Rol van de gemeente Haarlem m.b.t. de voedselbank
Maartje Vredevoort & Karlijn van de Wiel Studenten Culturele en Maatschappelijke Vorming Hogeschool van Amsterdam Juni 2009
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Voorwoord Dit verslag is geschreven door Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, 4e jaars studenten aan de Hoge school van Amsterdam. In het kader van onze beleid & methodiek opdracht voor de opleiding Cultureel Maatschappelijke Vorming (CMV), hebben wij in de periode van 13 februari t/m 10 juni 2009 onderzoek gedaan in opdracht van PMO (Platform Minima Organisaties, Haarlem). Wij hebben onderzoek gedaan naar de rol van de gemeente m.b.t de voedselbank in Haarlem. De voedselbank is momenteel een actueel onderwerp wat onze interesse heeft gewekt. Wij als CMV’ers zijn geïnteresseerd in de maatschappelijke kant van de samenleving. Wij voelen ons betrokken met onze mede mens, ongeacht achtergrond, etniciteit en leefomstandigheden. Graag willen wij een aantal mensen bedanken, omdat wij zonder hen dit onderzoek niet hadden kunnen uitvoeren. Allereerst willen wij onze opdrachtgever vanuit het Platform Minima Organisaties bedanken, Piet de Vries voor de begeleiding. Rolf Pelleboer heeft ons vanuit de Hoge school van Amsterdam begeleidt met het gehele proces. Als laatste willen wij alle personen bedanken die hebben meegewerkt met de interviews: Martin Hagen, Nicoline Swen, Louise van Zetten, Teus Vreugdenhil, Jan de Ridder, Sibel Özogul-Özen, Anita de Jong, Sjaak Vrugt, Rogier Kooijman, Petra de Vries en Bernard Luttikhuis.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
2
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Opzet onderzoeksrapport Betrokkenen
Blz. 2 Blz. 4 Blz. 5 Blz. 6
Hoofdstuk 1 Algemene informatie 1.0 Organisatie PMO Haarlem 1.0.1 Doelstelling PMO 1.1 Voedselbank Haarlem 1.2 Aanleiding voor het onderzoek 1.3 Missie CMV’ers 1.4 Hoofd‐ en deelvragen 1.5 Gemeente Haarlem
Blz. 7 Blz. 7 Blz. 8 Blz. 9 Blz. 9 Blz. 10 Blz. 12
Hoofdstuk 2 Verantwoording 2.0 Respons onderzoek 2.1 Keuze onderzoek 2.2 SWOT analyse
Blz. 16 Blz. 16 Blz. 17
Hoofdstuk 3 Resultaten 3.0 Interview politieke partijen 3.1 Interview Rogier Kooijman 3.2 Interview Petra de Vries
Blz. 18 Blz. 26 Blz. 28
Hoofdstuk 4 Advies 4.0 Aanbevelingen richting Gemeente Haarlem vanuit het vorige onderzoek 4.1 Aanbeveling richting Gemeente Haarlem/Voedselbank 4.2 Nieuwe inzichten 4.3 Conclusie
Blz. 30 Blz. 31 Blz. 34 Blz. 35
Literatuur Bijlagen
Blz. 36 Blz. 37
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
3
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Inleiding Het PLATFORM MINIMA ORGANISATIES (PMO) e.o. is in 1996 opgericht. Het PMO is een overkoepelende organisatie die de krachten bundelt van zeventien aangesloten zelforganisaties, die zich ieder op hun eigen manier inzetten voor de minima in Haarlem en omstreken, te weten in: Zandvoort; Heemstede; Bennebroek; Haarlemmerliede & Spaarnwoude en Bloemendaal. De bij het PMO aangesloten organisaties werken zelfstandig en de werkzaamheden worden overwegend door vrijwilligers uitgevoerd. Het PMO heeft een verbindende en coördinerende taak vanuit een onafhankelijke positie, ook ten opzichte van de gemeente en andere Haarlemse organisaties, waarmee wordt samengewerkt. Het PMO ondersteunt de achttien organisaties door middel van onder andere het coördineren en initiëren van activiteiten, het coachen van de vrijwilligers en het informeren over wet- en regelgeving. 1 Steeds meer mensen maken tegenwoordig gebruik van de voedselbank. Voedselbanken lijken een steeds grotere en belangrijkere rol te spelen in de huidige samenleving. Een voedselbank is geen uitvinding van de moderne tijd. Al in de oudheid waren er voedselbanken die de armen voorzagen van voedsel. Ook in Nederland werd voedsel verstrekt door de kerk. Toen het economisch beter ging in Nederland, verdween de behoefte aan voedselbanken. Pas in de twintigste eeuw keerden de voedselbanken weer terug. Een deel van de Nederlandse bevolking heeft het moeilijk op financieel gebied. Vooral vanaf 2004 steeg het aantal mensen dat een beroep moest doen op de voedselbank sterk 2. Vanuit de organisatie PMO is de vraag naar onderzoek over de rol van de gemeente m.b.t. de voedselbank ontstaan. Er zijn momenteel klanten van de voedselbank die niet naar de gemeente gaan, hierbij vragen wij ons af hoe de gemeente de klanten van de voedselbank wel kunnen bereiken. De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden in dit rapport.
1 2
http://www.pmo-online.nl/index.php www.voedselbank.nl
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
4
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Opzet onderzoeksrapport Allereerst zal de opzet van het rapport en de aanleiding van het onderzoek worden toegelicht. Tevens wordt de organisatie PMO en de voedselbank verder toegelicht. We hebben hiervoor gekozen om een impressie weer te geven van de organisatie waar wij voor te werk zijn gegaan. Vervolgens zal de verantwoording voor het onderzoek aanbod komen en de keuze voor de onderzoeksmethode. Hierna volgen de resultaten van de afgenomen interviews met de gemeente Haarlem en de voedselbank. Dit om weer te geven wat we hebben onderzocht en wat hiervan de resultaten zijn. Tot slot wordt er advies gegeven en tot slot een conclusie. In de aanbevelingen zullen we aanbevelingen geven richting de Gemeente Haarlem en de Voedselbank Haarlem. Dit is gebaseerd op een vorig onderzoek, de afgenomen interviews, verschillende artikelen en literatuur. In de conclusie zal een korte samenvatting komen van het gehele onderzoek en antwoord worden gegeven op de hoofdvraag. Toelichting: * Als we spreken over gemeente hebben we het over de politieke partijen en beleidsambtenaren van Haarlem. We spreken hier niet over de inwoners van de gemeente. * Als we over klanten spreken hebben we het over de voedselbank klanten. Er wordt zowel gesproken over klanten als over voedselbank klanten.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
5
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Betrokkenen Piet de Vries Voorzitter Platform Minima Organisaties tevens opdrachtgever Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem
[email protected] Rolf Pelleboer Begeleider Hogeschool van Amsterdam Wibautstraat 80‐86 1091 GP Amsterdam
[email protected] Karlijn van de Wiel Studente Hoge school van Amsterdam, CMV
[email protected] Maartje Vredevoort Studente Hoge school van Amsterdam, CMV
[email protected] Politieke partijen Haarlem: VVD: Martin Hagen CDA: Nicoline Swen D66: Louise van Zetten Christenunie: Teus Vreugdenhil PVDA: Jan de Ridder SP: Sibel Özogul-Özen Groenlinks: Anita de Jong Actie Partij: Sjaak Vrugt Bestuurslid Stichting Voedselbank Haarlem Petra de Vries Beleidsmedewerker Sociale zaken Haarlem Rogier Kooijman
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
6
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Hoofdstuk 1 Algemene informatie 1.0 Organisatie PMO Haarlem Het Platform Minima Organisaties Haarlem bestaat ruim tien jaar en is een overkoepelende organisatie die de krachten bundelt van zeventien aangesloten cliëntenorganisaties, die zich ieder op hun eigen manier inzetten voor de armoedebestrijding in Haarlem en omstreken. De bij het PMO aangesloten organisaties werken zelfstandig en zijn bestuurlijk autonoom. De werkzaamheden worden overwegend door vrijwilligers uitgevoerd. Deze vrijwilligers zijn vaak ervaringsdeskundigen en soms voormalig klant van één van de PMO organisaties. Het PMO heeft een verbindende en coördinerende taak vanuit een onafhankelijke positie, ook ten opzichte van de gemeente en andere Haarlemse maatschappelijke en welzijnsorganisaties waarmee wordt samengewerkt. Daarnaast zijn er werkgroepen die zich met diverse onderwerpen bezighouden. Het PMO ondersteunt de achttien organisaties door middel van onder andere het coördineren en initiëren van activiteiten, het coachen van de vrijwilligers en het informeren over wet en regelgeving. Het PMO kent een driekoppig bestuur, dat zijn werkzaamheden op vrijwillige basis verricht. Dat zijn: Dhr. Piet de Vries, voorzitter; Dhr. Ab Smits, secretaris; Dhr. Frits de Vries, penningmeester. Het PMO is een overkoepelende organisatie, die de krachten bundelt van zeventien aangesloten cliënt- én zelforganisaties, met name als het gaat om het zoveel mogelijk met één stem spreken richting gemeente. De organisaties zetten zich ieder op hun eigen manier in voor mensen met een minimuminkomen en voor mensen met een lichamelijke- en/of psychische beperking. Op deze wijze maken zij werk van armoedebestrijding en het voorkomen van sociale uitsluiting. 3 1.0.1. Doelstelling PMO Het PMO biedt een platform voor de deelnemende organisaties ten behoeve van de uitwisseling van kennis, ervaring en informatie. Het PMO biedt daarmee tevens de mogelijkheid elkaar te versterken in de gezamenlijke belangenbehartiging naar met name de gemeente. We kennen daarvoor een werkwijze van werkgroepen, die worden samengesteld uit mensen van de organisaties op basis van: kennis van zaken, specifieke onderwerpen, te ontwikkelen activiteiten of adviezen, tijdelijke projecten. Vanuit deze doelstelling en werkwijze profileert het PMO zich als een centraal aanspreekpunt voor het maatschappelijke veld met betrekking tot minima- en armoedevraagstukken. 3
Jaarverslag PMO 2008 en werkplan 2009
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
7
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
1.1 Voedselbank Haarlem Een voedselbank is geen uitvinding van de moderne tijd. Al in de oudheid waren er voedselbanken die de armen voorzagen van voedsel. Ook in Nederland werd voedsel verstrekt door de kerk. Toen het economisch beter ging in Nederland, verdween de behoefte aan voedselbanken. Pas in de twintigste eeuw keerden de voedselbanken weer terug. Een deel van de Nederlandse bevolking heeft het moeilijk op financieel gebied. Vooral vanaf 2004 steeg het aantal mensen dat een beroep moest doen op de voedselbank sterk. In 2005 steeg het aantal voedselbanken van 22 tot 40. De oorsprong van de voedselbanken ligt in de VS (1967). Van daaruit vond het idee zijn weg eerst naar Canada en later naar Europa. Op het ogenblik zijn er in dertien Europese landen 157 voedselbanken operationeel. Zo begon het in Nederland: in 1986 leefden Clara en Sjaak Sies in Rotterdam van een uitkering. Daar zij op verschillende gebieden actief waren, zoals de kerk en sociale terreinen, kwamen zij op het idee van een voedselbank. Zij voelden de noodzaak om tegen verspilling aan de ene kant en armoede aan de andere kant actie te ondernemen. In 2001 zijn zij met de voorbereidingen van een voedselbank gestart. De voedselbank is gestart als een onderdeel van de Stichting ‘Minusplus’ uit Rotterdam, met de gedachte dat de ‘plussers’ de ‘minners’ in onze samenleving met restgoederen zouden kunnen ondersteunen. Vanaf maart 2003 is de naam Minusplus veranderd in de Stichting Voedselbank Nederland of kortweg voedselbank. De Voedselbank Haarlem zamelt voedseloverschotten en andere levensmiddelen van het bedrijfsleven in om vervolgens dit kosteloos ter beschikking te stellen aan hulpbehoevende minima. Op die manier wil de Voedselbank Haarlem bijdragen aan vermindering van (verborgen) armoede. De Stichting Voedselbank Haarlem heeft de volgende doelstellingen: Een handreiking bieden aan mensen die in armoede leven. Het tegengaan van verspilling van goede voeding Het signaleren van armoede Op dit moment worden er wekelijks aan bijna 300 honderd adressen in Haarlem en omstreken voedselpakketten uitgedeeld. Tegenwoordig krijgen een kleine 10.000 gezinnen in Nederland voedselpakketten uitgereikt door de voedselbanken in diverse gemeenten. Via verschillende hulpverleningsorganisaties, zoals maatschappelijk werk, vluchtelingenwerk, thuiszorg, jeugdzorg en huisartsen, vindt de aanmelding plaats. Ontvangers krijgen, ongeacht geloof, cultuur of nationaliteit, de beschikking over de door levensmiddelen leverende bedrijven beschikbaar gestelde voedselpakketten. Bij de toekenning van voedselpakketten gaat de voedselbank uit van het besteedbaar maandelijks inkomen van een huishouden (voeding, kleding, etc.) nadat de vaste lasten betaald zijn.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
8
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
1.2 Aanleiding voor het onderzoek Uit een vorig onderzoek naar de voedselbank zijn een aantal belangrijke vragen blijven liggen. De onderzoeksvraag van het vorige onderzoek was: “Waarom lukt het klanten van de Voedselbank Haarlem die momenteel drie gebruik maken van de voedselbankhulp niet, om na drie jaar zonder deze hulp verder te kunnen?” Uit dit onderzoek is er een vraag blijven liggen namelijk: wat is de rol van de gemeente m.b.t. de voedselbank? Binnen ons onderzoek hebben we ons onder andere gericht op de vraag: Er zijn voedselbank klanten die wel naar de voedselbank gaan maar niet naar de gemeente, hoe komt dat? Hoe kan de gemeente deze klanten wel bereiken die momenteel worden misgelopen? 1.3 Missie CMV’ers Wat is CMV: CMV staat voor Cultureel Maatschappelijke Vorming. De CMV’er levert een bijdrage aan culturele en maatschappelijke veranderingsprocessen. De taak van de CMV'er is zeer gevarieerd. Het gaat om het maken van combinaties van spelen (recreatieve elementen), leren (educatieve vormen), ontdekken (via kunst en cultuur) en van samen doen (inzet van samenlevingsopbouw). Dit is agogische dienstverlening in de vrije tijd van mensen. Om dit waar te maken zijn wij bedrijfsmatig en beleidsmatig bezig. Keuze voor dit onderzoek: We zijn geïnteresseerd in het onderwerk voedselbank. De voedselbank is op maatschappelijk vlak een actueel onderwerp dat een steeds grotere plaats in de Nederlandse samenleving in neemt. Nederland wordt gezien als een welvarend en rijk land. Hoe kan het dan dat er in Nederland voedselbanken nodig zijn? Sinds het programma van de Frogers over de voedselbank: “Geen cent te makken”, is het aantal klanten flink toegenomen. Meer mensen durven zich aan te melden en gebruik te maken van de voedselbank. De vraag die wij ons hierbij stellen is hoeveel verborgen of niet geregistreerde klanten er nog in Nederland leven en nu dus geen gebruik maken van de voedselbank. Wij als CMV professional zijn geïnteresseerd in de maatschappelijke kant van de samenleving. We zijn geinteresseerd in het welzijn van de mens. Wij voelen ons dan ook betrokken met onze mede mens, ongeacht achtergrond, etniciteit en leefomstandigheden. Juist deze diversiteit maakt de samenleving en ons beroep interessant. Daarom onze interesse voor dit onderzoek. Het liefst zouden wij willen dat de voedselbanken in Nederland niet nodig zouden zijn. Het is goed dat de voedselbank mensen ondersteund die het nodig hebben, alleen vragen we ons wel af hoe het kan dat in een land als Nederland de voedselbanken bestaan en steeds harder nodig zijn? Als CMV professional zijn wij in staat kennis van verschillende leefwerelden tot ons te nemen. In dit onderzoek hebben wij dat gedaan door ons zowel in te leven in de klanten van de voedselbank als de gemeente. Ieder verhaal heeft twee kanten en om een goed concreet, niet bevooroordeeld, beeld te kunnen krijgen zijn beide kanten belangrijk. We hebben kennis van de spanningsvelden in de maatschappij en kunnen hierop anticiperen. Als CMV professional werken wij als intermediair tussen verschillende doelgroepen.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
9
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
1.4 Hoofd‐ en deelvragen Hoofdvraag Wat wil de gemeente met de voedselbanken? Hoe gaat de gemeente met de voedselbank om? Deelvragen gericht op de Gemeente Haarlem Wat vind de partij ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? Hoe denkt de partij over de voedselbank in Haarlem? Ziet de partij enige problemen rondom het thema voedselbank? Wat is volgens de partij de reden dat er voedselbanken in Nederland bestaan? Bovengenoemde deelvragen zijn bedoeld om een algemeen beeld te krijgen hoe de verschillende partijen in Haarlem denken over de voedselbank in Haarlem en in Nederland. Dit om te kunnen inschatten of de verschillende partijen ook echt problemen rondom het thema voedselbank zien en op de hoogte zijn wat er speelt rondom het thema de voedselbank. In het vorige onderzoek naar de voedselbank in Haarlem, zijn een aantal suggesties gedaan voor de gemeente Haarlem. Wat gaat de gemeente hiermee doen? Dit om te peilen of er ook echt iets gedaan wordt met het vorige advies. Hoe denkt de gemeente Haarlem de verloren klanten die nu naar de voedselbank gaan te bereiken, klanten die momenteel niet bereikt worden? Bent u zich ervan bewust dat er klanten van de voedselbank niet worden bereikt door de gemeente Haarlem? Zo ja, waarom wordt daar niets mee gedaan? Zo nee, hoe komt dat? Bij beantwoording van deze vragen zal duidelijk worden wat de gemeente wilt gaan doen om de klanten te bereiken en of ze zich ervan bewust zijn dat er klanten worden misgelopen. Wat vind de partij van het idee om een loket van de gemeente te plaatsen bij de voedselbank? De visie van de verschillende partijen rondom het plaatsen van een loket bij de voedselbank zal hierdoor aanbod komen. De gemeente heeft een zorgplicht tegenover de inwoners van de gemeente. Hoe komt het dan dat mensen gebruik moeten maken van de voedselbank? Hoe kijkt de gemeente aan tegen de zorgplicht en tot hoever gaat deze zorgplicht. Wat vind de partij van het armoede beleid in Haarlem ten aanzien van andere gemeentes? Hierin peilen we hoe de gemeente tegen hun eigen armoedebeleid aankijkt en of ze zich vergelijken met andere gemeentes. Met het oog punt op leren van elkaar.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
10
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk is. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? Dit om te kijken of de gemeente ervan op de hoogte is dat de formulieren vaak te ingewikkeld worden gevonden. Wordt hier iets aangedaan? Ziet de partij een toekomst zonder voedselbanken in Nederland? Om een beeld te krijgen van de toekomstvisie van de gemeente m.b.t. de voedselbank. Hoe ziet de partij de samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente? Hier kijken we hoe de gemeente de samenwerking met de voedselbank ervaart. * (Voor het interview met Rogier Kooijman hebben we dezelfde vragenlijst gehanteerd. Partij staat dan voor sociale zaken.) Deelvragen gericht op de Voedselbank Haarlem Wat vindt u ervan dat voedselbanken nodig zijn in Nederland? Ziet u enige problemen rondom het thema voedselbank? Ziet u een stijging van het aantal klanten het afgelopen jaar? Wat vindt u van de samenwerking met de gemeente – voedselbank? Vindt u dat de gemeente voldoende zijn verantwoordelijkheid neemt voor de klanten van de voedselbank? Waarom wel, waarom niet? Hoe zou de gemeente de klanten van de voedselbank kunnen bereiken? Hoe zou de voedselbank meer klanten kunnen bereiken? En wilt de voedselbank dat wel? Hoe denkt u over een loket van de gemeente bij de voedselbank? Denkt u dat veel klanten wel naar de voedselbank gaan en niet naar de gemeente? Zo ja, hoe denkt u dat, dat kan? Weet u iets van de formulieren die te moeilijk/ingewikkeld zijn? Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank? Met de vragenlijst willen we weten hoe de voedselbank de samenwerking met de gemeente ziet en hoe ze deze ervaart. Wat zijn de positieve punten en waar ziet ze verbeterpunten? We zijn ook benieuwd naar ideeën vanuit de voedselbank over hoe de gemeente de misgelopen klanten kan bereiken. * ( Bij deze vragenlijst hebben we een algemene toelichting gegeven. We hebben voor de antwoorden op deze vragenlijst maar 1 persoon geïnterviewd.)
