Rapport. BOUWHISTORISCHE OPNAME Götz & Van Beek architecten. Plein 17 Wassenaar

Rapport

4 BOUWHISTORISCHE OPNAME

Götz & Van Beek architecten

Plein 17 Wassenaar

BOUWHISTORISCHE OPNAME

Plein 17 te Wassenaar

Projectgegevens:

PLEIN 17 WASSENAAR Werknummer: 41057 Adres: Plein 17 • 2242 KC Wassenaar Kadastrale gegevens: Gemeente Wassenaar Sectie B / Nr. 2109 ged. Opdracht: Beregoed Vastgoed BV Opgesteld door:

GVB ARCHITECTEN BV Rijnsburgerweg 161 • 2334 BP Leiden Tel. 071-5237347 • Fax 071-5237345 E-mail: [email protected] Internet: www.gvbarchitecten.nl Rapportage:

ir.H.F.Götz Datum:

mei 2004

Inhoudsopgave A

V O O RA F

Woord vooraf

B

1

H I S T O RI E

Bewoningsgeschiedenis

2

Bouwgeschiedenis

C

B E S C H R IJ V IN G

Algemene opzet pand

5

Winkelruimte Opkamer Woonkamer Kelder Keuken Steegje Slaapkamer boven Zolders

D

A R C H I EF M A T E RI A AL

Oude prenten, kaarten en foto’s

E

O P N A M E

EN

9

W A A RN E M IN G EN

De bestaande toestand

17

BRONNEN

37

NOTEN

38

BIJLAGEN

B O U W H I S T O R I E

P L E I N

1 7

A Vooraf

Woord vooraf “… het oudste toebackshuys van Wassenaar ...”

E

en klein, bouwvallig en versleten huisje. Voor veel inwoners van wassenaar bekend als het voormalige sigarenwinkeltje van de familie Brekelmans. De gemiddelde voorbijganger zal er waarschijnlijk niet zoveel aandacht voor hebben. Toch blijkt de bouwgeschiedenis ervan verder terug te gaan dan de eerste indruk doet vermoeden. Het staat dan ook in het oudste gedeelte van het dorpscentrum van Wassenaar. Aanleiding voor dit bouwhistorische onderzoek is het voornemen om het pand Plein 17 te restaureren en geschikt te maken voor bewoning. Het doel daarbij is een beter inzicht te verkrijgen in de bouwen gebruiksgeschiedenis van het huis en een duiding van de nog aanwezige karakteristieke elementen en monumentale waarden. Met de verkoop van het pand in 1999 wordt het pand tijdelijk bewoond en beheerd ter voorkoming van kraak. Sindsdien heeft het pandje geen wijzigingen meer ondergaan. In 2000 zijn zowel Plein 17 alsook Plein 17A/18 (Regthuys) aangemerkt voor plaatsing op de rijksmonumentenlijst. De procedure hiervoor loopt nog steeds. In de tussentijd zijn de panden al feitelijk beschermd als monument. Thans is er een winkeltje in antiek gevestigd in afwachting van de komende restauratie. De vele bouwsporen die aangetroffen worden duiden op meerdere bouwfasen en een ontwikkeling van een in de dop oud, vroeg 17e eeuws, pand tot het winkel/woonhuisje zoals dat nu nog bestaat. Alhoewel de gevels danig gewijzigd zijn kan de schaal en de eenlaagse opzet van het huisje zeer karakteristiek genoemd worden voor dit oude stukje Wassenaar. Behoudens enkele belangrijke huizen was alle bebouwing, tot in de 19e eeuw, tamelijk kleinschalig van opzet. Voor dit rapport is geen destructief onderzoek verricht en zijn veel bouwsporen nog verstopt achter voorzetwanden, verf- en stuclagen, plafonds of onder vloeren. Met de feitelijke restauratie en het verder ontpellen van het gebouw zullen ongetwijfeld interessante, tot nu toe aan het oog onttrokken, aspecten aan het licht komen. Nieuwe gegevens omtrent de bouwgeschiedenis kunnen dan wellicht tegen die tijd in een tweede rapportage vastgelegd worden.

götz & van beek architecten

1


P L E I N

1 7

B Historie

Overzicht historie

D

eze bouwhistorische opname heeft tot doel om inzicht te verkrijgen in de bouwen gebruiksgeschiedenis van het huis. Met de bestudering van divers archiefmateriaal en een nauwkeurige opname van de bestaande toestand verderop in dit rapport kan er een voorlopige samenvatting worden gegeven van een aantal bouwfaseringen. Tevens kan, voor zover bekend, een samenvattende geschiedenis van eigenaren en bewoners van Plein 17 samengesteld worden. Bepaalde wijzigingen in eigendom of gebruik kunnen wellicht in relatie gebracht worden met wijzigingen of verbouwingen van het pand. Een en ander is gebaseerd op en overgenomen uit diverse bronnen, te weten: kadaster, nationaal archief, literatuur en een gesprek met de laatste bewoner. Nader onderzoek van kadastrale gegevens en bijvoorbeeld bevolkingsregister is niet gebeurd. Het onderstaande overzicht is dan ook zeker niet volledig.

Eigendoms- en bewoningsgeschiedenis Voor zover onderzocht en bekend: 1. ? … 1820 – 1832 … ?

Pand is volgens kadaster in bezit van de weduwe Wilhelmina de Boer die tevens eigenaresse is van het naastgelegen Regthuys.1 2. ? … 1920

Voor de komst van de tabakswinkel is er sprake van een kleine bakkerswinkel.2 3. 1920 – 1927

Pand wordt in 1920 aangekocht door de heer E.J. Brekelmans. 4. 1927 - 1963


2


P L E I N

1 7

Mevrouw E. Brekelmans ( dochter van E.J. Brekelmans ) zet de tabakswinkel voort. Pand blijft in eigendom van E.J. Brekelmans. 5. 1963 – 1965

Na het overlijden van E.J. Brekelmans in 1963 komt het pand in eigendom van mevrouw E. Brekelmans die winkel blijft voortzetten tot 1965. 6. 1965 – 1997

De heer E.C.J. Brekelmans ( kleinzoon E.J. Brekelmans; neef E. Brekelmans) pacht het pand. Hij zet de winkel voort en woont er met zijn gezin. 7. 1997 – 1999

Het pand wordt door E.C.J. Brekelmans gekocht van de erven van mevrouw E. Brekelmans. Hij zet de winkel voort tot aan de verkoop van het pand in 1999. 8. 1999 … heden

Pand wordt aangekocht door EVAG Holding BV tbv projectontwikkeling. Het huis is tot vorig jaar tijdelijk bewoond geweest door een anti-kraakwacht. Thans wordt het tijdelijk gebruikt als winkel- en opslagruimte en is het pand in afwachting van de komende restauratie.

