10 Duurzaam Groningen punten actieprogramma
D U U RZ A A M GE B O U W D C O N GRE S 12 - 11 - 20 1 5
Voorwoord Maak van Groningen de Deltawerken 2.0
pelende uitgangspunt is om u van voldoende kennis te voorzien om een doordachte keuze te
De ogen zijn gericht op Groningen en in spanning wacht Nederland af wat
maken voor de toekomst.
de provincie gaat doen aan de gevolgen van de aardbevingen. Het moment om te beslissen over de aanpak van de verouderde woning-
Als elfde punt zouden we hieraan direct willen
voorraad dient zich aan. Kiezen we voor een tijdelijke oplossing of voor
toevoegen dat kennis delen en borgen, netwerk
echte toekomstbestendigheid?
opbouw, deling en borging hierin essentieel is. Vanuit Duurzaam Gebouwd willen wij aanbieden
Vanzelfsprekend is dit een opgave van grote omvang. Om die in te vul-
u hierin de komende jaren te ondersteunen en te
len hebben we experts vanuit de integrale bouw- en vastgoedmarkt nodig
faciliteren.
om advies te geven. Deze marktkennis is kostbaar en moet verzameld en gedeeld worden. Het is belangrijk dat we elkaar inspireren om de verduurza-
Namens onze experts en Duurzaam Gebouwd
ming van Groningen in één keer goed op te pakken, want er is slechts één
wensen wij u veel inspiratie toe en hopen dat u
moment waarop we kunnen beslissen om het goed te doen.
de voorgestelde maatregelen meeneemt in uw
Als het ons lukt om deze uitdaging in te vullen, hebben we een aardbevings-
ambitieformulering en uitvoering. Wij blijven de
bestendige, circulaire en all-electric woningvoorraad, volledig klaar voor
ontwikkelingen volgen en versterken. Samen
de toekomst. En met lokale en nationale werkgelegenheid als bonus. Het
bouwen aan Duurzaam Groningen. Samen bou-
gevolg is gelukkige inwoners die met gepaste trots kijken naar hun herboren
wen aan de Deltawerken 2.0!
provincie. We zijn ervan overtuigd dat we van Groningen de Deltawerken 2.0 kunnen maken en de gebundelde kennis, ontstaan uit samenwerking tussen
Met vriendelijke groet,
markt en overheid, naar het buitenland kunnen exporteren. Wietse Walinga & Richard Klein De eerste stap hierin die wij als Kennisplatform Duurzaam Gebouwd willen aanbieden is het 10 Punten Actieprogramma Duurzaam Groningen, waarin topexperts hun advies geven. Zij vertellen u onder andere over de snelheid van industrieel bouwen, de toegevoegde waarde van gebruiken in plaats van bezitten, waarom all-electric een kansrijk alternatief is voor fossiele brandstoffen en hoe de rol van netbeheerders verandert. Het overkoe-
Directie Kennisplatform Duurzaam Gebouwd
Expertplan
Bert Melles
ABC Nova
Ontwikkel samen met alle stakeholders een integraal Masterplan, waar-
om een Masterplan te maken waarbij de hoofdlijn van de geldinzet wordt
bij het uitgangspunt een optimaal maatschappelijk rendement is.
bepaald. Goedkopere verstevigingsmaatregelen leiden dan niet tot minder budget, maar tot budget voor andere zaken. Daarbij moet er dus niet direct
Het is logisch dat de focus in eerste instantie op veiligheid wordt gelegd.
door de NAM of de overheid gezegd kunnen worden dat dat niet in de regel-
Daarbij moeten acute zaken ook snel worden aangepakt. Maar voordat de
tjes past. Het budget is dus meer een boete dan een schadeloosstelling.
