SION Dienst Uitvoering Onderwijs. Edukoppeling Transactiestandaard Versie 1.0

SION Dienst Uitvoering Onderwijs

Edukoppeling Transactiestandaard Versie 1.0

Datum: 11-12-2013

Edukoppeling Transactiestandaard

Versie 1.0

Managementsamenvatting Gegevens die we in de administratieve keten uitwisselen zijn in de regel vertrouwelijk van aard. Niet iedere ketenpartij mag alle gegevens van andere partijen zomaar raadplegen of ontvangen, daarvoor moet eerst sprake zijn van o.a. doelbinding. Een ketenpartij die een verzoek om gegevens ontvangt of gegevens aan een andere ketenpartij wil leveren zal dus eerst de identiteit van de ander partij moeten vaststellen. Tegelijkertijd zal een partij die gegevens van een andere ketenpartij ontvangt zeker willen weten dat de ontvangen gegevens kloppen, c.q. van de juiste partij afkomstig zijn. Er ontstaat een probleem wanneer de technische identiteit en de inhoudelijke identiteit van één van de partijen van elkaar verschillen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer gegevens worden uitgewisseld met een onderwijsinstelling die gebruik maakt van een SAAS-oplossing1. Technisch worden dan gegevens uitgewisseld met de SAAS-leverancier, terwijl inhoudelijk de gegevens bedoeld zijn voor of gevraagd worden van één van de scholen die gebruik maakt van die SAAS-oplossing. Momenteel werkt meer dan de helft van alle instellingen (per sector) met een SAASleverancier. Momenteel kan dit probleem alleen opgelost worden door de technische identiteit van de onderwijsinstelling door een SAAS-leverancier te laten beheren. Dit betekent hoge administratieve lasten voor de onderwijsinstelling en hoge beheerlasten voor de SAAS-leverancier. Daarnaast bestaat er een zekere mate van schijnveiligheid omdat er niet rechtstreeks met de onderwijsinstelling zelf wordt uitgewisseld. Vanuit het project Referentie Architectuur Onderwijs (RAO) van het Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs programma (Sion) is daarom vanaf medio 2013 met ketenpartijen (DUO, LAS-leveranciers2) gezocht naar een duurzame en standaardoplossing voor gegevensuitwisseling binnen de keten met SAAS-leveranciers die voldoet aan de benodigde beveiligingsnormen. Met de transactiestandaard wordt het mogelijk om de technische en inhoudelijke identiteiten van berichten te scheiden. Door de standaard kan de (SAAS)-leverancier als ketenpartij beter erkend worden als een partij die gegevens namens de school uitwisselt. 1 2

SAAS = software as a service, ook wel software in the cloud genoemd LAS = Leerling Administratie Systeem

Gemaakt op : 11 december 2013

Pagina 1


Versie 1.0

Hiermee worden de administratieve lasten voor scholen grotendeels teruggedrongen (Programmadoel-stelling Sion). Het aantal aan te vragen, uit te geven en te beheren technische identiteiten (certificaten) kan dan namelijk drastisch worden verlaagd. Vrijwel alle PO-instellingen (circa 8.000 scholen) maken bijvoorbeeld gebruik van een SAAS-oplossing. Voor instellingen die geen gebruik maken van een SAAS-oplossing verandert er ten opzichte van de huidige situatie niets. Deze administratieve lastenverlaging moet worden afgezet tegen de introductie van een certificatieprogramma voor leveranciers. Dit programma is momenteel nog in ontwikkeling. Een dergelijk programma is nodig om een veilige uitwisseling mogelijk te maken, waarbij de verantwoordelijkheden van leveranciers en scholen duidelijk zijn belegd. Zo'n programma betekent een verhoging van administratieve lasten voor SAAS-leveranciers. Daar staat tegenover dat de leverancier geen technische identiteiten (certificaten) van onderwijsinstellingen hoeft te beheren. Bovendien kan worden volstaan met een technisch eenvoudigere vorm van berichtuitwisseling. Hoewel er wellicht meer certificeringen en audits moeten plaatsvinden dan voorheen, sluit de voorgestelde oplossing beter aan bij de staande praktijk (OSO, Studielink). Hierdoor hoeven noch DUO, noch de SAASleveranciers grote technische aanpassingen door te voeren. En kan op relatief korte termijn tot implementatie overgegaan worden, waardoor een aantal urgente problemen sneller verholpen kunnen worden. Ook sluit de oplossing aan bij leveranciers die geen (multi-tenant) SAAS aanbieden. Hierdoor ontstaat er meer uniformiteit. De oplossing past ten slotte ook in de lijn van ontwikkelingen rondom standaarden en bouwstenen binnen de e-overheid zoals eID en Digipoort, waarin het kunnen optreden namens een andere partij een steeds belangrijker uitgangspunt wordt.


Pagina 2


Versie 1.0

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1 Inleiding................................................................................................................. 4 § 1.1 Afspraken ...................................................................................................................... 5 § 1.2 Verschillen met de vorige versie ................................................................................... 5 § 1.3 Doorvoeren van Edukoppeling...................................................................................... 6 § 1.4 Historie .......................................................................................................................... 7 Hoofdstuk 2 Positionering .......................................................................................................... 8 § 2.1 Internationale Standaarden ............................................................................................ 8 § 2.2 Nationale Standaarden................................................................................................... 9 § 2.2.1 Digikoppeling ......................................................................................................... 9 § 2.2.2 Beveiligingsstandaarden ....................................................................................... 11 § 2.2.3 Identificatie en authenticatie ................................................................................ 13 § 2.3 Standaarden in de Keten .............................................................................................. 14 § 2.3.1 Edukoppeling ....................................................................................................... 14 § 2.3.2 Beveiligingsstandaarden ...................................................................................... 16 § 2.3.3 Identificatie en authenticatie ............................................................................... 16 § 2.3.4 Autorisatie ............................................................................................................ 20 Hoofdstuk 3 Onderliggende technische basisstandaarden ....................................................... 21 § 3.1 Verschillende Lagen .................................................................................................... 21 § 3.2 De XML Laag ............................................................................................................. 21 § 3.3 De SOAP Laag ............................................................................................................ 22 § 3.4 De HTTP Laag ............................................................................................................ 24 § 3.5 De TLS Laag ............................................................................................................... 24 § 3.6 De netwerklaag ............................................................................................................ 24 Bijlage A. Positionering Edukoppeling ................................................................................... 25 Bijlage B. Digikoppeling-Edukoppeling ................................................................................. 26 Bijlage C. Digitaal aanmelden MBO ...................................................................................... 27 Bijlage D. Bronnen .................................................................................................................. 28 Bijlage E: Begrippenlijst ......................................................................................................... 29 Bijlage F. FAQ ........................................................................................................................ 33


Pagina 3


Versie 1.0

Hoofdstuk 1 Inleiding De Edukoppeling transactiestandaard beschrijft hoe de gestructureerde elektronische informatieuitwisseling in het onderwijs is ingericht. Dit document geeft richtlijnen waarmee onderwijsinstellingen, uitvoeringsorganisaties en andere ketenpartijen eenvoudiger nieuwe gegevens-uitwisselingen kunnen opzetten. Er worden allerlei aspecten rondom webservices en berichtenverkeer behandeld. De standaard dient gebruikt te worden bij alle projecten waarbij gegevens-uitwisseling tussen verschillende partijen plaats gaat vinden. Dit document dient ook als naslagwerk in het geval van incidenten en problemen bij bestaande elektronische uitwisselingen en is bedoeld voor technisch georiënteerde architecten, technisch ontwerpers, programmeurs en applicatiebeheerders. Dit document biedt toepassing-onafhankelijke richtlijnen. Edukoppeling richt zich op de koppelvlakken tussen de applicaties van de verschillende partijen en gaat uit van een contract-first benadering: bij een nieuwe informatie-uitwisseling worden de koppelvlakspecificaties eerst afgesproken en vastgelegd. Vervolgens zijn de partijen zelf verantwoordelijk voor hoe zij er een applicatie voor optuigen. Het platform en de ontwikkel-omgeving voor de applicatie is voor iedere partij vrij te kiezen. Als het uiteindelijke berichtenverkeer tenminste maar aan de afgesproken koppelvlak specificaties voldoet.