Bouwgeschiedenis

Voorlopige inzicht bouwfasen met vermelding van de nodige open vragen: 1. Datering: XVIIa

Het oudste gedeelte van het huidige pandje wordt gebouwd en bestaat enkel nog uit het huidige voorhuis. Misschien tesamen gebouwd met het pandje Plein 15. Het bestaat uit één bouwlaag met een kap in langsrichting. Overblijfselen uit deze tijd zijn waarschijnlijk muurwerkgedeelten van de voorgevel en de oude achtergevel, de twee siergevelankers, één of meer oude vloerbinten, gedeelten van de kapconstructie en mogelijk de (later herplaatste) bedstedewand. 2. Datering: XVIIB / XVIIIA

De keukenbouw wordt opgetrokken. Op dit moment zijn er nog te weinig zichtbare aanknopingspunten om het gebouwtje te dateren. Het eenlaagse gebouwtje met zadeldak tussen twee tuitgevels staat nog los van het huis en dient als keuken of bakhuis. (Wellicht ook in relatie met het naastgelegen Regthuys waarvan de uitbater begin 19e eeuw ook götz & van beek architecten

3


P L E I N

1 7

eigenaar is van Plein 17.) Een overblijfsel uit die periode is het schoorsteenkanaal op het zoldertje. Er zal een waterpomp, binnen of buiten aan de gevel, aanwezig zijn geweest. De hardstenen wateruitloop, nog aanwezig, kan daarvan een restant zijn. 3. Datering: XVIIIB / XIXa

Het huis wordt naar achteren uitgebouwd waarmee de thans nog bebouwde toestand ontstaat. Gang? Op het muurwerk in het steegje tekent zich een roetbaan af die duidt op een voormalig schoorsteenkanaal. 4. Datering: XIXA

Doorbraak steeg en bouw opkamer? Schoorsteenkanaal (tbv kachels!). Deur vanuit steegje naar winkel? Hergebruik bedstede. Huidige opkamervenster. Keldertje? 5. Datering: XXa

Tegelvloertje met cementtegels aan de voorzijde van de winkelruimte uit de tijd van een voormalig bakkerswinkeltje. 6. Datering: 1928

De winkelruimte heeft behoefte aan een ruimere en ‘modernere’ etalagemogelijkheid. Voor dit doel wordt het oude venster- en deurkozijn uitgebroken en vervangen door de huidige etalagepui met winkeldeur.3 7. Datering: 1930 – 1940

Modernisering keuken. Gang met toilet. Betegeling gang. Schouw woonkamer. Houten vloerdelen4 woonkamer/winkelruimte. 8. Datering: 1950 – 1960

Het achterhuis krijgt een grote dakkapel om een extra slaapkamer boven mogelijk te maken. Via een steile losse trap in de gang naast de woonkamer bereikt men deze nieuwe kamer. De dakkapel is uitgevoerd met een flauw aflopend dakje. 9. Datering: 1965 – 1970

De grote dakkapel van het achterhuis wordt gewijzigd: hogere vensterpartijen, zijkanten in kalkzandsteen opgetrokken en voorzien van een platdak. Het voormalige schuifvenster van de woonkamer wordt vermaakt tot het huidige venster met draairaampjes. Het kleine keldertje wordt dichtgezet met behulp van een houten vloertje. De


4


P L E I N

1 7

draairaampjes van de dakkapel aan de voorzijde worden vervangen door het huidige enkele en vaste raam. 10. Datering: 1996

Bijplaatsen van delen van hergebruikte roeden in de steeg voor extra ondersteuning vloerbalken.5 De roeden zijn verkregen van de toenmalige uitbater van het Regthuys en schijnen oorspronkelijk afkomstig te zijn van een kapberg uit Drente.


5


P L E I N

1 7

C

Beschrijving

Beschrijving ruimtes

D

e algemene opzet en de bouwkundige structuur van het huis bestaat in de huidige toestand naar achteren toe uit 3 gedeelten.

Het eerste gedeelte betreft een voorhuis; bestaande uit een enkele bouwlaag met bovenliggende kapverdieping. Op de beganegrond bevinden zich een winkelruimte; een inloopkast en een berging/steegje. Dit steegje vormt een directe ontsluiting binnendoor van de poort aan het Plein naar de binnenplaats aan de achterzijde. Boven het steegje aan de straatzijde bevindt zich een kleine opkamer, bereikbaar vanuit de winkelruimte. De kapverdieping van het voorhuis was oospronkelijk bereikbaar vanuit de winkelruimte middels een losse trap en een luik in de zoldervloer. De bergzolder is een oningedeelde ruimte met daglicht vanuit een enkele dakkapel aan de straatzijde. Het tweede gedeelte is feitelijk een uitbouw naar achteren toe van het voorhuis. Hierin bevindt zich een woonkamer, een (vanuit de winkel dichtgezette) gang naar de keuken en het eerder genoemde steegje dat helemaal doorloopt van straatzijde naar de binnenplaats. Een steile losse trap voert vanuit de gang naar een later, naar boven toe, uitgebouwde slaapkamer met plat dak. Een klein inklapbaar trapje in deze slaapkamer biedt in de huidige toestand de enige toegang tot de zolder van het voorhuis. De oorspronkelijke toegang tot de zolder door middel van een luik in de zoldervloer zal daarbij in onbruik zijn geraakt. De gehele uitbouw is oorsponkelijk in zijn geheel voorzien van een zeer flauw hellend pannendak (rode oudhollandse pan); later grotendeels doorboken door de platte kameropbouw boven. In het derde en achterste gedeelte van het huis bevindt zich de keuken en een stukje gang met toegang tot de binnenplaats. Het is een zelfstandig opgetrokken bouwdeel met tuitgevels aan de kopse zijden en een zadeldak met rode oudhollandse pannen gedekt. De enige gevelopeningen zijn een venster en een deur aan de zijde van de binnenplaats. De bergzolder is vanuit de kleine gang toegankelijk via een luik in de zoldervloer.

Winkelruimte

Het winkelgedeelte is een beknopte ruimte met een afgeschermde etalage aan de straatzijde. Verder is de ruimte geheel kaal en er is geen sprake van overig winkelinterieur. Alle muren zijn voorzien van voorzetwanden. Het vlakke plafond götz & van beek architecten

6


P L E I N

1 7

bestaat uit zachtboardplaten. Onder de vloerbedekking gaat aan de straatzijde een gedeelte vloertegels schuil. Voor het overige bestaat de vloer uit houten delen. Een steil en kort steektrapje in de hoek voert naar de opkamer. De enige deur in het vertrek leidt met een afstapje naar de achterliggende woonkamer. In de andere hoek van het vertrek is een getoogde nis, dienend als kastruimte. Het blijkt een voormalige gang naar achteren te zijn die aan de zijde van de winkelruimte is dichtgezet.