grote verstevigingsoperatie van start gaat, moet er toch even goed worden nagedacht. Afgezien van hoe gebouwen en woningen er gaan uitzien, leiden verstevigingsoperaties soms tot gebrek aan functionaliteit. Daarnaast spelen er andere zaken in de regio, zoals krimp van de bevolking en economische transformatie. Er zijn voorstellen om het gebied een grotere rol te laten spelen als bakermat voor een nieuwe energierevolutie. Hierover is ook een artikel gepubliceerd in de Groene Amsterdammer van 14 oktober 2015: ‘We nemen het heft in eigen handen’. Deze stelling is een pleidooi om nu eens niet de NAM de put te laten dichten als het kalf verdronken is, maar om de bevolking - de inwoners - te laten bepalen wat er met het beschikbare geld moet gaan gebeuren. Het beschikbare budget is te bepalen. De besteding moet flexibel kunnen zijn. Gedeeltelijk versteviging, gedeeltelijk nieuwbouw, gedeeltelijk investeren in economische ontwikkeling of in andere werkgelegenheid. De inwoners moeten daar de belangrijkste stem in krijgen. Daar is het pleidooi
Expertplan
Mariëlle Wieman NeVaP
Kies voor een integrale en innova-
gen graag aan om mee te denken en werken aan de vergroening van de
tieve verduurzamingsslag op basis
Groningse gebieden om daarmee de leefbaarheid en gezondheid van de
van de drie G’s: Gebouwen, Gebie-
stakeholders in de provincie te verbeteren.
den en Gebruikers. NeVaP is hét onafhankelijke kennis- en innovatie-
Integraliteit van gebouwen, gebieden en gebruikers
platform in de vastgoedexploitatie sector. Onze doelstelling is om de
De derde en laatste pijler is de integraliteit van gebouwen, gebieden en
kwaliteit te verbeteren en de innova-
gebruikers. NeVaP-leden, vooral directeuren en senior managers, werkzaam
tie aan te jagen en om die reden zijn
bij beleggers, vastgoedmanagers, corporaties en adviesbureaus hebben,
Duurzaam Gebouwd en NeVaP in
naast veel kennis op het gebied van de verduurzaming van gebouwen, veel
2014 een duurzame samenwerking
expertise in huis. Hiermee kunnen de (eind)gebruikers van de gebouwen in
aangegaan.
de Provincie Groningen gestimuleerd kunnen worden, om zelf ook duurzamer gedrag te gaan ontwikkelen.
NeVaP is aanjager én pleitbezorger van een integrale en innovatieve verduurzamingsslag op het gebied van gebouwen, gebieden en gebruikers.
Graag stellen wij daarom kosteloos een NeVaP organisatielidmaatschap
Ons actieprogramma voor de provincie Groningen bestaat uit drie pijlers.
van 1 jaar beschikbaar aan de Provincie Groningen, voor alle professionals
Allereerst de kennisontsluiting op het gebied van energieneutrale kantoren.
binnen de organisatie, die een sturende functie hebben op het gebied van vastgoedexploitatie. Zij kunnen daarmee deelnemen aan onze maandelijkse
Vanuit NeVaP zet ik mij sinds 2014 als verbinder van Kantoor vol Energie
activiteiten, ontvangen de wekelijkse nieuwsbrieven en kunnen rechtstreeks
hiervoor in. Momenteel zijn we bezig om gemeentes, waaronder de G4,
in contact komen met de bijna 500 senior professionals, met expertise op
intensief mee te nemen in het programma. Vanaf begin 2016 starten we met
het gebied van duurzame en innovatieve vastgoedexploitatie.
een roadshow voor andere gemeentes, waarbij we de grote gemeentes in de Provincie Groningen graag meenemen om te komen tot energieneutrale
Met dit actieprogramma draag ik samen met de NeVaP-leden, het
kantoren.
NeVaP-bestuur en bureau én met de teams van Kantoor vol Energie en NL Greenlabel graag mijn steentje bij aan de integrale en innovatieve verduur-
Ten tweede is er de verduurzaming van gebieden, ofwel de kennisontsluiting op het gebied van duurzame gebieden. NL Greenlabel is NeVaP-lid. De oprichters Nico Wissing en Lodewijk Hoekstra bieden de provincie Gronin-
zamingsslag van de Provincie Groningen.
Expertplan
Hans de Jonge Brink Groep
Inzetten op economische vitaliteit door koppeling van geldstromen
Investeren in een sterke agribusiness kan als basis worden
Groningen kan de huidige problemen omzetten in een nieuwe economische
gebruikt voor de ontwikkeling van
pijler: duurzaamheid als motor voor economische groei en werkgelegen-
biobased materials die onder meer
heid. Door geldstromen te koppelen ontstaan nieuwe kansen. Investeringen
gebruikt kunnen worden voor de
afkomstig van overheid en NAM voor de reparatie van aardbevingsschade
grote bouwopgave waarvoor wij
worden gekoppeld aan reguliere investeringsprogramma’s van overheid en
ons geplaatst zien. Groningen kan
bedrijven.
