Stichting Vogelringstation Meijendel
Jaarverslag 2014
Vincent van der Spek Maarten Verrips Rinse van der Vliet
1
Foto voorblad: Rietgors, adult mannetje, Meijendel, Wassenaar, 2 april 2014 (Vincent van der Spek) Spek, V van der, M Verrips & R van der Vliet (2015). Jaarverslag 2014 Stichting Vogelringstation Meijendel. Dit is een uitgave van Stichting Vogelringstation Meijendel. De stichting houdt zich bezig met de studie van in het wild levende vogels door middel van ringonderzoek in Meijendel, Wassenaar. Teksten Maarten Verrips (CES) Vincent van der Spek (overige teksten) Eindredactie Vincent van der Spek en Rinse van der Vliet Fotografie © Robin Corless: Zwartkop (blz. 31) © Gerjon Gelling: Bokje (blz. 29) © Wouter van der Ham: Staartmees (blz. 16) © Morrison Pot: Grote Lijster (blz. 14) © Rinse van der Vliet: Knobbelzwanen (blz. 17), Kleine Mantelmeeuw (blz. 19), Bladkoning (blz. 24) © Maarten Verrips: Zwarte Roodstaart (blz. 21) ©Vincent van der Spek: overige foto’s Stichting Vogelringstation Meijendel Secretariaat: Acaciastraat 212 2565 KJ Den Haag t: 06 - 41 00 98 89 m:
[email protected] Giro: 1531203 t.n.v. Penningmeester Stichting Vogelringstation Meijendel te Den Haag Actuele ringresultaten van VRS Meijendel zijn te vinden op www.trektellen.nl Het ringen door stichting VRS Meijendel is mede mogelijk dankzij Dunea (sponsoring, terreinvergunningen, faciliteiten en onderhoud), Staatsbosbeheer (terreinvergunningen Duivenvoordse Polder), het Vogeltrekstation (ringvergunningen) en de Haagse Vogelbescherming (sponsoring).
2
Samenvatting Met een recordaantal vogels en een recordaantal soorten was 2014 een uitstekend jaar voor Stichting Vogelringstation Meijendel. In totaal werden in Meijendel (Wassenaar) op 95 vangdagen 8.626 vogels geringd, verdeeld over 86 soorten en een ondersoort. Daarnaast waren er nog eens 703 terugvangsten. Het vorige aantalsrecord stamt uit 2008 (7.807 geringde vogels) en 2010 (82 soorten en een ondersoort) was tot 2014 meest soortenrijke jaar. Van niet minder dan 31 soorten werd een recordaantal exemplaren gevangen. Opvallend was dat daarbij geen sprake was van invasies, maar dat juist een aantal soorten die geen invasief voorkomen kennen het uitermate goed deden. Knobbelzwaan, Krooneend, Bontbekplevier, Steenloper, Krombekstrandloper, Kleine Mantelmeeuw en Holenduif waren een primeur: deze soorten waren niet eerder door VRS Meijendel (sinds 1963) of haar voorgangers (1927-1962) op de vinkenbaan geringd. Daarnaast werden buiten Meijendel nog eens 96 vogels van negen soorten geringd, waarvan drie soorten niet ook in Meijendel werden gevangen. In totaal zijn daarmee in 2014 door de stichting binnen en buiten Meijendel 8.722 vogels van 89 soorten geringd. We draaiden de onderzoeken zoals die in recente jaren gebruikelijk zijn. In het voorjaar was er broedvogelonderzoek CES, dat gemiddeld goed was. Nieuw was dat er, na afspraken met beheerder Dunea en Vogelwerkgroep Meijendel, geluid van steltlopers afgespeeld werd in het voorjaar. Het resultaat van het Nachtegalenonderzoek in de zomer was het beste sinds 2008. De dispersie en najaarstrek resulteerden in recordaantallen vogels voor de maanden juli, juli, augustus, september én oktober. Voor het eerst werden van één soort meer dan tweeduizend exemplaren gevangen: de teller van de Zwartkop stokte uiteindelijk bij 2.337. Ook de steltlopers springen in het oog, met een recordaantal exemplaren en soorten. De enige zeldzaamheden van het jaar betroffen twee Bruine Boszangers. Het DNA-onderzoek aan Tjiftjaffen, Braamsluipers en Fitissen werd ook dit jaar voortgezet. De buiten Meijendel geringde vogels waren met name pullen in Den Haag, Wassenaar, Oegstgeest en Leiden. In de Duivenvoordse Polder werd daarnaast het in 2010 gestarte RAS-project (Retrapping Adults for Survival) voor Bokjes voortgezet.
Afbeelding 1. Steenloper, eerste-kalenderjaar, Meijendel, Wassenaar, 27 augustus 2014: een nieuwe soort voor de ringbaan.
3
Inhoudsopgave Inleiding
5
Hoofdstuk 1 Algemene informatie 1.1 Geschiedenis van de ringstations in Meijendel 1.2 Leden in 2014 1.3 Vergunningverlening 1.4 Publicaties in 2014 1.5 Excursies, examens en lezingen 1.6 Afspraken met VWG Meijendel 1.7 Opknapbeurt ringbaan 1.8 Werkzaamheden Dunea op en rondom de ringbaan 1.9 Dankwoord
6 6 6 6 6 6 6 7 7 8
Hoofdstuk 2 Methoden en weer 2.1 Methoden, onderzoeken en inspanning 2.2 Het weer in 2014
9 9 10
Hoofdstuk 3 Resultaten 3.1 Inleiding resultaten 3.2 Constant Effort Sites (CES): broedseizoen 2014 3.3 Voorjaarstrek, dispersie en najaarstrek: soortbesprekingen 3.4 Najaarsfenologie 3.5 DNA-onderzoek 3.6 Aantal geringde vogels in Meijendel per soort 2000-2014 3.7 Vangsten buiten Meijendel
11 11 14 17 25 25 27 29
Hoofdstuk 4 Terugmeldingen 4.1 Eigen terugvangsten 4.2 Elders geringd, in Meijendel teruggevangen 4.3 In Meijendel geringd, elders teruggemeld
30 30 30 32
Hoofdstuk 5 Waarnemingen in en rondom de ringbaan 5.1 Vogelwaarnemingen 5.2 Overige waarnemingen
34 34 36
Literatuur
38
4
Inleiding In dit jaarverslag worden de inspanningen en resultaten van Stichting Vogelringstation Meijendel (hierna: Vrs Meijendel), Wassenaar (ZH) uit het jaar 2014 gepresenteerd. Na de inleidende pagina’s worden de resultaten van de verschillende projecten van VRS Meijendel behandeld. Dat zijn achtereenvolgens: -
Broedvogelonderzoek CES Dispersie van Nachtegalen Voorjaarstrek, dispersie en najaarstrek DNA-onderzoek naar Tjiftjaffen, Fitissen en Braamsluipers Vangsten buiten Meijendel
Na deze resultaten volgt de lijst met terugmeldingen die het afgelopen jaar werd ontvangen, met daarin de eigen interessante terugmeldingen, de ringen van elders die in Meijendel werden gecontroleerd en de Meijendelse ringen die elders werden afgelezen. Daarna volgt de totaallijst van alle nieuw geringde vogels in 2014. Tenslotte is er aandacht voor opvallende losse waarnemingen van vogels en andere soortgroepen op en rondom de ringbaan.
Afbeelding 2. De eerste Holenduif voor de stichting, adult, Meijendel, Wassenaar, 10 augustus 2014
5
1. Algemene informatie 1.1 Geschiedenis van de ringstations in Meijendel Het ringen in Meijendel, Wassenaar (Zuid-Holland) startte in 1927 met de oprichting van Ringstation Wassenaar: het eerste ringstation in Nederland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de ringactiviteiten vanaf 1942 noodgedwongen gestaakt. Door de bouw van de Atlantikwall verdween deze ringbaan in zijn geheel; wederopbouw was na de oorlog op deze plek niet meer mogelijk. In de periode 1955-1962 was wat nu het Centrum voor Vogeltrek en – demografie is (“Het Vogeltrekstation”), destijds gevestigd in Leiden, actief op de huidige ringplek: ca. 700 meter zuidelijker en 100 meter oostelijker ten opzichte van de oude plek. In 1963 werd, na het verhuizen van het Vogeltrekstation (VT) naar Arnhem, Stichting Vogelringstation Meijendel opgericht. De vangmiddelen werden door het VT aan de kersverse stichting geschonken. Medio jaren ’90 werd nog maar weinig actief geringd. Binnen de gebieden van beheerder Duinwaterbedrijf Zuid-Holland (thans Dunea) werd eveneens door in omvang kleine clubs geringd aan de Wassenaarse Slag (Vrs De Beer) en op Solleveld (Vrs Van Engelen). Om de voortgang te bewaken besloot de beheerder, nadat zij De Beer wilden ontmantelen wegens regeneratie van hun vanggebied, alle activiteiten te centreren op de huidige plek. Zo maakte de stichting in 2000 een herstart. De huidige activiteiten zijn daarvan het gevolg.
1.2 Medewerkers in 2014 In 2014 bestond de ringgroep uit de ringvergunninghouders Wijnand Bleumink (voorzitter), Morrison Pot, Vincent van der Spek (secretaris), Maarten Verrips, Jan Vegelin en Rinse van der Vliet (penningmeester) en de assistenten Peter Lina en Wouter van Pelt. Daarnaast meldden zich liefst zes nieuwelingen aan: Cornelis Fokker, Wouter van der Ham, Richard Notenboom, Peter Spierenburg, Gijsbert Twigt en Max van Waasdijk.
1.3 Vergunningverlening De benodigde ringvergunningen worden op voorspraak van het Centrum voor Vogeltrek en – demografie (“Het Vogeltrekstation”) te Wageningen afgegeven door het Ministerie van Economische Zaken. De benodigde terreinvergunningen worden verstrekt door terreinbeheerders Dunea (Meijendel) en Staatsbosbeheer (Duivenvoordse Polder).
1.4 Publicaties in 2014 In 2014 verscheen het jaarverslag van 2013 (van der Spek, Verrips, van der Vliet & Bleumink, 2013). In Holland’s Duinen verscheen een stukje over het ringerswapen dat Luuk Tinbergen voor Dirk Hoos schilderde (van der Spek, 2014). Dit stuk stond in een iets andere vorm in het vorige jaarverslag.
1.5 Excursies, lezingen en examens Zoals in recente jaren traditie is geworden, was er een korte lezing over de resultaten van de ringbaan tijdens de voorjaarsvergadering van VWG Meijendel. In september waren er twee excursies op de ringbaan. Daarmee was het voor excursies een vrij mager jaar. We ontvingen dit jaar wel vaker geïnteresseerde gasten dan in andere jaren. Tjeerd Kooij (Vrs Van Lennep) en Piet Admiraal (Vrs Castricum) legden succesvol hun ringexamens af en Arend de Looff (Berenplaat) werd individueel bij ons gecertificeerd.
