SNB berichten
#60 april
2014
IN DEZE UITGAVE: OUDE HULPSTOOMKETEL UIT INSTALLATIE GEHAALD • WAT KWAM ER IN 2013 IN EN UIT BIJ SNB? • ‘FOSFAATRECYCLING IS AFHANKELIJK VAN GEOPOLITIEK’ • SNB ONDERZOEKT ALTERNATIEVE SLIBSTROMEN • SCHOLIEREN ENTHOUSIAST OVER BEZOEK AAN SNB
BOUWWERKZAAMHEDEN PROJECT HOGEDRUKSTOOMKETELS VAN START De vergunningen zijn rond en de voorbereidingen getroffen, dus in de eerste week van april was het echt officieel: de voorbereidende bouwwerkzaamheden voor het project hogedrukstoomketels van NEM gingen van start. Voor SNB een belangrijke gebeurtenis, omdat deze ketels in hoge mate bijdragen aan de realisatie van haar strategische doelstellingen. Enerzijds winnen zij warmte terug en anderzijds leidt het tot het efficiënter en duurzamer produceren van energie. De werkzaamheden gingen begin april van start met de voorbereidingen voor de fundering van de turbine in de ovenhal. Dit is noodzakelijk, omdat de turbine op een hoog toerental draait en een zeer zware fundering nodig heeft; zwaarder dan in de huidige situatie voorhanden. In de ovenhal is daarom een deel van de vloer weggezaagd om na het uitgraven van zand een zwaardere fundering te maken, bestaande uit extra heipalen en een zwaar fundatieblok. Bij deze werkzaamheden is tevens grond waterbemaling nodig om de werkplek droog te houden. De productie van de onderdelen voor de nieuwe stoom ketels vindt in verschillende landen plaats: zo bouwt een fabriek in Polen delen van de stoomketel, terwijl de turbine bij Siemens in Duitsland vandaan komt. Deze hoofdcomponenten leveren zij rond aankomende zomer in Moerdijk af. De werkzaamheden nemen de rest van dit jaar Onderdeel van de nieuwe turbine van Siemens
in beslag. De voorlopige overname van het gehele project staat gepland voor begin 2015.
WAT KWAM ER IN 2013 IN EN UIT BIJ SNB? SNB krijgt zuiveringsslib aangeleverd van haar aandeelhouders en externe klanten en verwerkt dit op een efficiënte en duurzame manier. In de figuur hieronder een overzicht van de ingaande en uitgaande stromen bij SNB in 2013, betrokken op het drogestofgehalte van het slib. Het aandeel van water is hierbij buiten beschouwing gelaten.
VASTE STOF
DIVERSEN
KALK/KRIJT
ADSORBENS
OVERIGE NUTTIGE TOEPASSINGEN
VLIEGAS
FOSFAATTERUGWINNING BEDZAND INDAMPZOUT
ANORGANISCH
BELADEN ADSORBENS
ENERGIEVERLIEZEN
SCHOORSTEEN CO 2 AFVOER STOOMPRODUCTIE
SLIBDROGING
A M M ONI AK
ST
R IP
I N D A MP I N
S
ELE CTR
PE R L AT I E
E L E C T R I C I TE
KOELTORENS
ICI TEIT
E L E C T R I C ITEI
IT
AFVALWATER
L TA
GAS
T
ENERGIE
ORGANISCH
STOOMPRODUCTIE
SLIBAANVOER
DIVERSEN
OUDE HULPSTOOMKETEL UIT INSTALLATIE GEHAALD Waar de bouw van de nieuwe stoomketels in de eerste week van april van start ging, werd in de periode daarvoor al hard gewerkt aan het weghalen van de oude hulpstoomketel uit de installatie van SNB. Deze was al geruime tijd niet meer in gebruik. Ook dit was een flinke operatie omdat het een relatief groot en zwaar onderdeel betreft. Het weghalen van deze hulpstoomketel verliep echter zonder problemen. De ketel is zoveel mogelijk ontdaan van appendages en leidingwerk en wordt verder verwerkt door een gespecialiseerd bedrijf. Met het weghalen van deze ketel, creeërt SNB ruimte voor de komst van de nieuwe turbine.
