2012
current Samenwerken Kennis delen
Leveranciers volwassen benaderen Kansen in de digitale maatschappij Sociale media maken en breken
Current met digitale extra’s op current.croon.nl
samen werken kennis delen
Colofon Current is een opiniërend magazine. De verschillende artikelen hebben allemaal zo hun eigen visie en boodschap. Naast die eigen boodschap is er een verrassende samenhang. De verschillende facetten vormen samen één geheel. Dat geheel wordt nog versterkt door de extra digitale content zoals sites, filmpjes en Twitter-accounts. Ga met je tablet dynamisch en interactief door de artikelen en kijk en luister naar de extra’s. Beleef een rijkere gebruikservaring op current.croon.nl Current is een uitgave van Croon Elektrotechniek. Croon is de grootste in elektrotechniek gespecialiseerde onderneming van Nederland.
Interactief magazine: current.croon.nl UITGEVER
Inhoud Samen werken, kennis delen
Croon Elektrotechniek, Marketing & Business Development
6
4 Integraal Samenwerken Scheepsbouw
Croon Elektrotechniek B.V. Schiemond 20-22 3024 EE Rotterdam
[email protected] www.croon.nl
REDACTIE
Samen slimmer werken
Co-creatie
8
Smart Grids
‘Laagste prijs’-denken loslaten
12 Ketensamenwerking
18
16
Verbijsterende digitale samenleving
Main Contracting PI Zwaag
Best Value Procurement
20
Bouwteams
22 Groene Sluis Stavoren
REALISATIE Bureau Lorient Communicatie BV, Valkenburg ZH Goedinvorm grafische producties BV, Scheveningen Van der Weij grafische bedrijven BV, Hilversum Renewmedia, Rotterdam
24
25 Zenden, delen, ontvangen
Social media in bouw
26 Social media industrie
28 Buurman in infra
FOTOGRAFIE EN BEELD
De laatste trends afgestemd op jouw tablet of smartphone.
Het magazine is ook geoptimaliseerd voor de volgende apps:
Croon Elektrotechniek (5,9,11,19,20,21,22,27,29,31,35), Bureau Lorient Communicatie (4,7,17,20/21,25,26), Deerns (11), Europese Commissie (1,3,12,15,42), Rijkswaterstaat (24), M. Rutten (30), L. Faustle (32), DSM (33), Dietz Communicatie (35), Dienst Noord/Zuidlijn (36,37), TNO (39), De Twee Snoeken (40,41)
30
31
Tunnelboormachine krijgt gezicht
36
33 Summary
Bouwkolom Connected
38
Niets uit deze uitgave mag, geheel of gedeeltelijk, worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
klimaatneutraal natureOffice.com | DE-179-088863
gedrukt
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
© 2012 Croon Elektrotechniek
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
42
34 current. croon. nl
3
Samenwerken is kennis delen Kennis in de hoofden van medewerkers is het belangrijkste bezit van een bedrijf. Lange tijd gold dan ook: vertel vooral niet teveel aan 4
een ander. Anno 2012 werkt dat niet meer. Zelfs de grootste multinationals doen niet alles alleen. Succesvol zijn betekent succesvol samenwerken. En samenwerken staat bijna gelijk aan kennis delen. Op internet is bijna alle denkbare informatie te vinden. Maar informatie is niet hetzelfde als kennis. Zeker ervaringskennis is iets anders; informatie doelgericht toepassen om iets gedaan te krijgen. De hoeveelheid kennis is zodanig toegenomen, dat geen enkel bedrijf meer de kennis in eigen huis heeft om alles zelf te doen. Kennis is versnipperd geraakt in een enorm aantal specialismen. Het opbouwen van alle kennis in eigen huis kost domweg teveel tijd. Voor je de kennis vergaard hebt om iets te maken, heeft een concurrent die slim met anderen samenwerkt zijn product al verkocht. “Dus moet je
samenwerken. Een andere optie is er niet”, concludeert marketing en business development manager David Knops van Croon Elektrotechniek.
Rol voor opdrachtgever Het is dus niet nodig om alles te weten. Maar het is wel belangrijk om op enkele terreinen zo goed te zijn, dat anderen graag met je willen samenwerken. En zij hebben weer hun eigen terreinen waar ze erg goed in zijn. Kennis delen is een voorwaarde voor samenwerking. Door samen de kennis te delen, kun je kennis optellen of zelfs vermenigvuldigen. Het is
“Kennismanagement is een duur woord voor praktisch samenwerken” een cliché, maar wel waar. Knops: “Samen kom je op nieuwe ideeën en nieuwe producten, die je allebei alleen nooit had bedacht of kunnen maken.” Dat geldt voor samenwerking binnen een keten, maar het gaat verder. “Het geldt ook voor de opdrachtgever”, meent Knops. “Die kiest voor jouw bedrijf vanwege jouw kennis en kunde. Maar alleen als deze opdrachtgever bereid is zijn eigen kennis en kunde te delen, kan hij de kennis en kunde van de opdrachtnemers optimaal benutten. De opdrachtgever weet wat hij wil en wat zijn afnemers willen. Pas als hij die kennis met opdrachtnemers deelt, weten zij hoe ze hun kennis en kunde het best kunnen bijdragen.” Een opdrachtgever met de houding ‘ik huur jou in om de klus te doen’, laat waardevolle kansen liggen. Kennis delen is ook voor de opdrachtgever de manier om verder te komen.
Kennis met meerwaarde Samen verder komen is de inzet. Knops: “Om dat mogelijk te maken zijn er meer ICT-middelen dan ooit. Bij kennismanagement gaan de gedachten vaak uit naar kennis opslaan. Maar inmiddels heeft het gebruik van communicatiemiddelen om samen te werken en kennis te delen de overhand. Dat kan zowel één op één als in groepsverband.” Voor elk communicatiedoel is er een geschikt medium. Communiceren kan via het geschreven woord via e-mail, Twitter, Facebook en Linked In. Het gesproken woord
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
en beelden kun je bijvoorbeeld via Skype en filmpjes overbrengen.” Sociale netwerken bieden de kans precies aan te sluiten bij de eigen kennis, interesse en kennisbehoefte. “Je sorteert voor op een specialisatie om in een groep mee te doen. Zo spelen ICT-systemen een enorme rol bij samenwerken en kennis delen. Het gaat daarbij lang niet altijd om technische kennis. Het gaat om kennis met echte meerwaarde, en dat kan over van alles gaan. Bedrijven moeten zich realiseren waar hun meerwaarde en kennis ligt, die kennis verdiepen en dat uitdragen.”
Gevoelig Er zijn veel misvattingen over kennis delen, bijvoorbeeld rond het begrip kennismanagement. “Dat gaat vaak over het vastleggen van kennis vanuit mensen in systemen. Maar eigenlijk is het een duur woord voor praktisch samenwerken, dat is iets anders dan systemen vullen. Het gaat erom dat alle partijen er uiteindelijk slimmer en beter van worden.” Samenwerken en kennis delen levert samenwerkingspartners op lange termijn grote voordelen op. Maar hoe zit het met de korte termijn? “Kennis delen is geven en nemen. Dat is een gevoelig punt. Als het economisch klimaat verandert, lijken wijze lessen soms niet meer te gelden. Meer nemen dan geven op de korte termijn lijkt dan soms heel aantrekkelijk”, weet Knops. Kennis delen draait om vertrouwen.
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
5
“Co-creatie en 3D-printtechnologie zullen de wereld de komende vijf tot tien jaar ingrijpend veranderen”, stelt David Kemps van ABN-AMRO. “De ontwikkelingen zullen de keten danig opschudden en stimuleren tot meer samenwerking. Daarbij is er een rol voor cloud computing om data te vergaren. Het gebruik van producten levert data op, waarmee diezelfde producten kunnen worden verbeterd.” Hier is het dus de gebruiker die kennis deelt om producten te verbeteren.
6
Afnemer ontwerpt mee en maakt zijn eigen product: co-creatie Co-creatie zorgt ervoor dat bedrijf èn klant gezamenlijk een product ontwerpen of verbeteren. Dat gebeurt via een actief, creatief en sociaal proces, vergemakkelijkt door sociale media. Co-creatie kan in combinatie met 3D-printen de wereld veranderen, zoals de stoommachine, elektriciteit en de computer dat eerder al deden. Toekomstmuziek? Nee, praktijk, zegt Kemps: “Het Duitse bedrijf Teilefabrik heeft grote 3D-printers staan waarop naar online aanvraag (vervangings) onderdelen van één tot honderd stuks gemaakt kunnen worden. De onderdelen worden binnen een dag geleverd.” Het printen van vervangingsdelen bespaart kostbare voorraden en opslagruimte. Een ander voorbeeld? Het Mobile Parts Hospital van het Amerikaanse leger gaat met metaalpoeder vanuit twee containers vrijwel alle reserveonderdelen maken die een compleet leger nodig heeft. De helft van de oorstukjes en behuizingen van hoortoestellen en veel andere medische toepassingen worden al geprint. Langzamerhand zal de 3D-printer net zo gewoon worden als de bestaande printer. Je kunt iets kopen op een digitale tekening en het zelf uitprinten.
Kennisdelen en open innovatie stonden centraal bij de ontwikkeling van een pathologiescanner van Philips. De machine, die stukjes weefsel in zeer hoge resolutie digitaliseert, werd in recordtijd ontwikkeld en werkt tien keer sneller dan apparatuur van de concurrentie. De ontwikkelingspartners Philips, CCM, Frencken en Prodrive voegden hun specifieke kennis en kunde samen om dit voor elkaar te krijgen. Henk Tappel, directeur van Frencken (2e van links): “Alles staat of valt met de onderlinge chemie in een project. En de chemie is geweldig, zowel tussen ons als in de ontwikkelteams.”
Cloud computing en XBox
Marketing verschuift
Co-creatie en 3D-printen kunnen groeien dankzij nieuwe ICT. Kemps wijst op cloud computing als manier voor het vergaren van data. “Productontwikkeling met interne brainstormsessies, test- en smaakpanels, maakt plaats voor een proces waarbij de eindgebruiker van begin af aan betrokken is. Soms neemt de eindgebruiker actief deel. Soms genereert het gebruik van een product data waar fabrikanten meteen hun voordeel mee kunnen doen. Tijdens ons seminar op het tennistoernooi in Rotterdam deed iemand de suggestie om op basis van Xbox-technologie in een tennisracket te registreren hoe dit wordt gebruikt en daar de doorontwikkeling op te baseren. Dat is het principe.” TomTom verzamelt data uit de kastjes in de auto om file-informatie op te stellen. Rijkswaterstaat wil ongeveer hetzelfde gaan doen door via kastjes met gps en trillingssensoren de staat van het wegonderhoud nauwkeurig in kaart te brengen. Een verzekeraar koppelt met dezelfde technologie de premiehoogte aan het rijgedrag. En een machine geeft aan hoe en hoe lang hij gebruikt wordt, hoeveel cycli hij maakt, waar hij eventueel te warm wordt. Via de cloud vertelt het product zelf wat er gebeurt.
“Het draait allemaal om samenwerking. Behalve samenwerking binnen de keten gaat het voortaan ook om samenwerking buiten de keten”, meent Kemps. “De bestaande keten gaat van onderzoek naar idee naar ontwerp en productie. De nieuwe keten draait om live data, co-creatie en eigen interpretatie door de gebruiker.” Heel belangrijk is de invloed die deze ontwikkeling op marketing heeft. Kemps: “Merkwaarde gaat plaatsmaken voor productwaarde op basis van de beleving. Het marketingbudget kan dan ook van merkwaarde aan het eind van het proces deels naar het begin verschuiven om het denkproces daar mogelijk te maken.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Oorstukjes worden op de computer bij Elcea in Dongen netjes gerangschikt om zoveel mogelijk producten uit één 3D-print te halen.
