s b r i e f v a n b S R e c o l o g i s c h a d v i e s

jaargang 7 nummer 2 oktober 2006

n i e u w s b r i e f

v a n

b S R

e c o l o g i s c h

Rotterdam een goede doorstart kunnen maken. Onder auspiciën van het Rotterdams Milieucentrum konden het afgelopen voorjaar en zomer al weer 58 mensen een cursus dagvlinders en gierzwaluwen Martin Epe volgen. In totaal kon de Vlinderwerkgroep Het veldwerk voor dit seizoen zit er weer die bSR faciliteert mede dankzij deze op. Gisteren zijn de laatste visinventarinieuwe inventariseerders het afgelopen saties uitgevoerd en nu wordt hard gewerkt seizoen 91 inventarisaties verspreid over aan de rapportages. Want wat zeggen al de stad uitvoeren. Over de resultaten die die gierzwaluwen, vleermuizen, orchideeën, de gierzwaluwtellers hebben verzameld, bittervoorns en bosmuizen nu eigenlijk? kan verderop in deze nieuwsbrief meer Veel opdrachten komen voort uit de Flora- gelezen worden. en faunawet: waar komen beschermde In november volgt nog een cursus soorten voor en hoe dient daar mee om te Winterwatervogels. Ten slotte start in het worden gegaan. Daarnaast hebben we vroege voorjaar van 2007 een cursus steeds meer meetnetopdrachten, zowel in waarbij gericht gekeken gaat worden naar Rotterdam (Kralingse Bos, Zuiderpark) als een andere echte stadsvogel: de Huismus. daarbuiten (Leiden, Amersfoort). Daar gaat het niet al te best mee in Nederland en ook Rotterdam kent veel Het project Natuur in Kaart heeft het afgelo- plaatsen waar deze soort niet of nauwelijks pen jaar dankzij subsidies van de Koninklij- meer voorkomt. Het is de bedoeling dat met ke Nederlandse Heidemaatschappij, Sticht- de inventarisaties een beter beeld ontstaat ing Volkskracht en de gemeente

Voorwoord

Nieuw bij bSR: Mark Grutters

Biologie begon, keek ik vooral naar vogels, maar tijdens mijn studie ben ik naar steeds meer andere groepen gaan kijken. Ik heb een afstudeerproject gedaan bij De Vlinderstichting, waar ik de ecologie van de twee soorten pimpernelblauwtjes onderzocht heb. Na mijn studie heb ik gewerkt bij “De Natuurkalender”, een fenologieproject van Wageningen Universiteit en heb ik voor De Vlinderstichting gewerkt. Ik ben eigenlijk het hele jaar rond buiten In de vorige Natuurlijk Rotterdam werd een te vinden: in het voorjaar tel ik nieuwe bSR-medewerker gepresenteerd, broedvogels en begint het vlinderseizoen. deze aflevering zetten we deze trend voort. Naast de bekende dagvlinders houd ik me Mijn naam is Mark Grutters, vanaf juli tegenwoordig ook bezig met werkzaam bij bSR. Mijn wortels liggen in nachtvlinders. Het kost wat meer moeite Groesbeek, waar ik in mijn jeugd veel te ze te zien, maar ik zou iedereen willen vinden was in de oude bossen in het Rijk aanraden dit eens te proberen. Er zitten van Nijmegen en de Ooijpolder. Hier was echt erg mooie soorten tussen! Daarnaast altijd van alles te zien, en ik raakte daardoor kijk ik naar libellen, en tegenwoordig steeds meer geïnteresseerd in biologie. probeer ik ook de sprinkhanen op naam Voordat ik in Wageningen met de studie te brengen. Als het insectenseizoen in

a d v i e s

Inhoud Cursus Gierzwaluwen Excursie Dagvlinders Gierzwaluwen in Rotterdam en Leiden Winterwatervogels Broedvogels in het Zuiderpark van voorkomen, verspreiding en aantallen huismussen binnen Rotterdam. Aanmelden kan via het Rotterdams Milieucentrum. Wie meer wil weten over de Huismus kan vanaf half november terecht bij De Grote Huismus Tentoonstelling in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Rest mij hier nog Mark Grutters welkom te heten; sinds deze zomer is hij een waardevolle aanwinst voor bSR ecologisch advies.

september/oktober langzaam tot zijn einde komt, is er gelukkig weer de vogeltrek en in de winter zijn er weer andere vogelsoorten in het land om naar op zoek te gaan. Bij bSR ben ik tot nu toe vooral bezig geweest met dagvlinderinventarisaties, in de toekomst zal ik gaan werken aan inventarisaties van verschillende groepen en rapportages.

Natuurlijk Rotterdam in kleur? Kijk op www.bureaustadsnatuur.nl!

bSR-avond 6 juni Maurice Backerra

Dinsdagavond 6 juni vond voor de zevende keer de jaarbijeenkomst van bSR in het Rijndam Revalidatiecentrum plaats. Ongeveer zestig mensen vulden de zaal en het voltallige bestuur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam (NMR) was aanwezig tijdens het welkomstwoord van Jelle Reumer (directeur NMR). Na zijn verhaal verliet het bestuur inclusief Jelle de zaal om de bestuursvergadering voort te zetten.

problemen bij de presentatie over de Rotterdamse lieveheersbeestjes. Wellicht dat deze presentatie volgend jaar een herkansing krijgt. De jarenlange vogelervaring en het enthousiasme van Rien van der Vorm (Natuur- en Vogelwacht Rotta) wist het publiek tot op de laatste minuut te boeien. Centraal thema was de steeds weer terugkerende vraag van vrijwilligers over de zinnigheid van het jaarlijks inventariseren op dezelfde plek door dezelfde Nadat Maurice Backerra vertelde over de persoon volgens eenzelfde methode. Het inventarisaties die door de vrijwilligers in jaarlijks inventariseren, gedurende een 2005 waren uitgevoerd maakte het publiek periode van meer dan twintig jaar, geeft kennis met de libellen uit het Kralingse Bos. hem een duidelijk beeld van de ontwikkeFloris Brekelmans lichtte het prachtige ling van soorten in het Rottemerengebied. beeldmateriaal van Kees van der Krieke Zo wist hij bijvoorbeeld te vertellen dat de toe. Helaas ontstonden er technische eksterpopulatie, in tegenstelling tot ieders

verwachting, redelijk constant is gebleven. Uit eigen ervaring weet hij dat het belangrijk is om een gebied jaarlijks door dezelfde persoon te laten tellen. Als voorbeeld droeg hij een monitoring aan, waarbij na een aantal jaren de inventariseerder stopte en Rien dit overnam. Deze overdracht is duidelijk terug te zien in de waarnemingen. Dit betekent niet dat de kwaliteit van een van de tellers slecht is, maar de interpretatie in het veld en daarna de vertaling naar papier kan van persoon tot persoon verschillen. Om deze verschillen minimaal te houden is het dus belangrijk om volgens een standaardmethode te werken. Aan het einde van het verhaal van Rien beende een groot deel van het publiek richting de Hobokensalon van het NMR. Onder het genot van een glaasje wijn, een biertje of wat fris werden de presentaties besproken en ervaringen uit het veld uitgewisseld. Na een lange vergadering voegden tenslotte ook de bestuursleden zich weer tussen de vrijwilligers.