1.6 Afspraken met VWG Meijendel Vrs Meijendel en VWG Meijendel hebben afspraken gemaakt om in samenwerking met inventariseerders vanaf 2015 nestjongen te ringen. Daarnaast is er contact tussen het Vrs en Rob Kruse, de teller van het BMP-plot rondom de ringbaan: wij voorzagen hem van aanvullende informatie van lastig te inventariseren broedvogels in zijn kavel als Waterral en Houtsnip. Wij namen daarnaast een BMP-ronde over vanwege een blessure bij teller Jan Oppentocht. Ook is afgesproken
6
dat vanaf 2014 in het voorjaar geluid gedraaid wordt van steltlopers die niet in het duin broeden. Voor nachtvangsten bestonden al afspraken over geluidgebruik in het voorjaar.
1.7 Opknapbeurt ringbaan In 2012 kreeg de dichtgegroeide ringbaan een grote onderhoudsbeurt, die deels door onszelf en deels door Dunea werd uitgevoerd op basis van een voorstel (zie jaarverslag 2013). Begin 2014 werd het tweede deel van het plan door Dunea uitgevoerd. De rij met abelen die ons het zicht op het noorden ontnam, is nu volledig weggezaagd. Alleen enkele grote meidoorns zijn blijven staan. Achter en direct naast de hut zijn de grote wilgen deels omgezaagd en deels geknot. Ook in één van de singels zijn enkele grotere bomen verwijderd, zodat daar alleen nog struweel resteert. Wij zijn erg content met deze ontwikkelingen: wij verwachten hierdoor zowel in enkele singels als op de slagnetten betere resultaten te behalen. Het zaagwerk bood ook de mogelijkheid om op enkele nieuwe plekken netten neer te zetten, die succesvol bleken.
1.8 Werkzaamheden Dunea op en rondom de ringbaan De grote waterwinplas voor en de kleine waterwinplas achter de ringbaan zijn in het najaar van slib ontdaan. Daarvoor werden de plassen vanaf half augustus langzaam droog gezet. Voor het afvoeren van slib werd achter de hut struweel verwijderd. De werkzaamheden, waarvan wij goed door Dunea op de hoogte werden gehouden, zorgden voor hinder én gemak. Hinder vanwege grote machines, verkeer en een keet vlak naast de baan, maar voordeel vanwege de langzaam leeglopende plassen die een aanzuigende werking hadden op steltlopers, die daar zo nu en dan met mistnetten gevangen konden worden. Vooral Groenpootruiter en Bontbekplevier werden op deze manier gevangen. Een gelukje voor ons – maar niet voor Dunea – was dat het plasje achter de hut veel te langzaam leegliep. De geplande werkzaamheden tijdens het najaar op de baan zelf (waardoor vangen tijdelijk onmogelijk zou zijn) vonden daarom pas vanaf de tweede helft van november plaats, in plaats van eind oktober. Dat viel wonderwel samen met een landelijk vangstverbod na uitbraak van vogelgriep in de pluimvee-industrie. Derhalve werd door de werkzaamheden geen vangdag gemist.
Afbeelding 3. Baggerwerkzaamheden in de grote plas tegenover de ringbaan, in de vroege ochtend van 10 september 2014. Na de droogzetting wordt het slib verwijderd.
7
1.9 Dankwoord Allereerst zijn wij veel dank verschuldigd aan beheerder Dunea voor het afgeven van de terreinvergunningen, de financiële bijdrage, en het schenken van een nieuw computerscherm en een muis. Wij bedanken Hans Lucas voor de reguliere contacten en René van Spronssen en zijn team voor de fantastische opknapbeurt (halleluja!). Noël Aarts regelde beschermkappen voor de slagnetten, Sydney Pool en David Tempelman regelden de reparaties aan de kraan. Noël, Hans en Arend de Looff hielden ons goed op de hoogte van de werkzaamheden op en rondom de baan. Wij waarderen het zeer dat hierbij rekening met onze activiteiten is gehouden. Peter van Osch en Rutger Zeijpveld van Staatsbosbeheer verzorgden de terreinvergunningen in de Duivenvoordse Polder (Bokjes). Adri Remeeus en Frans Hooijmans van VWG Meijendel worden bedankt voor de constructieve samenwerking. Adri bedanken we daarnaast ook voor zijn inzet bij het vangen van Bokjes. De inspanningen van Peter de Knijff en zijn studenten (LUMC; Universiteit Leiden) waren onontbeerlijk bij de DNA-analyses van veermateriaal. Johan Kieft en Rob Berkelder wezen ons op enkele nesten buiten Meijendel, waarvan de jongen geringd werden. Het bestuur van de Haagse Vogelbescherming zijn wij zeer erkentelijk voor de geboden financiële steun. Oscar Verhoeven heeft ons wederom fantastisch geholpen met de invoer van gegevens. Gerard Scholten (Waternet) schonk ons enkele opgezette vogels, de mooiste dummies die we ooit gehad hebben! Met ringers van VRS Van Lennep (met name Erik Maassen en Lars Buckx), VRS Amsterdamse Waterleidingduinen (Hans Vader, Marcel Schalkwijk en Steven Wytema), VRS Castricum (Richard Reijnders en Jan Visser) en de Ooijse Graaf (Bram Ubels) werd regelmatig informatie (zoals geluiden) uitgewisseld.
Afbeelding 4. Bontbekplevier, adult, Meijendel, Wassenaar, 15 augustus 2014: de eerste vijf vogels in de geschiedenis van de Meijendelse ringbanen werden dit jaar geringd.
8
2. Methoden en het weer 2.1 Methoden: onderzoeken en inspanning Onderzoeken In Meijendel zijn vier projecten uitgevoerd: het gestandaardiseerde broedvogelonderzoek Constant Effort Sites (CES); het vangen van uitzwervende, jonge Nachtegalen; de najaarstrek/dispersie van overige vogels en het DNA-onderzoek naar het voorkomen en de timing van Tjiftjaffen, Fitissen en Braamsluipers. In Meijendel wordt gebruik gemaakt van geluid (tijdens de CES alleen van nietzangvogels), twee slagnetten (niet ingezet voor CES-vangsten) en maximaal 245 meter mistnet (meestal ca. 200). Ten opzichte van voorgaande jaren stonden er doorgaans drie tot zeven mistnetten meer uit. Buiten Meijendel zijn onder de vlag van de stichting pullen geringd in Leiden, Oegstgeest, Den Haag en Wassenaar. In het kader van Retrapping Adults for Survival (RAS) zijn Bokjes geringd in Wassenaar. De vangsten buiten Meijendel worden (kort) apart behandeld, maar komen niet terug in de jaartotalen, de tabellen enz. Inspanning In 2014 is in Meijendel op 95 dagen (tabel 1) ca. 755 uur geringd (trektellen.nl). Op de meeste dagen werd alleen in de ochtenduren geringd, maar op enkele dagen ook (bijna) de hele dag, of juist alleen in de avondschemer. Daarnaast werd 25 maal ’s nachts gevangen. Tabel 1. Aantal ringdagen per maand in 2014 jan febr mrt apr mei jun jul 0 0 2 4 7 6 15
aug 14
sep 20
okt 18
nov 8
dec 1
tot 95
blauw= alleen geluid van niet-zangvogels toegestaan i.v.m. broedvogeltellingen; CES beperkt aantal vangdagen met mistnetten rood= van 17 november – 14 december ringen in Nederland op de meeste dagen niet toegestaan i.v.m. uitbraken van vogelgriep in de pluimveesector zwart= maanden waarin vrijwel zonder beperkingen geringd kon worden, behoudens middelste zaterdagen van september – maart (i.v.m. wintervogeltellingen)
Afbeelding 5. De plas achter de ringbaan, hier in de ochtendschemer van 16 mei 2014, werd in verband met noodzakelijke werkzaamheden voor de drinkwaterwinning in het najaar door beheerder Dunea drooggezet en in november gebaggerd.
9
2.2 Het weer in 2014 2014 was het warmste jaar ooit sinds in 1706 dagelijkse metingen worden verricht. Alleen de maand augustus was niet bovengemiddeld warm (bron: knmi.nl). De eerste maanden van 2014 verhielden zich tot 2013 als yin en yang. Met een gemiddelde temperatuur van 6 °C stond de winter van 2013/2014 op de gedeelde tweede plaats van zachtste winters sinds 1706 (bron: www.knmi.nl). Rondom Den Haag was er geen enkele volledige dag waarop de temperatuur onder het vriespunt bleef. Na het steenkoude voorjaar van 2013, viel in 2014 de lente juist vroeg in, met vaak heerlijk weer en relatief weinig neerslag. Eind maart was er een prachtige periode met oostenwind, een goed moment voor de eerste ringdagen. Tot eind mei was het regelmatig goed weer, soms afgewisseld door een storing. Juni was wat wisselvalliger, maar ook deze maand kende mooie dagen. Juli was warm en zonnig, maar ook met bovengemiddeld veel regen. Tot en met de eerste decade van augustus was het, doordat het vaak nauwelijks waaide, regelmatig uitstekend vangweer, pas daarna volgde de eerste langdurige oceaanstoring van de zomermaanden. De rest van de maand was het weer matig: het was fris voor de tijd van het jaar en er viel veel regen, maar er waren ook enkele mooie zomerse dagen. September kende een zeer lange periode van rustig, stabiel weer met nauwelijks neerslag, met weinig wind variërend van noordwest tot oost. Medio september was er een hogedrukgebied dat zich uitstrekte tot in de Oeral. Tot begin oktober was het regelmatig goed (vang)weer. Gemiddeld was oktober warm en viel er weinig regen. Wel was de wind wisselvallig, met een vaak harde zuidelijke stroming, maar er waren ook regelmatig rustige dagen. De gewenste oostenwind bleef schaars. Ook november was warm: in het begin van de maand was het zelfs tshirtweer (!). In november tot begin december overheerste een matige tot vrij harde wind die schommelde tussen zuid en oostzuidoost. Pas medio december was er voor het eerst in het najaar een langere periode met storm uit zee. Op 28 december lag er sneeuw (de enige landelijke sneeuwdag van 2014!), maar dit leidde niet tot enige sneeuwtrek van betekenis.
Afbeelding 6. Bladkoning, Meijendel, Wassenaar, 12 oktober 2014. In 2014 werd een recordaantal exemplaren geringd.