Pagina 4


Versie 1.0

§ 1.1 Afspraken In dit document zijn op een aantal afspraken expliciet geformuleerd. Hierbij zijn keuzes gemaakt die de richting bepalen bij het inrichten van organisatieoverstijgende uitwisselingen. Op een rij: Afspraak 01: Edukoppeling is de transactiestandaard voor het onderwijs. Afspraak 02: Edukoppeling conformeert zich aan de Digikoppelingstandaard Afspraak 03: Edukoppeling is niet gebaseerd op de Digikoppeling-EbMS Afspraak 04: End-to-end security is uitgangspunt van Edukoppeling. Afspraak 05: Verantwoordelijke beheert beveiligingsattribuut zelf Afspraak 06: Edukoppeling sluit aan bij de OIN - systematiek Afspraak 07: De service provider neemt autorisatiemaatregelen tegen ongeoorloofd gebruik Afspraak 08: Edukoppeling geeft de OIN’s van de zendende en/of ontvangende partij door met WS-addressing

§ 1.2 Verschillen met de vorige versie Ten opzichte van 0.92 zijn de volgende onderdelen gewijzigd. In een spreadsheet verzamelde reviewcommentaren zijn verwerkt. Deze is separaat beschikbaar. Enkele grote wijzigingen:  De afspraken over bewerkersovereenkomst en goedkeuringsproces zijn weggehaald omdat er inmiddels een certificeringstraject voor SAAS op gang is gekomen.  De OIN nummer systematiek is veranderd: niet meer BRIN volgnummers, maar administratieve eenheden zijn logistiek belangrijk. Vergt nog wel centraal beheer.  Afspraak over niet gebruiken SOAP-attachments is verwijderd. Dat is staande praktijk binnen OSO.  OIN in de SOAP header is veranderd in IdentificatieKenmerk  In bijlage A zijn deze transactiestandaard en andere componenten van Edukoppeling weergegeven.


Pagina 5


Versie 1.0

§ 1.3 Doorvoeren van Edukoppeling De Edukoppeling transactiestandaard vormt een onderdeel van een stelsel van afspraken, standaarden en voorzieningen (zie bijlage A) dat ketenpartijen in het onderwijsdomein in staat stelt op een eenduidige manier gegevens met elkaar uit te wisselen. Met de introductie van Edukoppeling wordt de logistiek rondom berichtenverkeer in het onderwijsdomein eenduidig gespecificeerd. Voorafgaand aan deze standaard is er in het onderwijs vooral ervaring opgebouwd met een eenvoudige vraag-antwoord uitwisselingen. In deze standaard wordt dat verder uitgewerkt en zijn meer mogelijkheden beschreven zoals reliable messaging en grote berichten. Organisaties die conform Edukoppeling werken doen dat typisch met behulp van een communicatiesoftware die poort, gateway of adapter wordt genoemd. Om volgens deze standaard te kunnen werken zijn aanpassingen nodig op die communicatiesoftware. Vanuit SION/DUO worden handreikingen gedaan als instructies, broncode of proefomgevingen, om de overgang voor individuele organisaties te vergemakkelijken. De standaardisatieraad van Edustandaard wordt gevraagd om een formeel standpunt in te nemen over de scope en het doorvoeren van Edukoppeling, bijvoorbeeld: Scope Binnen sectorale samenwerkingsverbanden Tussen sectoren Tussen sectoren en overheid Door SAAS-leveranciers


Doorvoeren Bij nieuwe of verbeterde toepassingen Binnen twee jaar na in werking treden Opgenomen in Programma van Eisen Opgenomen in certificeringsschema

Pagina 6


Versie 1.0

§ 1.4 Historie Deze standaard is geïnspireerd door de recente toename van de hoeveelheid service- en berichtenverkeer zowel naar volume als naar type binnen het onderwijsveld en tussen de overheid en het onderwijsveld. Vaak worden afspraken op infrastructureel gebied gemaakt voor één bepaalde toepassing. Het Strategisch Informatiebeleidplan 2013-2016 van OCW heeft als doel een kwalitatief hoogwaardige en toekomstvaste informatievoorziening te realiseren. Er is een programmalijn onderkend met een omslag van de traditionele scheiding tussen onderwijsveld en overheid naar een gemeenschappelijke infrastructuur. In 2012 en 2013 is daaraan concreet gewerkt in het programma SION van onderwijsraden, Kennisnet en Surf en het Schakelpunt OCW van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Ook de overheid werkt sinds 2007 aan een nationale transactiestandaard voor overheidsorganisaties, genaamde Digikoppeling. De huidige versie 2.0 is op onderdelen bruikbaar in het onderwijsveld en de aanstaande voor de overheid verplichte versie 3.0 voegt opties toe die in het onderwijs geschikt zijn. Een directe aanleiding voor dit document is het project Digitaal Aanmelden. Hierbij wordt informatie uit externe bronnen bijeengebracht in een digitaal aanmeldingsformulier. Met name de complexiteit veroorzaakt door het gegeven dat een groot aantal scholen gebruik maken van een Leerling Administratie en/of Leerling Volg Systeem in de vorm van Software as a Service (SAAS) maakt een sectorale afspraak noodzakelijk. Versie 0.5

Auteur Gerald Groot Roessink Gerald Groot Roessink en Remco de Boer

Datum 19-09-2013

0.93 Gerald Groot (=huidige Roessink en versie 1.0) Remco de Boer

06-12-2013

0.92


27-09-2013

Opmerking Goedgekeurd door BOPGeneriek DUO Afgestemd met SAASleveranciers in het PO, VO en MBO, OSO (Kennisnet), Studielink en Architectuurraad EduStandaard (versie 0.92) Goedgekeurd door Kerngroep RAO

Pagina 7


Versie 1.0

Hoofdstuk 2 Positionering In de onderwijsketen hebben we te maken met de systemen van de verschillende partijen die onderling service- en berichtenverkeer afspreken. onderwijsvolger Edukoppeling Digikoppeling 3.0 Overheid GBA, NHR, BD, SUWI, gemeenten, etc.

Onderwijs -instelling

DUO

Bedrijven: Leerbedrijven, Uitgevers, etc

NVAO, IvhO, Nuffic, CVE, CvI, SBB, Kenniscentra,…

professional Figuur 1. Scope van Edukoppeling

Om niet iedereen het wiel opnieuw te laten uitvinden is er standaardisatie nodig. Standaarden geven houvast en enige zekerheid voor de toekomst. Dit hoofdstuk biedt een overzicht van de verschillende standaardisatieinitiatieven, en de relatie ervan tot de Edukoppeling Transactiestandaard.

§ 2.1 Internationale Standaarden Als resultaat van gezamenlijke internationale samenwerkingsverbanden ontstaan er breed geaccepteerde internationale standaarden, ook op het gebied van gestructureerde gegevensuitwisseling. Sommige van die standaarden hebben inmiddels aanzienlijke draagkracht in de internationale gebruikersgemeenschap, en in de industrie die in bijbehorende software moet gaan voorzien. Het is zinvol om waar mogelijk te conformeren aan internationale standaarden. Voorbeelden van belangrijke en relevante standaardisatieorganisaties: W3C en OASIS. Een in dit verband belangrijke standaard is WS-BRSP (voorheen WS-I) Basic Profile 1.1 van


Pagina 8


Versie 1.0

OASIS3, en de daarin gerefereerde W3C standaarden SOAP 1.14 en WSDL 1.15.

§ 2.2 Nationale Standaarden De Nederlandse overheid heeft een standaardenbeleid dat wordt belichaamd door het College van Standaardisatie. Het college publiceert een zogenaamde pas-toe-of-leg-uit lijst met een verplichtende karakter voor de overheid. In de volgende drie subparagrafen zijn relevante nationale standaarden opgenomen.

§ 2.2.1 Digikoppeling De NORA6 is de referentie architectuur van de Nederlandse overheid. Dit is service georiënteerde architectuur waardoor de inspanningen van de overheid inhoudelijk worden gecoördineerd in de richting van een servicebus. Digikoppeling vormt de technische invulling van de servicebus. Het is gebaseerd op internationale standaarden en wordt nationaal afgestemd met de uitvoeringsorganisaties van de overheid en vertegenwoordigers van de softwareindustrie. Digikoppeling7 gebruikt onderdelen van verschillende standaardenfamilies voor verschillende uitwisselingspatronen. Familie WUS

Uitleg WSDL, UDDI, SOAP

EbMS

EbXML

GB

metabericht + http-get WSDL, UDDI, SOAP

WS-RM

Patroon Requestresponse (synchroon) Betrouwbare melding Grote berichten Betrouwbare melding + asynchroon

Status? Pas-toe-of-leguit Pas-toe-of-leguit Pas-toe-of-leguit Digikoppeling 3.0 beschikbaar, formalisatie volgt.