gierzwaluwen in de avondschemering nam het enthousiasme van de deelnemers explosief toe. Bij het zien van de eerste invliegende oudervogel werd luid geapplaudisseerd. Via de Duivenvoordestraat werd het eindpunt bereikt, de kolonie in het Maurice Backerra schoolgebouw aan het Henegouwerplein. Na enig wachten werd ook hier het geduld Op dinsdagavond 13 juni vond de tweede had iedereen de gierende gierzwaluwen beloond. Al met al een geslaagde avond bijeenkomst van de cursus Gierzwaluwen in gezien en werd stilgehouden voor een korte met veel gierzwaluwen. Kaart plaats. Het aantal deelnemers betrof toelichting op het (potentiële) gebruik van 24. Na een korte herhaling van de theorie, (delen van) de hier aanwezige huizen door het bekijken van een film over een gierzwa- gierzwaluwen. luwengezin en het bespreken van de te Vervolgens werd de wandeling richting de inventariseren gebieden werd de excursie Jan van Vuchtstraat voortgezet en werd halt gestart. Onder een helderblauwe hemel met gehouden in de Jan Porcellistraat. Hier een aangename zomerse temperatuur wisten de cursisten de lokale bewoners te werden de eerste stappen richting het interesseren voor de duidelijk aanwezige en Nederlands Architectuurinstituut (NAi) en onder andere in de gootbekisting het Wester Paviljoen gezet. Ter hoogte van broedende gierzwaluwen. het NAi werd hoog in de lucht, boven de Indrukwekkend was de kolonie gierzwaluMathenesserlaan het eerste gierende stipje wen, gehuisvest in een groot wit statig e waargenomen. wijkgebouw aan de 1 Middellandstraat, Langzaam richting het eerste verzamelpunt tegenover de kruising met de Jan lopende werden de gierzwaluwen lager en Porcellistraat. Door het contrast van de witte muren en de vele zwarte, boven het in grotere aantallen waargenomen. Op de Gierzwaluw (Apus apus) (foto J. Schenk) hoek Claes de Vrieslaan – Schietbaanlaan verkeerslawaai uit schreeuwende

Cursus Gierzwaluwen in Kaart groot succes

2

N a t u u r l i j k R o t t e r d a m

gewandeld. Hier werd kennisgemaakt met exemplaar van deze excursie. Gelijktijdig het Klein geaderd witje (Pieris napi). Om de had de voorhoede een Distelvlinder kenmerken van dit witje goed te leren werd (Vanessa cardui) in de kijker. ook hiervan één exemplaar gevangen en na Na het voor vlinders saaie, door schapen bestudering weer snel losgelaten. Een begraasde stuk “uiterwaard” tussen het andere soort die zich mooi zonnend in de griend en de ondergrondse metro te bosrand liet zien was de Gehakkelde hebben bewandeld sloeg een deel van de aurelia (Polygonia c-album). Tevens werd deelnemers linksaf huiswaarts. Vrij snel na hier één dagactieve nachtvlinder op naam deze opsplitsing werd de vegetatie met gebracht, namelijk de Vijfvingerige distels interessant en kon, na vele Maurice Backerra vedermot (Pterophorus pentadactyla). Vlak exemplaren Icarusblauwtje te hebben voordat het gezelschap het griend richting bestudeerd en bewonderd, een nieuwe Op zaterdag 29 juli was het dan eindelijk de maasoever indook werd kennis gemaakt soort op de soortenlijst worden toegevoegd, zover. De deelnemers aan de cursus met het Bruin zandoogje (Maniola jurtina). namelijk het op het vrouwtje Icarusblauwtje Dagvlinders in Kaart hadden al tweemaal Langs de maasoever en in het gelijkende Bruin blauwtje (Plebeius de grilligheid van het Nederlandse weer Visserijgriend werden lange tijd geen agestis). Hiervoor gingen de deelnemers op moeten ondervinden. Ook nu leek het er nieuwe soorten aangetroffen, wel meerdere de knieën om de kenmerken goed te bijna weer van te komen dat de excursie exemplaren van het Bonte zandoogje, kunnen herkennen. De deelnemers die de zou worden geannuleerd. Gelukkig duurde Oranje zandoogje en wat witjes. Op de Distelvlinder hadden gemist konden deze de hittegolf nog een paar dagen langer en terugweg door het Visserijgriend aan de vlinder nu rustig bekijken. konden de beginnende vlinderaars kennis landzijde werden twee exemplaren van de De terugweg werd ingezet langs de maken met een voor Rotterdamse begripzomervariant van het Landkaartje achtertuintjes aan de andere zijde van de pen soortenrijk gebied voor dagvlinders: de (Araschnia levana) waargenomen. Vlak Vossendijk. Hier werd op een Vlinderstruik oever langs de Oude Maas in Hoogvliet. daarna liet een vrouwtje Sperwer (Accipiter de eerste Dagpauwoog (Inachis io) waargenomen. Daarna werd de route Om tien uur werd verzameld bij het metro- nisus) zich kort maar prachtig in vlucht bewonderen. De vlinderende vogelaars, of richting het metrostation door de woonwijk station Zalmplaat. Vandaar werd, na een op dat moment wellicht vogelende Zalmplaat voortgezet en kwam de kort intro, de wandeling richting de totaalscore van het aantal waargenomen Vossendijk in gang gezet, hierbij vergezeld vlinderaars, constateerden daarna twee roepende sperwers. dagvlindersoorten, dankzij een van een roepende en mierenetende Groene Uit het Visserijgriend komend werd de Boomblauwtje (Celastrina argiolus), op specht (Picus viridis). wandeling wederom over het pad tussen de vijftien. Dit is inclusief de rups van de Kleine Langs het fietspad, onderlangs de dijk en het griend voortgezet. De vos. Vossendijk richting Visserijgriend, werd de excursiegroep versnipperde hier enigszins, Soorten die we helaas niet hebben gezien eerste soort waargenomen: het Klein (maar wel verwacht) zijn onder andere het koolwitje (Pieris rapae). Door deze met het waardoor enkel de achterhoede getuige was van een nectardrinkende Argusvlinder Groot koolwitje (Pieris brassicae), Kleine vlindernetje te vangen konden alle deel(Lasiommata megera) op een distel. De vuurvlinder (Lycaeana phlaes) en nemers de kenmerken van deze algemeoverenthousiaste schreeuw naar de Hooibeestje (Coenonympha pamphilus). ne, maar soms moeilijk te determineren voorhoede verjoeg helaas dit enige soort, goed bekijken. Nadat iedereen de kenmerken goed had kunnen bekijken werd deze vlinder weer snel vrijgelaten. Andere soorten die in de berm langs het fietspad werden waargenomen zijn het Bont zandoogje (Pararge aegeria), Zwartsprietdikkopje (Thymelicus lineola), Icarusblauwtje (Polyommatus icarus), Oranje zandoogje (Pyronia tithonus; zie foto), Atalanta (Vanessa atalanta) en Kleine vos (Aglais urticae) in rupsstadium. Tevens werden twee soorten dagactieve nachtvlindersoorten op naam gebracht, te weten de Gamma-uil (Autographa gamma) en Lieveling (Timandra comae). Aan het begin van het Visserijgriend werd de Vossendijk overgestoken en over het Oranje zandoogje (Pyronia tithonus), gefotografeerd tijdens de excursie (foto J.B. Visser) pad tussen het griend en de dijk verder

