veiligheid op recept // Stand van zaken projecten medicatieveiligheid
Inleiding Deze uitgave verschijnt in het kader van het thema patiëntveiligheid bij ZonMw. ZonMw
Laan van Nieuw Oost Indië 334 2593 CE Den Haag
Telefoon 070 349 51 11
[email protected]
www.zonmw.nl Contactpersoon
Hannie Bonink,
[email protected] November 2009, ZonMw, Den Haag 1000/11/2009/5
Goed medicijngebruik is zo eenvoudig nog niet. Een fout is zo
gemaakt, door de gebruiker zelf maar ook door de voorschrijver of degene die de medicijnen toedient. Zo’n fout kan voor de patiënt ernstige gevolgen hebben. Het is dus niet verwonderlijk dat zo
velen op zoek zijn naar manieren om het voor de patiënt veiliger te
maken. In de afgelopen jaren heeft ZonMw hiervoor in verschillende
programma’s projecten gefinancierd. Het gaat om zeer verschillende
initiatieven; om onderzoek, het ontwikkelen van instrumenten en het verbeteren van de praktijk.
In totaal hebben 22 projecten over medicatieveiligheid van ZonMw subsidie ontvangen. In deze brochure vindt u informatie over afge-
ronde en lopende projecten. Over de onderzoeksopzet, de resultaten en de producten die het project heeft opgeleverd of moet gaan opleveren.
We hebben niet de illusie dat het beeld over medicatieveiligheid hiermee compleet is. Tenslotte worden er ook zonder ZonMw-subsidie activiteiten uitgevoerd. Toch geven alle projecten samen een goed overzicht van de ontwikkelingen rondom medicatieveiligheid. We
hopen dat dit overzicht voor iedereen die zich met medicatieveiligheid bezighoudt een inspiratiebron is. En een stimulans tot uit-
wisseling tussen onderzoekers onderling en met praktijkmensen en beleidsmakers.
Ontwikkelingen gaan snel. Zie deze brochure daarom als een
momentopname. ZonMw streeft er naar op haar website steeds de
meest actuele informatie te hebben. Wij werken momenteel aan een vernieuwde site die in de loop van 2010 in gebruik wordt genomen.
Dan kunt u de hier gepresenteerde resultaten, in hun meest actuele vorm, gemakkelijk terug vinden.
Projecten Veilig voorschrijven van psychofarmaca Keuzewijzer medicijndozen Bow-Tie methodiek
Minder fouten door elektronisch voorschrijven
Minder voorschrijffouten betere medicatiebewaking Critical nursing situation index
Minder fouten door inzet ziekenhuisapotheek
Onveilige gebeurtenissen in de huisartspraktijk Pijnbehandeling in de spoedzorgketen Gereed maken van medicatie
Geautomatiseerd medicijnverdeelsysteem Veiliger thuis via breedbanddienst
Voorkomen van onbedoelde schade Polyfarmacie bij ouderen Een passend recept
Normen voor medicatieoverdracht Medicatieanalyse en counselling Kinderen met koorts
Voorkomen van oversedatie op de IC
Herziening richtlijn probleemgedrag De beste bijsluiter Verbetertraject
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
Veilig voorschrijven van psychofarmaca
Kinderen jongeren huisarts
thuisgebruik
Projectleider
Projectleider
Dr. Ir. L. van Dijk
Drs. M.C.J. van den Hoedt
Telefoon
Telefoon
030 272 97 00
030 637 83 30
E-mail
E-mail
[email protected] Organisatie NIVEL Website www.nivel.nl
Concreet Product
Keuzewijzer medicijndozen
[email protected] Organisatie Ipso Facto Beleidsonderzoek Website www.ipsofacto.nl
Concreet Product
Kennis op het gebied van het voorschrijven van psychofarmaca aan
// De Keuzewijzer Medicijndozen en het Productenoverzicht
jongeren in de huisartspraktijk.
Medicijndozen.
// Productenoverzicht Medicijndozen op CD-rom.
Samenvatting
Het voorschrijven van antidepressiva en benzodiazepinen aan
Samenvatting
In de praktijk schrijft de huisarts deze middelen echter ook vaak voor.
thuisgebruik verkrijgbaar. Die dozen zijn niet voor ieder patiënttype
kinderen en jongeren is formeel een taak van de kinderpsychiater.
In Nederland zijn meer dan 25 verschillende medicijndozen voor
Het NIVEL deed onderzoek naar het voorschrijfgedrag van huisartsen
even gebruiksvriendelijk. Wat opvalt is dat mensen niet altijd een
en keek ook naar de indicaties. Het volgende blijkt:
bewuste keuze maken voor een medicijndoos. Een goede medicijn-
// Huisartsen schrijven niet vaak antidepressiva en benzodia-
doos kan het medicijngebruik eenvoudiger, overzichtelijker en veiliger
zepinen voor aan kinderen en jongeren.
maken. Op basis van onderzoek door Ipso Facto en in samenwerking
// De indicaties voor het voorschrijven zijn beperkt en verschillen
met ANBO is de Keuzewijzer Medicijndozen tot stand gekomen. De
per leeftijdsgroep.
keuzewijzer kan bijdragen aan een doelmatig en zelfstandig gebruik
// Bij een deel van de recepten gaat het om indicaties waarvoor
van medicijndozen in de thuissituatie.
de middelen niet bij deze leeftijdsgroep zijn geregistreerd
De Keuzewijzer maakt het mogelijk om een medicijndoos te
(unlicensed voorschrijven). De huisarts kan recepten van de
kiezen die aansluit bij de patiënt. Dat is wel zo veilig. Tevens is een
kinderpsychiater herhalen maar schrijft ook eerste recepten
Productenoverzicht Medicijndozen opgesteld.
uit, bijvoorbeeld als er lange wachttijden voor specialistische
De keuzewijzer en het productenoverzicht zijn te raadplegen via
hulp zijn.
www.anbo.nl.
// Uit oogpunt van medicatieveiligheid is het belangrijk dat
de huisarts kinderen en jongeren aan wie hij antidepressiva en benzodiazepinen voorschrijft, deskundig begeleidt en de gevolgen van het medicijngebruik goed in de gaten houdt.
Gezien de kleine aantallen patiënten per jaar is het voor de huisarts lastig deze deskundigheid te ontwikkelen.
