RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV

MADRID 2010

RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV

POSTBUS 2530 – 3800 GB AMERSFOORT -TELEFOON 0031(0)33-4566371 FAX 0031(0)33-4566374 - [email protected] – WWW.LAGERWAARDARCHITECT.NL ARCHITECTENREGISTER 1.881031.013 KVK GOOI- EN EEMLAND 32091608

20

17

15 16

14 13

11 10

12 9

3 Donderdag

2

Vrijdag

8 H

7

6 4

Zaterdag Reserve 23

22

5

19 18

1

Donderdag 29-04 1.

Barajas Airport

Zaterdag 01-05 5

Parque de Rosales 2. 3.

Palacio Real Madrid Templo de Debod

7 9

Vrijdag 30-04 De binnenstad 4.

Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Arola Bar 5. Estación de Atocha 6. Caixa Forum 7. Jardines del Buen Retiro (Retiro Park) 8. Museo Thyssen-Bornemisza 9. Plaza de Cibeles 10. Plaza de Colon 11. Plaza de Toros Las Ventas 12. Rafael del Pino Auditorium

12 13 14 17 19 21 23 25 27

Op de fiets de naar de ‘’Suburbs’’ 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

The Puerta de Europa (Kio Towers) Obelisk de Calatrava Torre Caja Madrid Cliphouse El Edificio Celosia Edificio Mirador Campus de la Justicia Telefónica’s Headquarters

31 31 31 33 36 37 40 43

Reserve Carabanchel 21. Carabanchel Housing, Dosmasuno Architects 22. Carabanchel Housing, Foreign Office Architects

46 49

Overzicht adressen en metrostations

51



Donderdagavond

1. Barajas Airport Madrid-Barajas is de grootste internationale luchthaven van Spanje en de toegangspoort tot het Iberisch schiereiland vanuit Europa en de rest van de wereld (vooral Latijns-Amerika). Deze in 1928 geopende luchthaven is tevens de thuisbasis van de Spaanse luchtvaartmaatschappij Iberia. In 2007 had de luchthaven 52.530.010 passagiers te verwerken. Het is daarmee gemeten naar passagiersaantallen de op vier na grootste luchthaven van Europa. In 2005 is er een enorme vierde terminal gebouwd, de T4. Dit is de grootste luchthaventerminal van Europa. Er zijn daardoor aanzienlijk minder vertragingen op Barajas en de luchthaven heeft nu een capaciteit van 70 miljoen reizigers per jaar. De luchthaven ligt op 12 km afstand van de binnenstad van Madrid in het stadsdeel Barajas. Vanaf Barajas vliegen KLM, Iberia, Air Nostrum en Vueling Airlines naar Amsterdam, Ryanair naar Eindhoven en Charleroi en Iberia, Air Nostrum, Iberworld, Brussels Airlines en Vueling Airlines naar Brussel. In November zal Easyjet ook een lijndienst beginnen naar Madrid vanaf Amsterdam. In het gebouw van de luchthaven bevindt zich een muurpaneel van 120 meter lengte, van de Ecuadoriaanse kunstenaar Oswaldo Guavasamin. Het is uitgevoerd in acryl en fijngemalen marmer. Het werk is opgedeeld in twee delen: het ene deel is gewijd aan Spanje, het andere aan HispanoAmerika.

-5-

3

H

2

2. Palacio Real de Madrid, Parque de Rosales Het Koninklijk Paleis dat in Madrid staat, dateert uit de 9e eeuw. Het was toentertijd een fort dat was gebouwd door het Islamitisch koninkrijk van Toledo. Dit fort werd onder meer gebruikt door de koningen van Castilie. Het fort bood ruimte voor de bouw van een alcázar in de 16e eeuw. Een brand vernietigde de alcázar en daarmee werd de Koninklijke familie op kerstavond 1734 dakloos. Koning Filips V gaf meteen opdracht om een nieuw paleis te laten bouwen op precies dezelfde plek. Het koninklijk paleis dat uit de as herrees is het huidige paleis en het is geheel opgetrokken uit steen. Het nieuwe paleis was in 1755 gereed. Koning Karel III nam in 1764 zijn intrek in het paleis. Het paleis is ontworpen door Filippo Juvarra en Giovanni Battista Tiepolo in samenwerking met Ventura Rodríguez, Francesco Sabatini en Martín Sarmiento. Het paleis is een van de grootste van Europa, ook de tuin de Campo del Moro is een fraai voorbeeld van Engelse landschapsarchitectuur.