10
3. Resultaten 3.1.1 Inleiding Met een recordaantal vogels en een recordaantal soorten was 2014 een uitermate goed jaar. In totaal werden in Meijendel 8.626 vogels van 86 soorten en een ondersoort geringd. Daarnaast waren er 703 terugvangsten. Liefst 31 soorten kenden het hoogste jaartotaal ooit en voor zestien soorten was dit het op één na beste jaar. Er werden niet minder dan zeven nieuwe soorten voor de locatie geringd. Het hoge aantal vogels was opmerkelijk, omdat er geen sneeuwvangsten waren in de winterperiode en er geen sprake was van invasies van bijvoorbeeld mezen of barmsijzen, die de totalen soms sterk beïnvloeden. Het totaal aantal vangsten per soort in 2014, het aantal vangsten per soort in de periode 2000-2013 en het jaargemiddelde over die periode is weergegeven in hoofdstuk 3.7.
Afbeelding 7. Regenwulp, even voor de vangst gefotografeerd vanuit de ringershut, Meijendel, Wassenaar, 23 april 2014
De CES was dit jaar redelijk goed. Het aantal soorten lag ruim boven het gemiddelde, het aantal gevangen adulte vogels was het hoogst sinds de start van het project, maar het relatieve aandeel jonge vogels was juist lager dan ooit. In mei, juni, juli, augustus, september én oktober werd een recordaantal vogels voor deze maanden gevangen. 27 en 28 augustus springen in het oog, met op de 27e een recordaantal van zes soorten steltlopers op één dag. Op de 28e werden liefst 359 vogels geringd, het op een na hoogste dagtotaal deze eeuw. Met 26 soorten was dit bovendien de meest diverse dag ooit. De opvallendste ontbrekende soorten dit jaar waren Sperwer en Vlaamse Gaai (die beide deze eeuw niet eerder ontbraken op de soortenlijst) en Blauwborst (ontbrak eenmaal eerder). In totaal zijn in Meijendel sinds 1 januari 2000 nu 68.217 vogels van 139 soorten en vier ondersoorten (incl. de exoot Fazant) geringd (zie ook 3.7). Door de stichting zijn tussen 1963 en 2000 nog eens 18 soorten gevangen die vanaf 2000 (nog) ontbreken: Tafeleend, Patrijs, Blauwe Kiekendief, Smelleken, Zomertortel, Kortteenleeuwerik, Duinpieper, Noordse Kwikstaart, Beflijster, Raddes Boszanger, Grauwe Vliegenvanger, Grauwe Klauwier, Europese Kanarie, Frater, Roodmus,
11
Wilgengors, Bosgors en Dwerggors. Van de tien in deze eeuw meest in Meijendel gevangen soorten deden alleen Veldleeuwerik en Goudhaan het respectievelijk slecht en gemiddeld. Alle andere soorten kenden een goed tot uitstekend jaar. Vier soorten uit de top tien kenden zelfs het beste jaar ooit: Zwartkop (nr. 1), Graspieper (6), Tjiftjaf (7) en Merel (8). Merel wipt in de top tien daarom over Veldleeuwerik heen. De tien algemeenste soorten zorgen voor liefst 68% van alle vangsten, de overige 129 gevangen soorten voor slechts 32% van het totaal. Tabel 2. De tien meest geringde soorten in Meijendel 2000-2014
Soort Zwartkop Kleine Karekiet Roodborst Koolmees Pimpelmees Graspieper Tjiftjaf Merel Veldleeuwerik Goudhaan totaal
Aantal 13146 7273 4879 3816 3584 3252 3091 2618 2413 2166 46238
% totaal 19% 11% 7% 6% 5% 5% 5% 4% 4% 3% 68%
Afbeelding 8. De eerste Krooneend voor de ringbaan was een ruiend mannetje dat met de hand gevangen kon worden in de avondschemer. Meijendel, Wassenaar, 19 augustus 2014.
12
3.1.3 Jaarrecords In totaal boekten, gerekend vanaf de herstart van het VRS in 2000, een ongekende 31 soorten een jaarrecord wat betreft het aantal nieuwe vangsten (tabel 3).
Afbeelding 9. Groenpootruiter, eerste-kalenderjaar, Meijendel, Wassenaar, 2 augustus 2014 . Er werd in 2014 een recordaantal van tien exemplaren geringd. Tabel 3. Jaarrecords in 2014 van aantal nieuw geringde vogels in Meijendel (vanaf 2000). soort
2014 was
jaar
soort
2014
was
jaar
Kwartel
29
9
2013
Zanglijster
200
115
2007
Goudplevier
3
1
+
Grasmus
134
132
2002
Groenpootruiter
10
2
+
Zwartkop
2337
1502 2008
Witgat
20
19
2011
Tuinfluiter
226
186
2012
Oeverloper
12
3
2012
Bosrietzanger
51
44
2012
Kokmeeuw
2
1
+
Rietzanger
57
40
2011
Draaihals
8
5
2013
Sprinkhaanzanger
187
175
2012
Houtduif
6
1
+
Bruine Boszanger
2
1
2007
5
2010
IJsvogel
21
9
4
2008
Graspieper
455
354 2006
Fitis
187
160
2013
Winterkoning
74
73
Tjiftjaf
500
310
2004
Heggenmus
116
102 2012
Siberische Tjiftjaf
6
5
2013
Gekr. Roodstaart
37
31
2010
Ekster
4
2
+
Paapje
6
3
+
Spreeuw
155
109
2007
Roodborsttapuit
3
2
+
Ringmus
4
3
2005
Merel
420
2002
310 2007
Bladkoning
+ = meerdere jaren
3.1.4 Nieuwe soorten Er zijn in 2014 liefst zeven nieuwe soorten voor het ringstation en haar voorgangers (sinds 1927) gevangen: Holenduif (10 augustus), Bontbekplevier (twee op 15, twee op 20 en één op 26 augustus), Krooneend (20 augustus), Steenloper (twee op 27 augustus), Kleine Mantelmeeuw (28 augustus),
13
Knobbelzwaan (drie op 31 augustus) en Krombekstrandloper (3 september). Kleine Mantelmeeuw is tot in de jaren tachtig wel in de destijds aanwezige kolonies geringd. Ook worden door ons regelmatig jonge vogels buiten Meijendel geringd, maar de soort was niet eerder op de baan zelf gevangen.
3.2 Constant Effort Sites: broedvogelonderzoek Het totaal aantal adulte (N1) vogels dat werd geringd tijdens 11 CES-rondes tussen 16 april en 22 juli 2014 (tabel 3) was hoger dan in ieder ander jaar in ons onderzoeksterrein in de periode 2001-2013. Dat is een indicatie voor goed bezette territoria van diverse soorten. Het aantal gevangen eerstejaars (1K) vogels geeft een maat voor het broedsucces. Met gemiddeld iets meer dan twee jongen per broedpaar was het aantal jonge vogels het laagst sinds 2001 (gemiddeld 4,2 in 2001-2013). Het lage aantal juveniele mezen dat tijdens de CES-dagen werd gevangen vertroebelt het werkelijke beeld enigszins. De meeste jongen werden voor of na CES-dagen geringd.
Afbeelding 10. Grote Lijster, juveniel, Meijendel, Wassenaar, 24 mei: een nieuwe CES-soort.
14
Tabel 3. Geringde en teruggevangen vogels tijdens CES 2014 Terugvangsten in 2014 uit
Geringd in 2014 2013
2012
N1
1K
totaal
IJsvogel
1
0
1
Kleine Bonte Specht
0
1
1
Grote Bonte Specht
1
0
1
Witte Kwikstaart
1
0
1
Winterkoning
1
2
3
1
Heggenmus
3
9
12
3
Roodborst
2
7
9
Nachtegaal
10
6
16
Gekraagde Roodstaart
2
2
4
Roodborsttapuit
0
1
1
Merel
4
2
6
1
Zanglijster
2
4
6
1
Grote Lijster
0
1
1
Kramsvogel
1
0
1
Sprinkhaanzanger
5
1
6
Bosrietzanger
6
1
7
Kleine Karekiet
18
6
24
Braamsluiper
10
0
10
Grasmus
22
4
26
Tuinfluiter
3
1
4
Zwartkop
18
11
29
1
Tjiftjaf
10
11
21
1
Fitis
24
15
39
Staartmees
Soort
3
0
3
Pimpelmees
7
23
30
Koolmees
10
35
45
Boomkruiper
0
4
4
Spreeuw
0
19
19
Goudvink
6
2
8
Rietgors
1
4
5
171
172
343
Totaal
N1
1k
N1
2011
1k
1
1
2
1
2
N1
2010
1k
N1
2009
1k
N1
1k
2
1
1
2
2
4
1
1
1
1
4 1
4
4
20
1
5
1
2
3
2
3
1
Leuk was de eerste CES-vangst van een adulte man IJsvogel op 4 mei. Op minimaal drie locaties in Meijendel werden nesten gevonden, twee van deze nesten bevonden zich binnen een straal van 800 meter van ons vangterrein. Dat 2014 een topjaar was voor deze soort blijkt onder meer uit de twintig(!) jongen die we vanaf 29 juni vingen. De Witte Kwikstaart en de Kramsvogel (nieuwe CESsoort) broedden niet in ons onderzoeksterrein en waarschijnlijk ook niet elders in Meijendel. Beide vangsten zullen doortrekkers zijn geweest. Ook de juveniele Grote Lijster die op 24 mei werd gevangen was een nieuwe CES-soort. Deze soort was dit jaar wel met meerdere territoria aanwezig in Meijendel. Andere soorten die slechts incidenteel op de CES-lijst staan waren Kleine Bonte Specht (man op 7 juni), Groene Specht (juveniel op 22 juli) en Roodborsttapuit ( juveniel op 22 juni). De
15
eerste twee soorten hadden een territorium niet ver buiten het vangterrein, de dichtstbijzijnde Roodborsttapuit broedt op ca. 1 km afstand. Het aantal adulte Fitissen op de lijst wordt sterk bepaald door de negen vogels die op de eerste onderzoeksdag (23 april) werden gevangen. Vermoedelijk betreft dit hoofdzakelijk doortrekkers, mede omdat geen van de op die dag geringde vogels later in het broedseizoen werd teruggevangen. In werkelijkheid betreft het aantal in de tabel vermelde adulte vogels dus niet alleen lokale broedvogels en lijkt het aantal jonge vogels ten opzichte van dit aantal adulte vogels daardoor erg laag. Van de Braamsluiper werden geen jongen gevangen tijdens het broedseizoen. Dit komt bij deze soort wel vaker voor. Over de redenen tasten wij in het duister. Evenals in 2013 was de broedvogelstand van de Grasmus prima, maar was het aantal gevangen jongen ver onder de maat. Een opvallend verschijnsel bij de gecontroleerde vogels was, evenals in de afgelopen jaren, het geringe aantal gevangen broedvogels dat in eerdere jaren als eerstejaars vogel was geringd. Vrijwel altijd waren broedvogels die we meerdere jaren ter plaatse vaststelden, als volwassen vogel geringd. Hoewel het natuurlijk om een kleine steekproef gaat, gold dit niet voor Heggemus, Koolmees en Pimpelmees. Merk ook op dat in 2014 bij deze soorten terugvangsten van oudere generaties geheel ontbraken. Mogelijk is dit is een aanwijzing dat de winter van 2012 op 2013, die langdurig en sneeuwrijk was, veel slachtoffers heeft gemaakt onder de standvogels die ter plaatse broedden. Mogelijk troffen de in 2013 geboren jongen daardoor veel onbezette territoria aan en waren de vestigingsmogelijkheden groter dan in andere jaren. Ook Merel is natuurlijk een standvogel en daarvan hadden we twee in 2009 geringde broedvogels in ons onderzoeksterrein. Maar ook hier valt op dat de generatie waarvoor de strenge winter van 2013 de eerste winter was, niet kon worden teruggevonden onder de Afbeelding 11. Staartmees, 16 april 2014: een terugvangst uit broedvogels. juni 2009 van een destijds al volwassen vogel. Hebben oudere Merels de ontberingen van die winter beter doorstaan dan jonge vogels? Omdat één CES-plek slechts een beperkt aantal gegevens oplevert en daarmee niet representatief is voor de werkelijke situatie, is het een interessante gedachte deze hypothese op landelijke schaal en over alle CES-plekken (wel representatief) te meten.