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
7
De traditionele verhoudingen in de bouw veranderen. Dat hangt samen met de trend naar prestatiecontracten die een paar jaar geleden werd ingezet. “Hierdoor verschuiven verantwoordelijkheden en risico’s”, zegt directeur Lennart Koek van Croon. “En dat betekent: kennis delen, bijvoorbeeld met de raadgevend ingenieur. Samen ontwikkelen we slimmere oplossingen.” Dat doet Croon onder meer met ingenieursbureau Deerns.
8
Samen slimmer werken Even kort door de bocht: vroeger bestelde de opdrachtgever een gebouw, ontwierp de architect het pand, maakte de installatie-adviseur het bestek en schreven aannemers daarop in. De aanbieder met de laagste prijs kreeg de opdracht. Bij de uitvoering kwamen dan ontwerpfouten of andere uitvoeringsinzichten aan het licht die leidden tot meerkosten. Of de kwaliteit bleef onder de maat. “Dat was niet optimaal”, zegt Lennart Koek. “Daarom kiezen opdrachtgevers tegenwoordig voor prestatiecontracten. Ze definiëren aan welke eisen het eindproduct moet voldoen en betalen voor het vruchtgebruik daarvan, bijvoorbeeld per automobilist die door een tunnel rijdt.”
Risico verleggen Deze contractvorm verlegt het risico van de opdrachtgever naar de aannemer of installateur. En dat is prima, maar dan wil de aannemer wél zeggenschap over het ontwerp van het gebouw, de installatie of de tunnel. Koek geeft een voorbeeld. “Als je de verlichting voor een weg aanlegt voor de laagste prijs, dan kies je voor een lantaarnpaal met twee lampen in de middenberm. Word je afgerekend
op het vruchtgebruik, dan kies je misschien wel voor lampen aan beide zijden van de weg: valt aan één kant de verlichting uit, dan valt er geen rijbaan uit. Verlichting aan beide zijden is duurder, maar alles meegerekend kun je beter uit zijn. In dit geval is de beschikbaarheid van de weg hoger.” 9
Kennis bundelen De aannemer is de partij geworden die de eindverantwoordelijkheid draagt en dus de kolom aanstuurt, waaronder de installatie-adviseur. “Dat wil zeggen: we bundelen onze kennis en ontwikkelen samen de optimale - niet per definitie de goedkoopste - oplossing”, zegt Koek. “De raadgevend ingenieur kan met zijn conceptuele en specialistische kennis de eisen van de opdrachtgever helpen vertalen in een basisontwerp, wij brengen onze kennis in over hoe je dat basisontwerp optimaal vertaalt naar de praktijk. Wil een bedrijf bijvoorbeeld een kantoor laten bouwen, dan weet de raadgevend ingenieur dat er vijfhonderd Lux nodig is. De installateur vertaalt dit naar vier lampen van een bepaald type met een onderlinge afstand van twee meter.”
Start-up Je vermenigvuldigt je kennis door die te delen, zegt Koek. Wel geef je informatie prijs die je vroeger voor jezelf hield. “Maar dat is niet erg, want je leert van elkaar. Bovendien is de voorsprong van een slimme oplossing per definitie tijdelijk. Wat wel belangrijk is, is dat de partners in het ontwerpteam goed kunnen samenwerken. Daarom besteden we veel tijd aan de start-up van een project: wat moet er gebeuren, wie gaan het doen en hoe geven we de samenwerking vorm. Het fundament moet deugen!”
Lennart Koek:
Deerns Eén van de relaties met wie Croon veelvuldig samenwerkt is Deerns. Het ingeniersbureau op het gebied van installatietechniek, energie en bouwfysica is vooral actief in grotere utiliteitsprojecten waarin installaties een kritische rol spelen. Denk bijvoorbeeld
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
“Je vermenigvuldigt je kennis door die te delen.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
“Om te winnen moeten we niet alleen het beste team opstellen, maar ook samen de beste wedstrijd spelen”
10
11
aan ziekenhuizen, laboratoria, musea en datacenters. De twee partijen kennen elkaar lang, vertelt Sjoerd Hora Siccama, directeur van Deerns: “We zijn actief in dezelfde ‘league’ in de bouwwereld en doen al sinds de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog projecten samen. Vroeger, toen aanbestedingen nog traditioneel verliepen en open samenwerking niet vanzelfsprekend was, konden we al goed door één deur. Dat hebben we onder meer laten zien bij de bouw van ziekenhuis De Gelderse Vallei in Ede en later bij de nieuwbouw van Isala Klinieken.”
Varianten in de bouwkolom In de overgang van traditionele aanbesteding naar prestatiecontracten heeft Hora Siccama alle varianten in de bouwkolom voorbij zien komen. “Van traditioneel tot bouwteams tot PPS-constructies”, vertelt hij. “De keuze hangt samen met de bouwopgave. Datacenters bijvoorbeeld moeten liever vandaag dan morgen klaar zijn. Dan kies je een variant waarmee je de grootste snelheid kunt behalen en ga je in een zo vroeg mogelijk stadium met de uitvoerende partijen om de tafel. In andere projecten wil de opdrachtgever, bijvoorbeeld bij de huisvesting van Rijksdiensten, zo lang mogelijk inspraak hebben. Dan zijn flexibiliteit en kundigheid veel belangrijker.”
Meer dan kennis Bij prestatiecontracten is het goed vormgeven van een consortium essentieel, stelt Hora Siccama: “Als Croon een ontwerp moet maken op basis van de outputspecificatie, vragen zij ons maar ook de
architect om al in een vroeg stadium mee te denken. Dat werkt alleen als de partners een technische ‘fit’ hebben en vanuit hun specialisatie de beste kennis inbrengen. Maar ook gelijkwaardigheid, wederzijds respect en creativiteit zijn essentiële voorwaarden voor een succesvol partnership. Elkaar kennen en weten wat je aan elkaar hebt, is noodzakelijk. Met een pure gelegenheidscombinatie reduceer je de kans op een succesvol project vrijwel tot nul.”
Het beste team Kennis delen is van oudsher voor veel ingenieursbureaus niet vanzelfsprekend, zelfs intern niet. “Want kennis is macht”, vat Hora Siccama samen. “Dat is eigenlijk een rare paradox: je wilt kennis verkopen, maar je geeft je kennis liever niet weg. Gelukkig werkt de wereld zo niet meer. Informatie reist zo snel, dat je je kennisvoorsprong van vandaag morgen alweer kwijt kunt zijn. Daarom moeten we onze kennis delen en van elkaar leren. Om te winnen moeten we zorgen dat we niet alleen het beste team opstellen, maar ook samen de beste wedstrijd spelen. Wij zijn goed op het conceptuele vlak in complexe bouwopgaven, Croon is goed in inkoop, planning, ‘clash control’, kosten- en kwaliteitsbewaking en bouwlogistiek. Alleskunners bestaan niet meer, iedereen is specialist. Dat betekent dat je anderen nodig hebt: iedereen moet iets toevoegen. En als er dan een professionele klik is, zoals tussen Croon en Deerns die allebei een kwaliteitscultuur hebben, kan dat alleen maar mooiere projecten opleveren.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Sjoerd Hora Siccama
Europa moet voorwaarden scheppen waaronder lidstaten optimaal kunnen profiteren van ICT- mogelijkheden, zegt Vice Voorzitter van de Europese Commissie drs. Neelie Kroes, portefeuillehouder Digitale Agenda. Europa’s digitale economie groeit met twaalf procent per jaar, maar er blijft veel werk te doen. Alle Europese burgers moeten gebruik kunnen maken van ultrasnel internet en er moet in Europa een open digitale markt ontstaan. “Als we hier niet serieus werk van maken, lopen we misschien wel 1,5% economische groei mis.” Mevrouw Kroes complimenteert Nederland: “Ik vind het fantastisch dat Nederland vorig jaar als eerste lidstaat een nationale Digitale Agenda heeft opgesteld.”
Wat is uw belangrijkste ambitie als portefeuillehouder Digitale Agenda?
12
“Ultrasnel internet is cruciaal. Toegang tot internet kan het leven van ouderen veranderen, mensen krijgen toegang tot publieke dienstverlening en informatie. Breedband internet is essentieel voor economische groei en ontwikkeling. Studies laten zien dat als tien procent meer mensen aansluiting hebben op snel breedband, dit tot 1,5% groei van het BBP kan leiden. In Europa hebben 23,5 miljoen mensen nog steeds geen toegang tot breedband. De Europese Commissie werkt samen met nationale en regionale autoriteiten en ondernemingen om ervoor te zorgen dat in 2013 alle Europese burgers toegang hebben tot breedband internet. In 2020 moet iedereen toegang hebben tot internet met minimaal 30 Mbps snelheid. De helft van alle Europese huishoudens zou ultrasnel internet moeten hebben, van 100 Mbps of meer. De Europese Commissie zal dit ondersteunen door EU fondsen gerichter in te zetten en de samenwerking tussen de publieke en de
overbodig maakt twee nieuwe banen. Over een paar jaar kan de digitale economie vijf procent uitmaken van de totale economie. In sommige lidstaten ligt het percentage trouwens al hoger. Internet helpt kleine bedrijven om hun groei en export te verdubbelen. Talloze studies laten zien dat snel internet altijd leidt tot hoger concurrentievermogen. Maar we hebben nog steeds regelgeving die ervoor zorgt dat Europeanen niet ten volle kunnen profiteren van één open markt. Daar moeten we mee afrekenen om consumenten meer keuze te bieden en om bedrijven de kans te geven markten over de grens aan te boren. Dat komt de Europese economie als geheel ten goede.”
Hoe hard gaat Nederland op de digitale snelweg? “Als trotse Nederlandse vrouw deed het me goed dat Nederland vorig jaar het eerste land was met een nationale Digitale Agenda. Nederland is één van de landen die binnen Europa de toon zetten voor de ontwikkeling van de digitale economie. Opval-
“Waar snel internet komt, volgt concurrentievermogen” Eurocommissaris drs. Neelie Kroes
Het verbijsterende potentieel van de digitale samenleving samen werken . kennis delen . current.croon.nl
private sector te bevorderen. We zullen er bijvoorbeeld voor proberen te zorgen dat bij de uitvoering van openbare werken potentiële investeerders betrokken zijn, die aandacht hebben voor toekomstige kabelinfrastructuur.”
Waarom is een open Europese markt zo belangrijk? “De Europese digitale economie is groter dan de hele economie van België. Als de Europese digitale economie een land zou zijn, dan zou het in aanmerking komen voor het lidmaatschap van de G20. De Europese digitale economie groeit sneller dan China, met 12% per jaar, en schept voor elke baan die zij
lend genoeg ligt het gebruik van mobiel breedband internet in Nederland onder het Europese gemiddelde, maar met bekabeld breedband internet zit het goed. Nederland kan nog een slag maken in ultrasnel breedband internet. Een constante toename van bandbreedte is noodzakelijk om netwerken toekomstbestendig te houden. Een meer efficiënte breedbandinfrastructuur zou de Nederlandse economie langetermijngroei kunnen opleveren.”
