189 Plaatsingslijst van de stukken van De Hendrik Piersonstichting (Nederlandse Middernacht Zending Vereniging, Nederlandse Vrouwenbond tot Verhoging van het Zedelijk Bewustzijn) (1879-1971) Bevat eveneens enkele stukken over de Nederlandse Vereniging tegen de Prostitutie, de Vereniging tot Bevordering der Zedelijkheid in de Nederlandse Overzeese Bezittingen te Utrecht en de Vereniging tot Bestrijding van het Nieuw-Malthusianisme
Samengesteld door J.F. Seijlhouwer
Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam Collectie nummer: 189 Februari 2014
Inleiding
De oorspronkelijke inventaris van de Hendrik Piersonstichting was onoverzichtelijk, onduidelijk en dus moeilijk hanteerbaar voor de gebruikers. Om hier verandering in aan te brengen zijn in de inventaris enkele wijzigingen aangebracht die de toegankelijkheid tot het archief vergroten en de overzichtelijkheid van de lijst bevorderden. Het voorwoord is ongewijzigd gebleven. Het oorspronkelijke embargo op de inventarisnummers 1 en 2 (notulen van het dagelijks en algemeen bestuur 1907-1971) en nummer 17 (personalia) (pagina 11 van deze inventaris) wordt opgeheven. Met gegevens uit deze inventarisnummers dient discreet te worden omgegaan, met respect voor de privacy van in die stukken genoemde personen. J.F. Seijlhouwer 25 februari 2014
Plaatsingslijst van de Hendrik Piersonstichting De Hendrik Piersonstichting heeft een ingewikkelde voorgeschiedenis. In 1948 fuseerden de Nederlandse Middernachtzending Vereniging en de Nederlandse Vrouwenbond tot verhoging van het Zedelijk Bewustzijn. De eerste organisatie hield zich bezig met de bestrijding van de prostitutie en de onzedelijkheid onder de mannen, de Vrouwenbond verrichtte haar werk m.n. onder prostituees en ongehuwde moeders. Bij beide verenigingen was het accent in het werk langzamerhand verschoven van het getuigen tegen het kwaad naar sociaal werk; exploitatie van tehuizen, adviesbureaus, contacten met overheidsinstellingen e.d. Beide organisaties werkten in de praktijk al nauw samen, zodat de fusie niet uit de lucht kwam vallen. De nieuwe organisatie kreeg de naam Zedenopbouw. Deze naam bleek later bij de cliënten nogal eens op weerstand te stuiten, zodat hij werd veranderd in de Hendrik Piersonvereniging. Nog later werd de vereniging omgezet in een stichting. Het archief De plaatsingslijst van de Piersonstichting draagt een voorlopig karakter en geeft slechts een globale omschrijving van de inhoud. De kern van de collectie wordt gevormd door de archieven van de Middernachtzending en de Zedenopbouw tot ongeveer 1955. Het archief van de Vrouwenbond is in de oorlogsjaren verloren gegaan. Daarnaast zijn er nog enkele archieven of liever restanten van archieven van enkele andere organisaties: 1. Van de Vereniging tot bestrijding van het Neo-Malthusianisme, in de jaren ‘30 teniet gegaan, is het notulenboek en enige correspondentie aanwezig.
2
2. Het zelfde geldt voor een notulenboek van de Vereniging tot bevordering van de Zedelijkheid in de Nederlandse Overzeese Bezittingen. 3. Ook van de Nederlandse Vereniging tegen de prostitutie bevinden zich slechts enkele notulenboeken in dit archief. 4. Tenslotte zijn er nog een aantal losse stukken van de Vereniging tot bestrijding van geslachtsziekten bij het archief gevoegd. Waarschijnlijk zijn de stukken van al deze organisaties bij die van de Middernachtzending gekomen door toedoen van G. Velthuizen, die jarenlang secretaris der Middernachtzendig is geweest en leider van het bureau in Amsterdam. Uit wat er nog over is, blijkt dat hij geneigd was, veel te bewaren, ook kladteksten van lezingen en artikelen. Daar hij de spil van het werk was, op zijn bureau over ruimte beschikte en van vrijwel alle organisaties op zijn terrein wel lid was, heeft dit vermoeden wel enige grond. Deze veelheid van functies van G. Velthuizen maakt het echter ook moeilijk te onderscheiden tot welk archief een bepaald stuk behoort, temeer daar het gebruik van briefpapier nog geen garantie is dat hier namens een bepaalde organisatie geschreven wordt. Soms zijn er sterke vermoedens van het tegendeel. Zo konden we de stukken van de Vereniging tot bestrijding van Geslachtsziekten niet tot een geheel reconstrueren. Veel zal in de loop der jaren verloren gegaan zijn; van het archief van de Vrouwenbond, dat in 1940 nog aanwezig was, is maar een schamel restant over. In een verslag van 1944 van de toenmalige secretaris is sprake van ‘uitdunning van het archief’. In de jaren ca 1945-1960 werden onderwerpsgewijze geordende dossiers aangelegd. Dit betrof echter algemene vraagstukken, vrijwel nooit concrete gevallen. Bij andere stukken, met name bij de papieren van Velthuizen, kregen wij de indruk dat er enkele belangrijk geachte stukken apart gelegd zijn en de rest zonder ordening is weggeborgen. Wij hebben getracht de bestaande dossiers te handhaven en aan te vullen, voor de rest moest een ordening naar eigen inzicht worden bedacht.