// Aandachtspunten voor beleid in de huisartspraktijk zijn: deskundigheidsbevordering, structureel overleg tussen
kinderpsychiater en huisarts, actuele en toegankelijke informatie voor de huisarts over psychofarmaca bij kinderen. Eventueel vervolgonderzoek
// Het monitoren van het voorschrijfgedrag van huisartsen m.b.t.
projecttitel Veilig voorschrijven van psychofarmaca
projecttitel
aan kinderen en jongeren in de
Het zelfstandig en adequaat gebruik
Nederlandse huisartspraktijk
van medicijndozen in de thuissituatie
Project afgerond
Project afgerond
01 / 06 / 2006
15 / 10 / 2005
06
07
psychofarmaca (met name benzodiazepines en antidepressiva), bijvoorbeeld door middel van LINH.
// Onderzoek naar het voorschrijven van psychofarmaca aan meisjes van 12-17 jaar in de huisartspraktijk.
risico-inventarisatie en -analyse multidisciplinair veiligheidsmanagement ziekenhuis
Projectleider Drs. P.C. Wierenga Telefoon 020 566 91 11 E-mail
Bow-Tie methodiek
[email protected] Organisatie Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Divisie G Ziekenhuisapotheek Website www.amc.nl
Concreet Product
Ziekenhuis EVS
Minder fouten door elektronisch voorschrijven
Projectleider Dr. J.G.W. Kosterink Telefoon 050 361 61 61 E-mail
[email protected] Organisatie Universitair Medisch Centrum Groningen, Klinische Farmacie en Apotheek Website www.umcg.nl
Concreet Product
// Bow-Tie instrument voor risicoanalyse.
Kennis over de belemmerende en bevorderende factoren voor een
// Draaiboek Bow-Tie voor toepassing in de klinische setting.
effectieve implementatie en gebruik van een elektronisch voorschrijf-
// Methodiek onderdeel cursus PostAcademisch Onderwijs
systeem (EVS) in het ziekenhuis.
ziekenhuisapotheker.
De resultaten van het onderzoek zijn beschikbaar gesteld aan de
Het draaiboek is beschikbaar via www.zonmw.nl en het kennisplein
diverse doelgroepen via wetenschappelijk publicaties, bijeenkomsten
van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA),
en werkconferenties. Hiermee is een bijdrage geleverd aan de
www.nvza.nl.
implementatie en acceptatie van elektronische voorschrijfsystemen in Nederlandse ziekenhuizen. In het najaar 2009 vindt een inter
Samenvatting
nationale werkconferentie plaats over de basiseisen voor het EVS en
De ‘Bow-Tie methode’ is een pro-actief instrument voor risico-
de voorwaarden voor succesvolle implementatie.
inventarisatie, afkomstig uit de petrochemische industrie. Het BowTie model is een instrument dat een bijdrage levert aan het veiliger
Samenvatting
maken van de gezondheidszorg en het voorkomen van medicatie-
Het veilig gebruik van geneesmiddelen staat hoog op de agenda in
fouten in het bijzonder. De methode is getest en doorontwikkeld in
ziekenhuizen. In het UMCG Groningen en het TweeSteden ziekenhuis
twee ziekenhuizen (Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC)
in Tilburg is onderzoek gedaan naar het effect van een EVS op de
en Diakonessenhuis Utrecht-Zeist-Doorn).
incidentie van medicatiefouten (MEs), (vermijdbare) bijwerkingen,
Het resultaat van het project is een instrument dat ziekenhuizen
opnameduur en kosten. Deze studie toont het volgende aan:
kunnen toepassen voor risicoanalyse. Het kan uitstekend als start-
// Het EVS vermindert het aantal MEs en verlaagt het risico op
punt dienen om medicatie- en patiëntveiligheid te verbeteren.
vermijdbare geneesmiddelschade preventable Adverse Drug
Tevens is een draaiboek voor het toepassen van de Bow-Tie methode
Event (pADE).
voor risicoanalyse opgesteld. Dit maakt een brede verspreiding en
// het EVS draagt indirect bij aan vermindering van medicatie-
implementatie van het model in andere ziekenhuizen mogelijk.
fouten en verlaagt het risico op vermijdbare bijwerkingen en
Het draaiboek beschrijft hoe de methodiek in de klinische setting
dus schade bij de patiënten.
toegepast kan worden en bevat praktijkvoorbeelden en -dilemma’s.
Hiermee geeft het draaiboek inzicht in de uitvoering van de Bow-Tie
Het directe effect van het systeem op de vermijdbare schade was
methode in de praktijk.
minder duidelijk. De implementatie van een EVS met een basis-
pakket aan klinische beslisondersteuning is niet voldoende om pADEs
projecttitel Risico-analyse volgens ‘Bow-Tie methode’ voor verbetering van medicatieveiligheid
te voorkomen. Hiervoor is meer geavanceerde ondersteuning nodig.
De extra kosten van het EVS om één fout of bijwerking te voorkomen
lijken acceptabel. Daar komt bij dat de gebruikers van het EVS positief
zijn over het systeem.
projecttitel Patient safety/medication safety: The impact of computerized physician order entry on medication error prevention in hospitalized patients
Project afgerond
Project afgerond
01 / 06 / 2006
15 / 02 / 2008
08
09
Apotheek ziekenhuis intensive care
Minder voorschrijffouten betere medicatiebewaking
Projectleider Prof. Dr. M.B. Vroom Telefoon 020 566 91 11 E-mail
[email protected] Organisatie Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Intensive Care Volwassenen Website www.amc.nl
Ziekenhuis kinderen verpleegkundigen intensive care
Critical nursing situation index
Concreet Product
Concreet product
Care bij een dagelijkse medicatiebewaking door een ziekenhuis-
(CNSI) in de Kinder Intensive Care (Kinder IC) en het effect daarvan.
Inzicht in de praktijk van de medicatieverstrekking op de Intensive
Dr. M. van Dijk Telefoon 010 703 70 91 E-mail
[email protected] Organisatie Erasmus MC, kinderchirurgie Website www.erasmusmc.nl
Kennis over de toepassing van de Critical Nursing Situation Index
apotheker.
Samenvatting
Samenvatting
Verpleegkundigen hechten waarde aan het werken volgens up-to-
Kenmerken van de medicamenteuze behandeling op de Intensive
date protocollen om de kans op incidenten in de zorg te verminderen.
Care (IC) zijn onder andere: polyfarmacie, een hoge mutatiegraad van
Van december 2005 tot en met februari 2007 is op de Kinder IC van
medicatieopdrachten en een vaak niet orale toediening. Hierdoor is
het Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC)/Emma Kinder-
een IC bij uitstek een risicogebied voor het optreden van medicatie-
ziekenhuis en op de IC-Kinderheelkunde van het Erasmus MC-Sophia
fouten. Het ziekteverloop op een IC is veelal dynamisch en complex.