Hoe belangrijk is de digitale samenleving voor bedrijven? “Ze kunnen het zich niet permitteren om er géén deel van uit te maken. Dit is waar tegenwoordig
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
13
zaken worden gedaan – en dat zal in de toekomst alleen maar sterker gelden. Online business kan tijd, geld en gedoe besparen. Steeds meer mensen maken gebruik van steeds meer digitale diensten en zijn steeds meer bereid daarvoor te betalen. Dit schept enorme kansen voor bedrijven om nieuwe diensten in de markt te zetten en nieuwe klanten te vinden. Kleine en middelgrote ondernemingen groeien veel sneller als ze online zijn. En dan is er nog de potentie van cloud computing. Cloud computing kan bedrijven flexibele, dynamische en betaalbare instrumenten en diensten bieden. Het kan de productiviteit verhogen en IT-kosten reduceren, vooral voor het MKB. Het zou onze economie een geweldige opkikker kunnen geven.” 14
“Als we ICT niet serieus benaderen, kunnen we 1,5% economische groei mislopen” Waarom is cloud computing zo belangrijk? “We schatten dat de Europese publieke markt voor dienstverlening in de cloud in 2014 al €11 miljard zal bedragen en dat de groei meer dan dertig procent per jaar zal bedragen. Als we de boot missen met cloud computing, missen we deze potentiële markt én ons aandeel in een extra, wereldwijde markt van €11,3 miljard in 2014. En dat snap je, zodra je ziet wat de cloud te bieden heeft. Met name kleine en startende ondernemingen kunnen profiteren van flexibele, goedkope oplossingen op maat. Maar het is niet alleen belangrijk voor het bedrijfsleven. Ook onderzoekers en wetenschappers moeten steeds vaker gigantische hoeveelheden data flexibel delen – de cloud maakt dat mogelijk. De potentie is verbijsterend: we moeten er optimaal gebruik van maken.”
Dus wat stelt de EU voor? “De Europese ‘Cloud Strategy’, die we medio 2012 willen uitbrengen, zet in op verschillende acties langs drie lijnen. Om ‘Cloud-Active’ te worden moeten we in de eerste plaats een eind maken aan de gefragmenteerde benadering van privacy en wet- en
regelgeving binnen Europa. Ten tweede zullen we een European Cloud Partnership oprichten om tot gemeenschappelijke eisen te komen en gezamenlijke inkoop te realiseren van cloud-systemen voor de publieke sector. Dit biedt bijkomende voordelen voor standaardisatie en de ontwikkeling van een goede inkoop-praktijk. Op de derde plek staan internationale aspecten. De wereldwijde cloud infrastructuur vereist gemeenschappelijke principes om effectief om te gaan met bescherming van data, aansprakelijkheid en beveiliging.”
Internettechnologie ondersteunt communicatie in een netwerkeconomie. Hoe belangrijk is kennisdelen in zo’n economie? “Het internet is een wereldwijd communicatieplatform van een schaal die voorheen ondenkbaar was. De cultuur van delen die ermee gepaard gaat, verandert de manier waarop bedrijven innoveren en waarde creëren. Die biedt de maatschappij mogelijkheden om te crowd-sourcen om ideeën op te doen voor oplossingen van de meest uiteenlopende uitdagingen. Zelf heb ik bijvoorbeeld pas een online debatplatform gelanceerd om me te helpen de tussentijdse evaluatie van de Digital Agenda vorm te geven. Een ander praktisch voorbeeld is dat de Europese Commissie de ‘wisdom of the crowds’ benut. Daardoor krijgen we ideeën aangereikt voor betere ondersteuning aan web-ondernemers bij het opzetten en uitbouwen van duurzame, wereldwijd actieve bedrijven. We hebben de vraag gesteld op het OpenIDEO platform en iedereen uitgenodigd ideeën aan te dragen. We hopen daardoor in aanraking te komen met de slimste technologieën van web start-ups wereldwijd en creatieve ideeën te krijgen om web-ondernemerschap door heel Europa te ondersteunen. Ik wil enkele van de beste benaderingen daadwerkelijk gaan invoeren.”
Zijn social media een blijvertje? Hoe kunnen bedrijven er hun voordeel mee doen? “Het is duidelijk dat mensen tegenwoordig verwachten dat dingen sociaal, interactief, op maat gesneden en on-demand beschikbaar zijn. Die benadering zal waarschijnlijk tot steeds meer gebieden doordringen. Ik ontmoet veel getalenteerde webondernemers uit heel Europa, inclusief Nederland, met uitstekende ideeën om bestaande bedrijvigheid dankzij het web te verbeteren en om nieuwe business te creëren. Zulke initiatieven moeten een keiharde wereldwijde concurrentie aangaan. Europa
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
moet toegerust zijn om deze ondernemers te steunen via de juiste wet- en regelgeving, een goede breedband-infrastructuur en door zeker te stellen dat Europa de juiste digitale expertise, ervaring en innovatiecentra heeft.”
U twittert, blogt and skypet. Wat betekenen social media voor u? “Voor mijzelf betekenen social media meer dan alleen maar een manier om berichtjes te sturen. Ze dienen ook om input terug te krijgen. Ik hou ervan om met anderen ideeën uit te wisselen, meteen reactie te krijgen, nieuwe, geweldige initiatieven te leren kennen en die te steunen. Ook ideeën crowd sourcen is leuk en nuttig. Volg mij daarom op Twitter @NeelieKroesEU. Daardoor kom je ook bij mijn blogs, Hyvesaccount en al het andere waar ik online in betrokken ben. Daaronder valt natuurlijk ook ons nieuwe ontmoetingsplatform, http://daa.ec.europa.eu/ waar we mensen vragen ons te helpen het beleid mee te bepalen op sleutelonderwerpen zoals breedband, the cloud en dergelijke.”
Carrière De Rotterdamse drs. Neelie Kroes is Vice Voorzitter van de Europese Commissie en Eurocommissaris voor de Digitale Agenda. Kroes was Tweede Kamerlid (vanaf 1971), en staatssecretaris (1977-1981) en minister (1982-1989) voor Verkeer en Waterstaat. Ze was commissaris bij verschillende multinationals en President van Universiteit Nijenrode. In 2004 werd ze de eerste Nederlandse Eurocommissaris op de post Mededinging. Vele multinationals en regeringen kregen in totaal negen miljard aan boetes opgelegd voor overtredingen. Kroes stond 47e op de Forbes lijst van ‘s werelds machtigste vrouwen. Sinds 2010 bekleedt zij de post van EC voor de Digitale Agenda.
15
Integraal Samenwerken in de Nederlandse scheepsbouw
Als team werken aan de beste oplossing De Nederlandse scheepsbouwindustrie heeft het zwaar in de internationale concurrentiestrijd. Om het scheepsbouwcluster in ons land levensvatbaar te houden, lanceerde brancheorganisatie Scheepsbouw Nederland drie jaar geleden het programma ‘Integraal Samenwerken’. Het motto van dit onderzoeks- en
16
17
ontwikkelingsproject: samen staan we sterker. “Communicatie, informatietechnologie, informatiemanagement en transparantie maken het mogelijk om verschillende partijen als één team te laten samenwerken aan de beste oplossing”, aldus Leo van Ruijven, Manager Techniek Ontwikkeling bij Croon. In 2007 startte het Maritiem Innovatie Programma met steun van het Ministerie van Economische Zaken en SenterNovem. De deelnemers stelden een strategische onderzoeksagenda op voor het Nederlandse scheepsbouwcluster. In aansluiting hierop lanceerde Scheepsbouw Nederland een jaar later het grootste ontwikkelingsproject voor procesoptimalisatie in Nederland: Integraal Samenwerken. Croon was er van begin af aan bij. “Om de scheepsbouw in Nederland levensvatbaar te houden, moet de sector de handen ineenslaan”, legt Van Ruijven uit. “Concurrenten moeten elkaar niet bevechten, maar samenwerken om via procesoptimalisatie kostenbesparing te boeken. De kosten van onze schepen moeten omlaag om internationaal te kunnen blijven concurreren.”
Keten slaat handen ineen Het programma focust op speciale, kennisintensieve en technologisch hoogwaardige schepen zoals pijpenleggers en diving support vessels. Om daarmee concurrentiekracht te bereiken zijn er drie speerpunten: innovatief ondernemen, technologische innovatie en sociale innovatie. “De keten moet doordrongen zijn van het feit dat samenwerking nodig is en kansen biedt. Anders verhuist de scheepsbouw naar het buitenland”, vervolgt Van Ruijven. “Zelfs de grootste
concurrenten moeten de handen ineenslaan. Dat kan ook. Kernbegrippen daarvoor zijn (zelf)bewustzijn, opleiding, informatietechnologie, informatiemanagement en procestransparantie. En nog iets: heel veel (eenduidige) communicatie.” Dat lukt goed: inmiddels hebben zich bijna twintig partijen aangesloten bij het programma, waaronder grote scheepswerven als IHC en Damen. “De hele keten is vertegenwoordigd”, zegt Van Ruijven. “Scheepswerven, kennisinstituten, productleveranciers en toeleverende partijen als Croon. Reders ontbreken vooralsnog.”
Communicatieprotocol Het ambitieuze programma telt tien projectgroepen. Die dekken gezamenlijk alle aspecten af die relevant zijn voor integraal samenwerken, zoals verandermanagement, opleiding, informatiemanagement, lifecycle management en Systems Engineering. De projectgroepen organiseren regelmatig bijeenkomsten om resultaten van lopende onderzoeksprojecten te bespreken, de voortgang van projecten te presenteren en vervolgstudies te plannen. “De projecten zijn zeer concreet en toepasbaar. Denk aan onderzoek naar RFID-toepassingen en 3D-visualisatie van schepen”, vertelt Van Ruijven. Zelf is hij actief met de ontwikkeling van een universele informatie-adapter. “Dat is kort samen-
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
gevat een communicatieprotocol in combinatie met een woordenboek. Het beoogt de kwaliteit van de communicatie binnen de keten te verbeteren en versnellen. Partijen wisselen nu nog eigen termen uit voor bijvoorbeeld de HVAC-installatie aan boord van
samenwerken vraagt om kennisdeling. Maar hoe organiseer, borg en ontsluit je de benodigde kennis voor een project? Hoe maak je die kennis toegankelijk voor je partners? “We ontwikkelen methodes om informatie beter vindbaar en toegankelijker te maken. Om
“De informatie-adapter is een soort vertaalmachine” een schip. Dat leidt tot verwarring en faalkosten. De adapter werkt als een soort vertaalmachine tussen de deelnemende partijen en neemt hiermee de taalbarrière binnen de sector weg.”
Kennismanagement Croon is ook vertegenwoordigd in de projectgroepen ‘Productdefinitie’ (op basis van onder meer Systems Engineering) en ‘Kennismanagement’. Integraal
bewustzijn te creëren bij organisaties en ze klaar te maken voor kennismanagement is binnen Integraal Samenwerken het ‘Kenniskompas’ ontwikkeld. Daarmee kunnen organisaties inventariseren hoe ver ze hiermee zijn en wat verbeterrichtingen zijn. Wat zijn de do’s en don’ts en hoe pak je dit aan? Daarnaast zetten we kenniskringen rond concrete onderwerpen op. Daarin wisselen we kennis uit. Dat is een absolute voorwaarde voor integrale samenwerking.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Slim samenwerken aan smart grids
“Meer bereiken met minder kosten” Smart energy concept: Indrukwekkende solo of tikkie terug?
Voor Croon betekent smart grid niet grootschalig investeren in 18
extra koper. Het onderbrengen van de intelligentie in de laatste en kleinste schakel is een betere optie, vindt Jörg Hilbig, consultant energievraagstukken bij Croon: “De investeerder heeft zelf direct
“De bedrijven binnen het TBI-concern bezitten de kennis om energieneutrale concepten zoals ‘ZeroWatt’ turn key te realiseren”, zegt Jörg Hilbig. “Onze benadering is niet om dat van boven af te verkondigen. Je leert door samen te werken. Veel marktpartijen hebben zonder dat ze er bij stilstaan waardevolle praktijkkennis. Die kennis kun je door samenwerken overdragen en delen. Wij zien samenwerken als voorwaarde voor de succesvolle realisatie van smart energy concepts.”
19
baat bij zijn uitgave.”
