Sport Onder de volwassenen Nijmegenaren groeit de sportdeelname nog steeds, bij de jongeren is de groei tot stilstand gekomen. In de aandachtsgebieden sporten minder volwassenen dan in de niet‐aandachtsgebieden. Dat was al zo, maar het verschil is groter geworden. Een grote groep volwassenen sport buiten verenigingen en sportscholen, al dan niet in ‘lichtere’ sportverbanden. Jongeren sporten vooral bij verenigingen. Volwassenen zijn meer gaan hardlopen, fietsen en wandelen en – voor het eerst sinds jaren – minder gaan fitnessen. Zowel bij jongeren als volwassenen is het aandeel sportclubleden stabiel. Het blijft goed gaan met de Nijmeegse (hard)loopevenementen. Met de Nijmeegse topsportclubs gaat het wisse‐ lend.
I.SPORTDEELNAME BIJ VOLWASSENEN Sportdeelname opnieuw toegenomen Het aandeel volwassenen dat aan sport doet is op‐ nieuw licht toegenomen. Zeven op de tien volwas‐ senen doet aan sport. Een groot deel daarvan – zes op de tien volwassenen ‐ sport wekelijks.
2005
2007
2009
2011
veldvoetbal
4%
5%
6%
5%
tennis
7%
7%
6%
7%
zwemmen
8%
8%
8%
6%
wandelen
10%
8%
10%
13%
11%
12%
13%
18%
hardlopen
10%
15%
15%
20%
fitness
21%
25%
27%
23%
fietsen, wielrennen, mountainbiken
Illustratie 2: meest beoefende sporten door volwassen Nijmegena‐ ren Bron: Stadspeiling, O&S
Illustratie 1: sportdeelname bij volwassen Nijmegenaren Bron: Stadspeiling, O&S
De stijging van de sportdeelname heeft vooral te maken met de toename van het aantal volwassenen dat hardloopt, wandelt en fietst (inclusief wielren‐ nen en mountainbiken). Voor het eerst sinds vele jaren zien we een daling van het aantal volwassenen dat aan fitness doet (27% in 2009 en 23% in 2011) en dat bij commerciële sportcentra sport (26% in 2009 en 20% in 2011). Het percentage volwassenen dat lid is van een sportverenigingen is gelijk gebleven (23%).
In aandachtsgebieden is het percentage volwassenen dat aan sport doet lager (58%) dan in de niet aan‐ dachtsgebieden (77%). Het verschil tussen de wel‐ en niet‐aandachtsgebieden is groter dan bij de voor‐ gaande metingen in 2009 en 2007. Dat geldt ook voor verschillen in sportdeelname naar inkomen. Van de mensen die aangeven een hoog inkomen te hebben doet nu 90% aan sport; van de mensen die zich tot de lage inkomensgroep rekenen 60%.
Veel volwassenen sporten buiten verenigingen en commerciële sportscholen Bijna de helft van de volwassen Nijmegenaren (46%) beoefent sport buiten verenigingen en commerciële sportscholen1. Het kan gaan om individueel of sa‐ men met anderen ongeorganiseerd sporten, maar het kan ook gaan om sporten in andere, ‘lichtere’ verbanden. Denk bijvoorbeeld aan hardloopclubjes of groepen die een sportzaal huren.
Aandeel volwassen sporters in Nijmegen in buurt van landelijk gemiddelde Volgens cijfers van het Mulier Instituut uit 2008 deed 65% van de volwassenen Nederlanders bene‐ den de 81 jaar minimaal 12 keer per jaar aan sport. In Nijmegen lag dat percentage in 2009 op 66%. In 2011 is dit percentage gestegen naar 68%. Vanwege
1
Dat is inclusief de mensen die daarnaast ook nog bij een vereniging en/of een sportschool sporten.
O&S Gemeente Nijmegen, april 2012
1
Sport
verschillen in de onderzoeksmethodiek is de verge‐ lijking met de landelijke cijfers niet helemaal zuiver.