-7-

3. Templo de Debod, Parque de Rosales De Templo de Debod is een oude Egyptische temple, welke is herbouwd in Madrid. Oorspronkelijk stond de temple 15 kilometer ten zuiden van Aswan in het zuiden van Egypte dichtbij de eerste stroomversnelling in de Nijl en het religieuze centrum togeweid aan de god Isis, in Philea. Begin 2e eeuw voor Christus, Adikhalamani (Tabrigo), de Kushite koning van Meroe, starte met de bouw van een kleine, simpele temple geweid aan de god Aman. De tempel was gebouwd volgens het zelfde design als de Meroitic tempe waar het design van de Tempel van Dakka op gebasseerd is. Enkele jaren later werd de kleine tempel uitgebreid tijdens het regime van de familie Ptolerny. Aan alle vier de zijden werd uitgebouwd om een echt, weliswaar nog steeds kleine, tempel te vormen met een footprint van 12 x 15 meter. Na deze verbouwing werd de tempel toegeweid aan Isis of Philae. De Romeinse keizers Augustus and Tiberius voltooide de versieringen van de tempel. Een denkbeeldig pad leid bezoekers de tempel binnen, eerst door de drie portalen voor de tempel, en vervolgens de tempel zelf in. De pronaos, welke vier kolommen had in tegenstelling tot de andere portalen, storte in 1868 in. Als gevolg van de bouw van de Grote Dam van Aswan en de constante bedreiging van onderzoekers en andere kwaadwillende, maakte UNESCO een plan om dit soort historisch erfgoed te bewaren en vroeg verscheidene landen om hierbij te helpen. Spanje reageerde op deze oproep, en besloot zich hard te maken voor het behoud van de Tempels van Abu Simpel. Als dank hiervoor schonk de Egyptische regering de Tempel van Debod aan Spanje in 1986. Na de plaatsing werd de tempel in 1972 opengesteld voor publiek. De herbouwde poorten zijn in een andere volgorde geplaatst dan deze oorspronklijk gebouwd waren. Op een oorspronkelijke foto is te zien dat de poort met de door een slang geflankeerde zon niet het dichtsbij de tempel stond, maar het verst af. Nu staat deze echter wel gelijk voor de tempel. De tempel is één van de weinige originele Egyptische werken die buiten Egyte gezien kan worden, en is dan ook redelijk zeldzaam. Ander werken buiten Egypte betreffen vaak obelisken. De tempel is overigens het enige, echte egyptische bouwwerk in Spanje.

Vrijdag De binnenstad

6

4

5

4. Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Arola Bar Dit uitgestrekte museum is in 1986 geopend maar wordt nu al ingrijpend gerenoveerd en uitgebreid om zijn positie in de wereld van de eigentijdse kunst te verstevigen. De verzameling 20e-eeuwse Spaanse kunst omvat werk van onder andere Salvador Dali, Joan Miro, Jorge de Oteiza en Antonio Tapies, maar het ontegenzegelijke hoogetepunt is Picasso’s meersterwerk Guernica, dat bezoekers uit de hele wereld trekt. Naast moderne Spaanse schilderkunst bezit Reina Sofia ook werk van buitenlandse, internationaal bekende kunstschilders als Julian Schnabel, Danals Judd, Gerhard Richter en Anish Kapoor. Er zijn steeds minsterns drie wisseltentoonstellingen en ook ondersteunt het museum belangwekkende culturele activiteiten en concerten. Het Reina Sofia is gevestigd in het voormalige Hospital de San Carlos, een monumentaal gebouw dat enigszins doet denken aan het klosster El Escorial. Halverwege de 18e eeuw ontworpen door Jose de Hermosilla, is het tijdens de regering van Karel III grotendeels verbouwd door Francesoco Sabatini. Het ziekenhuis bleef open tot 1965, maar raakte toen zo vervallen dat er serieus nagedacht werd over sloop. De historische waarde van het gebouw was echter zo groot dat besloten werd het te renoveren en te bestemmen voor een permanente tentoonstelling moderne Spaanse kunst. In 1986 opende Reina Sofia zijn deuren. In 2005 werd het museum uitgebreid met een twee tentoonstellingsruimtes, een bibliotheek, een studiecentrum en twee gehoorzalen, ontworpen door de befaamde Franse architect Jean Nouvel. Samen vormen deze afdelingen een driehoek rond een roodmetalen dak. Ook is er een café en een restaurant waar Sergi Arola, een van de beste en meest innovatieve koks van Spanje, de scepter zwaait. Vanaf 2007 wordt het museum echter verder uitgebreid en heringericht. Dit werk zal in stadia verlopen en vier jaar duren. De collectie zal chronologisch ingedeeld worden, zodat de bezoeker nog beter de artistieke ontwikkeling van de Spaanse meesters kan volgen. De uitbreiding zal ook ruimte bieden aan de uitgebreide collectie videokunst, fotografie, design en decoratieve kunst.

5. Estación de Atocha (naast Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía) Station Atocha (Spaans Estación de Atocha) is het grootste spoorwegstationvan de Spaanse hoofdstad Madrid. Het station ligt voor het plein Plaza del Emperador Carlos V en de Paseo de la Infanta Isabel in de wijk Arganzuela. Het station is een knooppunt voor de Spaanse forenzentreinen Cercanías.

Het station werd op 9 februari 1851 als eerste station van Madrid geopend. Toen had het nog de naam Estación de Mediodía. Na een grote brand was het station grotendeels verwoest. In 1892 werd het heropend. In 1992 werd het oude gebouw gebruikt voor winkels, cafés en nachtclubs. Het binnenterrein is opgezet als een inwendig park, met diverse soorten tropische bomen en planten. Treinen reden sinds de verbouwing vanuit de nieuwe, moderne terminal, ontworpen door Rafael Moneo. Op 11 maart 2004 vond in en bij het station een terroristische aanslag plaats waarbij 191 mensen om het leven kwamen.

