gemeente
O v e r b e t u w e
B&W ADVIES Kenmerk: 14BW000413 Datum ambtelijk voorstel: 26 september 2014
Nr.: Onderwerp: aanvullend krediet gebiedsvisie Stationsomgeving Zetten-Andelst
Te besluiten: Een aanvullend krediet ter grootte van € 10.000 beschikbaar te stellen voor het afronden van de Gebiedsvisie Stationsomgeving Zetten-Andelst en deelname aan het Gelders Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling; de financiële consequenties in overeenstemming met hoofdstuk 5 van dit voorstel achteraf te regelen in een administratieve wijziging. Team/ behandelend ambtenaar: TPR / C.J.M. van Oevelen I
Status advies: openbaar
Portefeuillehouder: J.A.M. van Baal
Datum b&w-vergadering: 14 oktober 2014
gezien:
Ingewonnen advies andere teams: team Advies
In voorbereidende vergadering: N.v.t.
Ingewonnen advies/informatie extern: N.v.t.
In raadsvergadering: N.v.t.
Ingewonnen advies adviseurs: Financieel Akkoord Burgemeester J.A.M. van Baal W.H. Hol R. van Hoeven B.A. Ross Gemeentesecretaris G. Gnodde (TM)
Regelgeving, delegatie of mandaat: N.v.t. Kwaliteitstoets: N.v.t. Opmerkingen
Besluitl DOtW b&w
Bespreken
/ /
Bijlagen: Stedelijke herverkaveling in Gelderland - Plan van Aanpak Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling
Toelichting 1. Aanleiding / Probleemstelling In 2011 heeft de gemeenteraad een krediet beschikbaar gesteld van € 45.000 voor het voorbereiden van een ruimtelijke visie voor de stationsomgeving Zetten-Andelst. Dit budget is inmiddels uitgeput en betreffende begrotingspost is afgesloten. Het werk is echter nog niet af. Voor een laatste aanpassingsronde en maatschappelijke bespreking van het stuk is aanvullend budget noodzakelijk. Daarnaast heeft de provincie de gemeente Overbetuwe gevraagd om een project aan te dragen voor deelname aan het Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling. Na een globale scan van alle projecten binnen onze gemeente, blijkt Zetten-Andelst hiervoor vooralsnog het meest geschikt omdat we met name in dat project met versnipperd eigendom en mogelijke grondruil en koop/verkoop te maken krijgen. Aan de deelname aan het proefproject zijn kosten verbonden. Intussen heeft uw college ook de Uitvoeringsagenda 2014-2018 vastgesteld. De ontwikkeling van het stationsgebied Zetten-Andelst is hierin als speerpunt 14 opgenomen. 2. Doelstelling en beoogd effect Doelstelling is een goed onderbouwde en gedragen ruimtelijke visie voor het gebied rondom station Zetten-Andelst. De hierbij te benoemen ambities zijn: • gebruik van het openbaar vervoer stimuleren; • verbeteren van de dorpsontsluiting en verkeersveiligheid; • versterken van de relatie tussen het station en het dorp Zetten; • sociale veiligheid van fiets- en wandelroutes verbeteren; • herstructurering: voorkomen van verrommeling in het stationsgebied; • een impuls geven aan (lopende) initiatieven in het gebied. Daarbij zal tevens een doorkijk worden geboden op concrete haalbaarheid van de uitvoering van een aantal (deel-)projecten. 3. Ingewonnen adviezen/informatie A. Vakteams: team Advies B. Extern: n.v.t. C. Adviseurs: 1. Financieel D. Kwaliteitstoets regelgeving: n.v.t. 4. Ambtelijk advies aan het college Nadat de ruimtelijke visie al in een vergevorderd stadium was, is uit verkeersonderzoeken gebleken dat er alsnog een aanpassing van de visie noodzakelijk is. De in de huidige conceptversie van de visie opgenomen verkeersstructuur blijkt niet te werken zoals verwacht en moet worden gewijzigd. Het daaruit voortvloeiende gewijzigde concept zal met de belangrijkste spelers in het gebied (eigenaren van bedrijfsgebouwen; ProRail en NS Poort; provincie Gelderland) worden besproken om de kansrijkheid van de visie nader te onderzoeken. Op basis hiervan zal naast de ruimtelijke visie ook een strategische nota worden opgesteld die de basis vormt voor de uitvoering van de (deel-)projecten die uit de visie voortvloeien. Met deze onvoorziene processtappen zijn extra kosten gemoeid. De provincie Gelderland is gestart met het Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling. Stedelijke herverkaveling is een alternatieve, innovatieve strategie voor grote, risicovolle grondverwervingen. Het instrument stedelijke herverkaveling is de equivalent van de bekende agrarische ruilverkaveling, maar dan toegepast ih het stedelijk gebied. Essentie is dat lokale eigenaren samen hun grond en vastgoed inbrengen, en vanuit een collectief perspectief, tot gedeeltelijke herverdeling en ruiling van grond en vastgoed kunnen overgaan (zonder dat hiermee grote voorinvesteringen gemoeid zijn). Hierdoor kunnen incou-