16
3.3 Voorjaarstrek, dispersie en najaarstrek: soortbesprekingen De resultaten van de voorjaarstrek, de dispersie en de najaarstrek worden hieronder besproken.
Zwanen tot rallen De eerste drie Knobbelzwanen ooit, een adulte vrouw met twee jongen, werden op 31 augustus met de hand gevangen. Ook de eerste Krooneend, een mannetje in eclipskleed, werd op 19 augustus met de hand gevangen. Regelmatige nachtvangsten in het voorjaar resulteerden in een jaarrecord Kwartels: tussen 5 mei en 27 juni werden er 28 geringd. Daarnaast was er op 9 juni een terugvangst van een vogel die twee dagen eerder bij VRS Van Lennep (Bloemendaal) was geringd. In het najaar kwam er slechts één bij, een tweede-kalenderjaar vrouwtje op 2 augustus, een vogel met drie generaties handpennen. Na een vangst op 2 april werden in augustus 15 Waterrallen gevangen, met o.a. vijf op 27 (alle op geluid van Porseleinhoen) en zeven op 28 augustus. In het najaar werden nauwelijks vangpogingen ondernomen, maar de nacht van 29 op 30 oktober was met een dik nachtrecord van 68 vogels spectaculair. Het Afbeelding 12. De eerste drie Knobbelzwanen voor de jaartotaal lag uiteindelijk op 91. ringbaan. V.l.n.r. Morrison Pot, Maarten Verrips en Richard Notenboom. Meijendel, Wassenaar, 31 augustus 2014.
Een Waterhoen hing op 2 september in een mistnet, terwijl er ’s nachts niet gevangen was. Porseleinhoen liet ondanks vele pogingen in voor- en najaar lang op zich wachten, maar uiteindelijk werden op 3 en 5 september toch nog juveniele vogels geringd. steltlopers tot meeuwen Met 68 exemplaren verdeeld over 11 soorten was 2014 het beste steltloperjaar ooit. En eindelijk was het zo ver: na vele pogingen die vaak nét niet succesvol waren, werd op 15 augustus de eerste Bontbekplevier (adult) voor de stichting geslagen, tien minuten later al gevolgd door de tweede (eerstejaars). Er waren daarna nog mistnetvangsten op 20 (adult en juveniel) en 27 augustus (adult). Goudplevieren werden op 15 en 20 (twee) september geringd (jaarrecord). De eerste Steenlopers ooit, twee juveniele, landden op 27 augustus op de slag. Een Bonte Strandloper op 25 maart was onze eerste steltloper in het voorjaar. De tweede van het jaar dook op 28 augustus op de slag. De juveniele Krombekstrandloper op 3 september was een zeer verrassende nieuwe soort voor de ringbaan: buiten de Wadden worden ze vrijwel nooit gevangen. De vogel hing ’s nachts in een mistnet bij het geluid van Bontbekplevier. Op 23 april kwam een Regenwulp binnen, in 2013 nog een nieuwe baansoort. Het lukte om mooie aantallen Rosse Grutto’s richting de baan te krijgen, maar ze landden niet. Inmiddels kregen we van collega-ringers geluid dat beter zou moeten werken. Misschien in 2015? De eerste Witgat werd op 7 juni gevangen, verrassend genoeg de enige van deze maand. Er volgden er 11 in juli (met 5 op de 23e), zes in augustus en twee in september, wat een jaarrecord van 20 vogels opleverde.
17
Afbeelding 13 Kwartel, tweedejaars mannetje, Meijendel, Wassenaar, 13 mei 2014. In 2014 werd een recordaantal vogels geringd. Dat resulteerde in onze eerste buitenlandse terugmelding, uit Frankrijk.
Afbeelding 14. Bontbekplevier, eerste-kalenderjaar, een nieuwe soort voor de baan; de tweede kwam tien minuten later binnen, Meijendel, Wassenaar, 15 augustus 2014
De enige Bosruiter van het jaar, een juveniel, werd op 27 augustus geslagen nadat de vogel was opgemerkt in de opdrogende grote plas. Tussen 2 en 31 augustus werd een recordaantal van tien
18
Groenpootruiters geringd, met onder andere vier op 27 augustus (dagrecord) en drie op 28 augustus (waarvan er eentje terug werd gevangen op de 31e). Alleen de eerste werd met het slagnet gevangen, alle andere vogels hingen in mistnetten in de opdrogende plas tegenover de ringbaan. In totaal werden 12 Oeverlopers geringd (een ruim jaarrecord), met drie vangsten in mei, drie in juli, vijf in augustus en één in september. Er was één slagnetvangst, alle andere vogels hingen ’s nachts in een mistnet. Een vogel van 19 augustus werd zowel op de 20e als 24e teruggevangen. Watersnippen bleven ondanks diverse pogingen schaars, met alleen een nachtvangst op 23 juli. Een juveniele Kokmeeuw landde op 16 juli op de slag, die Vincent dicht sloeg terwijl hij buiten stond. Op 5 november werd een adulte vogel gevangen. De tweede-kalenderjaar Kleine Mantelmeeuw die op 28 augustus op de slag landde, was pas de eerste voor de baan. Het was daarom verrassend dat de vogel dankzij een ringaflezing eind november in het noorden van Spanje direct al een terugmelding opleverde.
Afbeelding 15. Krombekstrandloper, eerste-kalenderjaar, Meijendel, Wassenaar, 3 september 2014: de eerste voor VRS Meijendel
Afbeelding 16. Kleine Mantelmeeuw, Meijendel, Wassenaar, 28 augustus 2014: de eerste voor VRS Meijendel
Duiven tot spechten De laatste Houtduif dateerde van 2008, dus het was opvallend dat er tussen 18 juli en 14 september liefst zes werden geringd: een geslaagd experiment van Rinse. Een exemplaar op 10 augustus werd gelijktijdig met de eerste Holenduif ooit geslagen. Deze vogel was in actieve handpenrui, met groeistrepen op enkele oude pennen: mogelijk was het een tweedejaars. Op 16 mei werd voor het eerst in drie jaar een Koekoek geringd, een vrouwtje. Een Kerkuil vloog op 31 oktober pal naast Morrison een mistnet in. Er zijn in Meijendel nu zeven Kerkuilen geringd en twee vogels van elders teruggevangen. Twee door ons geringde vogels zijn elders teruggemeld. Acht van de negen vangsten stammen uit deze eeuw.
Afbeelding 17. Koekoek, adult vrouwtje, Meijendel, Wassenaar, 16 mei 2014.
Afbeelding 18. IJsvogel, eerstejaars, Meijendel, Wassenaar, 7 september 2014.
19
Tussen 9 juni en 19 juli werden 12 tweede-kalenderjaar Gierzwaluwen geringd. Op 2 juli vingen we een vogel terug die we op 29 juni hadden geringd. Het was landelijk een uitstekend jaar voor IJsvogels, met meldingen van paren die tot wel drie succesvolle legsels kwamen. In Meijendel was dat goed te merken, met tussen 4 mei en 25 oktober een ongelooflijke 21 exemplaren: ruim een verviervoudiging van het oude jaarrecord van vijf. Op zes dagen werden er twee exemplaren gevangen. Twee Draaihalzen op 10 augustus waren er vroeg bij. Tot 7 september werden er acht geringd, ook al een jaarrecord. Dat was opmerkelijk, omdat andere ringstations er relatief weinig meldden. Naast de Kleine Bonte Specht die op 22 juni tijdens de CES werd gevangen (zie 3.2), hing er op 24 augustus nog een onvolwassen vrouwtje in een mistnet. Grote Bonte Specht was met vijf exemplaren goed vertegenwoordigd en een juveniele Groene Specht werd op 23 juli geringd. Leeuweriken tot lijsters Boomleeuwerik was net als in 2013 met slechts twee vangsten opvallend schaars. Goede nachten met Veldleeuweriken bleven uit, mede vanwege het ontbreken van een oostelijke stroming tijdens de doortrekpiek. Het jaartotaal bleef dan ook steken op een magere 59. Het adulte vrouwtje Boerenzwaluw dat op 23 juli in de ochtendschemer in een mistnet hing en vermoedelijk in het naastgelegen riet had overnacht, was de eerste sinds 2010. Boompieper deed het voor onze locatie met negen vangsten prima. Voor het eerst sinds 2009 was het een goed jaar voor Graspieper. Met 454 vangsten werd zelfs voor het eerst deze eeuw de grens van 400 overschreden. Grote Gele Kwikstaart deed het met vier exemplaren juist slecht, ondanks regelmatige pogingen en goede trek over nabijgelegen telposten. In het voorjaar werden vijf Witte Kwikstaarten geringd, in het najaar volgde nog een zesde. Winterkoning verdrong met 74 geringde vogels het (stok)oude jaarrecord van 2001 (73) uit de boeken. Op 9 november was er een dagrecord van 11 (inclusief eigen terugvangst) en op 12 november werden er nog eens tien geringd. Heggenmus boekte juist heel stiekem een record (116): er was niet één uitgesproken goede dag. Dat kan ook gezegd worden van Roodborst: met 607 exemplaren een goed jaar, maar er was geen dag die eruit sprong. Als altijd draaiden we het project voor Nachtegalen, dat zich richt op de dispersie van jonge vogels na het broedseizoen. In de periode 15 juli tot 15 augustus worden dan vanaf twee uur voor zonsopkomst op iedere vangochtend vogels met geluid gelokt. In deze periode werden 121 exemplaren geringd (tabel 5), het hoogste aantal sinds 2008. Het jaartotaal lag op 143. Tabel 5. Aantal gevangen Nachtegalen per dag tussen 15juli en 15 augustus 2014 juli augustus 15 16 17 18 19 22 23 24 25 26 27 31 1 2 3 2 1 3 13 9 3 17 18 20 9 3 14 3 3 0
tot 6 1
8 1
10 0
15 1
121
De eerste Zwarte Roodstaart sinds 2005 werd op 15 juli geringd. Hoewel er tijdens de CES maar één werd gevangen, kreeg het jaarrecord van 37 Gekraagde Roodstaarten toch vroeg vorm. Dat kwam vooral omdat juni erg goed was, toen er liefst 24 werden geringd. Ze gaven deze maand op 13 van de 15 vangdagen acte de présence. Daarna werden ze schaarser, met in augustus en september nog maar 12 exemplaren. Het oude record (31) stamt uit 2010. De Paapjes op 8 en 10 augustus waren er vroeg bij. Tot 14 september werden er in totaal zes gevangen, een record. Naast de CES-vogel op 22 juni (zie 3.2) werden ook op 27 juli en 4 oktober Roodborsttapuiten geringd, een recordaantal voor deze (merkwaardig) schaarse soort op onze vanglocatie. De Tapuit op 15 oktober was niet alleen een datumrecord voor het najaar, het was op basis van de vleugelmaat (104 mm) ook nog een Groenlandse. Voor onze vangplek deden de lijsters het uitstekend, mede dankzij diverse succesvolle avondschemervangsten. Zanglijster boekte met 200 vangsten een jaarrecord, mede dankzij het dagrecord van 27 op 15 oktober. Ook Merel bereikte met 420 exemplaren een jaarrecord, met 15 oktober (59 exemplaren) als beste dag. Koperwiek (114) deed het ook al prima; eigenlijk liet alleen Kramsvogel (7; incl. een vogel tijdens de CES) het afweten.