6. Caixa Forum Caixa forum betreft een van de recent afgeronde projecten van het zwitserse architectenbureau Herzog & De Meuron. Evenals het Caixa Forum te Barcelona betreft het hier de herbestemming van een oud industrieel pand uit begin 20ste eeuw, in dit geval een voormalig energie centrale. Naast een grondige verbouwing is er op diverse manier uitgebouwd om het pand aan te passen aan de nieuwe functie van cultureel centrum. Ondergronds bevinden zich een theater, publieke ruimte en een grote parkeergarage. In de gevel zijn de restanten van de voormalige energiecentrale zichtbaar gelaten. Net als bij de Elbphilharmonie in Hamburg heeft het Zwitserse architectenduo er een nieuw gedeelte bovenop gebouwd. Aan de entreezijde van de gevel is het basement weggenomen, zodat de bezoekers bij de ingang een plek in de schaduw kunnen vinden. In het Caixa Forum bevinden zich naast de genoemde voorzieningen cafés, galerieën, een restaurant en kantoren. Ook is er ondergronds ruimte om te parkeren. Het belendende gebouw, dat aan het entreeplein grenst, is ook aangepakt door Herzog & De Meuron aangepakt. In samenwerking met de Franse kunstenaar Patrick Blanc hebben zij de gevel laten begroeien.

-14-5-

-5-

9

7

8

7. Jardines del Buen Retiro (Retiro Park) Gelijk achter de noordelijke ingang Retrio Park ligt het grote, kunstmatige, meer Estanque del Retiro. Aan de rand hiervan staat het monument voor koning Alfonso XII, geplaatst voor een halfronde zuilengalerij. Het beeld dat in het midden op een verhoging staat, laat Alfonso zien op een van zijn vele paarden. Een van de andere bezienswaardigeheden van het park is Rosaleda Rozen tuin. Naast de vele kleurrijke rozenstroken van verschillende soorten staat hier ook Het standbeeld van de Vallende Engel uit 1922, waarvan het hoofdstandbeeld (El Angel Caido) is gemaakt door Ricardo Bellver waarbij hij geinspireerd werd door een passade uit Paradise Lost van John Milton die het vallen van lucifer uit de hemel voorstelt. Naar het schijnt is dit het enige publieke standbeeld gemaakt voor de duivel. In de paar overgebleven gebouwen van het Buen Retiro Paleis, inclusief het Cadon del Buen Retrioen het Museum del Eiercito, herbergen nu tentoonstelilngen. De Cason collectie bevat voornamelijk 19 en 20e eeuwse schilderkunst, met ook veel werk van de Spaanse schilder Joaquin Sorolla. De Eiercito is een van de bekendste Leger en oorlogsmuseum van Spanje, en is in het bezit van La Tizona, het zwaard van de beroemde Spaanse soldaat El Cid. Verder zijn er honderden andere zwaarden, en het kruis dat Christopher Columbus droeg op zijn ontdekkingsreis naar de Nieuwe Wereld. Ongetwijfeld een van de mooiste bouwwerken in het park is het Palacio de Cristal, een glazen paviljoen geinspireerd op het Crystal Palace in London. Gebouwd gelijktijdig met de kunstmatige vijver in 1887, en ontworpen door architect Ricardo velazquez Biosco voor de tetoonstelling over de Filipijnen. Oorspronkelijk in gebruik als ‘’kas’’ om planten van de Filipijnen tentoon te stellen.

-17-

8. Museo Thyssen-Bornemisza De collectie van het Thyssen-Bornemisza museum, ooit de op één na grootste prive collectie ter wereld met 1600 schilderijen, beval Impresionisten, Expresionisten Europees en Amerikaanse schilderijen uit de 20ste eeuw. In 1986 kwam het museum naar Madrid, Baron Thyssen wilde een grotere, nieuwere locatie om zijn collectie uit te laten tot de grootste collectie ter wereled. Bij deze zoektocht kwam hij uit op Madrid, waar het museum tot op heden zijn deuren opent voor publiek. Baron Heinrich Thyssen-Bornemisza de Kaszon begon in 1920 met het verzamelen van kunst, en daarmee was de basis gelegd voor de omvangrijke verzameling schilderijen. In tegenstelling tot de trend om Europeese schilderijen naar Amerika te halen, begon de Baron met het verzamelen van schilderijen van Amerikaanse miljonairs., die te kampen hadden met de grote recessie en de hoge belastingen die geheven werden. Van deze miljonairs ontving hij schilderijen van oude meesters, zoals Ghirlandaio’s portret van Giovanna Tornabuoni and Carpaccio’s Knight (van de collectie van Otto Kahn) Het verzamelen van kunst werd voortgezet door Baron Hans Heinrich Thyssen-Bornemisza, zoon van. Hij breide de verzameling uit, en hiermee werd de verzameling groter en groter, met meer en meer dure en beroemde werken. Dit resulteerde in een van de meest bijzondere kunstcollectie ter wereld. Het museum in Madrid is geopend in 1992, nadat er een overeenstemming was tussen de Baron en het bestuur van Madrid. Een jaar later werd de collectie door Spanje aangekocht. De Baronnes Thyssen-Bornemisza oefent nog steeds een grote invloed uit op de kunstcollectie zoals die tentoongesteld word in het museum. Zij zorgde voor de zalm-achtige tinten op de muur, en voerde in 2006 actie om te voorkomen dat het museum verbouwd zou worden. De baroness was ervan overtuigd dat de verbouwing de schilderijen en de uitstraling van het museum zou beschadigen. De oude meesters van de collectie zijn voornamelijk gekocht door de oudere Baron, terwijl Hans zich focuste op 19 en 20ste eeuwse werken, hun gespreide voorkeuren leiden tot een kunstcollectie die nu bijna 8 eeuwen (voornamelijke Europeesche) kunst omvat, zonder te claimen om alles te laten zien: er kan beter gesproken worden van bepaalde ‘’series’’ die in de collectie opgenomen zijn. Hoewel er veel kunst uit verschillende eeuwen aanwezig is in de collectie, ligt de nadruk duidelijk op 14e en 15e eeuwe Europeesche schilderijen., waaronder ook veel nederlandse werken van onder andere: Rubens, Van Dyck, Rembrandt en Frans Hals -19-