3
Plaatsingslijst
NEDERLANDSCHE VROUWENBOND TOT VERHOGING VAN HET ZEDELIJK BEWUSTZIJN 1.
Stukken afkomstig van de Nederlandse Vrouwenbond tot verhoging van het Zedelijk bewustzijn, 1912-1947 Doos 1 1.
Notulenboek jaarvergaderingen 1930-1937 1 band.
2.
Losse stukken (verslagen, circulaires, convocaties) 1934-1947 1 omslag.
3.
Notulenboek afdeling Amsterdam, 1912-1947 5 delen. 1912-1917, 1917-1921, 1921-1925, 1925-1931, 1940-1947
4.
Notulenboek afdeling Amsterdam, bestuur Tehuis Keizersgracht 646, 1929-1936 1 deel.
NEDERLANDSE VERENIGING TEGEN DE PROSTITUTIE 2
Stukken afkomstig van de Nederlandse Vereniging tegen de Prostitutie. Doos 1 1.
Notulenboeken, 1879-1903 5 delen. 1879-1883, 1883-1888, 1888-1889, 1889-1891, 1897-1903
2.
Verzoek van de Vereniging om steun voor haar werk bij de kerken en reacties van kerkbesturen hierop. 1879. Reacties gerangschikt per kerkgenootschap 2 omslagen.
4
VERENIGING TOT BEVORDERING DER ZEDELIJKHEID IN DE NEDERLANDSE OVERZEESE BEZITTINGEN 3
Stukken afkomstig van de Vereniging tot bevordering der zedelijkheid in de Nederlandse overzeese bezittingen te Utrecht (opgericht 2-10-1895) Doos 2 1.
Notulenboeken (inliggend, geschreven reglementen der vereniging) 1901-1910 1 deel.
VERENIGING TOT BESTRIJDING VAN HET NIEUW-MALTHUSIANISME 4
Stukken afkomstig van de Vereniging tot bestrijding van het Nieuw-Malthusianisme. Doos 2 1.
Notulenboek 1898-1913 (inliggend jaarverslag 1912-1913).
2.
Notulenboek afdeling Amsterdam algemene Vergaderingen, 1900-1905.
3.
Notulenboek afdeling Amsterdam Bestuursvergadering, 18991910.
NEDERLANDSE MIDDERNACHT ZENDING VERENIGING 5
Stukken afkomstig van de Nederlandse Middernacht Zending Vereniging. Doos 2 1a
Notulenboek 1890-1907. Doos 21 NB Zie inventarisnummer 6.
1
Notulenboek Hoofdbestuur 1922-1948. NB In 1922 brak een conflict uit tussen hoofdbestuur en afd. Amsterdam. Naar aanleiding hiervan is dit notulenboek aangelegd. Van 1923-1940 zijn slechts twee vergaderingen genotuleerd (1929). Daarna regelmatig genotuleerd.
2
Notulenboek (Opgericht 20 oktober 1890) Commissie van Bijstand (1888), inliggende kladnotulen. Ingeplakt kasboek 1888-1890.
5
3
Notulenboek Bestuursvergadering, 1908-1912, bevat notulen commissie van toezicht, commissie van uitvoering en van gecombineerde vergaderingen.
4
Notulenboek Commissie van Uitvoering 1908-1914, bevat ook notulen van de Commissie van Toezicht en van gecombineerde bestuursvergaderingen.
5
Notulenboek Commissie van Uitvoering en Toezicht 19141918.