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
11
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
1.5 Gemeente Haarlem De gemeente bestaat uit 3 delen: Dagelijks bestuur: college van B&W Gemeenteraad Commissies Wij zullen ons zowel met de gemeenteraad en de commissie samenleving tijdens ons onderzoek bezig houden. Hieronder zullen wij kort toelichten hoe deze organisatie eruit ziet, wie wat vertegenwoordigt en waar ze voor staan. Het dagelijks bestuur Het bestuur van de gemeente Haarlem ligt in handen van de gemeenteraad en het college van Burgemeester en Wethouders. Het college van Burgemeester en Wethouders vormt het dagelijks bestuur en is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid. De gemeenteraad vertegenwoordigt de inwoners van Haarlem. De gemeenteraad stelt het beleid in hoofdlijnen vast en controleert het dagelijks bestuur. Deze vorm van besturen heet dualisme. Er is een bestuurlijke scheiding aangebracht tussen het college van B & W als dagelijks bestuur, belast met de uitvoering van het beleid en de controle daarop door de gemeenteraad als hoogste orgaan van de gemeente. De consequentie van deze gewijzigde structuur -sinds enkele jaren- is, dat de dagelijks bestuurders geen deel meer uitmaken van de raad en dat de commissies (zie hieronder) hun eigen voorzitter kiezen uit de raadsleden, die uiteraard zitting hebben in dezelfde commissie. Het Haarlemse college van Burgemeester en Wethouders wordt gevormd door twee wethouders van de PvdA, één van de VVD en één van de SP. Het college wordt bijgestaan door de ambtelijke organisatie, onder leiding van de gemeentesecretaris, de heer W.J. Sleddering. De gemeenteraad Heel algemeen kan gesteld worden dat de gemeenteraad als het hoogste bestuurlijk orgaan van de gemeente kan worden beschouwd. Het college van burgemeester en wethouders vormt het dagelijks bestuur en is verantwoordelijk voor de uitvoering. Deze vorm van besturen heet dualisme. Hiermee bedoelen we de scheiding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht binnen een bestuurslaag. Hoe wordt de gemeenteraad gevormd? De gemeenteraad van Haarlem telt 39 leden en wordt voorgezeten door de burgemeester, die tevens voorzitter van het college is. De politieke partijen stellen de kandidaten voor de gemeenteraad. In de raad zijn de leden vertegenwoordigers van de politieke partijen die de meeste stemmen kregen bij de verkiezingen. De raadsleden vertegenwoordigen de bevolking in de gemeenteraad. Elke vier jaar zijn er verkiezingen. Daarom verandert de samenstelling van de raad na de verkiezingen. De burgemeester wordt overigens niet gekozen. Hij wordt bij koninklijk besluit benoemd.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
12
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Waar beslist de gemeenteraad over? De gemeenteraad heeft drie taken: Volksvertegenwoordigend: Inwoners vertegenwoordigen De raad vertegenwoordigt de inwoners van de stad. Door het onderhouden van contact met de inwoners van Haarlem komen raadsleden te weten wat er speelt en leeft in de stad. Zo kunnen zij de belangen van burgers afwegen bij het nemen van besluiten. Iedere partij in de raad doet dit vanuit zijn eigen politieke visie. Kaderstellend: Hoofdlijnen beleid bepalen De gemeenteraad bepaalt de hoofdlijnen van het gemeentelijk beleid. De raad buigt zich over allerlei onderwerpen die voor de stad en/of inwoners van belang zijn. Plannen kunnen alleen doorgaan als een meerderheid van de raad het ermee eens is. Ook stelt de raad de gemeentebegroting vast. Controlerend: Controleren dagelijks bestuur De raad controleert het dagelijks bestuur; ofwel het college van burgemeester en wethouders. De gemeenteraad controleert of het college van B&W het beleid goed uitvoert en hun dagelijkse bestuurstaken goed vervult. Ook stelt de raad de begroting vast, controleert en stelt de jaarrekening van het college vast, maakt verordeningen (dat zijn een soort gemeentelijke wetten) en benoemt de wethouders. De 39 volksvertegenwoordigers in de Haarlemse gemeenteraad hebben dus een belangrijke taak. Zij beslissen namelijk over de ontwikkelingen die de gemeente doormaakt en daarmee ook over de toekomst van de stad. De raad neemt besluiten over veel verschillende onderwerpen zoals het aanzien van de stad, hulp aan sociaal zwakkeren, afvalverwerking, buurtwerk, sportvoorzieningen. Dit is maar een greep uit de zaken waarover de gemeenteraad beslist. Daarbij moet de gemeenteraad keuzes maken; geeft de gemeente bijvoorbeeld geld uit aan nieuwe fietspaden of aan een werkgelegenheidsproject voor langdurig werklozen? Omdat het wel erg veel werk is als je als raadslid over alle onderwerpen mee moet denken, zijn er raadscommissies ingesteld. De gemeenteraad Haarlem kent vier raadscommissies. Hoe besteden raadsleden hun tijd? Raadsleden hebben veel te doen; stukken doornemen, vergaderen en werkbezoeken afleggen. De Haarlemse gemeenteraad vergadert eens in de drie weken op donderdagavond. Daarnaast zijn er fractie-, commissie- en raadsvergaderingen, waarbij een groep raadsleden van verschillende partijen onderwerpen op een bepaald vakgebied bespreekt (bijvoorbeeld onderwijs of ruimtelijke ordening of financiën). In de praktijk betekent dat voor de raadsleden al snel twee avonden per week vergaderen. Echter, de meeste tijd steekt een raadslid doorgaans in het onderhouden van contacten met "de stad". Instellingen en bijeenkomsten in de stad bezoeken, brieven van inwoners of belangengroepen beantwoorden, het lokale nieuws bijhouden en vooral veel praten met mensen. Raadswerk houdt dus niet op bij de raadszaal. Gemeenteraadswerk is geen volledige baan, maar het is méér dan een hobby of vrijwilligerswerk. De meeste raadsleden doen het raadswerk naast hun 'gewone' werk. Gemiddeld besteedt een raadslid toch wel zo'n twintig uur per week aan het raadswerk. Raadsleden ontvangen een vergoeding voor hun werkzaamheden. Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
13
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Coalitie en oppositie De raadsleden van één politieke partij vormen samen een fractie. De Haarlemse gemeenteraad bestaat momenteel uit 10 fracties. De coalitie wordt gevormd door drie partijen: PvdA, SP en VVD. De coalitiepartijen hebben respectievelijk 11, 7 en 7 zetels. De coalitie heeft aan het begin van de raadsperiode in een collegeakkoord op hoofdlijnen afgesproken wat er de komende vier jaar in de stad gaat gebeuren en zij hebben de kandidaten geleverd voor het wethouderschap. De overige fracties in de Haarlemse gemeenteraad vormen de oppositiepartijen, namelijk Groen Links (GL) (4 zetels), CDA (4 zetels), D66 (2 zetels), Actiepartij (1 zetel), Partij Spaarnestad (1 zetel), Ouderenpartij Noord-Holland (1 zetel) en ChristenUnie-SGP (1 zetel). Wat doen de (raads)commissies? In welke commissies zijn raadsleden vertegenwoordigd? Er zijn vier raadscommissies en drie bijzondere commissies waarin raadsleden zijn vertegenwoordigd. In een raadscommissie wordt gesproken over inhoudelijke thema's, die de gemeente Haarlem in zijn geheel aangaan, zoals werkgelegenheid, ruimtelijke ordening, sport of welzijn. De raadscommissies zijn: De commissie Bestuur De commissie Beheer De commissie Ontwikkeling De commissie Samenleving Wat doet een raadscommissie? De besluitvorming over een onderwerp begint in de vergadering van burgemeester en wethouders. Het college neemt een besluit en dit besluit kan dan in de vorm van een voorstel worden voorgelegd aan de raad of wordt ter kennisname of ter bespreking aangeboden aan een commissie. Bij raadsvoorstellen gaat het om een onderwerp waar de raad bevoegd is over te beslissen. Het onderwerp wordt dan in de commissie ‘voorbesproken’. Tijdens de bespreking van een agendapunt kan een raadslid aangeven wat zijn of haar fractie vindt van het onderwerp en/of vragen stellen aan de wethouder ter verdere verduidelijking. Een raadscommissie neemt zelf geen besluiten. In commissies wordt dus belangrijk voorbereidend werk gedaan voor de definitieve besluitvorming in de raad. Het standpunt van de fractie in de commissie is vaak bepalend voor de stemming in de raad. Daarnaast wordt in een commissie gesproken over onderwerpen die (nog) niet door gaan voor besluitvorming door de raad. Dit kan bijvoorbeeld gaan over discussienotities die als doel hebben de raad in staat te stellen de richting van een beleidsproces te laten bepalen. Of het kan gaan om besluiten waarvoor geldt dat in principe het college bevoegd is hierover te beslissen, maar waar een sterk politieke afweging aan ten grondslag ligt dus waar een groot draagvlak voor is gewenst. In het protocol actieve informatieplicht zijn richtlijnen opgenomen voor het omgaan met de informatieplicht van het college richting de raad. Bij de behandeling van de onderwerpen zijn een of meer wethouders of de burgemeester aanwezig, die als portefeuillehouder van het betreffende onderwerp tijdens de vergadering het
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
14
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
onderwerp kunnen toe lichten of vragen van commissieleden kunnen beantwoorden. Elke raadscommissie is gespecialiseerd in een aantal onderwerpen en heeft een eigen takenpakket en samenstelling. Wie zitten er in een raadscommissie? In een raadscommissie zitten raadsleden van de verschillende partijen. Leden van kleinere partijen laten zich wegens tijdgebrek soms vervangen door "schaduwraadsleden". Het aantal commissieleden wisselt per raadscommissie. Verder wordt elke raadscommissie voorgezeten door een raadslid die fungeert als technisch voorzitter. Daarin wordt hij of zij bijgestaan door de commissiegriffier (werkzaam op de griffie) die de rol van secretaris op zich neemt. Bij de vergadering van de raadscommissie is verder meestal de wethouder (of de burgemeester) aanwezig die voor het onderwerp dat besproken wordt verantwoordelijk is. Soms zijn er meerdere wethouders aanwezig bij de vergadering. Ambtenaren die een bepaald onderwerp hebben behandeld of voorbereid zijn vaak ook aanwezig. Soms zullen zij vragen van de commissieleden beantwoorden of iets toelichten. Commissie Samenleving De commissie Samenleving heeft de volgende onderwerpen onder zich: Zorgzame samenleving Maatschappelijke ontwikkeling en cultuur Werk en inkomen
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
15
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Hoofdstuk 2 Verantwoording 2.0 Respons onderzoek Om een zo concreet mogelijk beeld van de gemeente te krijgen hebben we ons als doel gesteld om van iedere partij een partijlid te spreken. Deze persoon spreekt voor de hele partij. De politieke partijen zijn een deel van de gemeente, dit omvat dus niet de hele gemeente. We vinden het belangrijk om ook een beleidsmedewerker te spreken, iemand van Sociale Zaken. We houden ons bezig omtrent het onderwerp voedselbank, waardoor we het belangrijk vinden een bestuurslid van de voedselbank te spreken. We hebben in totaal elf interviews afgenomen. Negen interviews met de politieke partijen in Haarlem, een met een beleidsmedewerker van sociale zaken en een interview met een bestuurslid van de voedselbank. De negen interviews met de politieke partijen geven een concreet beeld weer van hoe de partijen rondom het thema voedselbank denken. De desbetreffende partijleden spraken namens de gehele partij waardoor het aantal afgenomen interviews geen effect heeft op de kwaliteit van het onderzoek. De kwaliteit van het onderzoek wordt gewaarborgd. 2.1 Methode We hebben gekozen voor een kwalitatief onderzoek. Bij kwalitatief onderzoek staat kwaliteit centraal. Kenmerk van kwalitatief onderzoek is, dat de vragen wat diepgaander zijn dan bij kwantitatief onderzoek. Via kwalitatief onderzoek wordt er gezocht naar diepgaande informatie, die zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid komt. Deze informatie wordt verkregen door in te gaan op meningen, visies en motivaties van mensen/respondenten. Doorgaans kost kwalitatief onderzoek meer tijd als het gaat om voorbereiding en uitvoering. Een ander woord voor open interview is een kwalitatief interview. Binnen de onderzoeksmethode kwalitatief onderzoek hebben we gekozen voor een half gestructureerd open interview. We hebben hiervoor gekozen omdat het een persoonlijk gesprek is met de ondervraagden, waarin door middel van het stellen van open vragen informatie wordt verzameld. Bij deze methode wordt niet gebruik gemaakt van een volledig gestructureerde vragenlijst, maar van een interviewschema of topiclist. Dit is een van tevoren vastgestelde lijst van onderwerpen die in de loop van het interview aan de orde moeten komen. Het laat echter alle ruimte aan de persoonlijke opvattingen en belevingen van de ondervraagden. Hierdoor wordt alsnog structuur aangebracht in het interview. De volgorde van de onderwerpen: De formulering van de vragen en de formulering van de antwoorden liggen niet vast. Via het tonen van interesse, het doorvragen en de vragen om verduidelijking speelt de interviewer in op de situatie en stimuleert de voortgang van het gesprek. We hebben ervoor gekozen om alle interviews met ze tweeën af te nemen. We hadden twee taken afgesproken: interviewer of notulist. Bij ieder interview routeerde we door. We hebben deze keuze bewust gemaakt zodat je, je gericht kon concentreren op het interview. De Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
16
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
uitwerking van het interview gebeurde direct nadat het interview was afgenomen. De uitvoering hebben we met zijn tweeën gedaan, waardoor er overleg plaatsvond en we elkaar konden aanvullen daar waar nodig. 2.2 SWOT analyse Strength (sterke punten) Studenten bezitten interviewtechnieken Goede interne communicatie onder projectleden Begeleiding van professionele werknemer PMO Duidelijke doestelling/ opdrachtformulering vanuit de organisatie Theorie aan praktijk koppelen Weakness (zwakke punten) Gemeente is een lastige onderzoeksgroep Weinig ervaring met het werken met gemeente Uitwerking van de interviews kunnen te weinig houvast bieden voor het ontwikkelen van een methodiek Tijdsnood Oppertunities (kansen) Een bruikbare methodiek schrijven voor de gemeente De gemeente laten inzien dat hun verantwoordelijk zijn voor de voedselbank klanten Nieuwe inzichten voor professionals uit verschillende takken van het social work PMO krijgt meer duidelijk en inzicht in wat de gemeente kan betekenen voor de voedselbank klanten Treaths (bedreigingen) Gemeente wil niet meewerken of geven politiek correcte antwoorden Door informele kwesties binnen PMO kunnen wij het onderzoek niet meer uitvoeren * De risicoanalyse wordt er voor de gemeente uitgehaald
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
17
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Hoofdstuk 3 Resultaten Vooraf aan het interview hebben wij een aantal vragen die van cruciaal belang zijn voor ons onderzoek opgesteld. Deze vragen hebben we bij ieder gesprek gesteld. In de loop van het gesprek met de verschillende partijen zijn er ook andere interessante vragen naar voren gekomen die we ook in dit eindverslag verwerken. Ieder gesprek heeft een eigen wending gekregen maar we hebben altijd de standaard interview vragen lijst gehanteerd. Hierdoor konden we achteraf de interviews met elkaar vergelijken. 3.0 Interview politieke partijen Wat vind de partij ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? PvdA De PVDA vindt dat de voedselbank niet hoort te bestaan. Wel aantoevoegen dat ze de voedselbank wel waarderen. ‘Ik vind dan ook dat de voedselbank in Haarlem uiteindelijk ook moet verdwijnen.’ Actiepartij ‘De voedselbank zou er niet moeten zijn, hij moet overbodig zijn. Maar wel goed dat hij er is. Het doel van de voedselbank is langzaam verschoven, (tegen gaan van verspilling). Het is nu nodig helaas.’ GroenLinks ‘Heel triest, raar dat het zo gekomen is. Er zullen altijd mensen zijn die het nodig hebben. Voedselbank is een particulier initiatief, ik zie het niet als overheidsbeleid, dit is juist ook de kracht van de voedselbank.’ SP ‘In een woord: schande. Ik schaam me ervoor dat het bestaat in Nederland. Landelijk wordt er soms geroepen dat er geen armoede is, maar dan heb je een bord voor je kop en wil je armoede niet zien.’ CDA ‘Het zou er niet moeten zijn maar er wordt gebruik van gemaakt.’ ChristenUnie ‘Het is niet rechtvaardig dat er zo’n verschil is tussen arm en rijk. Het is een particulier initiatief dat je niet weg moet halen, het is juist goed dat mensen dit doen. De kerk is er ook mee bezig, maar je kunt beter de krachten bundelen. Als iets voldoet moet je het niet weghalen. Bij de voedselbank kun je elkaar ontmoeten, netwerken wordt steeds belangrijker.’ D66 ‘Het is vreemd dat het in Nederland bestaat met het sociale stelsel dat wij in Nederland hebben, een aandacht en welvaartstaat voor mensen. Ik vraag me af wat er met de samenleving aan de hand is dat er voedselbanken nodig zijn.’ VVD ‘De voedselbank is ontstaan vanuit de filosofie om bruikbaar eten te besparen, vanuit dit standpunt ondersteun ik de voedselbank. In de tweede instantie is de voedselbank er om te ondersteunen bij armoede, in dit geval ben ik er ambulant mee.’ Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
18
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Conclusie: Alle partijen vinden dat de voedselbank eigenlijk niet hoort te bestaan, de mate waarin verschilt wel per partij. Ze vinden dat de voedselbank overbodig zou moeten zijn, maar ze realiseren zich wel dat het nodig is want er wordt gebruik van gemaakt. Wat is volgens de partij de reden dat er voedselbanken in Nederland bestaan? PvdA Veel mensen zitten in de schulden, ik vraag me wel af of er niet teveel mensen bij de voedselbank zitten die op eigen benen kunnen staan. Veel mensen kunnen het zelf niet aan (psychische klachten), hierbij moet hun hele leven worden gestructureerd, niet alleen voedsel geven. Deze mensen hebben structurele ondersteuning nodig, hier zou de gemeente naar moeten kijken. Ook landelijk kan er iets gedaan worden (tv reclames, over geld lenen). Hierdoor komen mensen in de verleiding en in de schulden. Actiepartij Er zijn steeds meer bezuinigingen. Er worden fundamenteel andere keuzes gemaakt door de overheid. Onderwijs en gezondheid zijn basisbehoeftes en daarin wordt nu gewoon te weinig geïnvesteerd. In de politiek zitten mensen met vaak een andere achtergrond dan mensen die zijn aangewezen op de voedselbank. Maar wel deze mensen zijn de volksvertegenwoordigers van Haarlem. Ze hebben onvoldoende besef van de doelgroep. GroenLinks Primaire levensbehoeften worden steeds duurder. Er zijn ook mensen die niet volledig AOW krijgen met als gevolg dat zij de voedselbank nodig hebben. SP De lonen zijn te laag, er is armoede, alles kan met betrekking tot een lening. Maar het komt voornamelijk door de lage lonen. De kosten blijven stijgen, dus het blijft lastig. Conclusie Er worden hiervoor verschillende redenen gegeven. Er zijn mensen die altijd hulp nodig hebben, die hebben structurele ondersteuning nodig. Ook wordt er door verschillende partijen geconcludeerd dat veel landelijk geregeld is en ze daar geen invloed op hebben, ze kunnen daar als gemeente weinig aan doen. Een voorbeeld hiervan is de hoogte van de lonen. In het vorige onderzoek naar de voedselbank in Haarlem, zijn een aantal suggesties gedaan voor de gemeente Haarlem. Wat gaat de gemeente hiermee doen? PvdA Ik zou willen dat de gemeente en de voedselbank beter contact krijgen. Ook zie ik graag beter contact met voedselbank klanten. Vanuit de gemeente is er terughoudendheid m.b.t. de voedselbank omdat ze anders veel verantwoordelijkheid op zich nemen en er tegelijk niet genoeg grip op hebben. Er is een motie aangenomen door alle partijen, hierdoor is er een breder draagvlak om wat te doen met de voedselbank.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