‘FOSFAATRECYCLING IS AFHANKELIJK VAN GEOPOLITIEK’ Afgelopen januari verscheen het rapport ‘The geopolitics of raw materials for agriculture and food’ van het Platform Landbouw, Innovatie en Samenleving (LIS), een onafhankelijk gepositioneerd adviesorgaan van het Ministerie van Economische Zaken. In het rapport spelen het fosfaatprobleem en de geopolitieke aspecten daarin een prominente rol. SNB Berichten sprak met drs. Wouter van der Weijden, voorzitter van Platform LIS, over de analyse uit het rapport en de mogelijke implicaties daarvan.
In de discussie over fosfaatreserves waarschuwen wetenschappers
Of het aanbieden van riante handelsvoorwaarden. En als er een
vaak dat uitputting al in deze eeuw kan plaatsvinden, en dat al
jihadistische beweging aan de macht zou komen in deze instabiele
rond 2033 een fosfaatpiek kan worden bereikt. Die claims zijn
regio, zou die misschien eisen dat importerende landen de vrijheid
omstreden. In 2011 kwam de US Geological Survey (USGS)
van meningsuiting beknotten of hun steun aan Israël opzeggen.
met veel ruimere cijfers. Er zou genoeg zijn voor zo’n 370 jaar. Die cijfers zijn op hun beurt weer gefileerd door andere onder-
Er is nog een ander risico. Stel dat de recycling in Europa en elders
zoekers. Volgens van der Weijden zal deze discussie nog wel
een hoge vlucht neemt, dan kan dat de afzetkansen van primair
even doorgaan.
fosfaat belemmeren. Marokko zou dan kunnen overwegen om de fosfaatprijs te verlagen (!) om zo de recycling te frustreren. Dat zou
Wat volgens het rapport een veel urgenter punt van zorg is,
funest zijn voor initiatieven op dit gebied.
is de concentratie van de fosfaatertsreserves. Van der Weijden: “Volgens het USGS heeft Marokko, inclusief
UITDAGINGEN VOOR EU
de geannexeerde Westelijke Sahara, maar
Van der Weijden: “Ik heb geen aanwijzing dat zulke plannen
liefst 74% van de reserves in handen. Dit cijfer is waarschijnlijk te hoog, maar er is zeker sprake van een forse concentratie in dat land. Dat brengt verschillende risico’s met zich mee voor de Europese Unie (EU).”
“De EU or moet zich do ng fosfaatrecycli kelijk minder afhan maken”
worden overwogen, maar ondenkbaar zijn ze niet. Daarom doet de EU er verstandig aan om het huidige fosfaatduopolie te accepteren, omdat het de fosfaatprijs hoog houdt en zo indirect recycling stimuleert. Tegelijk moet de EU zich door recycling minder afhankelijk maken van fosfaatimport. En die recycling minder afhankelijk maken van de fosfaatprijs.”
RISICO’S
Om dit voor elkaar te krijgen ziet
Zo bestaat het gevaar op kartelvorming.
Van der Weijden verschillende
Het Marokkaanse staatsbedrijf OCP houdt
opties: “Dat kan bijvoorbeeld door
de fosfaatprijs al jaren hoog met een kartel
een variabele heffing op fosfaat, die daalt als de marktprijs stijgt en stijgt
Canadese PotashCorp, dat zijn fosfaat van OCP
als de marktprijs daalt. Een andere
de
n
bestaande uit het Amerikaanse Mosaic en het
W e ij
koopt. Marokko zou in zijn eentje de prijs nog verder op kunnen voeren. Maar dan loopt men het risico dat hoge internationale druk ontstaat om de Westelijke Sahara – waar ook veel fosfaat voorkomt – zelfstandigheid te verlenen. Over 10 jaar durft
Dr s. Wouter v
a
e nd
r
mogelijkheid: de kunstmestindustrie een bijmengplicht opleggen van secundair fosfaat. Hoe het ook zij, geopolitieke risico’s maken de urgentie
van recycling alleen maar groter.”