rante locaties worden aangepakt, alternatieve oplossingen voor ontsluiting en parkeren ontstaan, of ruimte worden gemaakt voor de groeiers en blijvers in het gebied. Dit ruilen en herverdelen van grond (inclusief vastgoed) kan het ontwikkelingsproces in het gebied een nieuwe impuls geven. Een aantal belangrijke voordelen: • praktische aanpak van belemmerende eigendomsposities; • efficiëntere gebiedsontwikkeling door het ruilen van gronden; • beter financieel resultaat door lagere verwervingskosten en rentelasten; • waarde creëren in grond en vastgoed en dit voor het gebied behouden; • heldere afsprakenkaders voor privaat-private samenwerking. Nadere informatie over stedelijke herverkaveling en het Gelders Proefprogramma is als bijlage bijgevoegd. De provincie Gelderland vraagt een bijdrage van € 5.000 voor deelname aan het proefprogramma. Deelname aan het proefprogramma levert de gemeente kennis op over stedelijke herverkaveling, die in een proefproject bovendien direct in de praktijk kan worden gebracht. In de gebiedsvisie Stationsomgeving Zetten-Andelst komen een aantal mogelijke situaties voor waarbij grondverwerving of -ruil noodzakelijk is voor de realisatie van (deelprojecten. Te denken valt aan benodigde gronden voor stationsfuncties en ontsluitingswegen die in eigendom zijn van projectontwikkelaars en eigenaren van bestaande bedrijfsgebouwen en gronden van provincie en Rijk. Het ruilen van gronden in plaats van verwerven, kan kansen bieden en daarmee de haalbaarheid van het realiseren van onderdelen van de in de visie geschetste ontwikkeling vergroten. Gevraagd wordt om een budget van € 10.000. Dat bedrag is als volgt opgebouwd: vervaardiging visiedocument door externe partij diverse communicatiemiddelen en onvoorzien deelname aan Proefprogramma Stedelijke herverkaveling totaal
€ 3.300 € 2.700 € 5.000 €10.000
Middelen a. Communicatie Is er een communicatieplan over dit onderwerp? Niet over de financiering, wel over de gebiedsvisie in het algemeen. Deze zal worden geactualiseerd. Zo nee, waarom niet? N.v.t. Heeft er al communicatie plaatsgevonden? Over de gebiedsvisie is met de bewo¬ ners en ondernemers in het gebied al gecommuniceerd. Zo ja, welke communicatie heeft er al plaatsgevonden? Informatieavonden; keukentafelgesprekken. Welke in- en externe doelgroepen worden er over het besluit geïnformeerd? Geen Hoe wordt het voorstel gecommuniceerd? N.v.t. b. Juridisch Wie is het bevoegde bestuursorgaan? College Is er een beslistermijn van toepassing? Nee Zo ja, voor welke datum moet het besluit bekend worden gemaakt? N.v.t. Is bekendmaking van het besluit verplicht? Nee Zo ja, hoe wordt het besluit (te zijner tijd) bekendgemaakt?
N.v.t. Is mededeling van het besluit verplicht? Nee Zo ja, hoe wordt het besluit (te zijner tijd) meegedeeld? N.v.t. c. Financieel Financiële paragraaf (alles in €)
Programma:
I. Structurele lasten a. Investering (exclusief compensabele BTW of inclusief niet-comp. BTW)
Soort investering: Economisch nut Maatschappelijk nut
Bedrag
Afschrijvingstermijn
.. jaar
b. Uitsplitsing investering naar kostensoorten: - Interne ordernummer: Omschrijving Kostensoort
Bedrag
BTW-code
Totale investering c. Structurele lasten en dekking: Omschrijving Kostensoort Kapitaallasten investering bij 4,5% rente 461 Overige structurele lasten:
Bedrag BTW-code
Totale structurele lasten d. Dekking ten laste van - post onvoorzien - op andere wijze, namelijk Totale structurele dekking II. Eenmalige lasten a. Lasten Kostensoort 4333070
Omschrijving structuurvisie Zetten-Andelst Totale eenmalige kosten
Bedrag 10.000 10.000
BTW-code
b. Dekking ten laste van: - algemene reserve - op andere wijze, namelijk
10.000 Totale eenmalige dekking
10.000
III. Toelichting BTW (in telegramstijl) Maurice? IV. Besluitvormingsprocedure: Aankruisen Collegebesluit: - alleen collegebesluit voor budget grondexploitatie (voldoen aan 3 voorwaarden) X - collegebesluit/administratieve wijziging (vaststelling door raad achteraf) Begrotingswijziging door raad op basis van: - bedragen boven de grenzen artikel 4-a Financiële verordening - politieke redenen Informatiepl cht aan de raad (vooraf) over: - het aangaan van verplichtingen voor werken groter dan € 1.000.000 - het aangaan van verplichtingen voor leveringen en diensten groter dan € 500.000 - het verstrekken van leningen, waarborgen en garanties groter dan € 1.000.000 (geldt niet voor Waarborgfonds Soc. Woningbouw) - de privaatrechtelijke rechtshandeling die ingrijpende gevolgen heeft voor de gemeente. Alleen bij begrotingswijziging: beknopte toelichting 3 O's (onvoorzien, onvermijdbaar, onuitstelbaar) Deze stappen zijn onvoorzien omdat: - de aanpassing van de visie een extra processtap is, die niet was gepland; - het Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling ten tijde van het eerste krediet nog niet bekend was. Deze stappen zijn onvermijdbaar omdat: - zonder de aanpassing geen bruikbare visie als eindresultaat beschikbaar is; - zonder deelname aan het proefprogramma de haalbaarheid (uitvoering) minder groot is. Deze stappen zijn onuitstelbaar omdat: - anders realisatie van uitvoering speerpunt 14 in het uitvoeringsprogramma van het college niet tijdig wordt gehaald; - het Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling aanstonds van start gaat. 6. Uitvoering en evaluatie De gebiedsvisie zal naar verwachting in het 1 kwartaal van 2015 door de gemeenteraad kunnen worden vastgesteld. e
p r o v i n c i e -
Gelderland
»
i
3
STADSREGIO
stimuleringsfonds. creatieve industrie
AKNHtM NIJMtCIN
Ruilen. vc\n grond, en vastgoed als strategie voor gebiedsoptvyikkeling in stedelijke gebieden
Plan van Aanpak Proefprogramma Stedelijke Herverkaveling 20 maart 2014 Erwin van der Krabben - Radboud Universiteit Nijmegen Edwin van Uum - Het Noordzuiden
Radboud Universiteit Nijmegen
fSSj
f
Over achtergronden
van het instrument
stedelijke
herverkaveling
1. Intro: waarom stedelijke herverkaveling? Traditionele gebiedsontwikkeling werkt niet meer
Dit ruilen en herverdelen van grond (incl.
