redaksioneel In dit nummer vragen we aandacht voor de toenemende

redaksioneel

Nr.6 - november/dec-amber 1973De As (anarcho-socialisties tijdschrift) verschijnt 6 keer per jaar en is een gezamenlijke uitgave van de uitgeverijen Pamflet en Ram. Abonnement: f 12,50 of meer. 2; Prijs van dit nummer: per post f 2,60. Abonnementen worden verlengd, tenzij tijdig tegenbericht is ontvangen. Bestellingen uitsluitend door storting van het verschuldigde bedrag op giro 255 38 50 t.n.v. Pamflet, Driebergen. Redaksie-adres: Bickerstraat 2c, Rotterdam-4. Administratie-adres: postbus 17, Driebergen. Redaksie-kollektief: Boudewijn Chorus, Anton Constandse, Thom Holterman, Rudolf de Jong, Wim de Label, Arthur MendesGeorges, Simon Radius, Hans Ramaer. Verder werkten aan dit nummer mee: Joke Holdtgrefe, Robert Gerretsen, Leonie Kwakkelstein Vormoevino: Hans Ramaer.

f

In dit nummer vragen we aandacht voor de toenemende inbreuk op de privacy van de individuele burger door burokratiese staatsapparaten. Dat de neo-kapitalistiese samenleving gebaseerd is op de uitbuiting en onderdrukking van velen door weinigen, komt o.a. tot uitdrukking in de groeiende noodzaak van het systeem om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de leden van die samenleving. Om de macht te kunnen handhaven is he.t nodig om zowel in 'normale' als in krisissituaties veel informatie over mogelijke tegenstanders van het bestaande systeem bij de hand te hebben. De staat probeert dan ook langs allerlei meer of minder slinkse wegen gegevens van de burgers te verkrijgen en deze dusdanig op te slaan in computers dat ze eenvoudig te kombineren zijn. Dit systeem is gebaseerd op onvrijheid en wij kunnen dan ook van een uitgebreide registratie van persoonsgegevens in handen van enkele.topburokraten alleen maar ellende verwachten. Wat de leidende politieke en ekonomiese burokraten voor ons bedenken kan uitsluitend ten goede komen

In diverse kranten en tijd, schriften ( onder meer IA De Volkskrant, NRC-Handelsblad, Vrij Nederland, HP , Radikaal, De Journalist en in studentenen vormingswerktijdschriften) werd aandacht besteed aan de As, terwijl de N05,radio op 5 september jl een ' vraaggesprek van - een klein kWartier met onze redàkteuren Boudwijn Chorus-en Hane Ramaer uitzond.,

aan henzelf en nooit aan:het volk. In deze aflevering gevenjwe verschillende voorbeelden van onverantwoorde inmenging in onze persoonlijke vrijheid. Als we op dat gebied niet uiterst alert zijn en ons niet met kracht verzetten tegen allerlei vormen van registratie, dan is tegeh 1984 inderdaad sprake van een onvoorstelbare kontrele en beheersing van de indididuele mens door een buroktati apparaat in dienst van (Staat kapitalistie-se belangen., Met de uitgave van dit zesde nummer-heeft De As de,eerste jaargang volgemaakt. Onze indruk na dat jaar is er één var een gematigd sooet optimisme. Dat slaat op .0e financine kant; want vár wat betreft de inhoud hebben wij merendeels positievetot zeer positieve reakties gekregen, evenals over de voering van De As.

Financieel valt er echter nog flink wat te verbeteren. Wij vragen nogmaals dringend aen onze kopers van losse nummers zich te abonneren. Het geeft ons niet alleen', wat meer armslag, maar is ook voor de lezer voordeliger; Gezien de voortgaande kostenstijgingen (vooral papier), moeten wij m.i.v. de tweede jaargang de prijzen verhogen. Een abonnement gaat f 12,59 kosten en de.prije van teenlos nummer wordt verhoogd tot f 2,25. Wij vertrouwen er.' op dat ieder zich realiseert' dat dit minimumbedragen zijn. Wie mé g r kan missen, vragen we Ook m gg r te betalen. Alle binnengekomen donaties worden verantwoord ( steunfonds ). Proefadressen blijven welkom. Tenslotte wijzen we erop dát de eerste twee afleveringeh ( resp. I syndikalisme , en<: 'marxisme-,kritiek') geheel:zijn uitverkocht. Beperkt Verkrijgbaar zijn nog de numMers 3, 4 en 5 ( resp. 'anarchiáme vandeeg!; !vrouwenbevrijding' en

DE FALL OUT

Will OfIZE 111FORIVIATIE TECIEMOLOGIE

USAIIERIUNC TEINTLEIMEN VAN

Het kenmerk van misbruik op het gebied van informatieverzameling van persoonsgegevens is dat dit volledig in het verborgene gebeurt. Wat weten wij eigenlijk over de huidige stand van zaken op het punt van persoonsregistratie? Alleen zij die op deze gebieden allert zijn en bovendien verschillende dag- en weekbladen'lezen kunnen een indruk hebben van de hedendaagse registratieaktiviteiten. De anderen mogen gissen en dit onderwerp bijzetten in de afdeling degelijke versterkers van de angstpsychose. Zij nemen bijvoorbeeld eens in de maand kennis van een berichtje in hun ochtendblad, zoals dit: (Trouw 19.9.73) "Binnenkort zal een proef beginnen-met het in komputers opslaan van gegevens van een aantal gemeenten met

5

totaal ongeveer 200.000 inwoners. Deze proef is het gevolg van een onderzoek naar de mogelijkheden van eencentrale persoons-administratie. De proef zal zeker tot eind 1974 duren. Biezondere aandacht zal worden besteed aan het beveiligingsaspekt, zodat de 'privacy' van de burgers niet in gevaar kan komen. Gebruik zal warden gemaakt van een netwerk van mini-komputers. Een ontwerp van wet op de centrale persoons-administratie kon nog niet worden ingediend, daar een aantal adviezen van verschillende instanties nog niet binnen is. Verwacht wordt dat de Kommissie Koopmans, die zich bezighoudt met de bescherming van de privacy van de burger binnenkort zijn advies zal indienen, waarna het wetsontwerp in de eerste helft van 1974 de Tweede Kamer zal bereiken." Natuurlijk roept het bericht, verscholen tussen beursberichten en familievetes, meer vragen op dan dat het duidelijkheid verstrekt. Maar één zaak wordt wel duidelijk, al gaat de redaksie van het ochtendblad natuurlijk juist aan die zaak voorbij. Dat is, dat HOEWEL het betreffende wetsontwerp nog niet is ingediend (we zullen straks zien dat het er al wél is, zodat de nog in te winnen adviezen -zoals dat gaatalleen voor Jan Lul zijn) TOCH maar alvast uitgebrei-

de proeven in de privacysfeer worden voltrokken ZONDER dat de 'burgers' om wie de proef gaat a) weten dat het om hen gaat, dus ,' dat zij juist in de gemeenten wonen waar de proef wordt gedaan en b) weten welke gegevens hoe, waartoe en waar worden opgeslagen en wie er over kan beschikken. Zulke dingen können allemaal in Nederland, we schrij-. ven er in de krant stukjes' over alsof het om de gewoonste zaken ter wereld gaat. Het feit dat we eraan gewend raken houdt natuurlijkeen enorm gevaar in zich.' DIENSTGEHEIM Zoals dienstgeheimen er op het departement van Binnenlandse Zaken in slagen om uit te lekken, zo zullen ook in komputers van door N het Departement te beheren registratiecentra opgeslagen •dienstgeheimen er in slagen bij de verkeerde personen of instellingen te belanden, -verkeerd dan niet alleen in de zin van: nietbedoeld. Een voorbeeld van zo'n uitgelekt departementaal dienstgeheim betreft juist een inmiddels kant en klaar wetsontwerp op een op te richten Centrale Persoons Administratie (CPA). Passering op dit punt van de ingestelde Staatskommissie is het zoveelste bewijs van het fenomeen 'kommissie-ter-bestudering-vah'.etc., waarmee hele - parlementen, vakbondsde-.. ,

legaties, kongressen van politieke partijen e.d. het riet in warden gestuurd, -een fenomeen, dat in haar werking voortdurend uitermate doeltreffend blijkt. De CPA -het lievelingsprojekt van de tegen alle bezuinigingen ingroeiende afdeling Overheidsorganisatie en -automatisering van Binnenlandse Zaken- draait tateraard vooral om het persoonsnummer, de cijfermatige 'tweede naam' die iedere Nederlander krijgt en die gehanteerd gaat warden in alle (semi)m;erheidsadministraties en zelfs daarbuiten. De CPA moet het persoonsnummer dat miljoenen Nederlanders buiten hun weten reeds hebben algemeen geldend gaan maken. De departementale vakidioten hebben eerst geprobeerd, via twee konsepten voor een 'raamwet' - -een wet die blanko volmachten verleent- de CPA in te voeren. Dit met het argument dat de -nu dus wettelijke basis missende- voorbereiding van de landelijke databank al dermate ver gevorderd is, dat ze niet meer tegen is te houden (nog zo'n doortrapt perlementaristies rietkluitfenomeen, dat we ook bij stadssanering zo veelvuldig tegenkomen). Maar na de wét op de Volkstelling zou de aanneming van dergelijke -raamwetten al te doorzichtig zijn. WETSONTWERP CPA In de CPA

zullen alle basis-

gegevens uit de bevolkingsboekhouding, 23 in getal, worden opgeslagen. De godsdienst ontbreekt, Maar die blijft gewoon in de gemeentelijke bevolkingsregisters zitten.Tegen betaling en via schriftelijk verzoek heeft iedereen recht ingelicht te warden over de gegevens die over hem zijn opgenomen en kan hij korreksie c.q. vernietiging vorderen wanneer ze niet kloppen (met beroep Jap de gewone rechter). Er wordt een Read van Toezicht op de CPA ingesteld, -en zie: de leden -worden alle door de Kroon benoemd! Verder is de minister van Binnenlandse Zaken een bestuurder van de CPA.De CPA mag zijn gegevens leveren aan alle overheden en hun diensten, varitrend van het Rijk tot het openbaar lichaam 'Zuidelijke Ijselmeerpolders', om maar iets te noemen.Verder warden negen instanties met name aangewezen: de Sociale Verzekeringsbank, Raden van Arbeid, Bedrijfsverenigingen, Algemeen Mijnwerkersfonds, Buitengewone Pensioensraad, Spoo rweg pensioenfonds, Stichting Indiese Pensioenen en de Raden voor de Kinderbescherming. Alle ambtenaren van deze , instellingen zijn uiteraard .zo betrouwbaar als Sinterklaas en de Raad van Toezicht zal natuurlijk steeds tijdig kunnen voorkomen dat gegevens over personen naar andere dan deze diensten gaan. Overbodig

te wijzen op het feit dat Leger en Politie behoren tot Rijksinstantieso En ook oven?

gens gaan we uit van het vaste gegeven dat de staat in goede handen is. DATABANKEN. •