Opkamer

Vanuit de winkelruimte voert een steil steektrapje, een klein bordesje en nog twee treden naar de opkamer. Ter plaatse van het lager gelegen bordesje is een gedeelte te zien van een van de binten die de opkamervloer draagt. Het betreft een doorlopende balk die aan de andere zijde afgesteund wordt op een stijl naast de poort aan de voorgevel. Direct boven de balk, in de korte wand van de achterliggende voormalige bedstede, is een klein luikje aanwezig. Het plankje is los aangebracht en wordt dicht gehouden door een draaihoutje. Hoogst waarschijnlijk dienend voor een mogelijkheid om de achterliggende bedstede te verwarmen of om een nachtspiegel op te bergen. Een opgeklampte deur geeft toegang tot het vertrek. Het kamertje is niet groot en meet circa 400x287cm. De muren zijn voorzien van voorzetwanden en/of resten hiervan. Onder de vloerbedekking lopen houten vloerdelen in de lengterichting van de kamer. Het plafond bestaat uit verschillende formaten balken. Een klein venstertje bood oorspronkelijk een kijkje vanuit de opkamer in de winkelruimte. In de winkelruimte is hier niets van te zien omdat deze achter een voorzetwand is verstopt. Naast het venstertje bevindt zich een schoorsteenkanaal. De schouw van deze haardplaats is verdwenen. Direct naast de deur en in dezelfde wand bevindt zich een voormalige bedstede. Hiervan rest nog een gedeelte van de bedstedewand bestaande uit o.a. een geprofileerde lijst die doorloopt boven de deur. Geprofileerde pilasters ondersteunen aan weerszijden de kroonlijst. Na verwijdering van de vlakke aftimmerlat op de pilaster komen cannelures tevoorschijn (zie opmeting bijlage).

Woonkamer

Met een afstap vanuit de winkel komt men in de woonkamer. Thans ook de route om naar achteren, de keuken, te komen. Het is een eenvoudig afgewerkte ruimte met een enkel venster naar de binnenplaats. Een gaskachel verwarmt het vertrek. De marmeren schoorsteenmantel is niet oud en niet historisch interessant dan wel belangwekkend. Hetzelfde geldt voor het plafond van zachtboard. Onder het tapijt gaat een houten vloer schuil. Alle wanden zijn voorzien van voorzetwanden. Een bergkast met klampdeur is toegankelijk vanuit de woonkamer. Het deurkozijn hiervan bestaat uit oude en waarschijnlijk hergebruikte kozijndelen. Zo te zien afkomstig van een 17e eeuws kruiskozijn (zie opmeting bijlage). De bergkast blijkt feitelijk een voormalig klein en ondiep keldertje te zijn, toegankelijk dus vanuit de woonkamer en later voorzien van een houten vloertje op het niveau van de woonkamer. götz & van beek architecten

7


P L E I N

1 7

Kelder (voormalig)

De eerder genoemde bergkast blijkt dus een klein (voorraad-)keldertje te bevatten. Als ruimte mag het bijna geen naam hebben. Verstopt onder een houten vloer, direct achter het deurkozijn en “bereikbaar” via een vloerluikje meet de ruimte circa 1,5x2 meter. Het pluizenvloertje (tegels rood, 23,5cm) van het keldertje ligt 80cm verdiept t.o.v. de woonkamervloer. In de wand naar het steegje toe, achter de later aangebrachte kastwand gaat een klein keldervensterje schuil. Oorspronkelijk bedoeld om vanuit het steegje de kelder te kunnen ventileren. Vanuit het steegje valt het venstertje niet op omdat deze aan de steegzijde met een houten plaat is dichtgezet.

Keuken

Via de woonkamer, naastgelegen gang en afstapje komt men in de keukenbouw; het achterste bouwdeel van het pand. Het is een zelfstandig bouwdeel met een zadeldakje tussen twee tuitgevels. De beganegrond hiervan is nu ingedeeld met een gang, aanliggend toilet, deur naar de binnenplaats en een keukengedeelte met een douche in de hoek. Het lijkt erop dat het in vroegere tijden een enkele grote ruimte is geweest. Wellicht van oudsher een keuken- of bakruimte. Een indicatie hiervoor is op het bovenliggende zoldertje te vinden; welke toegankelijk is middels een luik in de zoldervloer boven de gang. De huidige indeling en alle tegelafwerkingen van vloeren en wanden alsook de keukenschouw dateren van een verbouwing uit de jaren 1930/1940. Het plafond van de keuken bestaat uit geverfde balken in het zicht.

Steegje

De dubbele poort in de voorgevel ontsluit een doorgang onder de opkamer door, direct naar de binnenplaats aan de achterzijde. Hier bevindt zich een enkele poort in de achtergevel. Over de lengte van de steeg is het wisselend breed. Achter de voorgevel onder de opkamer begint de steeg breed, gelijk de opkamer. Een thans in onbruik geraakte deur, nog aanwezig, gaf hier oorsponkelijk vanuit de steeg, middels een opstap, toegang tot de winkelruimte. Vervolgens wordt de steeg smaller en weer breder in het achterste gedeelte. Dit laatste wordt veroorzaakt door een uitspringende hoek in de gemene muur met Plein 15. Diverse bouwsporen zijn hier te zien. Roetsporen op de muur bv. wijzen hier op een voormalig rookkanaal. Het achterste gedeelte steeg heeft een open en onbeschoten kapgedeelte. De gehele steeg is met klinkers bestraat en loopt naar achteren toe circa 56cm af. Alle balken van het plafond, de dragers van de bovenliggende opkamer, zijn in het zicht. Deze zijn sterk wisselend van afmetingen en ogen rommelig aangebracht. O.a. een strijkbalk op de gemene muur en diverse houten stijlen ondersteunen het geheel. Het vloerhout is in de breedterichting van de opkamer aangebracht. Daarover heen is dus nog eens vloerhout in de andere richting aangebracht (zie beschrijving opkamer). De (eike)houten, sterk verweerde, stijlen blijken gedeelten van oude roedes van een kapberg. Ze zijn nog niet zo lang geleden aangebracht te zijn ter versteviging van de constructie.