Gebiedsontwikkeling is in ons land fundamenteel
vastgoed) kan het ontwikkelingsproces in het
veranderd. Najaren van actief grondbeleid hebben
gebied een nieuwe impuls geven. Een aantal
veel gemeenten zelf gronden verworven met
belangrijke voordelen:
alle financiële risico's vandien. Veel gemeenten
•
kampen met renteverliezen van niet nu of niet meer ontwikkelbare gronden. In dit tijdgewricht
•
mogen we geen grootse (voor)investeringen meer verwachten. Niet meer van verschillende
•
of vastgoed. Veel zal juist afhangen van lokale
beter financieel resultaat door lagere verwervingskosten en rentelasten;
•
Geen enkele partij wenst of is in staat om nog grote verwervingen te doen van grond e n /
efficiëntere gebiedsontwikkeling door het ruilen van gronden;
overheden, en evenmin van institutionele marktpartijen, lees: ontwikkelaars en beleggers.
praktische aanpak van belemmerende eigendomsposities;
waarde creëren in grond en vastgoed en dit voor het gebied behouden;
•
heldere afsprakenkaders voor privaat-private samenwerking.
eigenaren van grond en vastgoed, die geworteld zijn in het gebied, vaak jarenlang al hier verblijven,
Zoeken naar doorbraken in de praktijk
en de urgentie voelen om de kwaliteit van het
In het buitenland is stedelijke herverkaveling al
gebied 'aan te pakken'.
langer gangbaar. In Duitsland is dit bekend onder
Meerwaarde van stedelijke herverkaveling
spreekt men van 'reparcelación'. In Nederland
Stedelijke herverkaveling is een alternatieve,
staat stedelijke herverkaveling echter nog in de
innovatieve strategie voor grote, risicovolle
kinderschoenen. W e zien dat echter langzaam
grondverwervingen. Het instrument stedelijke
veranderen. O p een aantal plekken doen we
herverkaveling is de equivalent van de bekende
zelf al de nodige ervaringen op in de praktijk, op
agrarische ruilverkaveling, maar dan toegepast
een aantal locaties in verschillende gemeenten
het begrip 'Bauland Umlegung' en in Spanje
in het stedelijk gebied. Essentie is dat lokale
in het kader van het onderzoeksprogramma
eigenaren samen hun grond en vastgoed
U R D . En ook in het kader van de nieuwe
inbrengen, en vanuit een collectief perspectief, tot
Omgevingswet is en wordt gewerkt aan een
gedeeltelijke herverdeling en ruiling van grond en
aantal 'pilots' voor stedelijke herverkaveling in
vastgoed kunnen overgaan (zonder dat hiermee
den lande, alsmede aan een experimentenwet
grote voorinvesteringen gemoeid zijn). Hierdoor
'Stedelijke Herverkaveling' die hiervoor de basis
kunnen incourante locaties worden aangepakt,
legt. Veel pilot-projecten verkeren echter nog
alternatieve oplossingen voor ontsluiting en
in een studieuze fase, en de uitvoering van het
parkeren ontstaan, of ruimte worden gemaakt
herverkavelingsproject is nog niet in zicht. Er
voor de groeiers en blijvers in het gebied.
is een 'echte' doorbraak nodig in de praktijk van gebiedsontwikkeling; met een realistische propositie voor de daadwerkelijke uitvoering van herverkavelingsprojecten. Van studie naar doen!
Situatie v o o r h e r v e r k a v e l i n g
P r o c e s van h e r v e r k a v e l i n g
Situatie na h e r v e r k a v e l i n g
i•
/ 9 S
£3
> 01 ra
/
fc£2
tSl
•
1 n o
0)
Dl
• 01 U 0)
/
Over doelen en beoogde resultaten van het
proefprogramma
2. Proefprogramma: doel en resultaat Waarom een proefprogramma?
economische structuurversterking
W e zien een aantal belangrijke redenen voor het
kwaliteit, zoals geformuleerd in de provinciale
starten van een samenhangend beleidsprogramma
Omgevingsvisie 'Gelderland anders';
voor stedelijke herverkaveling. W e spreken in
•
dit verband graag over een 'proefprogramma':
en ruimtelijke
Het programma komt tegemoet aan de behoeften van Gelderse gemeenten om te
praktijkproeven doen in de praktijk. Dat houdt het
werken aan 'uitnodigingsplanologie'
midden tussen een regulier uitvoeringsprogramma
ondersteund te worden met kennis, kunde en
en hiervoor
en het uitvoeren van een aantal vrijblijvende
middelen voor strategische projecten in hun
experimenten.
gemeente; •
Het programma maakt het mogelijk nieuwe
Het proefprogramma kan voorzien in een
vormen van partnerschap en co-productie te
aantal behoeften die leven op niveau van
ontwikkelen tussen provincie, gemeenten en
concrete gebiedsontwikkelingsprojecten. Zo
private partijen, bijvoorbeeld in de uitvoering
kampen veel gemeenten met vastgelopen
van projecten uit de Stads- en Regiocontracten.
gebiedsontwikkelingsprojecten, en zoeken zij met private partners naar nieuwe mogelijkheden.
Beoogd resultaat: succesvolle
Er is veel behoefte aan kennis en kunde om
praktijkexperimenten
met incourante gronden om te gaan, nu
Vanuit deze doelen willen we met het
actieve grondverwerving door gemeenten
proefprogramma concrete resultaten bereiken
is veelal is beëindigd. Bovendien zoeken
in de praktijk van stedelijke herverkaveling.
betrokken partijen naar nieuwe vormen van
Dat begint met het realiseren van een aantal
samenwerking. Gemeenten kiezen voor een
succesvolle praktijkexperimenten, maar de
meer faciliterende rol en willen invulling geven
resultaten moeten verder reiken. W e zien drie
aan 'uitnodigingsplanologie'. Ontwikkelende
typen opbrengst: doen, leren en uitdragen.
eigenaren moeten vaak geholpen worden en in
•
Doen: minimaal drie geslaagde
praktijkprojecten
positie worden gebracht om het project samen aan
(van de 8-10 projecten) die zowel bijdragen
te pakken. Dan gaat het om kennis en ervaringen
aan de doelen van de betreffende gemeente
met 'tekenen en rekenen', met juridische aspecten
als een belangrijke voorbeeldwerking hebben
en het opstellen van goede financiële business
voor andere (Gelderse) gemeenten;
cases.