Met deze . gegevens weten we al_ weer genoeg over aard en in, tentie van dit .gereedliggende wetsontwerp. Het zegt helemaal eiets over de wijze waarop de opgeslagen gegevens dienen te worden beveiligd, het zegt niets over al of niet toelaatbaarheid en/ of kontrole van andere registratiecentra. Juist deze zaken meesten door de Kommissie Koopmahs warden bekeken. Het ontwerp verhindert niet dat, verschillende databanken buiten gç OPA om -met behulp' van het persoonsnummer hun bestanden koppelen. Via koppeling van persoonsgegevens die de burger verplicht is af te geven en gegevens die in andere registratiesyste-. men liggen opgeslagen, is het mogelijk nieuwe-persoonsgegevens te rekonstrueren, waarvan.. de burger nooit verplicht is ze te geven. Naast de OPA blijven er immers tenminste twee soorten andere databanken bestaan: de 31 openbare registers van alletlei semi-overheidsdiensten en de registers van het bedrijfsleven. Onder de openbare overheidsregisters vallen bijvoorbeeld het voogdijregister, waar alles over voogdijontheffing, ontzetting en schorsing in de uitoefening van de ouderlijke mechf, ondertoezichtstelling, adop7. tie e.d. kosteloos ter inzage. ligt. Er is voorts het

kuratele register, het huwelijksgoederen register, hef hypotekaire register: het handelsregister, met een ontzaglijke hoeveelheid informatie over ondernemingen en-de personen die er werken, verder het kiezers register, het testamentenregister, het verblijfsregister, het kentekenregister, het register voor houders van rijbewijzen, het faillisementenregister en ga maar weer door. Uit al deze registers zijn voor vrijwel iedereen tegen betaling komplete uittreksels verkrijgbaar. Kombineer deze gegevens -die officieel zijn- eens met de officiële OPA-gegevens en de lijst wordt interessant. Naast deze 31 openbare registers zijn er nog de niet- openbare eVerheidsregisters, zoals de dienstplichtadministratie. In totaal komen we aan 107 databanken, volgens een alleen ter vertrouwelijke kennisneming aan Kamerleden: verstrektelijst van 'Automatiseringsprojekten - bij de overheid waarbij persoonlijke gegevens zijn betrokken'. Ook de registers van politie (die bijvoorbeeld de schoenmaat bevat van alle te Amsterdam bij de politie geregistreerden), rijksrecherche en politieke inlichtingendienst behoren daartoe.' Maar-dan zijn er hog de niet minder talrijke databanken' uit de-Sfeer v'an het bedrijfsleven. Een bekend voorbeeld van zo'n databank is het Buro Krediet Registratie in Tiel. De gegeVe g s Van"99% van -da de-Nederlandse bevolking:

op hef:punt van financiële situatie zitten in de BKRknmputer, die ter beschikking staat van alle banken, van beleggingsmaatschappijen e.d. Maar er is ook een Centrale

Databank van de verzekeringsmaatschappijen, waar in verband met levensverzekeringen het hele mediese verleden van vele Nederlanders ligt opgeslagen.

DE ENKE BESOIERNINC TEGEN HET UITLEKKEN VAN

GEGEVENS OVER DE BEVOLKING

DIE GEHEIM MOETEN BLUVEN ,IS

NE «GEVERS NIET TE NEBBEN Mrt

rr-75r, ENKELE I Ma s r, »RAGEN!,

.1! •

i

r ***

r.

-112 ;'T la121

7 s" o

gos

/

O ° -

TEGINCaRT/E

/-

-5;

100

( igtisp

,

trM!'

( 1/4‘

VOLKSTELLING

Maar ongetwijfeld zijn we van de regsitratie-systemen die het meest delikaat zijn niet op de hoogte. En gezien de aard van hetgeen w g l bekend is over de stand van zaken'in de huidige informa,tie-technologie, kunnen we alleen het ergste vrezen. .VERZET. Er is na de Volkstellings:perikelen maar weinig overgebleven Van het verzet tegen aantastihg van de persoonlijke leefsfeerá Eind dit daar zou Volgens de planning de Kommissie Koopmans met haar adviezen ko-' men en begin 4974 zou dan de kamerbehandeling van de wetsontwerpen kunnen beginnen. De tijd dringt. Het verzet ligt nu nog in handen van vooral radikaalliberalen als de op dit punt al jaren onvermoeibare Mr. Frank Kuitenbrouwer die de NRC voorziet van menig inter- J' essant stukje registratieresearch. Maar hoe nuttig zulke deskundologen ook voor ons kunnen zijn, het zal duidelijk zijn dat het werkelijke verzet nu krachtig ter hand moet warden genomen. Laten we ons niet opfokken door taxaties in de trant o van 'het is te laat, we kunnen het niet meer terugdraaien'. Want de akseptatie door een per definitie p nkapabel parlement van een zoveelste wet ter legalisering van een reeds lang vigerend onderdrukkingsmechanisme betekent niet,

dat dit mechanisme niet meer in het hart te treffen is. De radikaal-liberalen zeggen nu, en de sociaal-demokraten zeggen straks dat de hele privacy-zaak omgeven zal moeten worden door veiligháidswaarborgen. Wij anarchisten moeten ons nooit laten lijmen door dit soort nietszeggende garanties van nietszeggende staatsinstel-. lingen. De enige bescherming tegen het uitlekken van persoonsgegevens is nog steeds die gegevens niet te hebben. Anarchisten zullen om te beginnen dit punt van toepassing moeten maken op hun eigen registratie. Maar wij moeten' het daar niet bij laten, want het zou naief zijn te veronderstellen dat wij ons in deze samenleving zouden kunnen onttrekken aan de basis van haar onderdrukkend karakter: registratie. Tenzij wij de keuze maken, volledig in de illegaliteit te gaan. Om'liet die keuze voor de meesten van ons onverstandig zou zijn -vanwege de slechte organisatie van de huidige telt- is het zaak om naast de opbouw van zulke organisatie de propaganda te voeren voor effektieve uitschakeling van alle persoonsregisters. De werkelijke fall-out van onze informátie-technologie heeft zich aangekondigd. Ons lange termijn wapen blijft: bewustmaking, politisering. Onze korte termijn wapen,is: staking, boykot, sabotage! Boudewijn Chorus.

Tis mIacEht

is onvrijheid

WIJZE KUNNEN WE OVER REGISTRA MET EEN VARIANT OP EEN OUDE ZEGS KENT HET BETE TIE STRA REGI T. MACH IS TIE ZEGGEN: REGISTRATIE VENS OVER PERSONEN EN ZAKEN VASTLEGGEN VAN ALLERHANDE GEGE EN TOEGANKELIJK BLIJVEN VOOR MENS ZE DAT ER OP EEN ZODANIGE MANI VENS GEGE VAN EN HEBB HET EN. HEBB DIE DAARVOOR BELANGSTELLING ENEN DIE TOCH AL MACHT OVER DIE OVER ANDEREN VERSCHAFT AAN DIEG VERGROTINE VAN DE MACHTSKE ELIJ DUID ANDEREN UITOEFENEN EN DAT IN DE ONDERNEMERSSTAAT EN SFEER. WANNEER WE ONS REALISER HEID VEELAL TEN DIENSTE STAAT OVER DE VAN ELEN HAND NEDERLAND HET E, DAN MOETEN WE EROP STRI INDU E GROT VAN DE ONDERNEMERS, DE ZIJN VENS OVER DE KONSUMENT (_DAT VOORBEREID ZIJN DAT MEER GEGE P OP HET GEGREE HOUD ERE GROT EEN N KENE WIJ ALLEN ) ZAt BETE T, EEN KLEINERE PERSOONLIJKE DRAGSPATROON VAN DIE KONSUMEN ZIJN DE HARDE FEITEN. DIT . MAAL ALLE ONS VRIJHEID VOOR IG HET COMPUTERTIJDPERK IS SINDS NEDERLAND IN DE JAREN ZEST HAND OVER HAND TOEGENOMEN. TIE BINNENGEGAAN, IS DE REGISTRA SE BREIN, MAAKT HET MOGELIJK' DE COMPUTER ,DAT ENORME MECHANIE DE BAND OP TE SLAAN. OP IE RMAT INFO EDEN GROTE HOEVEELH COMPUTER AF, OP WELKE WIJZE T SOOR HET HET HANGT UITERAARD VAN KOMT. MINDER INGEWIKKELDE DIE INFORMATIE WEER NAARBUITEN DE GEHELE BAND AFLUISTERT MEN DAT NOG ISEN COMPUTERS VERE DAT MEN OP DE PLAATS KOMT VOOR ) L ( ? AFDRAAIT IN IEDER GEVA ZICH BEVINDT. WAAR DE 'GEWENSTE INFORMATIE

De bediening van de modernste computers taakt het echter mogelijk dat de gevraagde informatie door een eenvoudige handeling - druk op een knop of iets dergelijksonmiddelijk beschikbaar komt. Dergelijke machines zijn ook onderling te koppelen, waardoor het mogelijk is, verschillende hoeveelheden informatie over hetzelfde onder-, werp (of over dezelfde persoon!!), die verspreid opgeslagen staan in verschillende databanken, bijelkaar langs dezelfde uitweg op te vragen WAT ER AL GEBEURD IS Dit opslaan van persoonsinformatie is in ons land al geruime tijd aan de gang. Op nummer (uw gironummer, het nummer dat op uw betaalcheque staat) staan uw finantieele gegevens bij bank en giro opgeslagen; daarom moet u bij het schrijven naar de girodienst bv. altijd uw nummer opgeven! De gezamelijke informatie over de mensen die geld ontvangen en uitgeven, lenen aflossen of schuldig blijven staan voor geheel Nederland, voor zover het bankrekeningen betreft, in een Centrale Kredietregistratie opgeslagen. Hiermede wordt voorkomen dat geld wordt, geleend aan mensen die misschien 12

moeilijk met terugbetalen zullen zijn . (Het bestaan van zo'n Centrale Kredietregistratie is pas een paar jaar geleden openbaar geworden, maar hij was al lang in werking zonder dat de konsument het wist) Persoonsgegevens staan nog op een andere manier geregistreerd, bv. bij de gemeente van inwoning. Steeds meer gemeenten gaan ertoe over om hun gegevens, inplaats van in nogal plaats en tijd vergende kaartsistemen, op te slaan in een gemeenschappelijke computer of databank. Al heel wat gemeenten, grotere en kleinere, zijn hiertoe overgegaan zonder dat de betrokken inwoners dat wisten. Te verwachten valt dat, als het overgrote deel van de Nederlandse gemeenten deze stap heeft gezet, elke inwoner individueel een persoonsnummer zal worden uitgereikt. Dat persoonsnummer bestaat nu al, maar het wordt alleen gebruikt in het inter-gemeentelijke verkeer tussen besturen -en diensten. Alweer: de burger is grotendeels onkundig. Het 'Basisplan voor de gemeentelijke automatisering' (+) merkt over persoonsregistratie op: 'In de eerste fase is de administratieve basis van het bevolkingssisteem de centraal voorgeschreven

hoe de indeling. geschiet. persoonskaart die wordt Onafhankelijk van de gegehandhaafd.( .... ) Tenmeenten, daarnaast, erar slotte is het denkba langs en eroverheen, dat in een latere fase opereert de rijksover- ; • e dez als de bestanden, d. Nederlands Staats hei kein willekeurig toegan computer is op 10 maart lijke geheugens zijn 1971 officieel in geinr vastgelegd, ook voo ik gesteld door de bru cidentele en individuele toemalige Staatssekretainformaties zullen worden ris (later miniater) van gebruikt.'. En verder Veen. Officieel heet de lezen we: 'Naast de admistaatscomputer: Centrale en innistratie van de Persoons Administratie uitgaande geldstromen be(dat is duidelijk, nietoogt het betalings- en r??) en wat hij zal waa incassosysteem: n bevatten (en deels gaa a) basisinformatie te lebevat) is duidelijk; al het van e veren tefi behoev g soonsgegevens van Neper .... bestuurssysteem( ) derlanders en van allen (onderstreping van mij;de die openlijk in' Nederens hierbedoelde geheug land verblijven. zij degenen die onmiddelDe wettelijke totstand- ope ati orm lijk de inf koming van die rijksdata 1 spuiten, zie alinea bank, zoals de nederlanda.m-g) se regering die had geTen behoeve van de gend, werpt natuurlijk pla meentelijke automatiseweer een merkwaardig ringen is Nederland op licht op het denken van papier al verdeeld in onze çover)heersers. Het negen regio's, welke elk parlement zou er nauwenk hun regionale databa lijks aan te pas gekomen zullen krijgen (of al zijn;- I een uiterst behebben). Die dan natuurpt raamwet'je zou kno lijk (vgl. alinea 1) met het parlement ger doo elkaar verbonden dienen zijn en de regedst loo ree te worden, zodat elk uitvoering van en g lin gionale databank de gegedere zaken zou ver e all vens die onder een bevia 'Algemene en eur geb mer paald (persoons-) num van Bestuur' gel tre Maa liggen opgeslagen bij van regelen_ ier een man meerdere databanken, kan eel buiten de ingeh die verschaffen. vloed van het parlement volElke regio moet valt. gens plan ongeveer 1-1 Tijdens de voorbereiding en; att omv sen men n joe mil van al deze manoeuvres -- het kaartje met de bijwerd de volkstelling gerevan behorende lijst houden. De volkstelling • 3 gio's maken duidelijk

