Schoolrapport Resultaten EURO-URHIS 2 jeugdonderzoek
Amadeus Lyceum Inleiding De GG&GD Utrecht neemt deel aan een Europees
Dit schoolrapport bevat een samenvatting van
project over gezondheid in grote steden, het
de gegevens die bij leerlingen van uw school
EURO-URHIS 2 project. In dit onderzoek wordt
zijn verzameld.
onder meer informatie verzameld over de gezondheidstoestand van stedelingen. Hiermee
Leeswijzer: Leeswijzer: In de tabellen vindt u de resultaten
kan gezondheidsbeleid worden verbeterd.
van de Jeugdmonitor Utrecht van klas 2 uit het schooljaar 2008-2009 en de resultaten van het
Als onderdeel van dit project zijn gegevens
EURO-URHIS 2 onderzoek van klas 4 uit het
verzameld op het gebied van gezondheid,
schooljaar 2010-2011. De leerlingen die nu in
psychosociaal functioneren, leefgewoonten en
klas 4 zitten, waren de klas 2 leerlingen uit het
sociale omgeving van leerlingen in Utrecht. In
schooljaar 2008-2009. Een streepje (-) in een
het najaar van 2010 zijn op zeven scholen voor
tabel geeft aan dat de betreffende gegevens
voortgezet onderwijs in Utrecht vragenlijsten
over 2008-2009 niet bekend zijn.
afgenomen, die in totaal door 563 leerlingen uit klas 4 zijn ingevuld.
In de tabellen worden de resultaten van uw school door middel van 'vlaggen' vergeleken met die van andere scholen.
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 1 – Welbevinden
goede ervaren gezondheid vaak psychosomatische klachten
2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
94%
87%
5%
9%
8%
10%
VLAG
verhoogd risico op… … psychosociale problemen (totaal) … emotionele problemen
8%
10%
… gedragsproblemen
11%
9%
… hyperactief gedrag
24%
25%
7%
6%
… problemen in de relatie met leeftijdsgenoten
GROEN
GROEN
Deze vlaggen geven aan of de resultaten van de
Wanneer u over een onderwerp meer
leerlingen uit klas 4 op uw school vergelijkbaar
gedetailleerde informatie wilt, kunt u deze
zijn met die van andere scholen. Het is van
aanvragen bij de GG&GD (zie colofon).
belang om te realiseren dat het in dit schoolrapport gaat om een beperkt aantal leerlingen. Kleine verschillen kunnen daarom ook door toeval zijn ontstaan. Over het algemeen hangt een lager opleidingsniveau samen met grotere problematiek. Door het kleine aantal scholen dat aan het EUROURHIS 2 onderzoek heeft deelgenomen, is het niet mogelijk om uw school te vergelijken met andere scholen met hetzelfde opleidingsniveau. Een 'groene vlag' betekent dat uw school op een bepaald onderwerp behoort tot de twee best scorende scholen in dit onderzoek. Bij een 'rode vlag' behoort uw school tot de twee slechtst scorende scholen. Wanneer bij een resultaat geen vlag is weergegeven, scoort uw school vergelijkbaar met de andere scholen. Bij een rode vlag adviseert de GG&GD na te gaan of uw school de slechte score op dit onderwerp herkent, of dit in alle klassen speelt en of uw school hier iets aan kan doen.
2
Welbevinden Ervaren gezondheid: Het oordeel van de leerlingen over de eigen gezondheid geeft een goed beeld van hun huidige gezondheid. Daarnaast voorspelt het ook de gezondheid en ongunstige leefgewoonten in de toekomst. 87% 87% van de leerlingen op uw school vindt dat zij een goede gezondheid hebben. Gezondheidsklachten als hoofdpijn, buikpijn en misselijkheid kunnen het gevolg zijn van stress of spanningen, zeker wanneer leerlingen vaak last hebben van deze klachten. Men spreekt dan van psychosomatische klachten. 9% van de leerlingen geeft aan dat zij in het laatste half jaar vaak psychosomatische klachten hebben gehad. Psychosociale gezondheid: Gezond psychisch functioneren is van belang voor zowel de individuele persoon als voor de samenleving.