10

9

9. Plaza de Cibeles De zuidwestelijke hoek wordt gedomineerd door de enorme Banco de Espana, waarvan de gevel zicht tot om de hoek van de Oaseo del Prado en de Calle Alcala uitstrekt. De medio 19e eeuw opgerichte bank is in 1891 naar deze plek verhuist, naar wat toen het nieuwe commerciële centrum was. De handelsvloer, die in 1929-1930 werd ingericht, is geïnspireerd op Romeinse baden. Het sierlijke hoeksegment aan de Plaza de Cibeles is de oorspronkelijke hoofdingang, versierd met beeldhouwwerk van Jeronimo Sunol. De bank, momenteel helaas niet publiekelijk toegankelijk, bezit een fantastische kunstcollectie met werk van Goya, Zurbaran en vooraanstaande moderne kunsternaars. In tegenstelling tot de grimmige Banco de Espana is het Palacio de Cominocationes op de zuidoostelijke hoek een uitbundig voorbeeld van de bouwkunst van Antonio Palacios, de architect van veel kenmerkende gebouwen in deze buurt. Het sierlijk witte gebouw, waarvan de gevel de ronding van het plein volgt, zier eruit als een kathedraal, maar is in werkelijkheid aan het begin van de 20e eeuw gebouwd als hoofdpostkantoor en dat is het ook bijna honderd jaar geweest. Binnenkort zal het de taken overnemen van het stadshuis, dat nu nog gevestigd is aan het Plaza de Villa. Hoewel het gebouw algemeen gezien wordt als Palacio’s meesterwerk, is het een van de eerste ontwerpen die tot stand zijn gekomen in samenwerking met Julian en Joaquin Otamendi. Het drietal combineerde met succes de Spaanse stijl met nieuwe ideeën uit Chicago, New York en Parijs. Het Palacio de Linares op de tegenoverliggende, noordoostelijke hoek met de Calle Alcala is in de tweede helft van de 19e eeuw gebouwd als particulier herenhuis van de markies van Linares. Nu maakt het deel uit van cultureel centrum Casa de America. In het achterhuis vinden exposities plaats, vooral met betrekking tot Latijns-Amerika. Het eigenlijke, door Carlos Colubi en Adolphe Ombrecht ontworpen neobarokke paleis bezit een weelderig interieur, maar dit is niet toegankelijk voor publiek. De indeling is vreemd, toen de markies van zijn stervende vader hoorde dat zijn vrouw in feite een halfzus was, liet hij het huis in tweeën delen, zodat het echtpaar er kon blijven wonen – maar strikt gescheiden. Het is paleis is langjarig gesloten geweest, en in die tijd zijn er nogal wat meldingen van spookverschijningen geweest.

10. Plaza de Colon Dit drukke verkeersknooppunt gedenkt Christoffel Columbus en zijn ontdekking van Amerika en door de herindeling en herinrichting komt dit veel beter uit de verf dan voorheen. Midden op het kruispunt staat de eind 19e eeuw door Jeronimo Sunol ontworpen negotische zuil met het beeld van Columbus erbovenop. Ook het centro Cultural de la Villa heeft een facelift ondergaan. Dit theater- en tentoonstellingsgebouw ligt nogal verscholen maar een nieuwe, opvallende ingang aan de jardines del descubrimiento. In de grote, landschappelijke ruimte staan drie grote blokken die Columbus’ schepen voorstellen en aan de hand van inscripties en reliefs informatie over zijn reizen geven. Onder het plein bevind zicht het eindpunt van de luchthaven bus. De zuidoostelijkeheok van het plein wordt gedomineerd door een enorm 19e-eeuws geboud; aan de voorzijde zit Biblioteca Nacional en aan de achterzijde Museo Arqueologico. Het boekmuseum is moemteel niet toegankelijk, maar er is altijd minstens een wisseltentoonstelling te bezoeken. De torens aan de noordwestzijde, die gezamelijk een pistachegroene hoed ljiken te dragen, zijn de Torres de Jerez, of Tores de Colo. Ze zijn gebouwd tussen 1967 en 1976 door Antonio Lamela en eveneens door hem in de jaren 1990 aangepast. Ze zijn van bovenaf opgebouwd door de etages in gleuven in betonnen pijlers te laten zakken.