20
Afbeelding 19. Zwarte Roodstaart, eerste-kalenderjaar, Meijendel, Wassenaar, 15 juli 2014.
Afbeelding 20. Tapuit, eerstejaars, Meijendel, Wassenaar, 15 oktober 2014. Op basis van de vleugelmaat is dit een Groenlandse Tapuit.
21
Rietzangers tot loofzangers De rietvogels, grasmussen en loofzangers deden het vrijwel zonder uitzondering goed. De eerste Cetti’s Zanger sinds 2011 werd op 29 september geringd. Kleine Karekiet kende met 860 nieuwe vangsten een sterk jaar. Vooral 28 augustus was goed, met 100 nieuwe vangsten en een leuke terugvangst (Stockholm). Bosrietzanger scherpte met 51 exemplaren voor de derde keer in vier jaar het jaarrecord aan en ook Rietzanger kende met 57 exemplaren en twee vreemde terugvangsten (een Nederlandse en een Belgische) het beste jaar ooit (was 40 en een vreemde terugvangst). Het dagrecord van 11 exemplaren op 10 augustus leverde hier een mooie bijdrage aan (was 9 op 16 augustus 2003). Sprinkhaanzanger volgde niet het geijkte patroon. Juli was redelijk goed, maar de augustuspiek bleef uit. Het totaalaantal van 109 exemplaren in september was vervolgens zeer ongewoon en hierdoor werd zelfs een jaarrecord gevestigd (187; was 175). Vooral 5 september, met 33 exemplaren, was goed. Snor liet het daarentegen bijna afweten: de enige werd op 6 augustus geringd. De eerste twee Spotvogels (adulte vogels) kwamen op 26 juli binnen, gevolgd door een eerstejaars op 28 augustus. Het duurde lang voordat er een Sperwergrasmus binnenkwam, maar op 20 september was het eindelijk zo ver: het was meteen onze meest late ooit. Met 2337 Zwartkoppen werd het oude jaarrecord van 2008 (1502 exemplaren) verpulverd. Voor het eerst vingen we daarmee van één soort meer dan tweeduizend exemplaren in een jaar. Over het hele jaar waren ze op liefst 89 % van de vangdagen aanwezig. Tijdens het voorjaar en de vroege zomer waren de aantallen al wat hoger dan anders en de najaarstrek kwam al vroeg op gang. Het dagtotaal van 151 op 28 augustus (derde dag ooit) was bijvoorbeeld opmerkelijk vroeg, maar niettemin lag de piek zoals gebruikelijk in september. In deze maand werd niet alleen 60% van het totaal geringd, ook was de helft (!) van het totaal aantal gevangen vogels in deze maand een Zwartkop. Van de vreemde terugvangsten waren vogels met London-ring op 25 maart en met Hiddensee-ring op 26 oktober het interessantst. Opvallend genoeg werd er niet één met Belgische ring afgelezen. Ook Tuinfluiter vestigde met 226 exemplaren een record. Het dagrecord van 30 op 28 augustus droeg daar mooi aan bij. Op 2 september was er een terugvangst van een vogel met Belgische ring en er was nog een late vangst op 31 oktober. Ook de twee andere Sylvia´s, Grasmus en Braamsluiper, deden het uitstekend. Uiteindelijk verdween met 134 exemplaren het grasmusrecord van 2002 (132) uit de boeken. Daarnaast waren er vreemde terugvangsten uit Nederland en België. Op 8 augustus hing een exemplaar met een pigmentstoring in een mistnet. Braamsluiper (57 vangsten) kwam één exemplaar tekort voor een evenaring van het jaarrecord uit 2002. Van zeker twee vogels was P2 korter dan P6. DNA-analyses zullen uitwijzen of dit Siberische Braamsluipers waren.
Afbeelding 21 -22. Grasmus, eerstejaars met pigmentafwijking, Meijendel, Wassenaar, 8 augustus 2014
De tweede Bruine Boszanger ooit voor Vrs Meijendel werd op 30 oktober geringd. De vogel werd op 1 november teruggevangen. Groot was dan ook de verbazing toen op 2 november wederom een Bruine Boszanger werd gevangen. Deze vogel zag er anders uit dan de eerste: veel olijfgroene tinten op de bovenzijde, behoorlijk zeemkleurig op de onderzijde en met niet zo’n sterk getekende teugel.
22
Variatie in Bruine Boszangers is bekend en olijf- en geeltinten zijn mogelijk een leeftijdskenmerk (Svensson 1992), maar het was interessant om dit binnen zo’n kort tijdsbestek goed te kunnen zien. Het eerste geval dateert van 13 oktober 2007.
Afbeelding 23 -24. Bruine Boszanger, Meijendel, Wassenaar, 30 oktober 2014. Deze vogel werd op 1 november terug gevangen.
Afbeelding 25. Bruine Boszanger, vermoedelijk eerstejaars, Meijendel, Wassenaar, 2 november 2014
23
Fitis deed het net als in voorgaande jaren goed. Het prille jaarrecord van 2013 (160) werd met 187 vangsten verbroken. Noordse Fitis ssp. acredula werd niet eenmaal vermoed. Ook Tjiftjaf – het wordt eentonig – verbeterde het jaarrecord en deed dat met 500 exemplaren wel zeer ruim. Het oude record (310) stond al sinds 2003. Er was een opvallend late piek tussen 31 oktober en 2 november, met 97 vangsten. Met 60 vogels werd op 1 november zelfs een dagrecord gevestigd (was 51). Siberische Tjiftjaffen werden op 18, 19 (twee), 25 en 30 oktober en 12 november gevangen, ook al het beste jaar ooit (was vijf). Het volgende record kwam van Bladkoning (was vijf), met negen exemplaren tussen 5 en 19 oktober, waaronder drie op 18 oktober. Goudhaan kwam pas laat op gang, maar uiteindelijk werden er toch nog 148 geringd. Met een totaal van 222 passeerde Vuurgoudhaan voor de tweede keer de grens van de 200, maar het aantal van 2007 (233) werd net niet gehaald. De beste dag was 23 Afbeelding 26. Bladkoning, eerstejaars, Meijendel, Wassenaar, 5 oktober 2014 september, met 17. Vliegenvangers tot gorzen Tussen 8 augustus en 9 september werden vier Bonte Vliegenvangers geringd. De Zwarte Mees op 2 oktober was leuk, omdat er geen sprake was van een invasiejaar. Kool- en Pimpelmees deden het goed. Pimpelmees won na een nek-aan-nekrace: 421 vs. 410. Zes Glanskoppen waren aardig, Staartmees daarentegen deed het met 20 nieuwe vangsten matig. Met 33 exemplaren was het wel weer een goed jaar voor Boomkruiper. Een dood konijn op de slag doet wonderen. Tussen 14 september en 8 oktober doken liefst drie Eksters op het kadaver, de eerste exemplaren sinds 2009. Op 11 oktober volgde nog een vierde op brood (jaarrecord). Die dag werden ook twee Zwarte Kraaien geringd, met nog een derde op 15 november. In dit rijtje is Vlaamse Gaai een opvallende ontbrekende: voor het eerst deze eeuw werd er niet één gevangen. De eerste Kauw in twaalf jaar had ook in dit rijtje moeten staan, ware het niet dat Vincent niet aan de klos trok omdat hij hoopte dat de rest van de groep ook zou landen. Een jammerlijk missertje! Spreeuwen werden in de gebruikelijke periodes gevangen, met juvenielen in juni en doortrekkers in oktober en november. Het jaartotaal van 155 was het hoogste sinds de herstart van de ringbaan in 2000. Dat gold ook voor Ringmus: de vier exemplaren op 18 oktober zorgden meteen voor het hoogste jaartotaal van deze eeuw. Het predicaat vinkenbaan verdient Meijendel al lang niet meer. Het eindtotaal van Vink lag op 25 en de enige Keep van het jaar werd op 30 oktober gevangen: voor het vierde achtereenvolgende jaar stond er maar één op de lijst. Na een juli-vangst werden in oktober nog eens vier Groenlingen geringd. Op 17 juli kwam er voor het eerst in vier jaar weer eens een Kneu binnen. Barmsijzen ontbraken volledig. De afgelopen jaren daalde het aantal gevangen Goudvinken, met in 2010 en 2013 zelfs maar één vangst. Maar opeens waren ze er weer: met 11 geringde vogels, die vooral tijdens het broedseizoen werden gevangen, was 2014 één van de betere jaren. Een vrouwtje op 15 oktober had de maten van Noorse Goudvink. Een Kanarie met blauwe kwekersring uit 2012 werd op 12 april geslagen. De vogel zingt sindsdien, tot genoegen van zijn vrouw, in de woonkamer van Jan. De vangsten van Rietgors waren over het jaar verdeeld: alleen in mei werd geen enkel exemplaar gevangen. Het oktoberpiekje bleef achterwege. Ook langs telposten werden opvallend weinig Rietgorzen gezien. Met 22 nieuw geringde vogels was het een behoorlijk jaar.
