SVN Nieuwsbrief n0.3. Allergie. Wat is allergie? De oorzaak en diagnose. Van allergie kun je afkomen. "Epoxy allergie"

SVN Nieuwsbrief n0.3

Allergie Wat is allergie?

De oorzaak en diagnose

Van allergie kun je afkomen

"Epoxy allergie"

Wat is allergie? Allergie is een stoornis van het immuunsysteem. De reacties van het afweermechanisme, die normaal optreden tegen ziekteverwekkers, worden bij allergie opgeroepen tegen onschuldige stoffen zoals huidschilfers, stuifmeel en voedingsmiddelen. Wanneer een antigeen (ziekteverwekker) het lichaam binnendringt, wordt er een antistof aangemaakt. De antistof koppelt zich aan een antigeen. Bij allergie spreken we niet van antigenen maar van allergenen. De klachten die bij een allergische reactie ontstaan, komen voort uit de reactie op het allergeen en niet door het allergeen zelf. ✒ Amber A. van Namen

INDELING Allergische reacties kunnen zich op verschillende manieren voordoen.

IMMUNOGLOBULINE E Bij dit type allergische reactie worden antilichamen, immunoglobuline E (IgE) aangemaakt tegen het allergeen. Deze antilichamen hebben het vermogen om zeer snel op allergenen te reageren door 2

NIEUWSBRIEF 03 - STICHTING VOORLICHTING NATUURGENEESKUNDE

zich aan zogeheten mestcellen te binden. Pas na herhaald contact met het allergeen treedt een allergische reactie op. Het allergeen komt dan in aanraking met aan mestcellen gebonden IgE waardoor deze gestimuleerd worden tot het vrijmaken van histamine, leukotriënen, prostaglandinen en enzymen: de stoffen die de allergische reactie op gang brengen. De reactie treedt meestal binnen 20 minuten op na

contact met het allergeen. Deze vorm van allergie komt het meest voor. De reactie kan licht zijn maar ook acuut en heftig. In sommige gevallen kunnen allergenen zich binden aan lichaamscellen. Hierbij leidt de allergische reactie tot afbraak van cellen doordat deze cellen niet meer als lichaamseigen worden herkend. In ernstige gevallen kan dit tot de dood leiden. Dit type allergie komt voor bij bloedtransfusie

van het verkeerde bloed of bij allergie voor medicijnen.

NEERSLAG VAN ANTIGEEN-ANTILICHAAMCOMPLEXEN IN WEEFSELS Er bestaat een vorm van allergie waarbij antigeen-antilichaamcomplexen neerslaan in weefsels. Vaak worden antigeen-antilichaamcomplexen gevormd in de bloedbaan en slaan neer in gewrichten en nieren, maar ze kunnen ook in het weefsel worden gevormd. Systemische Lupes Erythematodes (SLE) is hier een voorbeeld van.

ALLERGIE MET ONTSTEKINGSREACTIES Bij metaalallergieën ontstaan vaak, naast allergische reacties, ook ontstekingsreacties, doordat andere cellen van het immuunsysteem worden geactiveerd. Deze allergische reacties gaan gepaard met een rode, geïrriteerde, jeukende huid.

IMMUNOGLOBULINE G Een allergische reactie kan ook worden uitgelokt door het immunoglobuline G (IgG). De reactie vindt op ongeveer dezelfde manier plaats maar dit type allergie kan 8 tot 72 uur later optreden. De relatie tussen het allergeen en de klachten is daardoor veel moeilijker op te sporen. Reacties door de antistof IgG blijven vaak buiten beeld doordat het klassieke onderzoek zich daar niet op richt.

INTOLERANTIES Naast allergieën komen andere overgevoeligheidsreacties voor, zoals intoleranties en hyperactiviteit. Daarbij wordt geen IgE of IgG aangemaakt tegen het allergeen, omdat bij overgevoeligheidsreactie, in tegenstelling tot allergieën, geen eiwitten of eiwitachtige stoffen aan het allergeen gekoppeld zijn. De ziekteverschijnselen lijken echter sprekend op een “echte” allergie. Daarom worden ze ook wel pseudo-allergieën genoemd. Waarschijnlijk komen bij intoleranties ook stoffen vrij uit mestcellen door nog onbekende reacties.

ANAFYLAXIE Anafylaxie wordt ook wel anafylactische shock genoemd. Het is een zeldzame, ernstige vorm van allergie die levensbedreigend kan zijn. Wanneer de betreffende persoon met zijn allergeen in aanraking komt, treedt er een snelle

bloeddrukverlaging op en de bronchiën gaan zich vernauwen. Er treedt zwelling op in het gezicht, lippen en de tong, de ademhaling gaat moeilijk, er treden hartkloppingen op en uiteindelijk bewustzijnsverlies.

LUCHTWEGALLERGIEËN MOGELIJKE VERSCHIJNSELEN Loopneus Jeukende, rode ogen Hoesten Benauwdheid Astma

MOGELIJKE OORZAKEN Stuifmeel (pollen) Huisstofmijt Hooistof Veren/huidschilfers van dieren Planten Voedingmiddelen, zoals pinda of koemelk

HUIDALLERGIEËN MOGELIJKE VERSCHIJNSELEN

MOGELIJKE OORZAKEN

Roodheid van de huid Jeuk Zwelling van de huid Blaasjes die open gaan Schilfers of korsten

Voedingsmiddelen, zoals koemelk, chocola, varkensvlees enz. Huidcontact met latex, metalen, planten enz. Zonlicht (dit gaat een reactie aan met stoffen in de huid)

MAAG-DARMALLERGIEËN MOGELIJKE VERSCHIJNSELEN

MOGELIJKE OORZAKEN

Jeuk en zwelling in de mond Krampen in maag of darm Buikpijn Overgeven Diarree Hoofdpijn

Koemelk Pinda’s Noten Vis en schaaldieren Kippeneieren Gluten (eiwitbestanddelen uit tarwe, rogge, spelt, haver, gerst) Andere voedingsmiddelen


3

Allergie wordt wel de ziekte van de 21e eeuw genoemd. Wereldwijd neemt deze aandoening hand over hand toe. De oorzaak van die toename is een samenspel van factoren.