6
Jaarverslagen 1905-1906, 1909-1912, 1915-1916, 1918-1920, 1923-1925, 1929, 1932-1933, 1938, 1940-1946, 1948, 1951, 1954, 1955. Doos 3 NB De jaren 1948 en jaarverslag van Zedenopbouw. Het notulenboek no. 5. 1a werd eerst ontvangen na het opmaken van deze inventaris het bevat van de oprichtingsvergaderingen, algemene vergaderingen en vergaderingen van de bestuurscolleges: hoofdbestuur, Commissie van Uitvoering.
7
Stukken betreffende jaarlijkse algemene vergaderingen 1891, 1893, 1898, 1900-1901, 1903-1904, 1906-1926, 1927 (Conferentie), 1928-1931. Doos 3 Stukken betreffende jaarlijkse vergaderingen 1934-1947 Doos 4 Jaarvergaderingen Zedenopbouw, 1948-1958. Stukken betreffende etc., Voorin: overzicht van plaats, datum, sprekers en behandelde onderwerpen van de algemene vergadering 1901-1925. Doos 3
8
Stukken betreffende de Leidersvergaderingen 1911-1948. Doos 4 Correspondentie met Leiders van plaatselijke afdelingen, aansluitend zedenopbouw (De benamingen in deze tak van werk zijn wisselend.) 1948-1955 3 omslagen.
9
Losse stukken uit de geschiedenis van de middernachtzending 1888-1957 (selectief bewaard uit een veel groter aantal stukken), 1888-1902, 1913-1957. Doos 5
10
Stukken betreffende de tentoonstelling: Veertig jaar christelijk maatschappelijk arbeid in Nederland, 1938, 1 omslag. Doos 5
6
11
Stukken betreffende de verhouding tot de overheid in de bezettingsjaren, 1941-1943 1 omslag. Doos 5
12
Stukken betreffende de verhouding tot de Nederlandse Vrouwenbond tot verhoging van het Zedelijk Bewustzijn en de fusie tussen beide organisaties, 1937-1951. 1 omslag. Doos 5
13
Notulenboeken afdeling Amsterdam, 1888-1901, 1902-1915, 1916-1928, 1922-1947 Doos 5 NB Het werk der Middernachtzending begon in Amsterdam. In de notulen is pas na een reorganisatie in 1892 sprake van ‘onze afdeling’. Eerst het derde notulenboek vermeldt de afdeling op het titelblad. De boeken bevatten notulen van ledenvergadering, bestuursvergaderingen en vergaderingen van Commissies van Toezicht en van Uitvoering. In 1922 brak een conflict uit tussen de afdeling Amsterdam en het hoofdbestuur. Het hoofdbestuur richtte een nieuwe afdeling Amsterdam op. Deze afdeling notuleerde haar vergaderingen in boek 4. De oude afdeling die de handelwijze van het hoofdbestuur niet erkende, bleef in eerste instantie nog in het bezit van boek 3. Later is dit als nog aan de nieuwe afdeling overgedragen, deze heeft het nog tot 1928 gebruikt voor het notuleren van ledenvergaderingen.
14
Brievenboek van P.C. Hildering, secretaris afdeling Amsterdam, 1910-1911, met alfabetisch register. Doos 6
15
Jaarverslagen afdeling Amsterdam 1914-1915. 1 omslag Doos 6
16
Stukken betreffende afdeling Amsterdam, chronologisch geordend, 1889-1922 1 omslag. Doos 6
17
Idem. Stukken na oprichting nieuwe afdeling door Hoofdbestuur. 1922-1955 1 omslag. Doos 6
18
Jaarverslagen van de afdelingen Apeldoorn, 1950-1951. 1 omslag Doos 6
19
Arnhem, 1942-1950, 1952. 1 omslag
20
Dordrecht, 1948-1949. 1 omslag
21
Drente, 1949. 1 omslag
7
22
Eindhoven (was afdeling Vrouwenbond) jaarverslagen, 19471952. 1 omslag
23
‘s-Gravenhage, 1909, 1937-1947, 1951. 1 omslag.
24
Groningen, 1941, 1945-1949, 1951-1952. 1 omslag.
25
Haarlem, (Zedenopbouw, 1949-1952, Vrouwenbond), 19151920, 1923-1928, 1930, 1932-1933, 1935-1947.
26
Den Helder (Verslag beheerder Zeemanshuis, 1899), 19151917, 1938, 1940-1949, 1951. 1 omslag Doos 7
27
Hilversum. 1950, 1952. 1 omslag
28
Vereniging ‘Raad en Daad’, Leeuwarden der Middernachtzending vereniging 1939-1944. 1 omslag.
29
Vereniging ‘Christelijke Jeugdhulp’ te Leiden, aangesloten bij de Vrouwenbond, 1941-1943, 1945-1946, 1949-1952. 1 omslag
30
Naarden Bussum. 1952 1 omslag
31
Provincie Noord-Holland. 1923-24, 1927-1933. 1 omslag.