8


P L E I N

1 7

Slaapkamer boven

Boven de woonkamer is in de jaren 1955/1960, door middel van een platte dakopbouw, een extra kamer gerealiseerd. Een losse rechte, nogal steile, trap voert vanuit de gang naast de woonkamer naar de ruimte. Het vloerniveau van de slaapkamer is een stuk lager dan de vloer van de zolder boven het voorhuis. Dit verschil wordt overbrugd door een trapje achter een deur dat uitgeklapt kan worden. Een gedeelte borstwering van de achtergevel is daarvoor weggebroken. Het vloerluik in de zoldervloer is met deze ‘nieuwe’ zoldertoegang in onbruik geraakt. Het trapje schijnt afkomstig te zijn van het voormalige keldertje.

Zolders

De zolderruimte boven het voorhuis is aldus te bereiken via de slaapkamer boven. Thans is het een oningedeelde ruimte, ruimtelijk verdeeld in twee vloerniveaus. Een laag gedeelte boven de winkel en een hoger gedeelte boven de opkamer. De vloeren bestaan uit houten delen6. Al het muurwerk is grotendeels gestuct. Het gemetselde schoorsteenkanaal staat vrij in de ruimte en wordt versleept van de plaats van de haard in de opkamer naar het midden van de nok. Daarbij in de kapconstructie opgevangen en ondersteund. De kap is onbeschoten en bestaat uit een houtconstructie van twee jukken en gordingen met daarover heen sparren. Het juk ter plaatse van het lage gedeelte heeft rechte jukbenen en steunt af op een onderliggende bint, verstopt achter het plafond in de winkel. Het juk van het hoge gedeelte bestaat uit krommers aan weerszijden. Aan de zijde van de voorgevel zorgt een hergebruikte bint voor extra afsteuning van de krommer. Alle houtverbindingen van beide jukken zijn niet voorzien van pen-gatverbindingen maar zijn genageld aan elkaar bevestigd. Er zijn geen telmerken aanwezig. Beide bouwmuren zijn grof gestuct en laten geheel bovenin nog gedeelten vlechtwerk zien. Voor de gemene muur met het regthuys betekent dit bijvoorbeeld dat hier oorspronkelijk sprake was van een naar boven doorgaande bouwmuur (of kopgevel?) met tuitstuk, gelijk aan de gemene muur met Plein 15. Boven de keuken is een bergzolder die bereikbaar is via een vloerluik. Het is een oningedeelde ruimte onder een onbeschoten sporenkap. De zoldervloer bestaat uit houten vloerdelen. In het midden van de zolder staat een simpel steekspant. Deze ondersteunt een gording waarover een reeks sparren lopen. Later is daar nog een spant bijgezet. Beide kopgevels van het bouwdeel bestaan uit tuitgevels. Op zolder is ter plaatse van de zuidoostelijke kopgevel een tamelijk fors rookkanaal aanwezig. Het is zorgvuldig gemetseld met vlechtwerk op de hoeken. Beginnend over de gehele breedte van de zolder en smal toelopend naar boven toe met de helling van het dak. Daarbij versmalt de diepte van het kanaal ook naar boven toe, van circa 90cm dikte beneden naar circa 70 cm onder de nok (dikte inclusief gevelmuur). Een en ander ondersteund door een bint onder de zoldervloer. Het kanaal gaat thans niet meer het dak uit. Oorspronkelijk zal het behoord hebben bij een grote haardplaats met schouwkap in de huidige keukenruimte. De binnenzijde van de noordwestelijke kopgevel laat meerdere bouwsporen zien waaruit blijkt dat deze gevel weinig oorspronkelijk meer is. Een later ingebracht venster bestaat uit een vermaakt en hergebruikt bol- of kruiskozijn (zie afb.38 en bijlage opmeting venster). götz & van beek architecten

9


P L E I N

1 7

D Archief

Oude kaarten en afbeeldingen Hier volgt een overzicht in chronologische volgorde van relevante historische afbeeldingen in de vorm van oude prenten, kaarten en foto’s afkomstig van diverse bronnen en/of die ten tijde van deze rapportage aan ons beschikbaar zijn gesteld.

AFBEELDING 1 Een uitsnede van een oude kaart uit het jaar 16157. De oudste bebouwing van het dorp Wassenaar concentreerde zich langs de huidige Langstraat, Plein en Schoolstraat. Het Plein fungeerde als knooppunt van verschillende verkeersrichtingen, als feest- en marktruimte en als pleisterplaats. [ Verzameling Haags Gemeentearchief ]


10


P L E I N

1 7

AFBEELDING 2 Een uitsnede van de kadastrale minuut uit het jaar 1822. De huidige Schoolstraat heette in die tijd ‘Ooststraat’, de Langstraat; de ‘Zuidstraat’ en de Achterweg; de ‘Agterweg’. Op het huidige Plein staat ‘dorpspomp’ vermeld. [ Nationaal Archief den Haag ]


11


P L E I N

A

1 7

C B

AFBEELDING 3 Een detail van de kadastrale minuut, ingezoomd op het pand en kavel van het huidige adres Plein 17. In het algemeen kan het minuutplan als een nauwkeurige en betrouwbare kaart worden geraadpleegd. Blijkens de bijbehorende kadastrale administratie was het pand Plein 17, kavel 186, tesamen met het pand Plein 17a,18 (huidige Regthuys), kavel 187/188 in eigendom. De bebouwde situatie van het kavel van Plein17, hier op de kaart lijkt nog veel op de huidige contour.. Zowel het voorhuis (A), achterhuis (B) en de keukenbouw (C) lijken hier al aanwezig. Bebouwing die bij het Regthuys hoort omsluit de keukenbouw zoals dat nu nog steeds het geval is. De binnenplaats lijkt onveranderd. [ Nationaal Archief Den Haag ]


12


P L E I N

1 7

G F

E

D G

F

AFBEELDING 4/5 Bovenstaande tekening lijkt een tamelijk realistisch beeld te geven van een stukje Schoolstraat en Plein rond het jaar 17628. Hierbij kijkend vanuit de Schoolstraat richting Plein. Recht vooruit het baljuwhuis en de dorpspomp. Direct links op de afbeelding zal de vroegere poort te zien zijn van het voorterrein van de pastorie, het huidige Schoolstraat nr.2. De twee mensenfiguurtjes links staan ter plaatse van het huidige adres Plein 15. Het huidige pand Plein 15 kunnen we nog tamelijk goed herkennen in de hier getekende toestand. De toenmalige gevelindeling laat een deur in het midden zien (D) met een venster aan weerszijden. De gevelankers duiden op de