•
Leren: meer kennis en ervaring bij
projectleiders
van gemeenten en provincie, zowel op Doelstellingen: impuls geven door 'learning by
projectniveau (procesvaardigheden, condities,
doing'
plan- en rekensystematiek e.d.) als op niveau
Het proefprogramma draagt bij aan een aantal
van beleid: afsprakenkaders, inzet van
centrale doelstellingen in de hedendaagse
juridische instrumenten, en mogelijk financiële
gebiedsontwikkeling die gemeenten en provincie
ondersteuning.
samen delen: •
•
•
Uitdragen: voorbeeldfunctie
van de
Het programma wil een impuls geven aan
praktijkprojecten
vastgelopen gebiedsontwikkelingen
verspreiden naar andere (Gelderse )
door
en opgedane
ervaringen
herschikking van (in)courante gronden en kan
gemeenten, intermediaire instellingen (o.a.
zo een belangrijk instrument in bestrijding van
brede vakgemeenschap) en vooral richting de
de gevolgen van de economische crisis;
Ministerie van BZK en l e n M in het kader van
Het programma draagt bij aan de eigen
de herijking van de nieuwe Omgevingswet.
beleidsdoelen van de provincie op gebied van
•
RUIMTELIJKE KWALITEIT
X 5 *
INSTRUMENTARIUM
-
VERKAVEL NG
1h
Vil
V...'
I
1 •
4
Over de inhoudelijke
opgaven en selectie van
praktijkprojecten
3. Praktijkprojecten: opgaven en selectie Opgaven voor stedelijke herverkaveling
Koplopers: voortbouwen op lopende projecten
O m zicht te krijgen op kansrijke praktijkprojecten
Voor het zoeken naar relevante projecten, met
is het zaak helder te hebben waarvoor stedelijke
interessante gebiedsopgaven, waarvoor stedelijke
herverkaveling ingezet kan worden. De
herverkaveling een passende aanpak biedt, is
herverkaveling is immers geen doel op zichzelf: het
het logisch aan te sluiten bij gemeenten die
is een strategie om concrete gebiedsopgaven in
kenbaar hebben gemaakt interesse te hebben in
projecten te realiseren. Voor welke opgaven biedt
stedelijke herverkaveling. Projecten in het kader
stedelijke herverkaveling een oplossing? W e zien
van het onderzoeksprogramma U R D bieden
vijf typen gebieden en opgaven:
mogelijkheden voor een snelle start. Het gaat om:
•
•
Binnensteden en dorpskernen:
aanpak van
•
groeiende leegstand in retail door clustering
ruimtegebruik in de winkelbranches in
van winkelfuncties tot compactere, vitale
bepaalde delen van de Nijmeegse binnenstad.
winkelgebieden;
Stedelijke herverkaveling als instrument voor
Herstructurering
van
clustering en optimaliseren van aangesloten
bedrijventerreinen:
winkelstraten;
kwaliteitsimpuls in herstructurering realiseren door 'onhandige' eigendomsposities vrij te
•
•
bedrijventerreinen Tatelaar en Hengelder, met
en collectieve (parkeer)voorzieningen te
een betere clustering van functies en branches,
organiseren;
waarvoor stedelijke herverkaveling kan worden
Openbaar vervoerlocaties:
ingezet;
optimaliseren •
Apeldoorn:
herstructurering van winkelcentrum
HOV-halten ten behoeve van ruimte voor
Kerschoten dat hard aan vernieuwing toe
ketenvoorzieningen, P+R, vrijliggende H O V -
is met winkels en openbare ruimte, of
routes, fietsroutes en -stallingen;
herontwikkeling van Kanaalzone-Zuid, met
Transformatiegebieden:
transformatie naar woningbouw;
herverkaveling
inzetten ten behoeve van 'organische
•
Bronckhorst:
herstructurering en transformatie
gebiedsontwikkeling' met collectieve aanpak
in dorpskernen van winkels, voorzieningen
van eigenaren voor het optimaliseren van
en maatschappelijke functies in een compacte
kavelindeling en hiervoor afspraken kaders
setting door kleinschalige, plekgewijze
opstellen; •
Zevenaar: herstructurering van de
spelen en ruimte voor bedrijfsuitbreidingen
van de eigendomsposities rond stations en
•
Nijmegen: groeiende leegstand en amorf
Clusteren van bouwprogramma's:
herverkavelingen; uitruilen van
•
Regio Noord-Veluwe:
groeiende leegstand en
grondposities van overheden en marktpartijen
verpaupering in recreatieparken op de Veluwe
ten behoeve van compacte nieuwbouwlocaties,
aanpakken door clustering en herconcentratie
en hiervoor (financieel) afsprakenkader voor
in enkele vitale vakantieparken door middel
publiek-private samenwerking opstellen.
van stedelijke herverkaveling.
De selectie van praktijkprojecten moet
Hiernaast hebben we inmiddels ook al bestuurlijke
worden afgewogen in het licht van de
en ambtelijke contacten met de gemeente Ede
voorgaande gebiedsopgaven. Idealiter zouden
(over herstructurering van kazerneterreinen) en de
per gebiedsopgave twee 'voorbeeldige'
Regio Stedendriehoek. Dit kan mogelijkerwijs tot
praktijkprojecten kunnen worden geselecteerd.
interessante praktijkprojecten leiden.