14

maakte een lawine van bezwaren los: sentimenten, politieke bezwaren, jüridiese kritiek, wat niet al. Eén ding bleek duidelijk: de nederlandse burger maakt er bezwaar' tegen om al te nauwkeurig en gedetailleerd te worden geregistreerd; van vertrouwen in de overheden (althans in het uitvoerende deel daarvan) bleek weinig, van wantrouwen dest te meer; bij de opzet van de C.P. A. was in geen enkel opaan garanzicht gedacht ties voor de persoonlijke vrijheid en de privacy; staatsrechtelijk ger zien had het er alle schijn van dat de overheid liever zo tersluiksmogelijk had willen handelen, en geen slapende honden had willen wakker maken. Zeer zeker een merkwaardige zaak, waarbij het feit dat de computer een nummercode verlangt om de gegevens te registreren en te herkennen ('wij willen geen nummer zijn!') maar van ondergeschikt belang is. Op éán ding is in het bovenstaande nog niet gewezen. De computer registreert gegevens, slaat ze op en geeft ze weer.' af; aan de ingang zowel als aan de uitgang van het apparaat staan mensen gespecialiseerde vakkrachten. Zij alleen weten hoe de machinerie te bedienen, zij ook bepalen

wat erin komt en overzien wat eruit komt. Bij iedere informatie-input die mgér is dan het registreren van feitelijke geveens, zoals bv. geboortedatum en -plaats, komt de interpretatie van een mens te pas. Die interpretatie kleurt het gegeven, kleurt het beeld dat in de databank bewaard blijft. Dit - misschien ten onrechte - gekleurde beeld wordt opnieuw door eens mens uit de computer opgevraagd, en in de verwerking ervan legt ook deze zijn eigen interpretatie. perVan dit alles is de ' soon waarover het gaat het onwetende en machteloze slachtoffer: elke kontrole ontbreekt, alleen de insider weet wat er in de computer zit, de geregistreerde weet dit niet. En er is niemand aan gesteld van wie rekening en verantwoording kan worden gegist. Big brother knows better than you. WAT ER GEBEUREN GAAT Er zijn een aantal optimistiese en een aantal bange voorspellingen over wat de toekomst brengen zal. Komende van mensen

die bij het probleem of bij_ delen daarvan betrokken zijn, zijn heide kantenhet beschouwen waard; we zullen daarvan onze. eigen konklusies trekken. /5

Overzien we eerst even, wat er ten tijde van de officieele ingebruikneming alvast in de Staatscomputer zat opgeslagen: de gegevens van + 30.000 personen die de Amsterdamse politie als mogelijke verdachten beschouwd; de kentekens van de in Nederland rondrijdende of stilstaande auto's; de gegevens van de in Nederland verblijvende vreemdelingen; "de gegevens van het ontwikkelings- en Saneringsfonds voor de Landbouw; persoonsnummers voor 13 miljoen Nederlanders (voorlopig nog zonder gegevens): Ruim 20 gemeenten hadden die nummers al opgevraagd om ze intern te gebruiken. Met wat er in zo'n databank zou moeten zitten aan persoonsgegevens, daar had een regeringscommissie, naar zijn voorzitter de Commissie Westerhout geheten, al een lijstje van gemaakt van 20 punten, waaronder tamelijk curieuze, zoals: (naast burgerlijke staat), :Gezinsverhouding; Verhbuding tot de dienstplicht en een heel vage: Voor de verwerking benodigde gegevens. (Wat daar al niet onder kan vallen, wanneer • je bijvoorbeeld in gestichten bent opgegroeid, dienst geweigerd hebt, vaak bent verhuisd 16

en lid van de Rode Jeugd geworden!!) Er zijn verschillende voordelen vah de registratie genoemd. In de H.P., die zich een tijd lang nogal intensief op het databank-probleem heeft geworpen, zei mr. C. van Veen, toen staatssekretaris:'Wat wij willen is orde scheppen, zekerheden inbouwen, een geregelde gang van zaken waarborgen.' Diezelfde H.P. schreef toen ook: 'Het rozige perspectief van een werkelijk fatsoenlijke, geordende samenleving komt dankzij de computer plotseling binnen ons bereik, zo lijkt het. Ga maar na: Is belastingfraude geen a-sociaal kwaad? Dienen pseudo-artsen niet onmiddellijk tegen de lamp te lopen?(.4 Wanneer al die afzonderlijke, geautomatiseerde registraties bovendien nog aan elkaar worden gekoppeld, via een uniform, persoonsnummer dat verwisselingen uitsluit, lijkt een aanlokkelijk eindstadium bereikt. Besluitvorming gebaseerd op spaarzame gegevens en vage indrukken maakt plaats voor de totale rechtvaardigheid; persoonlijke vooroordelen zijn voor altijd uitgeschakeld als de computer beslist aan de hand van een volledig up-to-date, de gehele persoon bestrijkend dossier. Bij

, sollicitatie ? woningtoewijzing, sociale uitkeringen, verzekeringen enz. staat een juiste keuze Vast. Dit zijn de fatsoenlijke argumenten van de goedgelovige burger. Tijdens de volkstellingsdebatten in den lande zijn ze ons voor en na voor de voeten gelegd, is ons ondank en argwaan ~weten. We zijn nog steeds buitengewoon argwanend, en weinig geneigd tot medewerken. En we bevinden ons in goed gezelschap. Mr. Lau Mazirel, juriste te Amsterdam schreef in de Volkskrant: 'Weg met invalide opvreters zeiden de nazi's en ze gingen, aan het opruimen, ook in eigen land. Alle arbeidskrachten naar die plaatsen waar ze het meest van nut zijn voor de gemeenschap, kunnen de kolonels zeggen (Arbeitseinsatz zins Hazen des Vakes) Gáén Auschwitz is ditmaal de bedoeling, maar een h661 humane werkwijze(....)'. De 'aksiegroep Julia' zei het wat scherper en, naar mijn mening' ook wat duidelijker: 'Want het is zo efficient! Want het verdiept het inzicht in de struktuur van dè bevolking en_

levert een enorme machtsvergroting op voor de dé trits: overheid, bedrijfsleven, wetenschap. (....) Een allesomvattende en allesdoordringende bureaucratie zal leiden tot een nieuw soort diktetuur, De computer, op zich een neutraal apparaat wordt gebruikt voor. een soort sluipende staatsgreep van ongekende omvang. ( .... Prof. Dr. G. Zoutendijk, hoogleraar te Leiden en ook politiek gezien beslist geen man die van linkse agitatie kan worden verdacht, zei in een referaat, getiteld 'Computer en Macht' onder meer: 'Het gevaar waartegen wij ons-moeten wapenen, zie ie. Er ik in de technokrat g bestaat een re ie mogelijkheid , dat de werkelijke macht komt in banden van mensen, wier enige doel het is hun tak van wetenschap of techniek verder te ontwikkelen, die zich niet bekommeren om de sociale en andere gevolgen van dat Waar zij mee bezig zijn, en die in -hun_werk . niet of onvoldoende zullen worden gekontroleerd.'. En voorts: 'Computers kunnen de povan het ambtenarensitie rijk belan dat is weer ten opzichte van aat appar voor een 'slagvaardig'en van de reoverheidsbeleid. Want het de regering opzic hte van ten g gerin de voor grijk is zo belan erken. verst ment parle het wetenschap! dat de Kortom: deze ontwikkeling Het gevaar dreigt

17

punten zijn: welk apparaat wordt er gebruikt; wat wordt ermee gedaan; welke belangen worden gediend; welke rechten en vrijheden worden geschaad;_aan wie is de uiteindelijke beslissing. Er zijn vele soorten van computers. De reeks gaat van een verbeterd soort rekenmachine tot het uiterst gekompliceerde apparaat, dat tot op grate hoogte tot selekteren en beslissen in staat wordt gesteld, en dat databank heet. In tegenstelling tot,diegenén die over de 'saaielistiese maatschappij' , praten als over ften soort verbeterd kapitalisme,'in hoge mate planmatig-en_centralisties geregeld, ben ik van mening dat de nieuwe maatschappij in hoge mate gedecentraliseerd zal moezen werken. Ik ben het eens met de studies die hebben aangetoond dat schakels van kleinere prodnktiekernen de voorwaarde zijn tot doelmatig produseren op een menswaardige manier en tevens de aangewezen mogelijkheid om de ontmenselijkende invloed can het centralisme te keren. In dit gedecentraliseerde federatieve net WAT IS ONZE SLOTSOM ? van samenlevingskernen zoals anarchisten en sinHet is niet moeilijk tot een duidelijke slotsom te dikalisten zich dit kunnen voorstellen, zal de komen, wanneer we een aantal belangrijke punten computer een eigen, zeer bepaalde plaats kunnen in het oog houden. Die

werkelijke maeht komt te liggen bij een groep die nimmer langs demokratische weg verkozen is. .... ) Ten gevolge van onwetendheid van de leiding en de uitvoerende organen in een bedrijf of overheidsinstelling krijgt een klein aantal specialisten een machtspositie die niet in de bedoeling gelegen heeft. Het bedrijf wordt afhankelijk van enkelen met alle gevaren van dien'. En ook nog: 'Computers maken het mogelijk en ekonomisch wenselijk om centraal, grote hoeveelheden informatie op te slaan (bv. centrale opslag van bevolkingsgegevens) Misbruik van deze informatie is mogelijk .... )1In een rede, getiteld 'Computer en Demokratie' wijst Zoutendijk nog op het verschil in kontrolemogelijkheid tussen met de hand gevoerde administratie en die welke door de computer gevoerd wordt: 'In direkt toegankelijke computersistemen met gedecentraliseerde gegevensinvoer is deze ingebouwde kontrole nietlanger aanwezig'.

19

innemen. Hij zal kunnen dienen tot registratie, van de diverse facetten van het produksie- en konsumpsieproces, teneinde mee te werken aan de verdeling van goederen rechten en plichten. Hij zal dooi' groepen mensen worden gebruikt en de gebruikers,zelf zullen de beslissing nemen. 'De mens is de maatstaf van de maéhine, en niet omgekeerd., Geheel anders staat het met de databank in onze huidige, autoritaire maatschappij. Hier is een instrument geschapen dat door enkelingen beheerst wordt en . de macht dient van kleine groepen uit de samenleving. De registratie van persoonsgegevens dient zeer beperkte mate het belang van die persoon zelf; daartegenover dient het in belangrijke mate het gemak van al diegenen die deze persoon willen kontroleren, manipuleren en regeren. Het afschrikwekkende voorbeeld dat Mr. Mazirel aanhaalde (zie boven) is niet alleen maar een nachtmerrie. Een paar jaar geleden merkte in een interview een direkteur van een grote olieen benzinemaatschappij op, dat in de toekomst de arbeiders zouden moeten verhuizen naar die plaatsen waar de gelegenheid was om industrie te vestigen. Een :9e eeuws 20

schrikbeeld (met z'n al-, len wonen onder de rook van de fabriek waar je werkt) met een technokratieá jasje aan! En inderdaad: de terzake voldoende geprogrameerde data. bank geeft in korte tijd alle gegevens over aantallen werkeloze ongeschoolde of geschoolde arbeiders, niet alleen dat, maar ook hun gezinssamenstelling en -grootte, woonomstandigheden, gezondheid en leeftijd. Diegene die aan het volksverhuizen wil gaan heeft alle materiaal voorhanden! Reeds zijn ook in Nederland plannen geopperd (Commissie Mulder) om mensen op grond van verdenking aan vrijheidsbeperkende maatregelen te' onderwerpen. En de lijsten van mogelijke verdachten worden goed bijgehouden: zij vormen nu al een deel van de inhoud van de staatscómputer! Dat uitbreiding van de repressieve macht van de overheid tegen (staatsgevaarlijke, staatsvijandige, oppositionele) 'ongewenste' personen door de computer gediend wordt,' ligt dus voor de hand. Een computer kan veel, maar hij kan niet denken zoals de mens dat kan, nl. zelfstandig een gevolgtrekking opbouwen naar aanleiding van een aantal bekende feiten of gegevens Ook de ingewikkelde computer, de 'beslissende'