hiermee in de toekomst een sleutelrol vervullen in de transitie naar
Regionale samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en instellingen
een biobased economy. Kennis en
voor onderwijs en wetenschap maken die investeringsprogramma’s tot een
producten kunnen exportartikel
krachtige impuls. De voorbeelden die bewijzen dat zo’n aanpak werkt zijn er
worden, zoals we dat ook met ken-
al. Ten eerste de samenwerking in de regio Eindhoven die in zo’n 15 jaar tijd
nis van water hebben gedaan.
geleid heeft tot de internationaal geroemde High Tech Campus en de regio op de kaart heeft gezet als een van de ‘smartest regions of the world’. Een
Groningen is bij uitstek een regio waar niet alleen kennis over duurzame
tweede voorbeeld is de recentere samenwerking in regio Sittard-Geleen die
energie samenkomt, maar er ook de ruimte en ambitie is om deze direct te
de Brightland Chemelot Campus in een beperkt aantal jaren heeft gemaakt
benutten. De hoge concentratie van gaswinning en elektriciteitsproductie
tot een van de grootste vernieuwers in chemische technologie in Europa.
geven de regio een potentiele sleutelrol op dit gebied. Realiseer in Gronin-
Groningen kan een van de duurzaamste regio’s van Europa worden als
gen duurzame energieopwekking met gebruikmaking van (energie)belas-
gekozen wordt een vergelijkbare aanpak op het terrein van duurzaamheid.
tinggeld dat op deze manier in de regio blijft.
De sterke cohesie in Groningen en het brede mkb-veld vormen een goede basis voor een ‘local for local’ werkwijze. Er zijn ontwikkelingen die decentralisatie van productie, distributie en consumptie mogelijk maken, waarbij kleinere ondernemingen en consumenten kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Deze beweging kan bijdragen aan de economische vitaliteit van Groningen als deze breed wordt gekoppeld aan de sterke sectoren zoals agribusiness en energie.
Expertplan
Thies van der Wal VBI
‘Kies voor flexibel, gezond en comfortabel’
Het volgende maatregelpakket is gericht op de nieuwbouw van comfortabele en gezonde woon- en werkomgevingen waarbij wordt uitgegaan van
Het woningbouwbeleid van de provincie heeft een helder uitgangspunt:
circulaire economie en demontabel en functievrij bouwen.
iedereen in de provincie moet prettig kunnen wonen. Op het platteland en in de stad. Gezinnen, ouderen en jongeren. Een concrete maatregel
Gebiedsgericht en flexibel
die de overheid direct kan implementeren om grote stappen te zetten
Werk gebiedsgericht, want we weten nu niet hoe mensen een gebouw over
richting Duurzaam Groningen, is kiezen voor gezonde, comfortabele
vijftig jaar gebruiken. Kijk programmatisch naar het bredere gebied, waarin
en demontabele nieuwbouw. Deze flexibele en demontabele gebouwen
de gebouwde omgeving tot stand komt. Daarnaast is het zaak om flexibel te
kunnen op een zeer snelle wijze worden gerealiseerd door middel van
bouwen. Door het scheiden van drager en inbouw neemt de gebruikswaarde
een industrieel bouwproces en geprefabriceerde bouwelementen.
van een gebouw significant toe. Laat flexibiliteit blijvend zijn en aanpasbaar, zodat een gebouw over een langere periode duurzaam gebruikt kan worden.
We weten nu niet hoe mensen een gebouw over vijftig jaar gebruiken. Het is daarom van belang om programmatisch te kijken naar het bredere gebied
Ook moet veilig en aardbevingsbestendig worden gebouwd: met beperkte
waarin de gebouwde omgeving tot stand komt.
aanvullende maatregelen kunnen bestaande industriële bouwmethoden
Belangrijke vragen zijn dan: Wat zijn daar vandaag en morgen gewenste
aardbevingsbestendig worden gemaakt. Bouw volgens de richtlijnen van
functies? Hoe realiseren we flexibele, gezonde en comfortabele gebouwen
‘design for disassembly’ en investeer in circulaire economie. Hergebruik
die aanpasbaar zijn aan die veranderende behoeftes?
bouwmaterialen die vrij komen bij de sloop en zorg voor een gesloten materiaalbalans. Maak hierbij gebruik van lokale arbeid en werk met organisaties
Kijk - om dit te bewerk-
en bedrijven die materialen terugnemen.
stelligen - naar gebied, gebouw en gebruiker. Op
Ten slotte is het belangrijk om naar energie nul en een duurzame uitvraag te
deze niveaus is het moge-
streven. Maak gebruik van thermische activering van gebouwen. Deze zeer
lijk continu te streven naar
duurzame en comfortabele oplossing is op gemakkelijke wijze te realiseren
rendement op de lange
zonder dat de branche nieuwe dingen hoeft te leren of extra moet investe-
termijn.
ren. Bouw met de minst mogelijke milieulast en kijk goed naar certificering van bedrijven en naar gevalideerde milieuprofielen van producten. Gebruik vertrouwde en betaalbare/beschikbare bouwmaterialen waar geen tekort aan is.