✒ Amber A. van Namen

Allergie, ziekte van de 21e eeuw HET IMMUUNSYSTEEM Door inenting van kinderen tegen kinderziektes wordt het immuunsysteem niet op de juiste manier ontwikkeld. Als kinderen onder het eerste levensjaar door inenting tegen meerdere ziekten antistoffen moeten maken, is de belasting voor het immuunsysteem te groot. Ook het onderdrukken van ziekteverschijnselen door paracetamol, antibiotica en prednison is slecht voor de ontwikkeling van een goed immuunsysteem. Als een ziekte wordt doorgemaakt worden er antistoffen opgebouwd. Bij het onderdrukken van een ziekte gebeurt dit juist niet. Mensen van de 21e eeuw zijn bang om ziek te zijn. Bovendien hebben ze er geen tijd voor. Een verkoudheid of griep moet direct worden onderdrukt met medicatie.

DE LUCHTVERONTREINIGING Vervuilde lucht geeft irritatie op de slijmvliezen van de luchtwegen waardoor allergische reacties eerder ontstaan. Bovendien hechten roet- en stofdeeltjes zich aan pollen, waardoor deze van struc4


tuur veranderen en zich tot sterkere allergenen ontpoppen. Een hooikoortsaanval wordt daardoor heftiger en sneller uitgelokt.

UW LEEFWIJZE Uit een Zweedse studie is gebleken dat kinderen van antroposofische ouders minder last hebben van allergieën. Deze kinderen gebruikten biologisch voedsel en waren minder snel gevaccineerd. Uit de KOLA-studie (kind, ouder, aandacht voor leefwijze en aanleg) kwam naar voren dat kinderen die biologische zuivel eten, minder kans hebben op allergisch eczeem dan kinderen die niet biologische zuivel gebruiken.

ROKEN Heeft u aanleg voor allergie, dan kunt u beter niet roken. Roken irriteert en beschadigt de slijmvliezen van de luchtwegen maar ook van de darm. Daardoor maak je de slijmvliezen gevoeliger voor allergische reacties. Dit geldt ook voor passief roken, vooral bij kleine kinderen.

LEEFTIJD De meeste allergieën ontwikkelen zich onder het 25e levensjaar. Allergie kan zich verder ontwikkelen zodat er steeds meer andere allergieën bijkomen. Vaak verminderen allergieën na het 40e levensjaar, hoewel allergieën, die zich pas op oudere leeftijd ontwikkelen, de laatste jaren lijken toe te nemen.

HET ALLERGEEN Hoe vaker en in grotere hoeveelheden men met bepaalde stoffen in aanraking komt, hoe eerder men er allergisch voor wordt. In een vochtige woning zullen meer huisstofmijten zijn en zul je dus eerder last krijgen van huisstofmijtallergie, en zal de reactie heftiger worden.

ERFELIJKE AANLEG Als beide ouders allergisch zijn is de kans dat het kind allergisch wordt 75%. Wanneer één ouder allergisch is heeft het kind 40% kans op allergie.

De oorzaak... Door jarenlang biofysisch onderzoek uit te voeren op allergiepatiënten is er een beeld ontstaan van het hoe en waarom van allergie. Bij vrijwel iedereen die last heeft van allergie of enige vorm van overgevoeligheid, is beschadiging van het darmslijmvlies te vinden. ✒ Amber A. van Namen

Doordat de binnenzijde van de darm een geplooide structuur heeft, is het darmoppervlak enorm groot, vergelijkbaar met de oppervlakte van een tennisveld. De darmen vormen daardoor het belangrijkste contact met de buitenwereld. Door het grote oppervlak kunnen voedingstoffen efficiënt

saal allergenen, bacteriën, gifstoffen, macromoleculen en niet verteerd voedsel de darmwand passeren en het lichaam binnendringen. Dit fenomeen kan zich in meer en minder sterke mate voordoen en staat bekend als het “lekkende darm“ of “leaky gut syndroom”.

Volgens officiële bronnen is er weinig bekend over de werkelijke oorzaak van allergie. via de darmwand worden opgenomen in het bloed. Ten behoeve van onze gezondheid worden allerlei ziekteverwekkers, afvalstoffen en milieutoxines die met het voedsel mee naar binnen komen tegengehouden door het darmslijmvlies. Zo oefent het darmslijmvlies een barrièrefunctie uit. Wanneer het darmslijmvlies beschadigd wordt, functioneren de zogeheten tight junctions, die de verbinding tussen de cellen vormen, niet meer. Er kunnen dan mas-

Het grootste deel van het immuunsysteem, met een volledig assortiment aan immuuncellen, bevindt zich in de darm. Wanneer het darmslijmvlies beschadigd raakt, zal niet alleen de doorlaatbaarheid van de darm worden verhoogd maar zal ook het gehalte aan immuuncellen worden verlaagd. Het evenwicht tussen tolerantie en immuniteit tegen lichaamsvreemde antigenen raakt verstoord. Door verhoogde opname van toxische stoffen raakt het ontgiftingssysteem van de lever overbelast. Dit geeft

een overdreven stimulatie en overbelasting van het immuunsysteem. Zo komt men in een neerwaartse spiraal. Na verloop van tijd zal dit leiden tot allergieën, chronische ontstekingziekten zoals ziekte van Chron, colitis ulcerosa en auto-immuunziekten zoals reumatische aandoeningen. De darm heeft een dubbele functie. Enerzijds verteert en absorbeert de darm het voedsel. Anderzijds is het een deel van het afweersysteem dat ons beschermt tegen binnendringen van ziekteverwekkers, allergenen en gifstoffen. Beschadiging van het darmslijmvlies en daardoor stoornissen in de darmpermeabiliteit (doorlaatbaarheid van de darm) kunnen door vele dingen veroorzaakt worden. In de meeste gevallen ontstaat het door spijsverteringsstoornissen. Daarnaast kunnen darmparasieten, bacteriën en een gestoorde darmflora een rol spelen. Bepaalde medicijnen zoals chemotherapie, langdurig antibioticagebruik en niet steroïdale antiinflamatoire middelen (NSAID’s) kunnen ook een oorzaak zijn.


5

De diagnose ✒ Amber A. van Namen

Er zijn meerdere manieren om te bepalen of iemand een allergie heeft voor een bepaalde stof of voedingsmiddel. Met bloedanalyse kan alleen allergie worden aangetoond. Voor het aantonen van intoleranties is deze test dus niet geschikt. BLOEDANALYSE

PLAKPROEF

Het bloed kan worden onderzocht op de aanwezigheid van allergische antistoffen (IgE) tegen bepaalde allergenen.