Benadering van onderaf: de Croon-propositie
De komende tientallen jaren verandert onze energievoorziening totaal. Consumenten en bedrijven zullen vaker hun eigen energie decentraal en duurzaam produceren en aan het net leveren. Dat vraagt om een slim elektriciteitsnet. Dat moet behalve elektriciteit kunnen leveren, ook kunnen afnemen en opslaan; een net dat de elektriciteit intelligent verdeelt. Veel partijen benaderen deze omslag van bovenaf. Daarbij gaat centraal opgewekte stroom via een intelligent net naar de eindverbruiker.
Van onderaf “Croon begint van onderaf. We hechten veel waarde aan energieneutrale gebouwen, wijken en industrieterreinen”, zegt Hilbig. Daar zijn goede redenen voor. Het van bovenaf intelligent maken en uitbreiden van de huidige centrale elektriciteitsnetten vergt kostbare investeringen in grootschalige ITtoepassingen en meer koper in de grond. “Bovendien is een dergelijk net zeer complex. Als het allemaal makkelijk was, zouden we waarschijnlijk allang een
‘smart grid’ hebben. Als je daarentegen elektriciteit uit zon, wind, biomassa en warmte-krachtkoppeling opwekt en gebruikt op dezelfde plek waar ze gebruikt wordt, is extra koper niet nodig.” Die visie ademt een ‘pragmatische bevlogenheid’ die past bij Croon.
“De intelligentie moet in de laatste en kleinste schakel zitten” Meer met minder In die visie is ‘netautonomie’, onafhankelijk functioneren van het hoofdnet, heel belangrijk. Energiebesparing, isolatie, benutting van warmtebronnen zoals aardwarmte, duurzame lokale elektriciteitsproductie én lokale elektriciteitsopslag in accu’s
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
komen hierin samen. Hilbig: “De intelligentie moet in de laatste en kleinste schakel zitten. Als je minder energie nodig hebt, is extra netcapaciteit overbodig. Volgens die andere manier van denken bereik je meer met minder kosten. Het gaat niet om enkele grootschalige investeringen, maar om veel kleinschalige. Dat spreidt de inversteringsrisico’s, wat een groot maatschappelijk voordeel is. Bovendien heeft de investeerder zelf direct baat bij zijn uitgave.”
Voetafdruk telt Al die voordelen maken de beoordeling op alleen terugverdientijd minder belangrijk, merkt Hilbig. “Neem bijvoorbeeld een bakkerij die aan Albert Heijn levert. Dat bedrijf was niet geïnteresseerd in de terugverdientijd van PV-panelen. Waarom niet? Omdat de CO2-huishouding van dat bedrijf kan meetellen in de totale CO2-voetafdruk van AH, waardoor zijn verkoopprijs aan AH niet meer onder druk staat. Dat telt! Die manier van denken is nodig om de afgesproken 20% CO2-reductie in 2020 te halen.”
Eindeloze variatie De benadering die Croon nastreeft betekent volgens Hilbig ook: maatwerk. “Elk ziekenhuis, kantoorgebouw, fabriekscomplex of huis kent een andere situatie. Nu eens is er een loods waar zonnepanelen op het dak kunnen. Elders kan een fabriek zijn overtollige warmte kwijt aan een kantoor. In het derde geval is de piekvraag het knelpunt en biedt ‘peakshaving’ met tijdelijke opslag de uitkomst. Het aantal variaties is eindeloos, tot gasproductie uit windenergie via de methanisering van waterstof aan toe.”
Samen Maatwerk voor energieneutrale concepten schreeuwt om samenwerking. “Dat zien we bijvoorbeeld bij de sluizen van Stavoren. De architect, civiel ingenieur, bouwer, elektrotechnisch dienstverlener en de klant realiseren samen een energieneutrale oplossing. Dit beperkt zich nooit tot één vakgebied alleen, dit bereik je door samen slimme oplossingen te vinden.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
‘Best value’ draait niet alleen om geld, maar ook om duurzaamheid
“Kleine kinderen geef je een tandenborstel met tandpasta erop. Je zegt: ‘kijk hoe ik het doe en doe dat precies na.’ Tegen grote kinderen zeg je: ‘Zorg dat je geen gaatjes krijgt!’ Wij gaan onze toeleveranciers op dezelfde manier volwassen benaderen.” Aan het woord is Freddy Nieuwenhuize, hoofd inkoop bij Croon Elektrotechniek. Het geeft de kern weer van ‘Best 20
Value Procurement’, waarbij experts samen door kennisuitwisseling tot de beste oplossing voor de klant komen.
Best Value Procurement: “Leveranciers volwassen benaderen” “Toen Best Value Procurement vorig jaar opkwam, hebben we samen met leveranciers een congres hierover bezocht”, zegt Nieuwenhuize. “We hebben hen gevraagd of zij er iets in zagen om zo met ons samen te werken. Bij deze inkoopbenadering kauwen we niet tot in detail voor wat we willen, maar leggen we een vraagstuk op tafel. Daarbij bieden we leveranciers ruimte voor eigen oplossingen, die de meeste waarde bieden tegen geringe risico’s. Gezamenlijk zoeken we de beste oplossing.” Dat vraagt wat van een leverancier, benadrukt Nieuwenhuize: “Om de opdrachtgever maximale waarde te kunnen bieden, moet de leverancier onconventioneel denken. Hij geeft aan waar risico’s en kansen liggen, hoe hij die aanpakt en hoe hij zijn processen controleert. Uit de antwoorden op vragen kunnen wij de expertise van een leverancier aflezen. Dat is heel belangrijk voor ons, want een aanzienlijk deel van onze omzet is inkoop,
verspreid over een groot aantal disciplines. We kunnen onmogelijk zelf overal expert in zijn, dus moeten we de expertise van anderen herkennen en benutten. Best Value Procurement is een goede manier om dat zeker te stellen.”
Randstad. “Tijdens de gedachtenwisseling bleek dat een aantal van de genoemde partijen ieder een stuk montage uitbesteedden”, aldus Nieuwenhuize. “Dat konden ze prima bij één partij neerleggen.” Het geeft aan hoe communicatie en kennis delen voordeel voor alle partijen oplevert: het maakt keteninnovatie mogelijk. Het werkt sneller, efficiënter en geeft minder drukte op de bouwplaats.
Gezamenlijk succes Met deze ketenbenadering onderscheidt Croon zich in de markt. “Gezamenlijk boek je voordeel in tijd en prijs. Als Croon het project scoort, boeken de deelnemende leveranciers automatisch ook succes. Dat geeft een enorme motivatie om samen een goede prestatie te leveren.” Daarvan profiteert vooral ook de klant. Van die klant vergt Best Value Procure-
ment ook iets. Nieuwenhuize: “In dit project biedt de opdrachtgever de tijd die nodig is om tot slimme oplossingen te komen. Als je slechts twee weken krijgt om te offreren voor een groot project, dan kunnen leveranciers alleen maar op de traditionele manier reageren.” Nieuwenhuize pakt het onderwerp ook binnen de TBI-groep op. Zuster Era Contour heeft al een BVP-project in de realisatiefase. Hij ziet kansen om het onderwerp gezamenlijk breder te benutten. Zo bekeek hij samen met de manager ketenpartners van Era Contour en de directeur van Mobilis een integrale aanpak van BVP. “Toepassing in brede consortia biedt volgens ons mooie kansen. We zijn enthousiast over Best Value Procurement en zijn vastbesloten er een vliegende start mee te maken.”
“Door de focus op ketenbenadering onderscheiden we ons”
Keteninnovatie Croon pakt dit aan in een ketenbenadering, vertelt Nieuwenhuize. “Als we een tender ingaan, nodigen we daarvoor partners uit. De partners vullen elkaar aan; elk hebben ze in hun eigen productgroep al een intensief selectietraject doorlopen. In een zaal vertelt onze sales-afdeling over de tender. De leveranciers beoordelen de bestekken op kansen en risico’s. Zo bekijken we met verschillende experts gezamenlijk een tender; niet van bovenaf opgelegd, maar van onderop. Samen kom je tot een zo goed mogelijk aanbod op basis van praktische ideeën.” Zo ging Croon bijvoorbeeld samen met een zestal leveranciers en de TBI bedrijven JP van Eesteren en Wolter & Dros aan tafel voor een tender in de
Freddy Nieuwenhuize
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
21
Jan Willemsen over Ketensamenwerking
“Ketensamenwerking biedt toegevoegde waarde” Beste Value Procurement draait om inkopen op toegevoegde waarde. Vanuit die gedachte denkt Croon Elektrotechniek in oplossingen voor klanten. Businessgroup directeur infrastructuur Jan Willemsen van Croon Elektrotechniek: “We onderscheiden ons doordat we resultaat boeken dankzij samenwerking in de keten. Dat leidt tot oplossingen waarin duurzaamheid en financieel voordeel hand in hand gaan.” 22
23
Voor projecten zoals de Coentunnel en de A15 Maasvlakte-Vaanplein heeft Croon een Design, Build, Finance and Maintain (DBFM) contract met opdrachtgever Rijkswaterstaat. Een realisatiefase van vijf jaar gaat er samen met een onderhoudsfase van twintig jaar. “Daardoor kun je focussen op langetermijnvoordeel. Meerinvesteringen in verkeerstechnische installaties tijdens de realisatie kunnen heel aantrekkelijk zijn vanwege meerwaarde tijdens de beheerfase. ‘Meerwaarde’ slaat hierbij niet alleen op terugverdientijd, maar ook op duurzaamheid. Over een lange periode gaan die twee aspecten vaak samen.” Met een voorbeeld maakt Willemsen dit duidelijk: “Met innovatieve techniek kun je de lucht in een tunnel reinigen: prettig voor tunnelgebruikers en gunstig voor het milieu. Maar wanneer we alleen de lucht schoonmaken zijn de kosten te hoog. Door de warmte uit de tunnellucht te hergebruiken, levert de techniek schone lucht op, energiebesparing én een aantrekkelijke terugverdientijd.”
Verantwoorde oplossingen Dit voorbeeld verduidelijkt meteen dat het niet gaat om techniek voor de techniek of om duurzaamheid tegen elke prijs. Willemsen: “Zo houden we nauwlettend in de gaten of LED-verlichting extra duurzaamheid en financieel voordeel oplevert. Het gaat de goede kant op. De combinatie van kosten en duurzaamheid leidt tussen nu en vijf jaar tot verantwoorde oplossingen.” Maar nù is het nog niet zover: “Het is vaak vooral nog een marketingverhaal. LED-verlichting is zuiniger doordat het goed dimbaar is. Maar de huidige
samen werken . kennis delen
dimmers zetten de energie om in extra warmte. Dat draagt niet bij aan extra energiebesparing. Daardoor is het totale beeld voor de lange termijn nu nog niet aantrekkelijk genoeg.”
Ketenintegratie Willemsen vertelt dit om een belangrijk punt te maken. Croon legt zich niet zomaar bij de huidige stand van de techniek neer, maar speelt een stimulerende rol. “We gaan in gesprek met leveranciers. Kunnen zij elektronica ontwikkelen waardoor dimmen echt bespaart? Door dit soort gerichte communicatie in de keten bevorderen we innovatie voor betere oplossingen”, aldus Willemsen. Bij dit voorbeeld gaat het om verticale samenwerking, van toeleverancier tot eindklant. Willemsen geeft aan dat horizontale ketenintegratie hetzelfde werkt: “Bij de Sluiskiltunnel in Terneuzen beheren de civiele partij en wij als elektrotechnisch en mechanisch installateur gezamenlijk één portemonnee. Dat helpt geweldig om door disciplines heen samen aanpassingen te bedenken die duurzaam en kostenefficiënt zijn. Bij de sluis van Stavoren werkt het precies zo.”