Excursie Dagvlinders in Kaart


3

stenen ruimte, Oude tuinstad en Jonge tuinstad. Hierbij ligt een lichte nadruk op het centrum (verwacht werd dat Oude stenen ruimte het meest favoriet was voor gierzwaluwen). De telling van één telpunt is in 2006 niet voortgezet, aangezien deze op de grens van Oude stenen ruimte en Oude Maurice Backerra tuinstad lag en niet binnen één uniform stadslandschapstype viel. Hiervoor is een bSR ecologisch advies is in het kader van warme zomerdagen in de periode half juni – nieuw telpunt gekozen, deze ligt hier niet het Stadsnatuurmeetnet Leiden in 2004 half juli. De reden hiervoor is dat ver vandaan, maar valt wel in zijn geheel gestart met het inventariseren van gierzwaluwen in kolonies broeden en dat bij binnen de Oude stenen ruimte (centrum). gierzwaluwen in Leiden. In 2005 zijn door mooi weer ’s avonds de kolonie, dat wil Deze keuze vergemakkelijkt later de bSR enkele losse inventarisaties in zeggen de broedende en niet-broedende vergelijking van gegevens van telpunten Rotterdam en Delft uitgevoerd. Het vogels, compleet is. In de genoemde binnen dit type of met gegevens van afgelopen seizoen zijn door bSR wederom telperiode zijn de meeste broedvogels aan telpunten in de andere twee gierzwaluwen in Delft en Leiden het broeden en zijn de jongen nog niet stadslandschapstypen. (stadsnatuurmeetnet 2006) uitgevlogen. Deze worden niet meegeteld resultaten geïnventariseerd. Daarnaast heeft bSR met omdat het onbekend is hoeveel het ondersteuning van de vereniging volgende seizoen zullen overleven. Dat zou Gedurende de drie ronden in 2004 is de Gierzwaluw Bescherming Nederland (GBN) een onjuist beeld van de gezonde populatie Gierzwaluw 769 maal geturfd, in 2006 betrof dit aantal 825. In het eerste jaar en in samenwerking met het Rotterdams geven. Van schreeuwende gierzwaluwen werden gemiddeld dertien gierzwaluwen Milieucentrum (RMC) in het voorjaar van wordt de windrichting ten opzichte van het per telpunt geteld, het afgelopen telseizoen 2006 vanuit het project Natuur in Kaart de telpunt genoteerd. Zo kan een globaal was dit veertien. cursus Gierzwaluwen in Kaart beeld worden verkregen van waar zich Dit zijn relatief kleine verschillen. Wanneer georganiseerd. In twee avonden werden nestplaatsen kunnen bevinden. Met name Rotterdammers wegwijs gemaakt in het de niet-broedende vogels vliegen rakelings men echter naar het gemiddeld aantal inventariseren van gierzwaluwen. langs of haken zelfs voor een kort moment waargenomen gierzwaluwen per telpunt en Vervolgens zijn zij in Rotterdam aan de nestopeningen. Hierbij maken ze de per telronde bekijkt dan springt de derde gierzwaluwen gaan inventariseren. voor gierzwaluwen kenmerkende schreeuw. ronde van 2006 er ruim bovenuit (Figuur 1). Opvallend is dat er op dat moment sprake Hieronder treft u de methodeomschrijving stadslandschapstypen en was van een hittegolf die al een week en resultaten aan van de inventarisaties in gierzwaluwtelpunten duurde, er was dus sprake van zeer stabiel Leiden en Rotterdam van de seizoenen Bij het opzetten van het Stadsnatuurzomerweer. Wellicht erg gunstig weer voor 2004 (Leiden) en 2006 (Leiden en meetnet Leiden is de stad opgedeeld in de gierzwaluwen om te blijven, er kunnen Rotterdam). zestien stadslandschapstypen. De dan namelijk veel insecten in de lucht zitten. gierzwaluwpunten liggen verspreid over de Bij slecht weer kunnen ze wel honderden Leiden 2004 & 2006 stad in de stadslandschapstypen Oude kilometers wegtrekken, richting het goede Op voorstel van het Centrum voor

Gierzwaluwen in Rotterdam en Leiden

Milieuwetenschappen Leiden (CML) van de Universiteit Leiden is besloten om ten behoeve van het Stadsnatuurmeetnet Leiden een methode toe te passen waarbij een globaal beeld van de grootte van de populatie wordt verkregen. Tevens geeft dit een indicatie waar zich kolonies kunnen bevinden. methode Vliegende gierzwaluwen worden geteld, niet de exacte nestplaatsen. Dit laatste geeft een nauwkeuriger beeld van de aanwezige populatie, maar is ook zeer arbeidsintensief. Vanaf vaste telpunten worden rondvliegende en schreeuwende gierzwaluwen genoteerd. Dit gebeurt tijdens drie bezoeken in de avonduren van 4

25 20 15 10 5 0 2004

2006

Figuur 1. Gemiddeld aantal waargenomen gierzwaluwen per telpunt en per ronde in Leiden (wit: ronde 1; grijs: ronde 2; zwart: ronde 3).


weer. Maar ook bij dit stabiele zomerweer is het helaas niet voor iedereen prettig. Jonge gierzwaluwen in nesten onder dakpannen of andere ongunstig georiënteerde locaties hebben het dan zwaar en kunnen zelfs sterven. Bij extreem warm weer kunnen de verliezen groot zijn. In tegenstelling tot deze ‘gunstige’ derde ronde in 2006 was het weer in de perioden van de eerste twee ronden en alledrie de ronden in 2004 redelijk overeenkomstig: wisselvallig en nat met er tussenin mooie dagen (www.knmi.nl), waarop dan ook geteld werd. Tot slot kan worden beaamd wat werd verwacht. De grootste aantallen gierzwaluwen zijn tijdens beide teljaren in het stadslandschapstype Oude stenen ruimte geteld. Van de zes telpunten in het centrum heeft de helft een gemiddelde van 25 of meer waargenomen gierzwaluwen per ronde. Als tweede volgt het nabijgelegen type Oude tuinstad.

Rotterdam 2006 Op basis van de onder andere in Leiden opgedane ervaring en aanvullend advies vanuit het GBN werd besloten om ook in Rotterdam de vliegende gierzwaluwen vanaf vaste punten te gaan tellen. Dit om een vergelijking te kunnen maken tussen de Leidse en Rotterdamse populaties. Een groot verschil tussen beide tellingen is dat de Rotterdamse tellingen door elf personen zijn uitgevoerd. De teldata zijn redelijk versnipperd, maar vallen grotendeels wel binnen de officiële telperiode 15 juni – 15 juli. Dit bemoeilijkt een vergelijking van het gemiddelde aantal vliegende gierzwaluwen per telpunt en per ronde. Voor aanvang van een volgende telling zal de tellers gevraagd worden om per ronde binnen bepaalde datumgrenzen te gaan tellen. Voorgesteld wordt om dit binnen de volgende drie deelperioden te plannen: • • •

15 juni tot en met 24 juni; 25 juni tot en met 4 juli; 5 juli tot en met 15 juli.