Kinderziekenhuis een studie gedaan met de Critical Nursing Situation
Daardoor is het niet eenvoudig om de kwaliteit van de farmaco-
Index (CNSI). CNSI is een instrument om onveilige situaties te scoren
therapie doeltreffend te bewaken. Op de IC kan medicatiebewaking
die schadelijke gevolgen voor de patiënt kunnen hebben. In de
daarom niet op eenzelfde geautomatiseerde wijze plaatsvinden als
praktijk zijn dit de situaties waarin van een verpleegkundig protocol
op andere klinische afdelingen.
wordt afgeweken.
In dit onderzoek is gekeken naar de incidentie en relevantie van
In deze studie zijn protocollen voor medicatietoediening en adem-
wijzigingen in de medicatievoorschriften op een IC, als gevolg van
haling/circulatie geselecteerd om interventies op toe te passen.
dagelijkse medicatiebewaking door een ziekenhuisapotheker. Uit het
Dit omdat van de potential hazard meldingen 30% van de fouten
onderzoek blijkt het volgende.
werd gemaakt met medicatietoediening en 20% met beademings-
// In 4% van de medicatievoorschriften werd een fout gemaakt.
apparatuur.
Van deze voorschrijffouten leidde 2% tot potentiële schade
Doel van het project was het meten van de effectiviteit van bepaalde
aan de patiënt. Bij 28% waren preventieve maatregelen (bijv.
interventies gericht op het verminderen van het aantal en de ernst
extra monitoring) nodig om schade te beperken of te voor-
van critical nursing situations (CNS) en het verbeteren van protocollair
komen en in ruim 70% van de voorschrijffouten kon de fout
werken rond medicatietoediening en beademingsapparatuur.
worden hersteld zonder schade aan de patiënt.
Het onderzoek wijst het volgende uit:
// Als gevolg van de medicatiebewaking door de ziekenhuis-
// Verpleegkundigen ervaren interventies en het scoren met
apotheker daalde het aantal voorschrijffouten met ongeveer 75%.
CNSI als zinvol. De toepassing van CNSI laat echter geen aantoonbare daling in CNS en incidentmeldingen zien.
Het project ‘medicatiebewaking op de intensive care’ heeft inzicht
// De waarde van CNSI is vooral dat verpleegkundigen kritisch
gegeven in het aantal en type voorschrijffouten op een IC van een academisch ziekenhuis en daaruit voortvloeiende schade voor de
Projectleider
naar alle verpleegkundige protocollen kijken.
projecttitel
projecttitel
Critical Nursing Situation Index (CNSI)
Medicatiebewaking op de afdeling
in de Kinder Intensive Care: een multi-
ligt bij de arts en behoort daar te blijven liggen. De apotheker kan
intensive care
center studie
De kostenbeschrijving en analyse geven een indruk van de kosten en
Project afgerond
Project afgerond
01 / 04 / 2007
01 / 12 / 2006
10
11
patiënt. De eindverantwoordelijkheid voor veel van de foutmeldingen hierin een signalerende rol spelen.
de potentiële besparingen. Door de inzet van de ziekenhuisapotheker werd op de IC een kostenbesparing gerealiseerd.
Ziekenhuis apotheek chirurgie
Huisarts methodiek
Projectleider
Minder fouten door inzet ziekenhuisapotheek
Prof. dr. Lie A Huen Telefoon 020 566 91 11 E-mail
[email protected] Organisatie Academisch Medisch Centrum Amsterdam, Ziekenhuisapotheek en afdeling Heelkunde Website www.amc.nl
Te verwachten resultaten
Onveilige gebeurtenissen in de huisartspraktijk
Telefoon 024 361 61 61 E-mail
[email protected] Organisatie UMC St Radboud, IQ Healthcare Website www.iqhealthcare.nl
Methodiek voor het opsporen van onveilige situaties in de huisarts-
// Kosteneffectiviteit van ‘Ward-based pharmacy’.
praktijk en inzicht in aard en gevolgen van incidenten.
// Incidentie, ernst, vermijdbaarheid, uitkomst en type van
Samenvatting
‘Adverse Drug Event’ (ADE) op chirurgische afdelingen in een academisch, topklinisch en perifeer ziekenhuis.
Patiëntveiligheid krijgt in de huisartsenzorg steeds meer aandacht.
// Hoog risicoprofiel van chirurgische patiënten m.b.t. ADEs.
Terecht, want ook daar doen zich ‘onveilige gebeurtenissen’ voor,
// Directe en indirecte kosten die ADEs met zich meebrengen.
zoals gemiste diagnoses of verkeerde medicatie. Om deze situatie te
// Kwaliteit van leven, heropnames en overlijden van
kunnen verbeteren, is het nodig om inzicht te krijgen in oorzaken en
chirurgische patiënten na ontslag uit het ziekenhuis.
gevolgen.
// Kwaliteit van medicatieprocessen in het chirurgische traject.
Dit project leverde inzichten op in (a) de waarde van verschillende
methoden voor identificatie van onveilige gebeurtenissen in de huis-
Instrumenten
artspraktijk, (b) de aard van deze gebeurtenissen (welk aspect van het
// Trigger tool om te screenen op ADEs in de chirurgische
handelen of organisatie, welke patiëntgroepen, etc.) en (c) geschatte
populatie.
potentiële consequenties voor de gezondheid van de patiënt.
// Beoordelingsmethode voor causaliteit, ernst en vermijdbaar-
Het onderzoek heeft het volgende opgeleverd:
heid van ADEs.
// Vijf verschillende methoden voor identificatie van verschil-
// Set kwaliteitsindicatoren voor het medicatieproces rondom de
lende categorieën onveilige gebeurtenissen in de huisarts-
chirurgische populatie.
praktijk. De methoden kunnen het best aanvullend aan elkaar gebruikt worden, afhankelijk van het doel van opsporen.
Samenvatting
// De incidenten betreffen vooral mannen en vrouwen, kinderen
proces op de afdelingen nog beperkt. Het doel van dit onderzoek is
// De incidenten leiden in de meeste gevallen niet tot (een ver-
In Nederland is de rol van de ziekenhuisapotheek in het medicatie-
zijn ondervertegenwoordigd.
vast te stellen of participatie van een ziekenhuisapotheek team op de
ergering van) gezondheidsklachten.
chirurgische verpleegafdeling leidt tot kosteneffectieve reductie van vermijdbare ADEs. Met zogenaamde ‘Ward-based Pharmacy’ wordt
Eventueel vervolgonderzoek
een klinisch team van ziekenhuisapothekers en apothekersassistenten
// Testen van een pakket van een aantal methoden in een aantal
direct betrokken bij patiënten op de chirurgische afdelingen, gedu-
praktijken. Bijvoorbeeld als onderdeel van continu kwaliteits-
rende het gehele medicatieproces (van opname tot en met ontslag).
verbeteringsproject, zoals de NHG-praktijkaccreditering.