Tabel 1. Digikoppeling-varianten

3

Zie: http://www.ws-i.org/profiles/basicsecurityprofile-1.1.html Zie: http://www.w3.org/TR/2000/NOTE-SOAP-20000508/ 5 Zie: http://www.w3.org/TR/wsdl 6 Zie: http://www.noraonline.nl/wiki/Hoofdpagina 7 Zie: http://www.logius.nl/producten/gegevensuitwisseling/digikoppeling/ 4


Pagina 9

Edukoppeling Transactiestandaard 

Versie 1.0

Request-response (synchroon)

De WUS-variant wordt gebruikt voor synchrone uitwisseling. Typisch is dat het geval als vanuit een organisatie gegevens worden opgevraagd met een webservice. De duur van zo’n synchrone raadpleegsessie is beperkt. Bij een time-out worden geen maatregelen getroffen voor herstel van de verbinding. 

Betrouwbare melding en asynchroon

Het WUS-protocol is minder geschikt voor berichten waar de ontvanger iets mee moet doen (controleren, opslaan, o.i.d.). Een voorbeeld is de overdracht van een dossier of een abonnementsmelding. In dit soort gevallen moeten bij een timeout wél maatregelen worden getroffen tegen verlies. Dit is waarom Digikoppeling ook de variant met EbMS kent. Het bericht wordt gegarandeerd afgeleverd. WUS en EbMS zijn echter niet verwant. Een ketendeelnemer moet daarvoor verschillende technieken in huis halen. Met ingang van Digikoppeling 3 kunnen ketendeelnemers binnen de WUSfamilie van standaarden ook betrouwbare meldingen (reliable messaging) realiseren. Dit is gebaseerd op de standaard WS-reliable messaging 1.1. Reliable Messaging is opgebouwd uit een aantal functies waarmee op protocol niveau gegarandeerd kan worden dat berichten als bedoeld aankomen. Functie Aangetekend

Op volgorde

Ontdubbeld

Òmschrijving Indien een bericht niet door de ontvanger wordt bevestigd door een niet beschikbare server-applicatie wordt het bericht na opnieuw verzonden. Dat gebeurt maximaal een aantal keren. Een reeks van berichten wordt uitsluitend afgeleverd in de volgorde waarin ze zijn aangeboden. Bij een afwijking wordt om herzending gevraagd. Elk aangeboden bericht wordt exact eenmaal afgeleverd bij de ontvangende partij. Een bericht dat dubbel wordt ontvangen wordt uitgefilterd.

Tabel 2. Aspecten van reliable messaging

Best practice: beheer ketenproces Als een bericht een maximaal aantal retry’s zonder succes is uitgevoerd moet dit anders worden opgelost. Door de ketenpartners wordt een


Pagina 10


Versie 1.0

actieplan afgesproken voor als dit zich voordoet. De WS-RM variant ondersteunt ook asynchrone request-response. Hierbij wordt na verwerking een terugmelding teruggestuurd. Er wordt bij asynchroon verkeer twee keer een communicatiesessie opgezet. De terugmelding verwijst naar message-id van het oorspronkelijke bericht. 

Grote Berichten

De basispatronen hiervoor zijn in beginsel gericht op de afhandeling van individuele gevallen. Binnen Digikoppeling zijn daarnaast afspraken gemaakt over grotere berichten waarbij de kans op storingen tijdens het transport groot is. De basis van deze afspraak is dat de verzender van een groot bericht een metabericht verzendt of ontvangt en de ontvanger het bericht van het aangegeven internetadres geautomatiseerd downloadt.

§ 2.2.2 Beveiligingsstandaarden Digikoppeling wordt gebruikt voor het beveiligen van service- en berichtenverkeer van de overheid. 

Bescherming persoonsgegevens

De Wet Bescherming Persoonsgegeven (WBP) stelt eisen aan het verwerken van privacygevoelige gegevens. Relevant is het in de wet gemaakte onderscheid tussen verantwoordelijke en bewerker. De verantwoordelijke is degene die zelfstandig beslissingen neemt over een gegevensverwerking zoals een berekening, een uitwisseling of een schoningsactie. Tenzij daar vrijstelling voor is gegeven, meldt de verantwoordelijke het inrichten van de verwerking van privacygevoelige gegevens bij het CBP of een daartoe ingestelde functionaris voor gegevensbescherming (FG). Er is een nieuwe Europese privacyverordening in de maak die in 2014 ingaat en die uit gaat van ketenaansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat een leverancier van gevoelige gegevens zich er van dient te vergewissen dat er in de keten afdoende maatregelen zijn getroffen ter bescherming van de persoonsgegevens. De Europese verordening verandert de gebruikelijke houding waarbij elke organisatie alleen verantwoordelijk is voor zijn eigen stuk.


Pagina 11




Versie 1.0

Informatiebeveiliging

Voor informatiebeveiliging zijn de ISO-normen 270018 en 27002 opgesteld en op de pas-toe-of-leg-uit-lijst van de overheid gezet. Hierbij wordt in brede zin gekeken naar beveiligingsaspecten als integriteit, beschikbaarheid, vertrouwelijkheid en onweerlegbaarheid. Bij transport dient voorkomen te worden dat iemand vertrouwelijke gegevens kan inzien of beïnvloeden door berichten te onderscheppen of zich voor te doen als iemand anders. Concreet is dit door Logius voor Digikoppeling vertaald naar de eis dat het transport End-to-end9 wordt beveiligd. Dit is gebaseerd op de mogelijkheden van WS-security 1.0. Binnen Digikoppeling, de WUSfamilie, bestaan de volgende profielen. Digikoppeli ng Wusprofielen Best Effort

Basis

Signing

Encryptie+Signing

2W-BE

2W-BE-S

2W-BE-SE

Reliable Messaging

2W-R

2W-R-S

2W-R-SE

Tabel 3. WUS-mogelijkheden voor End-to-end security en Reliable messaging

End-to-end security is gebaseerd op: 1. basis In dit geval is er een rechtstreekse point-to-point (p2p) tussen twee schakels is keten. Per definitie reikt een p2p-verbinding nooit verder. Basis is alleen bruikbaar voor end-to-end (e2e) als de communicatie direct tussen de ketenpartners plaats vindt. 2. encryptie De inhoud van het bericht wordt versleuteld met de publieke sleutel van de ontvanger. De houder van de bijbehorende private sleutel kan het bericht ontsleutelen, anderen niet. Encryptie komt binnen Digikoppeling alleen voor in combinatie met signing. 3. signing Een bericht wordt ondertekend met de private sleutel van de verzender. De ontvanger kan met de publieke sleutel onweerlegbaar 8

Voorheen heette dit de Code voor Informatiebeveiliging. Zie Digikoppeling Identificatie en Authenticatie, versie 1.1. De endparty’s komen overeen met de verantwoordelijken in de zin van de WBP. 9


Pagina 12


Versie 1.0

controleren of de gegevens in ongewijzigde vorm afkomstig zijn van de verzender.

§ 2.2.3 Identificatie en authenticatie Het service- en berichtenverkeer van de overheid wordt beveiligd met behulp van PKI-certificaten. Logius/PKI-overheid heeft zijn voorschriften geformuleerd voor de PKIcertificaten: PKI-overheidscertificaten10 hebben als root (mastercertificaat) ‘Staat der Nederlanden’ en zijn beveiligd naar de laatste stand van techniek. De huidige generatie is G2, SHA256, maar zodra ook deze techniek niet meer voldoende is, zal er een nieuw type certificaat met een sterkere encryptiemethode gebruikt moeten worden. Uitgegeven certificaten zijn maximaal 3 jaar geldig. Logius heeft voor Digikoppeling binnen de PKI-overheidsfamilie aanvullende eisen afgesproken. We spreken daarom in dit document over PKI-Digikoppeling certificaten. De certificaten worden uitgegeven door een aantal erkende CSP’s. De PKIdigikoppeling certificaten zijn van het niveau STORK4. Bij de uitgifte hoort ‘face-tot-face’ controle: de houder neemt het certificaat persoonlijk in ontvangst. De CSP die het certificaat uitgeeft heeft de verantwoordelijkheid om de uniciteit van het subject (service) te waarborgen en te identiteit te vermelden in het certificaat in het veld Subject.serialNumber. De unieke identificatie wordt Overheids Identificatie Nummer (OIN) genoemd. Het basisformaat van de OIN’s11 is: <prefix><suffix> van altijd 20 karakters. Prefix 00000001 00000002 00000003 00000004

Code FIN Belastingdienst (9 pos) FIN Belastingdienst (9 pos) KVK (8 pos) Logius (9 pos)

Suffix “000” Volgnr (3 pos) Vestig.(4 pos) Volgnr (3 pos) of “000”

Tabel 4. OIN-systematiek Digikoppeling

Het OIN wordt toegekend aan overheidsorganisaties en aan bedrijven. Het wordt door de CSP en/of de overheid (Logius) bepaald. 10

Zie http://www.logius.nl/producten/toegang/pkioverheid/ Zie: http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/logius/product/digikoppeling/service_register/Gebruik%20en%20 Achtergrond%20Digikoppeling%20Certificaten%20v1.1.pdf 11


Pagina 13


Versie 1.0

§ 2.3 Standaarden in de Keten De Referentie Onderwijs Sector Architectuur (ROSA)12 is een servicegeoriënteerde architectuur voor de sector onderwijs. De ROSA is een afgeleide van de Nederlandse Overheids Referentie Architectuur (NORA), en heeft betrekking op een keten die ook de onderwijsinstellingen omvat13.