Voorverkenning: zoeken naar kansrijke projecten M e t de bovenstaande projecten die inmiddels
nu
al informeel de w e g naar het proefprogramma hebben gevonden, komt de vraag op welke projecten het meest kansrijk zijn voor inzet van het
Hik
instrument stedelijke herverkaveling. Daarnaast zijn er gemeenten die nog onbekend zijn met zijn om aan het proefprogramma deel te nemen.
3 * C3
Bovendien kan ook de (bestuurlijke) agenda van
3d
het instrument, maar zeer wel bereid kunnen
L
de provincie aanleiding zijn voor de selectie van
a
bepaalde projecten (bijv. gekoppeld aan Stadsen Regiocontracten, impuls bedrijventerreinen). O f gemeenten die juist ondersteuning kunnen gebruiken.
-
•
Eerste schets ruimtelijke
kwaliteit
I
Wij stellen voor om als eerste stap, naast
I
besluitvorming en de opstart van activiteiten, een kortlopende voorverkenning uit te voeren naar de kansrijkheid van projecten voor het proefprogramma stedelijke herverkaveling. Toetsing zou zowel inhoudelijk (kwesties, gebiedsopgaven, e.d.) als procesmatig (energie en enthousiasme van (private) partijen) en financieel (bereidheid tot bijdrage) moeten plaatsvinden.
!
Wellicht kan via bestuurlijke gremia een informele uitvraag worden gedaan naar het aanmelden van relevante projecten. O p basis van de voorverkenning kan de selectie en besluitvorming hierover plaatsvinden.
Juridische
0
eigendommen
tv
1
Iui" 1.1 V I
B
f
ijV>
i j 'I" i 'ivi / Ui V I U,
u/iii
Indicatie
grondprijzen
i
IIL'HI Ti//
f,11 ;J
ï
<
t l
4. Praktijkprojecten: samenwerking Privaat: directe betrokkenheid van private
In de dialoog tussen publieke en private
eigenaren
partijen over kansen en mogelijkheden rond
Een succesvolle realisatie van het praktijkproject
het herverkavelingsproject kan de provincie het
staat of valt met de directe betrokkenheid
proces faciliteren. Als 'onverdachte gastheer' kan
van de private eigenaren in het gebied. Hier
de provincie gezaghebbend tussen de partijen
moet voldoende energie en enthousiasme
opereren. Vanuit het proefprogramma kan de
zijn om inzet van tijd en middelen mogelijk
dialoog rond het project praktische worden
te maken. Idealiter zou een collectief van
georganiseerd. Dat maakt dat gemeente,
eigenaren het initiatief kunnen nemen voor het
naast andere partijen, ook participant is in het
herverkavelingsproject. Eerste ervaringen, in het
werkproces. De gemeente heeft echter wel
kader van het U R D - p r o g r a m m a en elders, leren
belangrijke publiekrechtelijke instrumenten,
echter dat eigenaren en bedrijven focus hebben
zoals bestemmingswijzigingen, verordeningen,
op hun eigen bedrijfsvoering en kavel. Praktische
vergunningverlening e.d., om stedelijke
kennis en kunde ontbreken om op niveau van
herverkaveling in de praktijk te kunnen realiseren.
gebiedsontwikkeling tot een goed georganiseerd
Dat vraagt ook om formele werkprocessen binnen
collectief te komen. Het is zaak private partijen
de gemeente.
op een goede manier hierin te faciliteren, zonder hun eigen taken en verantwoordelijkheden
Samenwerking: informeel, maar niet vrijblijvend!
over te nemen. Het organiseren van de directe
Het samenwerkingsproces rond het praktijkproject
betrokkenheid van private eigenaren is een
(in het proefprogramma) vraagt om een
voorwaarde voor succes, zowel op projectniveau
goed georganiseerde koppeling tussen het
als op niveau van het programma (beleidsmatig
informele proces met eigenaren en de formele
meesturen).
besluitvorming die binnen de gemeente (en provincie?) moet plaatsvinden. Het is zaak om de
Publiek: intensieve samenwerking met gemeenten
dialoog in een informele setting te voeren zonder
Het uitvoeren van de praktijkprojecten voor
op voorhand alle juridische en financiële obstakels
stedelijke herverkaveling vraagt om een directe,
binnen te halen. Deze dialoog mag echter niet
intensieve samenwerking met de betreffende
vrijblijvend zijn; alle betrokken partijen moeten
gemeente, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Voor
bereid zijn om een bepaalde oplossingen te helpen
de realisatie van het praktijkproject is de rol
realiseren. Dat vraagt van de gemeente concreet
van de gemeente doorslaggevend in termen
inzet van menskracht, tijdens het werkproces
van beleidsruimte, instrumenten en inzet van
maar wellicht ook erna in een uitvoeringstraject,
middelen. De gemeente kan hierin een dubbele rol
en vraagt beperkt medefinanciering van de
hebben: publiekrechtelijk (als lokale overheid) en
procesgang. Het verkrijgen van dit commitment
privaatrechtelijk (als grondeigenaar). Dat maakt
is mede sturend voor de selectie van de
dat de gemeente met een 'dubbele pet' aan tafel
praktijkprojecten.
kan zitten.
2. a f s l a g e r b i j / a f s l a g e r a f
noodzaak zichtbaarheid be-iöekersparkyren clustering branchegenoten 2018
•-
M M SooW^Ö**.
f j M ff >«ff U M « M > » W f
3
A'J
H 'I 1
3. stationslocatie afhankelijkheid OV dichtheid werknemers/m2 aantrekking op reizigers 2025
mm*
Voorbeeld
lwi.