De plakproef of patchtest wordt uitgevoerd voor onderzoek naar type-4-allergie. Bij de patiënt worden een aantal pleisters met de meest voorkomende allergenen aangebracht. De pleisters blijven 48 uur zitten waarna de resultaten worden afgelezen. Soms ontstaan reacties pas na contact met lucht. Daarom wordt 24 uur later nog een keer afgelezen.

KRASJESTEST Hierbij wordt een druppel allergeenhoudende vloeistof op de huid aangebracht waarna de huid wordt beschadigd, bijvoorbeeld door het prikken met een lancet. Na een kwartier kan worden bekeken of de huid reageert.

HUIDTEST Door middel van injecties wordt allergeenhoudende vloeistof in de huid (intracutaan) van de rug geïnjecteerd. Na 15 tot 30 minuten kan worden afgelezen of er reactie op de huid ontstaat. Een late reactie kan 6 uur na de test worden afgelezen. 6


ELIMINATIE-PROVOCATIEDIEET Een eliminatie-provocatiedieet wordt toegepast bij voedingsallergieën en voedselintoleranties. Er wordt gespeurd naar verdachte voeding. Deze voedingsmiddelen worden uit het dieet geschrapt tot de klachten zijn verdwenen. Daarna worden de verdachte voedingsmiddelen één voor één weer toegevoegd, met tussen-

pozen van enkele dagen, om de stoffen waarvoor de allergie of intolerantie bestaat te identificeren.

ELECTRO-ACUPUNCTUUR, VEGA-TEST, BIORESONATIE Bij deze testmethoden wordt de reactie op microstroompjes gemeten met elektronische apparatuur. Door het plaatsen van stoffen in de meetkring, zoals; voedingsmiddelen, metalen, huisstof e.d., kan worden bepaald op welke stoffen de gemeten persoon allergisch reageert. Het voordeel van deze testmethoden is, dat er niet alleen snel en pijnloos kan worden getest, maar dat ook alle andere vormen van overgevoeligheid op deze wijze kunnen worden opgespoord.

De reguliere behandeling van allergie ✒ Amber A. van Namen

De reguliere geneeskunde gaat er van uit dat allergie niet te genezen is. Wanneer de oorzaak niet aangepakt wordt, kan genezing inderdaad niet plaatsvinden. De behandeling van allergie richt zich op vermindering van klachten. Er zijn diverse behandelingen mogelijk. DESENSIBILISATIE Door het allergeen in geleidelijk oplopende hoeveelheden onder de huid te spuiten, kan er na verloop van tijd vermindering van klachten optreden. Zo’n desensibilisatie kuur duurt lang, ongeveer 3 jaar. Bovendien geeft het vaak bijwerkingen.

bij voedselintoleranties wordt ook het voedsel waarop men reageert uit het dieet geëlimineerd. Zijn er teveel voedingsstoffen waarop overgevoelig wordt gereageerd, dan kan een rotatiedieet worden gebruikt. Men gaat er van uit dat de overgevoeligheidsreactie op voedings-

middelen minder heftig is als men binnen vijf dagen niet hetzelfde eet.

ADRENALINE Adrenaline wordt geïnjecteerd als een anafylactische shock dreigt.

ANTIHISTAMINICA Antihistaminica zijn middelen die het vrijkomen van histamine tegengaan. Daardoor kunnen allergische reacties verminderen of uitblijven.

KRUISALLERGIEËN Wie een allergie heeft voor een bepaalde stof, kan ook allergieën krijgen voor vergelijkbare stoffen. Deze zogeheten kruisallergieën ontstaan doordat het allergeen in de stof voor wat betreft de vorm lijkt op het allergeen waarvoor men het eerst allergisch was.

CORTICOSTEROÏDEN Bij heftige allergische reacties wordt soms een stootkuur gegeven met corticosteroïden zoals prednison om het immuunsysteem te onderdrukken. Bij astma wordt vaak langdurig corticosteroïden gegeven.

GEWENNINGSKUUR Tegen zonneallergie kan een kuur met oplopende hoeveelheden ultraviolette straling worden gegeven om het immuunsysteem te laten wennen aan het zonlicht.

DIEET Coeliakie of glutenallergie wordt uitsluitend behandeld met het vermijden van gluten in het dieet. Bij andere voedingsallergieën of

BEKENDE VOORBEELDEN Berkenpollen appel, peer, hazelnoot, kers, pinda, amandel, aardappel, tomaat, wortel, braam, framboos, kokos, pruim, selderij Bijvoetpollen wortel, appel, kiwi, selderij, koriander, komijn, anijs, dille Graspollen peulvruchten, pinda, tomaat, kiwi Latex papaja, kiwi, banaan, avocado, tamme kastanje, boekweit Pinda peulvruchten Noten andere noten AppeL perzik, noten Maïs steenvruchten, tarwe, gerst, rijst Garnalen andere schaal- en schelpdieren


7

De complementaire behandeling van allergie ✒ Amber A. van Namen

De natuurgeneeskundige behandeling richt zich meer op de oorzaken van allergie. Vaak is er sprake van een complex aantal factoren. Overgevoeligheidsreacties vinden meestal hun oorsprong in: spijsverteringsstoornissen, stoornissen van de darmflora, darmparasieten, schimmels en bacteriën, toxines en bepaalde medicamenten die het darmslijmvlies beschadigen. SPIJSVERTERINGSSTOORNISSEN Wanneer we eten wordt in de mond het enzym amylase aangemaakt om een start met de vertering van koolhydraten te maken. Tegelijkertijd gaat er een seintje naar de maag om meer zoutzuur te produceren zodat de pH-waarde gaat dalen waardoor pepsinogeen kan worden omgezet in pepsine. Pepsine is nodig om de lange eiwitketens te splitsen in aminozuren en peptiden. Tevens wordt het enzym gastrine geproduceerd, die de maagsap- en pancreassecretie stimuleert, en de motoriek van de maag bevordert. Als de voedselbrij via de slokdarm in de maag komt, wordt het gemengd met maagsap en vindt het eerste deel van de eiwitvertering plaats, de koolhydraatvertering gaat door onder invloed van het speekselamylase. Ongeveer drie uur na een maaltijd moet de maag zich ontledigd hebben in de dunne darm. Daar wordt gal, pancreassap en darmsap toegevoegd. Pancreas- en darmsap bevatten de enzymen amylase, lipase en proteïnase die respectievelijk koolhydraten, vetten en eiwitten afbreken. Gal dient om vetten te emulgeren zodat ze makkelijker kunnen worden verteerd. Wanneer het voedsel goed

is verteerd, worden de essentiële voedingsstoffen via de darmwand opgenomen in het bloed. De reststoffen worden doorgegeven aan de dikke darm. Daar wordt vocht aan de brij onttrokken en zal de gevormde ontlasting na enige tijd worden geloosd.