moet worden geprogrammeerd, dwz. er wordt het een (uiteraard beperkt) keuzeschema ingegeven, op basis waarvan hij rea.. geert, besluit. Voor fijne nuances is hierin géen plaats, wel voor onjuiste interpretatie van feitelijkheden die Op verschillende manieren interpretabel zijn: de computer maakt die keuze die hem ingeprent is. Voorbeeld: 'schrijft in De As' levert de konklusie 'staatsST!' op; vijandig-OPGEPA maar men g kan in De As schrijven als verontwaardigd losse-nummer-koper, dan wel als opruiend redakteur, en juist deze nuance levert de mogelijkheid van al dan niet opstandig-zijn op, die de machine niet kan herkennen. Vooral op het gebied van onze menselijke rechten, van vergunningen, sociale uitkeringen of toelage

liggen de arbitraire (en dus onjuiste) beslissingen voor het oprapen. Dat is nu al zo, nu de verhoudingen nog voor een belangrijk deel van mens tot mens zijn (burger versus ambtenaar, patient versus dokter, kontroleur etc.). Op deze gebieden betekent de intrede van de computer zonder meer een inhumane verschraling. Niet onderschat mag worden de groeiende manipulatie in de konsumptieve sfeer die het computertijdperk zal gaan beheersen. In deze maatschappij wordt de behoefte geschapen als het produkt er al is en het-beschikken over een uitgebreid assortimet gegevens zal de beinvloeding alleen maar vergemakkelijken en doen toenemen. Reeds nu verschaft de PTT (een overheidsdienst, nietwaar?) tegen betaling de adressen van rekeninghnuders aan het

bedrijfsleven, zoals het simpele feit van een girorekening te hebben een hoeveelheid ongewenst drukwerk in de brievenbus oplevert. Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat deze ontwikkeling niet verder zal gaan, als het bedrijfsleven geld over heeft voor konsumenteninforma-tie en de overheid haar " altijd groeiende geldhonger steeds moeilijker gestild kan krijgen. In onze maatschappijvorm, dat is uit het bovenstaandetoch wel duidelijk, vallen uit de invoering van databankregistratie (ofwel: geautomatiseerde personenadministratie, zoals het ook wel heet) met name twee gevolgen te duchten. De ene is: machts- én manipulatievergroting voor de machten die onze samenleving beheersen: overheid en bedrijfsleven. De tweede is: vrijheidsbeperking flor de burger, minder diversiteit en eenvormiger gedragspatroon uit vrees voor repressie of ongemak. Het is nu nog de tijd om de stroom in te dijken. De voortschrijdende registratie kan nu nog voor een belangrijk deel worden tegengegaan, door duidelijke doelbewuste aksie met alle middelen van propaganda tot en met sabotage toe. Inde huidige ontwikkeling entz2

:

breekt elk spoor van bescherming van de persoonlijke vrijheid en indentiteit; Hierop kunnen de eerste aanvallen worden gericht Wij moeten uitgaan van ons eigen beslissingsrecht over onze vrijheid en identiteit, waarbij dé burger uitmaakt wat, over hem genoteerd kan worden, en waarbij de overheden zich daaraan houden. Wij moeten ons niet laten. intimideren. Arthur Mendes-Georges.

(+) Geraadpleegde literatuur. Basisplan voor de Gemeentelijke Automatisering, . uitgave SOAG, den Haag, 1970 Samenwerking van de Nederlandse Gemeenten bij de Automatisering, idem,1970 Computers en Macht, diskussiemap uitgave Disputorenraad Vrije Universiteit, mei 1971-Zoutendijk, Prof.Dr.G. -Computer en Demokratie, uitg. Universitaire Pers Leiden 1971 Comite Waakzaamheid Volkstelling, Documentatiemap, 1971 Diverse artikelen in dagen weekbladen, oa. in de Haagse Post -van maart 1971 Aanbevolen literatuur: Stone/Warner- De Computermaatschappij, uitg. Wereldvenster, Baarn 1971

aan leven/sferen DE MEESTE BESTAANDE STAATSKONSEPTIES ZIJN TERUG TE VOEREN OP HET ANTI-HUMANISTIESE IDEE 'OE MENS,EEN MENS EEN WOLF'. DIT IDEE IS DOOR ROBBES ( 1588 - 1679 ) IN EEN 'NATUURSTAAT' UITGEWERKT. DE KONSEPTIE VAN EEN 'RECHTSTAAT' ( DOOR ARISTOTELES GEINTRODUCEERD ) IS DAN REEDS BEKEND. OFFICIEEL HEET HET DAT DE MODERNE WERELD UIT DIE LAATSTE SOORT STATEN IS OPGEBOUWD. IN ZO'N STAAT IS DE MACHT VAN DE WETGEVER BEPERKT, NAMELIJK GEBONDEN AAN ZIJN EIGEN WETTEN EN BOVENDIEN WERKT HIJ UITSLUITEND VOOR-HET ALGEMEEN WELZIJN VAN DE GEMEENSCHAP. ELKE HANDELING EN ELKE BESLISSING DOOR WELKE ORGANEN OOK GENOMEN, M 0 E T BERUSTEN OP EEN AAN DAT ORGAAN RECHTENS VERLEENDE BEVOEGDHEID. MAAR ALLE GARANTIES TEN SPIJT BETEKENEN DE AKTIVITEITEN DIE DE STAAT ONTPLOOIT IN VELE GEVALLEN EEN INBREUK OP DE LEVENSSFEER VAN HET INDIVIDU. STAAT EN INDIVIDU SLUITEN ELKAAR UIT, MAAR TREKKEN ELKAAR TEGELIJKERTIJD AAN. DIT LAATSTE GESCHIEDT OP BASIS VAN BELANGEN DIE OM VOORRANG STRIJDEN EN STRIJD VERONDERSTELT MACHTSKONSENTRATIES. EEN VRAAG KAN ZIJN: WAAROM ZOU WIE HET INDIVIDU RESPEKTEREN? IN DEZE VRAAGSTELLING IS DE STAAT EEN INSTRUMENT VOOR PRODUKTIE VAN BESLISSINGEN. DE STAAT PRODUCEERT DIE BESLISSINGEN DUS NIET ZELF,ZIJ PRODUCEREN DE BESLISSINGEN DIE ZICH. VAN DE STAAT ALS INSTRUMENT BEDIENEN. Wat ik met het voorgaande beáoel, gever zich eigenlijk, m.a.w. laat zich aan de hand van het Wie is de doelgroep: Persvolgende verklaren. De wetgever fotografen in hun beroepsuit-% is bezorgd om de 'privacy' van oefening? het individu. Ter bescherming van De krant die hem (de persfodie persoonlijke levenssfeer doet tograaf) de opdracht geeft? hij eneige artikelen in het wet- Tot de politiefotogSaaf soms? boek van strafrecht opnemen (art. In de eerste plaats zal voor 139 a iot 0 die o.m. strafbaar die laatste altijd wel een stellen om een foto van iemand uitsluitende klausule zijn te te maken 'in een woning of een vinden, desnoods door de niet voor het publiek toegankerechter. lijk lokaal'. Die fotograaf moet In de tweede plaats fotografezich daarbij door list of kunst- ren zij meestal bij demonstragreep gelegenheid hebben geties buiten(dus zijn schapen. Tot wie richt de wetgenoemde wetsartikelen niet 23

van toepassing). De wetgever heeft dus getoond bezorgd te zijn over de persoonlijke levenssfeer, maar dan toè1 op een kennelijk ondergeschikt punt. Daarom is dit stuk wetgeving als een simbool van goede bedoelingen te beschouwen. En als het om simbolen gaat, moet men juist hevig wantrouwend zijn, want dat is het moment waarop iets anders wordt versluierd. Overigens blijkt de beperkte werking van de genoemde artikelen aan het aantal geruchtmakende zaken, nl één. De wet werkt nu ruim 2 jaar en slechts de affaire van de journalist Oltmans kontra een Telegraaf-fotograaf, is bekend. NAVO VLIEGFEEST Het juridiese veld waarin zich het privacy-aspekt voordoet, bestaat uit een straf- en een staatsrechtelijk kompleks. Die twee kompleksen moeten niet als van elkaar afgesloten worden beschouwd. Het staats- en strafrecht is onder é g n noemer te brengen: publiekrecht dat regels geeft betreffende de staat als overheid. De Nederlandse staatsorganisatie die zich met strafrecht (in ruime zin) bijv. justitigle dokumenten bezighoudt, is 'overheid'. Het ministerie van binnenlandse zaken dat zich met persábrisregistratie bemoeit is eveneens 'overheid'. Het strafrechtsapparaat ( 'apparaat') gebruikt vaak haar bevoegdheden om inbreuk te maken op de privacy, hoewel in 24

het wetboek van strafvordering (Sv) vrij nauwkeurig omschreven staat hoe het 'apparaat' mag handelen. Gebruik van bevoegdheden waarvoor za niet gegeven zijn ,is echter meestal moeilijk aantoonbaar. De mensen van het apparaat houden elkaar de hand boven het hoofd. Zo zouden eens een aantal mensen een vliegfeest van de Navo willen bestoken met pamfletten. De autoriteiten wilden die 'rotzooi'' niet. De demonstranten werden toen de nacht voor het feest van bed geligd en meegevoerd naar het

buro op verdenking van het in bezit hebben van drugs. Het aanhouden voor verhoor mag maksimaal 6 uur duren, maar gaat pas lopen om 9 uur 's morgens. g Even voor dri en konden de mensen naar huis en het had toen geen zin meer om te demonstreren. De opzet van de overheid (het voorkomen van een demonstratie) was middels gefingeerde verdenking van drugbezit gelukt. Als advokaat van de demonstranten zal het moeilijk zijn om de groepssolidariteit van het apparaat te doorbreken. JUSTITIELE DOKUMENTATIE %

Ook op andere wijze wordt een inbreuk gemaakt op de privacy nl daar waar de wet zich inlaat met bepaalde leefwijzen. Te noemen zijn in dit verband seksuele aangelegenheden, het roken van soft-drugs. Het zich bezighouden met wat wel heet 'crimes without victims l (strafbare feiten omdat de wet bepaalde gedragingen strafbaar stelt), duit heel sterk de moraliserende funktie van het strafrecht aan. Dmv deze funktie maakt een heersende groep, via het apparaat, inbreuk op de levens/sfeer van de burgers. Een ander punt dat besproken dient te worden is de justiti g le dokumentatie. Het is het beste om hierover mevr. mr. Singer-Dekker aan het woord te laten (notulen alg, ledenvergadering van de Coornhert Liga dd 21-6-73): 'Het systeem van de wet is globaal alevolfit; een ver-

klaring van goed gedrag wordt afgegeven door de burgemeester. Alvorens tot afgifte over te ijaan, weegt hij diverse belangen tegen elkaar af, waarbij hij in het bijzonder let op het doel, waarvoor de verklaring wordt gevraagd. Tegen weigering tot afgifte is beroep mogelijk; van deze mogelijkheid moet bij een negatieve beslissing melding worden gemaakt. De gegevns waarop de burgemeester zijn oordeel baseert, ontleent hij aan het straf register; in de verklaring worden echter geen gegevens vermeld. Na 4 of 8 jaar, afhankelijk van de opgelegde straf, warden de gegevens uit het dossier geschrapt. Ten aanzien van het persoon: geldt evenwel dossier een andere procedure; deze gegevens worden nooit gelicht en staan dan ook alleen voor de justitie ter beschikking. De nadelen van het systeem zijn, dat het niet 'lekvrij' is en dat verschillende wetsteksten voor velerlei interpretatie vatbare begrippen bevatten (bijv. openbaar belang). Het probleem is echter nog niet zozeer het funktioneren van de wet op de Justitigle Documentatie, maar het feit dat ook buiteh de in de wet genoemde registers ar vele bronnen zijn, waaruit gegevens van iemand justitigle verleden kunnen worden geput. Informatie wordt ook verstrekt door bijv. de politie, sociale dienst, arbeidsburoos e.d., waarbij in het geheel geen 25

procedurele eisen gesteld zijn. Voor een eks.veroordeelde bestaat op die manier geen enkele waarborg, dat er met zijn gegevens diákreet wordt omgegaan.