Marokko prijsverhoging misschien wel aan. Het rapport ‘The geopolitics of raw materials for agriculture and Een tweede geopolitiek risico is dat Marokko politieke
food’ van Platform LIS is te vinden op:
tegenprestaties gaat vragen voor fosfaatlevering. Bijvoorbeeld
http://www.platformlis.nl/rapporten/Food_rawmaterials_
erkenning van eerdergenoemde annexatie.
geopolitics-Report_PlatformLIS-2014-web.pdf
Rwzi Dinther van waterschap Aa en Maas
SNB ONDERZOEKT ALTERNATIEVE SLIBSTROMEN Naast het zuiveringsslib dat SNB door haar aandeelhoudende waterschappen krijgt aangeleverd, is zij continu bezig ook andere slibstromen te verkennen. Vanuit dat perspectief loopt sinds kort een onderzoek naar industrieel zuiveringsslib. Het onderzoek is net gestart, maar lijkt SNB op voorhand een aantal kansen te bieden. Het onderzoek richt zich specifiek op de potentiële
verwerkingscapaciteit vergt en daarmee een hoge
beschikbaarheid van industrieel zuiveringsslib. Dat slib
investering.
komt vrij bij bedrijven die een eigen afvalwater(voor) zuiveringsinstallatie (awzi) hebben. Die zijn niet allemaal
MOGELIJKHEDEN VOOR SNB
hetzelfde: zo zijn er mechanische, fysisch-chemische en
Gegevens van het CBS laten zien dat er in Nederland circa
biologische awzi’s. SNB onderzoekt de mogelijkheden
200 operationele biologische awzi’s zijn bij industriële
om het zuiveringsslib van biologische awzi’s te
bedrijven, met name in de provincies Gelderland, Zuid-
verwerken, omdat de aard van dit zuiveringsslib grote
Holland en Noord Brabant. De totale omvang is ruim
gelijkenis vertoont met communaal zuiveringsslib
400.000 ton zuiveringsslib per jaar, waarvan bekend is
en daarmee een kans biedt voor gecombineerde
dat momenteel circa 10% wordt verbrand.
verwerking. Wat betreft marktfocus richt SNB zich vooralsnog
VERSCHILLEN
volledig op communaal zuiveringsslib, slib afkomstig
Maar, er zijn ook verschillen. Die houden verband
van biologische awzi’s van waterschappen. Mochten
met het voorafgaande industriële proces. Vaak
op termijn ontwikkelingen in deze markt plaatsvinden
is de samenstelling van industrieel zuiveringsslib
waardoor SNB genoodzaakt is om elders slib te vinden,
eenzijdiger, waardoor het verwerkingsproces specifiek
dan kan de industriële slibmarkt hievoor kansen bieden.
moet worden toegesneden op de samenstelling.
Dit onderzoek ondersteunt deze mogelijke toekomstige
Daarnaast kunnen specifieke componenten in hoge
optie. SNB zou deze bedrijven een gerichte oplossing
concentraties voorkomen die eenvoudige verwerking
kunnen bieden, mits het aangeleverde slib voldoet
belemmeren. Soms is er sprake van het vrijkomen van
aan de acceptatiecriteria. Een milieuverantwoorde
slib in pieken omdat het om een seizoensbedrijf gaat
en gegarandeerde verwerking van slib met maximale
(bijvoorbeeld bij de verwerking van suikerbieten),
terugwinning van energie en grondstoffen ligt dan ook
waardoor een verwerkingsinstallatie een relatief hoge
in hun verschiet.
kourtws nie
BERICHT UIT HET MT
SNB VERTEGENWOORDIGD IN SPIEGELCOMMISSIE NEN Sinds februari vertegenwoordigt Luc Sijstermans, Manager Proces & Milieu, SNB in de spiegelcommissie ‘slibverwerking’ van NEN, de Nederlandse organisatie die zich bezighoudt met normen op allerlei gebieden. Aanleiding hiertoe is het plan van internationale normenopsteller ISO om een nieuwe norm voor slibverwerking op te stellen, op instigatie van Zuid-Europese landen die liever lagere eisen willen voor slibverwerking. In ISO-commissie TC 275 praten 29 nationale organisaties over dit initiatief. De NEN draagt hieraan bij op basis van input uit de spiegelcommissie, waar waterschap Aa & Maas en de Unie van Waterschappen ook zitting in hebben.