ONVOLDOENDE MAAGZUUR Met de spijsvertering kan van alles misgaan. Veel mensen hebben een onvermogen om in korte tijd voldoende maagzuur aan te maken om pepsinogeen om te zetten in pepsine. Daardoor kunnen de lange eiwitketens niet worden gebroken in peptide brokken. De eiwitten kunnen in de dunne darm evenmin worden afgebroken omdat er te weinig eiwitsplitsende enzymen door de pancreas worden uitgescheiden. Om de uitscheiding van eiwitsplitsende enzymen te bevorderen, is in de dunne darm een bepaalde zuurgraad nodig die wordt gevormd door de zuren uit de maag. Er ontstaat hierdoor een rottingsdyspeptie (de eiwitten gaan door de gestoorde vertering in de darm rotten). Hierdoor ontstaan chemische stoffen die het darmmilieu verstoren en na verloop van tijd het darmslijmvlies aantasten.

LINKS: Normale situatie Verteerde voedingsstoffen kunnen worden opgenomen via de darmwand. Grote moleculen worden tegengehouden. Rechts: Lekkende Darm Syndroom Verteerde voedingsstoffen worden geblokkeerd. Grote moleculen krijgen doorgang.

8


DARMFLORA De darmflora wordt gevormd door bacteriën in de darm die een goede invloed hebben op de gezondheid. Daarnaast leven bacteriën en gisten als commensaal. Ze doen geen goed maar ook geen kwaad zolang ze door de darmflora in evenwicht worden gehouden. Door infecties, spijsverteringsstoornissen, antibioticagebruik of het eten van verkeerd voedsel kan de darmflora worden gereduceerd, het evenwicht raakt verstoord en ziekteverwekkers kunnen hun gang gaan. Een scala aan ontregelingen volgt. Uiteindelijk raakt de integriteit van het darmslijmvlies verstoord en kan allergie het gevolg zijn.

ZIEKTEVERWEKKERS Ziekteverwekkers zoals Salmonella bacterieën en het norovirus kunnen de darmflora doden, het darmmilieu verstoren en het darmslijmvlies beschadigen. Schimmels en darmparasieten ontstaan vaak als er al een stoornis van het darmmilieu is. Vooral de afvalstoffen van darmparasieten kunnen een slechte invloed hebben op het darmslijmvlies.

TOXINEN Wanneer men langere tijd aan toxische stoffen wordt blootgesteld, kan het immuunsysteem overprikkeld raken waardoor antistoffen worden gevormd en allergie ontstaat. Toxische stoffen die via de mond binnenkomen kunnen de darmflora en het darmslijmvlies aantasten. Hieronder vallen ook medicamenten, zoals antibiotica, niet steroïdale anti-inflammatoire middelen en chemotherapie.

Herstel van het darmslijmvlies ✒ Amber A. van Namen

FUNCTIE Het darmslijmvlies heeft een dubbele functie; het zorgt voor de opname van voedingsstoffen via dedarmwandnaarhetbloedenhetvormteenbarrière tegen ongewenste stoffen. Daarom is de integriteit van het darmslijmvlies van groot belang. Treden er beschadigingen op van het darmslijmvlies dan zullen deze functies verstoord raken en kan zich een scala aan intoleranties en allergieën ontwikkelen.

BEHANDELING Om allergieën en intoleranties aan te pakken via de darm, zullen er vier stappen in het herstel proces moeten worden ondernomen. • ongewenste stoffen, bacteriën, schimmels, parasieten, enz. elimineren • enzymen en andere stoffen toevoegen om de spijsvertering te bevorderen • gunstige darmbacteriën toevoegen om de darmflora te enten • voedingstoffen toevoegen om de cellen van het darmslijmvlies te herstellen

ELIMINEREN Belangrijke stoffen om te ontgiften zijn: Spirulina bevat chlorofyl die de basisstof is bij de aanmaak van cytochroom. Deze speelt een rol speelt bij de omzetting van vetoplosbare- naar wateroplosbare toxines. Calcium-D-glucaraat voorontgiftenvanrottingsproductendieontstaan bij een gestoorde eiwitvertering. Hydrastis canadensis bevat berberine die de weerstand verhoogt tegen ongunstige micro-organismen. Curcuma longa heeft een zuiverende werking op de darm. Veel vitaminen en mineralen zijn voorloper van enzymen die een rol spelen bij de ontgifting.

SPIJSVERTERING BEVORDEREN Afbraak van het voedsel gebeurt door enzymen. Enzymen zijn stoffen die werken als katalysator. Ze brengen chemische transformaties te weeg,

spelen een voorname rol in de meeste regulatiemechanismen en stellen de spijsvertering in staat zich aan te passen aan de verschillende omstandigheden. Belangrijke enzymen voor de spijsvertering zijn: • bromelaïne breekt eiwitten af • papaïne breekt eiwitten af • trypsine breekt eiwitten af • lipase breekt vetten af • catilase breekt toxines af • SOD (Super-Oxide-Dismutase) voor bestrijding van vrije radicalen

DARMSLIJMVLIES Darmslijmvliescellen produceren, wanneer ze gezond zijn, slijm en bicarbonaat waardoor toxines worden geneutraliseerd. Stoffen die een positieve invloed hebben op de reparatie van het darmslijmvlies zijn: • L-glutamine • Gamma-oryzanol • MSM • OPC • Hydrastis canadensis in combinatie met Curcuma longa.