gegevens die de persoonlijke levenssfeer van de burgers betreffen, automaties te verwerken. Nu wijzigt zich het beleid, onder meer onder druk van de gemobiliseerde publieke opinie, COMPUTER-KB ten aanzien van de provacy. De machtiging wordt ingetrokken Het vergroten van het aantal door de minister van de privacy-beschermende grond- binnenlandse zaken. Hiertege n rechten in de nieuwe grondgaat de OOR in beroep bij de wet (die nogvsteeds in de Kroon (Raad van State). maak is) zou een dankbaar Deze vernietigt het intrekonderwerp kunnen zijn. kingsbesluit van de machtiging Een staatskommissie deed voor- omdat 'bij afweging van de bestellen in die richting door trokken belangen niet in redebijv. een telefoongeheim op te lijkheid tot de bestreden benemen. schikking kan werden gekomen.' Zoiets komt dan in het eerste Wat waren nu al die belangen? lid van een grondwetsartikel. Reeds uitgegeven investeringen In het tweede lid staat dan en een te verwachten schade van evenwel hoe, wie en waarom 7+ miljoen gulden. (landsveiligheid) ontheffing De Kroon schiet met deze konmoet kunnen verlenen van het struktie natuurlijk haar doel in het eerste lid bepaalde. voorbij, wanneer het tenminste Omdat dit alles meer in de er om ging de 00A schadeloos te teoretiese en spekulatieve stellen. sfeer ligt, kan het best aan Ze had dan een andere konstrukde hand van een stukje praktie kunnen volgen en dit rechttijk aangetoond werden hoe 1) vaardigt de konklusie dat het belanghebbenden, 2) overheid, niet alleen om schadeloos 3) oppositie (bijv. aktiestelling ging. Waar het dan groepen) op elkaar inspelen'. werkelijk om ging, valt slechts Het is nuttig om uiteen te te gissen. zetten wat het DOR-computer KB - _ (koninklijk besluit) van 11 BEVOLKINGSBOEKHOUDING januari 1973 behelst. Daarbij wordt gebruik gemaakt De kontakten van de OOR met de aan de noot van prof. Wessel overheid dateren niet van vanonder dit KB (Ars Aequi no. daag of gisteren. Al vanaf 7, 1973). 1949 beweegt OOR zich op het De Kroon heeft aan de nv gebied van de automatiese Dienstverlening Overheidsadmi- verwerking van bevolkin gsnistratie in Alphen a.d.Rijn gegevens. ( merk op dat deze DOR een In 1971 had DOR gegevens verpartikulierbedrijf zameld van bijna 3'4 miljoen is !) een machtiging verleend personen (belaati q g-, salaris26

en financiële administratie inkluis)). In 1965 kwam de verwerking van persoonsgegevens uit de gemeenteregisters erbij. Een machtiging hiervoor, werd in 1967 verleend. De wetgeving is zodanig dat alles te regelen is. Zegt het Besluit Bevolkingsbeekhouding dat de 'in de bevolkingsregisters vastgelegde gegevens geheim zijn', toch kunnen ze aanleidng zijn

voor miljoenen guldens investering in de partikuliere sektor. Het bewuste Besluit zegt verder (art. 93 lid 1) wat het gemeentebestuur allemaal niet met de gegevens mag doen. Lid 2 van hetzelfde artikel wijs Luit dat 'onze minister onder door hem gestelde voorwaarden, kan toestaan dat van het gestelde in het eerste lid wordt afgeweken': de lid—twee-

27

truc uit de trucendoos van de lijk geenszins mee bezeren. wetgever. Tot zover ging alles De beweging die er tegen de goed voor de DOA. volkstelling is gewe est en de Toen gingen aktiegroepen de pu— heftige beroer ing over plannen bliek° opinie mobilideren. Ij— van de regeri ng om een centrale lings werden er overheidskommis — personenadministra tie (CPA) in sies in het leven geroepen, die te voeren, heeft de overheid 'de mogelijkheden tot automati— tot voorzichtigh eid genoopt. Zij sering van verstrekking van in— stelde een (derde ) staatslichtingen uit de bevolkings— kommissie—Koopmans in (febr. registers' en 'registratie van 1972) die de pr±vac y—beacherming persoonsgegevens ' onder de loep ivm het gebrui k van geautogaan nemen. matiseerde registratiesystemen De uitkomsten van het werk van moet bestuderen. Door andere die koemissies deden de regering specialisten Zoutendijk (Biesheuvel) besluiten voortaan en Crince le Roy) wordt gepleit de opslag en verwerking van voor een wet op de informatie— bevolkingsgegevens slechte te banken. Maar de lid—twee—truc laten geschieden bij een zal iedere poging tot wetgeving rekencentrum dat rechtstreeks op dit gebied ,tot een lachertje in beheer is bij de overheid. maken. Het kwaad dat kan geschieden tav de privacy is daar natuur— Thee Holterman

f

Voor een ieder toegankelijke literatuur over dit onderwerp: INTERMEDIAR 1971 no.19 —drs. A. van Ginkel, Privacy: een levensvoorwa arde? no.23—mr. S.Gerbrandy, Bescherming van de persoo nlijke levenssfeer. no.31—drs. A. van Ginkel, Privacy in het modern e westen. no.37—mr. F.Kuitenbrouwer, Databanken en privac y: een verontrustende inventarisatie. — no.38 mr. F.Kuitenbrouwer, Databanken en privac y: een noodkreet. no.44 — dr.L.H.Th.S. Kortbeek, Privacy en de verwerving en verwerking van medische informatie. INTERMEDIAR 1972 no.3 —er. C.Kelk, Privacy en strafrecht. • IJE TIJD 22-9-1973 Privacy bestaat niet meer. ARS AEQUI MEI 1973 J.W.Sentrop, De informationele privacy bedreigd. NEDERLANDS JURISTENBLAD NOVEMBER 1972 Prof. -mr. H.Th. van Maarseveen en drs. H.C.Oortgije , Privacy, beslotenheid en staatsrecht. Prof. Wessel wijst nob op een sinds juni 1972 in West1Duitsland verschijnend tijdschrift 'Datenverarbeitung ie Recht'. 28

BUROMATIE: DE MAGIE vnn DE START HET STREVEN NAAR VRIJHEID IN KOLLEKTIEF VERBAND KAN OMSCHREVEN WORDEN ALS DE STRIJD OM DE VERWEZENLIJKING VAN DE VOLKSSOEVEREINITEIT: DE WEZENLIJKE BRON VAN DE MACHT BEHOORT HET VOLK TE ZIJN. IN HAAR-UITERSTE VORM BETEKENT DEZE SOEVEREINITEIT: ZELFREGEREN. IN DE COMMUNE VAN PARIJS IS EEN IDEOLOGIE ONTWIKKELD, DIE DIT IDEAAL MOEST STEUNEN. DE STAD VERKLAARDE ZICH VRIJ VAN HET GEZAG VAN EEN NATIONALE REGERING. ZIJ WILDE DE STAAT. VERVANGEN DOOR EEN FEDERATIE VAN COMMUNES. OP GROND VAN DIE AUTONOMIE MOEST IN ELKE GEMEENTE (OF GEMEENSCHAP) HET BESTUUR WORDEN OPGEBOUWD OP DE WIJKRADEN. heid, voor zover er stemmingen Alle funktionarissen en vertenodig waren. Maar wel werd vrij genwoordigers (die niet m gg r heid van meningsuiting voor de loon mochten ontvangen dan de arbeiders) waren te allen_tijde minderheid ( niet die van de kontrarevolutionairen, maar van afzetbaar, of ze nu politieaktieve, strijdende burgers) agenten, ambtenaren, rechters of wethouders waren. Hun mandaat als normaal beschouwd. In het was een tijdelijke opdracht van kapitalisme betekent demokratie dat een bezittende en overheerde Commung,die wetgevende, sende minderheid in feite de uitvoerende en rechterlijke doorslag geeft, terwijl een anmacht tegelijk was. De commune dere minderheid de vrijheid bekon ook in beginsel beschikken zit tot het voeren van een over de bodem en de produktiemiddelen en daarom het sociaal- loyale oppositie, die niet onekonomies systeem bepalen. In de wettelijk is. In het door de Eerste Internationale golden deze Commune gewenste stelsel kon principes als het toppunt van de echter een produktieve meerdersoevereine macht van de werken- heid de beslissingen nemen en doorvoeren. Een afwijkende minden. In hoeverre kon men hier spreken derheid kon teoreties misschien uitwijken, zich afscheiden, een van demokratie? Als dit woord I 'eigen commune' vormen, maar volksmacht' betekent, kon het dit moest wel grotendeels als hier gelden. Prakties besliste bij meningsverschil de meerder- fiktief beschouwd worden. Men 29

moest genoegen nemen met het als een voorwerp van het befeit dat alle regels gelijkesturende apparaat. Alleen de lijk voor ieder golden en dat verhouding van mens tot het geeen oppositie kans had straks zag is van betekenis. Hij wordt de meerderheid voor zich te geregistreerd, beschreven, ook winnen. Er is geen bezwaar tenaar het uiterlijk ingedeeld gen dan te spreken van een zo ( zoals een stamboekrupd), terver mogelijk doorgevoerde demo - wijl de levensloop wordt bijkratje. gehouden, voorzover deze de Wat verstaat men daartegenover verhouding betreft tot het geonder burokratie? Natuurlijk zag: omtrent studie, huwelijk, het overwicht van een ambtelij k gedrag, militaire" dienst, beapparaat, zowel waar het de roep, patroon, gezondheid en 'openbare macht' aangaat ( getal van andere relaties waarmee meenten, provincies, nationale de overheid meent te maken te organisaties die nu zijn verhebben, behoort alles te :dorden vat in de staat) als in de beopgetekend. De mens als objekt drijven, de kulturele instituvalt samen met een dikke bundel ten en dergelijke. Het woord papieren of een rapport in kode burokratie doelt hier op de in een geheimschrift dat alleen eenzijdige en monopolistiese kan worden ontcijferd door inmacht van de administratie, , gewijden. De indeling in het bestuur, de uitvoerende 'standen' is al gegeven: de buorganen. In onze maatschappij rokraat zit een verdieping hovalt deze burokratie samen met ger dan het beheerde objekt, de de technokratie, die weer beburger. rust op het monopoliseren van kennis en wetenschap, die geen 2. DE GEHEIMHOUDING ALS WAPEN. gemeengoed is. Zulk een kennis De geheimhouding van de wordt dan een aan het volk ont- pers oonlijke gegevens wordt vertrokken macht. En zo betekededigd als een middel tot benen burokratie en technokratie scherming van iemands privacy. ondemokratiese vormen van Maar het feit dat dit privégezagsuitoefening, waardoor de leven bekend is en geregiuitvoerende macht een apart streerd is, dat de enkeling het , leven gaat leiden, en de zuiniet'voor zich' heeft kunnen vere administratie degenehouden, bewijst dat er een ko, reert. pie van hem bestaat, een afdruk Welke kenmerken heeft nu die in de dossiers. En wie deze doburokratie? kumenten heeft beschikt natuurlijk over macht. 1. DE PERSOONLIJKHEID VERZo ‘ kan de overheid (voor de beDWIJNT. De mens wordt niet be- last ingen, militaire dienst, schouwd als een aktief, schephet kontroleren van iemands popend wezen van vlees en bloed litieke optreden, zijn vormen die zelfstandig reageert op van samenleven) de burger zijn omgeving om deze ( en volgen van de wieg tot het zichzelf) te veranderen, maar graf. De geheimhouding nu is 30

door de uitvoerende macht nog veel verder uitgebreid: zelfs het parlement of de gemeenteraad Weten op geen stukken na wat regering of stadsbestuur beramen. De offici g le voorlichting beperkt juist de informatie tot datgene, wat de overheid wenst los te-laten. De burokraten zijn als priesters, die geacht worden ingewijd te zijn in geheimen,.die voor zichzelf bet waren wat f esoteries is, wat niet voor het vulgus bestemd is. De kwasi-aristokratiese wijsgeer Bolland zei: "Wie niets heeft te verbergen, heeft ook niets te openbaren." Alleen wie een geheim kent, kan iets onthullen als het zo te pas komt. Men maakt de zieligen wijs -"doorhun iets wijs te ma ken." Die term 'iets wijs make is treffend: de bevoogde mens komt i-e t s te weten en dat i nu juistniethet ware.

omdat ze zelf de voorwaarden opstelt voor het stijgen op de g hi rarchiese ladder: de burokreten warden door het apparaat benoemd en niet door het volk gekozen.