Het proactief interveniëren van een klinisch ziekenhuisapotheek kundigen en artsen. Incidenten met medicatie kunnen worden
Dr. M.J.P. Wensing
Concreet product
Kennis over:
team in het medicatieproces ondersteunt de taken van verpleeg-
Projectleider
// Verder onderzoeken van alternatieve methoden zoals het projecttitel Impact of a clinical pharmacy team on
interviewen van patiënten naar aanleiding van incidenten.
Of de bespreking van fouten in een toetsgroep of onderzoek
Patiëntveiligheid in de huisartspraktijk: analyse van consequenties van
voorkomen met als gevolg reductie van onbedoelde schade. Mogelijk
surgical patients
incidenten. Gedacht wordt aan het opstellen van een patiëntenfolder
Project gestart
Project afgerond
01 / 10 / 2008
01 / 01 / 2007
12
13
dat de patiënt een actieve rol kan gaan spelen bij het voorkomen van bij ziekenhuisopname (‘Zo gaat uw ziekenhuis om met medicatie-
naar oorzakelijke factoren met het oog op interveniëring.
projecttitel
onveilige gebeurtenissen
veiligheid’).
Pijn Richtlijn Traumapatiënten
Projectleider Dr. L. Schoonhoven
Pijnbehandeling in de spoedzorgketen
Telefoon 024 366 80 94 E-mail
[email protected] Organisatie UMC St Radboud, IQ Healthcare Website www.iqhealthcare.nl
Te verwachten resultaat
verpleging en verzorging toediening ouderen instructie
Gereed maken van medicatie
Projectleider Drs. A.M. Eliens Telefoon 030 291 90 50 E-mail
[email protected] Organisatie Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Website www.venvn.nl
Concreet Product
// Een multidisciplinaire richtlijn voor pijnbehandeling bij
Landelijke instructie voor het Voor Toediening Gereed Maken
traumapatiënten in de spoedzorgketen (ambulance – mobiel
(VTGM) van medicatie buiten de apotheek, voor verzorgenden en
medisch team (MMT) – spoedeisende hulp) inclusief een bij-
verpleegkundigen in verpleeg- en verzorgingshuizen. Het betreft de
behorend implementatieplan.
onderwerpen: fijnmalen van medicatie en klaarmaken van insuline,
// Kwaliteitsindicatoren, gebaseerd op de richtlijn, die verankerd
injecties en spuitpompen.
kunnen worden in de veiligheidsmanagement systemen van
De instructie is te raadplegen via de website www.venvn.nl onder
de organisaties in de spoedzorgketen.
Actueel en vervolgens Publicaties en op www.levv.nl onder het thema
// Patiënteninformatie om de participatie van de patiënt in pijn-
Patiëntveiligheid.
behandeling binnen de spoedzorgketen te ondersteunen en te verbeteren.
Samenvatting
Sommige medicatie moet, nadat deze van de apotheek is gekomen,
samenvatting
op de afdeling voor toediening gereed gemaakt worden. Dit proces
In dit project werken ketenpartners en onderzoekspartners samen
heet Voor Toediening Gereed Maken (VTGM).
aan richtlijnontwikkeling voor acute pijnbehandeling bij trauma-
Het project heeft inzicht gegeven in de top drie van knelpunten met
patiënten in de spoedzorgketen. Onderdeel van het project is het
betrekking tot VTGM in verpleeg- en verzorgingshuizen. Deze drie
ontwikkelen van een implementatieplan, kwaliteitsindicatoren, en
fouten hebben betrekking op het fijnmalen van tabletten, het klaar-
patiënteninformatiemateriaal. Patiënten participeren door middel
maken van insuline, injecties en spuitpompen. Door het uitvoeren van
van interviews.
de prospectieve risico-inventarisatie is zicht gekregen op de risico’s van VTGM in verpleeg- en verzorgingshuizen en welke barrières
Pijn is een van de meest voorkomende klachten in de spoedzorg. Pijn-
genomen moeten om deze risico’s zo klein mogelijk te maken. Het
behandeling in de spoedzorg (ambulancezorg, MMT en spoedeisende
creëren van voorwaarden, duidelijke afspraken en (snelle) communi-
hulp) is op dit moment niet optimaal. Binnen en tussen schakels in de
catie tussen de belangrijkste actoren (apotheker, (verpleeg)huisarts
spoedzorgketen wordt in acuut pijnmanagement weinig eenduidig
en verzorgende/verpleegkundige) is daarbij van groot belang. Dit is
gehandeld. Het gevolg is dat pijnbehandeling niet start, niet wordt
vastgelegd in de landelijke instructie.
vervolgd of tegenstrijdig is. Als gevolg daarvan lijden trauma-
patiënten onnodig pijn, herstellen ze minder snel en is er bewezen risico op het ontstaan van chronische pijn.
projecttitel Ontwikkeling van een landelijke
Redenen waarom de pijnbehandeling in de spoedzorgketen niet adequaat is, zijn: gebrek aan kennis, het spanningsveld tussen
instructie voor het Voor Toediening projecttitel
Gereed Maken (VTGM) van medicatie
Richtlijn pijnbehandeling bij trauma-
buiten de apotheek voor verpleeg- en
patiënten die soms medicatie weigeren. De behandeling van acute
patiënten in de spoedzorgketen
verzorgingshuizen
van verpleegkundigen en artsen, dan op een professionele attitude.
Project gestart
Project afgerond
01 / 03 / 2009
01 / 02 / 2008
14
15
patiëntveiligheid en spoedeisende omstandigheden en angstige
pijn is vaker gebaseerd op individuele en persoonlijke voorkeuren Protocollen zijn nauwelijks beschikbaar of worden niet adequaat opgevolgd.
Ouderen Verpleging en verzorging arbeidsproductiviteit kwaliteit van zorg
Projectleider Dhr. G. Lamm
Geautomatiseerd medicijnverdeelsysteem
Telefoon 070 452 60 00 E-mail
[email protected] Organisatie Prinsenhof Den Haag Website www.wzh.nl/prinsenhof
Concreet Product
thuisgebruik zorg op afstand Thuiszorg Verpleging en Verzorging
Veiliger thuis via breedbanddienst
Projectleider Dhr. P. Hermans Telefoon 010 242 17 00 E-mail
[email protected] Organisatie Careyn Schiedam Website www.careyn.nl
Te verwachten resultaat
// Het geautomatiseerde medicijnverdeelsysteem is ingevoerd.