24
3.4 Najaarsfenologie Tabel 6. Laatste vangdata zomervogels in Meijendel in 2000-2014 soort 2014 2000-2013 Nachtegaal 31 augustus 13 september 2009 Blauwborst 14 september 2008 Gekraagde Roodstaart 7 september 9 oktober 2007 Sprinkhaanzanger 29 september 3 oktober 2005 Rietzanger 21 september 7 oktober 2007 Bosrietzanger 7 september 27 september (meerdere jaren) Kleine karekiet 26 oktober 27 november 2007 Braamsluiper 20 september 7 oktober 2005 Grasmus 9 september 29 september 2010 Tuinfluiter 31 oktober 16 november 2001 Fitis 27 september 14 oktober 2009
3.5 DNA-onderzoek In 2014 werd het DNA-onderzoek naar Tjiftjaf, Fitis en Braamsluiper voortgezet (van der Spek et al 2013; de Knijff et al 2012), dat is opgezet om een beter beeld te krijgen van het voorkomen en het uiterlijk van verschillende (onder)soorten die sterk op elkaar lijken. Dit jaar is verdeeld over vijf soorten veermateriaal van 68 vogels verzameld (tabel 7).
Afbeelding 27. Siberische Tjiftjaf, Meijendel, Wassenaar, 19 oktober 2014.Van deze vogel is DNA-materiaal verzameld.
Het onderzoek gebeurt in samenwerking met Peter de Knijff en zijn studenten (LUMC Leiden; Universiteit Leiden) en vier andere ringstations: Vrs Van Lennep (Bloemendaal), Vrs Castricum, Vrg Grauwe Gans (Almere) en Vrs Schiermonnikoog. In drie jaar tijd verzamelen de vijf ringbanen gezamenlijk duizend samples van borstveren. Dit gebeurt met plastic handschoenen om vervuiling met menselijk DNA te voorkomen. Samples worden opgeslagen in een zakje met de ringgegevens
25
erop. Die worden op een koele, droge plaats bewaard en aan het einde van het seizoen verstuurd. In GRIEL wordt per vangst vermeld dat DNA-materiaal is verzameld. Vogels waarvan veren zijn verzameld zijn zoveel mogelijk gefotografeerd volgens een vast protocol. Tabel 7. Veersamples verzameld in Meijendel in 2014. Soort 2014 Periode 2015 Tjiftjaf
41
25 mrt - 12 nov
geen
Siberische Tjiftjaf
5
18 okt - 12 nov
geen
Fitis
14
13 mei - 27 nov
22
Braamsluiper
8
8 aug - 20 sep
19
Bruine Boszanger
2
30 okt - 2 nov
n.v.t.
Kleine Karekiet Totaal
1 68
3 sep
n.v.t.
VRS Meijendel verzamelt tussen 2013 en 2015 vijftig veersamples van Tjiftjaffen, veertig van Fitis en dertig van Braamsluipers. Dit gebeurt at random in het najaar (plus ‘verdachte’ vogels waarvan op basis van het uiterlijk een andere ondersoort dan de nominaat vermoed wordt). Daarnaast wordt referentiemateriaal verzameld van broedvogels. Tot slot is er een categorie ‘overig’, waarbij ingespeeld kan worden op de actualiteit, zoals opvallende invasies of mogelijke zeldzame (onder)soorten. Inmiddels zijn meer samples van Tjiftjaffen verzameld dan de richtlijn aangeeft (75 in 2013 en 2014 in plaats van 50). In 2015 worden van deze soorten dan ook geen veertjes meer verzameld. Van Fitis (18 in 2013 en 2014) en Braamsluiper (11 in 2013 en 2014) is tot nu toe iets te weinig materiaal aanwezig. Dit wordt in 2015 gecompenseerd.
26
3.6 Aantal geringde vogels per soort In tabel 8 worden alle in de periode 2000-2014 in Meijendel gevangen vogels weergegeven. In Meijendel zijn in deze periode in totaal 68.217 vogels van 139 soorten en vier ondersoorten geringd. Het totaal van 2000-2013 is gesommeerd en daarover is een gemiddelde berekend. Dat gemiddelde is weggezet tegen het resultaat van 2014. Zo wordt duidelijk of een soort in 2014 boven (groen; 51 soorten) of onder het gemiddelde (rood; 24 soorten) scoorde. Is het jaargemiddelde (afgerond) nul, dan is deze ‘weging’ achterwege gelaten. Van de niet op soort gedetermineerde barmsijzen is geen gemiddelde berekend.
Afbeelding 28. Braamsluiper, adult, Meijendel, Wassenaar, 12 april 2014
Afbeelding 29. Goudvink, adult mannetje, Meijendel, Wassenaar, 25 maart 2014
Tabel 8. Totaal aantal geringde exemplaren en jaargemiddelden per soort in 2000-2013 en jaartotalen per soort in 2014
nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
soort Roerdomp Woudaapje Blauwe Reiger Knobbelzwaan Krooneend Sperwer Buizerd Torenvalk Boomvalk Kwartel Fazant Waterral Porseleinhoen Kwartelkoning Waterhoen Meerkoet Bontbekplevier Goudplevier Kievit Krombekstrandloper Bonte Strandloper Bokje Watersnip Houtsnip Regenwulp Wulp Tureluur Groenpootruiter Witgat Bosruiter
00-13 gem. 2014 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 3 0 0 1 40 3 0 6 0 0 9 1 0 1 0 0 17 1 29 2 0 0 702 50 91 46 3 2 2 0 0 27 2 1 2 0 0 0 0 5 2 0 3 1 0 0 0 0 1 8 1 2 3 0 0 23 2 1 3 0 0 1 0 1 9 1 0 3 0 0 6 0 10 48 3 20 2 0 1
nr 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58
soort Oeverloper Steenloper Kokmeeuw Stormmeeuw Russische Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Holenduif Houtduif Koekoek Kerkuil Bosuil Ransuil Velduil Gierzwaluw IJsvogel Draaihals Groene Specht Grote Bonte Specht Kleine Bonte Specht Boomleeuwerik Veldleeuwerik Boerenzwaluw Huiszwaluw Boompieper Graspieper Waterpieper Oeverpieper
00-13 gem. 2014 8 1 12 0 0 2 3 0 2 100 7 0 9 1 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 1 3 0 6 1 0 1 5 0 1 1 0 0 21 2 0 1 0 0 51 4 12 26 2 21 20 1 8 6 0 1 37 3 5 12 1 2 122 9 2 2354 168 59 15 1 1 13 1 0 53 4 9 2798 200 454 6 0 0 18 1 0
27
nr 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
soort Gele Kwikstaart Gr. Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Rouwkwikstaart Pestvogel Winterkoning Heggenmus Roodborst Noordse Nachtegaal Nachtegaal Blauwborst Zwarte Roodstaart Gekr. Roodstaart Paapje Roodborsttapuit Tapuit Groenlandse Tapuit Merel Kramsvogel Zanglijster Koperwiek Grote Lijster Cettis Zanger Sprinkhaanzanger Snor Waterrietzanger Rietzanger Veldrietzanger Struikrietzanger Bosrietzanger Kleine Karekiet Grote Karekiet Spotvogel Sperwergrasmus Braamsluiper Sib. Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Pallas' Boszanger Bladkoning Bruine Boszanger Tjiftjaf
Totaal
00-13 1 213 14 3 2 652 856 4272 1 1817 31 1 165 13 8 5 1 2198 942 1027 776 5 6 943 10 5 278 1 1 325 6413 7 10 17 478 1 1069 1445 10809 1 18 1 2591
2000-2013 gemiddeld 59591 4257
gem. 2014 0 0 15 4 1 6 0 0 0 0 47 74 61 116 305 607 0 0 130 143 2 0 0 1 12 37 1 6 1 3 0 0 0 1 157 420 67 7 73 200 55 114 0 1 0 1 67 187 1 1 0 0 20 57 0 0 0 0 23 51 458 860 1 0 1 3 1 1 34 57 0 0 76 134 103 226 772 2337 0 0 1 9 0 2 185 500
nr soort 101 Siberische Tjiftjaf 102 Fitis Noordse Fitis 103 Goudhaantje 104 Vuurgoudhaantje 105 Kleine Vliegenvanger 106 Withalsvliegenvanger 107 Bonte Vliegenvanger 108 Baardmannetje 109 Staartmees 110 Glanskop 111 Kuifmees 112 Zwarte Mees 113 Pimpelmees 114 Koolmees 115 Boomklever 116 Boomkruiper 117 Buidelmees 118 Klapekster 119 Gaai 120 Ekster 121 Kauw 122 Zwarte Kraai 123 Spreeuw 124 Huismus 125 Ringmus 126 Vink 127 Keep 128 Groenling 129 Putter 130 Sijs 131 Kneu 132 Grote Barmsijs 133 Kleine Barmsijs barmsijs spec. 134 Goudvink Noordse Goudvink 135 IJsgors 136 Sneeuwgors 137 Geelgors 138 Ortolaan 139 Rietgors
00-13 gem. 2014 12 1 6 1373 98 187 2 0 0 2018 144 148 928 66 222 1 0 0 1 0 0 40 3 4 42 3 0 422 30 20 46 3 6 2 0 0 373 27 1 3163 226 421 3406 243 410 2 0 0 195 14 33 4 0 0 4 0 0 45 3 0 7 1 4 2 0 0 4 0 3 467 33 155 1 0 0 8 1 4 501 36 25 35 3 1 59 4 5 5 0 0 23 2 0 3 0 1 1833 131 0 158 11 0 72 85 6 10 4 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 158 11 22
2014 8626
28
3.7 Vangsten buiten Meijendel Buiten Meijendel werden 96 vogels van negen soorten geringd. In Den Haag, Oegstgeest, Leiden en Wassenaar werden 94 pullen van acht soorten geringd (tabel 9). Tabel 9. Buiten Meijendel geringde pullen in 2014 Soort Torenvalk
Aantal 12
Kleine Mantelmeeuw
9
Zilvermeeuw
6
IJsvogel
5
Boompieper
5
Boerenzwaluw Merel
42 4
Roodborsttapuit
11
Totaal
94
Het onderzoek naar Bokjes dat in 2010 is gestart werd voortgezet in de Duivenvoordse Polder. Na het slechte 2013 was het voorjaar van 2014 ook teleurstellend: na twee vruchteloze pogingen werd er geen energie meer in gestoken. Ook in het najaar zaten er minder vogels dan in de beginjaren. Pogingen op 26 oktober en 16 november leverden telkens één exemplaar op. De uitbraak van vogelgriep in de pluimvee-sector zorgde voor een vangverbod. De polder viel binnen de zone van 10 km van een besmette boerderij bij Ter Aar. Zodoende bleven de beperkingen hier ook na de opheffing van de landelijke maatregelen van kracht. Er werden daardoor na half november geen vangpogingen meer ondernomen.