§ 2.3.1 Edukoppeling Edukoppeling heeft de topologie van een servicebus (zie begrippenlijst). Ketenpartners wisselen in beginsel zonder tussenkomst via het internet met elkaar uit of met een zelf gekozen bewerker uit. Afspraak 01: Edukoppeling is de transactiestandaard voor het onderwijs. Het aanbieden en afnemen van services op een servicebus tussen overheidsorganisaties is in detail uitgewerkt en verplicht gesteld door de Nederlandse overheid. Eén ‘stopcontact’ per ketenpartner maakt hergebruik mogelijk voor een veelheid van informatiestromen. Diezelfde overweging, een gemeenschappelijk elektronische snelweg of basisinfrastructuur, is ook gemaakt voor Edukoppeling. Hierdoor kan worden aangehaakt bij de al bestaande nationale afspraken en structuren. Afspraak 02: Edukoppeling conformeert zich aan de Digikoppelingstandaard Digikoppeling is beschreven in paragraaf 2.2.1. In de Edukoppeling transactiestandaard wordt dat als volgt toegepast:  Raadpleging Voor synchroon verkeer, bijvoorbeeld er worden online gegevens uit een register opgehaald en in één sessie in een scherm geplaatst, wordt gebruik gemaakt van Digikoppeling-2W-BE profielen. 12

http://www.wikixl.nl/wiki/rosa/index.php/Hoofdpagina Het onderwijsveld heeft een eigen architectuur geformuleerd in het programma SION: de Referentie Architectuur Onderwijs. In 2013 kan dit geconvergeerd worden met een nieuwe versie van de ROSA. 13


Pagina 14


Versie 1.0

In bijlage B wordt geschetst hoe dit wordt ingericht bij Digitaal Aanmelden MBO waarbij de raadpleger rechtstreeks de burger is.  Asynchroon verkeer Voor asynchroon verkeer, bijvoorbeeld er worden gegevens gemeld aan een register. De verwerking van de gegevens kan niet altijd direct plaats vinden. Vandaar dat er asynchroon een verbinding wordt opgezet voor de terugmelding van het resultaat. De tweede sessie verwijst naar de eerste. Dit gebeurt met Digikoppeling-2W-R profielen.  Notificatie Er wordt een bericht verstuurd zonder een terugmelding. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een abonnementsdienst. Sinds Digikoppeling 3.0 zijn er twee profielen voor het patroon ‘betrouwbare aflevering’: EbMS en WS-RM. EbMS geldt hierbij als de minst ondersteunde en het wordt niet of nauwelijks gebruikt in het onderwijsveld. Afspraak 03: Edukoppeling is niet gebaseerd op de Digikoppeling EbMS Door één standaard te hanteren zal de verwachting zijn dat er een betere adoptie en interfacing mogelijkheden worden geboden. Dit stimuleert kennisdeling binnen het onderwijsveld. Ook dit gebeurt met Digikoppeling-2W-R profielen.  Groot verkeer Voor batchgewijze uitwisselingen, of de uitwisseling van grote samengestelde informatieproducten, wordt Digikoppeling-GB gebruikt. Dit is de combinatie van een WUS (pull) of WS-RM (push) bericht en een https-opdracht om het in het metabericht opgegeven bestand op te halen.

Best practice: Poort/gateway/adapter De beperking tot nationale profielen maakt het mogelijk om standaardoplossingen voor de uitwisseling te kiezen. Er zijn producten op de markt die Digikoppeling (en dus ook Edukoppeling) compliant kunnen uitwisselen.


Pagina 15


Versie 1.0

§ 2.3.2 Beveiligingsstandaarden Net als Digikoppeling geldt dat in Edukoppeling beveiligd verkeer plaats vindt, maar met een nieuwe uitdaging. In substantiële mate werken onderwijsinstellingen namelijk ‘in de cloud’ met een LAS/LVS uitgevoerd als Software as a Service (SAAS). Daarmee zal de onderwijsinstelling zijn verantwoordelijkheid voor bescherming persoonsgegevens en informatiebeveiliging ‘op afstand’ regelen. Dit heeft het voordeel dat de onderwijsinstelling hiervoor zelf geen specialistische kennis hoeft te hebben. De verantwoordelijkheid blijft echter altijd bij de onderwijsinstelling liggen en de aandacht van bescherming persoonsgegevens en informatiebeveiliging verschuift naar het zeker stellen daarvan. Dat kunnen technische maatregelen betreffen die in deze transactiestandaard zijn beschreven, maar ook procedurele maatregelen als een certificeringsschema en bijbehorende bewerkersovereenkomst. We gaan er vanuit dat naast deze standaard een certificeringsprogramma met normen voor SAAS-leveranciers in het voor het onderwijs wordt toegepast. Dat is echter een aparte bouwsteen en maakt geen onderdeel uit van deze transactiestandaard.

§ 2.3.3 Identificatie en authenticatie Van beveiligingsoptiek is de eis gesteld dat een organisatie de identiteit van zijn ketenpartner vaststelt om er zeker van te zijn dat berichten bij de goede organisatie aankomen of (ongeschonden) afkomstig zijn van een zekere organisatie. Afspraak 04: End-to-end security is uitgangspunt van Edukoppeling. Edukoppeling veronderstelt dat de verantwoordelijke (de onderwijsinstelling) verzender en ontvanger ‘iets’ (het attribuut) heeft op basis waarvan de ketenpartner de identiteit kan vast stellen. Dat attribuut moet passen bij de risicoklasse dat voor de uitwisseling geldt14. Mogelijke attributen: 

PKI-Digikoppeling

14

DUO hanteert hierbij het uitgangspunt dat zodra er persoonsgerelateerde gegevens in het spel zijn dat een middel wordt gebruikt dat minimaal voldoet aan de eisen van STORK 3 (two-factor).


Pagina 16


Versie 1.0

Dit zijn certificaten die worden uitgegeven in het kader van PKIoverheid van Logius. De certificaten worden uitgegeven door erkende CSP’s. Let op: Niet alle PKI-overheidscertificaten zijn bruikbaar. Iemand die een PKIoverheidscertificaat bestelt bij een CSP moet expliciet aangeven dat deze voldoen aan de Digikoppeling eisen, anders krijgt hij waarschijnlijk eentje zonder OIN. 

PKI-Onderwijs

Dit zijn certificaten vanaf 2014 verstrekt in het kader van een wettelijke uitvoeringsregeling door DUO. Deze certificaten zijn technisch vergelijkbaar met PKI-Digikoppeling15. Het beveiligingsniveau is mede gebaseerd op de bestaande bekostigingsrelatie tussen DUO en onderwijsinstelling. De PKI-certificaten kunnen worden gebruikt voor signing en encryptie zoals in Digikoppeling. Hiermee is het principe van een ‘soap-intermediair’ mogelijk, die als een soort digitale postbode de envelop gesloten en de inhoud ongemoeid laat. Dat werkt niet voor een SAAS-leverancier die per definitie wel iets met de inhoud doet. Dus dan vergt SAAS een andere aanpak. Afspraak 05. Verantwoordelijke beheert beveiligingsattribuut zelf Een manier om end-to-end security te realiseren in de situatie waarbij de instelling de bewerking overlaat aan een SAAS-leverancier is om gebruik te maken van een digitaal toegangsattribuut. Best practice: In het onderwijs worden op grote schaal digitale toegangsattributen verstrekt aan leerlingen, leraren of administratief personeel. Er zijn twee federaties (Kennisnetfederatie, Surfconext) die dit, single-signon, faciliteren. Het (stork) niveau van deze middelen hangt af van het type attribuut.

15

Zie Certificate Protocol Statement (momenteel nog concept).


