OVERZICHT BIJLAGEN. Aantekeningen

INHOUD

Blz.

Overzicht bijlagen 1. Inleiding 2. Behaaglijkheid 3. Dimensioneren luchtbehandelinginstallaties 3.1 Bepaling luchthoeveelheid 3.2 Bepaling manier van lucht inblazen in de ruimte 4. Luchtbehandeling en h - x diagram 4.1 h - x diagram 4.2 Processen in het h - x diagram 5. Luchttransport 5.1 Ventilatoren 5.2 Drukverlies in luchtleidingen 5.3 Dimensioneren luchtleidingen 6. Warmtewisselaars 7. Geluid 7.1 Algemeen 7.2 Gedrag geluid binnen 7.3 Gedrag geluid buiten 7.4 Geluidproductie van ventilatoren

2 3 4

VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands

5 6 8 8 15 21 26 27 29 32 35 36

Phone +31 (0)40-2981818 Fax +31 (0)40-2981800 E-mail [email protected] Internet www.klima.com

Postbank 106 5525 ABN AMRO Bank 52.72.44.929 BTW/VAT NL804935208B01 CR Eindhoven 17093609 IBAN:NL11ABNA0527244929 BIC:ABNANL2A

Voor zover niet uitdrukkelijk anders bepaald, geschieden al onze leveringen overeenkomstig de algemene leveringsvoorwaarden voor de metaal- en electro-technische industrie, gedeponeerd ter Griffie van de arrondissementsrechtbank te ‘s Gravenhage op 19 oktober 1998 onder nr. 119/1998. Op verzoek wordt een exemplaar hiervan gratis door ons ter beschikking gesteld.

OVERZICHT BIJLAGEN Bijlage 1: Warmteoverdracht door geleiding 2: Warmteoverdrachtscoëfficienten bouwkundige constructies 3: Warmtegeleidingscoëfficienten en soortelijke massa's bouwmaterialen 4: Fysische gegevens metalen 5: Fysische gegevens andere vaste stoffen 6: Fysische gegevens vloeistoffen 7: Gassen 8: Fysische gegevens gassen 9: Gegevens brandstoffen 10: Stoomtabel 11: Drukverlies in lagedruk stoom leidingen 12: Drukverlies in hogedruk stoomleidingen 13: Diameter van condensleidingen 14: Drukverlies in warmwaterleidingen 15: Stalen gas- en stoompij pen 16: Naadloze stalen vlampijp 17: Flenzentabel 18: Massa's van profielen 19: Grieks alfabet 20: Maateenheden 21: Omrekeningsfactoren

Blz. 38 38 39 40 41 42 42 43 43 44 46 47 48 49 50 51 52 54 56 57 59

Aantekeningen





1. INLEIDING Het is een bijzonder goede gedachte van de directie van Klima B.V., ter gelegenheid van het 80-jarig bestaan van het bedrijf, het bekende "groene boekje" opnieuw, maar dan wel geheel herzien en aangepast aan de huidige stand van de techniek en de thans gehanteerde normen, uit te brengen in een moderne bij deze tijd horende vorm. De voorganger van de uitgave die nu voor u ligt, heeft immers al bewezen dat dit handboek niet alleen aan hen die nog slechts kort in het vakgebied van de klimaatregeling werkzaam zijn goede informatie verschaft, maar ook door de meer ervaren technicus veelvuldig als geheugensteun wordt geraadpleegd. Hiermede is de traditie van Klima B.V., om veel op de praktijk gerichte voorlichting op haar vakgebied te geven, voortgezet. Een traditie die goed aansluit bij het streven van de Nederlandse Technische Vereniging voor Verwarming en Luchtbehandeling (TVVL), het niveau van de klimaatregeltechniek te verhogen, onder meer door de verworven kennis op begrijpelijke wijze vast te leggen en over te dragen. Wij feliciteren Klima B.V. met het jubileum ter gelegenheid van haar 80-jarig bestaan en met haar initiatief dit handboek weer uit te geven. De vele gebruikers zullen daar dankbaar voor zijn. W.H.Wijckerheld-Bisdom, Voorzitter T.V.V.L.