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 2 – Voeding 2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
eet op de meeste dagen van de week groente
-
77%
eet op de meeste dagen van de week fruit
-
39%
drinkt op de meeste dagen van de week frisdrank
-
31%
eet op de meeste dagen van de week snoep of chocolade
-
19%
VLAG
GROEN
Jongeren voelen zich gelukkiger wanneer zij
concentreren' en 'ik doe meestal wat me wordt
psychisch gezond zijn en gezond psychisch
opgedragen'. Op uw school heeft 10% 10% van de
functioneren leidt onder meer tot betere
leerlingen een verhoogd risico op psychosociale
leerprestaties en minder schooluitval,
problemen.
criminaliteit, verslaving, geweld, zwerfgedrag en psychisch lijden. Met de antwoorden op 25 stellingen is vastgesteld in welke mate jongeren een verhoogd risico hebben op psychosociale problemen in het algemeen en op emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactief gedrag en problemen in de relatie met leeftijdsgenoten in het bijzonder. Voorbeelden van deze stellingen zijn 'ik word erg boos en ben vaak driftig', 'ik ben snel afgeleid, ik vind het moeilijk om me te
Voeding en beweging Voeding: Veel voedingsgewoonten worden in de jeugd gevormd. Ongezonde voeding kan bijdragen aan de ontwikkeling van overgewicht en chronische aandoeningen (zoals diabetes mellitus, kanker en hart- en vaatziekten). Ook leerprestaties worden beïnvloed door voeding. Zo levert een goed ontbijt de energie voor genoeg concentratievermogen op school. Het eten van groente en fruit is belangrijk voor een goede gezondheid en een gezond gewicht. 77% 77% van de leerlingen eet op de meeste dagen
Deelname op uw school
van de week groente en 39% 39% eet op de meeste
Op uw school is de vragenlijst in 3 klassen
dagen fruit. Frequent gebruik van gezoete
afgenomen en door 93 leerlingen ingevuld.
frisdrank verhoogt de kans op overgewicht en gaatjes in het gebit. Tussendoortjes, zoals snoep en chocolade, vormen een risicofactor
Beschrijving van de leerlingen
voor overgewicht en een onevenwichtig
aantal
%
meisjes
54
58%
voedingspatroon. Met de toename van het aantal
jongens
39
42%
eetmomenten neemt de kans op gaatjes in het gebit toe. 31% 31% van de leerlingen drinkt op de
VMBO leerlingen
34
37%
HAVO/VWO leerlingen
59
63%
meeste dagen van de week frisdrank en 19% 19% eet op de meeste dagen van de week snoep of chocolade.
3
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 3 – Beweging 2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
sport ten minste 2 keer per week 1 uur
60%
70%
zit per dag minimaal 5 uur voor de tv of achter de computer
61%
69%
VLAG
ROOD
Beweging: Sport en beweging vergroten het
Genotmiddelen
zelfvertrouwen van jongeren, bevorderen de
Roken: Roken heeft belangrijke gevolgen voor
grove motoriek en verminderen de kans op
de gezondheid op latere leeftijd en kan leiden
verschillende chronische aandoeningen en
tot longkanker, hart- en vaatziekten en vroeg
overgewicht. Op uw school sport 70% 70% van de
overlijden. Als jongeren beginnen met roken is
leerlingen ten minste twee keer per week één
dat een belangrijke voorspeller voor roken op
uur. Na de basisschoolperiode lijkt de
latere leeftijd. Op uw school rookt 18% 18% van de
gemiddelde lichamelijke activiteit van jongeren
leerlingen.
snel af te nemen. Dit heeft te maken met veel concurrerende activiteiten zoals huiswerk,
Alcoholgebruik: Het gebruik van een grote
televisie kijken of computergebruik. De mate
hoeveelheid alcohol heeft ernstige gevolgen
waarin jongeren televisie kijken en achter de
voor de gezondheid, het sociaal functioneren en
computer zitten, heeft een ongunstige invloed
de schoolprestaties. Alcohol is extra schadelijk
op het ontwikkelen van overgewicht. Het
voor jongeren doordat zij nog volop in de groei
percentage leerlingen dat per dag vijf uur of
zijn. Hierdoor zijn de hersenen, maar ook
meer voor de televisie of achter de computer zit
andere organen, extra vatbaar voor de
is 69% 69%.
schadelijke invloed van alcohol.