Nijmeegse cijfers over bewegen en overgewicht relatief gunstig Dat er in het algemeen een verband is tussen sport en bewegen en de lichamelijke en geestelijke ge‐ zondheid van mensen hoeven we niet meer aan te tonen. Nagegaan is of er lokale gegevens zijn die aansluiten bij deze samenhang. Op basis van de Volwassenenmonitor 2008/2009 van de GGD kun‐ nen we Nijmegen met vier andere steden (Arnhem, Apeldoorn, Ede en Enschede) vergelijken als het gaat om a. sport en bewegen en b. overgewicht en gezondheidsbeleving. Van de volwassenen in Nij‐ megen (19‐64 jaar) geeft een relatief groot deel aan voldoende te bewegen (minstens vijf dagen van de week, tenminste 30 minuten per dag matig intensief bewegen): 78%, tegenover 71‐77% in de vier andere steden. Verder is het percentage volwassenen dat lid is van een sportclub in Nijmegen het hoogst van de vijf steden. Tegelijk zien we dat in Nijmegen het aandeel volwassenen met overgewicht het laagste is (37% tegenover 40‐47% in de vier andere steden). Hierbij hoort wel de aantekening dat ook andere factoren van invloed zijn op gewicht, bijvoorbeeld het voedingsgedrag.
Illustratie 4: aandeel volwassenen (19‐64 jaar) met overge‐ wicht/ernstig overgewicht Bron: Volwassenenmonitor 2008/2009, GGD Regio Nijmegen
In een recent uitgevoerd onderzoek onder volwas‐ senen in Gelderland (18‐64 jaar) naar sporten en bewegen, waaraan Nijmegen deelgenomen heeft, is gevraagd naar de belangrijkste redenen om te spor‐ ten. Het meest aangekruist door de Nijmeegse vol‐ wassenen werden redenen die met gezondheid te maken hebben: ‘lichaamsbeweging/gezondheid’ en ‘opbouw van conditie, kracht en lenigheid’, gevolgd door ‘uitlaatklep voor dagelijks leven/ontspanning’.
In Arnhem is het percentage volwassenen dat vol‐ doende beweegt het laagst van de vijf steden (71%). Daar geeft ook een wat groter deel aan zich matig of slecht gezond te voelen (13% tegenover 10‐11% in de andere steden).
Opvallend is de meest genoemde reden om niet te sporten: ‘ik heb voldoende lichaamsbeweging’. Andere veel genoemde redenen voor niet sporten zijn: ‘heb ik helemaal geen tijd voor vanwege werk en/of gezin’ en ‘andere vrijetijdsbezigheden vind ik leuker’.
Illustratie 3: aandeel volwassenen dat aangeeft te voldoen aan de beweegnorm (minstens 5 dagen van de week tenminste 30 minu‐ ten per dag matig intensief bewegen) Bron: Volwassenmonitor 2008/2009, GGD Regio Nijmegen
O&S Gemeente Nijmegen, april 2012
2
Sport
dan in Ede en Arnhem. Echter, als we kijken naar het percentage middelbare scholieren dat voldoende beweegt (minimaal 7 uur per week), is het beeld wat anders: in Nijmegen en Arnhem ligt dit percentage op 77%, in Apeldoorn en Enschede wat hoger (80‐ 81%) en in Ede wat lager (75%). Het percentage middelbare scholieren dat de eigen gezondheid matig en slecht vindt verschilt weinig tussen de steden (3 of 4%).
II.SPORTDEELNAME BIJ JONGEREN Sportdeelname bij jeugd stabiel Het aandeel Nijmeegse jongeren dat sport is in vergelijking met 2009 ongeveer gelijk gebleven. Driekwart van de Nijmeegse jeugd (4‐17 jaar) doet aan sport en twee derde is lid van een sportvereni‐ ging.
Illustratie 5: sportdeelname bij Nijmeegse jeugd (4‐17 jaar) Bron: Stadspeiling, O&S
Over de populariteit van verschillende soorten sporten bij de Nijmeegse jeugd hebben we geen actuele cijfers. Gegevens uit 2008 laten zien dat voetbal, danssport, hockey, vecht‐ en verdedigings‐ sporten, tennis en paardensport bij de Nijmeegse jongeren de meest beoefende sporten in vereni‐ gingsverband zijn. We hebben nog geen nieuwe gegevens over de ontwikkeling van de sportdeelname bij deelgroepen jongeren en bij jongeren in aandachtsgebieden. In de loop van 2012 kunnen we hier meer over zeggen2.
Aandeel sportclubleden onder Nijmeegse jongeren in buurt van landelijk gemiddelde Volgens cijfers van het Mulier Instituut uit 2008 is circa twee derde van de jongeren lid van een sport‐ club. In Nijmegen lag dat percentage in 2009 op 64%, en in 2011 op 65%. Vanwege verschillen in de onderzoeksmethodiek is de vergelijking met de landelijke cijfers niet helemaal zuiver.
