Prinsjesdag 2012 Sterker uit de crisis Kennis & Economisch Onderzoek 19 september 2012
In de greep van bezuinigingsdrift Prinsjesdag 2012
Begroting Bruto consolidatie-inspanningen % BBP
% BBP
6
6
5
5
4
4
Lente-akkoord 2013
3
3
2
2
1
1
0
0 NL
AT
FI
FR
DE
Begroting Conjunctuurgevoeligheid begrotingssaldo %
%
4
4
2
2
0
0
-2
-2
-4
-4
-6
-6
-8
-8
-10
-10 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 EMU-saldo (% BBP)
Output gap (% potentiële productie)
Begroting Angst voor tekorten? % BBP
% BBP
1
1
0
0
-1
-1
-2
-2
-3
-3
-4
-4
-5
-5
-6
-6 07
08
EMU-saldo CDA
09
10 VVD D66
11
12
13
14
15
PvdA GroenLinks
16
17
SP ChristenUnie
Maatregelen staan opleving consumptie in de weg Prinsjesdag 2012
Consumenten Overheidsfinanciën % BBP
% BBP
3
75
2
70
1
65
0
60
-1
55
-2
50
-3
45
-4
40
-5
35
-6
30 2000
2002
2004
2006
EMU-saldo (l)
2008
2010
EMU-schuld (r)
2012
Consumenten Werkloosheid loopt op Aantal personen x 1.000
Seizoensgecorrigeerd
% beroepsbevolking
8000
7%
7800 6% 7600 7400
5%
7200 4% 7000 6800
3% 05
06
Werkloosheid (r-as)
07
08
09
10
Werkgelegenheid (l-as)
11
12
Arbeidsaanbod (l-as)
Consumenten Consument zeer pessimistisch %
%
40
40
20
20
0
0
-20
-20
-40
-40
-60
-60
-80
-80 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 consumentenvertrouwen
koopbereidheid
economisch klimaat
Consumenten Consumptie terug op niveau 2004 mrd euro
mrd euro
260
260
255
255
250
250
245
245
240
240
235
235
230
230 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Consumptievolume
Stinkende wonden door zachte heelmeesters Prinsjesdag 2012
Zorg Zorguitgaven in Nederland mrd euro
% BBP
100
16
90
14
80
12
70 60
10
50
8
40
6
30
4
20 10
2
0
0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 Beleids- en beheersorganisaties (l-as) Gezondheidszorg (l-as) Totale zorguitgaven (% BBP, r-as)
Welzijnszorg (l-as) Totale zorguitgaven (mrd euro, l-as)
Zorg Financieringsbronnen mrd euro
mrd euro
100
100
90
90
80
80
70
70
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
Overheid Particuliere zorgverzekering Totaal financieringsbronnen
Zorgverzekeringswet Eigen betalingen
AWBZ Overige financieringsbronnen
Zorg Meer zorg, minder andere overheidsuitgaven? 33
8 12
103 33 10 3 35 11 Overheidsbestuur Openbare orde en veiligheid Milieubescherming Volksgezondheid Onderwijs
51 Defensie Economische aangelegenheden Huisvesting en voorzieningen Recreatie, cultuur en religie Sociale bescherming
Zorg Besparing op collectieve zorg mrd euro
mrd euro
1
1
Effect in 2017 t.o.v. het basispad
0
0
-1
-1
-2
-2
-3
-3
-4
-4
-5
-5
-6
-6
-7
-7
-8
-8
-9
-9 VVD PvdA PVV CDA Curatieve zorg
SP
D66
GL
langdurige zorg
ChrU SGP Totale zorg
Discussie ontslagrecht onvolledig Prinsjesdag 2012
Arbeidsmarkt Flexibiliteit op gemiddeld niveau Op een schaal van 1 tot 6
Op een schaal van 1 tot 6
4
4
3
3
2
2
1
1
0
0
Eisen voor collectief ontslag Protectie tegen individueel ontslag
Regelgeving omtrent tijdelijke contracten