Doel van het project is het verhogen van een juist medicijngebruik bij
// Meer cliënten hebben op de juiste tijd hun medicatie
zelfstandig of beschut wonende mensen, vermindering van ‘ongeluk-
ontvangen.
ken’ door verkeerd medicijngebruik en het verhogen van de kwaliteit
// De tijd die zorgverleners aan directe zorg kunnen besteden is
van leven.
toegenomen.
// Er zijn geen incidenten gemeld met medicijnen.
Samenvatting
De te verwachten effecten van breedbanddiensten (snelle internet-
Zie voor meer informatie over dit project de Zorg voor Beter Gids
diensten) zijn:
2009 en de managementsamenvatting op www.innovatiespiegel.nl
// Het deels vervangen van de huidige face to face dienst- en hulpverlening bij medicijngebruik.
Samenvatting
// Verbeterde informatievoorziening en voorkomen van fouten
Het handmatig delen van medicatie en het klaarmaken voor gebruik
en stimuleren van therapietrouw.
is een dagelijks terugkerende tijdrovende handeling. Medicatie-
fouten komen veel voor waardoor cliënten schade lijden en soms
Het aantal contactmomenten kan in principe onbeperkt uitgebreid
voor ouderen in de regio Voorburg en Leidschendam, is het afgelopen
instelling kan komen.
zelfs overlijden. In de Prinsenhof, één van de grotere woonzorgcentra
worden, waardoor de hulp bij medicijntherapie ook van buiten de
jaar een geautomatiseerd en gecentraliseerd medicijnverdeel-
systeem ingevoerd; het zogenaamde ‘baxteren’. Daarbij worden direct
In de regio Delft Westland Oostland zijn zorgaanbieders, zorgverzeke-
gemaakt. Op basis van patiëntinformatie die in de computer staat
aangegaan: de Regionale Commissie Gezondheidszorg (RCG).
in aparte verpakkingen de juiste medicijnen in de juiste dosis klaar-
raars, gemeenten en woningcorporaties een samenwerkingsverband
verloopt de verwerking geheel geautomatiseerd. Het systeem ver-
De partijen ontwikkelen gezamenlijk breedbanddiensten ter onder-
vangt een menselijke schakel in het proces en daardoor is er minder
steuning van het zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen van
kans op fouten.
mensen. Het ontwikkelproject ‘Monitoring Medicijngebruik’ is een van de projecten.
Gedurende het implementatieproject is gekeken naar drie knel-
punten van het baxteren: de invoering van de innovatie, scholing van de medewerkers en de plek van waaruit medicijnen gedeeld worden. Het baxteren is ingepast in het dagelijks werk, de scholing krijgt een vervolg en de nieuwe medicijnkastjes worden als huiselijker ervaren omdat ze in de woonkamer staan. Het hele proces is doelmatiger
projecttitel Implementeren en borgen van een nieuw geautomatiseerd medicijn-
projecttitel
geworden en verloopt efficiënter. Met het nieuwe systeem is het
verdeelsysteem
Monitoring Medicijngebruik
beter controleerbaar. Betere en tijdige medicatietoediening hebben
Project afgerond
Project gestart
01 / 03 / 2009
01 / 05 / 2007
16
17
totale geneesmiddelengebruik overzichtelijker, betrouwbaarder en bijgedragen aan kwaliteitswinst. De doelmatigheidswinst zit in de tijd, niet in de kosten (kostenneutraal).
polyfarmacie ouderen ziekenhuis verpleeghuis eerste lijn
Voorkomen van onbedoelde schade
multidisciplinair richtlijn polyfarmacie
Projectleider Dr. A.N. Goudswaard
Projectleider Prof. Dr. H.J. Guchelaar Telefoon 071 526 27 90 E-mail
[email protected] Organisatie Leids Universitair Medisch Centrum Website www.lumc.nl
Polyfarmacie bij ouderen
Te verwachten resultaten
Te verwachten resultaat
het voorkomen van Adverse Drug Events (ADEs). Onbedoelde ADEs
beter medicatiebeleid’.
Dit project onderzoekt het effect van verschillende interventies op
teit en mortaliteit. Preventie van ADEs is noodzakelijk om de veilig-
samenvatting
De focus ligt op de hoog risico oudere patiënt met polyfarmacie
van meerdere geneesmiddelen tegelijk door deze groep. Leeftijd,
heid van patiënten te verbeteren.
patiënt.
momenten) van de ene naar de andere zorgverlener en zorgsetting. Vanuit het oogpunt van patiëntveiligheid is een zorgvuldig, goed
gemalen medicatie.
afgestemd medicatiebeleid bij polyfarmacie noodzakelijk, evenals
// Het introduceren van een team apotheekmedewerkers op een
een periodieke evaluatie hiervan. Heldere afspraken tussen de diverse
ziekenhuisafdeling.
zorgverleners over de evaluatie (gestructureerde medicatiebeoor deling) ontbreken tot dusver.
Tevens worden de belangrijke factoren voor de implementatie en de kosteneffectiviteit van de interventies bestudeerd.
In de multidisciplinaire richtlijn ‘Polyfarmacie bij ouderen: naar een
Het project bestaat uit de volgende deelonderzoeken:
Die afspraken gaan over communicatie en regie bij de behandeling
beter medicatiebeleid’ staan afspraken tussen alle betrokkenen.
// Het WINGS onderzoek; Wat is het effect van afdelingspecifieke
en begeleiding van ouderen met polyfarmacie en over de indicatie-
interventies door een ziekenhuisapotheker gericht op het
stelling voor en de inhoud van de medicatiebeoordeling. Belangrijke
voorkomen van ADEs?
aspecten hierbij zijn: samen met de patiënt komen tot de keuze van projecttitel Implementation of interventions for preventing adverse drug events in high risk patient populations in primary care and in care and cure institutions, by a team of doctors and (hospital) pharmacists
// Een pilotstudie naar voorlichting over geneesmiddelen.
van Ziekenhuisapothekers en de Koninklijke Nederlandse
http://nhg.artsennet.nl
medicatie vinden veelal plaats op overdrachtsmomenten (de kritieke
// Voorkomen van administratieve fouten bij de verstrekking van
Betrokken partijen zijn vier umc’s, de Nederlandse Vereniging
Website
ouderen met complexe problematiek. Wijziging en toevoeging van
van potentiële ADEs bij ziekenhuispatiënten.
passing van ‘clinical rules’ gericht op het voorkomen van ADEs.
Genootschap
lijke extra kosten met zich mee. Vele zorgverleners zijn betrokken bij
// Gebruik van een geautomatiseerd systeem voor de detectie
// De studie Preventing ADEs in the elderly; gericht op de toe-
Nederlands Huisartsen
leners vergroten het risico op onbedoelde schade. Dit brengt aanzien-
optimaliseren van de behandeling samen met de huisarts en
polyfarmacie.