Wanneer slecht weer de tellingen frustreert, moet natuurlijk geschoven kunnen worden in deze grenzen. Deze datumgrenzen zouden ook kunnen worden overgenomen

voor de tellingen van Leiden en elders. Dit om de vergelijking verder te optimaliseren.

Noord en vormen de noordgrens van het beter onderzochte centrale stadsdeel.

gierzwaluwtelpunten

nestregistratie

In tegenstelling tot Leiden was het prikken van telpunten in Rotterdam afhankelijk van de beschikbaarheid van tellers. Leidraad hiervoor was dan ook wie waar kan en wil tellen. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een concentratie van telpunten in deelgemeente Noord en enkele punten in de aangrenzende wijken van de deelgemeenten Kralingen-Crooswijk, Centrum, Delfshaven en HillegersbergSchiebroek. Verder liggen er nog een paar versnipperde telpunten in HillegersbergSchiebroek, Feijenoord, Overschie en Prins Alexander.

Naast de hierboven genoemde telling hebben enkele vrijwilligers ook een intensievere inventarisatiemethode toegepast, namelijk het gedetailleerd in kaart brengen van de nestlocaties. Aan de hand van een registratieformulier kan worden aangegeven waar het nest of de kolonie zich bevindt, wat het aantal is en waar deze is of zijn gesitueerd (bijvoorbeeld onder dakpan of in nestkast). De situatie is door middel van een schets verduidelijkt. In totaal hebben vier deelnemers formulieren van tien nestlocaties en drie kolonies ingevuld geretourneerd. Hiervan bevonden twee locaties zich in een buitenwijk, de rest resultaten in de binnenstad. Deze methode van Van de 35 telpunten zijn er 26 drie keer inventariseren en registreren is vrij geteld. De Gierzwaluw is in Rotterdam in intensief, aangezien alle potentiële locaties totaal op de 35 telpunten 1.116 maal tijdens gunstige weersomstandigheden geturfd. Wanneer alleen gekeken wordt moeten worden bezocht en het soms veel naar de 26 telpunten welke drie keer zijn tijd en dus geduld kost voordat de geteld dan blijven er 979 over. Het invliegopening van het nest in beeld komt. gemiddeld aantal waargenomen Dit kan de reden zijn voor het beperkt gierzwaluwen per telpunt (van 26) bedraagt aantal ingestuurde formulieren. dertien. Dit is vrijwel gelijk aan de gemiddelden in Leiden (veertien in 2006 en komende jaren dertien in 2004, berekend over twintig Hoofdzaak in Rotterdam is om de komende telpunten). jaren een goed beeld te krijgen van de De meeste gierzwaluwen zijn in het centrale locaties met de grootste concentraties deel van de stad geteld. In het van oost gierzwaluwen. Nadat hiervan een goed naar west lopend gebied Oostpleinbeeld is verkregen door middel van het Hofplein-Centraal Station zijn grote tellen van vliegende gierzwaluwen vanaf aantallen aangetroffen. De grootste vaste telpunten zal getracht worden om aantallen zijn aangetroffen vlakbij het meer nestlocaties in kaart te brengen. Hofplein (tussen Warande en Ondertussen blijven deze registraties Goudsesingel) en Centraal Station (bij de natuurlijk van harte welkom! kerk aan de Statensingel). Hier werden per Uiteindelijk zullen deze gegevens kunnen bezoek respectievelijk gemiddeld 47 en 30 leiden tot concrete maatregelen voor de exemplaren geteld. In diezelfde omgeving bescherming van de Gierzwaluw in zijn nog enkele punten waar het Rotterdam. Het RMC tracht momenteel gemiddelde rond de twintig uitkomt. Verder hiervoor de juiste contacten te leggen. vallen op de telpunten met relatief grote Hierover volgt later meer. aantallen in zuidelijk HillegersbergSchiebroek (tussen Kleiweg en Rozenlaan: Met dank aan: C. Beneden, R. Dieperink, D. Dijkshoorn, gemiddeld 24), in Oud Overschie (aan de Pieter van Aschstraat: gemiddeld 24) en in M. Epe, Y. Folmer, J. Groos, W. Hartmans, D. Hoek, J. Prins Alexander (metrostation De Tochten: van Leeuwen, P. van Leeuwen, F. van der Lelie, M. van der Lelie, M. van Mourik, B. Rosbach, J. Smeele, C. gemiddeld 17). Met name de telpunten in Starrenburg, F. Tillemans, T. Visser en R. Wortelboer. Oud Overschie en Prins Alexander vallen op door hun geïsoleerde ligging. De punten van zuidelijk Hillegersberg-Schiebroek sluiten goed aan op de punten gelegen in N a t u u r l i j k R o t t e r d a m

5

(exclusief Kandelaar, omdat in dit gebied pas de laatste winter met tellingen is gestart) en per maand van dit laatste seizoen afgezet tegen het gemiddelde van de afgelopen zes seizoenen (2000-2001 tot en met 2004-2005). Tevens zijn in de Maurice Backerra grafiek de gemiddelde temperatuur van het Sinds eind 1999 worden in Rotterdam de iemand weten die mee zou willen doen dan laatste seizoen en het langjarig gemiddelde winterwatervogels geteld. Tot nu toe vraag ik u contact op te nemen met het van de KNMI gezet. Hierbij vallen twee hebben meer dan tachtig Rotterdammers RMC (telefoonnummer: 010 4656496; edingen op. Ten eerste ligt de lijn van het cursussen over de winterwatervogels mail: [email protected]). seizoen 2005-2006 over het gehele seizoen gevolgd en/of ook daadwerkelijk Mocht u nog willen nadenken dan wil ik u genomen boven de gemiddelde waarde van geïnventariseerd. Jaarlijks varieerde het vragen de resultaten van het afgelopen jaar de vorige seizoenen samen. Dit is ook terug aantal inventariseerders tussen 35 en 38. te lezen. Veel mensen staan er niet bij stil, te vinden in het genoemde hoge totaal Tot in 2005 enkele mensen om maar zelfs tot midden in de stad kunnen aantal waargenomen watervogels. Ten verschillende redenen niet meer verder bijzondere vogels, als de IJsvogel en tweede is er een piek in de maand januari konden tellen. Inmiddels kan ik u vertellen bijzonder grote aantallen van Meerkoet, van dit jaar te zien (inclusief Kandelaar ligt dat, op één na, alle tellers uit 2005 dit jaar Kuifeend en Tafeleend worden dit nog veel hoger door aanwezigheid van ook weer gaan tellen. Dat is goed nieuws! aangetroffen. bijna tienduizend ganzen). Deze piek is Om het ontstane gat uit 2005 te dichten en deels te verklaren door een flinke toename Seizoen 2005 – 2006 hopelijk het aantal telgebieden nog verder van het aantal overwinterende watervogels Gedurende het winterseizoen 2005-2006 is op twee grote wateren, centraal in het uit te breiden hebben het Rotterdams Milieucentrum (RMC) en bSR besloten om 90.059 maal een watervogel geturfd. Dit is stedelijk gebied gelegen. het grootste aantal sinds het begin van in november een beginnerscursus Dit zijn het waterbekken van waterbedrijf Natuur in Kaart. Gemiddeld werden winterwatervogels te organiseren. De Evides bij polder De Esch en de Kralingse hiervoor per telweekend 57 gebieden eerste bijeenkomst is op dinsdagavond 7 Plas. Beide gebieden worden reeds vanaf november in het Natuurhistorisch Museum bezocht. In Figuur 1 ziet u het gemiddeld het eerste volledige seizoen (2000-2001) aantal waargenomen vogels per telgebied Rotterdam. Mocht u interesse hebben of bezocht. Sinds het begin van de tellingen is