DARMFLORA

Er zijn combinatiepreparaten verkrijgbaar die op Voor een goede darmflora kunnen verschillende alle bovengenoemde aspecten inwerken. bacteriesoorten met mengsels van verschillende bacteriestammen in de vorm van probiotica Sommige voedingsmiddelen kunnen preparaten worden ingenomen. Om een goede het vrijkomen van histamine uit darmflora op te kunnen bouwen en in stand te mestcellen bevorderen. Ernstige alhouden is een goed milieu van essentieel belang. lergiepatiënten doen er goed aan In optimale omstandigheden kunnen darmdeze voedingsmiddelen te vermijden. bacteriën, vitamine K en een aantal B-vitaminen Hieronder volgt een lijst van de produceren. Probiotica kunnen de permiabiliteit zogeheten histaminevrijmakers: (doorlaatbaarheid) van de darm verbeteren bij het lekkende darmsyndroom. Bovendien Chocolade, Kruiden en specerijen, VarkunnenzedeIgArespons,diebijallergieverstoord kensvlees, Alcoholische dranken, Aardis, versterken. Er zijn veel soorten probiotica, beien, Kippenei-eiwit, Avocado, bovendien is er veel verschil in kwaliteit. Spinazie, Schaal- en schelpdieren, TomaEnkele bacteriesoorten zijn: ten, Papaya, Noten, Ananas, Rabarber. • L. acidophilus Additeven zoals benzoaten (E 210-E 228), • B.bifidum glutamaten (E 620-E 625) en Azo kleur• L-rhamnosis stoffen (E 104, E110, E 123, E 124, E 127, E • B-longum 131, E 132, E 151), sulfieten (E 220-E 228), • B-infantis Parabenen E 214-E 215) • B-adolescentis • L-plantarum Ook de hieronder genoemde producten, die van nature veel histamine beOm een goede voedingsbodem te krijgen kunvatten, kunnen beter niet worden nen o.a. de volgende stoffen worden gebruikt: genuttigd: • Wei-eiwitconcentraat • Fructo-oligosachariden Kaas, Wijn, Worst, Zuurkool, Blikconserven, Spinazie


9

Nigella sativa

Allergieën en andere overgevoeligheidsreacties ✒ F.S. van Lente

Het immuunsysteem is een fijn afgestemd verdedigingsmechanisme dat er voor zorgt dat alle lichaamsvreemde stoffen onschadelijk worden gemaakt. Als het immuunsysteem goed functioneert zal dit in de meeste gevallen gebeuren zonder dat u ziek wordt. Bij allergische reacties is het immuunsysteem uit balans en reageert het lichaam heftig op normaal voorkomende onschadelijke stoffen. Bij een allergische reactie of een intolerantie komt een overmaat aan histamine vrij die aanleiding geeft tot allergieverschijnselen. Deze kunnen zeer divers zijn.

SYMPTOMEN De volgende klachten kunnen voorkomen bij overgevoeligheidsreacties: Luchtwegen • loopneus, niezen, jeukende ogen (o.a. hooikoorts) • astma, bronchitis Huid • eczeem, galbulten, netelroos, Quincke’s oedeem Maag-/darmgebied • misselijkheid, braken, diarree, opgezette buik of maag Overige • gewrichtsklachten, spierpijn, hoofdpijn, concentratiestoornissen, gedragsstoornissen

HET IMMUUNSYSTEEM Het immuunsysteem bestaat uit verschillende witte bloedcellen, zoals macrofagen, granulocyten, B- en T-lymfocyten en mestcellen. Iedere witte bloedcel heeft zijn specifieke taak in de afweer. De mestcel bevat verschillende granules die onder andere histamine, cytokinen, prostaglandinen en leukotriënen bevatten. Bij het eerste contact met een allergeen rijpt de B-lymfocyt onder invloed van de T-lymfocyt uit tot een specifiek immunoglobuline (IgE, IgG, IgM) die perfect op het betreffende allergeen past. De immunoglobuline, ook wel antilichaam ge10


noemd, hecht zich aan de mestcel. Komt het allergeen een volgende keer het lichaam binnen, dan klikt als het ware het antilichaam zich vast aan het allergeen. Hierdoor wordt de celwand van de mestcel dusdanig geprikkeld, dat de mestcel de inhoud van de granules naar buiten werpt. De histamine en overige stoffen komen vrij en er ontstaat een allergische reactie.

DAAR IS KRUID VOOR GEWASSEN In West-Azië en Noord-Afrika groeit een heerlijk geurende plant, waarvan het zaad een specifieke olie bevat. Deze is in staat de celwand van de mestcel te stabiliseren: Nigella sativa

WERKZAME STOFFEN De Nigella sativa, die ook wel Nardus wordt genoemd, vindt zijn herkomst in Egypte. De plant wordt 20 tot 30 cm hoog en heeft rode bloemen. De werkzame stoffen zijn thymochinin en nigellone. Deze stoffen zitten in de olie die uit het zaad wordt gewonnen.

WERKING Nigella sativa olie heeft de volgende werking: • gaat het vrijkomen van histamine tegen • gaat infecties tegen • werkt als anti-oxidant • verwijdt de bronchiën • zuivert het lymfestelsel • verhoogt de interferonproductie (gaat virusinfecties tegen) • werkt anti-bacteriëel en anti-mycotisch • verbetert de verhouding tussen de verschillende leucocyten

TOEPASSING Nigella sativa kan succesvol worden ingezet bij hooikoorts, astma, allergische huidklachten zoals eczeem en netelroos maar ook bij allergische maag-/darmklachten. Daarnaast kan Nigella sativa prima ingezet worden bij schimmelinfecties, virusinfecties en bacteriële infecties in de darm.

Allergie, wat kunt u zelf doen ✒ M. van der Sluys

POLLENALLERGIE • dagelijks stoffen en stofzuigen om pollen die het huis zijn binnengekomen te verwijderen • uw grasveld regelmatig laten maaien om te voorkomen dat het gras gaat bloeien • als de allergie zich uit in branderige, tranende ogen, kunt u een zonnebril dragen • als het u te erg wordt, kunt u eens even lekker uitwaaien op het strand waar bijna geen pollen zijn • houdt ramen en deuren zoveel mogelijk gesloten om te voorkomen dat pollen zich verplaatsen door uw woon- of werkplek

• kies in plaats van vloerbedekking voor parket, hout of laminaat • gebruik synthetisch beddengoed en een hypoallergeen hoofdkussen • kleed u niet uit in uw eigen slaapkamer in verband met rondvliegende huidschilfers • zuig minstens 3 x per maand uw matras en kussen met de stofzuiger • geef een kind synthetische knuffels in plaats van wol en was deze vaak • vries zo nu en dan de knuffels in, huisstofmijten kunnen niet goed tegen vriestemperaturen • probeer de luchtvochtigheid in huis zo laag mogelijk te houden, door bijvoorbeeld een poosje de afzuigkap aan te doen • droog uw was bij voorkeur buiten of met de wasdroger. • vervang dikke gordijnen voor dunne exemplaren omdat deze minder stof vasthouden