19
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Hoe denkt de gemeente Haarlem de verloren klanten die nu naar de voedselbank gaan te bereiken, de klanten die momenteel niet bereikt worden? PvdA We zetten wel informatie op websites maar vaak hebben juist de mensen die bereikt moeten worden geen internet. Ook proberen we het via folders, hulpverleners en de sociale dienst. Actiepartij De gemeente zou alles moeten doen wat ze kunnen regelen. Bijvoorbeeld het regelen van huisvesting, zorgen voor een nieuw onderkomen. Ze kunnen dan helpen met bijvoorbeeld het geven van subsidie. Een betere samenwerking tussen de sociale dienst en de voedselbank. De voedselbank kan aan de gemeente rapporteren welke klanten er komen. Onderzoeken wat de oorzaken zijn dat mensen naar de voedselbank gaan en hierop het beleid aanpassen. Termijnen moeten korter voor het aanvragen van een uitkering, dit is een verantwoordelijkheid van de gemeente. Er kunnen dan sancties tegenover de gemeente worden opgelegd als dit niet snel genoeg verwerkt wordt (bijv. binnen 4 werkdagen). De mentaliteit moet veranderen bij de ambtenaren. Ze zijn vaak te afwijzend. Controle is vaak veel duurder dan het verstrekken van een uitkering. Ze kunnen gewoon beter die uitkeringen sneller afgeven. GroenLinks D.m.v. wijk contactvrouwen. Deze gaan op zoek naar mensen die of eenzaam zijn, of die niet weten hoe het in Nederland werkt, etc. Als ze deze mensen hebben gevonden gaan ze bij hen op huisbezoek om ze bijv. bepaalde regels uit te leggen en het Nederlandse systeem duidelijker te maken. Het gaat hier voornamelijk om allochtonen. Verder zou de voedselbank ook kunnen wijzen op de faciliteiten die de gemeente heeft. Zij hebben contact met de voedselbank klanten. En we zouden de gemeente kunnen vragen over de privacy. Ik vind dat de mensen die het nodig hebben sneller ondersteuning van de gemeente moeten krijgen. En hierbij vind ik het belangrijk dat er meer wordt gekeken naar het kunnen van de mens in plaats van hun ergens toe dwingen. De Sociale Verzekeringsbank weet wel wie volledig AOW mag krijgen. Er word nu aan gewerkt dat de gemeente deze bestanden mag inzien. Iedereen die uitkering krijgt is bij de gemeente bekend, maar de rest niet. Ook moet er meer worden gecontroleerd; of iemand de voedselbank nog wel nodig heeft. Een keer per jaar een controle zou genoeg zijn. Ik ben benieuwd naar, wat nu eigenlijk de belangrijkste reden is dat mensen niet kunnen rondkomen van een minimum inkomen. Ik zou willen dat de voedselbank dit aan ons doorgeeft. Zodat de gemeente hier wat aan kan doen. SP Er is een intentieverklaring getekend door de gemeente & de voedselbank voor samenwerking. Er is met vrijwilligers gesproken, als de mensen bij de gemeente komen, maken ze niet gebruik van alle voorzieningen.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
20
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
De lonen zijn te laag, die moeten 10% hoger. Alles wordt duurder, de verhoudingen zijn te groot geworden. Hier moet de regering ook wat aan doen omdat het structurele problemen zijn. Indicatie: bij het invullen van de indicatie voor de voedselbank, moeten mensen toch al alles laten zien, en dan gelijk kijken of ze gebruik maken van alle diensten van de gemeente, je kunt een lijstje doorlopen. Want als mensen de deur uitgaan ben je ze kwijt. Er is nu geen lijstje aan het begin van een gesprek. Het vertrouwen is weg omdat ze soms worden afgewezen door een punt of komma, dit moet makkelijker worden. De vrijwilligers betrekken bij een oplossing, het zijn betrokken mensen. De gemeente weet het niet altijd beter, de gemeente kent de persoon niet, de vrijwilliger wel. CDA Als de voedselbank een klantenbestand heeft zou dit goed gebruikt kunnen worden. Een samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente is belangrijk. De armoede moet de gemeente oplossen. ChristenUnie Iedereen kan gaan signaleren (niet alleen de gemeente) Door middel van de stadskrant (maar dan zit je wel weer met mensen die niet kunnen lezen) Iedereen een soort buddy, voor bijvoorbeeld mensen die niet kunnen lezen en het lastig vinden om formulieren in te vullen De kerken doen veel (huisbezoeken), vrijwilligers en bewonersorganisaties proberen zich zoveel mogelijk in te zetten. Er zijn zo’n 1500/2000 mensen in Haarlem die rondlopen en het heel erg moeilijk hebben, ieder van deze mensen kan zo een tegenslag hebben. De maatschappij wint erbij als iedereen mee doet of elkaar in de gaten houdt. Het maken van een klantenbestand (kan wel de privacy schenden). De gemeente ziet dat er meer mensen in de bijstand komen en had dat van te voren niet gedacht (door economische crisis) Preventief te werk gaan, veel maatwerk ‘urgente node’ is vanuit kerken ontstaan en werkt samen met gemeente. Voor mensen die echt in nood zitten en de gemeente deze mensen niet kan betalen. Er is daarvoor speciaal een ambtenaar aangesteld. Klantmanagers zijn momenteel al aanwezig zodat mensen niet naar iedereen worden doorgestuurd. D66 Verder vind ik, dat de klant zelf moet willen daar hoeft de overheid niet achter aan. Er ligt ook een basis bij de ouders en een basis bij het onderwijs, dat moet veel en veel beter. Het is belangrijk om de mensen zelf te versterken, zorgen dat ze grip op hun eigen leven krijgen. D66 gaat uit van de kracht van mensen. Laaggeschoold werk is er weinig, daar moet ook veranderingen in komen, om mensen toch aan het werk te krijgen en ze te laten meedraaien in de maatschappij. Verder kunnen we folders bij de voedselbank neerleggen over het aanbod van de gemeente.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
21
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Het telefonisch te woord staan vanuit de gemeente naar de klant moet velen malen beter. VVD Door meer te doen aan communicatie. We zullen erachter moeten komen waar deze mensen komen en hier bijvoorbeeld posters ophangen. We kunnen indirect contact met ze maken, ze daar opzoeken waar ze zijn. We wachten dan niet tot de mensen naar ons toe komen maar we brengen het naar de klant toe. (Outreachend work) Wel snap ik hierbij het wantrouwen vanuit de voedselbank, mede doordat er mensen zijn die het vertrouwen in de gemeente hebben verloren. Omdat veel mensen geen vertrouwen hebben in de gemeente, zal het afschrikken als de gemeente onderzoek gaat doen. Onderzoek om te achterhalen waarom mensen naar de voedselbank gaan. Dit kan wel worden uitgevoerd door onafhankelijke onderzoeksinstanties die wel rapporteren aan de gemeente. Conclusie: Er worden veel verschillende mogelijkheden/oplossingen gezegd om de klanten van de voedselbank wel te bereiken. We zullen hier in het advies verder op in gaan. Wat vind de partij van het idee om een loket van de gemeente te plaatsen bij de voedselbank? PvdA Ik ben er op zich wel voor om iemand van de gemeente bij de voedselbank neer te zetten en op deze manier klanten te bereiken. Maar is dit een oplossing? Actiepartij Ik ben daar niet echt een voorstander van in verband met de privacy. GroenLinks Dit kan voor een drempel zorgen. Een ander initiatief zou kunnen zijn om vlakbij de voedselbank een loket te zetten waar een ambtenaar zit. Zo kunnen de klanten zelf kiezen of ze er we of niet naar toe gaan. SP Het schaamte gevoel is bij veel mensen al hoog. Ik vind het goed maar het moet wel een andere deur zijn. Een loket is oké als je er meer mensen mee kunt bereiken. CDA Dit is een beetje een brede school idee. Klanten zijn niet lang bij de voedselbank heb ik gehoord. Het is zeker het proberen waard, maar het zou me niet verbazen als het niet werkt. ChristenUnie Met een loket heb ik geen moeite. D66 Wat het loket betreft, ik vind niet dat deze per se bij de voedselbank moet staan, je maakt er dan gewoon weer een loket bij. Dit loket kan net zo goed bij bijv. de scholen staan. Je moet kijken wat het allemaal kost om naar de mensen toe te gaan en wat dat gaat opleveren.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
22
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
VVD Als wij een loket willen openen bij de voedselbank hebben we wel de samenwerking nodig van de voedselbank. Er zijn nu al 2 ouderen loketten waar ze voor alle zaken terecht kunnen. Zodat ze bij 1 loket voor alles terecht kunnen. Conclusie Er wordt door bijna alle partijen aangegeven dat ze een loket bij de voedselbank wel zien zitten. De Actiepartij is er i.v.m. de privacy van de voedselbank klanten niet echt voor. De meerderheid van de partijen geeft aan dat ze een loket zien zitten mits de bereikbaarheid via een andere deur zal zijn. De voedselbank klanten hebben zelf de keuze hebben of ze daar naar toe gaan of niet. Hoe denkt u over het geven van een voorschot? CDA Het idee om te werken met voorschotten, kan wel. Op de manier waarop het nu allemaal verwerkt en geregeld wordt, kost het vreselijk veel geld. We zouden hier veel op kunnen besparen. Het CDA vindt dit erg jammer, we zijn heel erg aan het nadenken hoe we dit goed kunnen gaan aanpakken. En dan ook voor op de lange termijn. ChristenUnie Voorschot is een prima idee, hoeven ze niet te wachten op een uitkering. Maar de gemeente mag geen geld uitkeren zonder alle geldige formulieren en documenten te hebben ontvangen van de persoon die een uitkering aanvraagt. De gemeente is ook aan handen en voeten gebonden. VVD Haarlem doet ook aan voorschotten geven. Bij aanvragen maken we een snelle inschatting en kijken we of de aanvraag kansrijk is. Is de aanvraag kansrijk dan geven we een voorschot. Dit bijv. als het gaat om broodnoot. Conclusie: De bovenstaande partijen staan open voor het geven van voorschotten. Indien het voldoet aan de regels die horen bij het verstrekken van een uitkering is de gemeente in staat een voorschot te geven. CDA vindt dat het proces verbeterd kan worden. Wat vind de partij van het armoedebeleid in Haarlem ten aanzien van andere gemeentes? GroenLinks Ik vind Haarlem een redelijk sociale gemeente. Het kan beter maar ik vind niet dat we echt keihard zijn. Haarlem heeft een SP wethouder en een linkse meerderheid in de gemeenteraad. CDA Er wordt zorg aan besteed, dat vind ik positief. Er kunnen nog veel punten verbeterd worden. Bijvoorbeeld het welzijnswerk. Het welzijnswerk is momenteel niet goed. We hebben hier te maken met een slecht overzicht. Er gaat hier veel geld en mankracht verloren en ik denk dat hier meer uitgehaald kan worden.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
23
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
D66 Ik heb geen grote pet op van het armoedebeleid. Het geld wat hiervoor bedoelt is (kinderen in armoede) wordt niet goed gebruikt. Alle kinderen in de bovenbouw van de basisschool kregen opeens een computer? Daar is niet over nagedacht. VVD ‘Ik vind dat we het redelijk goed doen. Haarlem is redelijk warmhartig. De omvang van het armoedebeleid nadert bijna de grens van disfunctioneel.’ De gemeente heeft meerdere punten die belangrijk zijn. Conclusie Bovengenoemde partijen vinden dat Haarlem het redelijk goed doet. Ze hebben nu een SP wethouder. Er wordt aangeven dat Haarlem een sociale gemeente is maar dat er nog wel verbeterpunten zijn. Door het CDA wordt aangegeven dat het welzijnswerk momenteel niet goed geregeld is en hier nog veel meer aan kan worden gedaan. Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk zijn. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? PvdA Bij dit soort mensen is het maatwerk, wat soms lastig is. Het werk wat komt kijken bij een aanvraag wordt verdeeld onder verschillende werknemers. Dit moet gezien worden als een casus, als geheel, anders gaat het van de een naar de ander en dat schiet niet op. Er zou een andere manier van werken moeten komen bij de hulpverleners (de gemeente huurt deze mensen in, dus ik schuif de schuld niet af in hun schoenen). Actiepartij De formulierenbrigade moet eerst een cursus doen van 3 maanden, kun je nagaan. Mensen zijn ´formulieren moe´. Het is een fulltime baan om dat allemaal in te vullen. Termijnen van het aanvragen van uitkeringen moet ook korter, er kunnen sancties opgelegd worden tegen de gemeente als dit te lang duurt. GroenLinks De formulieren zijn te moeilijk. Hier wordt wel aan gewerkt door de formulierenbrigade, maar het zal nog wel even duren. Ik hoop dat dit sneller kan, er moet meer logica in komen. Dat je maar een keer iets hoeft aan te vragen, in plaats van drie keer opnieuw, ook al gaat het om een andere aanvraag. SP Er zijn wel al veranderingen bezig en de formulieren worden makkelijker gemaakt. Uitkeringen worden sneller verstrekt. CDA Ook als je gestudeerd hebt snap je de formulieren niet. Ik snap niet dat dit niet gewoon in mensentaal wordt aangeboden. Mensen kunnen hierbij geholpen worden door bijvoorbeeld een specifiek spreekuur. Ook heb je in Nederland veel analfabeten, aan deze mensen moet ook gedacht worden. Het kan bijv. ook via spraak via de computer worden aangeboden. Een taak
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
24
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
van de gemeente om de formulieren makkelijker te maken, maar de mensen zelf moeten ook verantwoordelijkheid tonen. ChristenUnie Ik zit zelf in de rekenkamer en weet dat veel mensen geen gebruik maken van bijzondere bijstand. Het is belangrijk dat de gemeente de armoederegels nastreeft en iedereen geeft waar hij recht op heeft. D66 De formulieren zijn inderdaad lastig. Dat moet natuurlijk makkelijker, er zijn ook veel mensen die de taal niet spreken. Er zijn veel laag geletterden en analfabeten. VVD Er is een formulierenbrigade. Voor het invullen van formulieren is vaak precieze informatie nodig, precieze informatie is vaak erg ingewikkeld maar deze informatie is wel belangrijk. Het kost mensen geen geld om hiervan gebruik te maken. Ook de maatschappelijk werker kan helpen met het invullen van formulieren. Conclusie: De partijen geven aan dat de formulieren lastig zijn. Er wordt momenteel aan gewerkt maar het kost even tijd. Er is al een formulierenbrigade actief die mensen helpt met het invullen van de formulieren. Toch wordt er aangegeven dat de formulieren makkelijker kunnen, om de mensen tegemoet te komen. Hoe ziet de partij de samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente? PvdA Ik zou willen dat de gemeente en de voedselbank beter contact krijgen. Ook zie ik graag beter contact met de voedselbank klanten. GroenLinks De samenwerking tussen de voedselbank en gemeente zou meer moeten worden. SP De voedselbank verdient alle steun vanuit de gemeente. Door een samenwerking tussen de voedselbank en gemeente kunnen de gegevens/verhalen met elkaar gedeeld worden zodat mensen maar een keer met de ‘billen bloot’ moeten. CDA Ik weet het niet. Als we de voedselbank en gemeente combineren zal dit sommige mensen afschrikken. Er zijn mensen die teleurgesteld zijn in de gemeente. Dit kan niet zomaar, dit moet in termijnen. We zouden kunnen beginnen met voorlichting geven. Conclusie: Bovenstaande partijen geven aan dat ze een betere samenwerking met de voedselbank zien zitten. CDA waarschuwt wel dat sommige klanten van de voedselbank de gemeente wantrouwen. Een betere samenwerking kan efficiënter zijn voor de voedselbank klanten.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
25
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Ziet de partij een toekomst zonder voedselbanken in Nederland? PvdA Nee, het zal in de toekomst niet verdwijnen. Er zal iets anders ontstaan, andere instellingen zullen actie ondernemen of andere initiatieven zullen ontstaan. GroenLinks Ik denk wel dat het de komende jaren zal blijven, vooral nu met de crisis. Sympathie van de voedselbank vind ik dat het voedsel anders weggegooid zou worden. SP Armoede wordt steeds meer, helaas. Zolang het kabinet niets doet en slaapt zal dit in de toekomst alleen nog maar meer worden. CDA Dat ligt eraan hoe je het bekijkt. De voedselbank is niet iets nieuws, vroeger gebeurde een dergelijk initiatief vanuit de kerk. Ik denk niet dat de voedselbank zal verdwijnen. Er is wel een kans dat de doelgroep veranderd. ChristenUnie Ik zie het nog niet 1,2,3 verdwijnen. De voedselbank bevordert juist de contacten onderling tussen mensen, mensen komen hun huis uit en dat is juist een meerwaarde. Ik vind wel dat de uitkeringen hoog genoeg moeten zijn. D66 Zolang er aanbod is zal de voedselbank niet verdwijnen. De uitkeringen in NL zijn best goed. Ik sta wel achter de voedselbank, het is een mooi initiatief vanuit mensen zelf, en het is zonde om al dat voedsel weg te gooien. VVD Ik hoop dat het zal verdwijnen, de ideale situatie is al mensen de voedselbank niet nodig hebben. Ik hoop dat het bereik van de gemeente voorzieningen 100% wordt. 3.1 Interview Rogier Kooijman (beleidsmedewerker sociale dienst) Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? “Het liefst zouden we ze zo snel mogelijk opgedoekt zien.” “Maar ervaring leert wel. Er is met wet en regelgeving te maken. Er zijn situaties dat wij, financieel gezien, machteloos zijn. De voedselbank zal er nog lang zijn. Het is wel schrikbarend hoeveel het er tegenwoordig zijn. Dit heeft mede te maken dat de bijstandsnormen te laag zijn. Deel is dit landelijk, door regels vastgelegd, maar wij als regio proberen wel te doen wat kan.” Hoe denkt de gemeente Haarlem de verloren klanten die nu naar de voedselbank gaan te bereiken, de klanten die momenteel niet bereikt worden? “We hebben nu wel met de voedselbank afgesproken dat er een folder in de voedselpakketten wordt gestopt.” Hierin staat kort uitgelegd welke regelingen en bijstanden er zijn, wie waarvoor in aanmerking komt etc. Voorheen werd dit niet toegestaan door de voedselbank. Verder zijn we aan het kijken of het mogelijk is om de vrijwilligers van de voedselbank voorlichting te gaan geven. De voorlichting zal gaan over welke regelingen er zijn en hoe Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