13


P L E I N

1 7

aanwezigheid van een zolderverdieping. Ze zijn duidelijk onderling verschillend van grootte. De ankers met de korte lange schoot zullen enkel aan de vloerbalk bevestigd zijn geweest en terwijl de ankers met de lange schoot zowel aan de vloerbalk alsook aan de achterliggende jukken van de kapconstructie werden bevestigd. De gevel van Plein 15 zal in de loop van de 19e eeuw gewijzigd zijn naar de indeling zoals die nu nog bestaat. De deur is naar rechts verplaatst en de kruiskozijnen zijn vervangen door schuifvensters. Een en ander verklaart daarmee wel de misschien wat minder geslaagde plaatsing van de huidige deurpartij met zijn omlijsting die zich eigenlijk voor een gedeelte op de gevel van Plein 17 bevind. Pal achter het eerste mensenfiguurtje links zijn luiken (E) te zien die kunnen duiden op een daar aanwezig venster. De lantaarn die uitsteekt is een karakteristiek element die terugkeert op oude foto’s. Deze straatverlichting blijkt dan bevestigd op de gevel van Plein 17. Zie afb.6. Zowel Plein 15 als Plein 17 (F) hebben een kleine dakkapel. De huidige tuitvormige gezamelijke bouwmuur (G) met Plein 15 alsook de inmiddels vervallen schoorsteen van Plein 17 zijn als zodanig herkenbaar. [ foto Haags Gemeentearchief / foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]

AFBEELDING 6 Een ansichtkaart van het Plein, kijkend richting Schoolstraat, met (ingekleurde) foto daterend van omstreeks 1905. Direct rechts op de foto nr.17. Hier te zien in de oude geveltoestand met een gestucte afwerking, een zesruits empire schuifvenster en een deur met bovenlicht. Typisch is de aan de gevel gemonteerde en ver uit de gevel stekende straatverlichting; waarschijnlijk een gaslamp. De gasleiding loopt over de gevel naar beneden. Het schild boven de deur duidt waarschijnlijk op een winkelfunctie. De dakkapel was nog met luiken gesloten. Een nu nog aanwezige duim in het kozijn bevestigd deze vroegere toestand. [ oud archief gemeente Wassenaar ]


14


P L E I N

1 7

H

AFBEELDING 7 Plein 17a/18, het ‘Regthuys’, niet lang na de ingrijpende verbouwing van 1905 waarmee het pand voorzien werd van een nieuwe en ‘moderne’ gevel. Destijds stond de uitspanning bekend als ‘Het wapen van Wassenaar’. Links op de foto is de oude entree van Plein 17 zichtbaar. De tekst op het schild boven de deur is helaas niet leesbaar. In deze tijd schijnt er een bescheiden bakkerswinkeltje (een zogenaamde ‘koude’ bakker) gerund te worden. Achter het schild is nog net een gevelanker (H) zichtbaar. Twee van deze zelfde ankers zijn thans nog aanwezig (afb.13 en 14). Goed in beeld is de straatlantaarn (gasverlichting); een karakteristiek element die op meerdere oude afbeeldingen te zien is. [ oud archief gemeente Wassenaar ]

AFBEELDING 8 Wassenaar ]

Een ansichtkaart van omstreeks 1907. [oud archief gemeente


15


P L E I N

1 7

H

AFBEELDING 9 Een ansichtkaart met een foto uit de tijdsperiode tussen 1920 en 1928. Het in 1905 rigoreus verbouwde Regthuys is nog in oorspronkelijke staat te zien. Links in de gevel hiervan is nog de oorspronkelijke dubbele poort te zien waarachter zich de paardenstal bevond. Op de kanteelachtige beeindiging van de gevel zijn twee grote borden te zien. Het linker bord vermeld ‘UITSPANNING’ en het rechter ‘CAFE het WAPEN van WASSENAAR’. Onder dit grootste bord hangt tevens een soort wapenschild aan de gevel. Op de foto komt Plein 17 niet helemaal gelukkig in beeld. De gevelindeling die te zien is op afbeelding 6 bestaat hier ook nog. Twee kleine details vallen echter op. De straatverlichting lijkt aan de gevel lijkt hetzelfde maar heeft een andere en hoger op de gevel geplaatste bevestiging. Interessanter is het gevelanker dat nu te zien is boven de deur nu het bord daarboven opeens verdwenen is. Het zichtbare gevelanker lijkt immers verdacht veel op nu nog aanwezige en gedocumenteerde sieranker van afbeelding 13 en het anker van afbeelding 14. [ oud archief gemeente Wassenaar ]

AFBEELDING 10 Vanuit de Berkheistraat kijkend richting Plein omstreeks 1920-1928. [ oud archief gemeente Wassenaar ]


16


P L E I N

1 7

AFBEELDING 11 Een foto uit 1959. Links het buurpand Plein 15. Hier nog te zien met de ‘oude’ voorgevel. Rond 1971 is de gehele voorgevel van Plein 159 gesloopt en nieuw opgetrokken met een spouwnuurconstructie. Op de gevelscheiding van nr.15 en nr.17 is een hemelwaterafvoer te zien. Met het vervangen van de gevel van nr.15 begin jaren zeventig zal het afschot van de goot naar de andere kant zijn gelegd waarmee de hier zichtbare pijp verdween. Het anker van afbeelding 7 zat tot die tijd verstopt zijn geweest achter deze pijp. Blijkens de foto is er sindsdien niet veel veranderd aan de toestand van Plein 17. De winkel is hier echter nog wel in bedrijf en de etalage is gevuld met een rijke keuze aan tabakswaren. Boven het dak prijkt nog een opvallend hoge en kloeke schoorsteen. Deze is thans tot aan de nok gesloopt. De dakkapel had een stel openslaande raampjes in plaats van het huidige vaste raam. In de bestrating was er nog sprake van een stoep. De lantaarnpaal lijkt nog steeds dezelfde. Deze straatverlichting vormt eigenlijk een leuk historisch gegeven. Ogenschijnlijk een onbeduidend detail maar frappant als je de afbeeldingen 4, 6 en 7 bekijkt en beseft dat op deze plek, weliswaar eerst aan de gevel maar toch, al een paar honderd jaar lang het Plein ’s avonds verlicht word. [ oud archief gemeente Wassenaar ]


17


P L E I N

1 7

E

Opname

Opname en waarnemingen Alle volgende foto’s van de bestaande toestand zijn genomen in de periode mei tot en met juli 2002 en mei 2004.