Afbeelding 30. Bokje, Duivenvoordse Polder, Wassenaar, 16 november 2014
29
4 Terugmeldingen ontvangen in 2014 In dit hoofdstuk staan terugmeldingen die gedurende 2014 werden ontvangen. Het is opgebouwd uit drie delen: interessante eigen terugvangsten, elders geringde vogels die in Meijendel terug zijn gevangen en in Meijendel geringde vogels die elders zijn teruggemeld. 4.1 Eigen terugvangsten In deze paragraaf worden enkele interessante eigen terugvangsten vermeld. De nadruk ligt op vogels die we in 2013 of eerder hebben geringd. Van Groenpootruiter en Oeverloper vingen we voor het eerst door onszelf geringde vogels terug. Tabel 10. Interessante eigen terugvangsten soort ringnr Kleed* e Groenpootruiter 1 kj 1583509 e Oeverloper H 366909 > 1 kj e
21-05-2011 02-06-2011
1 kj
e
18-10-2013
L 291245
1kj
21-07-2009
L 291316 L 291310 L 291916 L 374698
1kj m 1kj v > 1kj m 1kj v
07-09-2009 07-09-2009 29-04-2011 07-12-2013
V 421249 V 486232 V 486051 AT 41479 AT 41495 AT 40073
1 kj m > 1kj m e 1 kj e 1 kj e 1 kj > 1kj
16-08-2009 18-08-2011 02-07-2011 11-07-2011 16-07-2011 26-06-2010
AT 40114
> 1 kj
e
30-07-2010
AT 40131
> 1 kj
e
18-07-2010
BB 09052 Y 39685
vr e > 1 kj
19-10-2013 21-06-2009
Nachtegaal
V 486020 V 486035
2 kj > 1kj
Roodborst
AX 42983
Merel
Zwartkop
Grasmus Kleine Karekiet
Baardman Staartmees
ringdatum 28-08-2014 19-08-2014
e
e
Boomkruiper ADB 160 1 kj * het kleed van de vogel bij het ringen
10-07-2013
controle 31-08-2014 20-08-2014 24-08-2014 31-07-2014 30-04-2014 07-06-2014 22-06-2014 19-10-2014 25-10-2014 02-11-2014 23-04-2014 24-05-2014 01-08-2014 22-07-2014 26-04-2014 30-10-2014 06-11-2014 12-07-2014 29-06-2014 15-09-2014 31-07-2014 26-04-2014 24-05-2014 07-06-2014 31-07-2014 03-08-2014 12-07-2014 16-07-2014 27-07-2014 03-08-2014 08-11-2013 25-03-2014 16-04-2014 30-10-2014
opm. Eerste eigen terugvangst Eerste eigen terugvangst
Tussentijds niet gevangen e
Gecontroleerd als man; 6 kj e
6 kj e 6 kj e Minimaal 5 kj Tussentijds niet gevangen e
6 kj terug als man Gecontroleerd als man e Minimaal 6 kj;
e
Minimaal 6 kj e
Minimaal 6 kj
e
Minimaal 7 kj Tussentijds niet gevangen
4.2 Elders geringd, in Meijendel teruggevangen Voor het eerst vingen we een vreemde Kwartel terug, een vogel die twee dagen eerder geringd bleek in de Kennemerduinen. Onze eerste Zweedse Zanglijster (van 2013) werd dit jaar teruggekoppeld. Er werden negen verschillende Belgische Kleine Karekieten gevangen. Ook waren er een Tuinfluiter en Grasmus uit België. Op 26 oktober vingen we een Zwartkop met een Hiddensee-ring, deze is echter nog niet teruggemeld en ontbreekt daarom in onderstaande tabel.
30
Tabel 11. Vreemde terugvangsten in Meijendel ontvangen in 2014 soort ringnr Kleed* ringplek e Kwartel Arnhem 2038193 > 1 kj m Zuid-Kennemerland, NH e Roodborst Arnhem 1 kj Castricum, NH BA 87564 e Zanglijster Stockholm 1 kj Falsterbö, Zweden 4630457 e Rietzanger Arnhem 1 kj Amsterdamse BA 31139 Waterleidingduinen, NH e Kleine Karekiet Brussels 1 kj Aart, Geel, Antwerpen, België 11273669 e Brussels 1 kj Hingene, Antwerpen, België 12233938 e Brussels 1 kj Hamme, Sint Anna, Oost12611789 Vlaanderen, België e Brussels 1 kj Oorderen, Antwerpen, België 12858615 e Brussels 1 kj Waremme, Liege, België 12866081 e Brussels 1 kj Oorderen, Antwerpen, België 13178370 e Brussels 1 kj Oorderen, Antwerpen, België 13250599 e Lebbeke, Oost -Vlaanderen, Brussels 1 kj België 13303035 e Brussels 1 kj Lommel, Limburg, België 13346270 e Arnhem 1 kj Amsterdamse AP 39206 Waterleidingduinen, NH e Arnhem 1 kj Amsterdamse BA 33912 Waterleidingduinen, NH e Arnhem 1 kj Zuid-Kennemerland, NH BA 96461 e Arnhem > 1 kj Westenschouwen, Zl AU 50993 e Arnhem 1 kj Doove Gat, Haastrecht, ZH AU 53507 e Arnhem 1 kj Naarden, NH AX 72801 e Arnhem 1 kj Zwanenwater, NH BD 00738 Bosrietzanger Tuinfluiter
Zwartkop
Grasmus
Fitis Koolmees
Arnhem AV 46178 Arnhem V 593515 Brussels 13089783 Arnhem V 643697 Arnhem V 643911 Arnhem V 743762 Arnhem AU 22904 Brussels 12655059 Arnhem Y 80914 Arnhem V 595411
ringdatum 07-06-2014 08-11-2013
controle 09-06-2014 31-10-2014
24-09-2013
02-10-2013
17-07-2013
27-07-2014
21-08-2010
01-08-2013
24-09-2011
06-08-2014
17-08-2012
07-08-2013
29-07-2013
31-07-2014
04-09-2012
25-07-2014
05-08-2013
01-08-2014
24-08-2013
27-08-2013
02-09-2013
15-07-2014
03-09-2013
06-08-2014
31-07-2009 30-07-2014
25-07-2014 10-08-2014 03-08-2014
13-09-2013
02-08-2014
09-08-2013 19-07-2014
01-08-2014 02-08-2014 01-08-2014
20-07-2014
03-08-2014
14-09-2014
27-09-2014
Amsterdamse Waterleidingduinen, NH Zandvoort, NH
11-07-2013
09-06-2014
16-05-2013
29-06-2014
Bellem, Oost-Vlaanderen, België Korverskooi, Texel, NH
02-09-2013
20-08-2013
16-09-2014
17-09-2014
e
Korverskooi, Texel, NH
19-09-2014
27-09-2014
e
Wieringerwerf, NH
21-06-2014
02-09-2014
1 kj
e
Rohel, Tjeukemeer, Fr
26-06-2014
15-08-2014
1e kj
Oorderen, Antwerpen, België
26-07-2012
31-07-2014
e
Castricum, NH
25-07-2013
26-04-2014
e
Amsterdamse Waterleidingduinen, NH
11-10-2014
30-10-2014
e
1 kj e
> 1 kj e
1 kj e
1 kj m 1 kj v 1 kj
1 kj 1 kj v
opm.
e
6 kj
Geringd als Kleine Karekiet.
Gecontroleerd als man
Gecontroleerd als vrouw
31
4.3 In Meijendel geringd, elders teruggevangen of afgelezen Voor het eerst werd een door ons geringde Kwartel uit het buitenland gemeld, uit het zuiden van Frankrijk. Onze eerste geringde Kleine Mantelmeeuw ooit werd teruggemeld uit Baskenland, Spanje. We ontvingen een aardige email uit Engeland over een dode Zwartkop. De melder was vooral getriggerd door de vermelding van Arnhem op de ring: een familielid had nog gevochten bij Operation Market Garden. Gelukkig bleef hij enthousiast na onze mededeling dat dit op alle Nederlandse ringen staat en dat deze niet uit Gelderland, maar uit Wassenaar afkomstig was.
Afbeelding 31. Deze eerstejaars vrouw Zwartkop, op 5 november in Meijendel geringd, werd op 15 november dood gevonden in een tuin in Wigan, Engeland. De melder stuurde een foto mee.
Tabel 12. Door ons geringd, elders teruggemeld en ontvangen in 2014 soort ringnr Kleed* terugmeldplek e Kwartel Arnhem man 2 kj Albefeuille-Lagarde, L 374746 Tarn-et-Garonne, MidiPyrénées, Frankrijk e Waterral Arnhem 1 kj Sint Laurens, Oost1532348 Vlaanderen, België Kleine Mantelmeeuw Roodborst
Zwartkop
Tuinfluiter
ringdatum 09-06-2014
controle 31-08-2014
09-10-2010
07-04-2013
Ondarroa, Bizkaia, Spanje Amstelveen, NH
28-08-2014
28-11-2014
31-10-2014
23-11-2014
Camblain-Châtelain, Nord-Pas-de-Calais, Frankrijk Moordrecht, ZH
29-09-2010
05-01-2011
22-07-2012
11-07-2014
Weilerswist, Keulen, Noordrijn-Westfalen, Duitsland Rijswijk, ZH
19-10-2013
15-04-2014
28-08-2013
15-05-2014
Jonkershove, WestVlaanderen, België Heestert, WestVlaanderen, België Heestert, WestVlaanderen, België
06-09-2013
15-09-2013
13-09-2013
21-09-2013
21-09-2013
28-09-2013
e
Dunes de la Slack, Pas-de-Calais, Frankrijk
10-08-2014
04-09-2014
e
Schiermonnikoog, Friesland Wigan, Engeland
31-08-2014
11-09-2014
05-11-2014
15-11-2014
e
Dunes du Fort Vert, Pas-de-Calais, Frankrijk
06-11-2014
14-11-2014
e
Almere, Flevoland
06-08-2014
10-08-2014
e
Arnhem 5474730 Arnhem BC 85142
2 kj
Arnhem AT 40923
> 1 kj
Arnhem V 606148
1 kj
Arnhem V 665453
1 kj
Arnhem V 664759
1 kj man
Arnhem V 664888 Arnhem V 664953 Arnhem V 665009 Arnhem V 714075
1 kj man
Arnhem V 714444 Arnhem V 777479 Arnhem V 777504
1 kj vrouw
Arnhem
1 kj
e
1 kj e
e
e
e
e
e
1 kj man e
1 kj man 1 kj man
1e kj vrouw 1 kj man
opmerkingen Geschoten
Dood (< week), gepakt door een kat.