Pagina 17


Versie 1.0

De authenticatiedienst kan een zogenaamde identiteitsverklaring afgeven. Deze kan op twee manieren worden ingezet voor end-to-end security: 

in het verkeer

Indien een medewerker van requester A met SAAS direct of indirect de wil heeft geuit om berichtenverkeer te starten, dan kan de door de authenticatiedienst ondertekende identiteitsverklaring worden meegegeven met het bericht. Dergelijke oplossingen zijn bekend van RDW en Digipoort/E-herkenning. De responder B weet daarmee zeker dat een bericht afkomstig is van een zekere onderwijsinstelling. Identiteitsverklaring A + inhoud SAAS B

A x x

P2P

Best practice: Traffic Centre (TC) Het TC van het Overstapdossier Onderwijs (OSO) heeft end-to-end security doordat het TC een sessie-id afgeeft voor een gevalideerde OSOrequest. De sessie-id is gekoppeld aan de identiteit van de aanvragende school. 

vóór het verkeer

Als het daarentegen gewenst is dat de requester A de identiteit van de responder B met SAAS vaststelt, bijvoorbeeld bij een notificatie van een verhuizing, dan gebeurt dat vooraf. De responder B laat een wilsuiting vastleggen in de beveiligde service-catalogus of ‘gouden gids’. Dit houdt in dat de requester A wordt verzocht om de gegevens te leveren op een door de responder B bepaald URL of internetadres.


Pagina 18


P2P

Versie 1.0

SAAS

A

B x x Identiteitsverklaring B + URL

In beide situaties is met TLS een point-to-point (P2P)verbinding opgezet zodat is gegarandeerd dat het verkeer tijdens het transport is versleuteld. Best practice: servicecatalogus DUO hanteert voor het eigen service- en berichtenverkeer een Routerings en Autorisatievoorziening (RAV) met daarin het URL/internet adres waar gegevens naar toe moeten worden gezonden. De onderwijsinstelling geeft bij DUO de URLvan de SAAS-leverancier aan. Uit het beveiligingsattribuut (PKI of identiteitsverklaring) kan afgeleid worden welke organisatie verantwoordelijk is voor de gegevensverwerking. Afspraak 06: Edukoppeling sluit aan bij de OIN - systematiek In het onderwijs zijn verschillende typen organisaties of onderdelen daarvan actief: Prefix 00000001 00000002 00000003 00000004 00000005

Code FIN Belastingdienst (9 pos) FIN Belastingdienst (9 pos) KVK (8 pos) Logius (9 pos) ‘000’+ BRIN (4 pos)

Suffix “000” Volgnr (3 pos) Vestig.(4 pos) Volgnr (3 pos) of “000” Administratienr.16 (5 pos)

Tabel 5. OIN-systematiek Edukoppeling

16

Een onderwijsinstelling geïdentificeerd met BRIN (4pos) kan zijn administratie hebben opgesplitst. Dan kan samenvallen met de bekostigingsvestigingen in PO en VO, maar in principe is dat puur toeval. Die bekostigingsvestigingen hebben een functie bij de bekostiging en horen daarom in de payload. Voor de logistiek wordt daarom in OSO en door DUO ook gewerkt met ‘aanleverpunten’. Helaas loopt dat door elkaar en klopt die naam niet meer vanwege de opkomst van SAAS. Daarom wordt hier uitgegaan van een nieuwe centraal verifieerbare registratie van administratiekantoren.


Pagina 19


Versie 1.0

De uitwisseling in het onderwijs wordt vaak uitgevoerd door de onderwijsinstelling of een zelfstandig opererend onderdeel ervan (de aanleverpunten). Deze staan niet in het NHR. Hiervoor wordt het register BRIN van DUO gebruikt als resource van identiteit. Deze worden toegevoegd aan de systematiek met een eigen prefix (00000005).

§ 2.3.4 Autorisatie Edukoppeling ondersteunt identificatie (wie is de ketenpartner?) en authenticatie (hoe weten dat zeker?). Dit is beschreven in de vorige paragraaf. Service- en berichtenverkeer kan verder niet zonder autorisatie (mag die ketenpartner dit?). Er kunnen daarbij twee niveaus worden onderscheiden:  service-autorisatie Per servicerequester is vastgelegd in welke rol bij acteert en per rol welke services aangeroepen mogen worden (role based access control). Voorbeeld: alleen VO-school mag de verzuim-service van DUO aanroepen.  data-autorisatie Service-requesters in dezelfde rol hebben slechts toegang tot een deel van de bevraagde gegevensverzameling; Voorbeeld: School met BRIN=23XY mag alleen gegevens van eigen leerlingen raadplegen. Afspraak 07: De service provider neemt autorisatiemaatregelen tegen ongeoorloofd gebruik Dit betekent dat de service-provider over autorisatie-informatie moet kunnen beschikking op het moment dat er een service wordt aangeroepen. Deze informatie kan afkomstig zijn uit een servicecatalogus. Deze standaard geeft geen verdere richting aan autorisatie en het, eventueel centraal, beheren van autorisatieinformatie.


Pagina 20


Versie 1.0

Hoofdstuk 3 Onderliggende technische basisstandaarden Om tot gestructureerde informatie-uitwisseling tussen verschillende systemen te komen zijn er technische afspraken nodig op verschillende niveaus. Die afspraken worden vastgelegd in protocollen. In dit hoofdstuk beschrijven we de basisingrediënten.

§ 3.1 Verschillende Lagen Het lagen-model uit Figuur 2 toont wat er gebeurt bij informatieuitwisseling tussen twee partijen. Laag voor laag wordt bij de ene partij de boodschap steeds verder ‘ingepakt’ totdat het pakket klaar is om over de infrastructuur verzonden te worden. Bij de andere partij wordt het hele pakket dan weer laag voor laag uitgepakt totdat de originele boodschap overblijft.

Berichtinhoud


XML

XML

SOAP

SOAP

HTTP

HTTP

TLS

TLS Netwerk-laag

Figuur 2. Lagen-model

De Edukoppeling Transactiestandaard beschrijft hoe de lagen 'SOAP', 'HTTP' en ‘TLS' ingevuld dienen te worden. Voor het complete beeld worden hier alle lagen kort beschreven.

§ 3.2 De XML Laag De bovenste laag is de XML laag, ook wel genoemd de 'Payload'. Op bedrijfs-applicatieniveau is bepaald dat er gegevens moeten worden Gemaakt op : 11 december 2013

Pagina 21


Versie 1.0

uitgewisseld tussen verschillende applicaties / systemen. Hier is bekend welke gegevens uitgewisseld gaan worden en voor welke applicatie(s) de gegevens bestemd zijn. De inhoudelijke functionele informatie die tussen partijen wordt uitgewisseld wordt vormgegeven en gestructureerd met behulp van XML. Over de betekenis en structuur van de berichten doet de Edukoppeling Transactiestandaard geen uitspraken.

§ 3.3 De SOAP Laag De volgende laag is de SOAP laag. Hier wordt de inhoudelijke boodschap gestructureerd met XML, wordt voorzien van een ‘envelop’. Digikoppeling refereert aan WS-BRSP (voorheen WS-I) Basic Profile 1.1 van OASIS, en de daarin gerefereerde W3C standaarden SOAP 1.1 en WSDL 1.1.

Figuur 3. Opbouw SOAP

De payload is opgenomen in de SOAP-body. Daarnaast kent SOAP minimaal één header en nul, één of meer attachments. Deze standaard schrijft voor hoe die ingevuld worden:  SOAP-header De SOAP-binding van webservices is in Digikoppeling gebaseerd op WS-addressing 1.0. Dit is gericht op het afleveren, routeren, identificeren en correleren van berichten. Cloud Computing is een aandachtspunt bij SOAP-binding. Immers het moet mogelijk zijn dat de SAAS-leverancier aangeeft van welke onderwijsinstelling de gegevens afkomstig zijn en, andersom, de ketenpartner moet kunnen aangeven voor welke onderwijsinstelling de gegevens bestemd zijn.


Pagina 22


Versie 1.0

Afspraak 8: Edukoppeling geeft de OIN’s van de zendende en/of ontvangende partij door met WS-addressing In onderstaande tabel is de SOAP-binding van webservices in Edukoppeling weergegeven. Aangegeven is hoe OIN’s daarin zijn opgenomen. Message Addressing Parameter (MAP) Wsa:To

MAPType Requestsynchroon

Message Exchange Pattern (MEP) ResponseRequestsynchroon asynchroon

URL

Wsa:Action

URI

‘Anonymous’ +OIN requester WSDL-Operatie

WSDL-Adres +OIN responder WSDL-Operatie

Responseasynchroon (optioneel) Request: ReplyTo +OIN requester WSDL- Operatie

Wsa:MessageID UUID ‘eigen waarde’

-

‘eigen waarde’

‘eigen waarde’

Wsa:RelatesTo

UUID -

-

Wsa:ReplyTo

EPR

Request: MessageID -

Request: MessageID -

Wsa: From

EPR

WSDL-Adres +OIN responder WSDL-Operatie

‘Anonymous’ (optioneel) ‘Anonymous’ +OIN requester

‘Anonymous’ +OIN requester

Retouradres (optioneel) ‘Anonymous’ +OIN requester

‘Anonymous’ +OIN requester

Tabel 6. SOAP-binding in Edukoppeling.

