Preek en liturgie Feliz navidad, lokkich nijjier, prosit neujahr, gelukkig nieuwjaar, happy new year, bonne année, feul hail en segen in dut nije jaar!
Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden, zondag 4 januari 2015 - Nieuwjaarsdienst Organist: Gerben Bergstra; voorganger: Roelof Akse Epifanie, ‘ … en wat zijn jouw geschenken?’ * Mededelingen en aansteken van de kaars * Bemoediging en groet Epifanie betekent: ‘tevoorschijn komen’, ‘zijn gelaat licht op’. Iets dat - of iemand die al aanwezig was, komt tevoorschijn met ‘t ware gezicht! Het is vooral een feest van de Oosters-orthodoxe kerk, met een liturgische zoektocht naar mystieke verbinding tussen hemel en aarde. Epifanie betekent een doorbraak in de tijd, ‘t ware gezicht van Jezus wordt zichtbaar. Wat zien onze ogen? Wat ziet jouw hart? * Zingen
Goedemorgen, welkom allemaal
Goedemorgen, welkom allemaal. Ik met mijn en jij met jouw verhaal. Lachen, huilen, vrolijkheid en pijn. Alles mag er zijn.
NL 288
God, ik vraag je, kom in onze kring. Wees er bij, wanneer ik bid en zing. Ik met mijn en jij met jouw verhaal, verteld in mensentaal.
* Nieuwjaarwensen met de kinderen * Zingen
De wijzen, de wijzen, die gingen samen reizen NL 520: 1 - 4 2. Zij volgden het teken, de dagen werden weken, dan klopt een rijke karavaan bij de paleispoort aan. 3. O koning, wil ons horen: er is een prins geboren, in 't Oosten is zijn ster gezien, staat hier zijn wieg misschien? 4. Herodes hij hoorde, verschrikt naar deze woorden. Een koningskind bij mij in huis? U bent beslist abuis.
Tijdens ‘t zingen steken kinderen het lantaarntje aan; met dit licht gaan ze naar het gemeentecentrum. * Gebed
* Eerste Bijbellezing
Matteüs 2: 1 - 12 (NBV)
Toen Jezus geboren was in Betlehem in Judea, tijdens de regering van Herodes, kwamen er magiërs uit het Oosten in Jeruzalem aan. Ze vroegen: ‘Waar is de pasgeboren koning van de Joden? Wij hebben namelijk zijn ster zien opgaan en zijn gekomen om hem eer te bewijzen.’ Koning Herodes schrok hevig toen hij dit hoorde, en heel Jeruzalem met hem. Hij riep alle hogepriesters en schriftgeleerden van het volk samen om aan hen te vragen waar de messias* geboren zou worden. ‘In Betlehem in Judea,’ zeiden ze tegen hem, ‘want zo staat het geschreven bij de profeet: “En jij, Betlehem in het land van Juda, bent zeker niet de minste onder de leiders van Juda, want uit jou komt een leider voort die mijn volk Israël zal hoeden.”’ Daarop riep Herodes in het geheim de magiërs bij zich; hij wilde precies van hen weten wanneer de ster zichtbaar geworden was, en stuurde hen vervolgens naar Betlehem met de woorden: ‘Stel een nauwkeurig onderzoek in naar het kind. Stuur mij bericht zodra u het gevonden hebt, zodat ook ik erheen kan gaan om het eer te bewijzen.’ Nadat ze geluisterd hadden naar wat de koning hun opdroeg, gingen ze op weg, en nu ging de ster die ze hadden zien opgaan voor hen uit, totdat hij stil bleef staan boven de plaats waar het kind was. Toen ze dat zagen, werden ze vervuld van diepe vreugde. Ze gingen het huis binnen en vonden het kind met Maria, zijn moeder. Ze wierpen zich neer om het eer te bewijzen. Daarna openden ze hun kistjes met kostbaarheden en boden het kind geschenken aan: goud en wierook en mirre. Nadat ze in een droom waren gewaarschuwd om niet naar Herodes terug te gaan, reisden ze via een andere route terug naar hun land. * Zingen
NL 520: 5 - 7
5. De wijzen, de wijzen, die moesten verder reizen. De ster ging als een lichtend spoor, naar Bethlehem hen voor. * Tweede Bijbellezing