Stedeljke
aw
7
ai» « herverkaveling
Zevenaar
Poort
4 ^ . •
Over de structuur en werkzaamheden
vanuit het
proefprogramma
5. Aanpak en activiteiten Opzet proefprogramma: gelaagd op drie niveaus
2e niveau: opbouw van leervermogen en
Gekoppeld aan de beoogde doelen en resultaten
kennisontwikkeling
stellen we voor om het proefprogramma te
Als tweede niveau zien we het faciliteren van
structureren aan de hand van drie niveaus van
de kennisopbouw en -uitwisseling en het lerend
uitvoering. De gelaagde opzet maakt dat alle
vermogen van partijen rond de geselecteerde
doelen tegelijk worden nagestreefd, niet lineair
praktijkprojecten. Dit betekent het bijeenbrengen
maar parallel aan elkaar, en dat er tussen de
van personen en disciplines, betrokken rond de
onderscheiden niveaus wederzijdse uitwisseling
uit te voeren projecten. Niet alleen achteraf, maar
plaatsvindt. De aard van de werkzaamheden en
vooraf en tijdens het werkproces om ervaringen
de typen producten verschillen per niveau. W e
te delen en van elkaar te leren. W e zien drie
onderscheiden de volgende niveaus:
leermethoden:
1e niveau: uitvoeren van concrete
1. Kwaliteitsteam samenwerken: een
praktijkprojecten
Kwaliteitsteam, bestaande uit een
Basis voor het proefprogramma is het uitvoeren
aantal gezaghebbende deskundigen uit
van concrete praktijkprojecten in een aantal
overheid, markt en wetenschap (buiten
Gelderse gemeenten. W e denken hierbij aan
Gelderland) die in het werkproces rond een
inzet op acht tot tien projecten (twee per
herverkavelingsproject kunnen reflecteren,
gebiedsopgave), waarvan minimaal drie projecten
interveniëren en de samenwerking kunnen
'moeten' slagen. Voor uitvoering van de projecten
stimuleren.
zien we de volgende werkzaamheden:
2. Community of Practice Herverkaveling: een 'leergemeenschap' voor de reflectie
• • •
inventarisatie en verkenning van gebied,
en kennisontwikkeling op inhoud, rollen,
opgaven en agenda's partijen;
voortgang, ervaringen voor de betrokken
mandaat organiseren voor samenwerking
projectleiders en medewerkers van gemeenten
gemeente en eigenaren;
en provincie, en deskundigen van betrokken
procesorganisatie en procesmanagement van de
(markt)partijen.
dialoog (werksessies?); • •
3. Radboud M a n a g e m e n t Academy:
ondersteunend nader onderzoek naar kansen;
organiseren van een 'incompany' training
ruimtelijk, juridisch, financieel;
voor projectleiders en medewerkers van
propositie voor besluitvorming tussen betrokken
provincie en gemeenten waarin o p b o u w van
partijen (overeenkomst?).
kennis, kunde en training van vaardigheden voor het zelfstandig uitvoeren van
Als product zien we een afsprakenkader of
herverkavelingsprojecten wordt aangeboden.
ruilpropositie voor partijen (met ondersteunende inhoudelijke rapportage) bij succes of minimaal een
Naast deze activiteiten zal ook in onderzoek
beknopt inhoudelijk verslag met een 'röntgenfoto'
worden gekeken naar internationale en
van de samenwerking.
grensoverschrijdende ervaringen met vormen van stedelijke herverkaveling. O o k kunnen in het onderzoek, op projectniveau of breder, de mogelijkheden van Geografische Informatiesystemen (GIS) worden ingezet, o.a. Esri Nederland.
3 niveau: kennisverspreidingen overdracht
een breed publiek van professionals bij
Het derde niveau van het proefprogramma gaat
gemeenten (bestuurders, management) en
over het verspreiden en actief uitdragen van de
marktpartijen;
e
opgedane kennis, inzichten en ervaringen naar
•
wervende publicatie(s) met de inhoudelijke
andere publieke en private partijen, binnen en
grondslagen van stedelijke herverkaveling voor
buiten Gelderland. Doelgroepen zijn bestuurders
diverse disciplines binnen de vakgemeenschap;
en ambtelijke deskundigen van gemeenten en
•
deelname aan publieksbijeenkomsten/
provincie(s), intermediaire of koepelorganisaties,
debatten/symposia en congressen om de
de brede vakgemeenschap en in het bijzonder de
resultaten van het proefprogramma uit te
overdracht naar het Ministerie van BZK en het
dragen.
Ministerie van l e n M in het kader van de nieuwe Omgevingswet. Mogelijke werkzaamheden:
De werkzaamheden op het 2e en 3e niveau leiden tot verschillende producten die op zichzelf kunnen
•
•
overzichtsrapportage(s) van de uitgevoerde
staan en naar behoefte kunnen worden ingezet.
praktijkprojecten met voorbeeldwerking richting
Binnen het proefprogramma kunnen de specifieke
de ministeries en koepelorganisaties;
producten nader worden gedefinieerd.
publicatie(s) en artikelen in tijdschriften voor
Organisatie
I.'
I
£ennisverspre
/cf/
;
8>
Z
Vd\ikprq/
8
«4
3:
e
ff
-
-
3 - 8 projecten -
•
I
Schema
aanpak
en
activiteiten
^^anagetne^
!0S
-V
2
Over partijen, rollen en samenwerking in het
proefprogramma
6. Organisatie: partijen en rollen Sturing: provincie ondersteunt en faciliteert
Het Ministerie van Infrastructuur
en Milieu is een
In de uitvoering van het proefprogramma zullen
belangrijke partner op het gebied van beleid en
verschillende (semi-)publieke partijen en private
wetgeving. M e t name het voorbereidingstraject
partijen betrokken zijn. O p het projectniveau
van de nieuwe Omgevingswet, met een
zijn vooral de betreffende gemeente(n) en
experimentenwet stedelijke herverkaveling,
private partijen verantwoordelijk voor de
kunnen belangrijke inzichten en ervaringen
uitvoering van het herverkavelingsproject.
worden uitgewisseld. M a a r ook beleidsprojecten,
De provincie ondersteunt en faciliteert deze
zoals 'Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl' of de
uitvoeringsprojecten met het proefprogramma.