26
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
je hierop een beroep doet. Ook zal aan bod komen hoe de Sociale Dienst te werk gaan. Op deze manier kunnen de vrijwilligers de voedselbank klanten helpen. Maar sommige punten kunnen niet zomaar opgelost of aangepast worden. Hierbij kun je denken aan de algemene bijstandsuitkering of schuldsanering. Dit punt ligt ook bij de voedselbank. Deze gaan nu ook de ‘klant’ registreren. Het is een taak van de voedselbank om het registratie systeem verder op te bouwen. Wij willen meer grip krijgen op hoe het traject nu verloopt. Bijvoorbeeld door de herindicatie door de voedselbank zelf te laten uitvoeren. De voedselbank bestaat grotendeels uit vrijwilligers en niet iedere vrijwilliger kan of wilt dit doen. De vraag hierbij is dan ook, hoever moet de voedselbank gaan? De voedselbank is nu laagdrempelig waardoor er mensen op af komen. Dit moet eigenlijk wel zo blijven. Hoe denkt u over het geven van een voorschot? Het is wettelijk bepaald dat 90% van het aangevraagde voorschot wordt betaald/gegeven door de gemeente. Dit gebeurt alleen als alle gegevens zijn ingevuld en ingeleverd. Het voorschot moet binnen vier weken worden verstrekt, mits alles is ingevuld en ingeleverd. Wat vindt u van het armoedebeleid in Haarlem ten aanzien van andere gemeentes? Het is maar net hoeveel een gemeente wilt uitgeven aan het armoedebeleid. Tilburg geeft bijvoorbeeld wel veel geld hieraan uit, dit is wel bekend. Haarlem is op armoedebeleid wel redelijk. We hebben bv. een SP wethouder. “Toch blijft een dergelijke vergelijking tussen gemeentes net zoals appels met peren vergelijken.” Bijvoorbeeld Haarlem doet iets wat anders wordt benoemd als in Tilburg, maar dat wilt niet zeggen dat het er in Haarlem niet is. Er zullen altijd hier en daar gaten blijven, dat je niet iedereen kunt helpen. Wel kunnen we dit minimaliseren. Voor ons houdt dat o.a. in dat wij sneller de aanvragen moeten verwerken. Afgelopen jaar zie je dat er steeds meer aandacht aan werd besteed, dat er verbeteringen waren. Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk zijn. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? Formulieren brigade hebben zes maanden lang een opleiding gekregen en daarna moeten ze in staat zijn om de formulieren uit te leggen. Naast de voedselbank zit nu maatschappelijk werk, hier zou de formulierenbrigade tussen moeten komen. Verder proberen we formulieren weg te halen of korter te maken. We willen zoveel mogelijk zonder bewijsstukken gaan werken. We willen gaan werken vanuit vertrouwen en verklaring vanuit de klanten, uitgaan vanuit vertrouwen en niet wantrouwen. Verder is het wachten op het registratie systeem van de voedselbank. Hoe ziet u de samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente? Relatie tussen de voedselbank en de gemeente is altijd wel goed geweest. Beide partijen hadden zoiets van we hebben een eigen taak hier liggen. De voedselbank is een op zich staand initiatief.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
27
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Ziet de partij een toekomst zonder voedselbanken in Nederland? “Ik vrees dat die voorlopig nog wel zal bestaan.” Dit mede dankzij de credit crisis waar we vandaag de dag mee te maken hebben. Als de voedselbank wel zou verdwijnen, zal die er altijd wel op een of andere manier terug komen vanuit een particulier initiatief. 3.2 Interview Petra de Vries/Bernard Luttink Wat vindt u ervan dat voedselbanken nodig zijn in Nederland? Ik vind het goed voor mensen die er tijdelijk doorheen zitten, illegaal zijn of plotseling hun baan verliezen. Mensen mogen niet verhongeren. Maar als er mensen zijn die niet meer buiten de voedselbank kunnen moet dit een signaal zijn naar de politiek. Want als je als particulier op een bepaald probleem inspeelt is dit wel makkelijk voor de gemeente. Het is niet de bedoeling dat de gemeente achterover gaat zitten omdat er al ‘iets’ aan het probleem wordt gedaan. Ziet u enige problemen rondom het thema voedselbank? In de 3 jaar dat de mensen gebruik maken van de voedselbank worden ze eigenlijk niet begeleid. Er waren 17 instantie die de intakegesprekken deden, mensen kregen te gemakkelijk een voedselpakket. We wilden dat hierin verandering kwam. Nu mogen nog maar 4 instanties de intake gesprekken doen met de klanten van de voedselbank. De regels worden strenger en je kunt minder makkelijk een voedselpakket krijgen. Het is echt voor de mensen die het nodig hebben. De mens heeft zelf ook verantwoordelijkheid. Iedereen krijgt dezelfde regeling (ook psychische klanten). Als er sprake is van voedselschaarste (dat bedrijven geen voedsel kunnen aanleveren) is het van belang dat de regels strenger worden. Ziet u een stijging van het aantal klanten het afgelopen jaar? Nee, ik heb de afgelopen tijd geen stijging gezien bij de voedselbank, ook niet na het programma van de Frogers. Het is in Haarlem redelijk stabiel gebleven. Wat vindt u van de samenwerking met de gemeente – voedselbank? Het is wel zo dat na het vorige onderzoek naar de voedselbank, de gemeente minder hard zegt dat de voedselbank er niet zou mogen zijn. De voedselbank moet ook strengere regels op stellen voor mensen die gebruik mogen maken. Maar deze discussie kan ook pas na een paar jaar worden gevoerd. De voedselbank in Haarlem bestaat nu 3,5 jaar. Maar we moeten niet doen of armoede nieuw is, armoede is van alle tijden. Vindt u dat de gemeente voldoende zijn verantwoordelijkheid neemt voor de klanten van de voedselbank? Waarom wel, waarom niet? Als klanten bijzondere bijstand aanvragen krijgen ze dat geld niet. Maar is het als het ware een soort lening dat ze later alsnog moeten terug betalen. En dat terwijl mensen het al zo zwaar hebben. Er zijn veel overheidsregels en een grote papierwinkel. De gemeente doet zich soms rooskleuriger voor dan dat ze zijn. Mensen die het echt nodig hebben kunnen niet altijd hun papieren in orde krijgen en dan krijgen ze niets. Er wordt ook niet goed in kaart gebracht wie er nu gebruik maakt van de voedselbank. Maar de voedselbank is geen verlengde van de gemeente, zo moet het niet gezien worden. De vraag die hierbij gesteld kan worden wat
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
28
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
verstaat de gemeente onder zorgplicht? Landelijk ligt de norm op 160 euro per maand (schuldsanering), de voedselbank ligt op 175 euro. Dit is het bedrag waar mensen per maand van moeten rondkomen. De voedselbank gaat dus boven het bedrag die landelijk is vastgesteld omdat ze het bedrag van 160 te laag vinden. Dit blijft lastig, het is een politiek spel en dat los je als voedselbank niet op. De voorzitters van de voedselbanken vinden het raar dat de norm niet hetzelfde is als landelijk. Hoe zou de gemeente de klanten van de voedselbank kunnen bereiken? De formulierenbrigade klopt zichzelf op de borst hoe goed ze wel niet zijn. Maar het blijft allemaal bureaucratisch en ze niet willen niet alle mensen helpen. Dan vraag ik mezelf af “hoe kan dat, dat de formulierenbrigade iemand niet wilt helpen”?. Er moet meer begeleiding komen en minder formulieren. Bijvoorbeeld: inkomsten briefjes van de afgelopen 3 maanden, veel mensen redden niet gewoon niet. De Haarlempas is een stap in de goede richting. Je moet blijven klokkenluiden, altijd waarschuwen, in onze ogen kan het nooit goed genoeg zijn. Je moet altijd blijven geloven dat het beter kan. Maar het gaat vaak traag en het neemt veel tijd in beslag. Hoe denkt u over een loket van de gemeente bij de voedselbank? Veel mensen hebben hun buik vol van de gemeente. Voor sommige mensen is het wel goed dus een loket is niet verkeerd. Maar je moet mensen niet dwingen (vooral de zorgmijders). Daardoor is een andere deur goed, de mensen van de voedselbank kunnen ze dan doorverwijzen. De gemeente moet ook niet een onbereikbaar iets zijn. Denkt u dat veel klanten wel naar de voedselbank gaan en niet naar de gemeente? Zo ja, hoe denkt u dat, dat kan? Er zijn geen gegevens over wie er niet naar de gemeente gaat. De voedselbank is niet begonnen om te laten zien dat gemeente het niet goed doet. Als je gaat samenwerken met de gemeente moet je ook iets van de klanten laten zien. Willen de klanten dat wel? Voor sommige mensen die 3 jaar gebruik hebben gemaakt van de voedselbank blijft het lastig, hier is sprake van blijvende armoede. Dit is geen taak van de voedselbank. Wie is hier dan verantwoordelijk voor? Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank? Ik hoop wel dat de voedselbank blijft bestaan, noodhulp moet blijven. Mensen moeten geen honger hebben. Bijvoorbeeld illegalen. Maar het is wel zo dat er altijd mensen zijn geweest die honger hebben, dat is niet iets van nu. Maar je kunt mensen niet niets geven, dat kan gewoon niet. Het moet een maatschappelijke discussie worden wat er moet gebeuren met mensen in blijvende armoede (wie is hier verantwoordelijk voor). We zijn teveel doorgeschoten in de vrijheid van mensen. De grenzen moet weer korter, zodat je mensen die het echt niet redden (bijv. Psychiatrische patiënten) eerder kunt laten opnemen. De wet moet veranderen dat eerder de zeggenschap over mensen kan worden genomen. Voedselbanken hebben onderling contact met elkaar, je kunt van elkaar leren.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
29
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Hoofdstuk 4 Advies Na aanleiding van het onderzoek ‘Waarom lukt het niet om na drie jaar voedselbankhulp zonder deze hulp verder te kunnen? Tien verhalen van klanten van de Voedselbank Haarlem’, is er een advies gegeven richting de Gemeente Haarlem. De aanleiding van ons onderzoek is een vervolg op het onderzoek naar de klanten van de voedselbank. Vanuit dit onderzoek hebben wij verder gewerkt waardoor wij het van belang vinden de aanbevelingen richting de Gemeente Haarlem mee te nemen in ons advies. Wij hebben dit als uitgangspunt genomen en hierop verder geborduurd. 4.0 Aanbevelingen richting Gemeente Haarlem vanuit het vorige onderzoek: Waarom lukt het niet om na drie jaar voedselbankhulp zonder deze hulp verder te kunnen? Versimpeling van informatie De respondenten gaven aan veel van de informatie erg ingewikkeld te vinden. Formulieren zijn vaak lastig in te vullen en vaak weten de respondenten ook niet precies waar ze naar toe kunnen met hun problemen. We hoorden een aantal keren van de respondenten dat er “zoveel is maar ik weet niet waar ik moet beginnen.. ben ik klaar met dat formulier invullen, moet ik precies dezelfde informatie op een ander formulier invullen” Vandaar dat we ook de volgende aanbeveling willen doen; Één loket Tijdens de armoedeconferentie in Haarlem op 30 oktober 2008 werd geopperd om de verschillende loketten van de hulpverleningsinstanties bij elkaar te brengen. Uit de verhalen van de respondenten kwam naar voren dat men vaak de hele stad door moet om op bepaalde spreekuren ergens aanwezig te zijn. Vaak zijn spreekuren op dezelfde tijdstippen waardoor er soms wel dagen achter elkaar verschillende instanties moeten worden bezocht. De kosten voor de bus, gaf een respondent aan, zijn vaak te hoog. Daardoor ontstaat er een situatie waarin geen contact gelegd wordt met de hulpverlenende instantie, waardoor problemen opgestapeld worden. Respondent: “Ik heb al zoveel geprobeerd, maar ik word gewoon van het kastje naar de muur gestuurd. Nu heb ik wel bijzondere bijstand aangevraagd en kwijtschelding voor een aantal zaken, maar dat is ook nog maar afwachten hoelang het duur en of ik het überhaupt wel krijg.” De respondenten zijn onvoldoende op de hoogte van de Bijzondere Bijstand of gaven aan dit te hebben aangevraagd, maar altijd een afwijzing te ontvangen. Of het traject duurt zo lang dat men het halverwege opgeeft. Uit ons onderzoek kan geconcludeerd worden dat de Bijzondere Bijstand niet toereikend genoeg is en niet de mensen bereikt die het zou moeten bereiken. De gemeente zou de Bijzondere Bijstand kunnen versimpelen door betere hulp te bieden bij de aanvraag en het aanvraagproces te versnellen. Op de vraag hoe er gedacht werd over inkomensondersteuning in de vorm van budgetcursussen werd afwijzend gereageerd. Respondent: “Wat een onzin, ik heb al niks, hoezo moet ik leren om te budgetteren met niks?” “Ik heb geen geld, ik heb altijd prima met geld kunnen omgaan”.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
30
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
De respondenten hebben bijna allemaal grote schulden (gehad) en hebben vaak leningen bij bijvoorbeeld Wehkamp of Comfort Card. Deze leningen zijn makkelijk en snel aan te vragen waardoor men ook vaak meerdere leningen tegelijkertijd afsluit. Meer informatie over de gevaren van het afsluiten van dit soort leningen zou een goede taak kunnen zijn vanuit de gemeente. Men is zich vooraf niet bewust van het effect op de lange termijn van een hoge lening en het afsluiten gaat ook te makkelijk. Schuldsaneringstraject De respondenten die in het schuldsaneringtraject zitten gaven aan nauwelijks hun hoofd boven water te kunnen houden, de voedselpakketten van de voedselbank is voor deze mensen nodig om dit traject te kunnen volhouden. Er zouden vragen gesteld kunnen worden bij het schuldsaneringtraject. Is het te zwaar? Wat zou er anders kunnen? Als de voedselbank grotendeels fungeert als ondersteuning bij dit traject en zich specifiek moet inzetten voor deze groep mensen, is dit iets waar de gemeente de rol van de voedselbank heel direct kan overnemen. Respondent: Ik heb er bijna 5 jaar in gezeten. Sinds maart ben ik eruit. Maar ik merk geen verschil. Want alle prijzen zijn omhoog gegaan. Het enige is dat ik me geen kind meer voel, omdat ik zelf mijn geld mag regelen. 4 4.1 Aanbeveling richting Gemeente Haarlem - Voedselbank We willen ons in de aanbeveling vooral richten op de vraag hoe de gemeente de klanten van de voedselbank kan bereiken die momenteel worden misgelopen. Loket In het vorige onderzoek is er een advies gedaan om een loket van de gemeente bij de voedselbank te plaatsen. Bij dit loket zijn vertegenwoordigers van de gemeente aanwezig om ter plekke dienstverlening te regelen voor de klanten van de voedselbank. Dit loket bevindt zich in een andere ruimte dichtbij de voedselbank. Het idee achter het loket is om het laagdrempeliger te maken voor de klanten van de voedselbank. Het loket is vrijblijvend, de klanten hebben zelf de keuze om er gebruik van te maken. Ze hoeven niet meer naar de gemeente toe, maar de gemeente komt naar hen. Het loket is er om mensen te ondersteunen en te begeleiden daar waar nodig. Hierbij kun je denken aan het helpen invullen van formulieren voor bijzondere bijstand. Dat vergt andere vormen van hulpverlening, andere benaderingswijze, andere methoden. Samenwerking Gemeente Haarlem – Voedselbank In de eerste plaats kan men van elkaars werkwijze leren en elkaars manier van werken mogelijk nodig heeft om de eigen methodiek aan te vullen of bij te stellen. Een sociale dienst die de voedselbank louter ziet als een vindplaats om in contact te komen met mensen die ze anders niet bereikt, zal in haar dienstverlening aan deze personen falen. Tenzij ze zich verdiept in de werkwijze die de voedselbanken hebben ontwikkeld om het vertrouwen van hun klanten te winnen. Een voedselbank die de sociale dienst en andere dienstverleners buiten de deur houdt, 4
‘Waarom lukt het niet om na drie jaar Voedselbankhulp zonder deze hulp verder te kunnen? Tien verhalen van klanten van de Voedselbank Haarlem’. Door Sabine Asselbergs & Camila Vossen
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
31
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
zal haar deelnemers mogelijk kunnen voorzien van voedsel in crisissituaties, maar zal er niet in slagen mensen te helpen duurzame oplossingen te vinden voor hun problemen. 5 Wij zien de samenwerking slagen als zowel de voedselbank als gemeente gegevens aan elkaar uitwisselen. Het is belangrijk dat ze open voor elkaar staan omdat het van wederzijds belang is. Gemeente op de hoogte van verhalen van voedselbank klanten Het is voor de gemeente niet geheel bekend wat voor soort mensen, en in welke omstandigheden zij verkeren, bij de voedselbank komen. Uit ons onderzoeksrapport komt naar voren dat een groot gedeelte van de partijen geïnteresseerd is in wie er nu naar de voedselbank komen. Als de gemeente de verhalen achter de klant kent kunnen ze zich beter inleven in de situatie, een situatie die voor vele onbekend is. Als ze de verhalen kennen kan dit zorgen voor meer begrip en empathie. De vrijwilligers van de voedselbank zouden hierin een grote rol kunnen spelen. De vrijwilligers kennen vaker de verhalen van de mensen die bij de voedselbank komen. Intake gesprekken Wij denken dat er veel winst valt te behalen bij de intake van de voedselbank. Op dat moment zijn de mensen binnen. Ons advies is om te kijken bij de intake van welke gemeentelijke voorzieningen de mensen gebruik maken. Maar belangrijker is nog dat de mensen bij de intake worden geattendeerd op welke gemeentelijke voorzieningen ze nog meer recht hebben. Als de mensen eenmaal buiten zijn, ben je ze kwijt. Simpelweg, samen een lijstje doornemen en afvinken waar ze wel en geen recht op hebben. Dit lijstje kan vanuit de gemeente worden opgesteld. Belangrijk is dat er hierin een goede communicatie is tussen de gemeente en de voedselbank. Nadeel hierbij is dat er een grote verantwoordelijkheid bij de voedselbank komt te liggen. Meer bekendheid gemeente voorzieningen Hier wordt al in enige mate in voorzien. Op welke gemeentelijke voorzieningen de mensen recht hebben, is niet voor ieder persoon duidelijk. Via folders, posters en bijv. internet wordt al het een en ander uitgelegd en duidelijk gemaakt maar je hebt ook te maken met analfabeten en mensen die de Nederlandse taal niet goed genoeg beheersen. Door bijv. wijkcontactvrouwen zouden deze mensen bereikt kunnen worden. (Zie kopje outreachend work.) Mensen zelf versterken zodat ze weer grip krijgen Wij zijn van mening dat het belangrijk is om bij de basis te beginnen. De basis ligt in dit geval bij de mensen en het zelfbeeld dat ze van zichzelf hebben en hoe ze tegen de maatschappij aankijken. Dit beeld moet op een positieve manier gestimuleerd worden. Als we het hebben over het versterken van het zelfbeeld en competenties van mensen denken wij aan de methode empowerment. Hier kan een taak voor hulpverleners liggen die vanuit de gemeente worden aangestuurd.