Tabel 4 – Genotmiddelen 2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
7%
18%
heeft ooit alcohol gedronken
29%
67%
heeft de afgelopen 30 dagen alcohol gedronken
15%
54%
10%
41%
-
18%
3%
16%
rookt nu
heeft de afgelopen 30 dagen meer dan 5 glazen alcohol gedronken bij één gelegenheid is de afgelopen 30 dagen dronken geweest heeft ooit cannabis gebruikt
4
VLAG
GROEN
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 5 – Seksuele gezondheid
heeft ooit geslachtsgemeenschap gehad
2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
4%
23%
VLAG
Jong beginnen met het drinken van alcohol kan
verslechtering van het kortetermijngeheugen.
ertoe leiden dat al op jonge leeftijd véél alcohol
Dit kan negatieve effecten hebben op school- en
wordt gedronken en het verhoogt het risico op
werkprestaties. Op uw school heeft 16% 16% van de
een latere alcoholverslaving. Daarom wordt
leerlingen wel eens cannabis gebruikt.
jongeren geadviseerd tot hun zestiende jaar geen alcohol te drinken. Op uw school is 59% 59% van de leerlingen uit klas 4 onder de zestien jaar. 67% 67% van alle leerlingen heeft wel eens alcohol gedronken, bij 54% 54% gebeurde dit voor het laatst in de afgelopen 30 dagen. 41% 41% heeft in de afgelopen 30 dagen meer dan vijf glazen alcohol gedronken bij één gelegenheid. 18% 18% van
Seksuele gezondheid gezondheid In de pubertijd ontwikkelen jongeren hun seksuele gevoelens en doen zij vaak hun eerste seksuele ervaringen op. 23% 23% van de leerlingen op uw school heeft wel eens geslachtsgemeenschap gehad.
de leerlingen op uw school is in de afgelopen 30 dagen dronken geweest. Cannabisgebruik: De meeste jongeren die drugs
Sociale omgeving
gebruiken, gebruiken het middel maar één of
In de puberteit worden jongeren steeds
een paar keer. Een kleine groep blijft vaker
zelfstandiger en nemen afstand van hun ouders.
gebruiken. Het belangrijkste gezondheidsrisico
De relatie met leeftijdsgenoten gaat een steeds
van cannabisgebruik is een afname van het
belangrijkere rol spelen. Toch blijven ouders op
reactie- en concentratievermogen en
de achtergrond hard nodig voor advies en hulp.
Tabel 6 – Sociale omgeving 2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
kan gemakkelijk praten met (stief)ouders
-
93%
kan gemakkelijk praten met vrienden
-
92%
-
19%
1%
1%
is minimaal vier avonden per week met vrienden ergens anders dan thuis groeit op in een gezin met lage welvaart
VLAG
5
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 7 – School 2008-2009
2010-2011
klas 2
klas 4
-
76%
vindt school leuk staat (nogal) veel onder druk door schoolwerk
-
32%
14%
16%
4%
1%
heeft het afgelopen jaar een ongeval op school gehad
-
7%
heeft een ongeval op school gehad tijdens het sporten
-
4%
-
3%
is de laatste paar maanden wel eens gepest is de laatste paar maanden minstens één keer per week gepest
heeft een ongeval op school gehad waarvoor een arts of de Spoedeisende Hulpafdeling is bezocht
VLAG
Een goede verstandhouding met zowel ouders
sociaaleconomische status van de leerlingen. 1%
als leeftijdsgenoten is belangrijk voor psychisch
van de leerlingen op uw school groeit op in een
en sociaal welzijn. Het ontbreken van
gezin met een lage welvaart.