6. Zij hebben gevonden, het Kind door God gezonden. Dat Koning en dat Knecht wil zijn voor ieder groot en klein.
7. De wijzen, die weten van sterren en planeten die baden nu in zonnelicht en doen hun ogen dicht.
Jezus Sirach 18: 15 - 18 (Willibrordvertaling)
Mijn kind, voeg bij goede gaven geen verwijt en bij een geschenk nooit kwetsende woorden. Maakt de dauw geen eind aan de hitte? Zo is een woord ook beter dan een geschenk. Maar al is een woord beter dan een mooi geschenk, bij een beminnelijk man gaan ze samen De dwaas kwetst door zijn hatelijke woorden en het geschenk van een wrevelig mens doet de ogen tranen.
2
* Zingen
Gij die alle sterren houdt
NL 919: 1, 3 en 4 God, is dan wat U verliet uit uw hand gevallen? Mist Gij onze wereld niet bij uw duizendtallen? Blijf niet ver, / doe één ster in de nacht ons gloren, of wij zijn verloren! Christus, stille vaste ster, o Gij licht der lichten, waarnaar wij van her en der onze schreden richten, – geef ons moed; / ’t is ons goed U te zien, getrouwe, uw hoog rijk te aanschouwen.
* Uitleg en vermaning
Zusters en broeders, gemeente met een levende Heer! In die dagen na de geboorte (of misschien wel in de jaren na de geboorte) komen bezoekers langs bij Maria en Jozef om het kind eer te bewijzen. Bij Lucas zijn dat de herders van het veld; en in het evangelie van Matteüs zijn dat de wijzen, of magiërs, ‘wize mannen út it Easten’. In het Matteüs evangelie krijgt vervulling van het Oude Testament sterk de nadruk. De profetische belofte van een koningskind/Messias wordt vervuld. Daarom begint dit evangelie met die lange opsomming van de stamvaders van Jezus, zoon van David, zoon van Abraham. Het zijn rijke mannen die langskomen (je ziet het aan hun kleding). En zij zoeken de koning van de Joden uiteraard in het koningscentrum: Jeruzalem .., daar in het paleis zal vast een zoon zijn geboren. Integendeel: hier geen slingers of een ooievaar op de paleistoren. ‘Kening Herodes wie slim fan ‘e wize … ’, door het bericht van deze wijzen. Ze reizen verder, de ster achterna! Het zijn rijke mannen die langskomen. Ze brengen kostbare geschenken mee voor het kind: goud, wierook en mirre. Ik wil in deze Nieuwjaarsviering van Epifanie langer stilstaan bij de betekenis van deze geschenken. Er ligt een Bijbelse verbinding met de koningspsalm 72 en met Jesaja 60. In de psalm van Salomo is het rijk van de koning groots en uitgebreid, vanaf de Grote Rivier tot aan de einden der aarde (ps. 72: 8b). Koningen van Tarsis (Spanje) brengen geschenken. En koningen van Seba en Saba (Arabië, in het Oosten) dragen schattingen af. Leve de Koning! Men zal hem goud van Seba schenken. Deze Psalm beïnvloedt de evangelieschrijver. In Jesaja 60 is de profetie over Jeruzalem te horen: ‘Sta op en schitter, je licht is gekomen’ (Jes. 60: 1). Schatten van de zee zullen je toevallen (uit het Westen). En de rijkdom van 3
vreemde volkeren valt je in de schoot. Jonge kamelen, opnieuw uit Arabië, Seba, beladen met wierook en goud komen in grote getale (Jes. 60: 6). Dit gedeelte van Jesaja verkondigt het herstel van Jeruzalem, dat hiervoor door de vreemde volkeren uit het Oosten was leeg geroofd. Een omkering van vijandschap in welgezindheid. Nu komen die volkeren van verre met hun kamelen, schapen, geiten, rammen en hun schatten: goud, zilver en wierook. Het is een tegendraadse manier om met dieren en schatten te laten zien dat de slavendienst van Israël en Jeruzalem voorbij is (Jes. 40 en verder). Want de Heer komt als bevrijder naar Sion … (Jes. 59: 20). Opnieuw is door dit gedeelte beïnvloeding van de evangelieschrijver te beluisteren. Een herhaling van die bevrijding door de geboorte van dit koningskind … uit het Oosten worden opnieuw kostbare geschenken gebracht! Dit