BOUWEN AAN ONZE DOELSTELLINGEN Met de start van de werkzaamheden aan de nieuwe stoomketels in de installatie, begint voor SNB een heel nieuw hoofdstuk in haar geschiedenis. Aan de ene kant door de bijdrage aan de strategische doelstellingen uit het huidige ondernemingsplan van SNB: het terugwinnen van energie en het
AWZI IN TWEEDE OPSTARTFASE
verminderen van de milieuvoetdruk.
De afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi) van SNB op basis van de Demon-
Aan de andere kant geeft het ons
technologie zit in de tweede opstartfase. Tot voor kort was één reactor
de ruimte om te focussen op het
in gebruik, maar nu wordt ook de tweede reactor opgestart. Om deze
nieuwe ondernemingsplan voor de
tweede reactor op gang te brengen, moet het water tot 37°C verwarmd
periode 2016-2020. Het bijzondere
worden en bacteriën worden
van het project hogedrukstoomketels
toegevoegd. Hierdoor ontstaat
is dat de bouw plaatsvindt terwijl de
naar verwachting de biologische
installatie gewoon door blijft draaien,
activiteit die nodig is om de
zij het dat gedurende de feitelijke
volledige geplande capaciteit van
ombouwperiode van ongeveer 3
de awzi te bereiken. Samen met
maanden op 75% van de normale
Grontmij heeft SNB een actieplan
capaciteit is.
opgesteld om dit voor elkaar te krijgen.
Naast de start van de bouw ben ik ook erg tevreden met het verloop en de reacties op de Week van de
VOORBEREIDINGEN WERKBEZOEK BMU IN VOLLE GANG Na het gesprek van Marcel Lefferts bij het Duitse Bondsministerie van Milieu (BMU) in Bonn eind 2013, werd afgesproken dat een BMU-delegatie in 2014 een bezoek zou brengen aan SNB. De voorbereidingen voor het bezoek, dat waarschijnlijk aan het einde van de lente plaatsvindt, zijn dan ook in volle gang. De interesse van de Duitse delegatie is niet voor niets. Fosfaatterugwinning wordt expliciet genoemd in het Duitse regeerakkoord tussen CDU en SPD van eind 2013:
“Der Schutz der Gewässer vor Nährstoffeinträgen sowie Schadstoffen soll verstärkt und rechtlich so gestaltet werden, dass Fehlentwicklungen korrigiert werden. Wir werden die Klärschlammausbringung zu Düngezwecken beenden und Phosphor und andere Nährstoffe zurückgewinnen. Die bundeseinheitliche Regelung des Umgangs mit wassergefährdenden Stoffen wird zügig umgesetzt. Wir werden eine Novelle des Bergrechts unter dem Aspekt des Gewässerschutzes und die Grundlagen für eine unterirdische Raumplanung anstreben.”