2. BEHAAGLIJKHEID Onderscheid kan gemaakt worden in de: - thermische behaaglijkheid - akoestische behaaglijkheid - verlichtingstechnische behaaglijkheid en - eisen betreffende luchtzuiverheid. Blijven we bij de thermische behaaglijkheid, dan wordt deze bepaald door de volgende parameters: - luchttemperatuur (°C) - stralingstemperatuur (°C) - luchtsnelheid (m/s) - luchtvochtigheid (% R.V.) en tevens door aan de mens gerelateerde factoren als: - de warmteweerstand van de kleding (ook dampweerstand) (clo) - de stofwisselingsgraad of het metabolisme bij bepaalde activiteiten (W/m2). Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken, dat van een gemiddelde groep mensen maximaal 95% tevreden is met een bepaald binnenklimaat. De ontwerpcondities, die voor een bepaalde ruimte moeten gelden, zijn afhankelijk van de activiteiten, die in de ruimte plaatsvinden en het beschikbare budget voor investering en exploitatie van de installaties.





3. DIMENSIONEREN LUCHTBEHANDELINGINSTALLATIES 3.1 Bepaling luchthoeveelheid (volumestroom) De luchthoeveelheid wordt bepaald op basis van: a. De minimale vereiste luchthoeveelheid voor luchtverversing. b. De minimale vereiste hoeveelheid i.v.m. een goede luchtverdeling. c. Hoeveelheid af te voeren warmte (koellast). d. Hoeveelheid toe te voeren warmte (transmissie). Bepaling luchthoeveelheid ten gevolge van koellast

& =m & . c . Δt Q K & = koellast in kW voelbare koellast Q K & = massastroom in kg/s (hoeveelheid lucht) m

c = s.w. van lucht ca. 1 kJ/kg K Δ t = tr - ti in K. tr = ruimtetemperatuur ti = inblaastemperatuur

Enkele waarden: buitenluchtconditie 30°C/50%R.V. : binnentemperatuur 5°C lager dan de buitenluchttemperatuur : R.V. ca. 40 - 60% : inblaastemperatuur 10°C beneden ruimtetemperatuur Voorbeeld: Gegeven: koellast voelbaar 1 kW tr = 24°C ti = 14°C

(

Gevraagd : luchthoeveelheid s.m. lucht = 1,2 kg/m3 & =m & .c.Δ t 1 = m & . 1 . (24 − 14) & = 0,1 kg/s. Q m

)

& = 0,1 = 0,083 m3 =ˆ 300 m3 /h. V 1,2 Bepaling luchthoeveelheid ten gevolge van transmissieverlies & t =m & .c.Δ t Q r

& t = transmissieverlies in kW Q r Δ t = ti − tr VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Enkele waarden: tr = 20°C : ti = 15 tot 30°C hoger dan tr Opmerking: Afhankelijk van manier van inblazen en afzuigen: bij hoog in de ruimte inblazen en afzuigen Δ t < 15°C, bij hoog inblazen en laag afzuigen en gerichte luchtstroom Δ t maximaal 30°C. Voorbeeld: & tr = 1,5 kW Gegeven: Q tr = 20°C ti = 40°C s.m. lucht = 1,2 kg/m3. Gevraagd: luchthoeveelheid in m3/h. Formule:

& =m & . c . Δt Q & .1 . (40 − 20) m & = 0.075 kg/s 1,5 = m & = 0,075 x 3600 = 225 m3 /h V 1,2 3.2 Bepaling manier van lucht inblazen in de ruimte Algemeen: De lucht moet op een dusdanige manier in de ruimte ingebracht worden, dat dit niet als hinderlijk ervaren wordt. Enkele criteria: Gemiddelde eindsnelheid ter plaatse van personen kleiner dan 0,25 m/s. Voorkeur: 0,15 m/s. Gemiddelde temperatuurverschil met omgeving kleiner dan 10°C. De Worp: Dit is de afstand vanaf het rooster tot aan een punt, waar de luchtsnelheid tot 0,5 m/s is gereduceerd. Formule: (geldend bij isotherme luchtstroming)

vx K A = . v X μr x = worplengte in m v = beginsnelheid in het rooster m/s vx = snelheid aan het einde van de worp (0,5 m/s) K = rooster constante (zie onderstaande tabel) A = opp. uitblaasrooster m2 µ = contractiefactor 0,6 ...1 r = verhouding netto/bruto doorlaat





Roosterconstanten K Straalpijp Rechthoekige vrije doorlaat Sleuf L : B = 1 : 20 Rooster horizontale lamellen Rooster verticale lamellen: - Recht - Divergerend 40° - Divergerend 60° - Divergerend 90°

6,0 . . . 7,0 5,0 . . . 6,0 4,0 . . . 5,0 5,5 4,0 . . . 5,5 3,5 2,5 2,0

Enige ervaringscijfers m.b.t. het type inblaasrooster, de toelaatbare circulatievouden en temperatuursverschillen zijn in onderstaande tabel weergegeven. Overzicht inblaasmogelijkheden Soort rooster

Circulatievoud

Δ t = tr - ti

toepassingsgebied

wandroosters anemostaten

6-8v 10 - 12 v

8°C 10°C

spleten plafonds v = 3 m/s geperforeerd plafond

10 - 12 v

10°C

kantoor, winkel, verpleeghuizen kantoor, restaurant, ziekenhuizen kantoren, etc.