3. DE BUROKRATEN VORMEN EEN HIERARCHIE. Het ambtelijk ap4. ONVERMIJDELIJKE UITBREIDING. paraat bestaat uit geledingen, uit een opvolgende reeks van ge- Uit dit alles vloeit voort dat de burokratie de mogelijkheid zegsverhoudingen, een autoriheeft zichzelf gestadig uit te taire piramide dus. Wanneer men spreekt van mandarijnen breiden en zich in te dringen in steeds meer terreinen. Dit en van bonzen -uitdrukkingen van godsdienstige machts- brengt het systeem van de registratie met zich mee: men heeft relaties- gaat het om de graad, altijd nieuwe gegevens nodig en waarin men ingewijd is. de interpretatie daarvan verIn China bleek in de antieke eist hieuwe onderzoekingen. sterk hoe periode burokratiese Deze uitbreiding verloopt onafde traditie van de opeenvolgenwendbaar, want elk gegeven moet de eksamens die afgelegd ook weer gekontroleerd warden. moesten warden, was. Een serie Dikwijls wordt het objekt ( de van inwijdingen moest de weg y burger) verplicht te bevestigen openen tot de top. Overigens vult de burokratie zichzelf aan, of te ontkennen, wat het appa31

raat over hem te weten kwam ( de volkstelling). Het burokraties beest is een veelvraat, die steeds meer bewijzen, afschriften en kopiegn begeert. Ge zogenoemde wet van Parkinson' is een populaire beschrijving van- de groei van de veelarmige oktopus. En ook van de wens van een ambtenaar of funktionaris zichzelf belangrijker en machtiger te maken door het uitbreiden van zijn staf en zijn archief.

algemeen-geldend is. Of als Zb-op patriarchale wijze gedragingen voorschrijven of proberen mensen te 'leiden' of te 'begeleiden'. En onder zulke deskundigen vinst men niet weinige agogen en pedagogen die 'het beter weten'. Het parasitisme zit dan nog hierin, dat het geld voor zulke vormen van bevoogding en registratie er altijd wal komt. Ter verontschuldiging kan men aanvoeren dat de buro5. EEN PARASITAIR LICHAAM. kratie een wijkplaatd is voor Onvermijdelijk wordt deze botienduizenden, die anders venlaag een parasitair orgaan, werkloos zouden zijn en die nu omdat dit onophoudelijk gegede voldoening genieten dat vens verzamelt die nergens voor 'ze met iets bezig zijn' . nodig zijn, behalve voor het Dit argument mag men niet uitoefenen van macht over een uit het oog verliezen, want persoon 'van wie men alles het heeft een zeer menselijke weet' ( een dreigende uitdruk- kant. Het beste zou dan echter king) terwijl zulke data voor zijn deze kreten aan te moehet normaal funktioneren van digen, zo weinig mogelijk te een normale maatschappij voldoen wat strikt administratief komen overbodig zijn. Er is genomen, niet beslist noodeen wanverhouding tussen het zakelijk is. planloos funktioneren van produktie en distributie op EEN VORM VAN FETISJISME. 'liberale . ' wijze (ongeordend, Terwijl men de noodzakelijke verspillend, kostbaar), het en nuttige administratie moet slechte resultaat van het onderscheiden van de buroohderwijs of da gebrekkige kratie behoort men in het oog doelmatigheid van de adminite houden dat deze laatste stratie aan de andere kant, een vorm is van fetisjisme. en de wanstaltig uitgegroeide Een fetisj is taboe, heilig, burokratie met haar eindeloze onaanraakbaar, een aanbeden verzameling paperassen aan de archief. Men vindt het in-de andere kant. verering van het dokument, In zulk een bestel oemen bedat boven alles gaat, zoals paalde sociologen, politikoeen bijbels boek of gebedslogen, ekonomen, e.d. een formulier. In een aantal geeigen plaats in,als ze jaren vallen (doop, huwelijk,eed) besteden aan het verzamelen zijn vaste en voorgeschreven van statistieken, waar nieformules verplicht. Ze zijn mand iets mee kan doen, wat letterlijk heilig. De lieden 32

33

die zijn aangesteld om deze godsdienstige voorschri ften te onderhouden zijn ech te Dienaren van het Hogere of Bedienaren. Zij verrichten een-aantal magies° handel ingen. MASSA—SUGGESTIE. Maar de mogelijkheid tot het handhaven van een autori taire orde zit in de massavorm ing, waardoor iemand zich dee lgenoot voelt van een Mac ht, die hem wel beveelt, maa r die ook een gevoel van besche rming (_u-liet van veiligheid, want dat is iets anders) áee ft en van opneming in de kudde. In dergelijke kollektivite iten, waarin de mens psychies terugkeert tot het kinder stadium en het gezin, tot de vad er en de moeder, neemt het
de eigendomsverhoudingen en in het gezag. De werkende mens is ver vreemd, maar tevens afhankelijk van grond en produktiemiddel en, die hem meestal niet toebehoren; vervreemd van een overheid die hij niet kan kontroleren, van een toegep aste wetenschap die hij niet kent. Niet alleen in het 'liber ale' kapitalisme bestaan zul ke toestanden. Als de produk tiebehoren tot een staat die in handen is van een elite, een burokratie of een techne kratie (die geen bourgeoisie is) dan kan de vervreemding, het ontbreken van volkssoevere initeit en het berusten in de bevoogding ook voorkomen in het staatskapitalisme of sta atssocialisme. Een werkelijk e demekratisering ( in de ideale zin van het woord) ver eist een afwenteling van het gezag dat zich niet kan rechtv aardigen, een omwenteling als gevolg van rijpheid en bewustheid van de burgers. Daaruit moet dan weer een grotere persoonlijke vri jheid voortvloeien. Het likwid eren van ekonomiese en politi eke machtskonsentraties is het vervangen van de burokr atie door een verstandige en eenvoudige administratie in dienst van het funktione ren van een zo vrij mogelijke gemeenschap. , DUIDELIJK IS DAT DIT ONT WIKKELINGSPROCES VERGELIJK BAAR IS MET HET ONTGROEIEN AAN FETISJISME, DOGMATIEK, GOD SDIENST EN BIJGELOOF. — A. L. Constandse

DRINKWATER FLUORIDERING: MANIPULATIE UIT DE KRAAN

DE SOCIOLOOG AGNOLI HEEFT ER TERECHT OP GEWEZEN DAT ZOALS gE MODERNE KAPITALISTIESE EKONOMIE ONMONDIGE ARBEIDERS NODIG HEEFT, DE MODERNE KONSTITUTIONELE STAAT GEGRONDVEST IS OP DE ONMONDIGHEID VAN DE BURGER. 1 VANDAAR DAT DE MODERNE AUTORITAIRE STAAT ZICH PRESENTEERT ALS EEN SOORT MAATSCHAPPELIJKE SERVICEMONTEUR. ALLE MAATSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN WORDEN VEREENVOUDIGD TOT LOUTER TECHNIESE DETAILPROBLEMEN, WAARDOOR HET VRAAGSTUK VAN DE MACHT GEMAKKELIJKER VERBORGEN KAN BLIJVEN. ZO IS DE BUROKRATIE EEN TECHNOKRATIE GEWORDEN EN DE BURGER IS AL DUSDANIG GEWEND GERAAKT AAN HET TECHNOKRATIES DENKEN DAT HIJ HET IN VEEL GEVALLEN NIET EENS MEER ALSZODANIG HERKENT. DE KWESTIE VAN DE FLUORIDERING VAN HET DRINKWATER IS DAAR EEN VOORBEELD VAN. FLUORIDERING WORDT VOORGESTELD ALS EEN MAATREGEL VAN MEDIESE AARD, EEN TECHNIESE KWESTIE DUS. MAAR IN FEITE IS FLUORIDERING VAN HfT DRINKWATER EEN VRAAGSTUK WAARBIJ DE INTEGRITEIT VAN HET EIGEN LICHAAM IN HET GEDING IS EN DAAROM EEN PRINCIPIEEL-ETIESE KWESTIE. HEEFT IEMPÎND, EEN GROEP MENSEN OF EEN STAAT HET RECHT OM ANDEREN TÉGEN HUN WIL FLUORIDE TOE TE DIENEN? HET IS TEGELIJKERTIJD EEN MACHTSVRAAGSTUK, AL HEBBEN VEEL TEGENSTANDERS VAN FLUORIDERING DAT NIET IN DE GATEN. ZIJ ZIJN TEGEN FLUORIDERING GEKANT VANWEGE DE MEDIESE BEZWAREN. FLUORIDE ,Z0 ZEGGEN ZIJ, IS EEN KUMULATIEF GIF, DWZ DAT HET ZICH IN HET BEENDERGESTEL OPHOOPT EN ZO TOT ALLERLEI LICHAMELIJKE BESCHADIGINGEN LEIDT DIE SOMS DODELIJK ZIJN. DE JUISTHEID VAN DE MEDIESE KRITIEK OP FLUORIDE ( EEN VERBINDING VAN FLUOR MET EEN ANDER ELEMENT) BLIJFT HIER VERDER ONBESPROKEN. 2 VASTSTAAT IN IEDER GEVAL DAT DRINKWATERFLUORIDERING EEN BIJZONDER SLECHTE MANIER VAN MASSA-MEDIKATIE IS. 35

Aan het begin van deze eeuw wat toch wel een bewijs ontdekte Men in de Vereni is gde voor de technokratiese aanpak Staten dat er waarschij nlijk van zo'n ingrijpende bes een samenhang bestaat tus lissen sing. het fluoridegehalte in bronVan begin af aan hebben water- en de mate van tan de dbetegenstanders van fluori derf. Onderzoekingen bra dering chten dan ook het vol komen onwettige aan het licht dat als het flu- van die maatregel beklemtoond. oridegehalte . ongeveer 1 mil li- Een steeds groeie nde stroom gram per liter drinkwate r be- van bezwaarschri ften en gedraagt dit een gunstige inrechtelijke procedures vloed op het tandbederf hebben kan er eindelijk dit jaar toe hebben. geleid dat de drinkwate In 1953 kregen de inwone rfluors ridering een uit het oog van Tiel als eerste Ned punt ervan konstitutionele wet landers drinkwater uit gev ing hun steviger basis kan krijge kraan waaraan fluoride n. was Dat is het gevolg van een toegevoegd. TNO en de med op iese 22 juni jl door de Hoge Raad fakulteit van Utrecht hie lden gewezen arrest. de resultaten van deze proef op de gebitten van de Tie leHOGE RAAD naren in de gaten en na verloop van tijd bleek de tandVorig jaar spanden zes wolf inderdaad gereducee tegenrd standers van fluoridering te zijn, terwijl in de een buurkort geding aan tegen de gemeente Gulemborg het geaantal meente Amster dam, dat zij tandwolfgevallen met de helft verloren. toenam. Onder het motto . Ook in hoger beroep wer den 'wat goed is voor zij in het ongelijk ges goed voor ons' volgden teld, andere maar op hun ber oep in gemeentebesturen, maar biet kassatie konkludeerde het zonder verzet van gemeen tehoogste rechtskollege dat raden en individuele bur flugers. oridering van het drinkw Bij dat verzet heeft art ater ikel een maatregel van mediese aar 8 van het Verdrag van Rom d e is die de strekking van ( Verdrag tot beschermi ng . van de Waterleiding wet tebuven de rechten van de mens) een gaat. sleutelrol gespeeld. In dat Als fluor aan het water artikel wordt gesteld dat wordt toegevoegd om tandbeder ieder recht heeft op eer f tegen te gaan, kan niet meer biediging van zijn persoo gensproken worden van drinkw lijk leven. 3 ater, aldus de Hoge Raad die Desondanks wordt tot op de zaak de terug verwees naar het dag van vandaag het dri nkgerechtshof. De uitspraak water van miljoenen Ned van erde Hoge Raad houdt in dat landers gefluorideerd zon g der de ministri le vergUnnin dat die maatregel zelfs gen, pardie inmiddels aan 29 lementair Is goedgekeurd, waterleidingbedrijven zij 36 n