-5-

12 11

11. Plaza de Toros Las Ventas Met zijn hoefijzerbogen en tegeltableaus met alle provinciewapens van Spanje is het door Jose Espeliu ontworpen gebouw van rode baksteen een mooi voorbeeld van neomadejar- architectuur. Buiten de arena staat een monument voor Alexander Fleming, wiens ontdekking van de penicilline veel toreros het leven heeft gered. De arena heeft een diameter van 60 meter word omringd door tien vakken met zitplaatsen, van gewone tribuneplaatsen tot loges en bovengalerijen. Kaartjes kosten tussen de €2,- en €230,-, afhankelijk van de plek. De sleutelfiguur in een Corrida is een presidente, meestal een politiecommissaris die, meestal geassisteerd door twee adviseurs, vanuit de presidentiële loge de regie voert. Heeft een matador een zeer goede prestatie geleverd, dan krijgt hij een of twee oren van de stier; is die uitzonderlijk goed geweest, dan ontvangt hij de staart. De presidente geeft dit aan door het wuiven met een witte zakdoek. Vindt het publiek dat een matador een oor verdient, dan wuift het al schreeuwend met eigen zakdoekjes; is het lawaaiig genoeg, dan is de presidente verplicht die wens over te nemen,. Een stierenvechter met twee gewonnen oren wordt door zijn team op de schouders genomen en door de Puerat Grande, die alleen hiervoor gebruikt wordt, naar buiten gedragen.

-25-5-

-5-

12. Rafael del Pino Auditorium Building Spain-based Rafael de La-Hoz Architects has designed the Rafael del Pino Auditorium Building next to Madrid’s Paseo de la Castellana. The facade of the building stands out for its metallic arboreal structure that supports the structure of the building on both sides. The available space has been interpreted as the garden that it is, instead of treating it as just an ordinary plot of land. Consequently, the project’s points of reference are not the heterogeneous architectures that surround it, not even the oldest of them (Salaberry’s palace), but rather the place where it is situated: a garden. The aim is not just to replace the garden by a building but to transform the garden into an inhabited garden. After transforming the existing plant layout into a sustaining geometry, the solid habitable space is inserted into it. The ribbon on the Auditorium was cut today by Madrid’s Mayor, Alberto Ruiz Gallardon. Also in attendance were the Vice-president of the Fundacion Rafael del Pino, Maria del Pino, and the building’s architect, Rafael de La-Hoz. Transparent, open and inspired by the garden that previously existed in the same space, the project exhibits a spectacular arboreal structure that supports and hugs the inhabitable body of the building on both sides. Based on the idea of transparency, the new Rafael del Pino Auditorium is located on the ground floor, with a capacity of 250 people and with views of the street, it will have the latest cutting-edge technology. The Fundacion Rafael del Pino wishes to use the auditorium to contribute to the promotion of culture and knowledge in Spain in addition to offering a new place for debates in the city of Madrid. The reference of the project is not the heterogeneous architecture that surrounds it, or the most long-lived-el palacete-but rather its location: a garden. Therefore, it is not about substituting a garden for a building, but rather about transforming a garden into an inhabitable garden. By transforming the existing plant network into sustaining geometry, the inhabitable solidity is introduced. Located on a side street off of Madrid’s Paseo de la Castellana, at number thirty-two of Fortuny street, this 5000 m2 building is distributed throughout five floors, an attic and two levels underground, located in the old garden of the palacete built by Salaberry in 1907. The project stands out for it’s metallic (steel) arboreal structure that supports the structure of the building on both sides. This has been possible thanks to the application of new technology in laser cutting systems and the application of new computer systems and topography systems that allowed for its assembly as well as the curved and inclined shapes of its north facade, without a doubt, one of the outstanding features of the project. Rafael del Pino Auditorium Building, image courtesy of Rafael de La-Hoz Architects. Another remarkable characteristic is the transparency and translucency of the building. The described metallic structure and the use of concrete floor structures supported on the pillars allow for an absolute transparency of the 525 square meters of surface area on each floor. The absence of pillars in the center and the glass facades allow natural light to enter the interior, creating an open and transparent building. -27-

-5-

Zaterdag Op de fiets naar de buitenwijken

15

14 13

13. The Puerta de Europa (Kio Towers) The Puerta de Europa towers are twin office buildings in Madrid. The towers have a height of 114 metres and have 26 floors. They were constructed from 1990 to 1996. The towers were designed by the American architects Philip Johnson and John Burgee, built by Fomento de Construcciones y Contratas and commissioned in 1996 by the Kuwait Investment Office. Leslie E. Robertson Associates, RLLP New York (LERA) provided structural engineering services. Each building is 115 m tall with an inclination of 15°, making them the first inclined skyscrapers in the world. They are located near the Chamartín railway station, on the sides of the Plaza Castilla bus station, north from the Paseo de la Castellana and near the Cuatro Torres Business Area. After the Torres KIO fraud case, KIO had to sell the buildings, which are now owned by Caja Madrid and Realia. The west tower has a rooftop helicopter pad outlined in blue; the east tower has a red one.