Communiceren en samenwerken Willemsen: “De hele samenleving is gebaat bij duurzame en financieel aantrekkelijke oplossingen. Wanneer je in de keten communiceert en samenwerkt, kun je gezamenlijk zorgen voor betere, integrale oplossingen. Dat bewijzen we al. Croon neemt het initiatief om dat in de toekomst steeds opnieuw te bewijzen.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Main contracting voor PI Zwaag:
Wiebe Witteveen,
inkoopmanager Rijkswaterstaat Dienst Infrastructuur in Utrecht:
“Als alle partijen in de keten het ‘laagste prijs’-denken loslaten, wint iedereen.”
24
“Resultaatgericht werken ligt ons prima” Maincontracting CWJP, de v.o.f. van Croon Elektrotechniek en zusterbedrijf Wolter & Dros, is samen met aannemer J.P. van Eesteren de komende acht jaar verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de Penitentiaire Inrichting Zwaag. Dit eerste ‘main contracting’-project is het begin van een nieuw tijdperk, verwacht directeur Pieter Kruik. “Deze aanbestedingsvorm heeft de toekomst: we werken niet meer inspanningsgericht maar resultaatgericht en dragen een grote verantwoordelijkheid. Dat ligt ons prima.” De Rijksgebouwendienst heeft de onderhoudscontracten van drie gevangenissen in deze nieuwe vorm aanbesteed. Eén daarvan sleepte Maincontracting CWJP, samen met aannemer J.P. van Eesteren, in de wacht. Wat betekent dat? “Wij zijn de komende acht jaar verantwoordelijk voor al het beheer en onderhoud van de gevangenis in Zwaag”, legt Kruik uit. “Dat gaat om zowel de elektrotechniek als het hele (werktuig)bouwkundige plaatje. Voorheen voerden we alleen maar uit wat de opdrachtgever van ons vroeg. Nu zijn we eindverantwoordelijk voor de uitvoering en coördinatie van het beheer en onderhoud en de kwaliteit van het geleverde werk.”
Pilot De opdrachtgever beoordeelt Maincontracting CWJP periodiek op drie kritieke prestatie-indicatoren
“Best Value Procurement betekent inkopen op beste prijs-kwaliteitsverhouding en niet alleen op prijs. Wat kwaliteit inhoudt, verschilt van project tot project: duurzaamheid, optimale levensduurkosten, snelheid of minimale verkeershinder... Wij vinden sturen op kwaliteit belangrijk. Als alle partijen in de keten het ‘laagste prijs’-denken loslaten, wint iedereen. Wij geven als opdrachtgever daarvoor de ruimte en hopen dat partijen verderop in de keten dat oppakken door naast prijs ook op kwaliteit te sturen.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
(kpi’s): kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid, inclusief de informatievoorziening richting de opdrachtgever. “Daar worden we op afgerekend”, verklaart Kruik. “Dat is een grote omslag. We zijn veel proactiever bezig met verbetervoorstellen, we denken veel vroeger en meer mee met de klant en we werken resultaatgericht in plaats van inspanningsgericht. Die grotere verantwoordelijkheid heeft verschillende voordelen, zoals meer inspraak in de sturing en uitvoering van werkzaamheden. Het leuke is dat dit contract ook voor de Rijksgebouwendienst een pilot is. Vroeger hadden zij contracten per discipline (bouwkunde, elektrotechniek, klimaat, transport), nu zijn wij hun aanspreekpunt voor alle disciplines. Samenwerking en communicatie vormen de basis van main contracting. Ik verwacht er heel veel van voor de toekomst.”
25
Bouwteam-projecten
Croon kan erover meepraten Bouwteam-projecten hebben de afgelopen jaren hun voordeel voor alle partijen bewezen, zegt vestigingsmanager Utrecht van Croon Elektrotechniek Sjaak van Waesberge. “Projecten verlopen sneller, efficiënter en de klant krijgt wat hij wil.” Inmiddels is ‘dankzij’ de crisis een volgende fase aangebroken. “Opdrachtgevers waarderen opdrachtnemers die meefinancieren. Dit heeft al tot de eerste ‘main contracting’-overeenkomst voor Croon geleid op het gebied van facilitaire zaken.” 26
Nieuwe contractvormen zoals Design, Build, Finance and Maintain (DBFM) deden na 2004 hun intrede. Ze brachten een heel andere manier van werken met zich mee. Van Waesberge vat het kort samen: “Het werk binnen een traditionele aanbesteding is taakgericht, bijvoorbeeld: ‘hang honderd lampen op’. Maar misschien weet jij vanuit je kennis van armaturen wel dat het met vijftig lampen beter en goedkoper kan.” Het voorbeeld is afgeleid van de ervaring die Van Waesberge opdeed met onder andere het Eemshuis in Amersfoort. Het vergt wel overleg om vast te stellen welke functionaliteit en voorzieningen de opdrachtgever wil. Daarom zitten opdrachtgever en bijvoorbeeld architect, constructeur en elektro- en werktuigbouwkundig installateurs in een bouwteam regelmatig met elkaar aan tafel. “De instelling verandert van taakgericht naar resultaatgericht. Je bent meer betrokken bij het vraagstuk van de klant en bij de belangrijke vraag: wat wil je met je ruimte doen en wat is daarbij voldoende licht? Doordat je aan tafel zit, is de coördinatie veel beter. Traditioneel berekent de constructeur sterktes en gaat zijn tekening naar de elektrotechnisch installateur. Die geeft de benodigde sparingen voor de elektra aan. De tekening gaat vervolgens naar de werktuigbouwkundig installateur, die ook zijn sparingen intekent. “En dan blijkt het niet te passen; de tekening moet het hele traject opnieuw door. Niet handig”, benadrukt Van Waesberge.
“Eerst telde vaak alleen het eigenbelang, nu valt het gemeenschappelijk belang samen met het eigenbelang”
Ondanks jaren ervaring met bouwteams vindt Van Waesberge dat de werkwijze nog volop in ontwikkeling is. “Inmiddels zijn we wel in een volgende fase, het gaat steeds verder. Van onderaannemer worden we participant. De crisis versnelt dat; er is behoefte aan partijen die willen participeren.” In een tender voor de Rijksgebouwendienst voor de penitentiaire inrichting in Zwaag hebben Croon en Wolter & Dros (BTM/TFM) de eerste ‘main contracting’-overeenkomst binnen. De gecontracteerde partij neemt hierbij naast het reguliere onderhoud op termijn ook andere facilitaire zaken over, tot de verzorging van de planten en catering aan toe.
Aanpassing Van Waesberge: “De werkwijze is voor veel partijen wennen. Het vraagt andere competenties van partijen aan tafel. Eerst telde vaak alleen het eigen belang, nu valt het gemeenschappelijk belang samen met het eigen belang. Vroeger waren vakinhoudelijke kennis en vaardigheden voldoende, nu zijn communicatievaardigheden en oog voor de belangen van de ander ook belangrijk.” Deze andere benadering heeft ingrijpende gevolgen. “Een projectleider moet abstracter kunnen denken dan voorheen. Het maakt opleiding en training nodig, het vraagt om competentiemanagement. Het personeelsbeleid moet worden bijgesteld, want het vraagt om andere mensen”, constateert Van Waesberge. “Zelfs het functioneringsformulier verandert, om nieuwe competenties te kunnen meenemen in de beoordeling.” Makkelijk is het dus niet altijd, maar uiteindelijk ziet Van Waesberge alleen maar voordelen: “Meer snelheid, meer efficiëntie, meer keuze voor de klant en over de hele levensduur besparingen.”
Keuze In het bouwteam komen zulke knelpunten eerder aan het licht en los je ze meteen op. “Dat werkt veel sneller en efficiënter. Projecten blijven binnen planning en binnen budget”, merkt Van Waesberge op. “Meerkosten achteraf zijn grotendeels verleden tijd. Als iets anders uitpakt dan gedacht, heeft de klant meteen de keuze om meer uit te geven of de eisen bij te stellen. De opdrachtgever krijgt waar hij behoefte aan heeft. Hij kan bijsturen tijdens het proces en kiest wat hij echt wil. En er is nog een voordeel: het wordt wellicht interessanter om aan het begin meer uit te geven om dit tijdens de gebruiksfase dubbel en dwars terug te verdienen.”
samen werken . kennis delen
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Sjaak van Waesberge
27
Nieuwe, groene sluis Stavoren
Integrale projectbeheersing door raakvlakoverleg 28
Niet alleen op de weg, maar ook op het water wordt het steeds drukker. In het Friese Stavoren is ‘filevaren’ in het hoogseizoen aan de orde van de dag. Capaciteitsuitbreiding van de Johan Frisosluis moet een eind maken aan de lange wachttijden voor watersporters. Ballast Nedam bouwt een nieuwe sluis: duurzaam, energieneutraal en met een natuurlijk karakter. Croon verzorgt de elektrotechnische en besturingsinstallaties. “Samen met lokale aannemers en leveranciers streven we naar integrale projectbeheersing”, aldus procesmanager Arjen den Hollander.
Begin dit jaar is de bouw van de nieuwe sluis in Stavoren van start gegaan. ‘Groen’ is het sleutelwoord in het project. De nieuwe sluis krijgt een natuurlijke uitstraling: een soort meertje met natuurlijke begroeiing er omheen. Ook in het dagelijks functioneren van de sluis is duurzaamheid troef, vertelt Den Hollander: “De installaties gaan energieneutraal functioneren. De benodigde energie wordt opgewekt met zonnecollectoren - niet alleen voor de sluis zelf, maar ook voor het bedieningsgebouw. Daarnaast gaan we energie terugwinnen uit de beweging van de brug. Daarmee wordt de nieuwe sluis een producent van groene stroom. Die opgewekte stroom wordt teruggeleverd aan het net.”
Raakvlakoverleg Ook tijdens het bouwproces zelf zetten aannemer Ballast Nedam en subcontractors ImProvia, machi-
29
Eén groeidocument De veelvuldige overleggen tussen de partijen zijn volgens Den Hollander van meet af aan zeer voortvarend verlopen. Vooral de interactieve ontwerpsessies hebben heel goed geholpen om alle activiteiten op elkaar af te stemmen, vertelt hij: “De valkuil bij procesmatig werken is dat er een grote papierwinkel ontstaat, waarin de betrokkenen het overzicht kwijtraken. Daarom werken wij met één groeidocument, dat we elke projectfase uitbreiden met nieuwe details. Zo houdt iedereen het overzicht op de meest actuele stand van zaken.”
Deze ‘integrale projectbeheersing’ is een noodzakelijke voorwaarde voor Systems Engineering, de basismethode voor projectmatig werken waarin veelvuldig vroegtijdig overleg tusssen de betrokkenen centraal staat. “Doel is om vanuit de functionele behoefte van het project tot een gestructureerd ontwerp te komen en eventuele knelpunten vroegtijdig op te sporen en aan te pakken”, verklaart Den Hollander. “Daarmee voorkomen we dat we achteraf het deksel op onze neus krijgen. Je wilt niet met een stekker in je hand staan en erachter komen dat er helemaal geen stopcontact is.”
nefabriek Emmen en Croon Elektrotechniek in op duurzaamheid. Zij hergebruiken bijvoorbeeld (natuurlijke) materialen, leggen led-verlichting aan en werken vooral met lokale leveranciers, zodat de af te leggen afstanden kort blijven. “Al in de ontwerpfase was duurzaamheid troef”, verklaart Den Hollander. “We hebben vanaf het begin veel overlegd om de duurzame uitgangspunten te vertalen in bouwkundige eisen en die vervolgens weer vorm te geven in oplossingen. Op dit moment leggen we de laatste hand aan het systeemontwerp. Daarvoor is vooral veel ‘raakvlakoverleg’ gevoerd. Daarin delen alle betrokken partijen, inclusief de provincie en het ‘Wetterskip’ als opdrachtgevers, kennis over de raakvlakken in het project, zaken waar alle (sub)contractors mee te maken hebben. De volgende stap is de vertaling van die gedeelde kennis in een uitvoeringsontwerp.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Bijschrift
Social media in de bouw
“Het waait echt niet over!”