20 v en hoger

-

vloerroosters speciale anemostaten

20 v en hoger 6 - 10 v

5°C 10°C

speciale operatiekamers, verfspuitcab., comp. ruimten idem, comp. ruimten industrie hoge hallen, sportzalen hoge ruimten

Afzuigroosters: Wand of vloerroosters, bij luchtverwarming laag plaatsen, luchtsnelheden maximaal 2 m/s.





4. LUCHTBEHANDELING EN h-X DIAGRAM 4.1 h-x diagram Het h-x diagram, ook wel genoemd Mollierdiagram, is een zeer belangrijk hulpmiddel bij het berekenen van diverse grootheden voor luchtbehandelinginstallaties en geeft de relaties weer tussen de warmte-inhoud van de lucht h, het vochtgehalte van de lucht x, de temperatuur en relatieve vochtigheid bij een atmosferische druk van 1013 mbar en dat alles voor 1 kg lucht. Enkele begrippen: Droge bol temperatuur: de lucht temperatuur gemeten met een thermometer, in °C. Natte bol temperatuur: de temperatuur gemeten met de natte bol thermometer ofwel die temperatuur welke ontstaat na maximale bevochtiging van lucht met water van omgevingstemperatuur, in °C. Dauwpunt temperatuur: de temperatuur van de lucht afgekoeld zonder toe- of uittreding van vocht tot die waarde waarbij condensatie optreedt, in °C. Enthalpie:

warmte-inhoud van de lucht, in kJ/kg.

Absoluut vocht:

vochtgehalte van de lucht in kg/kg lucht.

Relatieve vochtigheid:

verhouding optredende partiële dampspanning t.o.v. de maximale dampspanning bij een bepaalde temperatuur of in praktijk de verhouding van de heersende vochtigheid t.o.v. de maximale hoeveelheid vocht per kg lucht bij een bepaalde temperatuur in %.

Randschaal:

Δ h/Δ x, deze verhouding geeft de richting van een bepaald proces weer.

Verzadigingslijn:

de grens in het h-x diagram tussen de gebieden waar water als waterdamp aanwezig is en waar water als water (nevel) aanwezig is.

4.2 Processen in het h-x diagram Ter illustratie is een aantal processen in het Mollierdiagram aangegeven. Voor de toestandsveranderingen bij warmteterugwinning uit ventilatielucht wordt verwezen naar publicatie 7 van de documentatie.





4.2.1 Verwarming en bevochtiging

Stel het onderstaand principeschema is van toepassing: - Buitenconditie: -10°C; 90% R.V.; 2000 m3/h. - Totale luchthoeveelheid: 3000 m3/h. - Inblaastemperatuur 4°C (4 K) boven de ruimtetemperatuur.

(1 − 2) =

1000 m3 /h . (1 − 6) 3000 m3 /h

De mengconditie 2 wordt met behulp van onderstaande vergelijking bepaald. De lijn 2-3 heeft betrekking op het verwarmen. Het vermogen bedraagt:

& . (h3 − h2) (kW) P =m & de massastroom in kg/s voorstelt en h de enthalpie in kJ/kg. Waarin m Het vermogen van de stoombevochtiger is

& . (h4 − h3) (kW) P =m De massastroom stoom bedraagt:

& S =m & . (x4 − x3) (kg/s) m Het verloop van 4 naar 6 heeft betrekking op het benodigde vermogen voor het warmteverlies van de ruimte.









Bij waterbevochtiging is het onderstaande principeschema van toepassing:

Omdat bij waterbevochtiging geen energieoverdracht plaatsvindt, verloopt dit proces volgens een lijn van constante enthalpie (3-4). Het vermogen van de voorverwarmer is te berekenen uit h3 - h2. Het vermogen van de naverwarmer is te berekenen uit h5 - h4. Het rendement van de bevochtiger is:

η=

a a+b

& b , die in de lucht gebracht wordt, is te berekenen De massastroom water m uit Δx en de massastroom van de lucht.

& b = (x4 − x3) . m & (kg/s) m & s =m &b De massastroom spui m Het rendement van de bevochtiger ligt vast in de configuratie van dit toestel. Daarom is het nodig dat punt 3 op de betreffende lijn van gelijke enthalpie ligt. Dit wordt bereikt door de zgn. "dauwpuntregeling" toe te passen. De voorverwarmer wordt geregeld op basis van een vaste natte bol temperatuur. In het voorbeeld is deze waarde ca. 6°C.