Organisatie
geneesmiddelen) en versnippering van de begeleiding door zorgver-
// Screening van het medicatieprofiel door de apotheker en het
middelgerelateerde ziekenhuisopnames bij ouderen met
[email protected]
therapieontrouw, multimorbiditeit, polyfarmacie (meer dan vijf
heidszorg. De volgende interventies worden onderzocht:
// Het pHARM onderzoek; gericht op het voorkómen van genees-
E-mail
Het aantal zorgbehoeftige ouderen neemt toe, evenals het gebruik
zowel in de cure- en care-instellingen als in de eerstelijnsgezond-
huizen.
030 282 35 00
Een multidisciplinaire richtlijn ‘Polyfarmacie bij ouderen: naar een
kunnen leiden tot langere ziekenhuisopnames, verhoogde morbidi-
// Onderzoek naar medicatietoediening via sonde in verpleeg-
Telefoon
het juiste middel en heldere communicatie over deze keuzes met
andere hulpverleners. De richtlijn behandelt ook de afspraken over
de verantwoordelijkheid voor gekozen interventies en het evalueren en bewaken daarvan. Op deze wijze zal de richtlijn een belangrijke
bijdrage leveren aan een veilige en doelmatige inzet van medicatie bij ouderen met complexe problematiek. Dit verkleint het risico op onbedoelde schade door polyfarmacie.
projecttitel Polyfarmacie bij ouderen: naar een beter medicatiebeleid
Project gestart
Project gestart
01 / 12 / 2006
01 / 10 / 09
Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie.
18
19
polyfarmacie ouderen keten huisarts apotheek
Projectleider Dr. M. van den Akker
Een passend recept
Telefoon 043 388 23 21 E-mail
[email protected] Organisatie Universitair Medisch Centrum Maastricht Website www.hag.unimaas.nl
Te verwachten resultaat
Keten Richtlijn Ouderen
Normen voor medicatieoverdracht
Telefoon 030 291 90 50 E-mail
[email protected] Organisatie Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Website www.venvn.nl
// De ‘Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens’, inclusief
monitoringsysteem bij mensen die meerdere medische aandoeningen
handreikingen voor overdrachtsituaties.
hebben en daarvoor gelijktijdig vijf of meer geneesmiddelen gebruiken.
// Taakopdracht implementatie ‘Estafette voor veilige zorg. Samen werken aan een actueel medicatieoverzicht’.
samenvatting
In dit project wordt een integraal medicatiecontrole- en monitoring-
De richtlijn en taakopdracht zijn te raadplegen op www.nvza.nl.
systeem als interventie gebruikt. Informatie van de apothekers
Zoekterm: richtlijn medicatieoverdracht.
wordt aangevuld met informatie van de huisartsen en patiënten, door de nurse practitioner verzameld tijdens huisbezoeken.
Samenvatting
patiënt en andere betrokkenen. Wijzigingen worden doorgevoerd na
gegevens. De bestaande normen en richtlijnen gelden met name
De huisarts formuleert een medicatieadvies en bespreekt dit met de
In de praktijk treden te veel fouten op bij de overdracht van medicatie-
toestemming van de patiënt.
voor de situatie binnen een zorginstelling en voorzien onvoldoende in de overdracht van medicatiegegevens tussen zorgaanbieders.
De evaluatie richt zich op de volgende variabelen:
In opdracht van Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en onder
// Lichamelijke en geestelijke gezondheid
leiding van V&VN zijn normen voor de medicatieoverdracht van de
// Psychosociale factoren, incl. de kwaliteit van leven
oudere patiënt ontwikkeld. Deze zijn geïntegreerd in de ‘Richtlijn
// Uitkomsten van laboratoriumonderzoek
Overdracht van medicatiegegevens’.
// Mate van medicatietrouw, gebruik van de gezondheidszorg
Het doel van de richtlijn is het voorkomen van fouten bij overdracht
// Acceptatie en haalbaarheid van de interventie
van medicatiegegevens en het vergroten van de patiëntveiligheid
// De kosten van medicatievoorschriften
doordat zorgprofessionals in de samenwerkende keten altijd over een actueel medicatieoverzicht beschikken. De richtlijn is van toepassing
Polyfarmacie (het gelijktijdig gebruik van vijf of meer genees-
op elke situatie waarin medicatie wordt voorgeschreven, gewijzigd of
middelen) is een relevant en kostbaar gezondheidsprobleem bij
gestopt en op elke situatie waarin medicatie ter hand wordt gesteld
ouderen. Het aandeel van mensen met polyfarmacie stijgt als gevolg
of door professionals wordt toegediend.
van het toenemende aantal mensen met multimorbiditeit (meerdere medische aandoeningen) en de vergrijzing van de bevolking. Onder-
De normen voor medicatieoverdracht zijn:
zoek toont aan dat zes tot zeventien procent van alle ziekenhuis-
// Bij elk contact met een voorschrijver is er altijd een actueel
opnames van ouderen het gevolg is van bijwerkingen van medicatie,
medicatieoverzicht beschikbaar waarop het medisch handelen
waarvan 79% tot 90% kan worden voorkomen.
wordt gebaseerd.
// Bij een spoedopname is er zo snel mogelijk, maar zeker binnen projecttitel
met therapietrouw. Diverse hulpverleners spelen een rol bijvoorbeeld
Polyfarmacy too much or too little
afspraken tussen de verschillende zorgverleners ontbreken. De huis-
Project gestart
huisartsenzorg, fysiotherapie, ambulante zorg en ziekenhuis. Goede arts en apotheker spelen een centrale rol in de verbetering van het
Drs. A.M. Eliens
Concreet Product
Kennis over de effectiviteit van een integraal medicatiecontrole- en
Polyfarmacie verhoogt het risico van bijwerkingen en problemen
Projectleider
24 uur, een actueel medicatieoverzicht beschikbaar.
// Bij overdracht naar de volgende schakel is zo snel als nodig is
projecttitel Ontwikkeling van normen voor de medicatieoverdracht bij de oudere patiënt
voor verantwoorde zorg, maar zeker binnen 24 uur, het actuele
01 / 10 / 2009
zorgproces.
medicatieoverzicht beschikbaar.