30
Er zijn nog steeds bouwers die denken dat social media een tijdelijke hype zijn. “Vergeet het maar”, zegt Marjet Rutten. “Social media zijn voor sommige generaties al net zo gewoon als de telefoon.” Dat denkt ook Croon’s social media manager Marcel Tieben. Onder andere via social media bouwt hij aan het merk Croon.
Doorzetten Social media kosten tijd en doorzettingsvermogen, zegt Marjet. “Het kost een half jaar om het medium te leren kennen en volgers te krijgen.” Marcel heeft inmiddels vijfhonderd volgers op Twitter, voornamelijk collega’s uit de sector, overkoepelende organen, pers, concurrenten en leveranciers. Hij werkt eraan om steeds meer mensen ‘van buiten’ te bereiken.
Wees niet bang Marjet Rutten
‘Bezint eer ge begint’, zegt Marjet. “Is je bedrijf klaar voor transparantie? Ja? Kijk dan wat je wilt bereiken bij welke doelgroep en hoe je dat gaat organiseren. Geef social media een vaste plek in je bedrijf en laat het geheel nóóit over aan een stagiair! Stel een code op voor medewerkers en monitor wat er over je gezegd wordt. Tot slot: wees niet bang. Social media zijn ook gewoon leuk en niet ingewikkeld.”
31
Marjet Rutten:
Bedrijfsadviseur Marjet Rutten volgt de innovatie in de bouw op de voet. Social media zijn één van de hot topics. “Verdiep je nú in deze communicatiekanalen, anders loop je straks achter”, zegt ze. In de bouw hebben enkele bedrijven de sociale media al prima onder de knie, het gros experimenteert.
Kansen Social media bieden kansen, zegt Marjet. “Wees dáár, waar je doelgroep zit. Kies welk kanaal je voor welk doel gebruikt. Voor je personeelswerving ben je bijvoorbeeld actief op LinkedIn. Je kunt er profielen beoordelen en je bedrijf positioneren. Betrek je medewerkers bij de werving via Twitter en Facebook en je hebt een gratis wervingskanaal. Twitter is ook prima voor de klantenservice: je kunt direct en publiekelijk reageren op klachten en vragen. Dat is goed voor je merk.”
Iets leuks Ook voor sales zijn de kansen groot, zegt ze. “Een leuk woningbouwproject? Via Facebook bereik je toekomstige bewoners, die ook weer vrienden en bekenden informeren. Twitter iets leuks, zoals ‘Koop vóór 1 juli zonnepanelen met flinke korting’. Laat het retweeten, dan bereik je zó twintigduizend man. Het kost niets, behalve wat tijd en creativiteit.” Voor
business-to-business communicatie ligt LinkedIn meer voor de hand.
Autoriteit Croon gebruikt social media voor personeelswerving en om het bedrijf neer te zetten als autoriteit, vertelt Marcel Tieben. “Het is wel belangrijk dat de identiteit en het imago van het bedrijf op elkaar aansluiten. Het plaatje moet kloppen, want gebruikers van social media zijn kritisch.” Marcel is onder andere actief op LinkedIn, Twitter en Facebook. “Op LinkedIn hebben we een company page. Op Twitter plaatsen we nieuwtjes, bijvoorbeeld over een nieuw project of onze jaarcijfers.”
Website Croon heeft ook een besloten Facebook-pagina voor medewerkers. “En medewerkers kunnen zelf informatie over projecten aanleveren. Wij posten en twitteren die dan. Zo bevorderen we het ambassadeurschap van onze medewerkers.” Via social media loodst Marcel zijn contacten naar de Croon-website, het centrale punt voor nieuws en nuttige informatie. “Die bouwen we om tot portal. Daar komen in de toekomst alle verschillende communicatiekanalen crossmediaal bij elkaar.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
“Het kost niets behalve wat tijd en creativiteit”
Marcel Tieben
Sander Willems, Heijmans NV
“We zoeken het contact” Anderhalf jaar geleden begon Sander Willems bij bouwbedrijf Heijmans NV als communicatiemanager nieuwe media. “Social media helpen ons in contact te komen met onze doelgroepen. Dat is wederkerig: je zendt niet alleen, maar deelt en krijgt ook informatie terug.” Integraal bouwbedrijf Heijmans heeft ongeveer 8.300 medewerkers. De onderneming is actief op het gebied van infrastructuur, woningbouw en utiliteitsbouw. Niet alleen in Nederland, maar ook in België en Duitsland. Anderhalf jaar geleden besloot Heijmans werk te maken van
nieuwe media. “Tot die tijd was onze informatiestroom vooral uitgaand”, zegt Sander Willems. “We ‘zonden’, via allerlei kanalen, zoals een website, folders, advertenties en gedrukte jaarverslagen. Maar we wilden meer interactie, we zochten de dialoog. Nieuwe media maken dat mogelijk.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Roer om Heijmans gooide het roer om en werd actief op Twitter, Facebook, LinkedIn en YouTube. Maar daar blijft het niet bij. Willems: “We produceren blogs op overruimte en richten online groepen in waar bewoners van onze woningbouwprojecten met elkaar kunnen
“Betrek je medewerkers erbij” communiceren. Ook organiseren we ‘webinars’: via internet kun je vanachter je computer inloggen op presentaties van Heijmans en daar ook op reageren. En natuurlijk publiceren we nog steeds jaarverslagen, maar dan wel als online jaarverslag, voorzien van links naar bijvoorbeeld filmpjes. We lanceren die via een webcast, wat ook nog eens flink in de kosten scheelt.”
Bekend 32
Gevolg van alle activiteit is, dat het merk Heijmans aan bekendheid wint. “Als we bijvoorbeeld een activiteit organiseren op het gebied van duurzaam bouwen, dan melden we dat. Ons netwerk deelt dat weer met hun individuele netwerken en zo neemt je bereik exponentieel toe. We stimuleren dat ook. Onze medewerkers zijn onze merkambassadeurs. Soms vragen we hen een vacature of speciale publicatie actief te verspreiden. Dat werkt heel goed. Zeker bij vacatures stromen de sollicitaties binnen, zonder dat we dure advertenties hoeven plaatsen of bureaus inschakelen.” Ook bouwt Heijmans via social media aan zijn
reputatie. “We verspreiden informatie waar mensen echt iets aan hebben: whitepapers over specifieke onderwerpen, filmpjes over innovatief bouwen of echte nieuwtjes. Ook lossen we problemen op die mensen te berde brengen en beantwoorden we vragen.”
Toonzetting Facebook is vooral geschikt voor het communiceren met beeld, stelt Sander vast. Op Twitter kun je zowel beeld als korte berichten prima kwijt, als verwijzen naar de website. LinkedIn is echt een medium waar Heijmans de (oud-)medewerkers treft, bijvoorbeeld via de company page of via de Heijmans groep voor (oud-)collega’s. “Daar is de zakelijke follow up ook het grootst, je bereikt mensen die in het werk geïnteresseerd zijn.” Willems maakt niet direct onderscheid tussen welk bericht hij via welk kanaal verspreidt, maar past de toonzetting wel aan. “Op LinkedIn vraag ik bijvoorbeeld wie mij ergens bij kan helpen, op Twitter vraag ik of iemand weet wie mij zou kunnen helpen.”
DSM twittert de laatste stand van zaken De industrie heeft de sociale media ontdekt. DSM Nederland zet ze in voor omgevings- en arbeidsmarktcommunicatie. Senior communications officer Mascha Beentjes: “Vacatures? Brandweeroefening? Nieuws? Via Twitter bereiken we onze doelgroepen snel.” 33
DSM communiceert wereldwijd via allerlei sociale media: Twitter, Facebook, LinkedIn, Google+, Flickr en YouTube. Maar binnen Nederland doet DSM er nog een schepje bovenop, vertelt Mascha Beentjes van DSM Nederland. “Als we op onze Nederlandse locaties bijvoorbeeld operators of laboratoriummedewerkers nodig hebben, dan bereiken we die moeilijk via de Engelstalige corporate website of de corporate posts. Daarom twittert DSM Nederland ook zelf en in het Nederlands: we laten zien wat voor bedrijf we zijn en welke vacatures we hebben.”
Richtlijnen Medewerkers hebben een training gekregen en een aantal richtlijnen. “Je mag een paar dingen niet doen, zoals communiceren over cijfers – we zijn tenslotte een beursgenoteerde onderneming. Ook praat je niet negatief over je klant. Voor de rest mag er veel. Zo kun je bijvoorbeeld foto’s van projecten posten, ook als daar collega’s zonder bouwhelm op staan. Daar krijg je reacties op en die kunnen we gebruiken om het onderwerp nog eens op de agenda te plaatsen.”
Actueel DSM Nederland twittert, naast vacatures, vooral veel nieuws. Innovatieve producten? Spannende evenementen? Hoog bezoek? Mascha zet het op Twitter. “Social media zijn een hele laagdrempelige manier om je volgers steeds het meest actuele nieuws te geven”, zegt ze.
Informatie delen via social media
De hype voorbij
Sander Willems
Willems besluit: “Nieuwe media zijn de hype voorbij. Je mag de kans niet missen op aansluiting met je doelgroepen. Ga aan de slag, maar zorg wel dat je een duidelijke strategie hebt: kies je accounts, bepaal je doelstellingen en beslis wat voor informatie je verspreidt. Tenslotte: veel bedrijven vrezen imagoschade door negatieve berichten in de social media. Dat hoeft niet. Klagen over een merk is zo gewoon, dat de gevolgen minimaal zijn.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Daarnaast gebruikt DSM Nederland Twitter om de omgeving te informeren over gebeurtenissen op de locaties. Mascha: “Is er iets aan de hand? Dan melden we dat liefst zelf als eerste. Zo voorkomen we onnodige paniek of ergernis.” Een voorbeeld: “Als er op onze Delftse locatie een brandweeroefening is, dan laten we dat weten. En als Spoorzone Delft – die bij ons terrein een spoortunnel aanlegt – overlast veroorzaakt, dan vertellen we dat ook. We volgen
ook wat anderen op internet over ons schrijven en gaan online in gesprek. Als je niet zelf het heft in handen neemt, dan doet een ander dat.”
Twitter-les DSM Nederland startte eind 2011 met twitteren. “Het kost tijd om volgers te verwerven, maar er zit wel een mooie lijn in, we zijn tevreden.” Mascha besteedt dagelijks een uur aan sociale media. Ze volgt tweets over DSM, plaatst berichten en vergaart informatie bij de locaties. Daarnaast legt ze aan de DSM-medewerkers uit hoe social media werken en hoe ze daar het best mee om kunnen gaan. “Binnenkort geven we ‘Twitter-les’”, zegt ze. “We vinden het belangrijk dat ook onze eigen mensen weten wat er speelt, ons volgen en over ons twitteren!”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Een goede buurman zijn
Communicatie rond bouw- en infraprojecten
Bouw- en infraprojecten grijpen steeds dieper in op hun omgeving. Niet dat de projecten zelf zo zeer veranderen, maar dat geldt wel voor de snelheid waarmee nieuws zich verspreidt, de rol van de media 34
35
en hun invloed op de publieke beeldvorming, de mondigheid van burgers en de beschikbare kanalen om hun ongenoegens te uiten.
Luc Dietz
Oude en nieuwe media, zoals Facebook en Twitter, kunnen projecten maken en breken. “Alles valt of staat met effectieve communicatie”, aldus Luc Dietz van Dietz Communicatie.