4.2.2 Koeling Stel het onderstaande principeschema is van toepassing:





-

1 buitenluchtconditie: 30°C; 45% R.V. 2 uittredeconditie koeler: 8°C (8 K) beneden ruimtetemperatuur 3 ruimteconditie: 25°C; 50% R.V. voelbare koellast 2 kW latente koellast 0,2 kW

De inblaasluchthoeveelheid volgt uit de inblaastemperatuur, ruimtetemperatuur en de voelbare koellast.

& =m & .c.Δ t Q & = 2 = 0,25 kg/s m 1x8 & = ca. 750 m3 /h. dus V De vereiste vochtigheid van de inblaaslucht volgt uit de ruimtevochtigheid, de luchthoeveelheid en de latente koellast:

& =m & . r . (x3 − x2) Q l Hierin is r de verdampingswarmte van water: 2500 kJ/kg. De juiste inblaasconditie is hiermee bepaald. Het vermogen van de koeler is te bepalen uit h1 - h2.









5. LUCHTTRANSPORT 5.1 Ventilatoren 5.1.1 Ventilatorcapaciteit

De kapaciteit van een ventilator wordt bepaald door het totaaldrukverschil &. Δ p over de ventilator en de verplaatste luchthoeveelheid V t

Totaal drukverschil: Het totaal drukverschil Δ pt is de som van het statisch drukverschil Δ pst en de dynamische of snelheidsdruk pd. In formule: Δ pt = Δ pst + pd De eenheid van druk is N/m2 of Pa (Sl-stelsel). De druk en drukverschillen kunnen visueel worden waargenomen en gemeten worden met behulp van een Prandtl- of Pitotbuis en een vloeistofmanometer.

In bovenstaande figuur is afgebeeld hoe de drukken zowel zuig- als perszijdig gemeten kunnen worden en welk verband ertussen de diverse drukken bestaat. Duidelijk is waarneembaar dat de drukmetingen plaatsvinden t.o.v. de atmosferische druk en niet t.o.v. het absolute drukpunt 0. Men spreekt daarom ook van statisch en totaal drukverschil. VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Bij onderdruk (zuigzijdig) zijn deze drukverschillen t.o.v. de atm. druk negatief en bij overdruk (perszijdig) positief. De totale drukverhoging van de ventilator is de som van de totale drukverschillen zuigen perszijdig. Hierbij kan men echter 4 gevallen onderscheiden: a)

Zuigzijdig bedrijf: De ventilator blaast vrij uit en heeft slechts aan de zuigzijde weerstand te overwinnen: Δ pt = Δ pt1 + (pd2 - pd1)

b)

Drukzijdig bedrijf: De ventilator zuigt vrij aan en heeft slechts perszijdig weerstand te overwinnen: Δ pt = Δ pst2 + pd2

c)

Zuig- en drukzijdig bedrijf: De ventilator moet aan beide zijden weerstand overwinnen: Δ pt = Δ pst1 + Δ pst2 + (pd2 - pd1)

d)

Drukloos bedrijf: De ventilator zuigt vrij aan en blaast vrij uit: Δ pt = pd2

5.1.2 Statisch drukverschil Δ pst Het statisch drukverschil dient voor het overwinnen van weerstanden in luchtsystemen en kan gemeten worden via wandboringen in het kanaal. 5.1.3 Dynamische druk pd De dynamische druk is de kinetische energie die nodig is voor het in stand houden van de luchtstroom. Hiervoor geldt:

pd = ½ ρ v2

Hierin is:

Pd = dynamische druk in Pa ρ = soortelijke massa in kg/m3 v = luchtsnelheid in m/s

De dynamische druk kan gemeten worden zoals in bovenstaande figuur is aangegeven. Aangezien de luchtsnelheid in het kanaal meestal niet gelijkmatig is dient er op meerdere plaatsen in één meetvlak gemeten te worden. De dynamische druk wordt daarna berekend uit het gemiddelde van √ pd. VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Voor de toe te passen meetmethoden wordt verwezen naar de desbetreffende ventilatornormen. In alle gevallen kan uit de gemeten druk de luchtsnelheid worden bepaald. 5.1.4 Luchtsnelheid De luchtsnelheid kan worden bepaald uit de dynamische druk en de soortelijke

massa v =

2p d m/s ρ

Voor ρ = 1,2 kg/m3 geldt v = 1,29 . √ pd m/s 5.1.5. Totaaldruk Δ pt De totaaldruk kan eveneens gemeten worden als aangegeven, doch is ook te berekenen uit het gemeten statisch drukverschil en de dynamische druk.