Expertplan
Babette van Loon Alklima
Kies voor all-electric in nieuwbouw en renovatie
Naar nul-op-de-meter
De bewoners van Groningen worden tot op de dag van vandaag geconfron-
worden er allerlei maatre-
teerd met een jarenlang beleid voortkomend uit een lineaire economie. We
gelen genomen zoals de
gebruiken de gasbel in Groningen net zo lang als het duurt en verkopen het
Stroomversnelling welke
gas tegen hoge opbrengsten.
als doel heeft 4,5 miljoen
Vanuit de overheid zijn en
woningen naar nul-op-deMet de opbrengsten uit de gasbel kunnen we de staatsschuld terugbren-
meter te brengen. In Gro-
gen, investeren in wegen of andere grootschalige projecten. Deze inves-
ningen zijn er inmiddels al
teringen worden niet gedaan in de regio Groningen of om te investeren in
pilotprojecten gerealiseerd
duurzame technologie, nee het is gebruikt als een bank van lening voor de
van all-electric woningen,
natie Nederland. Letterlijk en figuurlijk is “het gas” vervlogen en daarmee de
zoals bijvoorbeeld het wooncomplex Hoendiep. Daarnaast hebben acht
opbrengsten. Er is een ravage achtergelaten in de provincie Groningen. een
woningcorporaties afgesproken met de Nederlandse Aardoliemaatschappij
beweging waarmee de rest van Nederland van het gas af kan.
(NAM), het Centrum Veilig Wonen (CV) en de overheid in het aardbevingsgebied 1650 huurwoningen te versterken en op te waarderen naar nul-op-de-
De overheid wist dat de voorraad eindig was maar nam geen maatregelen.
meter.
Nu heeft moeder aarde in Groningen met een flinke schok duidelijk gemaakt dat je haar niet kunt blijven uitputten en dat fossiele brandstoffen eindig zijn.
Dit is een circulaire oplossing. Het opwekken van de benodigde energie
De urgentie om naar all-electric nieuwbouw en renovatie te gaan begint door
gebeurt met zonnepanelen en in combinatie met een luchtwaterpomp wordt
te dringen bij de beleidsmakers, woningcorporaties, bouwers en bewoners.
gebruikgemaakt van de natuurlijke bronnen: zon en lucht. Dit is een eerste positieve aanzet. Echter om dit proces te versnellen dienen vanaf nu alle
We moeten een tweezijdige strategie volgen: enerzijds met de huidige tech-
nieuwbouwwoningen zonder gasaansluiting te worden uitgevoerd. Vanzelf-
nologie en oplossingen overgaan tot all electric woningbouw en dit concept
sprekend moet hier wel rekening gehouden worden dat er een eerlijk speel-
continu optimaliseren en anderzijds voor de lange termijn kijken naar de
veld blijft met de bestaande woningbouw.
oplossingen met Smart Grids. Immers is de uitdaging de opslag van energie en het managen van de energiestromen.
Daarnaast het stimuleren van particulieren. Een beloning voor particulieren wanneer ze een bestaand huis kopen of verkopen en deze all-electric wordt gemaakt. Financiële oplossingen zoals de opbrengsten van geen energie-
Expertplan
Jan-Willem van de Groep De Stroomversnelling
rekening gebruiken voor je hypotheek en vermindering van de hypotheek
Industriële bouwproductie in Groningen: een eerste verkenning
rente. De overheid heeft hier een belangrijke rol om dit mogelijk te maken,
De komende jaren zal een fors deel van de Groningse woningen versterkt
middels vereenvoudigde procedures van vergunningen en meer.