AFBEELDING 12 De voorgevel van Plein 17 in de huidige toestand. Links hiervan de het pand en de voordeur van buurman Plein 15. Rechts de andere buurman; Plein 17A-18; beter bekend in Wassenaar als ‘het Regthuys’. De oudhollandse dakpannen op het dak aan de voorzijde zijn verschillend van kleur; zowel rood, blauw gesmoord alsook verglaasde pannen. Het dak aan de achterzijde is enkel gedekt met rode pannen. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]


18


P L E I N

1 7

AFBEELDING 13 Vrijwel vergaan maar toch nog aanwezig, deels verstopt achter de deuromlijsting van nr.15; een 17e eeuws gevelanker, datering 17A. Voor de opmeting van dit anker zie de bijlage. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 14 Precies eenzelfde anker treffen we half verstopt aan onder een stuclaag, op het dak aan de buitenzijde van het zuidwestelijke tuitstuk. Deze dient ter verankering van de nokgording. Eenzelfde en dus derde gevelanker heeft zich ooit aan de voorgevel bevonden blijkens oude foto’s (zie afb.7 en 9). [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


19


P L E I N

1 7

AFBEELDING 15 De dakkapel aan de voorzijde zal uit de 19e eeuw stammen. Karakteristiek zijn de gemetselde zijwangen. Het raam is vast en uit een enkel stuk. Voorheen bevond zich hier een raamstel (zie afb.11) Nog aanwezige duimen verraden de oorspronkelijke sluiting met luiken. Op afb.6 zijn deze luiken nog te zien. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 16 De rechte zijgevel van het Regthuys is een latere verhoging, verkregen door het optrekken van de gemene muur met Plein 17. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]


20


P L E I N

1 7

AFBEELDING 17 Vanaf de binnenplaats aan de achterzijde kijkend naar boven. De weinig fraaie platte dakopbouw stamt uit de jaren vijftig. Deze is toen gemaakt om een extra slaapkamer te realiseren en de zolder van het voorhuis via deze nieuwe kamer te ontsluiten. Het venster daaronder is het enige venster van de woonkamer met zicht en licht van de binnenplaats. Het detail van afb.19 bevindt zich bij de pijl. Rechts op de foto is de (verkleinde) poort te zien die toegang geeft tot het achterliggende steegje. Het bovenliggende kozijntje met twee luikjes gaf vroeger waarschijnlijk toegang tot een voormalig zoldertje die er thans niet meer is. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]


21


P L E I N

1 7

AFBEELDING 18/19 Linker foto: De westelijke hoek van het binnenplaatsje met het enige venster van de woonkamer. Ook hier geen oorspronkelijke indeling. Openslaande raampjes beneden en glas zonder raamhout boven10. Rechter foto: Een dubbel getrapt schouderstuk aan de achterzijde van het voorhuis. Het onderste trapje kan een latere toevoeging zijn. In dat geval waarschijnlijk behorend bij een bouwfase van Plein 15. Zie hiervoor ook afb.46. Linksonder op de foto is nog een anker (pijl) te zien. [ Foto’s Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

I

K J

AFBEELDING 20/21 Linker foto: Op de binnenplaats bevind zich het restant van een waterpomp. De pomp zelf is niet meer aanwezig. Wat nog rest is een gemetseld pomphuis (I), een hardstenen uitloopbak (J) en een put (K). Rechter foto: Het enige keukenvenster met uitzicht op het


22


P L E I N

1 7

binnenplaatsje lijkt weinig oorsponkelijk. Aan weerszijden van het kozijn zijn nog twee duimen (pijlen) aanwezig. Daar heeft ongetwijfeld ooit een luikgeheng op gedraaid. De hoogteplaatsing van beide duimen doet echter vreemd aan. Ook het feit dat er maar een aan elke zijde aanwezig is. Het bovenraampje is als klepraampje uitgevoerd. Wellicht is hier sprake van een hergebruikt en vermaakt kozijn.11 [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 22 De zuidoostelijke kopgevel van de keuken verkeert in bijzonder slechte staat. Vele herstellingen en bouwsporen zijn hier te zien. Het oorspronkelijke vlechtwerk is grotendeels vervangen door een steens rollaag (L). Enkele restanten van vlechtingen (N) zijn nog aanwezig. Het oorspronkelijke tuitstuk en tevens schoorsteenkanaal is gesloopt en afgesmeerd met specie (M). [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

M

L

N


N

23


P L E I N

1 7

AFBEELDING 23 De winkelruimte met links het trapje naar de opkamer en in het midden de deur naar de woonkamer. De kastruimte rechts met rondboog is een voomalige doorgang naar achteren toe. Hierachter bevind zich thans de trap naar de slaapkamer boven. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 24 Onder de vloerbedekking in de winkel, ter plaatse van de etalage, ligt een gedeelte tegelvloer bestaande uit cementtegels die een geometrisch, stervormig patroon vormen. De tegels meten 20cm. Het stermotief bestaat uit twee kleuren grijs tegen een zandkleurige achtergrond. Zo te zien loopt de tegelvloer onder de vitrinekast aan de voorgevel door. Het blijkt een


24


P L E I N

1 7

overblijfsel uit de tijd van een klein bakkerswinkeltje dat hier voor 1920 gevestigd was. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 25 Deze bint in het opkamertje komt eigenlijk vrij ongelukkig uit, zo pal op het venster. Geen wonder dat de bovenliggende jukkrommer op zolder afgesteund wordt over meerdere vloerbinten (afb.37). [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

O AFBEELDING 26 Links: De voormalige bedstede in de opkamer. Rechts een detail van de geprofileerde lijst ter plaatse van de opgeklampte kamerdeur. De bedstedewand lijkt niet helemaal mooi te zijn ingepast. Na verwijdering van een aftimmerlat (O), op de foto nog op zijn oude plek,


25


P L E I N

1 7

komt een pilaster met profilering tevoorschijn. Zie de bijlage voor de opmeting hiervan. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

P

AFBEELDING 27 Een klein venster (P) in de opkamer, laag boven de vloer, bood oorspronkelijk een directe blik in de winkelruimte. Een vroegere wandbespanning hield daar zo te zien al rekening mee. Vanuit de winkel gezien is het venster thans verstopt achter een voorzetwand. Naast het venstertje bevindt zich een kleine schouw. De schoorsteenmantel bestaat uit een eenvoudige aftimmering met gemetselde en gestucte wangen. Het kanaal boven de mantel was ook omkleed met een bespanning voor het aanbrengen van een papierbehangsel. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


26


P L E I N

1 7

AFBEELDING 28 Vanuit de woonkamer kijkend in de inloopkast waar zich een voormalig keldertje bevindt. Na het aanbrengen van een houten vloer is deze in onbruik geraakt. Het deurkozijn bestaat uit vermaakte 17e eeuwse kozijndelen (bijlage). [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]