Effectieve communicatie rond bouw- en infraprojecten is de specialiteit van Dietz Communicatie in Utrecht. Het strategisch communicatiebureau richt zich op de sectoren Bouw, Vastgoed, Ruimtelijke ontwikkeling en Infrastructuur. Oprichter Luc Dietz en zijn collega’s zijn gespecialiseerd in gebieds-, marketing- en corporate communicatie rond grote projecten in deze sectoren. “De communicatie daarin richt zich op drie aspecten”, legt Dietz uit. “De eerste stap is draagvlak verwerven, de tweede stap is omgevingsmanagement om dat draagvlak te behouden en de laatste stap is marketingcommunicatie. Participatie is daarin essentieel: het is de kern van effectieve communicatie.”
Stakeholders serieus nemen Dat begint aan de voorkant van elk project. In de voorbereidingsfase is het zaak om alle stakeholders in kaart te brengen en breed te analyseren: wie vindt wat en hoe relevant is dat voor het verloop van het project? Ook voor de uitvoeringsfase is het belangrijk om te weten hoe de besluitvorming rond een project is gelopen. “Dat geeft een indicatie van
verrassingen en risico’s die in elk project op de loer liggen”, zegt Dietz. “Pas als je die in beeld hebt en weet wie de belangrijkste betrokkenen zijn, kun je een serieus communicatieplan maken. Daarbij is het belangrijk om alle stakeholders in hun positie serieus te nemen. Een wethouder bijvoorbeeld wil altijd als eerste geïnformeerd worden, pas dan is het publiek aan de beurt.”
Goede buurman Tegenwoordig geldt: hoe sneller stakeholders in een project participeren, hoe beter dat is. Daarom wordt het publiek vaak al aan de voorkant bij een project betrokken. “Maar ook in de uitvoering moet je een goede buurman zijn”, vervolgt Dietz. “Dat bereik je door de omgeving voortdurend fijnmazig te informeren over wat er gaat gebeuren, wat dit voor hen betekent en wat ze ervan kunnen merken. Daarmee hou je de relatie goed.” Ook is het zaak om door de oogharen naar een project te kijken om te zien wat er eventueel mis kan gaan in de uitvoering: wat zijn momenten waarop zich calamiteiten kunnen voordoen? “Bij infraprojecten is het niet de vraag óf
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
er iets misgaat, maar wanneer dat gebeurt; er gaat namelijk altijd iets mis”, weet Dietz. “En dan moet er een communicatieplan klaarliggen, want je krijgt direct draaiende camera’s voor je neus. De verzakkingen tijdens de aanleg van de Noord/Zuidlijn zijn daarvan een goed voorbeeld.”
Waan van de dag In zo’n communicatieplan is de rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer belangrijk: wie doet wat en wanneer? “De overheid is goed in communiceren tijdens het voortraject, maar in de uitvoeringsfase moet de aannemer die handschoen oppakken”, zegt Dietz. “Dat kan met conventionele
middelen als een website, nieuwsbrief en informatiecentrum, maar actief inzetten op sociale media wordt ook steeds belangrijker. Je moet tegenwoordig monitoren wat er op Twitter, Facebook en LinkedIn over je project wordt gezegd en daarop inspelen met bijvoorbeeld reacties, filmpjes en webcams. Zo kun je laten zien hoe het totaalproject eruit ziet en hoe de processen daarbinnen verlopen.” Dietz waarschuwt aannemers zich geen defensieve communicatiehouding aan te meten. “Vaak willen ze voor hun verantwoordelijkheid weglopen. Maar communicatie, in voor- en tegenspoed, is juist een kans om te scoren in de beeldvorming. Die moet je niet laten lopen! Zeker niet in een wereld waarin burgers steeds mondiger worden en met social media over kanalen beschikken om hun ongenoegen te uiten. We leven tegenwoordig in de waan van de dag. Dat maakt communicatie steeds belangrijker.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Communicatie Noord/Zuidlijn Amsterdam
Geef de tunnelboormachine
een gezicht
In 2017 kun je met metro 52 van Amsterdam Noord naar Amsterdam Zuid. Tunnelboormachines Molly en Victoria graven zich nu een weg door de slappe Amsterdamse bodem. Het is een spannend project, met onvermijdelijk ook tegenvallers. Burgers hebben daar last van. Hoe gaat Amsterdam daar mee om? Hoofd communicatie van de Dienst Noord/Zuidlijn Alex Sheerazi kiest voor openheid en betrokkenheid. “We zitten op de huid van de operatie.” 36
37
Het is niet voor niets dat communicatiemensen bij de bouwputten gestationeerd zijn. “Het project moet een gezicht krijgen”, zegt Alex Sheerazi. “Een groot en spannend project als de Noord/Zuidlijn heeft veel impact op de omgeving. Niet alles gaat goed. Mensen hebben recht op informatie uit de eerste hand, op uitleg over wat er gebeurt en wat er eventueel mis zou kunnen gaan. We gaan met hen in overleg, over het werk, onze aanpak en ook over onze zorgen en dilemma’s. Onze communicatiemensen zijn de eerste aanspreekpunten in de buurt.”
Eén lijn Maar daar blijft het niet bij. Ook de bouwers worden zichtbaar gemaakt en laten van zich horen. Belangrijker nog is dat ze ook luisteren. “We willen dat de bouwteams sensitief zijn naar de omgeving, dat ze weten wat voor de mensen die boven de grond wonen en werken belangrijk is. Daarom zijn ze bijvoorbeeld ook aanwezig op avonden voor omwonenden”, vertelt Sheerazi. “We hebben niet alleen goede mensen op communicatie nodig, we willen een goed communicerende organisatie. Als de Alex Sheerazi
bouwers hun afspraken niet nakomen, wordt de positie van de communicatiemedewerkers ondermijnd en de geloofwaardigheid van de organisatie aangetast.”
Helden Vroeger stond in de communicatie de techniek centraal, nu de bouwer. “Staal en beton spreken niet en een boormachine is ook maar een ding”, zegt Sheerazi. “Wij laten de vaklieden zien, mensen met passie voor hun werk, de nieuwe helden. De mannen die 25 meter onder de grond onder zware omstandigheden aan de slag zijn. Daar identificeren de Amsterdammers zich mee. En zeg nou zelf, wie geloof je eerder als het gaat om bijvoorbeeld veiligheid: de hoogleraar die het heeft berekend of de man in de machine die alle belang bij veiligheid heeft?”
Kernwaarden De koerswijziging is een gevolg van de verzakkingen die in 2008 bij de Vijzelgracht optraden. “Het vertrouwen in de lijn zakte toen tot het nulpunt. We stonden voor de immense opgave het vertrouwen te herstellen. We hebben toen onze kernwaarden voor communicatie gedefinieerd: we zijn sensitief, realistisch en open en we stellen vakmanschap centraal. Deze kernwaarden zijn sturend voor ons gedrag. We communiceren actief en eerlijk, ook over risico’s en overlast. Dat doen we met allerlei middelen: online, maar we maken ook brochures en nieuwsbrieven, schrijven persberichten en brieven, voeren individuele gesprekken en organiseren bijeenkomsten, en stellen de bouwputten open.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Relevant De aanpak werkt. “We hebben weer lucht in de matras, er is vertrouwen opgebouwd. Kleine incidenten blijven klein en worden niet opgeblazen.” Sheerazi en zijn collega’s houden de website heel relevant, door hem steeds te actualiseren en eerlijk te vertellen wat de mensen willen weten. “Hij trekt ruim zevenhonderdduizend bezoekers per jaar, een explosie vergeleken met vroeger.” De site linkt naar Flickr, YouTube en Twitter. Ook van dat laatste medium wordt duchtig gebruik gemaakt. “Op de website hebben we nu een grote groep volgers en ambassadeurs waar we steeds mee in gesprek zijn. We vertellen het laatste nieuws, maar zetten er ook leuke dingen op. Natuurlijk posten mensen ook negatieve opmerkingen, maar daar zijn we niet bang voor. Als realisme een kernwaarde is, dan moet je de discussie en beelden over het project een zichtbare plaats te geven op
bijvoorbeeld je website. We hebben de discussie en opinievorming over de lijn ook liever op ons eigen platform dan daarbuiten. Nu kunnen we tenminste in gesprek gaan, antwoord geven en reageren op onjuiste beeldvorming”, zegt Sheerazi.
Geen theorie De aanpak is vernieuwend en praktisch. “Natuurlijk kun je er allerlei theorieën en matrixen op los laten, maar dat boeit me eerlijk gezegd niet zo. Ons hele communicatieplan telt vijftien slides. Ik vind het vooral cruciaal dat we leren luisteren naar de zorgen, vragen en behoeften bij onze stakeholders en daar accuraat en snel op reageren. De rollen en belangen van stakeholders veranderen steeds. In die dynamische context zijn onze kernwaarden de ankers. Die zijn zo actueel, dat ze nog wel een tijdje meegaan.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Beter communiceren, kennis delen en samenwerken. En dat bij het programmeren, ontwerpen, uitvoeren en gebruiken van bouwwerken. Open Bouwwerk Informatie Modellen (BIMs) maken het mogelijk. Dr.ir. Michel Böhms is bij TNO de BIM-expert en licht de laatste ontwikkelingen toe. En: “Zonder goede objectenbibliotheek kun je niet zinvol BIM-men”, stelt Paul van Pelt, directeur van De Twee Snoeken in Den Bosch. Samen met KPN werkt zijn bedrijf aan BouwConnect, een objectenbibiliotheek met miljoenen generieke en fabrikantspecifieke bouwdelen. Omdat de data aansluiten bij alle standaarden, vergemakkelijkt het systeem de samenwerking in de bouwkolom.
38
Een Bijzonder Interessant Modewoord (BIM)
BIM en BouwConnect draaien om kennisdelen BIM rukt op, maar is nog lang geen open boek
“Het succes van open BIM hangt af van de acceptatie en implementatie van een open standaard”, begint Böhms. “Voor gebouwen is er een steeds grotere acceptatie van de internationale BuildingSmart-standaard. Steeds meer softwarepakketten ondersteunen deze en doen dat steeds beter. Daarom groeit de toepassing van open BIM. Grote opdrachtgevers zoals de Rijksgebouwendienst gaan eisen dat opdrachtnemers bestanden aanleveren volgens deze BIMstandaard. Het leeft in de markt.” Gesloten BIM op basis van een specifieke softwareleverancier kan binnen één bedrijf of projectorganisatie dezelfde voordelen bieden of zelfs meer. “Dat gaat dan wel ten koste van de gewenste flexibiliteit”, weet Böhms.
Vragen met BIM “Bij een bouwproject wil je al bij het begin met BIM beginnen: de vraag van de opdrachtgever, vastgelegd in een, liefst functioneel, Programma van Eisen: minimale oppervlakken, hoogten en gewenste bouwwerkfuncties maar ook eisen rond licht en geluid bijvoorbeeld. Deze kunnen via waarden van de juiste eigenschappen aan een open BIM worden toegevoegd. Vanuit de aanbodkant kunnen concrete oplossingen uit een ‘objectenbibliotheek’ worden toegevoegd die al dan niet aan deze eisen voldoen. Zo komen vraag en aanbod in het BIM bij elkaar. Het trekt BIM richting systems engineering. Een logische ontwikkeling, volgens Böhms: “Opdrachtgevers trekken zich waar mogelijk terug uit de markt. Ze
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
39
“BIM leeft in de markt” schrijven minder vaak gedetailleerde bestekken voor, maar stellen functionele prestatie-eisen. BIMs bieden opdrachtgevers een mogelijkheid om de toegevoegde waarde van aanbieders te beoordelen.”