Winterwatervogels

Figuur 1. Aantal waargenomen vogels (zwarte) lijn afgezet tegen de gemiddelde temperatuur (grijze lijn). De zwarte doorgetrokken lijn geeft het gemiddelde aantal vogels per telgebied per maand van het telseizoen 2005-2006 weer, de onderbroken lijn geeft hetzelfde gemiddelde weer van de voorgaande vijf seizoenen. De grijze gestippelde lijn geeft de langjarige gemiddelde temperatuur van 1971-2000 weer; de doorgetrokken lijn het gemiddelde van het seizoen 2005-2006 (bron: KNMI).

6


een toename geconstateerd van respectievelijk vier- en vijfhonderd procent (indexberekening; eerste seizoen is honderd). Hierbij is de toename in het waterbekken pas twee seizoenen geleden gestart, op de Kralingse Plas is de toename geleidelijker verlopen (Figuur 2). De piek in januari viel tevens samen met een extra koude maandtemperatuur. Tijdens de januaritelling werden zelfs bovengemiddeld veel watervogels op het waterbekken geteld. Door de kou trokken 1.704 vogels naar dit ruime, rustige, voor publiek ontoegankelijke en ijsvrije water. Hiervan was het merendeel Kuifeend (Aythya fuligula; 1.200 exemplaren). Daarnaast bevonden er zich onder andere nog vierhonderd exemplaren van de Meerkoet (Fulica atra), twintig van de Tafeleend (Aythya ferina), zestien van de Krakeend (Anas strepera) en enkele tientallen exemplaren van de Kokmeeuw (Larus ridibundus) en Stormmeeuw (Larus canus). In ditzelfde weekend betrof de meest aangetroffen soort op de Kralingse

Plas de Meerkoet met 985 exemplaren. De relatief sterke afname in februari wordt voornamelijk veroorzaakt door de zeer sterke afname op het waterbekken, het aantal daalde van 1.704 naar 33. In enkele gebieden is aan het eind van het seizoen nog wel een toename te zien in enkele verspreid liggende gebieden (Overschiese Plasjes, Park Zestienhoven, Bergse Voorplas, Prinsenland en Beverwaard), wat zorgt voor een nog relatief hoog aantal in maart. Aangezien de toenamen bij het waterbekken en de Kralingse Plas recent zijn, is het interessant om deze ontwikkeling, zeker ook ten opzichte van andere gebieden, de komende jaren te blijven volgen. Nieuwe tellers kunnen ervoor zorgen dat een completer beeld van Rotterdam wordt verkregen. Reigerachtigen Naast de algemene Blauwe reiger (Ardea cinerea) zijn enkele minder algemene reigers waargenomen. De Roerdomp

(Botaurus stellaris) wordt jaarlijks overwinterend in de Overschiese Plasjes aangetroffen. Overigens is van deze soort afgelopen voorjaar ook nog met zekerheid een broedgeval vastgesteld in de nabijgelegen polder DOP-NOAP (H. Besjes). Daarnaast zijn in het noordelijk deel van de Kandelaar, ten noordwesten van DOP-NOAP, regelmatig één of twee exemplaren van de Grote zilverreiger (Casmerodius albus) en eenmaal een Koereiger (Bubulcus ibis) gezien.

Met dank aan: W. Bijl-Wirtz, R. den Boer, F. van den Bosch, N. Bruning, A. Dijk, N. van Dijk, D. Dijkshoorn, R. van Gessele, G. Goedhart, D. Hoek, P. Huijts, R. Ivens, A. Korving-den Engelse, A. Knibbe, J. Lageveen, J. van Leeuwen, D. Malkus, A. Meeuwsen, J. OchtmanDijkshoorn, T. van den Polder, C. Pols, A. Roeloffzen, C. Sips, W. Troelstra, M. van Veenendaal, L. de VosArensman, A. van Yperen, M. van YperenKouwenhoven, H. Zomer. .

Figuur 2. Relatieve aantallen watervogels in waterbekken Evides en Kralingse Plas van de afgelopen zes telseizoenen; index 2000-2001 = 100.


7

Broedvogels in het Zuiderpark Garry Bakker

Het Zuiderpark ondergaat momenteel een grote herinrichting; bosplantsoenen zijn verwijderd en de hoeveelheid water en open ruimte is drastisch toegenomen. Om te bepalen in welke mate deze veranderingen effect hebben op de natuurwaarden in het gebied is in opdracht van het Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam een monitoringonderzoek opgezet. Hierbij zijn onder meer de in het gebied aanwezige broedvogels in kaart gebracht, inclusief de Zuiderbegraafplaats en het Crematorium. Ondanks de ligging temidden van stedelijk gebied blijken meer dan veertig soorten vogels hun territoria in het Zuiderpark te hebben. Daarnaast zijn er verrassende soorten op doortrek of als wintergast te vinden. Tot de meest algemene broedvogels van het Zuiderpark behoren Winterkoning (Troglodytes troglodytes), Merel (Turdus merula), Koolmees (Parus major) en Pimpelmees (Parus caeruleus) met van elke soort tientallen territoria

verspreid over het gehele gebied. Van andere soorten, zoals Holenduif (Columba oenas), Kleine karekiet (Acrocephalus scirpaceus) en Goudhaan (Regulus regulus) zijn slechts enkele territoria vastgesteld. De laatste soort heeft zijn voorkomen in Rotterdam als broedvogel hoofdzakelijk te danken aan de aanwezigheid van volkstuincomplexen met coniferen. Smaakmakers in 2006 waren onder meer vier territoria van Groene specht (Picus viridis), vier bezette nesten van de Roek (Corvus frugilegus) en een territorium van Appelvink (Coccothraustes coccothraustes). Daarnaast zijn in april nog waarnemingen verricht van Roerdomp (Botaurus stellaris), IJsvogel (Alcedo atthis) en Vuurgoudhaan (Regulus ignicapillus). Opvallende afwezigen als broedvogel zijn onder meer Zomertortel (Streptopelia turtur), Koekoek (Cuculus canorus) en Spotvogel (Hippolais icterina); hetgeen overeenkomt met de landelijke

Heggenmus (Prunella modularis) (foto G. Bakker)

8

achteruitgang van deze soorten. Vergeleken met enkele decennia geleden is er een wezenlijke verandering opgetreden in het voorkomen van een aantal soorten als broedvogel in het Zuiderpark. Dit is enerzijds het gevolg van natuurlijke successie, waarbij struwelen verdwijnen en geleidelijk in bos veranderen en anderzijds het gevolg van schommelingen in de populatiegroottes van soorten op grotere schaal. Zo waren bijvoorbeeld halverwege de jaren zeventig de Kuifleeuwerik (Gallerida cristata), Braamsluiper (Sylvia curruca) en Matkop (Parus montanus) geen ongewone verschijning in het Zuiderpark. Anno 2006 staat de Kuifleeuwerik op het punt om als broedvogel uit Nederland te verdwijnen, zijn er van de Braamsluiper in het Zuiderpark geen territoria gevonden en schittert de Matkop eveneens door afwezigheid. Een toename van het aantal vogelsoorten in het Zuiderpark zal bewerkstelligd kunnen worden door het vergroten van de variatie in leefgebieden: meer vochtige struwelen, riet en ruigtes en een combinatie van oude en jonge bosplantsoenen. De huidige herinrichting kan als eerste stap in de goede richting worden gezien, al zal het succes afhangen van het gevoerde beheer de komende jaren.