moeten worden om toekomstige risico’s met betrekking tot aardbevingsschade te voorkomen. Een flink deel van deze woningen zullen van buiten
De toekomst – Smart Grid
aangepakt moeten worden. Schil en dak moeten daardoor bijna altijd ver-
Stimuleer en investeer nu in innovatie en samenwerking met de markt,
nieuwd worden. Met nieuwe producten, productietechnologieën en geïn-
onderwijs en wetenschap naar een Smart Grid-netwerk. Een slim netwerk
dustrialiseerde processen is het mogelijk om die opgave op een snelle en
dat autonoom monitort en stuurt. Huizen worden energiecentrales welke
betaalbare manier uit te voeren.
zelfvoorzienend zijn inclusief mobiliteit. Echter zullen deze micro centrales soms teveel energie af geven of soms zelf te weinig opwekken. Deze ener-
In het kader van de verduurzamingsopgave is de bouwindustrie de afgelo-
giestromen dienen daarom slim te worden gemanaged.
pen jaren al uitgedaagd om innovaties rondom nieuwe gevel- dak- en installatietechnologieën te bedenken. Resultaten daarvan worden nu gecombineerd met versterken en uitgeprobeerd bij 1650 woningen van de Groningse corporaties in het aardbevingsgebied. Deze beweging staat echter nog in de kinderschoenen en ontwikkelt zich traag. De versterkingsoperatie heeft topprioriteit de komende jaren. De Nederlandse en Europese renovatieopgave biedt op de lange termijn echter aanvullende kansen. Renovatie van de bestaande voorraad zal in de toekomst in toenemende mate gecombineerd gaan worden met vergaande besparingsmaatregelen. Schilrenovaties kunnen nu al voor veel woningen rendabel worden uitgevoerd door de bespaarde energierekening te zien als investeringsmotor.
De combinatie van de huidige versterkings- en verduurzamingsopgave in
De toekomstige markt voor een Groningse Renovatie Fabriek
Groningen en de renovatieopgave in de rest van het land maakt Groningen
In de stabiliserende woningmarkt van Europa ligt een enorme uitdaging met
bij uitstek geschikt als locatie voor industriële productie van renovatieop-
betrekking tot de renovatie van de bestaande voorraad. Woningen wor-
lossingen. Goedkopere, snellere en hoogwaardiger producten helpen de
den nauwelijks nog gesloopt. De woningen moeten aangepast worden aan
Groningers aan veilige en energiezuinige huizen. Daarnaast biedt een pro-
moderne maatstaven en in toenemende mate voldoen aan vergaande duur-
ductie-eenheid de Groningers zo’n 500 structurele arbeidsplaatsen op de
zaamheidsnormen. De huidige bouwpraktijk is hier simpelweg niet toe in
langere termijn. Groningen kan daarmee de katalysator worden waarmee de
staat. De kwaliteit die wordt geleverd is slecht, de prijs hoog en de levering
rest van Nederland van een beweging waarmee de rest van Nederland van
duurt lang en gaat gepaard met veel overlast. Het aanbod zal gekenmerkt
het gas af kan.
worden door industriële productie, snelle assemblagetijd, weinig overlast, prestatiegarantie en een substantieel lagere prijs. Met deze ingrediënten
Een Groningse Renovatie Fabriek
wordt het potentieel van een enorme markt ontsloten. Het wordt betaalbaar,
Een Groningse Renovatie Fabriek kan op verschillende manieren vorm gege-
acceptabel en cool om je woning te renoveren. Daarbij is de NoM-ambitie
ven worden. Koplopende bouwers kunnen worden uitgedaagd om te investe-
uitgangspunt.
ren in Groningen, met mogelijke ondersteuning van Provincie en de Economic Board Groningen. Ook valt te denken aan een samenwerking met de toeleve-
Wat levert de Groningse Productie Unit
rende industrie los van de aannemerij. Beide kennen zo hun problemen.
De nieuwe fabriek ontwikkelt, produceert en levert woning make-overs, in eerste instantie met de focus op Groningen. Integrale producten waar-
Feit is dat het ideale product om industrieel op te schalen nog niet bestaat.