5
Armoe de Baas – het perspectief van Voedselbanken Raf Janssen, Jetske de Jong en Ria van Nistelrooij, blz 144-145
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
32
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Prof. dr. D.J. van der Horst, hoogleraar sociaal beleid en organisatie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht doet onderzoek naar ‘Burgerschap & Empowerment’. Hij definieert empowerment als volgt: ‘Het proces van zelfversterking (individueel en collectief) met de bedoeling ongewenste achterstelling in rechten, plichten en kansen ongedaan te maken en ruimte te scheppen voor het ontwikkelen en demonstreren van competenties en voor het beleven van een zinvol bestaan.’ 6 In dit verband willen we de psycholoog Maslow en zijn theorie over de behoefte van mensen naar voren brengen. Omdat het belangrijk is dat de menselijke behoeftes worden begrepen. De psycholoog Maslow ging er vanuit dat veel menselijk gedrag verklaard kan worden door de neiging van elk individu om persoonlijke doelen na te streven die het leven betekenis en zin geven. Hij kwam uiteindelijk tot een piramide van vijf behoeften. De onderste laag zijn de fysiologische behoeften, zoals eten, zuurstof, slaap, seks en bescherming tegen kou. Een niveau hoger vinden we de behoefte aan veiligheid, die uitgelegd kan worden als een behoefte aan zekerheid, orde en structuur. Het derde niveau is de behoefte aan liefde en het gevoel ergens bij te horen. Het vierde niveau heeft te maken met waardering. Maslow maakt hier een onderscheid tussen waardering van anderen en zelfwaardering. Het hoogste niveau is dat van zelfverwezenlijking. Maslow definieert dit als ‘het verlangen om alles te worden waartoe men in staat is’. Uitgangspunt in het denken van Maslow is dat behoeften van een lagere orde in ieder geval tot op zekere hoogte vervuld moeten zijn voordat iemand zich bewust wordt van hogere behoeften en erdoor gemotiveerd raakt.
Zowel binnen maatschappelijke context als binnen organisatiecontext staan begrippen als zelfverwezenlijking, het benutten van talenten en capaciteiten, eigen verantwoordelijkheid en ook ons centrale begrip empowerment volop in de belangstelling. Het te laag minimum en de voortdurende stijging van de vaste lasten maken dat steeds meer mensen niet meer rond kunnen komen en in de problemen raken, financieel en geestelijk. 7
6 7
e
Jacob Rigter - psychologie voor de praktijk, 5 druk Armoe de Baas – het perspectief van Voedselbanken Raf Janssen, Jetske de Jong en Ria van Nistelrooij, blz 83
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
33
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Naar de mensen toe gaan, niet afwachten tot ze naar de gemeente komen (outreachend) Het is momenteel zo dat de mensen zelf de stap naar de gemeente moeten zetten. Voor een aantal mensen is deze stap te groot en er zijn mensen die het vertrouwen in de gemeente hebben verloren. Daarom is het belangrijk dat deze drempel wordt verlaagd en de gemeente deze mensen tegemoet komen. De gemeente kan dit doen door niet meer af te wachten tot de mensen naar hun toe komen maar zelf naar de mensen toe gaan. Oftewel outreachend werken. Tot voor kort was het in Nederland een taboe om hulp te verlenen aan mensen die daar niet zelf om gevraagd hadden. Maar sinds vastgesteld is dat outreachend werken bijzondere resultaten kan opleveren voor de cliënt en zijn omgeving, zijn de belangstelling en enthousiasme voor deze vorm van hulpverlening enorm toegenomen. De discussie gaat nu niet meer over de vraag of hulp- en dienstverleners zich ongevraagd met mensen mogen bemoeien maar over de vraag hoever ze daarin mogen gaan. 8 Allerlei maatschappelijke ontwikkelingen dwingen instellingen voor zorg en welzijn zich weer te richten op de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Met name op mensen die niet om hulp vragen, maar die deze wel het hardst nodig hebben. Veel instellingen zijn op zoek naar outreachende werkwijzen om deze groepen te bereiken. Ook in het nieuwe beroepsprofiel van maatschappelijk werkers is dat zichtbaar. Of de vernieuwing slaagt, hangt sterk af van de mate waarin hulpverleners met steun van hun instellingen hun competenties op dit gebied verder ontwikkelen. Omdat de outreachende werkwijze sterk normatief beladen is, zullen werkers zich in het contact met hun cliënten en met anderen, relatief vaak op glad ijs begeven. Dat draagt het risico in zich dat de werkwijze te persoonafhankelijk, ondoorzichtig en oncontroleerbaar wordt. Er dienen afwegingen te worden gemaakt en besluiten genomen te worden die niet alleen van de persoon van de werker afhankelijk zijn maar die door de instelling worden gedragen, en die aan de buitenwereld kunnen worden verantwoord. 4.3 Nieuwe inzichten Dit onderzoek heeft ons verschillende nieuwe inzichten gebracht. Hieronder willen we daar kort op in gaan. Een van de inzichten is hoe ingewikkeld en veelzijdig het onderwerp voedselbank in combinatie met de gemeente is. Door het afnemen van verschillende interviews en het verdiepen in de politiek van Haarlem is ons duidelijk geworden hoe complex deze situatie is. De gemeente is en zal altijd afhankelijk zijn van landelijke en Europese wet- regelgeving. Hierdoor worden zij beperkt in de mate waarop zij actie kunnen ondernemen. Hierbij kun je denken aan de hoogte van de uitkeringen. De gemeente heeft wel een bepaalde vrije ruimte waarin ze beslissingen kunnen nemen. Ze kunnen een deel van het armoedebeleid zelf invullen. De beslissingen vallen niet altijd positief uit voor de voedselbank klanten. ‘Armoede is meer dan gebrek aan inkomen. Er spelen ook sociale en culturele aspecten mee. Maar zonder een leefbaar inkomen kan armoede niet worden opgelost.’ 8 8
8
Outreachend werken, handboek voor werkers in de eerste lijn, Lia van Doorn, Etten, Y. van & Gademan, M. Armoe de baas, Het perspectief van voedselbanken, Raf Janssen, Jetske de Jong en Ria van Nistelrooij, blz 82
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
34
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Een van de inzichten wat wij persoonlijk erg interessant en belangrijk vinden is hoe je als CMV professional kan opereren in de politieke beleidsarena. Het onderzoek was voor ons als toekomstig professional erg leerzaam. Wij hadden voor dit onderzoek vrijwel geen ervaring met het werken met de gemeente. In de toekomst zullen wij als professionals veelvuldig in aanraking komen met de gemeente. Bijvoorbeeld bij het aanvragen van subsidies of het aangaan van een samenwerkingsverband met een gemeente. Door dit onderzoek hebben we meer zicht gekregen in de gemeente politiek. Er zal altijd een debat blijven plaats vinden over maatschappelijke vraagstellingen. Dit is juist goed om tot nieuwe inzichten en verbeterpunten te komen ten goede van de samenleving. Ook wij doen dit als CMV professionals. Wij als professionals willen veranderingsprocessen in gang brengen door middel van het aangaan van dialogen. Ook is het voor een gemeente belangrijk om dialogen te blijven aangaan met de inwoners. Op deze manier krijgt de gemeente inzicht in wat er speelt onder de inwoners en welke ontwikkelingen er zich plaats vinden. Wel vragen wij ons af of er ooit een toekomst in Nederland zal zijn zonder een voedselbank. Als de voedselbank er niet zou zijn, dan zou er een veel groter probleem liggen in de handen van de gemeente. Hierdoor zal de druk veel hoger liggen. Zolang de voedselbank er is ligt er geen hoge druk bij de gemeente. We willen hiermee niet concluderen dat de voedselbank moet verdwijnen, er zijn nou eenmaal mensen die het hard nodig hebben. Het is belangrijk dat de gemeente zich bewust is van de problemen rondom de voedselbank en zich zo goed mogelijk probeert in te zetten voor deze mensen. 4.3 Conclusie De hoofdvraag vooraf aan het onderzoek was: ‘Wat wil de gemeente met de voedselbanken? Hoe gaat de gemeente met de voedselbank om? We kunnen hier kort over zijn. Er zijn binnen de gemeente politiek verschillende partijen die voor verschillende standpunten staan. Om hier één conclusie op te geven zal moeilijk worden. De verschillende partijen hebben een verschillende visie m.b.t. de voedselbank. Voor verduidelijking verwijzen we u door naar hoofdstuk 3.1. Voor meer informatie over de visie van beleidsmedewerker Sociale Zaken, Rogier Kooijman, zie hoofdstuk 3.2. Dit zelfde geldt voor Petra de Vries, Stem in de stad, zie hoofdstuk 3.3. De gemeente en de voedselbank zouden samen kunnen werken aan de volgende punten (zie ook hoofdstuk 4.2) Gemeentelijk loket bij de voedselbank Samenwerking tussen de voedselbank en gemeente Verhalen van de klant duidelijk maken voor de gemeente Intake gesprekken aanpassen Bekendmaking gemeentelijke voorzieningen voor de klanten Mensen versterken, d.m.v. bijv. empowerment, zodat ze weer actief gaan deelnemen aan de samenleving Outreachend werken, niet meer op de mensen wachten maar naar de mensen toe gaan. D.m.v. deze punten hopen wij dat zowel de gemeente als de voedselbank aan het denken worden gezet en overgaan tot een goede samenwerking. Dit alles ten goede van de burger. Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
35
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Literatuurlijst Boeken Alle dagen schuld Mirjam Pool Uitgeverij Augustus november 2007 Armoe de Baas – het perspectief van Voedselbanken Raf Janssen, Jetske de Jong en Ria van Nistelrooij Stichting CliP 2008 Armoede live! – Analyse in beeld, woord en geluid van vijf trends in een rijke samenleving Ellie Smolenaars Uitgeverij Aksant 2008 Armoedebestrijding – PS special armoedebestrijding Mr. M.J. Toet, Mr. N.J. van de Vrie Deventer, 2001 Armoede monitor 2005, Sociaal en Cultureel Plan bureau. Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag 2005 Outreachend werken, handboek voor werkers in de eerste lijn, Lia van Doorn, Etten, Y. van & Gademan, M. Praktijkgericht Onderzoek in zorg en welzijn Ferdie Migchelbrink Uitgeverij SWP 2006 Onderzoek Waarom lukt het niet om na drie jaar Voedselbankhulp zonder deze hulp verder te kunnen? Tien verhalen van klanten van de Voedselbank Haarlem. Door Sabine Asselbergs & Camila Vossen Artikel Telegraaf: Voedselbank krijgt Martin Luther King Award 28 mei 2009 Brabants dagblad: Meer aanloop bij Voedselbank 26 mei 2009 NRC Handelsblad: Meer klanten voedselbank door RTL programma 2 december 2008 Noordhollands Dagblad: Voedselbank snel overbodig 10 november 2008 Haarlems Dagblad: Minder eten, meer klanten voor voedselbank 1 maart 2009 Websites www.voedselbank.nl www.haarlem.nl www.pmo‐online.nl
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
36
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Bijlage: Interview Jan de Ridder, PvdA 15 april 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Ik zit in de fractie PvdA. Ook ben ik voorzitter van de rekenkamer. Commissie bestaat zes jaar. We doen onderzoek naar doelmatig beleid. Verder zit ik in de commissie samenleving. Er zijn vier adviescommissies en hier ben ik lid van. Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? Politiek gezien houd dit me heel erg bezig. PvdA vindt dat de voedselbank niet behoort te bestaan. Ik vind dan ook dat de voedselbank in Haarlem uiteindelijk moet verdwijnen. Het zit ons dwars dat er weer een fenomeen is ontstaan dat er mensen afhankelijk zijn van goedwilligheid van andere mensen. Wel wil ik hieraan toevoegen dat we niet de indruk willen wekken dat we het werk van de voedselbank niet waarderen, dit doen we wel degelijk. Hoe komt het dat mensen gebruik maken van de voedselbank? Veel mensen zitten in de schuld. Ik vraag me af of er niet teveel mensen bijzitten die zelf op hun eigen benen kunnen staan. Veel mensen kunnen het zelf niet aan, hierbij kun je denken aan bijv. mensen met psychische klachten. Bij deze mensen zou je eigenlijk heel hun leven moeten structureren en niet alleen maar voedsel aanbieden. Deze mensen hebben structurele ondersteuning nodig. Hier zou de gemeente naar moeten kijken. PvdA Haarlem wilt kijken of hier landelijk iets aan kan worden gedaan. Zo wordt er bijv. heel makkelijk krediet aangeboden, o.a. op tv reclames. Wat ik als een heel groot probleem zie. Hierdoor komen mensen in de verleiding en komen ze in de schulden te staan. Dit is landelijk geregeld en zal dus landelijk moeten worden aangepakt. In het vorige onderzoek naar de voedselbank in Haarlem, zijn een aantal suggesties gedaan voor de gemeente Haarlem. Wat gaat de gemeente hiermee doen? Ik zou willen dat de gemeente en de voedselbank beter contact krijgen. Ook zie ik graag beter contact met de voedselbank klanten. De gedachte dat mensen het op privacy gebied erg vinden en dat de privacy zou worden geschaad, zie ik niet per se zo. Ik denk dat dit wel meevalt. Vanuit de gemeente is er terughoudendheid met betrekking tot de voedselbank omdat ze anders heel veel verantwoordelijkheid op zich nemen waar ze tegelijkertijd niet genoeg greep op hebben. Wel vind ik dat er van beide kanten terughoudendheid is, zowel vanuit de gemeente als vanuit de voedselbank. Er worden nu wel folders aan de voedselpakketten toegevoegd waarin uitleg staat over het hoe en wat van de gemeente. Voorheen mocht dit niet. De samenwerking onderling zie ik graag beter worden. Er is een motie aangenomen door alle partijen. Hierdoor is er een breder draagvlak om wat te doen met de voedselbank.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
37
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Het papierwerk duurt momenteel erg lang, wat ik niet zo goed snap. Waarom duurt dit zo lang? Ik vind dat de gemeente hier meer aan moet doen. Dat ze moeten helpen bij de papieren, deze bijv. makkelijker maken. Ik vind het idioot dat er maatschappelijk werkers zijn die de klanten doorverwijzen naar de voedselbank omdat het proces te lang duurt. Verder zie ik een groot probleem wat te maken heeft met alleen staande moeders in de bijstand. Dit is een structureel probleem, er is te weinig geld voor deze mensen. Hier zie ik een tekort schietende voorziening de rest heeft te maken met schulden. Wat ik verder erg belangrijk vind, is dat de voedselbank niet eerst wordt afgeschaft en dat er dan pas naar het probleem wordt gekeken. Dit moet andersom verlopen. Het is bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijv. bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk zijn. Hoe ziet u dit veranderen? Bij dit soort mensen is het maatwerk, wat lastig is. De hulpverlener moet eerst langs het huis van de aanvrager om te controleren en de volgende stap wordt weer door een ander uitgevoerd. Het werk wat komt kijken bij een aanvraag van een persoon wordt onder meerdere werknemers verdeeld. Dit moet worden gezien als een casus, als een geheel, anders gaat het van de een naar de ander en schiet het niet op. Er zou een andere manier van werken moeten komen bij de hulpverleners. Hier zou wat moeten veranderen. Door een andere manier van werken kun je de klanten beter helpen. De gemeente huurt deze hulpverleners in, waarmee ik duidelijk wil maken dat ik het probleem niet in hun schoenen schuif. Eigenlijk zou er gelijk moeten worden gekeken hoe ze de klanten ook weer uit de voedselbank kunnen krijgen. De klant moet niet alleen geholpen worden naar de voedselbank toe, maar er moet gelijk gekeken worden hoe diezelfde klant weer zonder de voedselbank kan leven. Dit wordt nu niet gedaan. De aanpak zal moeten veranderen en de gemeente moet concreter kijken of het allemaal goed wordt uigevoerd. Dit soort zaken zijn lastig te veranderen. Ze zouden moeten denken vanuit hun cliënt, wat heel logisch klinkt maar wat lastig te verwezenlijken is. Deze mensen/klanten krijgen maar 5 a 10 minuten de tijd. Willen ze dit aanpassen dan moeten ze heel hun werkwijze aanpassen. Wat een stuk lastiger te realiseren is. Het werkt beter om een iemand goed te helpen dan dat er een persoon is die tien keer moet terugkomen voordat het goed is. Er zou meer tijd moeten worden geïnvesteerd in een persoon, uiteindelijk zal dit zorgen voor minder werk. Als de voedselbank er niet zou zijn, dan zou er een veel groter probleem liggen in de handen van de gemeente. Hierdoor zou de druk veel hoger liggen. Zolang de voedselbank er is ligt er geen hoge druk bij de gemeente. Er zijn drie soorten problemen: - Structurele problemen, hierbij speelt landelijke regelgeving een grote rol. - Organisatie problemen, hoe mensen beter te helpen? Hier ligt een rol voor de gemeente en zouden ze beter op moeten zitten.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
38
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
-
Mensen op hun eigen been laten staan. Sommige mensen kunnen nu eenmaal echt niet voor zichzelf zorgen. Budgetbeheer zal hier moeten plaatsvinden. En er zou een hulpverlener wekelijks moeten langskomen.