Als mogelijke basis voor de protocollen zijn handreikingen voor zes
Project afgerond 01 / 01 / 2007
verschillende overdrachtsituaties bij deze richtlijn gevoegd. 20
21
Counselling Medicatie analyse Apotheek polyfarmacie
Eerste lijn Antibiotica Kinderen
Projectleider Dr. M.Y. Berger
Projectleider Dr. J.G. Hugtenburg
Medicatieanalyse en counselling
Telefoon 020 444 44 44 E-mail
[email protected] organisatie VU medisch centrum Amsterdam Website www.vumc.nl
Te verwachten resultaten
Kinderen met koorts
E-mail
[email protected] Organisatie Erasmus MC, Huisartsengeneeskunde Website www.erasmusmc.nl/huisartsgeneeskunde
Uit dit onderzoek blijkt dat een duidelijk onderscheid gemaakt moet
van uit het ziekenhuis ontslagen patiënten, die meer dan vijf
worden tussen kinderen die wel en kinderen die geen behandeling
geneesmiddelen gebruiken en ouder zijn dan 60 jaar, door
met antibiotica nodig hebben.
openbare apothekers op het voorkómen van Geneesmiddel-
De kennis uit dit onderzoek is opgenomen in de herziene NHG-
gerelateerde problemen (GGP’s).
standaard ‘Kinderen met koorts’. De standaard is te raadplegen via
// Kennis over het effect van patiënt counselling op juistheid
www.nhg.artsennet.nl.
van de medicatiekeuze, therapietrouw, functionele status,
kwaliteit van leven, ziekenhuisheropname, tevredenheid en
Samenvatting
kosteneffectiviteit.
Koorts bij kinderen is een belangrijke reden voor ouders om de huisarts te raadplegen, met name in de avonduren. De meeste
Samenvatting
kinderen met koorts hebben een virusinfectie die zonder behande-
Geneesmiddelgerelateerde problemen (GGP’s) zoals contra-indicaties,
ling vanzelf weer overgaat. Er is echter een kleine groep met een
interacties, bijwerkingen, doseringsfouten, irrationele en inefficiënte
bacteriële infectie. Enkele van die infecties kunnen ernstig verlopen.
therapie, zijn het gevolg van de effecten van geneesmiddelen op
Voorbeelden zijn hersenvliesontsteking, sepsis en longontsteking.
patiënten, maar ook van voorschrijffouten en therapieontrouw. Uit
Het is zaak om deze kinderen in een vroeg stadium te herkennen,
onderzoek blijkt dat interventies door apothekers effectief zijn in het
zodat adequate behandeling of verwijzing kan plaatsvinden.
verminderen van GGP’s. GGP’s kunnen leidden tot verhoogde morbiditeit, ziekenhuisopnames en/of mortaliteit. Meer studies zijn nodig
Doel van het onderzoek was vaststellen welke kenmerken van de
het verlagen van de ziekenhuisopnames.
worden verzameld, voorspellen of het kind een verhoogd risico heeft
om te onderzoeken of interventies door apothekers effectief zijn in
kinderen met koorts, die tijdens de triage op de huisartsenpost
op een ernstige bacteriële infectie en nagaan welke kenmerken van
De hypothese van dit onderzoek is dat medicatieanalyse en gedrags-
de kinderen met koorts van invloed zijn op de uitkomst van de triage
therapie door openbare apothekers en assistenten het aantal GGP’s
(telefonisch advies, consult, visite).
verminderen. De interventie bestaat uit medicatieanalyse door openbare apothekers en begeleiding (counselling) van de patiënten door
Uit het onderzoek blijkt dat bijna de helft van de kinderen die met
apothekersassistenten. Voor counselling wordt cognitieve gedragsvolgens de Nederlandse Apotheek Norm (NAN).
010 704 36 31
Concreet Product
// Kennis over het effect van medicatieanalyse en counselling
therapie gebruikt. Controlepatiënten krijgen gebruikelijke zorg
Telfoon
koorts een huisartsenpost bezoeken antibiotica krijgt. Dit is meer Projecttitel Effect of Medication Review and Counselling of Community Pharmacists of Patients discharged from the hospital on Medication
dan op basis van de prevalentie van bacteriële infecties kan worden
verwacht. Dit beleid moet onder de aandacht van huisartsen worden
gebracht. De telefonische triage van kinderen met koorts op een huisartsenpost maakt onvoldoende onderscheid tussen kinderen die wel en kinderen die geen behandeling met antibiotica nodig hebben.
projecttitel Triage van kinderen met koorts op een
safety and compliance
centrale huisartspost
Project gestart
Project afgerond
01 / 04 / 2007
30 / 04 / 2006
22
23
Sedatie Intensive Care
Voorkomen van oversedatie op de IC
Probleemgedrag Multidisciplinair verpleeghuis richtlijn
Projectleider Prof. Dr. M.B. Vroom Telefoon 020 566 25 09 E-mail
[email protected] Organisatie Academisch Medisch Centrum Amsterdam Website www.amc.nl
Projectleider Dr. M.G.T. Dolders
Herziening richtlijn probleemgedrag
Concreet product
Concreet Product
van sedatie op een Intensive Care (IC) te monitoren met als primaire
handvatten geven voor preventie, diagnose en behandeling van
Kennis over de effecten van verschillende strategieën om de diepte
[email protected] Organisatie Verenso Website www.verenso.nl
// Herziene richtlijn Probleemgedrag
‘frequentie van psychische belasting’ en ‘kosten’.
// Handreiking ‘Multidisciplinair werken aan Probleemgedrag’
Samenvatting
Een digitale versie van deze producten kunt u vinden op
Sedativa worden frequent aan IC patiënten toegediend om intensieve
www.verenso.nl onder ‘Publicaties’.
behandeling waaronder mechanische beademing mogelijk te maken. Aangezien metabole stoornissen bij deze patiënten vaak voorkomen
Samenvatting
een veel voorkomend probleem. Oversedatie verlengt de beademings
op het gebied van medicatie met betrekking tot probleemgedrag
en het controleren van sedatieve diepte onvoldoende is, is oversedatie
In de Verenso richtlijn Probleemgedrag zijn de meest recente inzichten
duur, kan leiden tot complicaties en verhoogt de kosten voor de
verwerkt. De herziening heeft betrekking op aanpassingen van de
gezondheidszorg. De benodigde mate van sedatie wordt klinisch
medicatieparagraaf. Wanneer psychofarmaca worden ingezet, dient
geschat. Dit is echter onmogelijk als een patiënt niet reageert door
nadrukkelijk aandacht besteed te worden aan de monitoring en
diepe sedatie. De mate van sedatie kan wellicht beter ingeschat
therapieduur hiervan. Psychiatrische diagnostiek is nodig, omdat
worden met de bispectrale index, de gewogen somscore van
probleemgedrag vaak samenhangt met aanwezige psychiatrische
verschillende EEG-parameters (BIS-monitor).
problematiek (delier, dementie, psychotische stoornis, depressie,
angststoornis, slaapstoornis). Deze problematiek stuurt de keuze voor
Doel van de studie was het vergroten van de patiëntveiligheid bij het
het psychofarmacon in belangrijke mate.
toedienen van sedativa op de IC.