32
Nijmegen. 1951
33
Rotterdam. Instructie van J. Kooiman door het hoofdbestuur 1914. Financieel overzicht 1907 en begroting 1908. Jaarverslagen, 1 omslag 1914-1916, 1920, 1922-1923, 1925, 1929-1932, 19351941, 1943-1952, 1954-1958, 1960, 1962-63.
34
Utrecht. 1903-1904, 1937, 1939, 1943, 1948, 1952. 1 omslag
35
Vlissingen. 1920-1924, 1930-1931. 1 omslag.
36
Provincie Zeeland. 1923-1924. 1926-1928, 1938-1940. 1 omslag
37
Provincie Zuid-Holland. 1921-1922, 1932-1933, 1939-1940. 1 omslag
38
Cahier met aantekeningen over het werk der Middernacht zending, aangelegd door G. Velthuizen. 1 deel.
39
Aantekeningen van G. Velthuizen over de geschiedenis der middernachtzending 1889-1906. 1 omslag
40
Cahier met excerpten (door G. Velthuizen) uit K. Kautzky: Vermehrung und Entwicklung. 1 deel.
8
41
Stukken betreffende Duitse sterilisatiewetten en artikelen, lezingen van G. Velthuizen, daarbij gevoegd enige correspondentie en knipsels over dit onderwerp. 1 omslag Doos 7
42
Dagboek van G. Velthuizen 1 stuk.
42a
Manuscripten van lezingen en artikelen van G. Velthuizen. Doos 8
42b Ongedateerde en onvolledige manuscripten (Velthuizen gaf veel publiciteit aan het werk der Middernachtzending. Hij gebruikte vaak stukken van oude lezingen en artikelen om nieuwe samen te stellen. Vandaar dat er nog al veel incomplete stukken zijn.) Doos 9 43
Manuscripten en lezingen, boekbeoordelingen en klad-aantekeningen van vergaderingen, afkomstig van C. van BuurenThierry (Mevrouw Van Buuren was voor haar huwelijk secretaresse van de Middernachtzending). 1 omslag Doos 10
44
Manuscripten van lezingen en artikelen van K. Dijk, G. Tolk en onbekenden. 1 omslag
45
Enquête over het gedrag van militairen uit het oogpunt der zedelijkheid tijdens de mobilisatie 1914-1918 1 deel.
46
Plakboek Persberichten over Middernachtzending (apart deel niet in doos opgeborgen)
47
Plakboek Persberichten over Nieuw-Malthusianisme 1 deel, (apart deel niet in doos opgeborgen)
48
Lijst van waarzegsters, deskundigen en z.g. verloskundigen advertenties. 1908 1 deel. Doos 11
49
Stukken betreffende bestrijding geslachtsziekten. Hierin bevinden zich een groot aantal stukken van de vereniging tot bestrijding der geslachtsziekten, waarvan G. Velthuizen bestuurslid was, en van de voorgeschiedenis van deze vereniging.
. 50
Losse stukken en krantenknipsels zaaksgewijze gerangschikt naar onderwerp, 1. Werk zedenopbouw, 2. Zielszorg, 3. Inwendige zending, 4. Maatschappelijk werk, 5. Tijdschrift voor maatschappelijk werk, 6. Reclassering, 7. Ongehuwd, 8. Verloving, 9. Huwelijk, 10. Huwelijksbureau, 11. Idem, particuliere reacties, 12. Echtscheiding, 13. Ongehuwde moeders, 14. [Vereniging tegen het] Neo-Malthusianisme, 15. Neo-
9
Malthusianisme, 16. Neo-Malthusianistische bond (NVSH), 17. Idem, ongedateerde stukken, 18. Idem, advertenties (ca. 18951905), 19. Abortus, 20. Erfelijkheid, 21. Kunstmatige inseminatie (vanaf ca. 1948). 22. Sexuele voorlichting, 23. Zelfbevrediging, 24. Homosexualiteit, 25. Promiscuïteit, 26. Prostitutie, 27. Vrouwenhandel, 28. Kinderbescherming, 29. Jeugdverwildering, 30. Jeugdzorg. 31. Film, 32. Verdovende middelen, 33. Drankwet, 34. Dansvraagstuk, 35. Enquête danshuizen 1930, 36. ACSO ontspan info, 37. Militairen, 38. Studenten, 39. Bestrijding geslachtsziekten Doos 12-15 51
Korte inhoudssamenvattingen van boeken en artikelen (van Bibliotheek Zedenopbouw)
52
Diversen(enkele losse stukken zonder aanwijsbaar verband met andere delen van het archief).