14. Obelisk de Calatrava De obelisk, ontworpen door Santiago Calatrava, staat op Plaza de Castilla in het noorden van Madrid en heeft een diameter van slechts twee meter. De zuil is bekleed met 493 bronzen strips die door een hydraulisch systeem in beweging worden gebracht.

15. Torre Caja Madrid De Torre Caja Madrid is een kantoorgebouw in de zaken wijk Cuatro Torres Business Area in Madrid, naar ontwerp van de Britse architect Norman Foster. Het staat met een hoogte van 250 meter en 45 etages op de zesde plaats op de lijst van hoogste gebouwen van Europa. De oorspronkelijke opdrachtgever is het oliebedrijf Repsol, maar tijdens de bouw is het voor € 815 miljoen verkocht aan de spaarbank Caja Madrid. -31-

16

-5-

16. Cliphouse The materials employed create two unbroken ’skins’, whereby wood is the prevailing one for the interior and copper for the outside. Without forgetting their unbroken character, the inner one extends to the outer one in some cases and viceversa. The inner lining has been designed as a planking which becomes thinner when shaping the curves and gives the space a very tactile feeling. The copper on the outside will establish a friendly relationship with the trees surrounding the house as well as with the boundary wall, which is the front of the on the street. This façade has been built with polished U-type glass, with a double vinyl-sun filter providing a shield against excessive sun rays and for the client´s privacy. The building process is based on a rational module system with a sequence of tolled steel foils anchored to the concrete wall (to both frameworks where allowing the passage of the ducts), this shaping the development of the foils. The installations have been inserted between the outer and the inner framework thanks to a process of excellent workmanship guaranteed by the builder in order to achieve a flawless integration in the architectural elements. The furnishing and decoration of the spaces was one of the main worries of our client, which gave way to a personal and eclectic result, based on the architecture on the whole, which definitely responds to the personality of the client himself.’

-33-

18

17

-5-

-5-

17. El Edificio Celosia Dutch architects MVRDV in collaboration with Madrid architect Blanca Lleó have completed a social housing project – Celosia Residence in Madrid, Spain. The large housing block is divided into 30 small staggered blocks of apartments to create the wide openings for communal patios throughout the building. In Madrid-Sanchinarro the first residents received the keys to their apartments in the just completed Celosia building. Jacob van Rijs of MVRDV and Blanca Lleó have completed the social housing block near the Mirador Building, which is an earlier collaboration. The perforated block of Celosia assembles 146 apartments, communal outside areas throughout the building, and parking and commercial program in the plinth. The total floor area is 21,550m2. With a construction cost of 12,6 million Euro the apartments can be sold for affordable prizes. The city block is opened and allows wind and light to enter the building, offering vistas and outside spaces contrasting the surrounding area. The client is EMVS, the public housing corporation of the city of Madrid. The given volume of the city block was divided into 30 small blocks of apartments. These blocks are positioned in a checkerboard pattern next to and on top of each other, leaving wide openings for communal patios throughout the building. 146 one-, two- and three-bedroom apartments are all accessed via these communal spaces. Most apartments offer additional private outdoor space in the shape of a loggia right behind the front door. Inhabitants have the possibility to gather in the communal high-rise patios which offer views towards the city and the mountains and provide natural ventilation in summer. Opening the front doors connects the private outdoor areas to the communal area. Celosia Residence, image courtesy of Ricardo Espinosa The façade is made of coated concrete which was from the ground floor up constructed in complete mould system, an efficient and clean way to cast concrete, keeping the construction cost to a minimum; an important asset for this social housing project. The polyurethane coating allows the façade to shimmer and reflect depending on the light condition. All windows are floor to ceiling height and can be shielded from the sun. Each apartment has the possibility of cross ventilation through two or three facades and enjoys views through the building and to the surrounding. A system of power efficient boilers is used in the building; solar panels on the roof heat water reducing energy consumption further. Underneath the building a parking garage on two levels provides 165 parking spaces. The ground floor offers room for 6 individual retail units. -36-

18. Edificio Mirador Het gebouw is ontworpen als een herkenningspunt voor de uitbreiding van de stad Madrid, als tegenstelling tot de omliggende massieve, eentonige manier van bouwen. Het 22 meter hoge gebouw fungeert als een ode aan de verdergelegen landschappen. Het 40 meter hoge uitkijkpunt, toegankelijk voor bewoners en mensen uit de omgeving fungeert als gemeenschappelijk plein, als een ruimte vanaf waar zij het verdergelegen natuurschoon kunnen aanschouwen. Mirador bevat een grote varieteit aan appartementen. In tegenstelling tot het herhalen van de standaard familiewoningen uit de omgeving, herbergt het gebouw eigenlijk verschillende blokken, wat ook aan de buitenzijde te zien is. Deze blokken vormen, aan elkaar geplakt en bijelkaar gevoegd, een groter geheel: Mirador. Het 22 verdiepingen hoge Mirador appartementen gebouwin Sanchinarro vlak buiten Madrid is een verzameling van ‘’mini buurten’’ geplaatst rond een centrale leegte, het plein op 40 meter hoogte. De 165 appartementen zijn verdeeld in verschillende soorten appartementen voor verschillende levensstijlen zodat er voor een ieder plek is in het gebouw. Tijdens de ontwikkeling zijn er hoge eisen gesteld aan zaken als leefbare ruimte, invallend licht, uitzicht en comfort. Dit alles is gedaan om het gebouw echt te laten functioneren als een bijeenkomst plaats voor de omliggende wijken. Het uitkijkplein is toegangelijk vanaf de straat doormiddel van een lift, dit om te voorkomen dat iedereeen door het gebouw moet, en eventueel langs appartementen, maar gelijk bij de plaats van bestemming aankomt; het uitkijkpunt.