Strategische Kennis- en Innovatie A g e n d a bieden
De provincie neemt de regie over de activiteiten
mogelijkheden tot samenwerking. Hoe en in
uit het proefprogramma, en bewaakt
welke vorm die samenwerking kan plaatsvinden,
samenhang en voortgang en organiseert de
valt nader te verkennen.
eventuele besluitvorming hierover in nauwe samenwerking met de partners Stadsregio
Daarnaast is het Kadaster bij uitstek een
Arnhem Nijmegen, Stimuleringsfonds Creatieve
strategische partner op het gebied van stedelijke
Industrie, en eventueel het Kadaster en het
herverkaveling. Het Kadaster beheert belangrijke
Ministerie van Infrastructuur en Milieu. De overall
kennis en data die relevant zijn voor stedelijke
programmasturing is in handen van de provincie,
herverkaveling en heeft competenties op het
die samenwerkt met vertegenwoordigers van
gebied ruilverkaveling in het landelijk gebied.
gemeenten, strategische partners en private
De afgelopen jaren toont het Kadaster zich ook
partijen.
strategische partner op herverkaveling in het stedelijk gebied. Nauwe samenwerking met het
Co-productie met strategische partners
Kadaster in het proefprogramma is onontbeerlijk.
Wij stellen voor dat de provincie nauwe samenwerking zoekt met een aantal
Recent heeft het Stimuleringsfonds
strategische partners voor de uitvoering van het
Industrie een subsidievoorstel van het
proefprogramma.
Noordzuiden gehonoreerd op het gebied van
Creatieve
'Ontwerpen aan stedelijke herverkaveling'. Via De Stadsregio Arnhem Nijmegen is een belangrijke
het Stimuleringsfonds kan worden bijgedragen
medeopdrachtgever en co-financier voor de
aan de kennisontwikkeling (2e niveau) en
onderzoeksprogramma U R D , waarin stedelijke
kennisoverdracht (3e niveau). Die koppeling
herverkaveling een centrale rol speelt. De
maakt het mogelijk dat meer reguliere
Stadsregio kent belangrijke opgaven op het
middelen op de uitvoering van projecten (1e
gebied van bereikbaarheid, openbaar vervoer en
niveau) kunnen worden ingezet. Wellicht
ruimte, waaraan met stedelijke herverkaveling
kunnen ook brede, landelijke netwerken en
een bijdrage kan worden geleverd. Specifiek rond
communicatiemiddelen via het Stimuleringsfonds
stations en H O V - h a l t e n , H O V - en fietsroutes
worden benut.
en (keten)voorzieningen, zoals P+R e.d. Deze mobiliteitsopgave kan in de selectie van praktijkprojecten terugkomen.
Eerste schets ruimtelijke kwaliteit
Juridische eigend i
!
I
i
1
£5? 1
^
0
>
•
I 'T •
3ü Voorbeeld
Nijmegen
westzijde
centraal
station
Samenwerking: slagvaardige projectorganisatie
rol hebben. En ook intern binnen hun eigen
Voor de uitvoering van activiteiten van
organisatie snel benodigde zaken kunnen regelen
het proefprogramma is een slagvaardige
en hiervoor voldoende mandaat hebben. Dit
projectorganisatie nodig. Dat vraagt om goed
projectteam komt 6 tot 8 keer per jaar bijeen.
georganiseerd opdrachtgeverschap waarvoor de provincie en strategische partners nauw
Voor de uitvoering van de praktijkprojecten,
samenwerken. W e denken aan een Bestuurlijke
en bepaalde activiteiten op gebied van
Regiegroep onder voorzitterschap van de
kennisontwikkeling en kennisoverdracht is een
Gedeputeerde, tezamen met Stadsregio,
deskundig werkteam nodig die daadwerkelijk
Stimuleringsfonds en eventueel Kadaster of
de productie en uitvoering verzorgt. Voor de
Ministerie. Deze Regiegroep komt 3 tot 4 keer per
uitvoering van het onderzoeksprogramma U R D
jaar bijeen.
hebben we goede ervaringen opgedaan met een gecombineerd team van wetenschap en praktijk.
Naast deze Bestuurlijke Regiegroep is een effectief
De Radbouduniversiteit en Het Noordzuiden
werkteam nodig o m praktisch (bege)leiding
hebben in U R D intensief samengewerkt.
en uitvoering te geven aan alle onderscheiden
De Radbouduniversiteit beschikt over veel
activiteiten binnen het proefprogramma. W e
kennis, kunde en ervaringen op het gebied
denken aan een hybride projectteam, bestaande
van stedelijke herverkaveling, grondbeleid,
uit vertegenwoordiger(s) van de provincie en de
planologie en meer. Het Noordzuiden verzorgt het
Stadsregio, tezamen met de Radboud Universiteit,
procesmanagement, en geeft procesmatig leiding
Noordzuiden en het Kadaster. Wij gaan er vanuit
aan de samenwerking op locatie met stakeholders
dat de medewerker(s) van provincie en Stadsregio
en verzorgt daarnaast de stedenbouwkundige
vooral een begeleidende en ondersteunende
expertise en de ruimtelijke verbeelding in het proces.
•• «
-
-
.
BÉrT
-
r
M
o
g
e
l
i
j
k
e
case Stedelijke Herverkaveling
H**ba*-»«J*«jtu*#
laf
i
W8i
K o l d e wijn
\ \
Passere
i
I •1
\
\
Wi
<
i
T A Voorbeeld
Apeldoorn
Kanaalzone
Zuid (bron:
Ontwikkelingsplan
pilot zuidelijke
kaaalzones.