In deze studie zijn drie strategieën onderzocht:
De behandeling van probleemgedrag vindt plaats in multidisciplinair
// Continue infusie van sedativa en beoordeling van de mate van
verband. Daarom is in samenwerking met beroepsverenigingen van
sedatie met klinische parameters en de BIS–monitor.
psychologen, verplegenden en verzorgenden de handreiking ‘Multi-
// Dagelijkse onderbreking van intraveneuze toediening van
disciplinair werken aan probleemgedrag’ ontwikkeld. De verschillende
sedativa (daily wake up call (WUC)).
disciplines hebben hun eigen taak bij het signaleren, diagnosticeren
// Controlegroep met continue infusie van sedativa.
en begeleiden van probleemgedrag. Deze worden beschreven in de
// Klinische beoordeling van de mate van sedatie (Ramsay score)
handreiking. Een multidisciplinair stappenplan, dat teams behulpprojecttitel Costs and effects of strategies to prevent oversedation in Intensive Care
duur, mortaliteit en het gebruik van sedativa. Conclusie is dat de
patients
IC-patiënten af te stemmen. Een BIS-monitor of WUC is niet nodig,
Project afgerond
Ramsay score voldoende informatie geeft om het sedatiebeleid bij behalve in specifieke situaties.
E-mail
probleemgedrag.
maten zijn onder andere ’beademingsduur’, ‘duur ziekenhuisopname’,
Er was geen verschil in uitkomsten zoals opnameduur, beademings-
030 282 34 81
Verenso heeft twee instrumenten ontwikkeld die beroepsgroepen
uitkomstmaat ‘de duur van de IC opname’. Secundaire uitkomst
bij alle patiënten.
Telefoon
zaam kan zijn bij het stellen van een multidisciplinaire diagnose en
het inzetten van behandeling/begeleiding, is opgenomen in de handreiking. Het stappenplan is al met aantoonbaar resultaat gebruikt in
projecttitel Herziening medicatieparagraaf van de
de Verbetertrajecten Probleemgedrag die zijn uitgevoerd in het kader
richtlijn probleemgedrag
De beide producten, en de implementatie daarvan, geven instellingen
Project afgerond
van Zorg voor Beter. 01 / 03 / 2008
en de diverse beroepsgroepen handvatten om probleemgedrag te
01 / 12 / 2008
voorkomen, te verminderen en/of te hanteren. 24
25
Bijsluiter
Verpleging en verzorging Zorg voor Beter Ondersteuningsaanbod polyfarmacie
Projectleider Drs. M. Stroo
Projectleider M.E Wigboldus
Telefoon 0888 800 400
Telefoon 030 789 23 00
E-mail
De beste bijsluiter
[email protected]
E-mail
[email protected]
Organisatie DGV Nederlands Instituut Voor Verantwoord Medicijngebruik Website www.medicijngebruik.nl
Concreet Product
Organisatie
Verbetertraject
Vilans Utrecht Website www.vilans.nl
Te verwachten resultaten
// Tweejaarlijkse prijs voor de beste bijsluiter uitgereikt door
Toegenomen deskundigheid bij zorgmedewerkers en behandelaars
DGV, Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik.
op het gebied van medicatieveiligheid en polyfarmacie.
// Medicijngebruikers kunnen via www.meldpuntmedicijnen.nl positieve of negatieve ervaringen met bijsluiters melden.
samenvatting
Het programma Zorg voor Beter (www.zorgvoorbeter.nl) stimuleert
samenvatting
organisaties in de langdurende zorg om nu én in de toekomst goede
Een bijsluiter is een folder met informatie over een geneesmiddel.
zorg te leveren. Zorg voor Beter, gestart in 2006, biedt handige
Ondanks strenge regelgeving op dit gebied en het testen van de
methodieken, goede voorbeelden en advies van experts. Thema’s
bijsluiter op leesbaarheid door een consumentenpanel, vinden veel
die Zorg voor Beter aanpakt, zijn bijvoorbeeld valpreventie, medicatie-
mensen dat de bijsluiter lastig te lezen is. De bijsluiter is vaak niet
veiligheid, arbeidsbesparende innovaties en de zorg voor mensen met
duidelijk en begrijpelijk, wat kan leiden tot verminderde therapie-
dementie. Instellingen kunnen via de verbetertrajecten zelf aan de
trouw en gebruiksangst. Het project ‘De beste bijsluiter van het jaar’
slag om veelvoorkomende problemen in de zorg op te lossen.
heeft het doel om registratiehouders te stimuleren tot het maken
Aantoonbare resultaten zijn behaald: aanzienlijk minder probleem-
van goede, patiëntvriendelijke bijsluiters, waardoor patiënten en
gedrag, minder valincidenten en minder medicatiefouten.
consumenten voorzien worden van duidelijke informatie over hun
geneesmiddelen en het gebruik daarvan. Binnen het project is een
Vanaf december 2006 zijn er door Vilans, in samenwerking met
dienen te worden: begrijpelijkheid, leesbaarheid, overzichtelijkheid,
Trimbos instituut 3 rondes van het Verbetertraject Medicatieveilig-
vijftal criteria opgesteld aan de hand waarvan bijsluiters beoordeeld
DGV Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik en het
kwaliteit van de informatie en informatief gehalte.
heid uitgevoerd.
In 2010 start het Verbetertraject Medicatieveiligheid & Polyfarmacie. Instellingen werken in dit traject gezamenlijk aan het verhogen van de medicatieveiligheid voor cliënten.
Tevens vinden er regionale bijeenkomsten plaats genaamd Zorg voor Beter On Tour, het thema Medicatieveiligheid komt daar steeds aan
bod. Leren van elkaar, dat is waar het bij de bijeenkomsten om draait. Zorg voor Beter On Tour brengt goede ideeën en slimme oplossingen
van vakgenoten in kleinschalige rondetafelgesprekken en workshops. Ook vertellen inspirerende sprekers over hun ervaringen met de zorg.
projecttitel Verbetertraject Medicatieveiligheid &
projecttitel De beste bijsluiter van het jaar
Raadpleeg www.zorgvoorbeter.nl/academie (onderwerp medicatieveiligheid) voor meer informatie.
Polyfarmacie, onderdeel van het Zorg voor Beter programma
Project afgerond
Project gestart
01 / 03 / 2002
01 / 10 / 2009
26
27
Samenstelling: Petra Doets, CBO Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg
Tekstcorrectie: Afke Hielkema, Ethiscript
Eindredactie: Paula van de Sande, ZonMw
Productiebegeleiding: Marja Westra, ZonMw Ontwerp: wim ontwerpers, Den Haag Drukwerk: Macula, Boskoop