-37-

-5-

-5-

29. Campus de la Justicia Foreign Office Architects uit Londen heeft het definitieve ontwerp onthuld voor haar Instituut voor Gerechtelijke Geneeskunde in Madrid. Het ontwerp is onderdeel van het grote ‘Campus de la Justicia’, waarvoor Zaha Hadid een Paleis voor Justitie heeft ontworpen. Het bolle gebouw van FOA zal 14.000 vierkante meter groot worden en zal ruimte bieden voor forensisch onderzoek. “De naam ‘Instituut voor Gerechtelijke Geneeskunde’ is een eufemisme voor een mortuarium”, verklaarde architect Alejandro Zaero-Polo. “De koepel is een element dat in de geschiedenis vaak geassocieerd is met de dood. Met dit gebouw wilden wij relateren aan deze iconoclastische traditie.” Het Masterplan schreef voor dat het gebouw een ronde vorm zou krijgen. In het ontwerp van FOA is deze vorm verder doorgevoerd in een rond atrium. De ‘metallic’ gevelbekleding, aan de buitenkant van het gebouw, komt binnen terug. Om grote rampen aan te kunnen, kan het mortuarium 250 lichamen huisvesten. “Het is een intense omgeving, eentje die een zekere plechtigheid verdient”, aldus Zaero-Polo. Alejandro Zaero-Polo is de voormalig decaan van het Berlage Institute in Rotterdam. De toren die FOA voor de Amsterdamse Zuidas heeft ontworpen wordt binnenkort opgeleverd. De bouw van het ontwerp in Madrid is inmiddels begonnen. De oplevering staat gepland voor 2009.

-40-

-5-

20

-5-

20. Telefónica’s Headquarters To the north of Madrid, at the end of a new urban development known as “Las Tablas”, the new Telefónica Headquarters, known as Distrito C, will house all the employees of the company – 14,000 people – in one single corporate campus, for the first time in the firm’s history. Las Tablas is a large residential area, with a low density, which was built very recently on private land, without any special intention behind the planning. Spatially and conceptually, Distrito C absorbs very little of this environment. An essential element of a Campus is its pedestrianised areas and this clearly is in contradiction with the new development of Las Tablas, given that that project was designed for low density and therefore puts the car forward as the main means of transport. Consequently, not only does the campus have a pedestrian structure: it forgoes the option of defensively closing off the perimeter from the surroundings, unlike much corporate architecture. The administrative buildings are distributed around a canonical patio or atrium. Between the four cubes at the corners of the building a canopy or roof is laid out between these cubes, to unite, cover and delimit the perimeter of the Campus. Covered with photovoltaic panels, this canopy of 3.8Ha captures energy – approximately 18% of the total consumed on the premises – and, more importantly, provides shadow for the façades and squares. The space of the four squares appears then as the geometric installation of a precise distribution of planes of vertical façades and a horizontal roof, which, at the same time, protects the reduced social universe into which the Company’s scale is fragmented, acting as a pedestrian access of its own and independent in each square. As a consequence, each of these four smaller ranges are connected to each other through the Main Atrium, which entrusts its vibration and environmental quality to this convergence, to the circulatory crossings between squares and to the activities in the public underground station, which, as it is set out in this space, not only guarantees the functionality of Distrito C, but symbolizes its public and open calling. This private and public central atrium establishes a spatial dialogue with the smaller squares and with the exterior public space as well, so as to connect, and not only conceptually, Las Tablas with Alcobendas. In order to achieve this, the two main buildings of the Campus are moved away. One being suspended from the roof and the other using the topographic profile of the land as a support, in such a way that the interior space of the atrium is in contact with and absorbs the exterior public space. The social connections of the atrium are therefore guaranteed as the Northern and Southern sides of the new district are freely connected. All of the buildings on the Campus are situated delicately over this framework of patios, squares and Atrium, surrounded by a dynamic double façade system that is common to the whole Campus. -43-

22

21

-5-

21. Carabanchel Housing, Dosmasuno Despite the guidelines drawn on the plots, places need to express their own personality, to arise naturally, to construct themselves. And concretely this one is aligned against a green area, against the concatenation of public spaces that link the old Carabanchel district with its forest through the new neighborhood. In response to these conditions, the dwellings are compressed onto one edge, onto a single linear piece, in search for the genus loci of the place, views and an optimal orientation in which east and west share the south, generating the limit of the activity, soothing the interior and defining the exterior. The dwellings are designed from an invariable core with a modulated addition which completes the requirements of the program. This fixed core is constructed attending to the surrounding views and sunlight, and its two main pieces, living and sleeping rooms, are stacked to the south limit, from which they are protected with a filter, relegating a services strip to the back side. Behind this strip, and like clouds drifting over the void, variations are introduced by the addition of programmatic pieces that form the dwellings of two and three bedrooms. The strict order achieved by the linear core is mathematically blurred into a shifting volume. Thus, the dwellings become “machines for living”, and they are designed as such, fitting surfaces and diminishing the transition areas of between rooms. Its construction responds to a necessity of industrial optimization. Therefore, the structure of the main body is constructed in concrete from a single high accuracy aluminum cast. At the same time, the light steel structure modules that constitute the additioned elements enable volumetric variations. This industrialized system facilitates the constructive process, avoiding rubbish and accelerating the implementation times.