ALLERGIE VOOR HUISDIEREN • kam of borstel uw haar voor u naar bed gaat om te voorkomen dat pollen die overdag in uw haar gekomen zijn op de kussensloop terecht komen • ga zo mogelijk alleen ‘s ochtends en ‘s avonds naar buiten dan zitten er minder pollen in de lucht dan overdag • probeer werkzaamheden buiten zoveel mogelijk te beperken, droog bijvoorbeeld uw was binnen in plaats van buiten • ga niet in het bos wandelen omdat daar pollen blijven hangen • probeer niet in uw ogen te wrijven, dit wekt irritatie op • neem een warme douche na een dag in de buitenlucht om pollen van uw lichaam te verwijderen

HUISSTOFMIJTENALLERGIE • stofzuig iedere dag en dweil regelmatig de vloeren

• raak uw huisdier zo min mogelijk aan • laat uw huisdier zoveel mogelijk borstelen • houd uw huisdier bij voorkeur niet in huis • probeer uw huis zo schoon mogelijk te houden (zie bovenstaande tips)

CONTACTALLERGIE: • vermijd aanraking met uw allergeen • bij metaalallergie kunnen sieraden, horloges en brillen vervangen worden door titanium of edelmetalen exemplaren

VOEDSELALLERGIE • Vermijd voedsel waar u allergisch voor bent. • Vermijd histamine vrijmakend voedsel of voedsel dat histamine bevat. • Als u voor veel voedingsmiddelen allergisch bent, kunt u een rotatieschema maken (een voorbeeld van het rotatieschema vindt u op onze website www.stichtingvoorlichtingnatuurgeneeskunde.nl).

WIST U DAT? • Nibb-it de zogeheten “kinderchips” ‘mononatriumglutamaat’ bevat? Deze stof, die verboden is voor kinderen onder de drie maanden zou wel toegestaan zijn voor kinderen van 8 maanden??? • in Red Band Pret een mix van 5 kleurstoffen zitten die stuk voor stuk verantwoordelijk kunnen zijn voor hyperactiviteit bij kinderen? • aan de vloeibare Maggie smaakversterker, die in bijna elke keuken te vinden is, E 621 is toegevoegd die zelfs Schizofrenie (persoonlijkheidsstoornis) en woedeaanvallen kan veroorzaken? • u heel erg op moet passen wat u aan uw kinderen te eten geeft? Laat uw baby niet mee snoepen van bijvoorbeeld slagroom die op uw taart zit. Slagroom bevat namelijk stabilisator E 407 die het darmslijmvlies aan kan tasten en een directe invloed heeft op het immuunsysteem. Voor een volwassene zal de kleine hoeveelheid E 407 in slagroom niet schadelijk zijn, maar voor babydarmen kan dit wel schadelijke gevolgen hebben.


11

Van allergie kun je afkomen. Patiënten met voedselintoleranties en allergieën komen veelvuldig bij mevr. Rebel in de praktijk. Soms met klachten die ze zelf niet hiermee in verband brengen. Wat zijn haar ervaringen? En welke klachten ontstaan bij patiënten met voedselintoleranties en allergieën? ✒ F.S. van Lente Ruim 70% van de bezoekers van mijn praktijk heeft een vorm van overgevoeligheid. Allergie vormt daarvan het kleinste deel, voedselintoleranties vormen het grootste deel. De frequentie neemt steeds meer toe. De klachten kunnen zeer uiteenlopend zijn. Het meest bekend is de allergische verkoudheid zoals bij hooikoorts, eczeem zoals bij metaalallergieën, diarree bij koemelkeiwit allergie. Minder bekend is dat ook hoofdpijn, vermoeidheid, hartritme12


stoornissen, ADHD, autisme en leerproblemen met allergieën of intoleranties te maken kunnen hebben. Soms zijn de klachten heftig. Maar de klachten kunnen ook gering zijn zodat men niet in de gaten heeft dat er een allergie of intolerantie is. Wanneer je heel regelmatig met je allergeen in aanraking komt, kunnen de klachten er voortdurend zijn. Dan wordt vaak niet aan een allergie gedacht en zal het onderzoek zich daar niet op richten. Een goed voorbeeld daarvan is autisme. Het is niet algemeen bekend dat dit veroorzaakt

kan worden door een glutenintolerantie. Als iemand elke dag brood eet zullen er geen pieken en dalen zijn in het klachtenpatroon. Daardoor zal niet snel worden ontdekt dat het om een overgevoeligheids probleem gaat.

Word je met overgevoeligheid geboren of verwerf je dat? Door het meten in mijn praktijk leer ik heel veel over ziekte en gezondheid. Zo

blijkt dat de meeste mensen die last hebben van overgevoeligheidsreacties een erfelijke stoornis hebben, waardoor ze hun voedsel niet goed kunnen verteren. Ze produceren daardoor chemische stofjes die het darmslijmvlies aantasten, waardoor de darm verhoogd doorlaatbaar wordt en er zomaar allerlei grove stoffen in het bloed belanden. Bovendien verstoren ze het milieu in de darm. De darmflora, dat zijn de goede bacteriën die je nodig hebt, gaat dood en allerlei gisten, parasieten en ziekteverwekkende bacteriën krijgen de kans om zich te vermenigvuldigen. Dit maakt het nog erger. Ook cellen van het immuunsysteem, die veelvuldig in de darm worden gevormd gaan dood. Daardoor raakt het immuunsysteem verstoord. Er ontstaat als het ware een schrikreactie op al die vreemde stoffen die op grote schaal in het bloed terechtkomen. Het immuunsysteem ziet ze als een grote bedreiging en kan niet anders meer reageren dan aanvallen op al die vreemde stoffen. Zo ontstaat allergie. Soms ontstaan de eerste allergische klachten al enkele weken na de geboorte. Maar dit proces kan zich ook in een mildere vorm voordoen en pas jaren later allergieën veroorzaken. Verworven allergieën komen ook voor. Die ontstaan vaak door ziekteverwekkende bacteriën of parasieten of door medicijngebruik of door toxische stoffen waardoor ook het darmmilieu en het slijmvlies worden aangetast.