vriendschappen kan slecht zijn voor het zelfvertrouwen en kan leiden tot emotionele en psychosociale problemen. Op uw school kan 93% 93% van de leerlingen gemakkelijk praten met hun (stief)ouders. 92% 92% kan gemakkelijk praten met vrienden. Het percentage leerlingen dat minimaal vier avonden per week doorbrengt samen met vrienden ergens anders dan thuis is 19% 19%. De gezondheid en leefgewoonten van jongeren hangen sterk samen met de sociaaleconomische positie van het gezin waarin zij opgroeien. Jongeren uit een gezin met een lage welvaart hebben minder vaak een goede (psychosociale) gezondheid en vaker ongezondere leefgewoonten. Om de welvaart van het gezin waarin de leerlingen opgroeien te achterhalen, is gevraagd naar bezittingen van het gezin en naar het aantal keer dat het gezin in het afgelopen jaar op vakantie is geweest. De welvaartsschaal die hieruit voortkomt, geeft een indicatie van de
6
School School speelt een belangrijke rol in het leven van jongeren. Ze brengen er een groot deel van hun tijd door en leren er zaken die van groot belang zijn voor hun ontwikkeling en kansen in de samenleving. 76% 76% van de leerlingen vindt school leuk, 32% 32% voelt zich (nogal) veel onder druk staan door het schoolwerk. Pesten: Wanneer jongeren gepest worden, kan dit negatieve gevolgen hebben voor hun zelfvertrouwen, hun psychosociale gezondheid en de motivatie om naar school te gaan. Ook kunnen schoolprestaties afnemen. Pesten heeft ook negatieve gevolgen voor de pesters en de rest van de klas, bijvoorbeeld omdat er een ongezellige sfeer ontstaat. 16% 16% van de leerlingen geeft aan dat zij in de laatste paar maanden voorafgaand aan het onderzoek wel eens gepest zijn door een medeleerling.
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
1% geeft aan minstens één keer per week te zijn
Aanbevelingen Aanbevelingen
gepest.
De vlaggen in de tabellen laten per onderwerp zien of uw school bij de twee best scorende of
Ongevallen op school: school: Elk jaar komen er
twee slechtst scorende scholen behoort. Bij een
gemiddeld 10.000 leerlingen uit het voortgezet
rode vlag adviseert de GG&GD na te gaan of uw
onderwijs op de Spoedeisende Hulpafdeling van
school de slechte score op dit onderwerp
een ziekenhuis terecht na een ongeval op
herkent, of dit in alle klassen speelt en of uw
school, bijvoorbeeld tijdens het
school hier iets aan kan doen. Ongeacht de
bewegingsonderwijs. 7% van de leerlingen op uw
score van uw school vindt de GG&GD de
school geeft aan dat zij in het afgelopen jaar een
onderwerpen voeding en beweging,
ongeval hebben gehad op school. 4% heeft een
alcoholgebruik en weerbaarheid op dit moment
ongeval gehad tijdens het sporten op school en
zo belangrijk dat er op iedere school aandacht
3% heeft een arts of de Spoedeisende
aan besteed zou moeten worden.
Hulpafdeling bezocht naar aanleiding van een ongeval op school.