Arbeidsmarkt Verdeling flexibiliteit in de bevolking % met een flexibel arbeidscontract
% met een flexibel arbeidscontract
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0
Onderwijsniveau Herkomst
Leeftijd
Geslacht
Het Nederlandse MKB in zwaar weer? Prinsjesdag 2012
MKB Definitie MKB
Categorie
Personeels- Omzet Balansomvang omvang (in mln euro) (in mln euro)
Definitie EC Micro
< 10
≤2
≤2
Klein
< 50
≤ 10
≤ 10
Middelgroot < 250
≤ 50
≤ 43
Groot
> 50
> 43
≥ 250
MKB Aantal bedrijven x 1000
x 1000
1400
1400
1200
1200
1000
1000
800
800
600
600
400
400
200
200
0
0 07 Micro
Klein
Midden
Groot
MKB Aantal bedrijven dat direct invoert en uitvoert in 2009 (in %)
Alleen invoer Alleen uitvoer In- en uitvoer Micro 52 14 34 Klein 31 9 61 Midden 23 5 72 Groot 29 3 68
MKB Uitsplitsing naar bedrijfstak %
%
100
100
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0 Micro
Klein
Landbouw, bosbouw en visserij Industrie Bouwnijverheid Horeca Financiële en zakelijke dienstverlening
Midden
Groot
Delfstoffenwinning en energie Waterbedrijven en afvalbeheer Handel, vervoer en opslag Informatie en communicatie Overig
MKB Verloop wereldhandelsvolume Index
Index
180
180
3-maands gemiddelde, 2000=100
160
160
140
140
120
120
100
100
80
80
60
60
40
40
20
20
0
0 91
93
95
97
99
01
Wereldhandel
03
05
Invoer
07
09
Uitvoer
11
MKB Uitgesproken faillissementen Aantal x 1.000
Aantal x 1.000
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12* * t/m juli
MKB Solvabiliteit en winstgevendheid %
%
20
60
15 50 10 40 5
0
30 70
75
80
85
Winstquote (l-as)
90
95
00
05
Solvabiliteit (r-as)
10
2013: Bedrijfsleven drijft op uitvoer Prinsjesdag 2012
Bedrijfsleven Extra lastenverzwaringen Mrd euro's
Mrd euro's
14 12
14
Lasten bedrijfsleven, 2013-2017
12
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0 VVD PvdA PVV
CDA
Basispad
SP
D66
GL
ChrU SGP
Lastenverzwaringen
Bedrijfsleven Verdeeldheid over innovatie Mrd euro's
Mrd euro's
1.0 0.5
1.0
Uitgaven aan innovatie, t.o.v. basispad (2013-2017)
0.5
0.0
0.0
-0.5
-0.5
-1.0
-1.0
-1.5
-1.5
-2.0
-2.0
-2.5
-2.5
-3.0
-3.0 VVD PvdA PVV CDA Fiscaal beleid
SP
D66
GL
Niet-fiscaal beleid
ChrU SGP Netto effect
Bedrijfsleven Uitvoergroei blijft constant
Excl. energie, % groei per jaar Uitvoervolume w.v. binnenlands geproduceerde uitvoer w.v. wederuitvoer Relevant wereldhandelsvolume Prijsconcurrentiepositie
2012 2013 4¼ -¼
4¼ 3¼
8¼ ¼ 3
4¾ 3½ 1
Bedrijfsleven Faillissementen nemen toe Index
Index
250
250
200
200
150
150
100
100
50
50 Aantal faillissementen, 2008K3=100, 4-kwartaals gemiddelde
0
0 94
96
98
00
02
04
06
08
10
12
Industrie
Bouw
Handel, vervoer en horeca
Financiële diensten
Zakelijke diensten
Alle sectoren
Een realistische rekenrente
Prinsjesdag 2012
Pensioenen Rente-inversie doet zijn intrede 6
%
%
6
5
5
4
4
3
3
2
2 Looptijd in jaren
1
1 0
4
8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 2003 2004-2011 2012*
*Gemiddelde eerste 7 maanden
Pensioenen Rente-inversie in de eurozone 0.6
%
%
0.6
0.4
0.4