10
DE HENRDIK PIERSONSTICHTING 1
Notulen dagelijks bestuur, 1907-1963. 1907-1957, Doos 25 1958-1963, Doos 27
2
Notulen dagelijks bestuur en algemeen bestuur, 1954-1971. 1954-1963, Doos 26 1963-1966, Doos 28 1967, Doos 28 1968, Doos 29 1969, Doos 30 1970 (1e deel), Doos 31 1970 (2e deel), Doos 32 1971 (2e deel), Doos 17
3
Correspondentie bestuur, 1895-1953 Doos 18
4
Correspondentie, 1892-1964 Doos 19 ‘De Getuige’, 1892-1941 Reclassering, 1947-1964 Tehuizen, 1949-1956
5
Correspondentie afdeling Amsterdam, 1900-1956 Doos 20
6
Correspondentie afdeling Amsterdam, (Bazaars, 1921-1947, Olympische Spelen, 1928, Financiën Olympische Spelen, 19131950, Publicaties Olympische Spelen, 1913-1950, Vergaderingen Olympische Spelen, 1913-1950, Tehuis Singel 52, 19421947, Tentoonstelling ‘De Vrouw’, 1913, Het patronaat, 1943), 1913-1950 Doos 21
7
Correspondentie met de afdelingen, 1889-1969 Arnhem, 1890-1946 en jaarverslag 1914 Doos 22 Gelderland, 1921-948, Goes, 1920-1923, Gorinchem, ongedateerd, Groningen,1890-1950, Bussum, 1902, Deventer, 1911-1926, Delft, 1922-1923 Doos 22 Dordrecht, 1895-1947 Doos 23 Ede, 1950-1951 Doos 22 Eindhoven, 1946-1955 Doos 22
11
Enschede, 1902-1906 (Bijgevoegd knipsels 75-j. jubileum 1959), ‘s-Gravenhage, 1891-1948, Den Helder, 1892-1951 Doos 23 Rotterdam, 1934-1969, Haarlem, 1891-1953, Harlingen, 18951947, Hilversum, 1947-1953, Hoorn, ongedateerd, Indonesië, 1948-1949, Rotterdam, 1889-1940, Leeuwarden, 1891-1948 Doos 24 Leiden, 1947-1952, Limburg, 1938-1941, Middelburg, 18911927, Noord-Holland, 1915-1939, Nijmegen, 1914-1953, Overijssel, 1940-1953, Tiel, 1923-1927, Twente, 1943-1947, Utrecht, 1902-1954, Vlaardingen, 1917-1939, Vlissingen, 19171919, Wageningen, 1945, IJmuiden, 1927-1929, Zeeland, 19201940, Zeeland, 1915-1953, Zuid-Holland, 1941-1947, Zutphen, 1891-1950, Zwolle, 1940-1951 8
Financiën Middernachtzending, 1901-1940
9
Financiën Middernachtzending van de afdelingen, (Amsterdam, 1913-1939, Den Helder, 1913-1947, Tehuis Den Helder, 19101913 (toegev. Irene, waarschijnlijk correspondentie)), 19101947
10
Financiën Middernachtzending Nationaal Comité tegen handel in Vrouwen en Meisjes, 1905-1945 Doos 35
11
Subsidieaanvragen Middernachtzending, 1923-1954 Doos 36
12
Financiën Nederlandse Vrouwenbond tot Verhoging van het Zedelijk Bewustzijn, 1933-1947
13
Adressen aan de Overheid, 1899-1924
14
Vereniging tot Bestrijding Neo-Malthusianisme, 1898-1919. Financiën, 1898-1913, Publicaties, Statuten, Vergadering, 18991919, Ledenlijst, 1909
15
Subsidie en Propaganda Middernachtzending, 1907-1954, Subsidie particuliere fondsen, 1933-1941, Stuiversvereniging, 1929-1932, Propaganda, 1913-1954, Loois (propagandist), 1939-1951, Accountant, 1928-1959, Salarisregeling, 19071934, Stukken afdeling Den Haag(werk), 1951-1955 Doos 37
16
Statuten en reglementen, 1901-1958 Doos 38
17
Personalia, H. Pierson 1902-1934, J. Lammerts van Bueren, G. Velthuizen 1928-1951, J.N. van Munster, B. ter Linden, H.
12
Pierson, Van der Steur, P.C. Hildering 1921-1922, A.J. Da Costa, Verhoeff 1905-1915 Doos 39 18
Brochures Doos 40
13