AFBEELDING 29 Het keldertje is klein van afmeting en tamelijk ondiep. De wanden zijn gestuct en de vloer is voorzien van rode plavuizen. De houten staanders dragen het later aangebrachte vloertje. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]


27


P L E I N

1 7

AFBEELDING 30 In de inloopkast: Deze vloerbint van de opkamervloer loopt door het steegje van de voorgevel naar de bouwmuur van de woonkamer ( = oude achtergevel ). Het is onmiskenbaar een oude bint met zijn behakte kanten. Deze bint lijkt dezelfde afmetingen te hebben als de vloerbinten achter het plafond in de winkelruimte alsook de grootste bint van het balkenplafond in de opkamer. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]


28


P L E I N

1 7

AFBEELDING 31 ( vorige bladzijde ) In de inloopkast: Verstopt achter een kastenwand, in de scheidingswand met het steegje is een kozijntje aanwezig. Het is een voormalig kelderlicht, gesloten met een luikje. In het steegje is hier een plaat voor getimmerd. Een klein glaasje in het luik liet oorspronkelijk wat daglicht door, voor zover dat er was in de steeg. [ Foto Bob van Beek architecten, mei 2004 ]

AFBEELDING 32 De zolder van het voorhuis is alleen toegankelijk via de slaapkamer boven de woonkamer. Middels een neer te klappen steektrapje komt men op het hoger gelegen vloerniveau van de zolder. Het trapje komt uit het voormalige keldertje en is verhuisd na het in onbruik geraken daarvan. Ooit is de zolder boven het voorhuis ingericht geweest als slaapkamer. Thans is het een kale, niet ingerichte ruimte. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


29


P L E I N

1 7

AFBEELDING 33 Het eerste juk dat zich in de kap boven het gedeelte van de winkelruimte bevindt. Links ter plaatse van de achtergevel. Rechts de andere helft ter plaatse van de voorgevel. Alle houtverbindingen zijn genageld. Het juk staat op een onderliggende vloerbint. De muurplaat van de voorgevel ligt circa 20 cm lager dan de muurplaat van de achtergevel. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 34 Het tweede juk dat zich in de kap boven het gedeelte van de opkamer bevindt bestaat uit twee kromstijlen. Links ter plaatse van de voorgevel. Rechts de andere helft ter plaaste van de achtergevel. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


30


P L E I N

1 7

AFBEELDING 35 Links: Een detail van het eerste juk met de rechte jukbenen. Opvallend is de totale afwezigheid van de doorgaans karakteristieke pen-gatverbindingen met bijbehorende toognagels. Alle houtverbindingen van beide jukken zijn halfhouts en genageld uitgevoerd. Telmerken zijn niet aanwezig. Rechts: Een detail van het kromstijljuk. De uiteinden van de kromstijl en de jukschoor zijn einigzins afgeschuind. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 36 Het schoorsteenkanaal12, vrijstaand midden op de zolder, wordt wat schuin versleept ter plaatse van het schouwtje van de opkamer naar het midden van de nok. Het kanaal wordt afgesteund op de jukplaten aan weerszijden. Buiten het dak is kanaal bijna tot aan de nok gesloopt. Sporen in de zoldervloer en onderaan het kanaal wijzen op de aansluiting van een vroegere aansluiting van een kachel in de winkelruimte, op het kanaal. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


31


P L E I N

1 7

AFBEELDING 37 De kormstijl van afb.34 die mede afgesteund word op een hergebruikte bint. Een bint13 van dezelfde afmetingen en met dezelfde profilering (duivejager) treffen we aan in het steegje bij de vloerconstructie van de opkamer. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 38 De zolder boven de winkelruimte. Oorspronkelijk was de zolder boven het voorhuis alleen bereikbaar via een losse trap en een luik in de vloer. Het luik is nog aanwezig, verstopt achter een plafond. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


32


P L E I N

1 7

AFBEELDING 39 De zuidelijke bouwmuur op de zolder. Bovenin zijn restanten van vlechtingen (stippellijn) te zien. Oorsponkelijk was hier dus sprake van een tuitvormige bouwmuur naar het buurpand, Plein 17a/18 toe. Zie ook afb.16. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

Q

AFBEELDING 40/41 Links een doorkijkje in het steegje; van de voorgevel kijkend naar de achtergevel. Delen van hergebruikte roeden van een kapberg ondersteunen de vloerconstructie van de opkamer erboven. Het blijkt dat de roeden nog maar pas geleden zijn aangebracht14. De bint (Q) draagt de bovenliggende oude achtergevel. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


33


P L E I N

1 7

AFBEELDING 42/43 Links: De hergebruikte roeden waren afkomstig van de uitbater van het Regthuys. Hier nog een exemplaar zoals gebruikt op het terras achter van het Regthuys. Rechts: Roet- en bouwsporen op de noordoostelijke muur van het achterste gedeelte in het steegje duiden op een verdwenen schoorsteenkanaal. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 44 Een thans in onbruik geraakte deur verbond de winkelruimte vroeger binnendoor met het steegje. Nu gaat er in het steegje een werkblad voor langs en is de deur vanuit de winkel verstopt achter een voorzetwand. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


34


P L E I N

1 7

R

S

AFBEELDING 45 De ontmoeting in het steegje van de achtergevel van het voorhuis met de zuidwestelijke binnenmuur. Deze binnenmuur die de woonkamer scheidt van het steegje laat boven in het metselwerk een stuk inboetwerk (R) of dichtzetting zien. Het lijkt erop dat de binnenmuur los staat bij bouwnaad (S) en dus uit een latere bouwfase stamt dan de achtergevel van het voorhuis. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

T

AFBEELDING 46 Een blik op de ontmoeting van de achtergevels van Plein 15/17 in het steegje bij de noordoostmuur. Het metselwerk lijkt wat rommelig opgetrokken. Toch heeft men destijds gekozen om de hoek op te lossen met een kop-klezoor-beeindiging. De gemetselde hoek lijkt los te staan bij de bouwnaad (T). Zie ook afb.19. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]


35


P L E I N

1 7

AFBEELDING 47 De keuken is verbouwd in de jaren 1930/1940. Uit deze tijd stamt de keukenschouw en het tegelwerk. Blijkens het forse nog aanwezige schoorsteenkanaal ( afb.48) op zolder zal hier in een vroegere tijd een veel grote keukenschouw geweest zijn, uitgevoerd met een hoge rookkap waaronder een open vuur brandde. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