0.2 0.0
0.2 0.0
-0.2
-0.2
-0.4
-0.4
-0.6
-0.6
-0.8
-0.8
-1.0
-1.0
-1.2 -1.4
-1.2 -1.4
Verschil 50-20 jaar interbancaire swaprente (procentpunten)
-1.6 03
04 VS
05 06 Japan
07 08 09 10 Groot-Brittannië
-1.6 11 12 Eurozone
Pensioenen Sleutelen aan de rekenrente % Denemarken: UFR Zweden: 30-jaars rente
4,2%
Zweden: 10-jaars rente
10
20
30
t (jaren)
Keuzes in kaart op de woningmarkt Prinsjesdag 2012
Woningmarkt Samenvatting plannen Lenteakkoord
HRA7
OB8
WetHillen
Leenbedrag
Huur
Systeem
VVD
punten
PvdA
WOZ
PVV
punten
CDA
WOZ
SP
punten
D66
punten
GL
WOZ
CU
WOZ Afschaffen
7
Uitbereiden of verhogen
8
Beperken of verlagen
De grote hangt af van de omvang van de aanpassing Aantal afhankelijk van starters en doorstromers
Woningmarkt Effecten woningmarkt verschil met basispad %
% BBP
2,0 1,6 1,2 0,8 0,4 0,0 -0,4 -0,8 -1,2 -1,6 -2,0
15 10 5 0 -5 -10 -15 VVD
PvdA
PVV
CDA
SP
D66
GL
CU
Welvaartswinst (l)
Emu-saldo structureel (l)
Prijsontwikkeling structureel (r)
Netto huur structureel (r)
Consumptie koop (r)
Consumptie huur (r)
Woningmarkt Peiling (03-09-2012) 8 18
VVD
35
CDA PvdA
4 3
SP D66
14
14
GroenLinks ChristenUnie PVV
24
Overig 30
Eurocrisis: institutioneel getouwtrek Prinsjesdag 2012
Eurocrisis Kwetsbare begrotingen in kaart
Eurocrisis Het web van spelers en interacties
Eurocrisis Pakt de ECB de draad weer op? %-BBP
30
Kwantitatieve monetaire beleidsmaatregelen (van 2008 tot medio 2012)
%-BBP
30
25
25
20
20
15
15
10
10
5
5
0
0 Bank of England
Federal Reserve
Europese Centrale Bank
Totale aankopen van staatsobligaties (l) Totale balansverlenging centrale bank (r) Noot: Inclusief geplande aankopen. Obligatie aankopen refereren specifiek aan kwantitatieve verruimingsmaatregelen. Voor de ECB werd enkel het Securities Market Programme meegenomen.
Eurocrisis Pijn in de periferie
Het koffiedik van de formatie Prinsjesdag 2012
Verkiezingen De verkiezingsuitslag aantal zetels
aantal zetels
45
45
40
40
35
35
30
30
25
25
20
20
15
15
10
10
5
5
0
0
2010
2012
Verkiezingen VVD en PvdA tot elkaar veroordeeld number of seats
number of seats
150
150
125
125
100
100
75
75
50
50
25
25
0
0 VVD
PvdA
SP
PVV
CDA
D66
GL
CU
Verkiezingen Structurele hervormingen jaren verhoging AOW leeftijd in 2025
bezuinigingen zorguitgaven
marktwerking zorg
versoepelen ontslagrecht
VVD
woningmarkt, welvaartswinst
PvdA
CDA
D66
Verkiezingen Economische en budgettaire effecten EMU-saldo 2017
Houdbaarheid (% bbp)
Koopkracht
Structurele werkgelegenheid
VVD
BBP-volume 2017
PvdA
CDA
D66
Verkiezingen Kabinetscrises weinig effect op rente basispunten
10-jaars staatsrente Nederland, verschil met Duitsland
basispunten
250 200 150
250 Banenplancrisis (Van Agt II) Van Agt III Van Agt II
100
LPF-crisis (Balkenende I) Reiskostenforfait (Lubbers II)
200 Catshuis (Rutte)
Nacht van Wiegel (Kok II)
Uruzgan (Balkenende IV)
Srebrenica (Kok II)
50
100 50
0 -50
150
0 Verdonk (Balkenende II)
81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11
-50