Deze manier van werken komt overeen met de manier van werken van de vertaaldienst van Digikoppeling (concept). In tegenstelling met Digikoppeling zijn alle OIN-aanduidingen in dit schema in Edukoppeling verplicht. Immers, zowel bij synchrone als bij asynchrone uitwisseling, zowel in de rol van requester en responder, speelt SAAS een rol. Voorbeeld OIN in SOAP-header MEP request <soapenv: Header> <wsa:To> http://www.intermediairx.nl/services /* het WSDL-adres */ ? identificatieKenmerk=12345678901234567890 /* OIN responder */ <wsa:Action> ontvangenLeerlinginformatie_V2 /* de WSDL-operatie */ <wsa:MessageID> 550e8400-e29b-41d4-a716-446655440000 /* uniek bericht-id */ <wsa:From><wsa:Address> http://www.w3.org/2005/08/addressing/anonymous

/* dummy */

? identificatieKenmerk=98765432109876543210 /* OIN requester */


Pagina 23




Versie 1.0

SOAP attachment

Sinds Digikoppeling 2 mogen attachments (ook wel ‘trailer elements’) worden toegevoegd na de SOAP-body.

§ 3.4 De HTTP Laag De HTTP laag verzorgt de bezorging van de berichten. Het SOAP bericht wordt naar een HTTP adres gestuurd. HTTP is de naam van het Transport protocol. HTTP informatie wordt meegestuurd met het bericht in de vorm van HTTP parameters. Dit is geheel standaard.

§ 3.5 De TLS Laag Digikoppeling stelt point-to-point (p2p) security door middel van een TLS V1.017 met tweezijdige authenticatie op transportniveau (in het httpkanaal) verplicht. Hiermee wordt de http connectie versleuteld (het wordt een https-kanaal). TLS is een breed geaccepteerde en geïmplementeerde standaard daarvoor. Dit is de opvolger van, als term meer bekende, SSL. Tweezijdig wil zeggen dat zowel de client als de server zich bekend maakt met behulp van een certificaat. Hiermee wordt het verkeer in beide richtingen versleuteld. Er is echter een beperking aan versleuteling op de TLS-laag: het reikt niet verder dan het eerste het beste knooppunt. De payload wordt daarbuiten leesbaar en . End-to-end security kan daarom niet op de TLS laag worden gerealiseerd. Dat gebeurt alleen op de SOAPlaag.

§ 3.6 De netwerklaag Deze laag heeft betrekking op ondermeer de fysieke verbindingen en het op TCP/IP protocol gebaseerde Internet. De Edukoppeling Transactiestandaard doet hier verder geen uitspraken over.

17

Conform Digikoppeling, maar in strijd met het advies dat NCSC heeft gegeven. TLS 1.0 bevat kwetsbaarheden die in 1.2 verholpen zijn. Zie ook NTSC advies Factsheet FS 2011-09.


Pagina 24


Versie 1.0

Bijlage A. Positionering Edukoppeling De Edukoppeling transactiestandaard maakt onderdeel uit van de basisinfrastructuur van het onderwijs waarin ook actieve componenten zijn onderkend. Voor een deel zijn die gebaseerd op nationale voorzieningen en voor een deel zijn of worden die sectoraal ontwikkeld.

Basisinfrastructuur Onderwijs ROSA/RAO ….

OIN

PKI PKI overheid

PKIonderwijs

NHR ea

BRIN

nationaal sectoraal

Edukoppeling

Edukoppeling transactiestandaard WUS

WS-RM

Sectorknooppunt

GB

Serviceregister

Certificeringsschema

RAV

Service Poort

concept Studielink

DUOOSP

SAASlev.

De ROSA/RAO beschrijft uitgebreid de bouwstenen van de basisinfrastructuur onderwijs waartoe ook Edukoppeling behoort. Bij Edukoppeling rekenen we de Edukoppeling transactiestandaard (dit document) en de organisatorische of technische voorzieningen Certificeringsschema, PKI, OIN en Serviceregister. Cruciale actieve componenten maken de toegang tot Edukoppeling mogelijk. Dit zijn de servicepoorten, gateways of adapters die door organisaties zelf (als bij DUO) of in de cloud (als SAAS) worden ingericht en sectorknooppunten (zoals Studielink) die een substructuur met eigen voorzieningen vormen. Organisaties kunnen samenwerken doordat Poorten en Knooppunten over serviceinformatie (wie biedt welke services waar aan en wie mag daar gebruik van maken) in het Serviceregister ter beschikking wordt gesteld.


Pagina 25


Versie 1.0

Bijlage B. Digikoppeling-Edukoppeling Het schema laat ook zien dat de Edukoppeling transactiestandaard is gebaseerd op Digikoppeling. In dit document worden om pragmatische redenen aanvullende afspraken gemaakt specifiek voor het onderwijs. Dat is onder meer nodig omdat het onderwijsveld in veel gevallen in de cloud werkt en de overheid niet. Hierbij een samenvatting van de verschillen tussen Digikoppeling en de Edukoppeling. Nr 1

Digikoppeling SOAP-binding bevat geen OIN’s buiten de ‘vertaaldienst’.

2

EbmS en WS-RM naast elkaar. WS-RM nog niet formeel.

3

SOAP-attachments mogelijk Beveiliging alleen op basis PKI-certificaten.

4

5

Certificaten van het type PKI-overheid

6

OIN’s gebaseerd op NHR en Logius.


Edukoppeling SOAP-binding bevat altijd OIN’s vanwege routering achter de voordeur SAAS. Geen EbMS. WS-RM gebaseerd op voorlopige uitwerking DK3. Geen SOAPattachments mogelijk Beveiliging leunt op accreditatieprogramma en andere beveiligingsattributen. Certificaten van het type PKI-overheid of PKI-onderwijs. OIN’s gebaseerd op NHR, Logius en BRIN.

Pagina 26


Versie 1.0

Bijlage C. Digitaal aanmelden MBO Niet in alle gevallen, maar in toenemende mate wordt het uitgangspunt dat de burger de regie heeft op de uitwisseling van ‘zijn of haar’ gegevens. Hierbij een schets hoe dat wordt ingericht bij Digitaal Aanmelden MBO en welke rol Edukoppeling daar bij speelt.

burger Digitaal Aanmeld Formulier 5 1 ‘Webservice met schermen’ [accoord] 2 Gegevensverzameling

GegevensOntvangst 4 Edukoppeling

3 Gegevensverstrekking

Figuur 4. Digitaal aanmelden MBO


Pagina 27


Versie 1.0

Bijlage D. Bronnen Documentnaam Strategische Informatiebeleidsplan 2013-2016 Architectuurschets van het stelsel voor gegegevensuitwisseling

Versie 0.3

Datum 6 maart 2013

Auteur(s) OCW/Direc tie Kennis

Status Concept

1.0

24 mei 2013

Definitief

Koppelvlakstandaard WUS voor Digikoppeling 3.0 Koppelvlakstandaard ebMS: Digikoppeling 2.0 Digikoppeling_Koppelv lakstandaard_Grote_Ber ichten: Digikoppeling 2.0 Digikoppeling_Best_Pr actices_ebMS:_Digikop peling 2.0 Best Practice WUS Digikoppeling 3.0 Digikoppeling Identificatie en Authenticatie Architectuur Digikoppeling 3.0

2.6.2

3 mei 2013

W. Bakkeren, A. van Weel J. Li

2.4

11 november 2012 5 april 2013

Service Centrum Logius Service Centrum Logius

Definitief

11 november 2012 24 maart 2013 6 januari 2010

Service Centrum Logius J. Li

Definitief

Logius

Definitief

Logius

Concept

Gebruik en achtergrond Digikoppeling certificaten MEMO Gegevensuitwisseling en multi-tenant SAAS Whitepaper NCSC, cloudcomputing & security