mee de versterkingsopgave snel en betaalbaar gerealiseerd kan worden bij
Er zal dus eerst fors geïnvesteerd moeten worden in productontwikkeling
voorkeur in combinatie met vergaande energiebesparingsopties. Op een
vanuit het perspectief van industriële opschaling. Gelukkig beginnen we niet
later tijdstip zal de fabriek zich ook gaan richten op de markt daarbuiten. De
helemaal op nul en zijn er voldoende verbindingen, kennis, competenties en
fabriek koppelt innovatieve maakbedrijven (groot en klein, lokaal en globaal)
mensen met goede ideeën voorhanden. Het ontwikkelen van een product
aan dwarsdenkers door middel van multidisciplinaire teams. De onderne-
met productielijnen zal zo’n twee tot drie jaar in beslag nemen, met ont-
ming werkt intensief samen met vaste partners uit de toeleverende indus-
wikkelingskosten van ongeveer 3 miljoen. De verwachting is dat een deel
trie. Het liefst met partijen die in staat zijn cross-overs te maken met andere
daarvan gealloceerd kan worden bij de toeleverende industrie. De investe-
industrieën. Dit moet leiden tot nieuwe concepten voor geveltechnologie,
ringskosten in een fabriek zullen rond de 15 miljoen euro liggen.
energieopwekking, installaties, productietechnologieën (3D print, robotica, 3D visualisatie etc.) en industrialisatieprocessen.
Expertplan
Jan-Maarten Elias Unica Ecopower
Corporaties gebruiken Warmtewet voor energiebesparing middels
taanpak omgezet naar een programma-aanpak. De corporatie blijft zelf
Publiek-Private Samenwerking
eigenaar van de installaties omdat die een essentieel onderdeel vormen van haar vastgoed- en verduurzamingsstrategie en zeer bepalend zijn voor de
De Warmtewet, die per 1 januari 2014 actief is, leidt bij woningcorporaties
hoogte van de energierekening van de huurder.
tot strategische keuzes. Deze wet geldt voor eigenaren die met een centraal opgewekt warmtenetwerk, (stadsverwarming, WKO, houtverbrandingsin-
De eerste PPS wordt op dit moment door een corporatie en Unica opgezet
stallaties of ketelhuis) warmte leveren aan consumenten. Alle corporaties
voor meer dan 1300 huurders. De keuze voor Unica is gebaseerd op haar
hebben daarom met de Warmtewet te maken. De Warmtewet beschermt
visie rondom energie neutrale gebouwen en de integrale benadering rondom
de consument voor monopolistisch gedrag van de energieleverancier, stelt
energiemanagement, technisch beheer, energie-inkoop en exploitatie geba-
maximale tarieven vast en zorgt voor betrouwbaarheid van de leve ring. De
seerd op de Warmtewet. Unica neemt als energieleverancier de Warmte-
corporaties die vanuit een strategische keuze kiezen om geen energieleve-
wetverplichting over van de corporatie en neemt ook het onderhoud van de
rancier te willen zijn, dienen deze rol op een andere manier te organiseren.
binnen-installaties over. Hiermee heeft de huurder één aanspreekpunt voor comfortklachten en de energierekening. Een gezamenlijke ambitie is vastge-
Het organiseren middels een
steld om het vastgoed te verduurzamen en de energierekening te verlagen.
Publiek-Private Samenwerking
Met name het proces om deze samenwerking vorm te geven kenmerkt zich
blijkt een goede manier om ener-
in het organiseren, structureren, standaardiseren en borgen van de proces-
giebesparing bij appartementen-
sen om alle kennis over de huurders en de gebouwen te delen. De corpora-
complexen te realiseren. Omdat
tie en Unica hebben immers dezelfde klant en hetzelfde belang: de huurder.
de huidige wetgeving volstaat zijn door deze keuzes, focus, profes-
De corporaties in Groningen kunnen met deze aanpak actief stappen zetten
sionalisering en standaardisatie
om de reductie van de energierekening van hun huurders te realiseren, hun
de voorwaarden geschapen voor
vastgoed te verduurzamen door op termijn geen gas meer te gebruiken en
echte verduurzaming. Daarbij
een bijdrage te leveren aan de veiligheid en leefbaarheid in de gebieden die
wordt niet alleen gekeken naar de
door gasbevingen worden geteisterd.
opwekinstallaties maar wordt ook gekeken naar het afgiftesysteem bij de huurders. Door de langjarige samenwerking wordt de projec-
Expertplan
Bas Ambachtsheer Verosol
Betaal alleen voor gebruik en creëer echte waarde
vraag te stellen: “Ik wil gebruik maken van een gezond gebouw,
Als we veel zaken die nodig zijn voor gezonde gebouwen, duurzaamheid en
duurzaam en energiezuinig en wil
energie besparing zouden kunnen krijgen alsof we een hotel kamer huren,
daar voor betalen als ik er ben.”