Dood gevonden, gepakt door een kat Dood gevonden, gepakt door een kat Dood gevonden, gemeld als ‘soort onbekend’ Gecontroleerd als > 1kj man
Zie foto
32
Sprinkhaanzanger
Kleine Karekiet
V 714053 Arnhem BA 68752 Arnhem BB 09924
e
1 kj
Bierwart, Namur, België Villeton, Lot-etGaronne, Aquitanië, Frankrijk Mechelen, Antwerpen, België Dunes de la Slack, Wimereux, Nord-Pasde-Calais, Frankrijk Oorderen, Antwerpen, België Castricum, NH
29-07-2012
21-08-2013
31-07-2014
19-08-2014
27-08-2009
31-08-2009
24-07-2012
23-08-2013
19-07-2014
27-07-2014
09-09-2014
18-09-2014
Herne, Vlaams Brabant, België Kortezubi, Biskaje, Baskenland, Spanje Solre sur Sambre, Hainaut, België Berendrecht, Antwerpen, België Castricum, NH
17-08-2012
06-09-2013
19-08-2012
27-05-2013
21-08-2012
26-08-2013
14-08-2013
22-08-2013
17-08-2013
26-05-2014
Bierwart, Namer, België Zele-Heikant, OostVlaanderen, België Stockay, Liege, België
20-08-2013
27-08-2013
20-08-2013
27-08-2013
27-08-2013
13-09-2013
Eindhout, Antwerpen, België Berendrecht, Antwerpen, België Etang de Marcenay, Côte-d’Or, Bourgogne, Frankrijk Herbignac, LoireAtlantique, Pays de la Loire, Frankrijk Zuid-Kennemerland, NH Amsterdamse Waterleidingduinen, NH Meijendel, Wassenaar, ZH
26-07-2014
02-08-2014
31-07-2014
13-08-2014
02-08-2014
12-08-2014
27-07-2014
20-08-2014
18-07-2010
24-04-2014
08-10-2013
19-07-2014
21-08-2013
29-03-2014
e
Zandvoort, NH
21-06-2012
16-10-2014
e
Zuid-Kennemerland, NH Vogelasiel De Wulp, Den Haag
02-11-2014
05-11-2014
25-10-2014
11-11-2014
e
1 kj e
Arnhem AS 02837 Arnhem BA 68614
1 kj
Arnhem BB 09731 Arnhem BC 49049 Arnhem AV 37339 Arnhem AV 37478 Arnhem AV 37553 Arnhem AX 42023 Arnhem AX 42053 Arnhem AX 42094 AX 42150
> 1 kj
Arnhem AX 42361 Arnhem BB 09899 Arnhem BB 09951 Arnhem BB 10101
1 kj
Rietzanger
Arnhem BB 09911
1 kj
Fitis
Arnhem Y 87349 Arnhem ADB 480
1 kj
Arnhem AX 42195
1 kj
Arnhem BA 68237 Arnhem BC 85209 Arnhem L332753
1 kj
Arnhem 5137243 Arnhem B766248
2 kj
Meijendel, Wassenaar, ZH
07-06-2013
28-01-2014
Volgroeid
Koksijde, WestVlaanderen, Vlaams Gewest, België
13-10-1992
05-12-1993
Tjiftjaf
Pimpelmees
Spreeuw
Zwarte Kraai Vink
e
1 kj e
e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
1 kj e
e
> 1 kj e
1 kj e
1 kj e
e
e
1 kj e
1 kj e
1 kj man e
Late terugkoppeling
Teruggemeld als adult
Teruggemeld als e 1 kj
Pootring gevonden in verse braakbal.
Tegen gebouw gevlogen. In het asiel overleden. ca. 1km van de baan afgelezen Merkwaardig late terugkoppeling
33
5 Waarnemingen op en rondom de ringbaan Hieronder volgt een overzicht van losse waarnemingen van landelijk dan wel regionaal schaarse (of anderszins interessante) soorten op en in de directe omgeving van de ringbaan.
5.1 Vogelwaarnemingen Kwartel Regelmatig werden na nachtvangsten de volgende ochtend Kwartels waargenomen. Vaak roepend, maar soms zijn er ook zichtwaarnemingen, zoals resp. 1, 3 en 1 opvliegende vogels op 27 juni. Bijzonder was de roepende vogel op 19 mei, nog voordat de vangsessie begon en terwijl er de voorgaande twee dagen niet geringd was. Zwarte Ooievaar Een geringde juveniele Zwarte Ooievaar zat ter plaatse van 6 tot 9 september. Soms zat de vogel tot op 3 m van een mistnet. De ring werd bijna helemaal afgelezen: 2(?)E800, de landencode niet. Vermoedelijk betrof het een Oostenrijkse vogel. Op 15 september vloog er één over. Zwarte Ibis Een ogenschijnlijk door de mist gedesoriënteerde Zwarte Ibis vloog op 30 april over de ringbaan, draaide een paar rondjes, verdween in de mist en vloog een kwartier later nogmaals over. Kwak Een diverse malen roepende kwak die laat in de avond van 22 juli over de baan vloog, was een prettige verrassing. Purperreiger Overvliegend op 16 juli (2) en een juveniel ter plaatse tussen 10 augustus en 3 september. Kleine Zilverreiger Ter plaatse vanaf 6 augustus, met twee exemplaren vanaf 10 en liefst drie tussen 27 augustus en 7 september . Grote Zilverreiger Met enige regelmaat overvliegend gezien, maar vooral de vijf exemplaren ter plaatse in de eerste week van september, samen met tot 20 Blauwe Reigers, zijn het vermelden waard. Visarend De enige van dit jaar vloog op 17 september over. Zwarte Wouw Hoog overvliegend op 26 april. Roodpootvalk Een juveniele Roodpootvalk cirkelde op 3 oktober fraai boven de baan. Steltlopers ter plaatse Op de waterwinplas die vanaf half augustus leegliep vanwege baggerwerkzaamheden, zaten veel steltlopers. Maximale aantallen, die uiteraard niet voor alle soorten op dezelfde dag lagen, waren: twee Regenwulpen, 11 Bontbekplevieren, twee Steenlopers, 35 Groenpootruiters, een Tureluur, twee Zwarte Ruiters, twee Bosruiters, 25 Witgatten, acht Oeverlopers, een Kemphaan en negen Bonte Strandlopers. Bosruiters vlogen daarnaast nog over de baan op 27 en 29 juni en 23 juli.
34
Bokje Ontsnapt uit een mistnet op 5 november. Kleine Jager Op 19 augustus vlogen twee juveniele Kleine Jagers over, een leuke waarneming over land. Zomertortel Overvliegende vogels op 17 en 26 juli. Het is betreurenswaardig dat deze soort tegenwoordig vermeldenswaardig is. Grote Pieper Op 12 oktober zat er één ruim 20 minuten ter plaatse, soms tot op maar 20 cm van het slagnet. Een tweede zat op 5 november kort ter plaatse rondom de slag.
Afbeelding 32. Grote Pieper vlak achter de slag, Meijendel, Wassenaar, 12 oktober 2014
Waterpieper Diverse vogels werden in oktober en november naar de baan gelokt (tot op de netrand), maar het lukte niet om er één te vangen. Beflijster Vier overvliegend op 2 april en één vlak bij de netten op 15 oktober. Sperwergrasmus Een eerstejaars vogel was al op 2 augustus ter plaatse op de ringbaan, één van de vroegste waarnemingen ooit in Nederland. Op 4 september werd nogmaals een exemplaar waargenomen.
35
Spotvogel Zingend achter de baan op 20 mei. Bladkoning Naast een vangst werden op 5 oktober ook nog twee vogels in het veld waargenomen. Roodmus Een zwijgzaam vrouw-type zat op 27 juni ter plaatse. De vogel vloog tweemaal onder een verhoogd mistnet door en ging vervolgens tweemaal op de rand van het slagnet zitten en vervolgens op de paal van het slagnet, maar liet zich niet vangen. Er is door VRS Meijendel slechts eenmaal een Roodmus geringd, op 25 oktober 1996. IJsgors Overvliegend op 9 november.
Afbeelding 33. Roodmus, vrouw-type, Meijendel, Wassenaar, 27 juni 2014
5.2 Overige waarnemingen We werden ook dit jaar weer enkele keren verrast door vleermuizen in de netten: op 15 en 18 juli (beide niet gedetermineerd) en op 26 juli door de tweede Rosse Vleermuis ooit. Boomkikkers hebben de omgeving van de ringbaan inmiddels stevig gekoloniseerd. Na de eerste waarnemingen in 2013 werden nu flinke koren gehoord. In september werden er op één dag 13 gevonden en zelfs op 5 november werd er nog één gehoord. In het voorjaar werden viermaal Hermelijnvlinders en eenmaal een Veelvraat (de nachtvlinder…) in de netten aangetroffen. Voorts waren er waarnemingen van Ligusterpijlstaart op 16 mei en 27 juni (3) en van Pauwoogpijlstaart op 27 juni (2) en 2 juli. Andere nachtvlinders betroffen onder andere Wilgenhoutvlinder. Bastaardzandloopkevers zijn elders in het duin vrij algemeen, maar dit jaar
36
werden ze pas voor het eerst ook op de ringbaan gezien. Op 13 en 16 mei werden twee Bosmeikevers gezien en op 27 juni hingen er liefst 18 Julikevers in de netten, een recordaantal. Voorts waren er waarnemingen op 29 juni (3), 16 juli en 8 augustus (twee roepend).
Afbeelding 34. Rosse Vleermuis, Meijendel, Wassenaar, 26 juli 2014
Afbeelding 35. Julikever, Meijendel, Wassenaar, 30 juni 2014
37
Literatuur Knijff, P de, V van der Spek & J Fischer, 2012. Genetic identity of grey chiffchaffs trapped in the Netherlands in autumns of 2009-2011. Dutch Birding 34:6. Levering, H P & G O Keijl, 2008. Vinkenbaan Castricum 1960-2006 - een halve eeuw vogels ringen. VRS Castricum, Castricum. Spek, van der V, M Verrips, W Bleumink & R van der Vliet (2014). Jaarverslag VRS Meijendel 2013. St. VRS Meijendel, Den Haag. Svensson, L. 1992. Identification guide to European passerines. Stockholm.
Websites www.knmi.nl www.trektellen.nl www.waarneming.nl
38