Kun je van allergie af komen? Het valt mij altijd op dat veel mensen denken dat je een allergie voor je hele leven hebt. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat in de reguliere geneeskundige literatuur wordt vermeld dat allergie niet te genezen is. Regulier worden alleen de gevolgen behandeld. Dan kun je inderdaad geen verbetering verwachten. Je kunt van allergie of intoleranties af komen als je het bij de wortel aanpakt. Als je door behandeling van een allergie af bent, kun je het wel weer terugkrijgen. Het darmslijmvlies blijft vaak zwakker dan bij niet allergiepatiënten. Wanneer er be-

Patient die behandeld wordt met bioresonantieapparatuur

paalde medicijnen worden gebruikt zoals antibiotica of wanneer je een maag-darm infectie krijgt, kan er weer een beschadiging optreden en kunnen de klachten terugkeren. Wanneer dan zo snel mogelijk met de behandeling wordt gestart, kan de allergie of intolerantie in korte tijd verdwenen zijn.

Hoe behandelt u allergieën en intolerantie? Eerst wordt de oorzaak behandeld zoals de erfelijkheidsstoornis, parasieten, enz.. Dan volgt herstel van het darmmilieu en opbouw van het darmslijmvlies. Vaak kom ik ook enzymstoornissen tegen. Er kunnen autoimmuunreacties ontstaan, waardoor antistoffen worden gevormd tegen lichaamseigen enzymen. Soms worden bepaalde enzymen nauwelijks of niet aangemaakt. Dit kun je tegenkomen bij een glutenintolerantie.

Behandelt u met geneesmiddelen of met apparatuur? Meestal behandel ik met geneesmiddelen. Wanneer er een sterk allergeen is, behandel ik met bio-resonantie apparatuur. Daarbij wordt bijvoorbeeld de frequentie van koemelk geïnverteerd op bepaalde

punten het lichaam ingebracht. Vervolgens mag de patiënt 24 uur niet met koemelk in aanraking komen. Meestal ben je na één behandeling van de betreffende allergie af. Om blijvend resultaat te hebben, moet je natuurlijk de oorzaak aanpakken.

Is er iets te zeggen over de behandelingsduur? Dat hangt van verschillende factoren af. Veelal zie je dat bij jonge patiënten de behandelduur korter is dan bij volwassenen. De klachten bestaan minder lang, het darmslijmvlies is minder beschadigd en een kind is beter in staat tot opbouw van weefsels, omdat het lichaam nog volop in ontwikkeling is. Bij oudere patiënten kan de behandelingsduur heel divers zijn. Wanneer allergie voortkomt uit een erfelijke stoornis vergt het meer tijd dan bij een “oppervlakkig” probleem. Bijvoorbeeld wanneer overgevoeligheidsreacties ontstaan op een toxische belasting of darmparasieten. Als die stoornis er nog niet zo lang is, is er niet zoveel beschadigd. Maar over het algemeen geldt; hoe langer klachten bestaan hoe meer tijd het genezingsproces vergt. In sommige gevallen kan het enkele jaren duren voor er volledig herstel is ontstaan. Maar herstel binnen vier maanden is ook mogelijk.


13

Persoonlijke ervaringen Lineke Voortman (3): Dit is onze dochter Lineke. Nu een levenslustig gezond meisje van 3,5 jaar, net na de geboorte een zogeheten “huilbaby”. De eerste week, toen ze nog borstvoeding kreeg, ging het aardig goed, maar na verloop van tijd begon ze ontzettend veel te huilen. Omdat ze teveel afviel, zijn we overgegaan op flesvoeding; Nutrilon standaard. We kregen allerlei goedbedoelde adviezen. Op het consultatiebureau gaf men het advies om haar tussen de voedingen door gewoon te laten huilen. Door een beter ritme zou het over gaan. Op een gegeven moment was ze nog geen drie kwartier achter elkaar stil. ’s Avonds en vaak ’s nachts liepen we met Lineke in de draagzak rondjes om haar maar stil te krijgen. “Je hebt een huilbaby”, zeiden ze. Maar daar geloofden we niet in. Als een kind zo veel huilt dan is er iets aan de hand, maar wat? Het viel op dat ze ongeveer een half uur na de voeding begon te huilen. We hebben geïnformeerd of ze mogelijk een allergie had. Dat zou best kunnen. We moesten daarom beginnen met een andere voeding, en dat minimaal 2 weken volhouden. Maar na een paar weken waren we het behoorlijk zat. We besloten haar mee te nemen naar een natuurgeneeskundige. In het Natuurgeneeskundig Centrum kreeg ze, nog maar 6 weken oud, een allergietest. Nadat Lineke gemeten was, wat niet meeviel met zo’n klein kind, zei de natuurgeneeskundige dat de voeding die wij gaven, niet goed voor haar was. Ze testte nog meer, en vertelde ons dat ze allergisch was voor koemelkeiwitten. Volgens haar kon ze geitenmelk verdragen, maar soja zou het 14


Als een kind zo veel huilt dan is er iets aan de hand, maar wat? nog beter doen. We kregen een voedingssupplement mee voor haar darmen om de darmflora op te bouwen. Ook kreeg ze medicijnen ter behandeling van een erfelijke oorzaak.

maar gelijk gedaan. Want van de een op de andere dag hadden we een heel andere dochter. Het huilen was over. Sojavoeding bleek ze dus wel goed te verdragen.

We hebben toch maar eerst nog Nutrilon speciaal voor koemelkeiwit allergie gekocht op advies van het consultatiebureau en de apotheek. Later hoorden we dat daar de koemelkeiwitten, in verknipte vorm, in zitten. Het ging ’s nachts al een heel stuk beter, maar overdag huilde ze nog steeds erg veel. Toen het na twee weken niet verbeterde hebben we sojavoeding gekocht. Hadden we dat nu

Langzamerhand verdween de allergie. Na ongeveer anderhalf jaar zijn we weer overgegaan op de gewone Nutrilon standaard. Dat ging prima. Ze kan nu alles verdragen. Het gaat uitstekend met Lineke. Medicijnen voor haar darmen krijgt ze niet meer. Die hebben we opgemaakt!