Infra en gebieden behappen In de civiele infrastructuur zijn BIMs veel minder gestandaardiseerd dan bij de gebouwen. Internationaal werkt BuildingSmart ook aan een BIM-standaard voor de infra. Het duurt zeker vijf jaar voor dat die in de praktijk bruikbaar is. Böhms: “TNO ontwikkelde eerder COINS als een soort infra-BIM. Bij de realisatie van het traject Schiphol-AmsterdamAlmere brengt Rijkswaterstaat dit nu als eerste in de praktijk. Zowel het civiele werk als het verkeersmanagement zitten in het model. Binnenkort wordt het ook bij het project A9, inclusief tunnels, gebruikt. Hier zit als primeur ook de functionele specificatie in het model.” Een andere ontwikkeling is, dat aan de verzameling modellen voor het bouwwerk zelf ook een open Geografisch Informatie Systeem (GIS) wordt gekoppeld. Dat maakt het virtuele plaatje compleet: het bouwwerk in zijn ruimtelijke omgeving.
Echt innoveren Zo ontstaat er een complete BIM-standaard, inclusief functionele specificaties voor de complete gebouwde omgeving. Toch blijft het vaak een middel voor
optimalisatie van het traditionele bouwproces. “Echte innovatie komt pas met nieuwe bouwprocessen”, zegt Böhms. “Daarbij kunnen we leren van bijvoorbeeld de automobielindustrie. Niet steeds het wiel uitvinden voor iedere klant maar oplossingen voor een marktsegment als geheel ontwikkelen. Dat kan dankzij herbruikbare modules en componenten die tot maatwerk zijn uit te werken voor een specifieke klant. Alle faalkosten zijn dan al uit het proces ge-engineerd. Professor Hennes de Ridder van de TU Delft noemt dat de ‘Legolisering van de bouw’.
Edwin Roijers, account manager building technologies: “Croon geeft vanuit elektrotechniek integraal invulling aan BIM-trajecten. De projecten Biopartner Leiden, The Beagle Leiden en Ahoy` bewijzen dat. De meerwaarde zit in planning, logistiek en clash-detectie tijdens de realisatie. BIM speelt in op onze vroegtijdige betrokkenheid bij projecten, zodat we onze expertise eerder kunnen inzetten. We kunnen er het gehele traject goed mee begeleiden, zodat de opdrachtgever weet wat hij gaat krijgen. De inzet van BIM voor onderhoud is dichterbij dan velen denken. Het zal helpen om het juiste onderhoud te doen, dat installaties in de gewenste conditie houdt.”
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Paul van Pelt
“We brengen samenwerking en kennisdelen door de hele bouwkolom binnen bereik”
BouwConnect blijft ook internationaal niet onopgemerkt. “We praten met grote internationale aannemers”, geeft Van Pelt aan. “Partijen uit bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Groot-Brittannië kloppen bij ons aan om er gebruik van te kunnen maken. Om BouwConnect zo snel mogelijk in het buitenland van de grond te krijgen zijn die aannemers daarom nu in hun eigen land actief op zoek naar partners voor BouwConnect die de database voor die landen kunnen vullen, zodat zij er mee aan de slag kunnen.” Dat duidt op een behoorlijke groeipotentie. Schoorvoetend zegt Van Pelt: “We hebben nog wel wat tijd nodig, maar dit kan heel groot worden. Toch kun je dat in Nederland beter niet zeggen, dus ik blijf voorzichtig.”
van het rooster aan. Die code is toegankelijk voor alle soorten software zodat onze data probleemloos van de ene standaard naar de andere kunnen ‘reizen’. Daardoor brengen we samenwerking en kennisdelen door de hele bouwkolom binnen bereik.”
Generiek en specifiek
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
Connect Biblio Bouw thee k= 3D visualisatie & CAD
bureaus en aannemers gebruik van BouwConnect. De bibliotheek bevat de producten van inmiddels 375 fabrikanten. De volgende stap is het opnemen van elektrotechnische producten in de bibliotheek.
Van Pelt: “Opener kan het niet, want we zorgen dat de bibliotheek via koppeling met alle bouwsoftware bruikbaar is. Maar het is geen open source, want die 140 programmeurs moeten wel betaald worden. Zowel gebruikers als fabrikanten betalen daarom ieder hun deel van de kosten. Uiteindelijk profiteert
planning en voortgang
sloop en hergebruik
Model atie orm Inf
Keten profiteert
2D/3D CAD
fun da m e
toetsing bouwbesluit
BouwConnect Bibliotheek
Model atie orm Inf
BouwConnect bevat miljoenen generieke en fabrikant-specifieke bouwdelen.’Miljoenen’ lijkt veel, maar Van Pelt plaatst dit in perspectief: “Neem een ventilatierooster, type AR-60. Het is leverbaar in 4.400 lengten, 312 RAL-kleuren, 3 sponningmaten, verschillende bedieningen... In totaal gaat het om 37.000.000 varianten - van één roostertje.” Van ‘generieke’ bouwdelen in BouwConnect staan de eigenschappen zoals sterkte, oppervlaktestructuur en nog veel meer beschreven. Dit maakt het mogelijk om productonafhankelijk gebouwen te ontwerpen. Als het ontwerp af is, kan de ontwerper vervolgens gaan kijken welke producten van welke fabrikant aan die ontwerpeisen voldoen. Van die producten beschrijft BouwConnect precies wat ze wel en niet kunnen. Honderdveertig programmeurs breiden de objectenbibliotheek constant uit. Inmiddels maken vijfduizend medewerkers van vooral architecten-
uw Bo nt
Om dit nieuwe bouwen te realiseren is volgens Paul van Pelt, directeur van De Twee Snoeken in Den Bosch, nog iets nodig: een goede objectenbibliotheek. De Twee Snoeken werkt daaraan al zeker vijftien jaar. Sinds 2010 gebeurt dat samen met KPN. “Zonder goede objectenbibliotheek kun je niet zinvol BIM-men. De bouw omvat tweehonderd disciplines met elk eigen software om lichttoetreding, grondmechanica, warmtetransmissie, akoestiek en wat al niet te berekenen. Er bestaat een groot aantal ‘standaarden’, zoals IFC, ETIM, STABU, Nl-Sfb Revit, Arkey, Open-BIM... Wij zien voorlopig geen dominant systeem ontstaan”, zegt Van Pelt. Dus zorgt de objectenbibliotheek BouwConnect dat objectbeschrijvingen in alle standaarden en software toepasbaar zijn. Van Pelt: “Op die manier verbinden we de standaarden. Met een speciaal ontwikkelde code geven we universeel precies de juiste uitvoering
toetsing brandveiligheid
BIM ready beheer faciliteiten
uw Bo nt
Objectenbibliotheek
samen werken . kennis delen . current.croon.nl
fun da m e
Deze aanpak biedt bovendien kansen voor co-creatie. Daarbij heeft de gebruiker sterke invloed op het eindresultaat. Het BIM van de toekomst moet hierop aangepast worden om de juiste ondersteuning te kunnen bieden en misschien zelfs om dit nieuwe bouwen in z’n volle glorie mogelijk te maken.
Internationale belangstelling
bestekverwerker
hoeveelheden
uitwisseling via IFC
calculatie
Connect Biblio Bouw thee k=
40
de hele keten daarvan.” Verschillende partijen en disciplines kunnen gemakkelijk onderling uitwisselen wat ze hebben uitgezocht. Een grote belemmering voor samenwerking binnen de bouwketen was altijd dat de productdata zo divers waren en dat een centrale productdatabase ontbrak. Van Pelt: “Dat probleem pakken we aan via een universele definitie van bouwdelen en een slimme code waardoor iedereen altijd alles over een bouwdeel kan vinden wat hij wil weten. Dat werkt alleen als je dat op een zeer grote schaal aanpakt. Het is een gigantische klus, maar hoe completer de database, hoe waardevoller hij wordt.”
41
Summary
42
Joining Forces . Sharing Knowledge
Being successful means cooperating successfully
The added value of a collaborating chain
The internet offers all the information imaginable - up to building a nuclear bomb. But information isn’t the same as knowledge. The knowledge in the heads of employees is the most important asset a company has. For a long time, this knowledge was protected in a coffer. The adagio was: don’t tell too much to anyone outside the company. But now we’ve reached 2012 it doesn’t work like that any more. Even the largest multinationals realise that despite their size, 99% of all knowledge lies outside their own laboratories and offices. So they don’t do or develop everything on their own, but strive for open innovation. Being successful means cooperating successfully. And cooperation is an equivalent of sharing knowledge.
Procurement revolves around added value. It comes down to solutions for customers, according to Businessgroup Director Infrastructure Jan Willemsen at Croon Elektrotechniek. This inspires Croon Elektrotechniek in turn to think in terms of customer solutions. “We distinguish ourselves thanks to results by collaboration in the value chain. This leads to solutions in terms of both sustainability and financial benefit.”
Success demands smart collaboration Traditional hierarchy and relations in the building sector are changing. This change process is connected with the trend towards performance based contracting which started some years ago. “This causes responsibilities and risks to also change”, says director Lennart Koek at Croon. “This stimulates knowledge sharing, for instance with consulting engineers. Together we develop smarter solutions.” Croon does that for instance together with consulting engineering company Deerns. Sjoerd Hora Siccama, director of Deerns: “We are active in the same league in the building sector as Croon and already collaborate since World War II.” Such a track record is important: “To know each other and to know you can build on each other is a vital condition. With a purely improvised consortium the chance of a successful project is reduced to almost zero.”
joining forces . sharing knowledge . current.croon.nl
European Commissioner Neelie Kroes on the staggering potential of the digital society Europe’s digital economy grows by twelve per cent a year. Still, a lot remains to be done. Ultra fast internet should become available to all European citizens, the Digital Single European Market must be achieved. “If we don’t get serious about digital, we could miss up to 1.5% of GDP growth.” Ms Kroes compliments The Netherlands: “I was delighted to see that The Netherlands was the first country to launch a national Digital Agenda last year.”
Achieving more at lower cost with smart grids For Croon smart grid isn’t simply a matter of large scale investment in copper. Introducing intelligence in the last and smallest link of the chain is a far better option, says Jörg Hilbig, consultant energy matters at Croon: “It is the investor himself who benefits from his expenditure.”
43
Social media can make building projects - or break them Building and infrastructure projects have more and more impact on the surrounding. This is not because the projects themselves change that much. It is a consequence of news spreading faster than ever before, the role of the media and their influence on public opinion and awareness, the assertiveness of citizens and the channels at their disposal to
utter their discontent. Old media and new media like Facebook en Twitter can nowadays make projects or break them. “Everything stands or falls with effective communication”, says specialist Luc Dietz of Dietz Communicatie. “It comes down to being a good neighbour.”
BIM stands for knowledge sharing Open Building Information Models enable better communication, more knowledge sharing and effective collaboration during programming, designing, building and using a building. Expert dr.ir. Michel Böhms at TNO comments on the latest developments. “Without proper object library sensible use of a BIM is impossible”, says Paul van Pelt, director at De Twee Snoeken in Den Bosch. Together with telecommunications company KPN his firm builds BouwConnect, an object library with millions of generic and manufacturer-specific building components. The data fit to all standards; that explains his claim that the system enables and stimulates cooperation in the building column.
joining forces . sharing knowledge . current.croon.nl
SPEEL JEZELF SLIMMER Welke afbeelding links hoort bij welke tekst rechts? Is die vlag van België of Duitsland? En dat iPad-onderdeel, de dock connector of de wifi flex? Met Connectro, een nieuw spel voor iPad en PC, wordt leren nog leuker. Het spel is ontwikkeld door Croon en is vooral erg leuk voor scholieren, studenten en leerkrachten. Maar ook voor ieder ander die zijn kennis wil testen. Het past helemaal bij ons streven om onderwijs en ontwikkeling in de breedte te stimuleren en de interesse in elektrotechniek aan te wakkeren. Connectro is gratis verkrijgbaar in de App Store en online te spelen op croon.nl/connectro
samen werken . kennis delen . current.croon.nl