Nijmeegse jeugd scoort gemiddeld als het gaat voldoende beweging hebben Op basis van het E‐MOVO‐onderzoek van de GGD in 2007/2008 (onderzoek onder scholieren in het voortgezet onderwijs) kunnen we Nijmegen met vier andere steden vergelijken als het gaat om a. sport en bewegen en b. gezondheidsbeleving: Arn‐ hem, Apeldoorn, Ede en Enschede. In Nijmegen, Apeldoorn en Enschede zijn meer middelbare scholieren lid van een sportvereniging 2
In 2012 zal de rapportage van E‐MOVO 2011/2012 verschijnen. E‐MOVO is een monitoronderzoek van de GGD over de ge‐
Illustratie 6: percentage jongeren dat minimaal 7 uur per week beweegt (volgens ouders voor de 4‐12‐jarigen) Bron: E‐MOVO 2007/2008, Kindermonitor 2009/2010, GGD Regio Nijmegen
In de periode 2003‐2007 nam in Nijmegen het aan‐ deel te weinig bewegende middelbare scholieren af. Op een paar scholen, waar de toename in bewegen erg groot was, draaide een naschools sportpro‐ gramma. Het dagelijks bewegen, zoals het fietsen naar school, levert verhoudingsgewijs de grootste bijdrage aan het beweegpatroon van de leerlingen, gevolgd door het sporten. Van de Nijmeegse middelbare scholie‐ ren gaat 89% op de fiets of lopend naar school. Ook interessant is de stedenvergelijking op basis van de Kindermonitor 2009/2010 van de GGD (on‐ derzoek over 0‐12‐jarigen dat is uitgevoerd bij de ouders). Het aandeel sportclubleden onder de kin‐ deren is in Nijmegen het hoogst, maar kijken we naar het percentage basisscholieren met voldoende beweging dan is er niet veel verschil tussen Nijme‐ gen (72%), Arnhem (70%), Apeldoorn (72%) en Ede (75%) (niet uitgevoerd in Enschede). Ook verschillen de steden weinig als het gaat om het percentage met overwicht (12‐13% in Nijmegen, Arnhem en Apel‐ doorn) en het percentage met een matige of slechte gezondheid (5% in Nijmegen, Arnhem en Apel‐ doorn). Alleen Ede, waar het aandeel dat voldoende beweegt het hoogst is, scoort op deze punten iets gunstiger.
zondheid en leefstijl van middelbare scholieren.
O&S Gemeente Nijmegen, april 2012
3
Sport
Bij de kinderen levert het buiten spelen naar ver‐ houding de grootste bijdrage aan het beweegpa‐ troon, gevolgd door sporten bij een club of vereni‐ ging, schoolgym en het fietsen of lopen naar school.
Enkele verschillen m.b.t. sporten en bewegen naar achtergrondkenmerken De GGD‐onderzoeken laten zien dat de jongens meer bewegen dan de meisjes. Uit de Jeugdmonitor (laatste meting: 2007/2008) weten we dat met name meisjes van buitenlandse herkomst weinig aan sport doen. Verder bewegen havo/vwo‐leerlingen meer dan VMBO‐leerlingen. Bij de basisscholieren zijn geen significante verschil‐ len naar sociaal economische status (SES) gemeten; kinderen uit gezinnen met een lage SES zijn minder vaak lid van een sportclub, maar spelen vaker bui‐ ten. Bij gezinnen, waarin men grote moeite heeft met financieel rondkomen, ligt het percentage 0‐12‐ kinderen dat geen lid van een sportvereniging dui‐ delijk hoger dan gemiddeld.
III.HOE GAAT HET MET HET SPORTAANBOD? Geen nieuwe gegevens Behalve de hierboven geschetste gegevens over het bereik van sportclubs en commerciële sportscholen, hebben we geen nieuwe onderzoeksgegevens over het sportaanbod. Daarom schetsen we hieronder kort het beeld uit 2009. De lokale sportverenigingsmonitor 2009 liet zien dat er in Nijmegen veel ambitieuze sportclubs zijn die graag willen groeien en/of beter willen gaan preste‐ ren. De behoefte aan vrijwilligers bleek onvermin‐ derd groot: een derde van de clubs gaf aan onvol‐ doende vrijwilligers te hebben en in totaal twee derde van de clubs was op zoek naar extra vrijwilli‐ gers (vooral bestuurders‐ en commissieleden, trai‐ ners en mensen voor bar‐ en kantinediensten). Zor‐ gen waren we over de gevolgen voor de clubs van de economische crisis, vooral over de terugloop van sponsorinkomsten. In vergelijking met 2005 was er meer tevredenheid over de gemeentelijke sportaccommodaties. De Jeugdmonitor 2007/2008 liet zien dat veel kinde‐ ren deelnamen aan naschoolse sportactiviteiten op basisscholen (circa de helft van de kinderen op brede scholen) en dat ze veelal tevreden waren over die activiteiten. Verder bleek dat het bereik van sport‐ en speelplekken was toegenomen naar 89% bij de 10‐11‐jarigen en 63% bij de 12‐17‐jarigen.