verleend om het-drinkwater te fluorideren geen -rechtsbasis vormen. Vrijwel direkt na het arrest van de Hoge Raad liet—minister Vorrink van Volksgezondheid weten dat op korte termijn een wettelijke voorziening tot stand zal komen om de fluoridering van het drinkwater voort te zetten. Naar alle waarschijnlijkheid doelde zij daarbij op een wetsontwerp dat door haar voorganger Stuyt is voorbereid. Waarschijnlijk zal dat technokraties weteontwerp wel versierd worden met een demokraties randje. Dlt betreft dan het beschikbaar stellen van ongefluorideerd water aan diegenen die niet vergiftigd willen worden, iets waarvan de afgelopen twintig jaar weinig terecht gekomen is. Afgázien nog van de tijd en moeite die het zeulen naar verre tappunten of tankwagens oplevert, weigeren alleen al vijf van de genoemde 29 bedrijven om gefluorideerd water beschikbaar te stellen. Diverse malen is die kwestie al in de Raad van State aan de orde geweest. Voor een beter begrip daar van eerst hetvolgende. De bevoegdheid van de staat om het drinkwater te fluorideren is gebaseerd op het Drinkwaterbesluit van 1960, een algemene maatregel van bestuur die een uitvloeisel is

ven de uit 1957 daterende Waterleidingwet. Terwijl deze wet een waterleidngbedrijf oml schrijft als een bedrijf uit—

sluitend bestemd tot openbare drinkwatervoorziening' bepaalt de algemene maatregel van bestuur dat het zonder de goed-keuring van de minister niet is toegestaan l aan het drinkwater stoffen toe te voegen met het doel deze door middel van het drinkwater aan de verbruikers te doen toekomen'. De algemene maatregel van bestuur gaat dus verder den de wet toestaat. In 1969 deden een aantal tegenstanders van fluoridering een beroep op de Kroon om de vergunningen van een aantal waterleidingbedrijven te vernietigen omdat voor bezwaarden de prektiese mogelijkheid ontbrak om ongefluorideerd water te krijgen. Dit gebeurde inderdaad, maar de toenmalige staatssekretaris verstrekte direkt daarop nieuwe vergunningen onder voorwaarde dat ook ongefluorideerd water beschikbaar gesteld moest worden. CHEMIESE INDUSTRIE Als men er rekening meehoudt dat de Nederlandse bevolking verre van geestdriftig over de fluoridering van het drinkwater is ( zoals bijv. uit een NOS— onderzoek bleek) dringt zich de vraag op waarom er geen andere metoden worden toegepast om fluoride te verstrekken. Moto— den, waarbij de lichamelijke integriteit niet wordt geschaad.4 Het verstrekken van fluoride— tabletten aan diegenen die dat wensen zou zo'n metode zijn, maat beter lijkt het voorstel 37

gezondheid van de schooljeugd in het Zeeuwse Dor sale, middenin het door de chemiese industrie zwaar met fluor verontreinigde Sloege bied. Dit is ook de reden dat Gedeputeerde Sta ten van Zeeland voorlopig de drinkwaterfluoridering buiten hun provinciegrens wil len houden. De chemiese indust rie speelt overigens nog een andere hoofdrol in het fluordram a. In 1956 onthulde de Amerikaanse medikus G.L.Waldbott welke ekonomiese macht er achter de fluorideringspropa ganda staat. Dat is naast de alu miniumindustrie en de hoo govens, vooral de superfosf aatindustrie (kunstmest). Fluoride in de vor m van zouten was nl tot aan de tweede wereldoorlog een van Akzo om naast vrijwel waarhet bestaande deloos afvalprodukt keukenzout, ook gef van deze luorideerd kunstmestfabrikage zout in de handel . te brengen. Hoewel 'van de kan Waarom dan fluori t van de de juist chemiese industrie door het drinkwate steeds ber? weerd is dat de ver Uit het oogpunt van koop van dodering flu ori is het wel de slecht de voor drinkwaterfl st denkuoridering helemaal bare metode. Zwange niet zo'n re vrouwen, lukratieve zaak is jonge kinderen en - niettemin zieken die drinken om en nabij het meest gevoelig de honderd zijn voor miljoen mensen in vérgiftiging, krijge Amerika en n een te Eur opa gefluorideerd hoge dosis fluoride water binnen. vertellen zij er nie Misschien nog belang t bij dat rijker zij op die manier is de geografiese heel gekant van de makkelijk•van hun drinkwaterfluoride afvalproblering. men zijn afgeraakt In gebieden waar de , chemiese industrie een hoog gehalte PRECEDENT aan fluor de lucht inblaast, krijgen de bewoners al zoveel Fluor door het lei fluor naarbinnen, dingwater dat de gebetekent een preced varengrens waarschij ent. 'Een nlijk onherstelbaar Tirece al lang overschreden dent, is. waa Zo wordt momenteel rvan propagandisten een onvoor toevoeging van and derzoek ingesteld ere middenaa r de 38 len aan het drinkw ater, onge-

twijfeld- gebruik zouden maken.' 5 Dat gevaar is helemaal niet zo denkbeeldig, want de afgelopen_jaren hebben die propagandisten zich al laten horen. En dan denken we nog niet eens aan alternatieve propagandisten als de provoos die in 1966 de Amsterdamse gemeentebestuurders slapeloze nachten bezorgden met hun dreigement lsd door het drinkwater te gooien. Van verscheidene kanten is inmiddels serieus voorgesteld om anti-konseptionele middelen aan het drinkwater toe te voe. gen. Een van die pleitbezorgers is de bekende miljeudeskundige Paul Ehrlich. Hoe noodzakelijk een bewuste bevolkingsplanning ook mag zijn, dwangmatig onvruchtbaar maken heeft een onverteerbaar fascistoide smaakje. De hierboven geciteerde Verbrugh wijst er verder op dat als fluoridering als massa-medikatia geaksepteerd zou zijn, de mogelijkheid bestaat dat op een zelfde manier psychiese onevenwichtigheid bestreden gaat worden. Onderzoekingen hebben nl aangetoond dat in gebieden waar het drinkwater Van nature een hoog gehalte aan lithium heeft, veel minder mensen in psychiatriese inrichtingen worden opgenomen dan in gebieden waar weinig of geen lithium in het drinkwater voorkomt. Het ligt daarom voor de hand dat er in de toekomst stemmen zullen opgaan om lithium aan het drinkwater toe te voegen. En dat zou een heerlijk

rustige toekomst betekenen, niet alleen voor de bevolking, maar ook voor de machtshabbers. Bij de minste tekenen van rebellie brengt verhoging van het lithiumgehalte in het drinkwater weer rust en orde! Tegen deze achtergrond kan fluoridering van het water beschodwd worden als het begin van een Orwelliaanse manier .van massale manipulatie door een handvol regeerders. Hans Ramaer NOTEN 1. J.Agnorf in 'Oe transformatie van de demokratiel (Nijmegen, 1971) 2. Er bestaat een uitgebreide literatuur over de mediese kant van fluoridering. Informatie daarover geeft de Stichting Waakzaamheid Drinkwater, Mesdaglaan 3, Bosch en Duin, post Bilthoven. 3. Zie hierover prof. mr . J.G. Steenbeek in het Nederlands Juristenblad van 6 oktober jl. 4. Uit een-steekproef van de NOS in 1969 bleek dat een derde deel van-de ondervraagden tegen fluoridering gekant was, terwijl de meerderheid van de Am- sterdammers zich tegen fluoridering uitsprak. Desondanks gingen B & W van Amsterdam toch tot fluoridering over. 5. De arts H.S.Verbrugh in een tweetal artikelen ( 29 juni en 10 juli j1) in NRCHandelsblad. 39

DE COMPUTER GUERRILJA, Het vermogen de computer te bestrijden, alsmede promp t en juist te lease-en op de eisen die de computer aan u stelt, is van groot hela • . Met deze handleiding in uw bezit bent u altijd op alles voorbereid, kunt n de juiste zwakke plek ontdekken en helpen de computer te verhinderen de macht in hande n te OOM

Wij geloven dat deze gids u in staat zal stellen uw taak te vervullen zonder kostbare tijd te verspillen. Door de hierin beschreven technieken toe te passen, zult u in staat zijn u te ontspannen 'en te genieten van het gezinsleven, uw televisie en uw tuintje - van alles wat u in de steeds gecompliceerder computermsatschappij tot een individu bestempelt. In latere handleidingen van de IGAER zult u. nog meer aanwijzingen kunnen vinden. Maar wanneer u de eenvoudige regels en feiten in dit boekje eenmaal onder de knie hebt, kant u de toekomst met vertrouwen tegemoetzien in de wetenschap dat u de uhrivging van de geautomatise erde ravehine het hoofd zult kunnen bieden. Deze eerste uitgave van de handl eiding pretendeert niet alle facetten van de strijd tegen de computer te belichten. Het is eerder een basisgids : aan ti de taak nieuwe methoden te omwikkelen tot voortzetting van de strijd. Wij hopen, lezer, dat u ons zult schrijven om suggesties voor nieuwe metho den en technieken te doen, die wij dan in toekomstige edities

van deze hAndleirling zullen verwerken.

•

Infiltratie Maak er een gewoonte van vriendschap te sluiten met mensen die voor computerfuna's werken, of die een computer op kantoor bedienen. Deze mensen mogen nooit het gevoel krijgen dat zij gehaat worden, want dat werkt verbitterend. U kunt beter pogen hen een vijfde kolonne te laten vormen in de computerindustrie. • Hierbij is her belangrijk dat u hen niet tracht over te halen sabotage te plegen door de apparatuur op een of andere manier te be-el-meligen of te vernielen. De bedoeling is alleen hen te demoraliseren en hun het gevoel te geven dat zij maatschappelijke paria's zijn. Dit kan leiden tot ernstige

91

schuldcomplexen, waardoor zij misschien waanzinnige subroutines in de computer gaan programmeren. • Als u wordt geconfronteerd met een computer van een universiteit — die daar gebruikt wordt om grote hoeveelheden wetenschappelijke gegevens over bijvoorbeeld ge. schiedenis en filosofie op te slaan — verdient het aanbeveling vriendschap te sluiten met een paar studenten-programmeurs en hen ervan te overtuigen hoe leuk het kan zijn de computer met onschuldige subroutines te programmeren. Dat kunnen controversiële historische gegevens zijn, of argumenten om de computer ervan te overtuigen dat Homerus eigenlijk existentialist was.