1.2.1

29 augustus 2013 20 juni 2013

Logius

Definitief

1.0

8 juli 2013

SION

Definitief

1.0

01 januari NCSC 2012

1.1

V1.5.2

1.4 1.1

0.51

Openbare consultatie

Definitief

Concept

Definitie

Tabel 7: Brondocumenten


Pagina 28


Versie 1.0

Bijlage E: Begrippenlijst Onderwijsinstelling De onderwijsgerelateerde organisatie die wordt geïdentificeerd met BRIN4. Authenticatie Het valideren van de identiteit van een organisatie die deelneemt aan Edukoppeling verkeer (‘ben jij wie je zegt dat je bent?’). Authenticatiedienst Een veelal sectorale of landelijke dienst gericht op het uitvoeren van authenticatie request van de service provider voor een organisatie die toegang probeert te krijgen. Voorbeelden zijn Kennisnetfederatie en Surfconext.. Autorisatie Het bepalen of de service requester toestemming heeft voor de gevraagde dienst (‘mag jij wat je vraagt?’) of wat de het toegestane gegevensbereik voor de service requester is van de (‘waar mag je bij?’) Aanleverpunt Dit is een logistieke functie: iets of iemand die namens een onderwijsinstelling uitwisselt. Deze term verliest betekenis door de opkomst van SAAS. Term niet meer gebruiken. DUO en Kennisnet (OSO) hanteren verschillende systematieken. Zie administratieve eenheid. Administratieve eenheid Dit is een administratieve functie: iets of iemand die namens een instellingen taken uitvoert. Dat kunnen er meer zijn per onderwijsinstellingen. Samenloop met vestigingen berust echter op toeval. Bericht Een bericht is onderling afgesproken formaat om gegevens uit te wisselen met een bepaald doel, soms ook wel bedrijfsdocument genoemd. De term kan ook betrekking hebben op een daadwerkelijk uitgewisselde instantie. BRIN Basisregister Instellingen. Register beheert door DUO met daarin alle bekostigde en aangewezen onderwijsinstellingen en gelieerde vestigingen. BRIN staat ook voor de identificatiecode van een instellingen van 4 posities. Dienst Een dienst is het resultaat of effect van een afgeronde inspanning waarmee in een behoefte van een burger of bedrijf wordt voorzien [NORA]. De termen 'dienst' en 'service' worden vaak door elkaar gebruikt. Identificatie Het relateren van een organisatie aan een registratie bij een identititeitsprovider. In het onderwijs is dat in veel gevallen BRIN, maar ook het NHR en Logius worden gebruikt. EbMS Electronic Business Message Specification. Een standaard gedefinieerd door OASIS en toegepast binnen Digikoppeling. Niet gebruikt in Edukoppeling. Edukoppeling Deze standaard. Encryptie Een cryptografische techniek bedoeld om de vertrouwelijkheid van een boodschap te waarborgen. Bij Edukoppeling wordt gebruik gemaakt van asymetrische encryptie met een publieke en een private sleutel.


Pagina 29


Versie 1.0

GB De grote berichten variant van Digikoppeling. Wordt ook toegepast in Edukoppeling. NORA De Nederlandse Overheid Referentie Architectuur bevat inrichtingsprincipes, modellen en standaarden voor het ontwerp en de inrichting van de elektronische overheid. Digikoppeling Digikoppeling faciliteert gegevensuitwisselingen tussen overheidsorganisaties door standaardisatie van koppelvlakken (een overeengekomen set middelen en afspraken). CSP of Certificate Service Provider De uitgever van een PKI-certificaat. De uitgifte is gebonden aan stringente voorwaarden die zijn vermeld in een Certificate Protocol Statement (CPS). Op basis van de master key van de uitgever kunnen gebruikers het vertrouwensniveau bepalen. De uitgever houdt ook een Certificate Revocation List (CRL) bij zodat gebruikers kunnen checken of certificaten nog geldig zijn. LAS/LVS Leerling Administratie Systeem of Leerling Volg Systeem. Dit zijn applicaties van een onderwijsinstelling die veel gebruik maken van Edukoppeling. Vaak uitgevoerd als Software as a Service (SAAS). Melding Hetzelfde als een notificatie. Vaak gecombineerd als gegarandeerde melding. PKI Public Key Infrastructure. Geheel van processen en systemen gericht op het uitgeven van PKI-certificaten. OIN Overheids Identificatie Nummer. Dit is het nummer dat wordt gebruikt op een deelnemer van Digikoppeling en Edukoppeling uniek te identificeren. Wordt opgenomen in het PKIcertificaat. Raadpleging Een raadpleging is een transactie waarbij request en response in een enkele synchrone sessie worden uitgevoerd. Request Een verzoekbericht om een service te verlenen. Dat kan zijn een verzoek om gegevens te leveren (bij een raadpleging), maar let op: het kan ook een verzoek zijn om gegevens te accepteren (bij een notificatie). Response Het antwoordbericht op een request. Afhankelijk van het gekozen uitwisselingspatroon kan de respons synchroon, asynchroon of afwezig zijn. Notificatie Enkelvoudig bericht waarbij op de request geen response volgt. Dient voor het verstrekken van gegevens én gevalsoverdracht zodat procesuitvoering bij de andere partij verdergaat. Vandaar reliable dwz gegarandeerd uitgevoerd. RAO Referentie Architectuur Ondewijs. Is onderwijssector overstijgende architectuur van het ondewijsveld. Gaat mogelijk gecombineerd worden met ROSA. ROSA Referentie Onderwijssector Architectuur. Is de verbijzondering van de NORA voor de sector onderwijs. Gaat mogelijk gecombineerd worden met RAO RM


Pagina 30


Versie 1.0

Reliable Messaging. Methode om te zorgen dat berichten gegarandeerd aankomen, in de goede volgorde en maximaal eenmaal. Wordt gedefinieerd door W3C in de standaard WSRM. SOAP Simple Objecty Access Protocol ook wel omschreven als de ‘envelop’ van een bericht. Bestaat uit header, body en attachment. SAAS Software as a Service. Is een vorm van Cloud Computing. Veel toegepast in het onderwijs. De leerling, leraar of administratief personeel logt remote in op het systeem van de SAASleverancier. Service: Een service is een geautomatiseerde (gegevens-)dienst die een organisatie aan andere organisaties aanbiedt. Een service voldoet aan een van de Digikoppeling koppelvlak specificaties en kan door een ander systeem worden aangeroepen. Service aanbieder Een partij die een webservice ter beschikking stelt, of een locatie op het netwerk waar berichten ontvangen en verwerkt worden. De partij zelf, is contextueel synoniem aan de webservice implementatie. [NORA: Serviceaanbieder] Service afnemer Een partij die gebruik maakt van webservice in de rol van afnemer, ofwel een bericht naar de webservice kan sturen. De partij zelf is contextueel synoniem aan de implementatie van de webservice client applicatie.[NORA: Serviceafnemer] Servicebus Een servicebus is een integratie-infrastructuur (middleware) die nodig is om een SGA (of SOA) te faciliteren. Zo ondersteunt de servicebus de webservices. [NORA]: 'Servicebussen worden vanwege de genoemde eigenschappen steeds meer toegepast binnen afzonderlijke organisaties, maar ook binnen sectoren, landen en zelfs binnen de Europese Unie. Hierbij ontstaat dan een hiërarchisch stelsel van servicebussen, mede gebaseerd op het subsidiariteitsprincipe: binnen domeinen (organisatie, sector, e.d.) zijn partijen redelijk vrij in het maken van keuzes inzake de vormgeving en werking van de servicebus.' Service provider Zie onder 'service aanbieder' – beide termen worden door elkaar gebruikt. Service requester Zie onder 'service afnemer' - beide termen worden door elkaar gebruikt. Serviceregister Dit is een voorziening voor het beheer van serviceinformatie: wie biedt welke service waar (URL) aan en wie mag daar gebruik van maken? Deze informatie wordt gedistribueerd zodat ketenpartners kunnen autoriseren en routeren. Wordt ook wel Gouden Gids genoemd. Signing Signing is het plaatsen van een digitale handtekening onder een bericht. Dit gebeurt veelal door het bericht te ‘hashen’ met de private sleutel. Anderen weten dan zeker dat het bericht ongewijzigd is, afkomstig is van de verzender en de verzender kan niet ontkennen het aangemaakt te hebben. Stork Europese classificatie van beveiligingsniveau’s. Zie http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/os/publicaties/Handreiking_Betrouwbaarheidsn iveaus_def_tesktversie.pdf SSL Secure Socket Layer. Is een soort privé tunnel twee organisaties. Berichten worden daardoor geëncrypt. De term SSL komt nog voor maar is technisch vervangen door TLS.