een lease auto hebben en een parkeer garage betalen… dus alleen betalen
En ik daag mezelf en veel medele-
voor gebruik. Dan kunnen we veel leren van andere industrieën. Ik kies dan
veranciers uit om de oplossingen
namelijk voor datgene wat ik wil gebruiken en wil daar ook voor betalen.
en producten, eigenlijk proposities
Het onderhoud van een vliegtuig bijvoorbeeld wordt betaald op basis van
waarin wij ons laten betalen voor
gemaakte vlieguren. Dus de onderhoudspartij heeft een incentive om ervoor
gebruik waar de eindklant geluk-
te zorgen dat het vliegtuig zoveel mogelijk vliegt. Dit geldt natuurlijk ook
kig van wordt.
voor een hotelkamer. Daarmee bereiken we denk ik een In de wereld van de gebouwen zijn we daar nog niet beland. En waarom
heel mooi doel en dat is dat ieder-
eigenlijk niet. Iedereen praat over split incentive huur en servicekosten.
een aan de juiste waardes werkt,
Maar zelfs al in de servicekosten in zijn geheel kunnen we veel betekenen
namelijk de klant die gebruikmaakt van een gebouw. Ik ben er ook heilig van
met dit soort lease oplossingen. Waar blijft de split incentive als een lease
overtuigd dat hiermee veel grote investeringsaanvragen naar de achtergrond
oplossing ervoor zorgt dat de eindklant tevreden is en daar niet per se meer
verdwijnen en dat er gewoon jaarlijkse kosten zijn voor een goed gebouw
voor hoeft te betalen. Als het in de servicekosten geabsorbeerd kan worden
die betaalbaar zijn.
en het pand gezonder, duurzamer en energiezuiniger wordt, dan zou dat kunnen betekenen dat klanten er graag langer blijven zitten. En happy zijn met het gebouw. Dan zou ik zeggen dat er helemaal geen split incentive is. En dat je met een beetje samenwerken de case van de eigenaar, onderhoudspartij en vooral de eindklant allemaal dient. Maar dan moet de toeleverende industrie wel opstaan en meer gebruiksgericht gaan aanbieden. En meer integraal gaan kijken hoe alle elementen in een gebouw samenhangen. Deze kennis is op dit moment nog niet breed aanwezig in de markt. Dus ik daag de gebouweigenaar en beheerder om de
Expertplan
Hans Coenen Gasunie
Start een one-stop-shop voor consumenten in Groningen voor onafhan-
One stop shop
kelijk advies en begeleiding bij verduurzaming
De oplossing is een one-stop-shop voor consumenten in Groningen voor onafhankelijk advies en begeleiding bij verduurzaming. Dat betekent dat
Veel huiseigenaren vinden een gron-
consumenten geadviseerd en begeleid worden door een onafhankelijke par-
dige verduurzaming van hun woning
tij, bij het opstellen van een plan van aanpak om te komen tot een energie-
een kostbare en te complexe aange-
zuiniger huis. Bij deze one-stop shops kunnen huiseigenaren laagdrempelig,
legenheid. En geef ze eens ongelijk:
betrouwbaar advies krijgen. Hier staan de beste combinaties van isolatie-
de nieuwe technieken om huizen van
vormen en vervanging van bestaande warmtetechniek centraal.
warmte te voorzien, bijvoorbeeld met warmtepompen of zonneboilers, zijn
Deze one-stop shops moeten ook goed bereikbaar zijn, zowel fysiek, telefo-
duurder in aanschaf, en technisch
nisch als digitaal. Bovendien kan via deze weg beter zicht gekregen worden
complexer van aard dan de ver-
op de maatschappelijke kosten (netwerkinvesteringen) die het gevolg zijn
trouwde HR-ketel. Ieder huis en iedere
van de beslissingen van individuele huishouden en zo nodig kan hierop actie
bewoner heeft eigen keuzes te maken,
worden ondernomen.
er is geen eenvoudige blauwdruk voorhanden.