Groene specht (Picus viridis) (foto G. Bakker)


NachtvlinderNacht Historische tuin Schoonoord toegankelijke literatuur en het feit dat veel soorten alleen met behulp van microscroop kunnen worden gedetermineerd is deze groep voor beginners erg ingewikkeld.

is gebleven. Met redelijk grote tussenpozen werden daarna nog vier soorten macro’s en twee soorten micro’s op het laken aangetroffen (zie tabel 1). Op de smeerroute werd slechts één soort waargenomen: de Piramidevlinder (Amphipyra pyramidea). Van deze mooie, grote macro zijn in totaal vier exemplaren gezien, waarvan drie op de smeerroute en één op het laken. Het lijkt erop dat deze soort de voorkeur geeft aan donkere kroegen en minder graag in de schijnwerpers staat….

Tijdens het welkomstwoord van Ruud Vis werd de eerste nachtelijke waarneming gedaan. Het betrof een roepende Bosuil. Vanaf 19:45uur werd deze regelmatig gehoord vanuit de tuinen in oostelijke richting tussen de Westzeedijk en de Parklaan. Een half uur later werd een geheel andere soort uil waargenomen: de Bruine herfstuil (Agrochola circellaris). Dit betrof de eerste nachtvlinder op het doek, welke vervolgens gezellig de gehele avond

De twee micronachtvlinders betrof de soorten Koolmot (Plutella xylostella; determinatie J.A.W. Lucas) en een bladroller (Tortrice spec.; ter determinatie aangeboden aan J.H. Kuchlein). De Koolmot is een algemene trekvlinder uit het zuiden van Europa waarvan de aantallen van jaar tot jaar sterk kunnen wisselen, met enige regelmaat is er zelfs sprake van invasies van wel duizenden exemplaren (De Vos et al. 2005).

Maurice Backerra

Op zaterdag 23 september vond, onder leiding van Ruud Vis (collectiebeheerder Insecten Natuurhistorisch Museum Rotterdam), in de Historische tuin Schoonoord de eerste Rotterdamse NachtvlinderNacht plaats. Dit was één van de meer dan vijftig locaties binnen Nederland waar in het kader van de Nationale NachtvlinderNacht kennis werd gemaakt met de wereld en het inventariseren van nachtvlinders. In totaal waren achttien enthousiaste mensen aanwezig. In de Historische tuin Schoonoord werd op twee manieren getracht nachtvlinders te lokken en vervolgens te bekijken. Enerzijds werden nachtvlinders gelokt door middel van het plaatsen van een wit laken tussen twee verticale tentpalen en een felle lamp van 250 Watt, hangende aan een derde paal voor het laken. Anderzijds was een smeerroute aangelegd: op bomen langs een route tussen de vijver en de Kievitslaan werd smeersel aangebracht. Dit smeersel was samengesteld uit appelstroop en bier. Nachtvlinders worden aangetrokken door de geur van rottend fruit en andere zoetstoffen. De alcohol uit het bier zorgt voor een vluchtige verspreiding van de geurstoffen en heeft daarnaast een licht bedwelmend effect, waardoor de vlinders rustig blijven zitten. Nachtvlinders zijn in twee groepen op te splitsen: macro’s en micro’s. Het verschil tussen deze twee groepen zit primair in de grootte, al is deze indeling taxonomisch niet houdbaar. Voor beginners is de eerste groep nog te overzien; in Nederland komen ongeveer 700 soorten macro’s voor. Bovendien is onlangs een goede veldgids verschenen van de nachtvlinders in Nederland en België (Waring & Townsend 2006). Van de micro’s zijn in Nederland inmiddels bijna 1400 soorten bekend. Door het ontbreken van

Tabel 1. Waarnemingen van macronachtvlinders tijdens de eerste Rotterdamse nachtvlindernacht Nederlandse naam

wetenschappelijke naam

tijdstip

laken

smeer

Bruine herfstuil

Agrochola circellaris

20:15u

1

Piramidevlinder

Amphipyra pyramidea

20:25u

1

Huismoeder

Noctua pronuba

20:35u

1

Taxusspikkelspanner

Peribatodes rhomboidaria

21:00u

1

Piramidevlinder

Amphipyra pyramidea

22:00u

2

Piramidevlinder

Amphipyra pyramidea

22:30u

2+1

Morpheusstofuil

Caradrina morpheus

23:05u

1

Pyramidevlinder (Amphipyra pyramidea) (foto M. Grutters)


9

Naast de vlinders en de eerder genoemde Bosuil zijn onder andere waargenomen: een Bruine kikker (Rana temporaria), een Boomsprinkhaan (Meconema thalassinum) op smeer en een Tienvleklieveheersbeestje (Adalia decempunctata) op het laken. Van laatstgenoemde is bekend dat deze op licht afkomt. Het is bovendien een soort die steeds vaker gezien wordt, in 1978 was hij alleen nog maar uit Limburg bekend (mond. med. K. van der Krieke). Ondanks de goede weersomstandigheden (windstil, onbewolkt en 19 graden bij

aanvang; bewolkt, droog en 18 graden aan het einde) viel het aantal exemplaren en soorten nachtvlinders tegen. Om een beter beeld te krijgen van de Schoonoordse nachtvlinders zou eenzelfde opstelling met scherm en smeerroute eerder (juliaugustus) en zo mogelijk vaker in het seizoen moeten plaatsvinden.

Literatuur Vos, R. de, D. Groenendijk & W.N. Ellis. 2005. Trekvlinders en dwaalgasten in 2002 en recente adventieve vondsten (Lepidoptera). Drieënzestigste jaarverslag. Uit: Entomologische Berichten 65 (6) – december 2005. p. 160-161. Waring, P. & M. Townsend. 2006. Nachtvlinders. Veldgids met alle in Nederland en België voorkomende soorten. Tirion Uitgevers bv, Baarn.

Met dank aan: M. Koolhaas, A. van Leeuwen, M. van Limburg Stirum, C. Sandberg, H. Slappendel, R. Vis en De Vlinderstichting.