Door de vele partijen belangen en de wethouder is het lastig om iets werkelijk en snel te verwezenlijken. Ik ben er op zich wel voor om iemand van de gemeente bij de voedselbank neer te zetten en op deze manier klanten te bereiken. Jullie zeggen dat er mensen zijn die ontevreden zijn over de gemeente, het is maar hoe je hierover denkt. Er zijn ook mensen die eigenlijk geen recht hebben op de voedselbank en het ook echt niet nodig hebben. Het is lastig om te kijken of iemand er echt recht op heeft. Je kunt redelijk makkelijk bijstand krijgen. Ik denk dat het vertrouwen van de klanten in de gemeente niet zo zeer slecht is. Sommige klanten wilden niet deelnemen aan het vorige onderzoek dat werd uitgevoerd namens PMO. Hoe zou dit komen? Misschien horen deze wel niet thuis bij de voedselbank. Dit is ook nog een optie. Er zijn ook mensen die niks met de overheid te maken willen hebben omdat ze dingen doen die niet ‘mogen’. Dit vind ik lastig. Deze mensen kunnen hierdoor niet naar de gemeente. Ik kan wel begrijpen dat er zoiets gebeurd maar het mag niet. Juist deze mensen willen niet dat de gemeente komt kijken. Bij de ‘echte onderkant’ van de samenleving ligt een rol voor de gemeente vind ik. Hierbij kun je bijv. denken aan chronisch verslaafden. Er zijn mensen die recht hebben op uitkering maar dit niet weten. Doet de gemeente hier wat aan? De gemeente doet wel wat hieraan. Maar hoe bereik je deze mensen nou echt goed? Voorheen mochten we geen folders in de voedselpakketten doen, dit mogen we sinds kort. En hoe kom je te weten wie recht heeft op bijstand? De gemeente weet dit niet altijd, dus hoe kunnen we deze mensen bereiken en helpen? We zetten wel informatie op websites maar vaak hebben juist de mensen die bereikt moeten worden geen internet. Ook proberen we het via folders, hulpverleners en de sociale dienst. We kunnen ook iemand bij de voedselbank zetten, maar is dat een oplossing? Ziet u een toekomst in Nederland zonder voedselbanken? Nee, dit zal niet gebeuren. Er zal dan iets anders ontstaan, andere instellingen zullen actie ondernemen of er zullen andere initiatieven ontstaan. De onderkant van de samenleving zal hulp nodig hebben, dus er zal altijd iets dergelijks blijven bestaan. Klanten van de voedselbank mogen nu drie jaar lang gebruik maken van de voedselbank. Ik denk dat dit zeker verkort kan worden. Wij als gemeente leren ook van de voedselbank, om deze structurele problemen te herkennen.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
39
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Sjaak Vrugt, Actie Partij 20 april 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Ik ben gemeenteraadslid van de Actie Partij Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? “ Ik ben niet direct betrokken bij de voedselbank”. Net zoveel betrokken als bij andere onderwerpen. Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? De voedselbank zou er niet moeten zijn. “Hij moet overbodig zijn natuurlijk”. Maar eindelijk is het toch wel goed dat de voedselbank er is. De voedselbank is ooit begonnen om de verspilling van eten tegen te gaan. Overbodig voedsel wat anders weggegooid zou worden. Het doel van de voedselbank is langzaam verschoven, voor mensen in armoede. Daarvoor is de voedselbank niet opgericht. “Nu is het gewoon nodig, helaas”. Voorheen gebeurde dit dor kerken/buurten. Maar doordat er steeds meer bezuinigingen zijn is de voedselbank nodig. Er worden fundamenteel andere keuzes gemaakt door de overheid. Onderwijs en gezondheid zijn basisbehoeftes en daarin wordt nu gewoon te weinig geïnvesteerd. Hoe denkt u dat de gemeente de voedselbank klanten kan bereiken? De gemeente zou alles moeten doen wat ze kunnen regelen. Bijvoorbeeld het regelen van huisvesting, zorgen voor een nieuw onderkomen. Ze kunnen dan helpen met bijvoorbeeld het geven van subsidie. De PVDA is er happig om een ambtenaar bij de voedselbank neer te zetten, “ik ben daar niet echt een voorstander van”. In verband met privacy. Een betere samenwerking tussen de sociale dienst en de voedselbank. De voedselbank kan aan de gemeente rapporteren welke klanten er komen. Onderzoeken wat de oorzaken zijn dat mensen naar de voedselbank gaan en hierop het beleid aanpassen. Termijnen moeten korter voor het aanvragen van een uitkering, dit is een verantwoordelijkheid van de gemeente. Er kunnen dan sancties tegenover de gemeente worden opgelegd als dit niet snel genoeg verwerkt wordt (bijv. binnen 4 werkdagen). De gemeente is een georganiseerd wantrouwen. De mentaliteit moet veranderen bij de ambtenaren. Ze zijn vaak te afwijzend. “ Ik denk dat minima organisaties een belangrijke rol kunnen hebben”. Controle is vaak veel duurder dan het verstrekken van een uitkering. Ze kunnen gewoon beter die uitkeringen sneller afgeven. “ ik ben sceptisch en zeer pessimistisch tegenover de sociale voorzieningen” Er is nu een nieuwe regel ingevoerd: uitkering nu 1x in de 3 maanden. Dit is een goede regel, maar dit is er nog maar 1, er moeten er nog vele bij komen. Wat voor invloed heeft de actiepartij De actie partij heeft in Haarlem maar 1 zetel. Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
40
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Ze proberen door middel van praktijkverhalen, verbeteringen voor te stellen. De gemeenteraad heeft niet altijd veel invloed, er gebeurt soms weinig tot niets. “Het is niet altijd even dankbaar werk, maar als niemand het doet gebeurt er helemaal niets”. Andere fracties gaan te snel met de wethouder mee. De lokale politiek is verbonden met de landelijke politiek/Brussel. Soms wil de wethouder het wel beter maar het kan niet. Je bent ook afhankelijk van Europese beslissingen. Sommige problemen moet de samenleving oplossen. Dat heeft een soort van wisselwerking. Veranderingen zijn niet goedkoop, maar op ten duur wel goedkoper. Armoede is ook duur. Realiteit In de politiek zitten mensen met vaak een andere achtergrond dan de mensen die aangewezen zijn op de voedselbank. Deze mensen in de politiek en gemeente hebben geen financiële problemen. Maar juist deze mensen zijn wel de volksvertegenwoordigers van de gemeente Haarlem. De meeste mensen hebben onvoldoende besef van de doelgroep. Het is voor hen moeilijk voor te stellen. Het is onterecht om te denken dat het in Nederland allemaal goed geregeld is. De formulieren zijn vaak te moeilijk en mensen worden niet bereikt. De formulierenbrigade moet eerst een cursus van 3 maanden volgen, kun je nagaan. Mensen zijn “formulieren moe”. Het is een fulltime baan om het allemaal in te vullen. “Alles in de gemeente is gericht op het niet verstrekken van uitkeringen. Mensen bij de sociale dienst worden aangenomen die gericht zijn op het niet verstrekken van uitkeringen.” Overig: De re-integratietrajecten (maffia) en externe bureaus proberen geld te verdienen over de rug van juist de mensen die het al zwaar hebben en naar de voedselbank gaan. Ook vooral gehandicapten is een lastige doelgroep. De sociale dienst doet hier ook niets tegen. Mensen zitten vaak in meerde trajecten tegelijk.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
41
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Anita de Jong, Groen Links. 22 april 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Ik ben gemeenteraadslid van GroenLinks Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? Ik ben als gemeenteraadslid bezig met armoedebestrijding. We zijn bezig om mensen die in armoede leven te ondersteunen. Voedselbank is een particulier initiatief. Ik zie het dan ook niet echt als overheidsbeleid. Maar dit vind ik juist de kracht van de voedselbank. Als de overheid zich ermee zou bemoeien, mag de voedselbank geen giften meer aannemen. De overheid mag geen giften aannemen en de voedselbank bestaat juist grotendeels door de giften van andere. Ik vind dat het een particulier initiatief moet blijven, waarin de gemeente de voedselbank ondersteunt. Hierbij kun je denken aan bijv. het aanbieden van een locatie. Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? ‘Heel triest, raar dat het zo gekomen is’. Er zullen altijd mensen blijven die dit nodig hebben maar nu zitten er ook mensen die er niet horen. Er zullen altijd mensen zijn die ondersteuning nodig hebben, dit is niet per se iets van deze tijd. Op dit moment komen er steeds meer mensen bij de voedselbanken, alsof de armoede groter wordt. Primaire levensbehoeften worden steeds duurder, wat dit gedeeltelijk verklaard. Er zijn ook mensen hier die niet volledig AOW krijgen met als gevolg dat zij de voedselbank nodig hebben. De gemeente zou meer moeten inspelen op de bereikbaarheid. Hoe denkt u dat de gemeente de voedselbank klanten kan bereiken? D.m.v. wijkcontactvrouwen. Deze gaan op zoek naar mensen die of eenzaam zijn, of die niet weten hoe het in Nederland werkt, etc. Als ze deze mensen hebben gevonden gaan ze bij hen op huisbezoek om ze bijv. bepaalde regels uit te leggen en het Nederlandse systeem duidelijker te maken. Het gaat hier voornamelijk om allochtonen. Ook werkt de gemeente nauw samen met het Leger des Heils en geven ze voorlichting aan mensen die hierin geïnteresseerd zijn en het nodig hebben. Op dit moment zijn de formulieren te moeilijk. Hier wordt wel aan gewerkt door de formulieren brigade maar dit zal nog wel even duren. Ik hoop dat dit sneller zal gebeuren. Ik vind dat er meer logica in de formulieren moet komen. Bijv. dat je maar een keer iets hoeft aan te vragen in plaats van drie keer opnieuw, ook al gaat het om een andere aanvraag. Verder zou de voedselbank ook kunnen wijzen op de faciliteiten die de gemeente heeft. Zij hebben contact met de voedselbank klanten. En we zouden de gemeente kunnen vragen over de privacy. GroenLinks is zeker bezig met de voedselbank. De Sociale dienst is bezig met het bekijken van wat er kan worden veranderd in de huidige manier van aanpak. Dit duurt wel erg lang.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
42
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
GroenLinks heeft in Haarlem vier zetels. Ze zitten in de oppositie. Ze heeft wel het idee dat GroenLinks serieus wordt genomen. Voorstellen die zij inbrengen worden nagegaan en bekeken. Als oppositie is het belangrijk dat je punten op de agenda zet en deze bespreekbaar maakt. Hoe denkt u over de toekomst van de voedselbank? Ik denk wel dat ze er de komende jaren zullen zijn vooral nu met de crisis. Sympathie van de voedselbank vind ik dat het voedsel dat anders zou worden weggegooid nu wel wordt gebruikt. Anders wordt er voedsel ‘vernietigd’, wat erg zonde is. Vindt u het een tekortkoming van de gemeente, dat de voedselbank bestaat? Nee, dit is verspreid over het hele land. De sociale zekerheid biedt toch voor sommige mensen een te klein vangnet. Dit terwijl de sociale zekerheid in Nederland nog wel een van de betere is van de wereld. De harde kant van de samenleving tegenwoordig is dat mensen steeds meer aan hun lot worden overgelaten. Dit vind ik wel slecht. Helaas is dit landelijk bepaald dus hier kunnen we niet zomaar iets aan doen. Ik vind dat de mensen die het nodig hebben sneller ondersteuning van de overheid moeten krijgen. En hierbij vind ik het belangrijk dat er meer wordt gekeken naar het kunnen van de mens in plaats van hun ergens toe dwingen. Zo wordt er nu ‘work-first’. Hierin worden mensen verplicht onder hun niveau/opleiding te werken. Doen ze dit niet, dan krijgen ze geen uitkering. Hierbij kijken ze wel naar het type persoon. Ik vind Haarlem een redelijk sociale gemeente. Het kan beter maar ik vind niet dat we echt keihard zijn. Haarlem heeft een SP wethouder en een linkse meerderheid in de gemeenteraad. 80% van de besluiten worden voorgeschreven door het Rijk (Rijksbeleid). Je mag niet aan inkomensbeleid doen, hierdoor zou ongelijkheid ontstaan. Het Rijk betaalt ons geld, we moeten ons wel aan hun regels houden. Dit is allemaal landelijk bepaald, en het zijn veel regels waardoor ons werk een stuk ingewikkelder wordt. Zo is bijvoorbeeld de ontroerend goed belasting, is een van de weinige die de gemeente zelf mag bepalen. Weet de gemeente wie de voedselbank klanten zijn? Nee eigenlijk niet. De voedselbank wil de privacy van de klanten niet aantasten. Gedeeltelijk ben ik het hier mee eens maar zo maken er ook mensen gebruik van de voedselbank die hier geen recht op hebben. De Sociale Verzekeringsbank weet wel wie volledig AOW mag krijgen. Er word nu aan gewerkt dat de gemeente deze bestanden mag inzien. Iedereen die uitkering krijgt is bij de gemeente bekend, maar de rest niet. Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
43
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Er zijn ook mensen die in een groot huis wonen maar juist daardoor nu in armoede leven. Ook deze mensen horen tot de voedselbank klanten. Met name deze mensen schamen zich ervoor voedselbank klant te zijn. Voor een groot aantal mensen is het dan ook niet bekend dat deze doelgroep tot de voedselbank klant kan behoren. Wat vindt u van het idee om een ambtenaar in de voedselbank neer te zetten? Dit kan voor een drempel zorgen. Een ander initiatief zou kunnen zijn om vlakbij de voedselbank een loket te maken waar deze ambtenaar zit. Een loket waar de voedselbank klant meteen wordt geholpen. Op deze manier kunnen de voedselbank klanten er zelf voor kiezen of ze hier naar toe willen of niet. De keus is dan aan de voedselbank klant. De voedselbank zou ze dan wel op de hoogte moeten stellen van dit loket en eventueel doorverwijzen. Hier zou je bijvoorbeeld geholpen kunnen worden met het invullen van de formulieren. Deze samenwerking met de voedselbank zie ik zeker zitten. Bent u ervan op de hoogte dat een voedselbank klant tot drie jaar gebruik mag maken van de voedselbank? Ja. Hier moet wel iets aan gebeuren omdat de drie voorgeschreven jaren niet altijd worden aangehouden. Deze mensen moeten structureel worden geholpen. Ook moet er meer worden gecontroleerd; of iemand de voedselbank nog wel nodig heeft. Een keer per jaar een controle zou genoeg zijn. Als iemand uitstroomt, een baan heeft en op eigen benen kan staan, zou de voedselbank dit aan de gemeente kunnen doorgeven. De samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente zou dus meer moeten worden. Zou dit bijv. niet gebeuren dan is er een kans aanwezig dat er in de toekomst mensen moeten worden geweigerd bij de voedselbank omdat er teveel klanten zijn. Kun je dit wel maken? Terwijl er ook klanten zitten die het eigenlijk niet nodig hebben. De situatie is dus ingewikkeld. Ik ben benieuwd naar, wat nu eigenlijk de belangrijkste reden is dat mensen niet kunnen rondkomen van een minimum inkomen. Ik zou willen dat de voedselbank dit aan ons doorgeeft. Zodat de gemeente hier wat aan kan doen. De voedselbank zou hier eerder achter kunnen komen dan de gemeente, omdat zij contact hebben met de voedselbank klanten. Ik zou graag willen weten wat de oorzaak is en wat de gemeente hieraan kan doen.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
44
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Sibel özogul-özen, SP 28 april 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Ik ben gemeenteraadslid voor de SP en ik zit in de commissie samenleving. Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? Ik ben direct betrokken bij de voedselbank Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? “ In een woord schande”. Ik schaam me ervoor dat het bestaat in Nederland. Het is een eerste levensbehoefte. De rede hiervoor is dat de lonen te laag zijn, er is armoede, alles kan met betrekking tot een lening. Maar het komt voornamelijk door te lage lonen. Er is steeds meer armoede, de schuldhulpverlening is enorm toegenomen de afgelopen 10 jaar. Ook 65+ kennen steeds meer armoede, bij deze groep is het schaamtegevoel hoog, juist bij deze groep is het zo schrijnend dat ze zelf soms geen warme maaltijd hebben. De kosten blijven stijgen dus het blijft lastig. Landelijk wordt er soms geroepen dat er geen armoede is, maar dan heb je een bord voor je kop als je armoede niet wilt zien. Hoe denkt u dat de gemeente de voedselbank klanten kan bereiken? Er is een intentieverklaring getekend door de gemeente & de voedselbank voor samenwerking. Er is met vrijwilligers gesproken, als de mensen bij de gemeente komen, maken ze niet gebruik van alle voorzieningen. Er zijn al wel veranderingen bezig, zo worden de formulieren makkelijker gemaakt en worden uitkeringen sneller verstrekt. Maar ondanks het gebruik van alle voorzieningen zijn er structurele voorzieningen. De lonen zijn te laag, die moeten 10% hoger. Alles wordt duurder, de verhoudingen zijn te groot geworden. Hier moet de regering ook wat aan doen omdat het structurele problemen zijn. Formulieren worden al makkelijker gemaakt, maar omdat het soms nog lastig is, is de formulieren brigade in het leven geroepen. Een loket: Het schaamtegevoel is bij veel mensen al hoog, “ ik vind het goed maar het moet wel een andere deur zijn, als mensen er behoefte aan hebben kunnen ze naar binnen lopen”. Een loket is oké als je er meer mensen mee kunt bereiken. Indicatie: bij het invullen van de indicatie voor de voedselbank, moeten mensen toch al alles laten zien, en dan gelijk kijken of ze gebruik maken van alle diensten van de gemeente, je kunt een lijstje doorlopen. Wat als mensen de deur uitgaan ben je ze kwijt. Er is nu geen lijstje aan het begin van een gesprek. Het vertrouwen is weg omdat ze soms worden afgewezen door een punt of komma, dit moet makkelijker worden.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
45
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Het moet niet van 1 kant komen, niet alleen vanuit de gemeente maar ook vanuit de voedselbank. De gemeente Haarlem verstrekt al automatisch bijzondere bijstand. De voedselbank is meer voor het plakken en lijmen. De voedselbank stopt na 3 jaar, maar vele hebben het dan nog nodig, Het blijft plak en lijmwerk als de structurele problemen niet verdwijnen. Vrijwilligers: De voedselbank verdient alle steun vanuit de gemeente. Vrijwilligers kennen de mensen achter het voedselpakket, vaak schrijnende gevallen. Het is belangrijk dat de gemeente ook de mensen achter het pakket leert kennen, maar dat is erg lastig. Door een samenwerking met de voedselbank en gemeente kunnen de gegevens/verhalen met elkaar gedeeld worden. Zodat mensen maar 1x met de billen bloot moeten en niet keer op keer hun verhaal moet doen. Ik ben blij dat de vrijwilligers er van de voedselbank zijn. Je kunt er niet altijd teveel van verwachten maar je moet ze wel koesteren. De vrijwilligers betrekken bij een oplossing, het zijn betrokken mensen. De gemeente weet het niet altijd beter, de gemeente kent de persoon niet, de vrijwilliger wel. Er is geen kant en klare oplossing, meer maatwerk. Vrijwilligers reageren vaak fel op de gemeente, het is belangrijk om voor elkaar open te staan. Dan zal de felheid waarschijnlijk wel verdwijnen. SP werkt vanuit onderen, gaan in dialoog met mensen. Anderen werken vaak vanuit bovenaf. Vrijwilliger willen meewerken en krijgen vertrouwen in de gemeente als er iets wordt gedaan met de waardevolle informatie die zij afgeven over de klanten van de voedselbank. Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank? Er wordt in Nederland al jaren geen actie meer gevoerd. Je hoort vaak van “ach meissie het is al te laat” . De mensen zijn het vertrouwen in het kabinet kwijt. Mensen beseffen niet meer dat het anders kan, ze leggen zicht erbij neer. Het vertrouwen moet terugkomen!!! Deze draai maak je bijvoorbeeld het ophalen van handtekening. Er is soms weinig te doen, maar je moet niet opgeven. Als het lastig is, niet je ogen sluiten. De overheid moet niet alles verkopen, het draait niet alleen om winst en nog eens winst. Want de kleine man draait er weer voorop. Armoede wordt steeds meer, Helaas! Alles wordt weer verhoogd en de rijken worden weer ontzien. Zolang het kabinet niets doet en slaapt, zal de toekomst toenemen. De SP roept al jaren dat mensen onder het armoedegrens leven. Ook moet er iets gedaan aan de verkooptechnieken van al die verkoopbedrijven en leningen. Mensen (vooral die in armoede) trappen er vaak in en zitten dan aan iets vast wat eindelijk veel duurder uitkomt.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
46
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Nicoline Swen, CDA 7 mei 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Ik ben schaduwraadslid en zit in de commissie samenleving. Ik vervang Cees Jan Pen indien nodig. Verder zitten we in de oppositie en ben ik fractie adviseur. Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? We zitten in de commissie samenleving, dus zodoende ja. Wat vindt u ervan dat er voedselbanken in Nederland zijn? Het zou niet moeten maar er word gebruik van gemaakt. De voedselbank is begonnen om voedselverspilling tegen te gaan, nu om mensen die in armoede leven bij te staan. Tegenwoordig is er meer armoede, dus we hebben er mee te maken. Er zijn klanten die de gemeente niet bereikt en de voedselbank wel, het is belangrijk dat hier iets aan gebeurd. Hoe deze mensen te bereiken? Het is dom om het wiel opnieuw uit te vinden. Als de voedselbank een klantenbestand heeft zou dit goed gebruikt kunnen worden. Een samenwerking tussen de voedselbank en de gemeente is belangrijk. De armoede moet de gemeente oplossen. Het is niet de bedoeling, dat er alleen wordt voorzien in eetvoorzieningen, maar dat er ook wordt gezorgd voor het grotere geheel. Een combinatie tussen de gemeente en voedselbank is interessant om naar te kijken. Ziet u een samenwerking ontstaan? Ik weet het niet. Als we de voedselbank en gemeente zullen combineren, zal dit sommige mensen afschrikken. Er zijn mensen die teleurgesteld zijn in de gemeente. Dit kan niet van de ene op de andere dag gebeuren. Het zou dan in termijnen moeten gebeuren. Zo zouden we bijvoorbeeld kunnen beginnen met voorlichting geven. Wat vindt u van het armoedebeleid in Haarlem? Er word zorg aan besteed, dat vind ik positief. Wel kunnen er nog veel punten verbeterd worden. Zoals bijvoorbeeld het welzijnswerk. Het welzijnswerk gaat momenteel niet goed. We hebben hier te maken met een slecht overzicht. Hier gaat veel geld en mankracht verloren en ik denk dat hier veel meer kan worden uitgehaald als het goed wordt aangepakt. Word hier iets aan gedaan? Ja, de CDA is een partij die het gezin belangrijk vindt. Eerdergenoemd punt hoort daarbij. Er gebeuren heel veel maar met wat we hebben kunnen we veel meer bereiken, en kan er veel meer uitgehaald worden dan nu het geval is. Formulieren Ook als je gestudeerd hebt snap je de formulieren niet. Ik snap niet dat dit niet gewoon in mensentaal word aangeboden. De mensen zouden hierbij kunnen worden geholpen, bij bijvoorbeeld een spreekuur waar je met een specifieke vraag komt. Mensen hebben wel een Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