Voeding en beweging: beweging Steeds meer jongeren eten te veel of ongezond en bewegen te weinig. Het aantal jongeren met overgewicht is de afgelopen jaren onverminderd hoog. Overgewicht verhoogt de kans op hart- en
EUROEURO-URHIS 2 Stedelingen hebben over het algemeen een minder goede gezondheid dan mensen buiten de stad. Hun levensverwachting is lager, hun leefomgeving is minder gunstig en psychosociale problemen komen vaker voor. Doel van EURO-URHIS 2 is het in kaart brengen van de gezondheidstoestand van stedelingen in 36 Europese steden, onder andere met behulp van een vragenlijstonderzoek onder jongeren. Door internationale vergelijkingen tussen de steden en de ontwikkeling van nieuwe onderzoeksmethoden en instrumenten, kan met dit onderzoek het gezondheidsbeleid in grote Europese steden, waaronder Utrecht, worden verbeterd. Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u terecht op: -
www.urhis.eu
-
www.utrecht.nl/urhis
vaatziekten, type 2 diabetes, sommige vormen van kanker, aandoeningen aan de gewrichten en psychosociale problemen. De GG&GD adviseert scholen daarom in te zetten op de BOFT-boodschap. Dit zijn vier BOFT speerpunten in de preventie van overgewicht: •
stimuleren van Bewegen
•
stimuleren van dagelijks Ontbijten
•
minder gebruik van Frisdrank
•
minder Tv-kijken en computergebruik
Scholen kunnen het eten van een gezonde en verantwoorde lunch effectief stimuleren door het invoeren van de Gezonde Schoolkantine. Alcoholgebruik: Alcoholgebruik: Alcohol is extra schadelijk voor jongeren omdat zij nog volop in de groei zijn. Door duidelijke regels te stellen over het (niet) gebruiken van alcohol kunnen ouders het gebruik van alcohol uitstellen.
7
Geneeskundige en Gezondheidsdienst Gezondheidsdienst
De GG&GD adviseert scholen voorlichting te
(beginnende) problemen bij leerlingen
geven aan leerlingen en ouders over
gesignaleerd worden en leerlingen díe zorg en
alcoholgebruik, de gevolgen van dit gebruik en
ondersteuning kunnen krijgen die nodig is.
het stellen van duidelijke regels rondom alcoholgebruik. Ook adviseert de GG&GD
Mocht u naar aanleiding van de aanbevelingen
scholen om aandacht te besteden aan het
specifiek advies willen hebben over bepaalde
vergroten van de vaardigheden van leerlingen
onderwerpen, dan kunt u contact opnemen met:
om hun eigen grenzen aan te kunnen geven (zie
Mirjam Mascini, afdeling Gezondheidsbevordering
ook 'weerbaarheid en zelfredzaamheid') en om
Telefoon: (030) 286 3213
te kunnen gaan met bijvoorbeeld groepsdruk.
E-mail:
[email protected]
Weerbaarheid en zelfredzaamheid: De puberteit is voor jongeren een lastige leeftijdsfase, vaak vol onzekerheid. Alles aan hun lijf verandert, hun gevoelens veranderen mee en ook in sociaal opzicht verandert er vaak veel. Jongeren die weerbaar en zelfredzaam zijn, herkennen hun eigen gevoelens en die van anderen en weten daarnaar te handelen met respect voor zichzelf en de ander. Zij hebben meer zelfvertrouwen en weten beter wat zij moeten doen als iemand over hun grenzen heen gaat. Dit heeft ook effect op hun schoolprestaties. Meisjes in de puberteit hebben vaker emotionele problemen, bij jongens komen gedragsproblemen vaker voor. Jongeren die
COLOFON Uitgave Gemeente Utrecht, GG&GD Informatie Lisette Arts, jeugdverpleegkundige Telefoon: (030) 286 9304 E-mail:
[email protected] Laurens van Buren, onderzoeker Telefoon: (030) 286 3234 E-mail:
[email protected]
beginnende problemen bij zichzelf herkennen, hebben minder risico daadwerkelijk
Internet
psychosociale problemen te ontwikkelen.
www.utrecht.nl/gggd
De GG&GD adviseert scholen in preventieve zin
Fotografie
aandacht te besteden aan weerbaarheid en
Anton van Daal, Stijn Decorte, Jan Lankveld,
zelfredzaamheid van de leerlingen. Ook het
Willem Mes, Bert Spiertz, Merijn van der Vliet
voeren van een beleid dat is gericht op een veilig schoolklimaat, met bijvoorbeeld aandacht
Bronvermelding
voor een goede manier van omgaan met elkaar
Het overnemen van gegevens uit deze publicatie
of het hebben van een pestprotocol, wordt
is toegestaan met de bronvermelding
geadviseerd. Verder is het van belang dat er een goede interne zorgstructuur is, waardoor
8
Datum Maart 2011
