiteit. Brasser, “Inner journey to your spirit, body & soul”. Doets, Mijn paradijsverhaal. Jacobs, Spiritualiteit in het dagelijks leven. Roodenberg, Wat is nu eigenlijk spiritualiteit?
NR 30, ZOMER 2002 Mol, Kleine ruzies in het licht van wereldconflicten Van Gulik, Interview met Maarten Zweers Hardon, De kracht van het nu Visser, De hemelpoort van cyberspace Kampschuur, Energetica van het transpersoonlijke Beijer, De reis van je leven Klopper, Waar gaat het om? Koks-de Roode, Van Goddelijke Luister naar Eenheidsbewustzijn. Van Gulik, Hechting NR. 31, NAJAAR 2002 Van Gulik, Interview met Anneke van der Meer Broeders, Familieopstellingen volgens Hellinger Klumpers, Zoektocht naar de bronnen van de droom Kamschuur, Wetenschap en inwijding Visser, Transpersoonlijke pscyhologie op de helling? Hardon, De helende reis
NR. 23, VOORJAAR 2000 Verslag ITANT-conferentie “De Innerlijke Weg”. Erkelens, Een jungiaans antwoord op Ken Wilber. Doets, De natuur als medicijn. Klumpers, Verlicht ruziemaken (2). Van Gulik, De hemel begint in jezelf.
NR. 32, VOORJAAR 2003 Van Gulik, Interview met Eric Schneider Kikke, Het Paradijs Kense, Orgaandonatie en orgaantransplantatie Knibbe, Schets van Zijnsgeorienteerde Opleidingen Drenth, Ayahuasca: liaan van de ziel Van Gulik, Het dansende hout
NR. 24, ZOMER 2000 Scheepers, Psychose of verlichting? Rozemond, Kerntransformatie. Van de Broek, Transp. loopbaanbegeleiding. Weiss, Wat is nu eigenlijk transpersoonlijke kunst? Klumpers, De stem van de Meester. Visser, Ken Wilber: Denken als Passie (voorpublik.)
NR. 33 ZOMER 2003 Van Gulik, Interview met Gerard Endenberg Strobosch, Spiral Dynamics Drenth, Overgangsrituelen Klumpers, Alle tranen zijn zout Zuiderveen, Kun je samenzijn leren? Groote, Studie over interventies bij organisaties
NR. 25 NAJAAR 2000 (jubileumnummer) Van Gulik, Interview met Pieter ter Haar. Visser, Van transpersoonlijk naar integraal. Van Erkelens, De geest in de materie. Huizinga, De vuurwerkramp in Enschede. Kampschuur, Het transpersoonlijke ego. Klumpers, Poëzie en het transpersoonlijke. Bos, Jij bent mij en ik ben jou. Roelofs, In de Pyreneeën de diepte in. Breg, De spirituele zijde van geven en ontvangen. Mol, De sterrenspiraal van EUROTAS.
NR. 34 NAJAAR 2003 Ank van Gulik, Interview met Johan Parmentier Mol, Een transpersoonlijke visie op planetair burgerschap Klumpes, Als ons bootje over de kim gaat... Visser, Op zoek naar een Westers Dodenboek Gieles, Een schets van de opleiding transformatietherapie Hemer, De booschap van hoogbegaafde kinderen
NR. 26, VOORJAAR 2001 Van Gulik, Interview met Gerard Lange. Vissel, Transp. aspecten van de geneeskunde. Kikke, De geboorte van het werkelijke Zelf. Widdershoven, Oud, ziek en een beetje gek... Klumpers, Waarom mediteren? Frey, Het verhaal van een arts die op zoek ging naar haar gidsen. Taal, Binnen en buiten. NR. 27, ZOMER 2001 Mol, Roemenië en het East-West Eurotas Project. Scheepers, Waar en waarachtig. Kikke, Andrew Cohen over verlichting en business. Erkelens, C.G. Jung en de pre/trans verwarring. Schut, Licht op mijn herstel. Kal, Het gras groeit vanzelf. Mol, Erkenning voor de transpersoonlijke therapie. NR. 28, NAJAAR 2001 Van Gulik, Interview met Marga Adama. Pabon, Het transpersoonlijke in de kunst. Hartzema, De mandala.
NR. 35 VOORJAAR 2004 Van Gulik in gesprek met Jan Taal Bishop, Ariadne's gebroken draad De Ruiter, Pad-werk en helperschap Niemandsverdriet, Het grote geheel Brasser, Een festival in Kazakstan Klumpers, Het legen van de geestelijke prullenbak Aaldijk, De WAO problematiek vanuit transpersoonlijk perspectief Drenth, Het innerlijke landschap Kikke, Laat ons diepste verlangen NR. 36 NAJAAR 2004 Mol, Van keizers naar kiezers, Europa in een transpersoonlijk perspectief Van Gulik, Interview met Ton Lathouwers, Van Gulik, Michel de Montaigne en Argentinië Drenth, Leven vanuit de bron Conferentie bij het 20 jarig bestaan van ITANT Alink, Jan van Ruusbroec Luyn, Het Landschap van mijn ziel, deel 1 Gieles, Essentiële Coaching, Een schets vanuit de praktijk
Een set van alle (leverbare) vorige nummers van PANTA ontvangt u voor € 48,-. (excl. verzendkosten: Nl € 5,50/Europa € 17,-)
panta 37
Port payé
Port betaald
TPG Post
Afzender: Stichting ITANT, Heemsteedsedreef 59, 2101 LM Heemstede
panta
Pay-Bas