47
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
eigen verantwoordelijkheid maar als ze met een specifieke vraag komen kan het wel werken. De voedselbank is veel gericht op Christenen. In Nederland heb je ook veel analfabeten, aan deze mensen moet ook gedacht worden. De tekst is dus voor veel mensen lastig, het zou bijvoorbeeld ook via spraak op de computer kunnen worden aangeboden. Bijvoorbeeld in de bibliotheek. Dan heb je als het ware gelijk een cursus Nederlands. Een dergelijke combinatie is het onderzoeken waard. Het is een taak van de gemeente om te kijken hoe de formulieren zo simpel mogelijk kunnen worden aangeboden en dan ook daar waar de mensen zijn. Ook ligt er een taak bij de mensen zelf, deze moeten ook verantwoordelijkheid tonen. De hulp van de voedselbank is noodhulp, het is goed dat er een dergelijk initiatief is, maar het is niet gewoon! Hier moeten de mensen wel bewust van zijn. Wat vindt u ervan om iemand van de gemeente bij de voedselbank te zetten? Dit is een beetje zoals het brede school idee. Klanten zijn niet lang bij de voedselbank heb ik gehoord. Het is zeker het proberen waard maar het zou me niets verbazen als het niet werkt. Wie komen er naar de voedselbank? Dit weet de gemeente niet. Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank, zal deze altijd nodig zijn? Dit ligt eraan van welke in steek je kijkt. De voedselbank is niet iets nieuws, vroeger gebeurde een degelijk initiatief via de kerk. Veel mensen zitten nu niet meer bij een kerk, maar het was er dus al langer. Het aspect om de voedselverspilling tegen gaan vind ik een charmante kant van de voedselbank. Ik denk echter niet dat de voedselbank zal verdwijnen. Er is wel een kans dat de doelgroep bijvoorbeeld veranderd. Dat het bijvoorbeeld alleen op vluchtelingen gericht wordt, maar ik denk dat er altijd voedselbanken blijven bestaan. Wat eigenlijk, als je kijkt naar een ideaalbeeld, niet zou horen. De gemeente heeft een zorgplicht tegenover de inwoners van de gemeente. Hoe komt het dan dat mensen gebruik moeten maken van de voedselbank? De klanten hebben te maken met ontzettend complexe situaties. Er zijn bijvoorbeeld situaties waarbij iemand belt voor 400 euro per maand terwijl ze 500 euro per maand te verspillen hebben. Er is hierbij verantwoordelijkheid bij de mensen zelf nodig. “En ja, er is een zorgplicht maar je kunt de mensen niet bij hun haren pakken en meesleuren.” Als je het echt niet kan, is het een taak van de overheid. Mensen moeten wel doen wat nodig is en verbeteren daar waar nodig. Als overheid kun je ze tegemoet komen, door bijvoorbeeld de formulieren te vereenvoudigen. Maar mensen hebben zelf ook verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid is juist goed, het geeft mensen een stukje zelfwaarde. Het zal moeilijk zijn om jezelf erbovenop te werken maar als dit je ook uit handen wordt genomen, blijft er misschien niet veel over van hun zelfwaarde. Wel vind ik het raar dat het bijvoorbeeld een maand duurt voordat iemand een uitkering krijgt, waardoor je met een schuld begint. Het idee om te werken met voorschotten, kan wel. Op de manier waarop het nu allemaal verwerkt en geregeld wordt, kost het vreselijk veel geld. We zouden hier veel op kunnen besparen. Het CDA vindt dit erg jammer, we zijn heel erg aan het nadenken hoe we dit goed kunnen gaan aanpakken. En dan ook voor op de lange termijn. We moeten hier een breed beleid gaan Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
48
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
voeren. “Hierin denken de partijen niet hetzelfde vind ik.” Politiek Haarlem wil verschrikkelijk veel maar ze moeten afwegingen nemen. Ga je geld uitgeven aan de schoonheid van Haarlem, wat goed is voor het toerisme, maar wat wel veel geld kost. Of doe je dit niet en investeer je ergens anders in? De verschillende partijen hebben verschillende meningen. De locatie van de voedselbank is ook van belang. Hoe geef je deze vorm, zodat de klanten wel bereikt worden? Het is van belang dat hierover goed wordt nagedacht.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
49
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Teus Vreugdenhil, Christenunie 11 mei 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Teus Vreugdenhil, gemeenteraadslid voor de Christenunie 1 zetel, ik heb wel 2 schaduwraadsleden die af en toe voor mij inspringen. Deze personen hebben o.a. een groentezaak en de overgebleven groente gaan naar de voedselbank. Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? We zijn betrokken. Als partij zijn we met dit onderwerp bezig, maar net zoveel als met de vele andere onderwerpen Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? De voedselbank is geen overname van de kerk. Er zijn wel zo’n 40 kerken en er is altijd een groep die zich met de armen bezig houdt, het initiatief vloeit niet weg vanuit de kerk, kerken doen veel meer dan alleen voedsel. Het is niet rechtvaardig dat er zo’n verschil tussen arm en rijk is in Nederland. Het is een particulier initiatief dat je niet moet weghalen, het is juist goed dat mensen dat doen. Ik vind het een goed initiatief. De kerk is er ook mee bezig maar je kunt beter de krachten bundelen. Als iets voldoet moet je het niet weghalen. Bij de voedselbank kun je elkaar weer ontmoeten, netwerken wordt steeds belangrijker. Maar het is ook zo dat niet iedereen even goed kan budgetteren en even nauwkeurig met geld omgaat. Bent u zich ervan bewust dat er klanten van de voedselbank niet worden bereikt door de gemeente Haarlem? Zo ja, waarom wordt daar niets mee gedaan? Zo nee, hoe komt dat? Wat is mislopen, ik kan me niet voorstellen dat mensen hun uitkering niet komen ophalen bij de gemeente. De voedselbank is een mooie aanvulling op hun uitkering. De voedselbank en gemeente hebben andere uitgangspunten. De voedselbank = voedsel en de gemeente = geld. Hoe gaat de gemeente deze klanten bereiken die niet worden bereikt momenteel: -
-
Iedereen kan gaan signaleren (niet alleen de gemeente) Door middel van de stadskrant (maar dan zit je wel weer met mensen die niet kunnen lezen) Iedereen een soort buddy, voor bijvoorbeeld mensen die niet kunnen lezen en het lastig vinden om formulieren in te vullen De kerken doen veel (huisbezoeken), vrijwilligers en bewonersorganisaties proberen zich zoveel mogelijk in te zetten. Er zijn zo’n 1500/2000 mensen in Haarlem die rondlopen en het heel erg moeilijk hebben, ieder van deze mensen kan zo een tegenslag hebben. De maatschappij wint erbij als iedereen mee doet of elkaar in de gaten houdt. Het maken van een klantenbestand (kan wel de privacy schenden).
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
50
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
-
-
De gemeente ziet dat er meer mensen in de bijstand komen en had dat van te voren niet gedacht (door economische crisis) Preventief te werk gaan, veel maatwerk Met een loket heb ik geen moeite Als het de klant ten goede komt mag de naam wel aan de gemeente worden doorgegeven worden, anders niet. Voorschot is een prima idee, hoeven ze niet te wachten op een uitkering. Maar de gemeente mag geen geld uitkeren zonder alle geldige formulieren en documenten te hebben ontvangen van de persoon die een uitkering aanvraagt. De gemeente is ook aan handen en voeten gebonden ‘urgente node’ is vanuit kerken ontstaan en werkt samen met gemeente. Voor mensen die echt in nood zitten en de gemeente deze mensen niet kan betalen. Er is daarvoor speciaal een ambtenaar aangesteld. Klantmanagers zijn momenteel al aanwezig zodat mensen niet naar iedereen worden doorgestuurd.
Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk is. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? Ik zit zelf in de rekenkamer en weet dat de helft van de mensen geen gebruik maakt van recht op bijzondere bijstand. Dat moet echt verbeteren, dat vind ik niet netjes. 1 op de 6 mensen in Haarlem hebben het heel moeilijk. Niet iedereen zit in de bijstand, maar zijn wel heel arm, dat weet de gemeente niet. Er zijn veel grensgevallen. Het is belangrijk dat de gemeente de armoederegels nastreeft en iedereen geeft waar ze recht op hebben. Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank in Haarlem? Ik zie het nog niet 1,2,3 verdwijnen de voedselbank. De voedselbank bevordert juist de contacten onderling tussen mensen, mensen komen hun huis uit en dat is juist de meerwaarde. Bij sommige plekken kunnen ze ook koken, wassen, praten en waarbij ze ook geholpen kunnen worden met hun uitkeringen en huisvesting. Dit alles kan de overheid niet doen. Maar ik vind wel dat de uitkeringen hoog genoeg moeten zijn dat mensen kunnen voorzien in de primaire levensbehoeftes anno 2009 in Nederland.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
51
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Rogier Kooijman 11 mei 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Rogier Kooijman. Ik ben beleidsmedewerker Sociale Zaken. Ik houd me bezig met minima zaken en schuldverlening. Ik ben niet het aanspreekpunt maar veel zaken lopen via mij. Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? “Wij als gemeente zijn zeker betrokken bij de voedselbank. We willen de voedselbank niet zien als een instrument voor het minimumbeleid. Dat is ook de reden dat ze niet doorverwijzen vanuit hier, de sociale dienst.” Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? “Het liefst zouden we ze zo snel mogelijk opgedoekt zien.” “Maar ervaring leert wel. Er is met wet en regelgeving te maken. Er zijn situaties dat wij, financieel gezien, machteloos zijn. De voedselbank zal er nog lang zijn. Het is wel schrikbarend hoeveel het er tegenwoordig zijn. Dit heeft mede te maken dat de bijstandsnormen te laag zijn. Deel is dit landelijk, door regels vastgelegd, maar wij als regio proberen wel te doen wat kan.” Recht op uitkeringen, doet de gemeente hier iets mee? “De gemeente zou de bijstandsgerechtigde eigenlijk in beeld moeten hebben. Een probleem hier is dat de voedselbank zelf ook niet weet wie deze persoon precies is.” Probleem is eigenlijk: hoe word het hulpverleningstraject verder gezet? Verdwijnen de mensen (klanten) daarna niet uit het zicht? Toch blijft veel gebonden aan landelijke regelgeving. Er zijn wel twee acties die we willen gaan toepassen nml: “We hebben nu wel met de voedselbank afgesproken dat er een folder in de voedselpakketten wordt gestopt.” Hierin staat kort uitgelegd welke regelingen en bijstanden er zijn, wie waarvoor in aanmerking komt etc. Voorheen werd dit niet toegestaan door de voedselbank. Verder zijn we aan het kijken of het mogelijk is om de vrijwilligers van de voedselbank voorlichting te gaan geven. De voorlichting zal gaan over welke regelingen er zijn en hoe je hierop een beroep doet. Ook zal aan bod komen hoe de Sociale Dienst te werk gaan. Op deze manier kunnen de vrijwilligers de voedselbank klanten helpen. Maar sommige punten kunnen niet zomaar opgelost of aangepast worden. Hierbij kun je denken aan de algemene bijstandsuitkering of schuldsanering. Welke maatregeling zou er kunnen worden toegepast om de voedselbank klanten in beeld te krijgen? Dit punt ligt ook bij de voedselbank. Deze gaan nu ook de ‘klant’ registreren. Het is een taak van de voedselbank om het registratie systeem verder op te bouwen. Wij willen meer grip krijgen op hoe het traject nu verloopt. Bijvoorbeeld door de her-indicatie door de voedselbank zelf te laten uitvoeren. De voedselbank bestaat grotendeels uit vrijwilligers en niet iedere vrijwilliger kan of wilt dit doen. De vraag hierbij is dan ook, hoever moet de voedselbank
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
52
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
gaan? De voedselbank is nu laagdrempelig waardoor er mensen op af komen. Dit moet eigenlijk wel zo blijven. Formulieren De formulierenbrigade hebben 6 maanden lang een opleiding gekregen. Daarna moeten ze is staat zijn de formulieren uit te leggen. Naast de voedselbank locatie zit nu een gebouw waar maatschappelijk werk zit (de doorverwijzer.) De formulierenbrigade zou hier tussen moeten komen. Dat deze naar de voedselbank gaan. Deze optie zou voor de optie, dat er iemand van de gemeente bij de voedselbank gaat zitten, moeten komen. Verder proberen we alle formulieren of wel weg te halen of korter te maken. Hier zijn we mee bezig maar dit is een langlopend proces. We willen zoveel mogelijk zonder bewijsstukken gaan werken. We willen gaan werken vanuit verklaring en vertrouwen van de klant. Dat we hier vanuit gaan werken in plaats van werken vanuit wantrouwen. Dit zijn de eerste stappen die ze nu zetten. Verder is het nu wachten op het registratiesysteem die de voedselbank gaat neerzetten. Voorschot: Het is wettelijk bepaald dat 90% van het aangevraagde voorschot wordt betaald/gegeven door de gemeente. Dit gebeurt alleen als alle gegevens zijn ingevuld en ingeleverd. Het voorschot moet binnen vier weken worden verstrekt, mits alles is ingevuld en ingeleverd. Wat vindt u van het armoedebeleid in Haarlem, als u ook kijkt naar andere gemeentes? Het is maar net hoeveel een gemeente wilt uitgeven aan het armoedebeleid. Tilburg geeft bijvoorbeeld wel veel geld hieraan uit, dit is wel bekend. Haarlem is op armoedebeleid wel redelijk. We hebben bv. een SP wethouder. “Toch blijft een dergelijke vergelijking tussen gemeentes net zoals appels met peren vergelijken.” Bijvoorbeeld Haarlem doet iets wat anders wordt benoemd als in Tilburg, maar dat wilt niet zeggen dat het er in Haarlem niet is. Er zullen altijd hier en daar gaten blijven, dat je niet iedereen kunt helpen. Wel kunnen we dit minimaliseren. Voor ons houdt dat o.a. in dat wij sneller de aanvragen moeten verwerken. Afgelopen jaar zie je dat er steeds meer aandacht aan werd besteed, dat er verbeteringen waren. We zijn er nu mee bezig om zoveel mogelijk mensen die met een minimum inkomen leven, de Haarlem Pas te geven. Op dit moment zorgt de Haarlem Pas alleen nog voor kortingen maar dit willen wij gaan veranderen. We willen dat de beroepen/aanvragen door de Haarlem Pas worden vereenvoudigd. De Haarlem Pas bezit de gegevens van de pas houder waardoor deze niet alweer alle gegevens moet leveren. Dit scheelt tijd en voor de pas houder een heleboel werk. Op het moment dat de Pas houder een aanvraag doet, hoeft hij alleen zijn pas en handtekening te geven. Dit idee willen we gaan proberen te verwezenlijken. Het zal dan wel van beide kanten moeten komen, op het gebied van privacy. Er gaan slechte verhalen over de Sociale Dienst ten ronde, dit heeft te maken met de beeldvorming van de Sociale Dienst. De klant zal hier wel ‘overheen moeten stappen’, maar het wordt op deze manier wel makkelijker voor de aanvrager. Ook denk ik dat er nog winst te halen valt bij de hulpverlenende instanties. Deze kunnen onderling beter gaan samenwerken. Nu worden alle onderwerpen/thema’s apart bekeken, onderzocht en behandelt. Door een betere samenwerking kunnen de gegevens aan
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
53
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
elkaar verstrekt kunnen worden en zal er tijd worden gewonnen, tevens zal het voor de aanvrager minder werk zijn. Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank? “Ik vrees dat die voorlopig nog wel zal bestaan.” Dit mede dankzij de credit crisis waar we vandaag de dag mee te maken hebben. Als de voedselbank wel zou verdwijnen, zal die er altijd wel op een of andere manier terug komen vanuit een particulier initiatief. Relatie tussen de voedselbank en de gemeente is altijd wel goed geweest. Beide partijen hadden zoiets van we hebben een eigen taak hier liggen. De voedselbank is een op zich staand initiatief.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
54
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Louise van Zetten, D66 Dinsdag 12 mei 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Louise van Zetten, gemeenteraadslid van de D66 en ik zit in de commissie samenleving Bent u direct of indirect betrokken bij de voedselbank? Binnen de commissie samenleving hebben we het over sport, welzijn etc., en daar hoort de voedselbank ook bij. Wat vindt u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? Dan krijg je natuurlijk het antwoord dat het niet zou mogen. Het is vreemd dat het in Nederland bestaat met het sociale stelsel wat wij in Nederland hebben, een aandacht en welvaartstaat voor mensen. In Frankrijk heb je ook voedselbanken, maar ik dacht dat, dat kwam omdat hun sociaal stelsel niet goed in elkaar stak, maar in Nederland zijn deze pakketen ook nodig. Door de Frogers is het logisch dat er meer mensen naar de voedselbank komt, je maakt ergens reclame voor. Ik vraag me dan af wat er met de samenleving aan de hand is dat er voedselbanken nodig zijn. Bent u zich ervan bewust dat er klanten van de voedselbank niet worden bereikt door de gemeente Haarlem? Zo ja, waarom wordt daar niets mee gedaan? Zo nee, hoe komt dat? Mensen hebben zelf verantwoordelijkheid, een eigen plicht om zelf wat te kunnen. Het is natuurlijk wel een ingewikkeld systeem, je hebt te maken met bureaucratie en heel veel regelingen. Het is zo dat als je eenmaal geld beschikbaar stelt je mensen niet altijd kunt vertrouwen. Je stelt hier dan regels voor op zoals ambtenaren, loketten, etc. Het is lastig om informatie bij de gemeente aan te vragen, ook voor bijvoorbeeld bijzondere bijstand. Als je daarvoor belt moet je een hele molen door. Ook gewoon op de website of een telefoontje is er al erg ingewikkeld. Het is natuurlijk verschrikkelijk dat, dat zo is. Mensen die bijvoorbeeld in een groot huis wonen, maar heel veel schulden hebben willen helemaal niet bekend staan bij de gemeente. Hoe gaat de gemeente deze klanten bereiken die niet worden bereikt momenteel: Wat het loket betreft, ik vind niet dat deze per se bij de voedselbank moet staan, je maakt er dan gewoon weer een loket bij. Dit loket kan net zo goed bij scholen bijvoorbeeld staan. Je moet dan kijken wie er gebruik van maakt (ook gezinnen met kinderen). Je moet kijken wat het allemaal kost om naar de mensen toe te gaan, wat gaat dat opleveren. Je blijft dan rondhollen met potjes geld. Ik heb geen grote pet op van het armoede beleid. Het geld wat hiervoor bedoelt is (kinderen in armoede) wordt niet goed gebruikt. Alle kinderen in de bovenbouw van de basisschool kregen opeens een computer? Daar is niet over nagedacht. Als politieke partij weinig invloed, het wordt vanuit het college bepaald. Ik kan wel zeggen ik vind het idioot, maar toch hebben we weinig invloed. Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
55
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Verder is het schandalig geregeld hoelang het duurt voordat iemand een uitkering krijgt. Hierdoor nemen mensen een lening, veel mensen hebben geen spaargeld meer. Dat wordt mensen niet meer aangeleerd. Verder vind ik, dat de klant moet zelf willen daar hoeft de overheid niet achter aan. Er ligt ook een basis bij de ouders en een basis bij het onderwijs, dat moet veel en veel beter. Het is belangrijk om de mensen zelf te versterken, zorgen dat ze grip op hun eigen leven krijgen. D66 gaat uit van de kracht van mensen. Laaggeschoold werk is er weinig, daar moet ook veranderingen in komen, om mensen toch aan het werk te krijgen en ze te laten meedraaien in de maatschappij. Dat zal een hoop schelen. De gemeente moet gaan nadenken wat mensen moeten gaan doen, plekken zoeken waar ze eenvoudig werk kunnen verrichten. Activeren is een belangrijk woord. Wij doen soms net of mensen niets kunnen, mensen zijn niet zielig. Het is een taak van de gemeente: of je geeft mensen een uitkering of je gaat mensen activeren weer aan het werk te gaan. Verder kunnen we folders bij de voedselbank neerleggen over het aanbod van de gemeente. Het bellen naar de gemeente moet velen malen beter. Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk is. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? De formulieren zijn in ieder geval lastig. Dat moet natuurlijk makkelijker. Er zijn ook veel mensen die de taal niet spreken. Veel laag geletterden en analfabeten. Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank in Haarlem? Ik sta wel achter de voedselbank, het is een mooi initiatief vanuit mensen zelf, en het is zonde om al dat voedsel weg te gooien. Maar we moeten wel doorgaan met het sleutelen aan de zorgplicht voor mensen. Zolang er aanbod is zal de voedselbank niet verdwijnen. De uitkeringen zijn in Nederland best goed en behoorlijk hoog als je van alles gebruik maakt. Het verschilt weinig van het minimum loon van iemand die fulltime werkt. Mensen moeten voor zichzelf zorgen en we moeten waakzaam zijn voor al die uitkeringen.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
56
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Martin Hagen, VVD Dinsdag 25 mei 2009 Wat is uw naam en functie binnen de gemeente Haarlem? Martin Hagen. Ik ben lid van de gemeenteraad, VVD. Ik maak deel uit van het algemeen bestuur, ook wel gemeenteraad. Ik heb een vertegenwoordigerstaak, doordat ik gekozen ben door het volk. Ik probeer hun wensen te verwezenlijken.0 Bent u direct of indirect betrokken bij de Voedselbank? Nee, de voedselbank doet zijn best om zelfstandig te blijven. Ik ben geen lid van het bestuur en ik ben ook geen klant, als je het zo bekijkt ben ik niet direct betrokken bij de voedselbank. De gemeente heeft wel te maken met de voedselbank. Ik ben lid van de gemeenteraad, dus in deze zin heb ik wel te maken van de voedselbank. De voedselbank is een partner van de gemeente.