is één laag over de betekenis van de geschenken, een vrij rechtstreekse lijn van Psalmen en Jesaja naar Matteüs 2. Over goud is meer te zeggen; dit kostbare erts is te vinden door de gehele Bijbel heen. Een tipje van de gouden sluier: te beginnen in Genesis 2, de beschrijving van de tuin van Eden. Er ontspringt een rivier die de tuin bevloeit, deze rivier vertakt zich in vier stromen. ‘Een daarvan is de Pison; die stroomt om heel Chawila heen, het land waar goud gevonden wordt’. (Gen. 2: 11). ‘Chawilla’, betekent zandstreek, bedoeld wordt het Zuidelijke Arabië. Uit de verhalen over de koningin van Sheba in de tijd van Salomo is bekend dat het meest zuivere goud uit dit gedeelte van het rijke schiereiland kwam … Chawilla! Openbaringen 21 kent een hemelse beschrijving van het Nieuwe Jeruzalem. Een visioen van Johannes (alpha en omega): De stad schitterde door Gods luister als van een edelsteen […] de muur was gemaakt van jaspis, en de stad zelf was van zuiver goud, helder als glas. (Openbaring 21: 18). Naast goud als geschenk is daar wierook. Het is de aromatische, witte en gele hars van de boswellia sacra, de wierookboom. Die groeit in droge streken van Noordoost Afrika en in het Zuiden van Arabië. Nomadenstammen maken kleine inkepingen om een aantal weken later ‘harstranen’ te verzamelen. Zo levert elke boom jaarlijks enkele kilo’s hars. Naast het sacrale gebruik in de Katholieke en Oosters-Orthodoxe erediensten is wierook ook een geneesmiddel. Vermengd met wijn, olijfolie en honing is het o.a. een hartversterkend middel. Wierook maakt de hartslag krachtiger! Naast goud en wierook is daar mirre. Het is een rood, sterk geurend hars afkomstig van de mirrestruik. Deze kwam niet voor in Palestina, wel in Arabië en Ethiopië. Mirre wordt o.a. gebruikt voor lichaamsverzorging. Ester (uit het gelijknamige Bijbelboek) wordt er na 6 maanden reiniging een schoonheid van. Het is tevens een liefde-opwekkend middel, zoals beschreven in Hooglied. In het verloop van de evangeliën wordt mirre en andere specerijen gebruikt door vrouwen om Jezus te eren. Op de eerste dag van de week gaan vrouwen met geurige olie (onder andere bereid met mirre) naar het graf van Jezus. (Lucas 23: 56, 24: 1) Wijze mannen uit het Oosten komen met goud, wierook en mirre.
4
Wat brengen die vrouw en man uit het zuidelijk gelegen Afrika? De vrouw draagt een mand met kokosnoten op haar rug. De man draagt een grote tros bananen op zijn schouder. Zijn dit nu cadeaus waar je een kind mee kunt verblijden? Natuurlijk! Het zijn, net als de mirre en wierook, natuurlijke producten die aan bomen in de omgeving groeien. Voor eenvoudige mensen is het een groots gebaar om deze harde en zachte vruchten te schenken. Wat zijn jouw geschenken? Wat is mijn geschenk? Gaat onze aanbidding gepaard met lege handen? In de Sirach wijsheid over vrijgevigheid is een woord beter dan een geschenk! Wij kunnen met onze woorden vrijgevig zijn: we wensen elkaar geluk toe, sterkte … , zegen … , een begaanbare weg! In een Hooglied-relatie met passie zeggen we de ander hoe we hem/of haar zullen missen. We fluisteren in het oor, het geschenk is een glimlach, ogen die stralen. We zeggen gekke onzinwoordjes tegen een pasgeborene, het is vooral de klank in taal en niet de inhoud die de baby hoort en waarop gereageerd wordt. Pas op in conflictsituaties; al te gauw kwetst een dwaas door hatelijke woorden. Een gekwetst geheugen is sterk, een brandkast waarvan de code in het laatje ‘onvindbaar’ ligt. Maakt de dauw geen eind aan de hitte? Jawel! Dit gebeurt wanneer dauw - gelegenheid krijgt om de voorafgaande hitte te verkoelen. Bijvoorbeeld: Door in de ochtend vroeg op te staan en je te bezinnen. In die stilte van de dauw-rijke uren gedachten en