Bewijs dat de computer faalt! Wanneer n te maken krijgt met een automatische beveiliOngsitifichting, waarbij n een gemagnetiseerd identiteitsbe-

wijs in een computer moet stoppen om naar binnen te kunnen, probeert n dan altijd er eerst iets anders in te stoppen, zoals bijvoorbeeld een kredietkaart Zoiets wordt dikwijls door de machine geaccepteerd. • Aanval op de ponskaart

-

•

De ponskaart heeft geleid tot de ontwikkeling van een nieuw en spannend gezelschapsspel: COMPUTER-ROULETTE:Het is in feite een technologische variant van Rus- si o che rouleve. Het is een zeer eenvoudig spel. U dient ervoor te beschikken over de een of andere ponskaan. Dat kan er een zijn die u heeft ontvangen van een uitgever met het verzoek u op zijn tijdschrift te abonneren, maar het mag ook een tekening zijn. Haal de kaart uit de envelop. Onderdruk de aanvechting

om hem te verscheuren. Behandel hem uitermate zorgvuldig. IJ bevestigt hem met sellotape op een vlakke ondergrond (bij voorkeur een tekentafel, indie n aanwezig). Dan snijdt u met een scheermesje, lancet of een ander vlijmscherp voorwerp drie of vier rechthoe kige gaatjes op een willekeurige plaats Deze dienen uiteraard even als de rads door de machino aangebrachte groot te zijn ponsgaten. Na die gedaan te hebben stuurt u de kaar t terug naar de afander ea wacht rustig af. De eerste twee keer dar lic dit gedaan heb, leverde het de volgende resultaten op: 1. Na drie weken kreeg ik van de uitge ver van een week- blad een abonnement voor 23 exem plaren, vergezeld van een briefje waarin lir als leraar werd bedankt voor het gebruik van dit weekblad als stud iemateriaal voor moderne geschiedenis. Ik stuurde de hele boel terug met de mededeling dat bet hier een verg issing betrof. Ze

hebben 5 á 6 weken nodig gehad om het allemaal te regelen. 2. Drie willekeurige gaatjes in mijn elektriciteitsrekening van de gemeente New York hadden tot gevolg dat ik negen maanden lang niets meer van het energiebedrijf heb gehoord. N.B. — Wanneer n een kennis of familielid hebt die over een ponsmachine »schikt, kunt u hem of haar beter die gaatjes laten aanbrengen. De kans dat de computer de kaart weigert, wordt er veel kleiner door.

• Het verdient aanbeve ling die gedeelten van compresLeemte wauboven staat tere ruimte niet besebri jeed of 'Alleert ,voor ambtelijke me ded dinged in m smeren me t emaal niet meer op ges cineien kan

'

kaarsvet, zodat er hel

-

• Bei omgekeerde ~M ode van compureelordette is bet pMk na •

-

ponste gaatje& Dit dient • -

eden,

• De meest primitieve ~M ode orn de-ponskaart te betijden is deze enige malen te toe " er spaties in te prOdmie

-

_

• - .

eet zorgvuldig te gesdai

(x) Onder de titel "T he. beest of business' schreef Harve 'handleiding voor de y Matusow een de computer', waaraa guerrilla tegen deelten ontlenen. Ee n wij enkele getaling ervan verschen nederlandse verElsevier (2): Ook deen in 1970 bij dit artikel ( van Co illustraties bij elis de Vries) ontlenen wij aart l esrn test in' bedrijf '. Harvey Matusow is ge kant tegen het gebruik van compute omstandigheden dan rs, onder welke delen wij niet. Het ook. Deze opvatting draait er ons inziens nl. om tu 1 e de computer gebruikt art vooral om welke rede n. Met andere wij verzetten rine teg woorden: omdat deze een ononen de computer middel is bij de pers tbeerlijk hulpn oonsregistratie en andere vormen va die uitsluitend in hen registratie, t belang zijn van de ekonomiese en bestuurlijkemachthebbers. REDAKSIE

-

d

-

VROUWENBEVRIJOING 'Het lijkt ons duidelijk dat de onontbeerlijke voorwaarde voor alle vormen van vrouwenbevrijding (politieke, ekonomiese, seksuele, psychologiese) ligt opgesloten in het omverwerpen van het kapitalisties systeem.' Dat schrijven Nicoline Ladan en Marjo van Soest in het voorwoord van de door hun samengestelde bundel essays over • vrouwenbevrijding, die als Sociale emancipatie van de vrouw' bij Van Gennep is ver' schenen. • Beiden zijn lid van de Marxclub van Dolle Mina. Vandaar dat zij de bevrijding van de vrouw èn de man laten afhangen van een marxistieseparti j. Goed,dat is duidelijk niet het standpunt zoals de As-redaksie dat in aflevering 4 (Vrouwenbevrijding) heeft geformuleerd, maar verder zijn hun opvattingen ( met name de kritiek op het zgn. radikaalfeminisme) nauw verwant aan de k • onze. Hoewel hun persodnlijke idegen over diskriminatie en emancipatie van de vrouw niet de doorslag hebben gegeven bij de • keuze van de opgenomen essays, blijft de lezer gelukkig ge, spaard voor vrijblijvend ge/ la Hedy d'Ancona.of -leuter

la Paarse seksisties gedram . September. Een redelijk goede keuze dus. Beste stuk is 'Vrouwen, de langste revolutie' van Juliet Mitchell, dat oorspronkelijk in New Left Review is\verschenen en later opgenomen in haar boek, 'Woman's Estate l . Verder vertalingen uit onder meer Partisans, Kursbuch en Monthly Review. Konkluderend, een geslaagde bijdrage aan de beginnende teoriediskussie in de Nederlandse feministiese beweging.

(N.Ladan & M. van Soest-red., Sociale emancipatie van de vrouw; Amsterdam -Van Gennep/Nes 12814,90) 1 g 73; 237 blz.; prijs Hans Ramaer

f

SPOORWEGSTAKING Middenin de donkere jaren vijftig, toen het anarch isme dood en begraven scheen, sch reef de anarcho-syndikalist Albert de Jong een brochure ove r de bekende spoorweg-sta king van 1903. De solidariteit van enkele spoorwega rbeiders op het Amsterdamse ran geerterrein de Rietlande n met stakende havenarbeide rs, leidde binnen enkele dagen tot een volledige spoorwegstaking , die later uitgroeide tot het begin van een algemene wer kstaking. Een begin, want voorda t de staking algemeen kon werden,

werd zij door het ove rkoepelende Comit g van Verweer , waarin de SDAP-ers Vli egen en Oudegeest domineerden, opgeheven. Over dat 'verra ad van de sociaal-demokraten ', dat in een definitieve splits ing in de arbeidersbeweging tussen sociaal- demokraten en syndikalisten resulteerde, schreef De Jong een beknopt maar zeer leesbaar verslag, dat nu door de AU opnieuw is uit gegeven. (Albert de Jong, De spoorwegstaking van 1903; AU, pb 1329, Amsterdam; 1973; blz.; prijs f 2,10 inklusief 55 porto door storting op giro 287 9208 t.n.v. H.Hadders),

Afleveringen van De As in 1973 (eerste jaa rgang): - 1. Syndikalisme (uitverkocht) - 2. Marxisme-kritie k (uitverkocht) - 3. Anarchisme vandaa g - 4. Vrouwenbevrijdi ng - 5. Zelfbeheer - 6. Registratie Eksemplaren.van de afl everingen 3 tot en met 6 zijn te verkrijgen bij ds admini stratie (postbus 17, Ori ebe de prijs van rgen) tegen 2,60 (inklusief porto) per stuk. Vriendelijk verzoeken wij diegenen die hun abonnementsgeld voor de tweede jaarga ng (1974) nog niet bet aald hebben, dit zo spoedig mogelijk te doen. Oe abonnementsprijs bedraagt 12,50, over te maken 2553850 t.n.v. Pamfle op giro t, postbus 17, Driebe rgen. Deze abonnementsprij s is een minimumprijs . Graag ontvangen wij een hogere abonne mentsbijdrage, die wij evenals andere donaties in ons steunf onds kunnen storten Verder houden wij ons aanbevolen voor adress en van mogelijke belangstellenden voo r ons tijdschrift, die wij op verzoek een proefnummer toezen den. Ook mensen die met De As willen kolporteren en /of anderszins willen meehelpen met de produktie en verspreiding er van zijn (nog steeds ) welkom. Administratie

f

f

kwart pagina's tekst ontvangt uw Roel van Duyn een NieuwenDomela Aan: Ferdinand ding van 7 centinaamsvermel huis Fonds, Herengracht 256, meter op de voorzijde van • Amsterdam. • Kropotkin's boek). Citaat: '...Kropotkin's verVoorstel tot schorsing van pordeling van deelname aan bestuur. uw uit Duyn Roel van parlementen. Ik geloof dat belangrijk is dat de Kahet Als uw doel is het bezielend bouters en de PSP van het • werk van de grote nederlandse parlementarisme gebruik maanarchist Ferdinand Domela g ken om ide en • te verspreiden Nieuwenhuis te eren, zijn geen da mensen van informatie _ dachten en die van andere anarchisten -te doen bestuderen uit de departementen te voorzien. Sinds Kropotkin's tijd en te verspreiden, hoe kunt u is de rol van de communicatiedan nog langer Van Duyn in uw media zodanig veranderd dat de bestuur tolereaen? U levert tot geimmers de naam en het werk van maximale mogelijkheid kanalen deze van maken bruik parlementaeen Domela uit aan vanuit het parlement alleen al rist die er wel brood in ziet , voldoende argument is voor zich als anarchist te presenutionairen om hun oplinks-revol wij teren. Ten bewijze laten vattingen en waarschuwingen in u zien hoe uw bestuurslid gemeenteraden en parlementen te Roel van Duyn zijn populariverkondigen.' teit en invloed misbruikt om die uw het anarchisme te ondermijnen. Terzijde latend de onzin de over uitkraamt bestuurslid De tien regels die wij hier'veranderde rol' van de commuonder citeren zijn uit het nicatiemedia, behoeft het toch voorwoord van uw 'anarchisbetoog dat zelfs al zou tische' bestuurslid, dat hij - geen een der machtsmiddelen van het recentelijk geschreven heeft autoritair gezag een andere rol voor uitgeverij Meulenhof bij gaan spelen (hetgeen wij zijn de bloemlezing Peter Kropotbetwisten!) dit geen reden kan kin Tekttboek. (U kunt het zijn om te propageren in het niet missen voor zes-en-eenOPEN BRIEF

49

e PPR? Met Roel ven Duyn. Nu jullie regeringspastij zijn , wil ik graag lid werden:

-

g -

parlementaire sc huitje te gaan Beste mensen, varen. De emster de raadskabouters he mse gemeente- In nummer 5 la s bb Duyn vanwege zijn en Roel van apreking ven Roelik de bevan Duyn's politieke en pers gebleken oonlijke en- -nieuwste boek en ju betrouMbaarheid llie kritisk op Van Duyn t pu s parlemenuit de fractie ge blieke/ijk ta ire kapriolen. zet. Sinds de PSP wat onfortui Ik moet zeggen da nlijk uit de t het mij ge-. -stembus kwam, heef noegen deed om ve n' stuur-211d zijn fl t uw beti eee kant dergelij anarchidirtations in ke kritiek die (voor het ve op Van Duyn te le rk een gemeenteraad rijgen van Naar mijn mening zen. s- of parlementezetel uitzic jaren lang langs heeft hij al ht de afgrond richting afgebrok loze) ge wandeld en het is en en wordt onbeschaamd lid ni et zo verwonderl daarom van de PPR: . Wij doen een dringend beroep dan eindelijk pu ijk dat hij bliekelijk op uw andere bea ltu naar beneden is gevallen. overig waaronder Arthur ursleden, en s ie het hele punt lehning om Roel van Duyn op van het parlemen en ta schorsen of ta dw baar te wat daaromheen ha risme en ingen af te ngt, waard treden, opdat de om eens in jullie partijpolitie= ha $ce en parl ndeld te worden. blad beementeriatieche pro' negende van de ze va in uw midden niet lse profeet Jaap de Vries, Amsterdam. . de naam van Ferd langer met ( Binnenkort hope in n Nieuwenhuis word and Domela t gedekt, aflevering van De wij een -ZEEUWSE ANARCHIS aan de kwestie va As te wijden TENARING parlementarisme n het REDAKSIE)



.-. (,11 registratie- . \r"i 01

00,110Nç'llik

II&

kOm`

atri ‘ 1

`41

1\. ,

00

•

' ,,

9qm:!

,

• Wi

\

,' '

'd ..,

.,

j

"k

i,, 1

k

1

.

..;

-

J ''

-

'

' b& Iet - • /

--",

...".

nJk,

.

prijs:

..-.

i1

f g ZO . •.

'..

'`-,,__,

im

blz. 3 redaksioneel blz. 5 de fall—out van onze in— formatie— technologie blz.11 registratie is macht is onvrijheid blz.23 juridiese sleutelaars aan levenssferen blz.29 burokratie: de magie van de staat .blz.35 drinkwater— fluoridering is manipula— tie uit de kraan blz.40 de computer— .. guerrilja

•

blz.,47 boeken ' blz 49 brieven