Zuidelijke libellen in Rotterdam

Een andere zuidelijke soort is de Zuidelijke glazenmaker (Aeshna affinis). Van deze soort werden op 20 juli door bSR vier exemplaren waargenomen bij een droogvallend poeltje in het Geuzenbos. In de dagen daarna zijn door verschillende andere waarnemers zelfs nog hogere aantallen dieren waargenomen, met een maximum van 13 exemplaren op 25 juli (L. Linnartz). Floris Brekelmans Van de Zuidelijke glazenmaker was tot 1994 slechts een handvol waarnemingen Het afgelopen seizoen was wat libellen bekend uit Nederland. In 1995 vond echter betreft een interessant jaar. Zo werd in een kleine invasie plaats, waarna in de volLimburg de Sierlijke witsnuitlibel (Leucorgende jaren regelmatig waarnemingen werrhinia caudalis) ontdekt, een soort die sinds den gedaan. Gezien het aantal waarnemin1970 niet meer in Nederland was waargegen kan 2006 de boeken in als invasiejaar. nomen, en vond een ware instroom plaats van zuidelijke soorten. Rotterdam mocht De derde zuidelijk soort betreft de Zuidelijke meedelen in het plezier: drie zuidelijke heidelibel (Sympetrum meridionale), die op soorten vereerden de gemeente met een 11 augustus is waargenomen en gefotograbezoek. Daarnaast kan de Bruine winterfeerd door Wilma van Holten in het juffer (Sympecma fusca) eindelijk worden Museumpark. De waarneming is ter toegevoegd aan de Rotterdamse Lijst (zie bevestiging doorgestuurd aan een commis‘Bijzondere waarnemingen’). sie (CWNO) die zeldzame libellenwaarnemingen toetst. Het betreft vooralsnog de De Zuidelijke keizerlibel (Anax parthenope) enige waarneming in Rotterdam. Uit werd tijdens de jaarlijkse libellenmonitoring Nederland waren tot 1994 slechts twee door bSR in het Kralingse Bos waargenowaarnemingen bekend. In dat jaar echter men op 13 juli. In de weken daarvoor werd werd de soort waargenomen in Zeeland, de soort al gemeld uit andere delen van het waarna in de volgende jaren verscheidene land. Op 20 juli is op de Maasvlakte het waarnemingen zijn gedaan. Ook voor deze tweede Rotterdamse exemplaar ontdekt. soort lijkt 2006 een topjaar te worden. De oevervegetatie op beide locaties bestaat uit hoogopgaande begroeiing, het water zelf bronnen: is helder en begroeid met ondergedoken Informatie over waarnemingen van genoemde soorten waterplanten. anders dan van bSR of bij bSR gemeld is afkomstig van In vergelijking met voorgaande jaren was www.waarneming.nl en de yahoogroup 2006 een topjaar voor deze soort. Tot 1998 Libellennieuwsbrief Nederland. waren slechts enkele waarnemingen uit Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie. 2002. De Nederland bekend; vanaf 1999 werd de Nederlandse Libellen (Odonata). Nederlandse Fauna 4. soort vaker gezien. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey, Leiden.

10


Zuidelijke keizerlibel (Anax parthenope) (foto F. Brekelmans)

Zuidelijke glazenmaker (Aeshna affinis) (foto G. Bakker)

Zuidelijke heidelibel (Sympetrum meridionale) (foto W. van Holten)

succesvol weten voort te planten in de Educatieve Tuin Charlois aan de Albatroslaan. In totaal werden op 5 september en de daarop volgende dagen 24 rupsen gevonden (D. Tieman). Op de Educatieve Tuin Vreelust werden op 26 september vijf rupsen aangetroffen (A. Flora Hofman). - Ruige fijnstraal (Conyza bilbaoana). Op - Eikenpage (Neozephyrus quercus). In het een braakliggend terrein in Heyplaat zijn parkje van het Erasmus MC is op 17 juli 30 augustus drie exemplaren aangetroffen één exemplaar aangetroffen; de soort van deze nieuwkomer (F. Brekelmans & komt dus tot in hartje Rotterdam voor! (F. G. Bakker). Brekelmans). - Rouwmantel (Nymphalis antiopa). Nederland werd deze zomer overspoeld door rouwmantels. Ook Rotterdam heeft een graantje mogen meepikken. Onder andere op 5 augustus in de Oosterflank, het Schollebos (A. Roeloffzen) en aan de Ringdijk (Vogel-, Vleermuis- en Vlinderwerkgroep Noordrand) werden waarnemingen gedaan. - Keizersmantel (Argynnis paphia). Een afgevlogen exemplaar werd op 15 juli op het terrein van golfclub De Hooge Bergsche aangetroffen. Een dag later werd deze teruggevonden op een Vlinderstruik (Buddleja davidii) op hetzelfde terrein vergezeld van een Koninginnepage (A. van Ballegoie). - Zuidelijke keizerlibel (Anax parthenope), Zuidelijke glazenmaker (Aeshna affinis) en Zuidelijke heidelibel (Sympetrum Ruige fijnstraal (F. Brekelmans) meridionale); drie zuidelijke soorten die in 2006 in Rotterdam zijn waargenomen (zie - Slijkgroen (Limosella aquatica). In de vorige pagina). Europoort is op een (afgesloten) - Bruine winterjuffer (Sympecma fusca). braakliggend terrein de eerste Aan de IJsselmondse Hordijk is eindelijk Rotterdamse waarneming gedaan. Dit de eerste waarneming voor Rotterdam miniem kleine plantje groeit op de gedaan, op woensdag 6 september (C. de droogvallende oevers van een oude Groot). De soort was al bekend uit de baggerstort (F. Brekelmans). omgeving, waaronder Vlaardingen, waar - Adelaarsvaren (Pteridium aquilinum). Op de soort in 2003 is waargenomen. Het is een wal van ingedroogde en geoxideerde mogelijk dat het exemplaar aan de Hordijk veenbagger op het schapeneiland in een zwerver betrof, maar voortplanting en Hillegersberg blijkt zich een groep te aanwezigheid van een populatie in of rond hebben gevestigd (R. Andeweg). Gezien Rotterdam is zeker niet uitgesloten. De dit speciale en passende milieu dat, net soort heeft zijn naam te danken aan het als Adelaarsvarens, in Rotterdam niet voor feit dat hij als juffer de winter doorbrengt. het oprapen ligt, is het waarschijnlijk dat Andere soorten brengen als larve de wij hier met een natuurlijke vestiging te winter door. Het loont de moeite in tuinen maken hebben. te zoeken naar deze soort, we zijn zeer benieuwd of meer waarnemingen gaan Insecten volgen! - Koninginnepage (Papilio machaon). Wederom heeft de Koninginnepage zich

Bijzondere waarnemingen


Bruine winterjuffer (C. de Groot)