-5-46-

-5-

-5-

22. Carabanchel Housing, Foreign Office Architects The site is a 100x45 parallelogram oriented north-south and limiting on the west with a new urban park and on the north, east and south with similar housing blocks, located into a new development in the south of Madrid. The regulation sets the number and type of units, that have to meet certain percentages of larger and smaller areas, and have a maximum height, but not the alignment within the rectangular plot. Given the adjacency to the future urban park and the North-South orientation of the site, the proposal was to compact the volume within the given height so that every unit will have double orientation East-West. In order to achieve this, the units become a sort of 13,40m long “tubes” that connect both façades and avoid any type of structure in the partitions between apartments. The residential units are therefore opened to two different gardens on each orientation, and are fully glazed in the façades. Each side of the building is provided with a 1.5m wide terrace along the full façade that will make possible a semi-exterior type of use during certain seasons. These terraces are enclosed with bamboo louvers mounted on folding frames that will provide with the necessary protection from the strong EastWest sun exposure, provide security to the units and open entirely to the side gardens when desired. There has been much talk in the past few years about exploring the potentials of customised residential typologies, and the possibility of a differentiated appearance of the units so that inhabitants would have the opportunity to acquire some form of personal identification with their residences. Even if the approach is a legitimate and interesting one, the experiments developed so far have evolved into rather arbitrary arrangements of difference where some of these identities become purely colourful and cosmetic. The risk of this approach is to fall into some sort of provincial ideology in which contemporary urban inhabitants are looking to their homes to be different and specific, while in fact one of the advantages of metropolitan living lies in the possibility of being anonymous, of losing the sort of rural or bourgeois identification between the home and its inhabitant.

These sort of developments absorb substantial resources in this sort of cosmetic contortions sometimes at the expense of quality of detail and quality of space. Our experiment with this project of low-cost residences was to provide the maximum amount of space, flexibility and quality to the residences, and to erase the visibility of the units and their differences into a single volume with a homogeneous skin able to incorporate some gradation of differences not dependent on the architect’s vision, but on each inhabitants desires.

-49-

Heenvlucht: Amsterdam - Madrid Barajas KL1705 Do 29/04 16:40-19:10

H

Terugvlucht: Madrid Barajas – Amsterdam KL 1700 Zo 02/05 10:20-12:55

A

H) Hotel Tryp Cibeles Calle de Mesonero Romanos 13 28013 Madrid +34 91 5321552 Aankomst inchecken na 12:00 Vertrek uitchecken voor 12:00 Metrostation: Callao op 140 m.

A) Baja Bike Madrid Calle de los Jardines 12, 28013 Madrid Tel: +34 646 252 199 Open: Onbekend A) Bike Spain Tours Plaza de la Villa 1, 28005 Madrid Tel: +34 915590653/ Mobile +34 677356586 Open: Maandag t/m Vrijdag 10:00-14:00 16:00-19:00

B

-50-

Adressen en Metrostations (dichtbijzijnde) Hotel:

Calle Gran Via

Calloa/Gran Via

1. 2. 3. 4.

Plaza de Oriente Calle de l Profesor Martin Almagro Basch

Aeropuerto T4 Opera Plaza de Espana

Ronda de Atocha Ronda de Atocha Paseo del Prado 34 Retiro Park Paseo del Prado Plaza de Cibeles Av de los Toreros 34 Paseo de la castellana Plaza de Colon Av de los Reyes Catolicos Paseo de la Castellana 189 Av de Montforte de Lemos 2 Av de Montforte de Lemos Calle del Santo Angel Calle del alcalde Henche de la Plate 2 Calle de princesa de Eboli 28 Geen adres Ronda de la Comunicacion Calle de los Contrabajos Calle de los Clarinetes

Atocha Atocha/Atocha Renfe Atocha retiro Banco de Espana Banco de Espana Ventas Ruben Dario Colon Islas Filipinas Ventilla Begona Begona Arturo Soria Parque de Santa Maria Parque de Santa Maria Aeropuerto T4 Ronda de la Comunicacion La Peseta La Peseta

5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Barajas Airport Palacio Real Madrid Templo de Debod Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Arola Bar Estación de Atocha Caixa Forum Jardines del Buen Retiro (Retiro Park) Museo Thyssen-Bornemisza Plaza de Cibeles Plaza de Toros Las Ventas Rafael del Pino Auditorium Plaza de Colon Faro de Moncloa The Puerta de Europa (Kio Towers) Torre Caja Madrid Obelisk de Calatrava Cliphouse El Edificio Celosia Edificio Mirador Campus de la Justicia Telefónica’s Headquarters Carabanchel Housing, Dosmasuno Architects Carabanchel Housing, Foreign Office Architects





RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV

Recommend Documents