Schatkamer
van
Zuid)
Dit effectieve team vormt de basis van het werkteam, tezamen met specialisten van het Kadaster. Voor specifieke deskundigheid, die al naargelang de aard van de problematiek per project kan verschillen, wordt primair een beroep gedaan op de inzet van de betreffende gemeente. Dat kan zijn voor expertise op gebied van milieu, bodem, natuur, verkeer en vervoer, juridisch of financieel. Indien deze expertise vanuit gemeenten niet kan worden geboden, kan incidenteel worden overwogen juridische/ financieel specialisten van externe bureaus in te schakelen.
i . ^9
te
i
urn
• 9
-
Illi I H r
I
Voorbeelden van onhandige private eigendommen naast station De ontwikkeling van een nieuwe stationsopgang en stationsplein
Nijmegen. wordt hierdoor
belemmerd.
7. Kosten, financiering en planning Voor een overzicht van de kosten en de
1e niveau: projecten en onderzoek
financieringsmogelijkheden hebben we een
Voor het uitvoeren van een praktijkproject gaan
globale begroting opgesteld v o o r d e activiteiten
we uit van twee typen kosten:
binnen het proefprogramma. W e hanteren
a. proceskosten:
hiervoor de gelaagde indeling in drie niveaus, zoals uitgewerkt in paragraaf 4. Alvorens te kunnen starten met concrete praktijkprojecten is een voorverkenning nodig om tot een goede selectie te komen (niveau 0). Naast de uitvoering van directe activiteiten, zullen ook kosten worden gemaakt voor het programmabureau en voor logistieke en organisatorische diensten.
• voorbereidende gesprekken voor betrokkenheid van alle stakeholders; • twee tot drie centrale bijeenkomsten met alle stakeholders in het gebied; • tussentijds bilaterale overleggen met enkele partijen; • verslaglegging, nazorg, intentieovereenkomst. b. onderzoekskosten:
Het bijgevoegde schema biedt een overzicht van kosten en financiering. Voor de financiering hanteren we het centrale uitgangspunt van 5 0 % co-financiering van alle activiteiten tussen provincie en gemeenten en/of strategische partners. Dit betekent dat de provincie ongeveer de helft van de totale kosten van
• inventarisatie van gebiedsopgaven, beleid, eigendommen, wetgeving, e t c ; • tussentijdse inhoudelijke verkenning naar gesignaleerde kwesties; • verkenning van mogelijke oplossingsrichtingen voor herverkaveling; • rapportage.
het proefprogramma financiert. De andere
Mogelijk kunnen aanvullende onderzoekskosten
helft co-financiering wordt georganiseerd door
nodig zijn bij de grote, meer complexe
de deelnemende gemeenten (1e niveau) en
herverkavelingsprojecten.
de strategische partners. Dit houdt in dat de gemeenten niet vrijblijvend deelnemen aan het
2e niveau: leertraject en kennisopbouw
proefprogramma.
a. Kwaliteitsteam Samenwerken • samenstellen en voorbereidingen
O p basis hiervan schatten we de kosten als volgt in:
Kwaliteitsteam • begeleiden kwaliteitsteam; ondersteunen b. Community of Practice (CoP) Herverkaveling
0e niveau: voorkenning naar kansrijke projecten
• samenstellen en voorbereidingen C o P
O m tot een goede selectie te komen van
• organisatie van reflectiebijeenkomsten
praktijkprojecten is vooraf een korte verkenning
• verslaglegging/artikelen
nodig naar de kansrijkheid van mogelijke
c. Radboud Management Academy
projecten. Dat vraagt niet alleen inhoudelijke
• ontwikkelen van trainingstraject
toetsing, maar evenzeer procestoetsing
• uitvoeren van training, inzet externen
vooraf naar de inzet, enthousiasme en samenwerkingsbereidheid van partijen.
3e niveau: kennisoverdrachten disseminatie O p dit niveau zijn de kosten voor activiteiten nog moeilijk in te schatten. Dit is ook geheel afhankelijk van de intensiteit van kennisoverdracht en mogelijkheden hiertoe. W e denken in ieder geval aan: • wervende rapportages; • publiekspublicaties/artikelen; • deelname aan bijeenkomsten/debatten/ symposia. 4e niveau: organisatie en diensten Ten behoeve van het uitvoeren van activiteiten op de voorgaande niveaus zullen kosten moeten worden gemaakt voor ondersteunende organisatie en diensten: • projectorganisatie; projectleiding, secretariaat, etc. • logistieke diensten; zaalhuur, catering, etc. • organisatorische diensten; schrijvers, vormgeving, drukwerk, etc. • onvoorziene kosten en uitgaven
Planning: parallel traject van drie niveaus W a t betreft planning gaan we uit van een meerjarig traject voor het gehele proefprogramma. In bijgaand planningschema hebben we een planning ingeschat voor de drie onderscheiden niveaus. W e gaan er vanuit dat voor de zomer de voorkenning kan worden uitgevoerd en afgerond. Na selectie en besluitvorming kunnen de uitvoeringsprojecten vanaf september 2014 een aanvang nemen. Aangezien niet alle projecten tegelijk kunnen starten, stellen we een 'dakpangewijze' aanpak voor, zodat er tegelijk steeds drie projecten lopen en het traject goed beheersbaar blijft in proces, inzet en kosten. In maart 2015 is een belangrijk evaluatiemoment van het proefprogramma in het licht van de provinciale verkiezingen. O p basis van een tussenrapportage kan hier herijking en eventueel bijsturing van het proefprogramma plaatsvinden.
PROJECTEN
KENNIS0PB0UW
P L A N
V A N
COMMUNICATIE
A A N P A K
VOORVERKENNING PROJECTEN VERDUS CONGRES
KTS
CoP
Ministerie van I en M RMA
KTS CoP
E v a l u a t i e
T U S S E N R A P P O R T A G E
Symposia
CoP
RMA Debatten
m CoP Congressen RMA
CoP
Manifestaties
KTS Verslag
CoP Logboek
Handboek SHV
OVERZICHTSDOCUMENT
PUBLIEKS
PUBLICATIE
•
Radboud Universiteit Nijmegen g
fa i
DM
.
.ii