Wat vind u ervan dat voedselbanken in Nederland nodig zijn? De voedselbank is ontstaan vanuit de filosofie om bruikbaar eten te besparen, vanuit dit standpunt ondersteun ik de voedselbank. In de tweede instantie is de voedselbank er om te ondersteunen bij armoede, in dit geval ben ik er ambulant mee. Ik realiseer mij dat de uitkeringsniveaus niet zo ruim zijn als je bijvoorbeeld een groot gezin te onderhouden hebt. Het kan dan prettig zijn om gebruik te maken van de voedselbank, op deze manier houd je geld over. Wat vind u ervan dat steeds meer mensen gebruik maken van de voedselbank? Dat maakt mij nieuwsgierig naar de klanten en de onderbenutting van alle voorzieningen die Haarlem aanbiedt. Er wordt veel aangeboden door de gemeente Haarlem. Ik ben benieuwd waarom er dan toch zoveel mensen zijn die gebruik maken van de voedselbank. Ik vraag me af wie de klant is en hoe het komt dat deze klant de door de gemeente aangeboden voorzieningen niet bereikt. Bent u zich ervan bewust dat er klanten van de voedselbank niet worden bereikt door de gemeente Haarlem? Zo ja, waarom wordt daar niets mee gedaan? Zo nee, hoe komt dat? We zijn met de voedselbank in gesprek om op een zo laag drempelige manier de voedselbank klanten gemeentelijke voorzieningen aan te bieden. Ook denken wij er over na om een loket in de voedselbank te openen. De voedselbank klanten kunnen dan, als ze toch een voedselpakket komen ophalen, langs dit loket gaan indien ze vragen of hulp nodig hebben. We wachten dan niet tot de mensen naar ons toe komen maar we brengen het naar de klant toe. (Outreachend work) Wel snap ik hierbij het wantrouwen vanuit de voedselbank, mede doordat er mensen zijn die het vertrouwen in de gemeente hebben verloren. Is het voor de gemeente bekend wie er naar de voedselbank gaan? Alleen de informatie die de voedselbank vrij geeft is bij ons bekend. Op individueel niveau weten we niets. We hebben geen overzicht over het inkomen, de leeftijd, etc. Ook wordt er Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
57
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
door het Rijk zaken geregeld qua inkomensgegevens etc. Over deze zaken hebben wij totaal geen inzicht. Wat vind u van de uitkeringen in Nederland? Vind u deze hoog genoeg? ‘Sober maar toereikend. Het is zeker geen vetpot maar als je er slim mee omgaat, kun je er van rond komen.’ Wat ik enger vind is als je geen ander perspectief meer hebt. Ik heb wel begrip voor mensen die het moeilijk hebben. Worden de uitkeringen op tijd gegeven? Volgens mij halen we in 95% de wettelijke termijn die hiervoor is afgesproken. Haarlem doet ook aan voorschotten geven. Bij aanvragen maken we een snelle inschatting en kijken we of de aanvraag kansrijk is. Is de aanvraag kansrijk dan geven we een voorschot. Dit bijv. als het gaat om broodnoot. Wat vind u van het armoedebeleid in Haarlem, als u ook kijkt naar andere gemeentes? ‘Ik vind dat we het redelijk goed doen. Haarlem is redelijk warmhartig. De omvang van het armoedebeleid nadert bijna de grens van disfunctioneel.’ De gemeente heeft meerdere punten die belangrijk zijn. Hoe gaat de gemeente deze klanten bereiken die niet worden bereikt momenteel: Door meer te doen aan communicatie. We zullen erachter moeten komen waar deze mensen komen en hier bijv. posters ophangen. Ook kunnen we indirect contact met ze maken. Ze daar opzoeken waar ze zijn. Dit doet de gemeente al. Via een loket alles bereiken. Er zijn nu 2 ouderenloketten in Haarlem waar ouderen voor alle zaken terecht kunnen Het is algemeen bekend dat voor veel mensen de formulieren om bijvoorbeeld bijstand aan te vragen of geld waar ze recht op hebben te moeilijk is. Wordt daar binnen de gemeente Haarlem momenteel iets aan gedaan? Er is een formulierenbrigade. Er zijn opgeleiden die bij mensen langs gaan om ze te helpen bij het invullen van de formulieren. Voor het invullen van de formulieren is vaak precieze informatie nodig, precieze informatie is vaak erg ingewikkeld maar deze informatie is wel belangrijk. De formulierenbrigade kan zien naar wie ze toe moeten, het kost de mensen geen geld hiervan gebruik te maken. Deze informatie kan bijv. worden verstrekt door welzijnsvoorzieningen. Ook kan een maatschappelijk werker helpen bij het invullen van de formulieren. Er zijn mensen die het vertrouwen hebben verloren in de gemeente Haarlem, hoe komt dit denkt u? Dat vraag ik me soms ook wel af. We doen ons best als gemeente. Ik denk dat Haarlem het redelijk goed doet. Haarlem is warmhartig, sociaal, individueel. De gemeente is een plek waar mensen werken en waar mensen werken worden fouten gemaakt. Het is wel belangrijk dat we van onze fouten leren.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
58
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Ziet u een toekomst zonder voedselbanken in Haarlem? ‘Ik hoop het. De ideale situatie is als mensen de voedselbank niet meer nodig hebben. Ik hoop dat het bereik van de gemeente voorzieningen 100% word. Als dit lukt zullen er ook geen voedselbanken meer nodig zijn. Wel is dit moeilijk realiseerbaar.’ We hebben in Haarlem een SP wethouder die erg geïnteresseerd is in armoede en zelfs hij vindt het moeilijk realiseerbaar. o Vind u dit een tekortkoming van de overheid? ‘Dan wil ik eerst weten wie de klanten zijn.’ Er is een beslagvrije voet. Deze is er om te voorzien in de primaire levensbehoeften. Ik ben erg benieuwd hoe iemand dan nog tot een bedrag van 50euro per week kan komen. Hoe denkt de gemeente te achterhalen waarom de mensen naar de voedselbank gaan? Omdat veel mensen geen vertrouwen hebben in de gemeente, zal het afschrikken als de gemeente onderzoek gaat doen. Dit kan wel worden uitgevoerd door onafhankelijke onderzoeksinstanties die wel rapporteren aan de gemeente. Het lange termijn doel: voedselbank verdwijnen als we het hebben over armoede ondersteuning. Als we het hebben over etensbesparing hoeft de voedselbank niet weg. Dit is een goed initiatief. Denkt u dat meerdere partijen hiervoor open staan? Ik weet dat de PvdA ook wilt dat de voedselbank verdwijnt. Het is denk ik geen exclusief punt van de VVD. Staat het armoedebeleid hoog op de agenda bij de VVD? Armoede staat op de agenda bij de VVD. De VVD wilt erg oppassen voor overerfbaar heid. Dus dat het leven van een uitkering generaties lang wordt overgenomen. Voor sociale zekerheid heb je een draagvlak nodig. Daar betalen de mensen voor. Er is een herverdeling van geld nodig. We moeten ervoor zorgen dat het geld komt bij de mensen die het nodig hebben. Zodat kinderen zich kunnen ontworstelen uit een onwensbare situatie. Dus als ouders van een kind van een uitkering leven, moeten we ervoor zorgen dat de kinderen dit niet perse hoeven. Hiervoor is er herverdeling nodig. Ondersteuning van thuis uit is erg belangrijk. Uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk voor wat je doet. Maar er mogen wel drempels verlaagd worden. De gemeente mag mensen best actief benaderen. Bij mensen met psychische klachten mag je best een beetje druk op uitoefenen. Je kunt ze niet aan hun lot overlaten, dat past niet in een samenleving. ‘De gemeente heeft hier wel een rol in maar niet de eindrol.’ Gaat er ook daadwerkelijk iets gebeuren? Ja. Het hangt ook af van de voedselbank. Als wij een loket willen openen in de voedselbank hebben we de samenwerking van de voedselbank nodig. Ik begrijp het dilemma van de voedselbank wel maar we moeten oppassen dat de voedselbank mensen niet arm houd. Als mensen gewend zijn aan een bepaalde manier van leven, haal je de prikkel weg en willen de mensen geen verandering van de huidige situatie. (gehospitaliseerd) Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
59
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Interview Petra de Vries, Stem in de stad 29 mei 2009 Wat is uw functie? Ik heb sinds maart 2009 Anneke Abma overgenomen. Momenteel voer ik gesprekken met klanten die meer dan 2,5 á 3 jaar gebruik maken van de voedselbank. Deze klanten krijgen te horen dat ze binnenkort geen voedselpakket meer zullen ontvangen omdat de termijn van 3 jaar is bereikt. Ik voer als het ware de slecht nieuws gesprekken. Stem in de stad staat voor het persoonlijke contact, dit is langzaam verandert in een papierentijger zonder contact met klanten. Daarom worden er vanaf december gesprekken met klanten gevoerd door 1 vrijwilligers en mij. Mensen krijgen van te voren een brief dat ze geen recht meer hebben op een voedselpakket. Uit de respons bleek dat veel mensen het niet meer nodig hadden. Sommige redden het zelf, andere verzuipen in alle hulpverlening. Onze gesprekken zijn er niet om mensen op de rit te krijgen, we gaan er vanuit dat ze na die jaren zelf al op de rit zijn. Wat vind u ervan dat voedselbanken nodig zijn in Nederland? Ik vind het goed voor mensen die er tijdelijk doorheen zitten, illegaal zijn of plotseling hun baan verliezen. Mensen mogen niet verhongeren. Maar als er mensen zijn die niet meer buiten de voedselbank kunnen moet dit een signaal zijn naar de politiek. Want als je als particulier op een bepaald probleem inspeelt is dit wel makkelijk voor de gemeente. Het is niet de bedoeling dat de gemeente achterover gaat zitten omdat er al ‘iets’ aan het probleem wordt gedaan. Ziet u enige problemen rondom het thema voedselbank? In de 3 jaar dat de mensen gebruik maken van de voedselbank worden ze eigenlijk niet begeleid. Er waren 17 instantie die de intakegesprekken deden, mensen kregen te gemakkelijk een voedselpakket. We wilde dat hierin verandering kwam. Nu mogen nog maar 4 instanties de intake gesprekken doen met de klanten van de voedselbank. In de intake gesprekken wordt er gekeken naar de situatie van de klant en wat hierin moet veranderen. Je kunt vaak niet je eigen levenswijze behouden (3 telefoonrekeningen, tv, dure uitgaven, abonnementen etc.) als de klant hierin niet wilt veranderen krijgt hij geen voedselpakket. De regels worden strenger en je kunt minder makkelijk een voedselpakket krijgen. Het is echt voor de mensen die het nodig hebben. De mens heeft zelf ook verantwoordelijkheid. Iedereen krijgt dezelfde regeling (ook psychische klanten). Als er sprake is van voedselschaarste (dat bedrijven geen voedsel kunnen aanleveren) is het van belang dat de regels strenger worden. Ziet u een stijging van het aantal klanten het afgelopen jaar? Nee ik heb de afgelopen tijd geen stijging gezien bij de voedselbank, ook niet na het programma van de Frogers. Het is in Haarlem redelijk stabiel gebleven. Wat vindt u van de samenwerking met de gemeente – voedselbank? Misschien kun je hier de voorzitter Bernard Luttink vragen. Het is wel zo dat na het vorige onderzoek naar de voedselbank, de gemeente minder hard zegt dat de voedselbank er niet zou mogen zijn. De voedselbank moet ook strengere regels op stellen voor mensen die gebruik Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
60
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
mogen maken. Maar deze discussie kan ook pas na een paar jaar worden gevoerd. De voedselbank in Haarlem bestaat nu 3,5 jaar. Maar we moeten niet doen of armoede nieuw is, armoede is van alle tijden. Vindt u dat de gemeente voldoende zijn verantwoordelijkheid neemt voor de klanten van de voedselbank? Waarom wel, waarom niet? Als klanten bijzondere bijstand aanvragen krijgen ze dat geld niet. Maar is het als het ware een soort lening dat ze later alsnog moeten terug betalen. En dat terwijl mensen het al zo zwaar hebben. Er zijn veel overheidsregels en een grote papierwinkel. De gemeente doet zich soms rooskleuriger voor dan dat ze zijn. Mensen die het, het echt nodig hebben kunnen niet altijd hun papieren in orde krijgen en dan krijgen ze niets. Er wordt ook niet goed in kaart gebracht wie er nu gebruik maakt van de voedselbank. Je kunt de hulpverlenende instanties hier niet op aanspreken, deze worden aangespoord door de gemeente. Deze instanties zijn hier door de gemeente niet op gewezen. Het aanvragen en begeleiden vanuit de gemeente is niet goed. Hierin verzaakt de gemeente. “als mij iemand doorverwijzen duur het 6 weken voordat iemand kan worden geholpen, als iemand dan na 6 weken komt en de papieren zijn niet in orde wordt diegene gewoon weggestuurd”. Dit werkt niet. Tot hoever gaat de gemeente? Hoeveel hart heb je ervoor, bij de gemeente ben je toch een nummer. Maar de voedselbank is geen verlengde van de gemeente, zou moet het niet gezien worden. De vraag die hierbij gesteld kan worden wat verstaat de gemeente onder zorgplicht? Landelijk ligt de norm op 160 euro per maand (schuldsanering), de voedselbank ligt op 175 euro. Dit is het bedrag waar mensen per maand van moeten rondkomen. De voedselbank gaat dus boven het bedrag die landelijk is vastgesteld omdat ze het bedrag van 160 te laag vinden. Dit blijft lastig, het is een politiek spel en dat los je als voedselbank niet op. De voorzitters van de voedselbanken vinden het raar dat de norm niet hetzelfde is als landelijk. Hoe zou de gemeente de klanten van de voedselbank kunnen bereiken? De formulierenbrigade klopt zichzelf op de borst hoe goed ze wel niet zijn. Maar het blijft allemaal bureaucratisch en ze niet willen niet alle mensen helpen. Dan vraag ik mezelf af “hoe kan dat, dat de formulierenbrigade iemand niet wilt helpen”?. Er moet meer begeleiding komen en minder formulieren. Bijvoorbeeld: inkomsten briefjes van de afgelopen 3 maanden, veel mensen redden niet gewoon niet. De Haarlempas is een stap in de goede richting. Je moet blijven klokkenluiden, altijd waarschuwen, in onze ogen kan het nooit goed genoeg zijn. Je moet altijd blijven geloven dat het beter kan. Maar het gaat vaak traag en het neemt veel tijd in beslag. Hoe denkt u over een loket van de gemeente bij de voedselbank? Veel mensen hebben hun buik vol van de gemeente. Voor sommige mensen is het wel goed dus een loket is niet verkeerd. Maar je moet mensen niet dwingen (vooral de zorgmijders). Daardoor is een andere deur goed, de mensen van de voedselbank kunnen ze dan doorverwijzen. De gemeente moet ook niet een onbereikbaar iets zijn.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
61
Onderzoeksrapport: rol van de gemeente m.b.t de voedselbank Haarlem
Denkt u dat veel klanten wel naar de voedselbank gaan en niet naar de gemeente? Zo ja, hoe denk u dat, dat kan? Er zijn geen gegevens over wie er niet naar de gemeente gaat. De voedselbank is niet begonnen om te laten zien dat gemeente het niet goed doet. Als je gaat samenwerken met de gemeente moet je ook iets van de klanten laten zien. Willen de klanten dat wel? Voor sommige mensen die 3 jaar gebruik hebben gemaakt van de voedselbank blijft het lastig, hier is sprake van blijvende armoede. Dit is geen taak van de voedselbank. Wie is hier dan verantwoordelijk voor? De gemeente? Hoe ziet u de toekomst van de voedselbank? Ik hoop wel dat de voedselbank blijft bestaan, noodhulp moet blijven. Mensen moet geen honger hebben. Zoals bijvoorbeeld illegalen. Maar het is wel zo dat mensen altijd mensen zijn geweest die honger hebben, dat is niet iets van nu. Maar je kunt mensen niet niets geven, dat kan gewoon niet. Het moet een maatschappelijke discussie worden wat er moet gebeuren met mensen in blijvende armoede (wie is hier verantwoordelijk voor). Bijvoorbeeld: een niet westers gezin woont in Nederland. De man heeft zijn vrouw en 2 kdr naar Nederland laten komen, het gezin had het krap maar het redden het net aan. Vervolgens kregen ze nog 2 kinderen waardoor ze niet meer rondkwamen. Wij zullen hier de vraag stellen kunnen we een extra kind wel betalen? Stellen die mensen ook die vraag? Er is een verschil in westers en niet westers denken. Dit heeft ook te maken met referentiekaders. Hoever ga je, moet je medelijden hebben, help je deze mensen? Sommige willen zich niet inmengen, dan moeten ze zelf maar de broek ophouden. Sommige mensen willen hun levenssituatie niet aanpassen en toch klagen dat ze honger hebben maar vervolgens wel 5 honden, 3 katten en 2 vogels hebben. Maar er zijn altijd gezinnen die het niet redden. We zijn teveel doorgeschoten in de vrijheid van mensen. De grenzen moet weer korter, zodat je mensen die het echt niet redden (bijv. psychiatrische patiënten) eerder kunt laten opnemen. De wet moet veranderen dat eerder de zeggenschap over mensen kan worden genomen. Voedselbanken hebben onderling contact met elkaar, je kunt van elkaar leren.
Karlijn van de Wiel & Maartje Vredevoort, studenten Hoge School van Amsterdam
62