woorden van de verhitte confrontatie in je te laten dalen … en dalen betekent afkoelen. ‘Take it easy … let it be … ’ Dan is dauw verkoelend. Wanneer je die fase al te vlot overslaat. En op de nieuwe morgen wordt wrevel en wrijving op gang geholpen door kort aangebonden temperament … , dan blijft de hitte. Wat zijn jouw geschenken? Wat is mijn geschenk? Wat hebben we meegebracht op deze 10e kerstdag? Welk geschenk, in welke vorm ook, brengen we bij dit pasgeboren kind? Onze bijdrage in geloof, hoop en liefde. Met welk gezicht komen we tevoorschijn? Mijn intenties … mijn goede bedoelingen … mijn twijfels. Ja, maar … is dit de moeite waard? Is het niet slechts een druppel? Lopen we in dat spoor van die vrouw met kokosnoten op haar rug, of in de voetstappen van die man met bananen op zijn schouder? Met andere woorden, je hoeft het niet ver weg te zoeken in het oosten. We hebben geen mirrestruik in onze tuin staan. Je mag komen met wat dicht bij je is; je mag komen met iets wat nog niet af is … dit persoonlijke geschenk, of deze eigenschap is nog in ontwikkeling. Het hoeft niet de economische waarde van goud te hebben: wie het kleine niet eert … (Jezus Sirach 19: 1). Vanmorgen is mijn geschenk: geduld, een metgezel bij tegenwind; bij onrecht niet opgeven. Mijn geschenk is het optimistische verlangen om gevoed te worden door psalmen, profetenwoorden en evangelie. Een geurige hoop, die door de eeuwen heen waait en die mensenkinderen opwekt tot verzoening met zichzelf en met God. God heb ik lief … , en levenslang ben ik niet eenzaam meer. (berijming Psalm 116, NL 116: 1)
5
* Orgelspel * Open ruimte, vraag: ‘ … en wat zijn jouw geschenken?’ * Zingen
Neem mijn zilver en mijn goud
Neem mijn zilver en mijn goud, dat ik niets aan U onthoud. Maak mijn kracht en mijn verstand tot een werktuig in uw hand.
NL 912: 4 en 6
Neem ook mijne liefde, Heer, ’k leg voor U haar schatten neer. Neem mijzelf en voor altijd ben ik aan U toegewijd.
* Dankgebed, voorbeden; eindigend met gezamenlijk bidden van het Onze Vader (NBG ’51) Onze Vader, die in de hemelen zijt Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome Uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op de aarde Geef ons heden ons dagelijks brood En vergeef ons onze schulden gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren En leid ons niet in verzoeking maar verlos ons van de boze Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid Amen * Collecte voor Vreugdekinderen Sinds 2011 ondersteunt onze gemeente een klein kindertehuis bij Bloemfontein in Zuid-Afrika, waar door hun ouders verstoten kinderen met hiv worden opgevangen. Geld blijft hier hard nodig. U kunt dit doel ook steunen door eenmalig of periodiek een bedrag over te maken naar de Doopsgezinde Gemeente; dat geld wordt dan van tijd tot tijd naar Zuid-Afrika overgemaakt. Tijdens de collecte worden de kleinsten opgehaald en we beginnen met zingen wanneer zij in de kerk zijn! * Slotlied
Zing voor Gods licht
6
Ionabundel 6: 1-3
Zing voor Gods kracht die de ketenen breekt die ons binden, duister verdrijft wanneer wanhoop en angst ons verblinden. Wat ons beschaamt, mag in haar liefde bestaan. Zij zoekt ons teder te vinden.
Zing voor Gods recht dat de machthebbers vrede zal leren, arglist ontmaskert, uiteenjaagt wie trots paraderen. Recht, levend recht, dat onderdrukking beslecht, en ons tot vrijheid doet keren.
* Zegenbede
Mededelingen Agenda voor komende week 6 jan. 7 jan. 8 jan. 8 jan. 10 jan. 11 jan.
20.00 uur 20.00 uur 15.00 uur 20.00 uur 10.00 uur 15.30 uur
Oriëntatiekring Avondzusterkring Gesprekskring Aldlânstate Avondmeditatie Nuvere Nifelers Benefietconcert voor Fier Friesland
7
Kerkenraadskamer Gemeentecentrum Aldlânstate Oergong Gemeentecentrum Kerk