- Zuidelijk spitskopje (Conocephalus discolor). Eindelijk aangetroffen in het Kralingse Bos: op 6 september werd een zingend mannetje waargenomen bij de nieuwe poelen ten noorden van de Kralingse Plas (F. Brekelmans). - Sikkelsprinkhaan (Phaneroptera falcata). Ook voor deze soort geldt: voor de eerste keer waargenomen in het Kralingse Bos. Op 17 augustus werd een vrouwtje gevangen in een bloemenweide ten noorden van de Kralingse Plas (F. Brekelmans & K. van der Krieke). Vogels -Sperwer (Accipiter nisus). Helemaal opgaand in de achtervolging sloeg een mannetje Sperwer een Huismus (Passer domesticus) in de woonkamer van de waarnemer (13 juni; D. Hoek). -Griel (Burhinus oedicnemus). Vloog, veelvuldig roepend op 5 juli ’s middags in noord-westelijke richting over de Eschpolder. Is de Griel al een zeldzame verschijning in Nederland, de soort is vooral in de avondschemering en ’s nachts actief, wat de waarneming van een overdag trekkende vogel tot een wel heel bizarre maakt (H. Besjes). -Halsbandparkiet (Psittacula krameri). Voor het eerst is melding gemaakt van parallel aan de snelweg vanaf Delft richting Rotterdam vliegende halsbandparkieten. Dit toont aan dat niet alle Delftse halsbandparkieten in Voorburg overnachten maar ook gebruik maken van de Rotterdamse slaapplaats in de Spaanse Polder (J. Punt). Tussen 21 en 27 september is hier driemaal geteld en momenteel wordt het aantal 11

overnachtende vogels geschat tussen de vijf- en zeshonderd (D. Hoek & J. Punt). -Draaihals (Jynx torquilla). Net als vorig jaar werd ook dit najaar, op 27 en 28 augustus, een tuin aan de Oscar Romerostraat bezocht door een Draaihals (A. Korving-den Engelse). -Baardman (Panurus biarmicus). Bij het plasje boven de ‘nieuwe’ Zevenhuizerplas zijn op 10 oktober vijf baardmannetjes gezien (E. Sonmezisik). -Grauwe klauwier (Lanius collurio). Op 29 mei werd een zingend en insectenjagend mannetje in het Kooiwalbos aangetroffen (A. de Baerdemaeker & S. Elzerman). -Raaf (Corvus corax). Vloog op 28 augustus laag over de aangrenzende woningen van Meent en Lombardkade, achtervolgd door een pestende Zwarte kraai (Corvus corone; H. Besjes). -Appelvink (Coccothraustes coccothraustes). Ten zuiden van Ahoy werd op 3 april een zingend en foeragerend exemplaar aangetroffen (A. de Baerdemaeker). Op 22 mei was deze soort nog steeds aanwezig (G. Bakker). -Een Kleine spotvogel (Acrocephalus caligatus) werd op 9 oktober ontdekt op de Maasvlakte (W. van Rijswijk) en bleef tot en met 11 oktober aanwezig. Het betrof alweer de derde voor de Maasvlakte, na eerdere gevallen in 1995 en 1996.

-Brekelmans, F.L.A., R.W.G. Andeweg & M.J. Epe. 2006. Beschermde en bedreigde flora en fauna gemeente Amersfoort. bSR-rapport 64. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Epe, M.J., F.L.A. Brekelmans, M.M.E. Backerra & R.W.G. Andeweg. 2006. Verfijning stadsnatuurmeetnet Leiden. bSR-rapport 63. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Backerra, M.M.E & M.J. Epe. 2006. Vleermuizen in Rotterdam; een overzicht van de periode 1998 – 2005. bSR-rapport 62. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Epe, M.J. & R.W.G. Andeweg. 2006. Analyse Resultaten Inventarisaties Stadsnatuurmeetnet Leiden; eerste meetronde (2004). bSR-rapport 61. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Andeweg, R.W.G. 2006. Bosvegetaties in het Kralingse Bos – transectopnamen ten behoeve van PNV bepaling. bSR-rapport 60. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Limpens, H.J.G.A., F.L.A. Brekelmans & M.J. Epe. 2006. Vleermuizen in Hoogvliet – basisonderzoek. bSR-rapport 59. bSR ecologisch advies, Rotterdam/ Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem. -Brekelmans, F.L.A. 2006. Werkplan verbreding A2 – omgang met flora en fauna. In samenwerking met Aveco de Bondt. bSR-rapport 57. bSR ecologisch advies, Rotterdam. Zoogdieren -Epe, M.J. & G. Bakker. 2006. Broedvogels -Rosse woelmuis (Clethrionomys van het Kralingse Bos; inventarisatie glareolus). Uit vallenonderzoek is geble2005. bSR-rapport 56. bSR ecologisch ken dat in het Zuiderpark de Rosse woeladvies, Rotterdam. muis voorkomt (J. Mulder). Het voorkomen -Brekelmans, F.L.A., M.J. Epe & R.W.G. van Rotterdam-Zuid (IJsselmonde) was Andeweg. 2006. Flora en fauna Delft – nog niet bekend. Dit roept de vraag op wat verkennende inventarisaties ten behoeve het huidige verspreidingsbeeld van de van wijziging bestemmingsplannen. bSRsoort rond en in Rotterdam is. rapport 55. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Brekelmans, F.L.A., R.W.G. Andeweg, G. Bakker & M.J. Epe. 2006. Beschermde en bedreigde flora en fauna gemeente Rotterdam. bSR-rapport 54. bSR ecologisch advies, Rotterdam. -Brekelmans, F.L.A. 2006. Monitoring Fauna van het Kralingse Bos – resultaten Recente bSR-rapporten van 2005. bSR-rapport 53. bSR -Epe, M.J. & F.L.A. Brekelmans. 2006. ecologisch advies, Rotterdam. Centrale parkzone Oosterheem – beleid en inrichting. bSR-rapport 65. bSR ecologisch advies.

Recente publicaties

12


Stadsecologische reeks -Andeweg, R. & P. Florusse. 2002. Vreemde planten in Rotterdam. Stadsecologische reeks nr. 4. Natuurmuseum Rotterdam, ISBN 9073424-17-8 ( 15,85). -Reumer, J.W.F. 2000. Stadsecologie, de stedelijke omgeving als ecosysteem. Stadsecologische reeks nr.3. Natuurmuseum Rotterdam, ISBN 9073424-15-1 ( 16,-). -Reumer, J.W.F. & B.E. van Muijen. 1996. Het Rijndam Terrein te Rotterdam; natuur, geschiedenis en huidig gebruik. Stadsecologische reeks nr.2. Natuurmuseum Rotterdam, ISBN 9073424-11-9 ( 7,-). -Andeweg, R. 1994. Muurplanten in Rotterdam. Stadsecologische reeks nr.1. Natuurmuseum Rotterdam, ISBN 90-73424-08-9 ( 9,10). Publicaties waarachter een prijs vermeld staat kunnen besteld worden door overmaking van het betreffende bedrag op Postbanknummer 511071 van het Natuurmuseum Rotterdam te Rotterdam, onder vermelding van de naam van de publicatie. Het bedrag is inclusief porto. C O L O F O N

Natuurlijk Rotterdam is een uitgave van bSR en verschijnt drie keer per jaar. Eindredactie: Martin Epe & Floris Brekelmans Ontwerp/opmaak: Floris Brekelmans en Jaap van Leeuwen. Abonnement: gratis. Abonnementen kunnen schriftelijk en per e-mail worden aangevraagd. bSR is een ecologisch adviesbureau, verbonden aan het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. bSR ecologisch advies Westzeedijk 345 Postbus 23452 3001 KL Rotterdam tel. 010 436 42 22 fax 010 436 43 99 e-mail: [email protected] www.bureaustadsnatuur.nl Adreswijzigingen, opzeggingen e.d. kunnen schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven aan bSR. Natuurlijk Rotterdam verschijnt in een oplage van 1.100 exemplaren.

ISSN 1572-2317

s b r i e f v a n b S R e c o l o g i s c h a d v i e s

Recommend Documents