Pagina 31


Versie 1.0

TLS Transport Layer Security. Is een soort privé tunnel twee organisaties. Berichten worden daardoor geëncrypt. Vervangt SSL. Transactie Een machinale uitwisseling tussen twee organisaties. URL Uniform Resource Locator. Dit is een uniek identificeerbare internetresource die concreet aanwijsbaar is (het is een internetadres). Vertaaldienst Een dienst die vertaalt tussen verschillende communicatieprotocollen, bijvoorbeeld tussen EbMS en WS-RM. Is gedefinieerd in Edukoppeling. Voor zover er andere protocollen worden gebruikt in het onderwijs wordt er vanuit gegaan dat daar de verantwoordelijkheid voor vertaling ligt. Vestiging Dit is een onderdeel van een onderwijsinstelling waarop in PO en VO een licentie berust en waarop leerlingen worden geteld. Dan kan maar hoeft zeker niet overeen te komen met een administratieve eenheid. Vestingen komen niet voor in Edukoppeling. Webservice Een webservice is een verbijzondering van een service waarbij het alleen services betreft die zijn gerealiseerd op basis van de W3C webservice specificatie (in de breedste zin van het woord, niet beperkt tot WS-*). De termen webservice en service worden als synoniemen gebruikt. WSDL Webservice Definition Language. Dit is het ‘contract’ tussen twee ketenpartners die met elkaar uitwisselen. WUS WSDL/UDDI/SOAP stack. Het is een stelsel uit de W3C WS-* standaarden


Pagina 32


Versie 1.0

Bijlage F. FAQ 1. Kan de huidige situatie (implementatie PKI-certifcaat per instelling) blijven bestaan? Voor bestaande gegevensuitwisseling kan, ook na de invoering van Edukoppeling, gebruik gemaakt blijven worden van de huidige technische voorzieningen. Dat betekent dat SAASoplossingen die nu werken met een PKI-certificaat per instelling dat kunnen blijven doen. Zodra er sprake is van een nieuwe situatie, wordt van scholen en leveranciers verwacht dat zij aansluiten bij de Edukoppeling-afspraken. Voorbeelden van zo'n nieuwe situatie zijn het aansluiten op een nieuwe dienst (service), het inrichten van een nieuwe vorm van gegevensuitwisseling. Leveranciers die een certificate store hebben voor het beheren van het instellings-certificaten kunnen dat blijven doen als deze verlopen (normaliter na 3 jaar). DUO zal onderwijsinstellingen zonodig van nieuwe certificaten blijven voorzien. Edukoppeling omarmt wel de mogelijkheid om over te stappen op een certificaat per SAAS-leverancier. Daarvoor zijn enkele veranderingen noodzakelijk zoals een aangepaste berichtheader een identiteitsverklaring. In afstemming met de leveranciers zullen die veranderingen worden ingebracht in een nieuwe versie van bestaande gegevensuitwisselingen. 2. Hoe verhoudt een accreditatie zich tot de huidige kwalificering van bijvoorbeeld OSO of accreditatie van Studielink? Kwalificering en accreditatie voor OSO en Studielink is gericht op deelname in een specifiek ketenproces: overdracht van studie- en begeleidingsgegevens (OSO) en aanmelden in het hoger onderwijs (Studielink). Het accreditatieprogramma van Edukoppeling is niet gericht op een specifiek ketenproces, maar heeft als voornaamste doel de positie van SAAS-leveranciers als partij bij gegevensuitwisseling in het onderwijs te formaliseren en end-to-end security te waarborgen. Onder end-to-end security verstaan we hier, zekerheid de SAAS-leverancier altijd en alleen handelt in opdracht van de onderwijsinstelling. Het maakt daarbij niet uit ten behoeve van welk ketenproces gegevens worden uitgewisseld. 3. Waarom voldoet het huidige uitwisselpatroon in de toekomst niet meer? Steeds meer gegevens in het onderwijsdomein worden digitaal uitgewisseld. De eerste uitwisselingen waren van een betrekkelijk eenvoudige vorm: men stelde een vraag en kreeg een antwoord. Veel processen vragen echter om geavanceerdere vormen van gegevensuitwisseling. Zo kan het nodig zijn om gedurende bepaalde tijd een 'abonnement' af te sluiten op bepaalde gegevens, bijvoorbeeld om als school steeds de meest recente gegevens over een (aankomend) leerling te hebben. Ook kan een proces vereisen dat gegevens asynchroon worden uitgewisseld, bijvoorbeeld omdat de aanvraag van bepaalde gegevens eerst door een medewerker van de school moet worden beoordeeld, of omdat bepaalde gegevens eerst moeten worden klaargezet. En een veel gehoorde wens is dat het handmatig up- en downloaden van batchbestanden in bestaande uitwisselingen geautomatiseerd wordt. In al deze uitwisselpatronen voorziet Edukoppeling. 4. Wat is het voordeel van Edukoppeling voor mijn school? U kunt Edukoppeling zien als een standaard stopcontact op de informatie-infrastructuur, bruikbaar voor een veelheid van toepassingen binnen het onderwijsveld en met de overheid. Edukoppeling vervangt niet bestaande ‘stopcontacten’, maar beoogt die te combineren. U


Pagina 33


Versie 1.0

merkt er als school weinig tot niets van, anders dan dat nieuwe uitwisselingen sneller tot stand komen. Het accreditatieprogramma voor Software as a Service (SAAS) en de Edukoppeling standaard geven u als school zekerheid dat de leverancier voldoet aan meest gangbare eisen van informatiebeveiliging en bescherming persoonsgegevens. Ook maakt Edukoppeling het mogelijk om dat de procedure voor PKI-certificaten per instelling wordt vervangen door een PKI-certificaat per SAAS-leverancier/bewerker terwijl u toch praktisch en in formele zin aan het roer blijft staan van de gegevensverwerking met authenticatiediensten als Kennisnetfederatie/Surfconext. De relatie tussen uw school en de SAAS-leverancier legt u vast in een serviceregister, waardoor voor anderen steeds duidelijk is bij welke leverancier zij moeten zijn om met u gegevens uit te wisselen. 5. Wat is het voordeel van Edukoppeling voor mij als SAAS-leverancier? Als SAAS-leverancier maakt u gebruik van economies of scale, en bedient u uw klanten zo veel mogelijk vanuit een gedeelde omgeving. Wanneer er vanuit uw SAAS-oplossing gegevens worden uitgewisseld, doet u dat echter uit naam van de klant. In de huidige situatie moet u zich daarbij letterlijk voordoen als die klant, door gebruik te maken van het voor die klant uitgegeven certificaat. Dat betekent dat u een certificate store moet inrichten waarin de certificaten van al uw klanten liggen opgeslagen, en dat bij gegevensuitwisseling steeds het juiste certificaat moet worden geselecteerd. Dat brengt een onnodige beheerlast voor uw organisatie met zich mee. Bovendien zijn er technische beperkingen aan deze manier van werken, die maken dat u niet aan kunt sluiten op nieuwe uitwisselpatronen zoals gegevensabonnementen. Door aan te sluiten bij Edukoppeling wordt u als SAAS-leverancier zelf erkend als partij in de onderwijsketen, waardoor u voor gegevensuitwisseling voor al uw klanten kunt volstaan met één certificaat voor uw eigen organisatie. Bovendien bent u voorbereid op nieuwe vormen van gegevensuitwisseling die de komende jaren steeds meer gebruikt zullen worden. 6. Hoe te beginnen met het toepassen van Edukoppeling? In dit document en in de opgenomen verwijzingen zijn afspraken geformuleerd hoe berichten en dialogen tussen organisaties zijn opgebouwd. In het algemeen gesproken richt elke deelnemende organisatie een poort, gateway of adapter in of laat dat in richten, die het verkeer volgens Edukoppeling verzorgt. Dat gebeurt in nu in de praktijk voor het WUS-protocol ook, vaak geïntegreerd met het LAS/LVS. Voor Edukoppeling-WUS is bedoeld om eenheid te creëren in de SOAP-binding. Dat ligt iets anders met WS-RM of het GB-protocol. Deze worden nog niet toegepast maar zijn opgenomen in de standaard vanwege de gunstige gebruiksmogelijkheden. Er zijn al producten op de markt die hier mee om kunnen gaan, maar het is ook mogelijk dat een LAS-leverancier dit zelf ontwikkelt. Om te voorkomen dat dit pas gaat spelen als de vraag zich manifesteert, kan worden overwogen om handreikingen te ontwikkelen naar LAS-leveranciers als open source en testomgevingen.


Pagina 34

SION Dienst Uitvoering Onderwijs. Edukoppeling Transactiestandaard Versie 1.0

Recommend Documents