Procestechniek van PZW. Rond de 50 middelbare scholieren uit de regio kwamen op één dag langs bij SNB om een indruk te krijgen van de procesindustrie. SNB probeert samen met PZW op deze manier jongeren te informeren en enthousiast te maken voor loopbaanmogelijkheden in de procestechniek. Gezien de lovende reacties en de vraag of dit volgend jaar weer kan, is dit uitstekend gelukt. Een groot compliment dus voor de organisatoren en begeleiders vanuit SNB. Marcel Lefferts, directeur SNB
SCHOLIEREN ENTHOUSIAST OVER BEZOEK AAN SNB Ook dit jaar deed SNB weer mee aan de ‘Week van de Procestechniek’, georganiseerd door Procestechniek Zeeland en West-Brabant (PZW). Op 22 januari kwamen bijna 50 scholieren van RSG ‘t Rijks langs bij SNB om een kijkje te nemen in de keuken. Dit werd een groot succes: iedereen, van scholieren tot aan docenten en begeleiders bij SNB, was erg enthousiast. De reden achter deze ‘Week van
PZW richt zich vooral op jongeren uit
de Procestechniek’ van PZW is de
het VMBO, hoofdzakelijk schoolverlaters
afhankelijkheid van de procesindustrie
uit de theoretische-, gemengde en
van de beschikbaarheid van voldoende
kader-beroepsgerichte leerweg. SNB
gekwalificeerde medewerkers. Bovendien
ondersteunt PZW aan de ene kant door
verwacht PZW dat de regionale
mensen uit de praktijk voorlichting te laten
arbeidsmarkt in snel tempo krapper zal
geven op scholen, beurzen, etc. Aan de
worden: onderzoek en praktijk tonen
andere kant doet zij dat door stageplaatsen
aan dat de instroom in het (technisch)
te bieden voor bijvoorbeeld operators in
beroepsonderwijs aanzienlijk terugloopt (of
opleiding.
op zijn best stabiliseert).
BEZOEK AAN SNB Tegelijkertijd is door de toenemende
De ‘Week van de Procestechniek’ houdt in
vergrijzing binnen één of twee jaar
dat scholieren bij PZW-bedrijven langs gaan
een grote uitstroom van ervaren
om kennis te maken met beroepen in de
arbeidskrachten te verwachten. Vraag en
techniek, zoals het operatorvak. Op de dag
aanbod groeien daardoor steeds verder
zelf bezochten 47 scholieren van het RSG
uit elkaar! SNB ondervindt zelf ook de
’t Rijks SNB, waarvan de ene helft in de
arbeidskrapte op gebied van (proces)
morgen en de andere helft in de middag.
technisch personeel en kiest ervoor hier
De scholieren kregen een rondleiding bij
zelf actief wat aan te doen. De aansluiting
SNB, langs verschillende disciplines als de
bij PZW was dus een bewuste keuze.
technische dienst en de procesvoering.
KRACHTENBUNDELING
Na de voorlichtingsfilmpjes gingen de
“Wij willen graag onze complimenten
De procesindustrie wil door de
scholieren met hun SNB- begeleider de
geven aan SNB. We zijn hier in het verleden
samenwerking binnen PZW, de regionale
installatie in. Na afloop was de bedoeling
nog nooit te gast geweest, tot dit jaar.
opleidings- en trainingsmogelijkheden zo
dat het proces, in puzzelvorm, op de juiste
SNB loopt voorop met het aanbieden van
effectief en efficiënt mogelijk aanbieden.
manier gelegd werd. Daarna hebben de
een op maat gemaakt programma voor de
Dit aanbod wordt natuurlijk afgestemd
scholieren een onderzoek gedaan naar een
leerlingen. Wij werden hartelijk ontvangen
met de actuele en voorziene vraag
‘mysterieuze’ stof die zij in handen hadden
en kregen een programma aangeboden
vanuit de deelnemende bedrijven. PZW
gekregen van SNB. Een drukke dag voor
dat aansloot bij de belevingswereld van de
doet dit onder andere door jongeren te
de begeleiders maar het resultaat was
leerlingen. We zouden SNB in de toekomst
informeren over en te interesseren voor de
uitstekend, getuige het commentaar van
graag nogmaals willen bezoeken, en dan in
loopbaanmogelijkheden in deze boeiende
RSG ’t Rijks:
combinatie met een ROC.”
en kansrijke industrie.
COLOFON N.V. Slibverwerking Noord-Brabant Havennummer 348 Middenweg 38 4782 PM Moerdijk
Telefoon: (0168) 38 20 60 Telefax: (0168) 38 20 61 Internetadres: www.snb.nl E-mailadres:
[email protected]
SNB Berichten verschijnt in een oplage van 450 exemplaren • Jaargang 19 Realisatie: Taalent Communicatie, MSLGROUP Druk: OCC De Hoog, Oosterhout Fotografie: SNB, Frank Poppelaars