U V

AFBEELDING 48 De zolder boven de keuken. Een flink brok metselwerk: een oud schoorsteenkanaal binnen de kap tegen de zuidoostelijke tuitgevel. Het is een overblijfsel van de


36


P L E I N

1 7

oorspronkelijke brede keukenschouw15. De onbeschoten kapconstructie is eenvoudig van opzet: een enkel steekspantje (U) met gordingen en sparren. Later is er nog een spantje (V) bijgezet en zijn de gordingen her en der extra ondersteund. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

AFBEELDING 49 De noordwestelijke kopgevel op de keukenzolder. Vele bouwsporen duiden hier op een tamelijk gewijzigde toestand. Aan het ontbreken van vlechtingen (W) hogerop in het metselwerk en een horizontale bouwnaad (X) is te zien dat de top van de tuitgevel in latere tijd nieuw opgetrokken is. Daarbij zal het hergebruikte bolkozijn (Y) (of deel van een kruisvenster; zie opmeting bijlage) ingebracht zijn. Een bint in het muurwerk (Z) is waarschijnlijk aangebracht bij wijzigingen in het onderliggende muurwerk. [ Foto Bob van Beek architecten, juli 2002 ]

Y X

W

Z


37

Bronnen AFBEELDINGEN Oud archief gemeente Wassenaar Tekeningenarchief Bouw- en Woningtoezicht gemeente Wassenaar Kadaster Nationaal Archief Den Haag Literatuur divers (zie onder) Foto’s Bob van Beek architecten

LITERATUUR Onder andere: Goudeau, J.P.M., E.M.C.M. Janson, R. van Lit, Uit de geschiedenis van de dorpskerk in Wassenaar. ( Uitgave Boeckhuys Wassenaar, 1992 ) Janson, E.M.Ch.M., L.J. van der Klooster, R. van Lit, Wassenaer en zijn Baljuwhuis. ( Uitgave Wassenaars Nieuwsblad, 1986 ) Kievit, de P., R. van Lit, De oude pastorie aan de Schoolstraat. ( Uitgave Wassenaars Nieuwsblad, 1982 ) Lit, R. van, Wassenaarse oudheden. ( Uitgave Boeckhuys Wassenaar, 1987 ) Micklinghoff, F., Het dorpscentrum van Wassenaar. ( uitgave Euromedia MPP, 2000 )

OVERIGE INFORMATIE Mei 2004: Een bezoek van het pand en een gesprek met de laatste eigenaar-bewoner, de heer E.C.J. Brekelmans, leverde diverse mededelingen op over het gebruik en de huidige toestand van het pand.


38

Bijlagen TEKENINGEN: 1. Tekening bouwaanvraag 1928; plattegrond beganegrond en voorgevel in bestaande en nieuwe toestand; verschaald naar A3-formaat; gedateerd 1920. [ Archief Bouwen en Wonen, gemeente Wassenaar ] 2. Opmeting bestaande toestand, blad 09; plattegronden; verschaald naar A3-formaat, gedateerd 1 juli 2002. [ Bob van Beek architecten ] 3. Opmeting bestaande toestand, blad 10; gevels en doorsneden; verschaald naar A3-formaat, gedateerd 1 juli 2002. [ Bob van Beek architecten ] 4. Opmeting venster, blad BH-01; aanzicht en doorsneden; schaal 1:10, gedateerd 1 juli 2002. [ Bob van Beek architecten ] 5. Opmeting gevelanker en kozijnstijl, blad BH-02; aanzichten en doorsneden; schaal 1:5, gedateerd 1 juli 2002. [ Bob van Beek architecten ] 6. Opmeting profileringen voormalige bedstede, blad BH-03; aanzichten en doorsneden; schaal 1:1, gedateerd 1 juli 2002. [ Bob van Beek architecten ]

Noten 1

2 3

4

Kadastraal minuut plan uit 1822: Gemeente Wassenaar, Sectie F, genaamd Kerkdam, eerste blad. Het huidige Plein 17 heeft op het minuutplan perceelnummer 186: omschreven als ‘Huis en Erf’. Een onbebouwd perceel daarachter heeft nummer 187: omschreven als ‘Tuin’ (lees moestuin). Het huidige Plein 17A/18 (Regthuys) heeft perceelnummer 188: omschreven als ‘Huis, Schuur, Kolfbaan, Erf’. Volgens de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels (1832) zijn alle drie percelen zijn destijds in eigendom van Wilhelmina den Boer; weduwe Dirkdobbe; van beroep tapster; woonachtig in Wassenaar. Mededeling de heer E.C.J.Brekelmans. Mei 2004.

Bouwvergunning in oud archief gemeente Wassenaar: ‘… Gezien het verzoekschrift, dd. 17 maart 1928, van den Heer W.Moermond (aannemer) namens E.J.Brekelmans aldaar, om vergunning tot het verbouwen van een winkelhuis aan het Plein in de gemeente Wassenaar op het perceel, kadastraal bekend in Sectie F nr. 2306 overeenkomstig de daarbij overlegde teekening en beschrijving; … Wassenaar, den 11 april 1928.’ Verder wordt vermeld: Bouwkosten fl.200,en leges fl.0,40. Afkomstig van de sloop van de voormalige dokterswoning aan het Plein; mededeling de heer Brekelmans.


39

5 6 7 8

9

Mededeling de heer E.C.J.Brekelmans. Mei 2004.

De grenen vloerdelen zijn 2,5cm dik en ongeveer 25 tot 26cm breed.

Detail van een kaart van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Ets door Floris Balthasars.

Tekening door P.C. la Fargue, 1762. Verzameling Van Heeckeren, kasteel Twickel. Foto Haags Gemeentemuseum. 1971; werkzaamheden gevel Plein 15. Foto oud archief Wassenaar.

10 11

12 13

14 15

Het kozijn van dit voormalige schuifvenster heeft een profilering: een kwartbol circa 12,5mm.

De kozijnstijlen zijn ter plaatse van het bovenraampje nog gedeeltelijk voorzien van profileringen: een duivejager, groot 20mm. Metselwerk schoorsteenkanaal: baksteenafmeting circa 4,5 x 9 x 19cm.

Hergebruikte vloerbinten: afmeting b x h = 12cm x 17cm, profilering met duivejagers van 16mm aan beide zijden. Mededeling van de heer Brekelmans; de laastse eigenaar-bewoner.

Meestal was de keukenschouw breeder dan een schouw in een woon- of slaapvertrek omdat er naast het open vuur bijvoorbeeld ook bakovens en fornuizen hun plaats moesten vinden.

40

Rapport. BOUWHISTORISCHE OPNAME Götz & Van Beek architecten. Plein 17 Wassenaar

Recommend Documents