O&S Gemeente Nijmegen, april 2012
4
Sport
IV.HOE GAAT HET MET DE TOPSPORT EN DE SPORTEVENEMENTEN? Drie populaire loopevenementen Zowel voor de Marikenloop als voor de Zevenheu‐ velenloop geldt dat de belangstelling voor deelname grotere is dan het maximale aantal dat zich kan inschrijven (10.000 voor Marikenloop en 30.000 voor Zevenheuvelenloop). Het aantal deelnemers aan de Zevenheuvelenloop is al jarenlang hoog, bij de Ma‐ rikenloop zit het aantal deelneemsters al jaren fors in de lift. Uit onderzoek onder de deelneemsters van de Mari‐ kenloop in opdracht van de organisatie kwam een hoge waardering voor het evenement naar voren (8,6). De belangrijkste redenen om deel te nemen zijn de sfeer en entourage. Ruim 55% van de deel‐ neemsters geeft dit aan. De waardering voor dit aspect is een 8,9. Daarnaast zijn de deelname van of het aanbevelen door een vriendin, kennis, collega of familielid en het positieve imago veelgenoemde redenen voor het inschrijven.
evenementen, enkele nationale titeltoernooien judo (finaleronde Nationale JudoLeague en het NK < 20 jaar) en het internationale atletiekevenement Nijme‐ gen Global Athletics.
Bronnen
Stadspeilingen 2005, 2007, 2009, 2011, O&S Jeugdmonitor2007/2008,O&S Sportverenigingsmonitor 2009, O&S E‐MOVO 2007/2008, rapporten voor ste‐ den, o.a. GGD Regio Nijmegen Volwassenenmonitor 2008/2009, rapporten voor steden, o.a. GGD Regio Nijmegen Kindermonitor 2009/2010, rapporten voor steden, o.a. GGD Regio Nijmegen Gelderse Sportmonitor 2011, Gelderse Sport Federatie (GSF) en Spectrum CMO Gelderland Website van Mulier Instituut (sociaal‐ wetenschappelijk sportonderzoek) Websites Vierdaagse, Zevenheuvelenloop, Marikenloop en diverse sportclubs
Ook de Vierdaagse, met 41.316 deelnemers in 2011, is onverminderd populair.
Wisselende prestaties van topsportclubs Voetbalclub NEC eindigde in 2011 op de 11e plaats. Bijzonder was dat spits Vleminckx topscorer van de eredivisie werd. Basketbalclub Magixx draaide in 2011/2012 een goed seizoen, na onzekerheid of de club zou kunnen deelnemen aan de competitie door het afhaken van haar hoofdsponsor. Omdat de sporthal in Linden‐ holt niet voldoet aan de eisen van de club, worden de thuiswedstrijden van Magixx gespeeld in de nieuwe sporthal Arcus te Wijchen. Vanwege financiële problemen speelt ijshockeyclub Nijmegen Devils in seizoen 2011/2012 eerste divisie in plaats van in de hoogste klasse. In 2010 werd de club nog landskampioen in de eredivisie. Bij drie Nijmeegse hockeyverenigingen (Union, Nijmegen en QZ) speelt Dames 1 op hoog niveau (overgangsklasse); bij twee daarvan (Union en Nij‐ megen) zit ook Heren 1 in de overgangsklasse. Verder heeft Top Judo Nijmegen de afgelopen jaren diverse kampioenen en kampioensteams voortge‐ bracht. Nu er een streep is gezet door de plannen voor het Topsport‐ en Innovatiepark (TIP) moeten er andere oplossingen bedacht worden voor de behoefte van topsportclubs aan nieuwe accommodaties. Belangrijke topsportevenementen, die jaarlijks in de stad plaatsvinden, zijn de eerder genoemde loop‐
O&S Gemeente Nijmegen, april 2012
5