Adriaan Hogenbirk ( 67):

Enthousiaste hobbybootbouwer ontwikkelt “Epoxy” allergie Doordat ik een schip wilde bouwen en graag met mijn handen bezig ben, kwam ik in 1985 in contact met een scheepsbouwer in Drachten. Daar leerde ik werken met epoxy, een kunsthars die veel gebruikt wordt in de scheepsbouw. Ik heb in die tijd verschillende scheepjes gebouwd of helpen bouwen. Een jaar of 10 later kreeg ik plotseling, al scheepjes bouwend, hooikoorts die gaandeweg erger werd. Iedere winter zag ik met angst het voorjaar tegemoet omdat ik tot in de vroege herfst last kreeg van hoofdpijn, jeuk rond de ogen en neus, lichte misselijkheid en darmklachten. In 2002 begon ik aan de bouw van een eigen schip. De manier van bouwen noemt men tegenwoordig “Woodcore”, dan versterkt men de houten romp met glasweefsel en kunsthars. Ook alle verlijmingen worden met verdikte epoxy hars uitgevoerd. Tijdens het maken van de spanten op de scheepswerf, kwam ik in contact met twee dames die naast mijn werkplek aan een schip werkten. Zij waren alle twee werkzaam in de natuurgeneeskunde en raden mij aan om mij beter te beschermen tegen het contact met epoxy vanwege de risico’s voor de gezondheid. Ik vond hun verhaal interessant en besloot om eens langs te gaan voor meer informatie. Een voornemen dat ik werkend aan mijn schip snel vergat. Ook de raad om mij beter te beschermen liet ik voor wat het was. In het najaar van 2003 ging het mis. Het werken met de kunsthars zorgde intussen al voor kleine ongemakken zoals jeuk en rode ogen. Ik begon mij daarom beter te beschermen maar het kwaad was al geschied. Onge-

Een pijnlijke geschiedenis waar de reguliere geneeskunde geen antwoord op had. merkt scheurde mijn rubber handschoen, die tot de schouder reikte, op een plek ergens aan de onderarm. Agressieve epoxy pasta kwam op mijn blote huid terecht. Dit bemerkte ik pas na uren werken. Het gevolg was dat ik van mijn pols tot aan mijn elleboog duizenden kleine ontstekingen kreeg. Een pijnlijke geschiedenis waar de reguliere geneeskunde geen antwoord op had. Ondanks de tekst op de potten; bij problemen contact opnemen met uw arts. Ten einde raad kwamen mij de woorden van de dames op de scheepswerf weer voor de geest en besloot naar hun praktijk toe te gaan voor hulp. Ik kwam daar met een zwaar ontstoken arm en veel pijn. Gelukkig konden zij helpen. De ergste pijn werd weggenomen en de huid begon zich al na een paar dagen langzaam te herstellen. Er was echter nog een lange weg te gaan. Ik reageerde nu zeer heftig op epoxy. Kwam ik een hal binnen waar met epoxy producten werd gewerkt, dan kreeg ik in de deuropening staande direct een rood gezicht. Het werken

met epoxy was er niet meer bij. Ik moest mensen inhuren om voor mij de laatste werkzaamheden te verrichten. Als ik het toch probeerde dan werd dat zwaar bestraft. Ik kreeg te maken met jeuk, gezwollen plekken rond mijn ogen, neus en voorhoofd en nieuwe ontstekingen op polsen en arm. Gedurende een periode van twee jaar ben ik begeleid op de weg naar beterschap. De kuur bestond uit natuurlijke producten om te ontgiften, aangevuld met bioresonantie therapie en medicatie om het lichaam weer te stimuleren tot herstel. Inmiddels heb ik nagenoeg geen last meer van hooikoorts en zie de lente weer met blijdschap tegemoet. Ik voel me prima en kan weer kleine reparaties aan mijn schip met epoxy verrichten zonder dat zich problemen voordoen. Het schip is inmiddels klaar. Het is een prachtig schip geworden waar mijn vrouw en ik, hopelijk voor heel lang, veel plezier aan beleven. Voor info over het schip zie www.zeilenmetschipperadriaan.nl


15

Dit is de derde uitgave van de nieuwsbrief van de Stichting Voorlichting voor Natuurgeneeskunde. De vraag naar goede voorlichting wordt steeds groter. Daarom is in 2005 de Stichting Voorlichting voor Natuurgeneeskunde, kortweg SVN genoemd, opgericht door een groepje mensen dat als belangstellende, patiënt of beroepsmatig betrokken is bij natuurgeneeskunde. De SVN organiseert voorlichtingsavonden en seminar zowel voor gebruikers als de behandelaars van natuurgeneeskundige therapieën. De SVN geeft informatieve folders uit en sinds dit jaar ook deze nieuwsbrieven. De SVN nieuwsbrief verschijnt elk kwartaal. De SVN nieuwsbrieven zijn iedere keer gewijd aan een thema. Deze keer is het thema: Allergie. Het eerstvolgende thema is: Zoet, Zuur en Base.

Stichting Voorlichting Natuurgeneeskunde

Colofon Deze Nieuwsbrief wordt uitgeven door Stichting Voorlichting Natuurgeneeskunde en verschijnt 4 keer per jaar. Eerste jaargang, nummer 3, 2009 Mede mogelijk gemaakt door: Medica Natura www.medica-natura.nl Praktijk voor natuurgeneeskunde www.praktijkrebel.nl Stichting Voorlichting Natuurgeneeskunde Postbus 368 9200 AJ Drachten 0512 - 54 43 47 KvK nr. 011 139 78 www.stichtingvoorlichting natuurgeneeskunde.nl Aan of afmelding kunt u per e-mail doorgeven aan, info@stichting voorlichtingnatuurgeneeskunde.nl. Disclaimer: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schriftelijke toestemming van SVN. De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de inhoud.

16


De nieuwsbrieven zijn voorzien van oogjes. Daardoor passen de nieuwsbrieven in een ringbandsysteem. Zo kunt u de nieuwsbrieven bewaren en spaart u in de loop der tijd een prachtig medisch naslag werk bij elkaar. De SVN nieuwsbrieven worden verspreid via Centrum voor Natuurgeneeskunde Buitenstvallaat 12, 9204 WX Drachten. U kunt zich schriftelijk opgeven als abonnee op het adres dat u in het colofon aantreft. Wilt u de SVN nieuwsbrieven per post thuis ontvangen, dan kunt u € 12,50 overmaken op rekeningnummer 5067594 van de Postbank onder vermelding van jaarabonnement SVN nieuwsbrieven. Als u de SVN nieuwsbrieven gratis wilt ontvangen, kunt u de nieuwsbrief op bovengenoemd adres afhalen. Het ringbandsysteem is te bestellen door overmaking van € 6,00 op bovengenoemd rekeningnummer onder vermelding van: ringband SVN nieuwsbrieven.

SVN Nieuwsbrief n0.3. Allergie. Wat is allergie? De oorzaak en diagnose. Van allergie kun je afkomen. "Epoxy allergie"

Recommend Documents