Drastische CO2-reductie Gasunie maakt zich sterk voor een drastische CO 2-reductie in de gebouwde
Als huiseigenaren een energiezuiniger
omgeving in 2050. Een energievoorziening die de behoefte van consument
huis willen moeten zij vooraf een forse
en maatschappij volgt. De inzet van gas - steeds meer in de vorm van her-
investering doen, die zichzelf niet altijd
nieuwbaar gas – evolueert van een bulkleverancier van ‘fossiele calorieën’
zal terugbetalen. Ondanks een recente subsidieregeling van de Rijksover-
naar een energiedrager en leverancier van groene systeemcapaciteit. Vanuit
heid. Juist daarom is het noodzakelijk om de consument die deze investe-
deze gedachte dat gas op maat gebruikt moet worden, is Gasunie graag
ring wel wil doen, een optimaal rendement uit zijn gedane investeringen te
bereid om bij te dragen het tot stand komen van laagdrempelige, betrouw-
kunnen laten behalen. Bovendien is het een optie om verduurzaming van
bare, one-stop-shops.
de woning niet in een keer, maar volgens een meerjaren stappenplan uit te voeren. Een grondige verduurzaming van een woning wordt hierdoor laagdrempeliger en de eigenaar weet waaraan hij zijn geld uitgeeft.
Expertplan
Cor Brockhoven Enexis
De regionale netbeheerder is onmisbaar voor de energietransitie.
Als eerste stap op weg daar naartoe, brengt Enexis beleidsmakers en initiatiefnemers, zoals bedrijven en lokale initiatieven bij elkaar via een Alliantie-
De provincie Groningen wil koploper zijn als het gaat om energietransitie.
fabriek, met als doel om gezamenlijk na te denken over de organisatie van
Samen met partners wil zij projecten faciliteren die zorgen voor de transitie
zonne-energie in Groningen. In een Alliantiefabriek gaan partijen met elkaar
naar volledig duurzame energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie. In
het gesprek aan over vraag en aanbod, ideeën, wensen en belangen. Deze
de provincie zijn momenteel dan ook veel initiatieven in voorbereiding ten
methode daagt partijen uit om gezamenlijk aan de slag gaan met concrete
behoeve van de ontwikkeling van zonne-energie. Deze vorm van duurzame
plannen om de verduurzaming van de energievoorziening te realiseren.
opwekking kan immers een betekenisvolle bijdrage leveren aan het terugdringen van de CO2-uitstoot en de energietransitie. De komst van zonne-
Met de uitkomst van de bijeenkomst wil Enexis alle betrokkenen helpen
parken op daken, in de bebouwde kom of in het buitengebied, vraagt om
om te komen tot een weloverwogen beleid ten aanzien van zonne-energie,
een zorgvuldige inpassing in het landschap en aansluiting op het netwerk.
waarmee de provincie Groningen zich kan onderscheiden in haar ambitie
Dit vraagt weloverwogen keuzes en goede processen, waarbij de belangen
ten aanzien van de energietransitie.
van alle betrokkenen gediend worden en waardoor het grootschalig opwekken van energie uit zon kan bouwen op een groot draagvlak. Enexis heeft de ambitie om vanuit haar rol als netbeheerder bij te dragen aan de energietransitie. De ontwikkelingen rond zonne-energie in Groningen zijn in het bijzonder relevant voor Enexis vanwege de grote impact op het netwerk en de balancering daarvan. Enexis wil daarom graag het voortouw nemen en bijdragen aan een gezamenlijke aanpak in de provincie Groningen.
Het 10 punten actieprogramma Duurzaam Groningen wordt mogelijk gemaakt door de input van de volgende experts:
Bert Melles
Mariëlle Wieman
Hans de Jonge
Thies van der Wal
Babette van Loon
Jan Willem van de Groep
Jan Maarten Elias
Bas Ambachtsheer
Hans Coenen
Cor Brockhoven
Duurzaam Gebouwd Congres Op donderdag 12 november 2015 kwamen directieleden, managers en senior professionals uit de bouw- en vastgoedsector naar MartiniPlaza te Groningen. De zevende editie van het Duurzaam Gebouwd Congres vond hier plaats, met als thema ‘Samen bouwen aan duurzaam Groningen’, gericht op de enorme bouwopgave in Groningen. Bouwopgave Groningen 800 miljoen euro per jaar De bouwopgave in Groningen is enorm en voor de komende jaren geschat op 800 miljoen euro per jaar in het kader van revitalisatie en herstel. Hoe kunnen we deze enorme opgave volbrengen op een aardbevingsbestendige en duurzame manier? Hoe komen we tot de meest duurzame provincie van Nederland en hoe creëren we in dat kader ook werkgelegenheid en economische groei? Door met circa 800 professionals vanuit de integrale bouw- en vastgoed tijdens het congres te bouwen aan Duurzaam Groningen!
WW W. DU U R Z A A MG E B O U W DCO N G R E S . N L