& 5.1.6. Luchthoeveelheid V De luchthoeveelheid wordt bepaald door het product van luchtsnelheid en doorstroomoppervlak.

& =vxA In formule : V Hierin is : & = volumestroom in m3 /s V v = luchtsnelheid in m/s A = doorstroomoppervlak in m2 Zoals reeds eerder is opgemerkt kan de luchtsnelheid uit de dynamische druk worden berekend. Er zijn echter ook legio mogelijkheden om de luchtsnelheid met andere instrumenten te bepalen, zoals meetflenzen en -düsen, anemometers, hittedraadmeters. 5.1.7 Ventilatorasvermogen P Naast de kapaciteit van een ventilator is ook het bijbehorend ventilatorasvermogen van belang. Dit asvermogen kan worden bepaald uit het koppel op de as en het toerental van de ventilator. VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




In formule : Pas = M . ω

2π M . n = 0,105 M . n 60

Hierin is: Pas = asvermogen in W M = askoppel in Nm ω = hoeksnelheid in rad/s n = toerental in omw/min. Het askoppel kan worden gemeten met een balansmeter of koppelmeter. Het toerental wordt meestal met een tachometer bepaald. 5.1.8 Ventilatorrendement Van groot belang is het rendement van de ventilator. Onder het ventilatorrendement wordt verstaan: de verhouding tussen het afgegeven vermogen en het toegevoerd vermogen.

In formule : ηas =

& . Δp V t x 100% Pas

η = het rendement in % & = volumestroom in m3 /s V Δp t = totaal drukverschil in Pa Pas = ventilatorasvermogen in W Hierin is

De rendementen van de meest voorkomende ventilatoren zijn : η = 60 − 85% − axiaalventilatoren − centrifugaalvent. met achterwaarts gebogen schoepen η = 65 − 95% η = 50 − 75% − centrifugaalvent. met voorwaarts gebogen schoepen Het bedrijfsrendement van de ventilator ligt echter lager, doordat de ventilator wordt aangedreven hetzij direct, hetzij indirect door een elektromotor. Als richtwaarden kunnen worden aangehouden:

− electromotor ηm = 70 − 95%

− snaaroverbrenging ηs = 90 − 95% − lagering ηl = 99% VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




ηb =

ηas η η η x m x s x l x 100% 100 100 100 100

zodat het bedrijfsrendement ηb wordt:

Ventilatorproefstand

5.1.9 Invloed van ρ op de ventilatorcapaciteit (Waaierdiameter D en toerental n constant) Als de soortelijke massa ρ van het te verplaatsen gas anders is dan 1,2 kg/m3, waarvoor de grafieken zijn samengesteld, dan veranderen het statische drukverschil en het motorvermogen rechtevenredig hiermede; de door de ventilator verplaatste luchthoeveelheid blijft echter constant.





& =V & m3 /s V Δp′st = Δp st P′ = P

ρ′ Pa 1,2

ρ′ kW 1,2

Het accent ' geeft de nieuwe toestand aan. Door het verlangde statische drukverschil Δ p'st in bovenstaande formule in te vullen volgt: waarmede de druk berekend is, die in de grafieken moet worden gezocht om voor de andere soortelijke massa de juiste ventilator te kunnen bepalen. Voorbeeld:

Δp′st = 150 Pa ρ′ = 0,98 kg/m3 Δp st wordt daardoor

1,2 x 150 = 184 Pa 0,98

Met deze druk als uitgangspunt wordt de ventilator bepaald. Het daarbij gevonden ⎛ 0,98 ⎞ vermogen wordt vermenigvuldigd met ⎜ ⎟ waarmede het bij ρ′ benodigde ⎝ 1,2 ⎠ vermogen bekend is. 5.1.10 Invloed van n op de ventilatorcapaciteit (soortelijke massa ρ en waaierdiameter D constant) Voor andere toerentallen verandert de capaciteit als volgt:

& =V & n′ m3 /s V n 2

⎛ n′ ⎞ Δp′st = Δp st ⎜ ⎟ Pa ⎝n⎠ 3

⎛ n′ ⎞ P ′ = P ⎜ ⎟ kW ⎝n⎠

Δp st =

1,2 Δ p′st ρ′





5.1.11 Invloed van D op de ventilatorcapaciteit (soortelijke massa ρ en toerental n constant) Voor een meetkundig gelijkvormige reeks ventilatoren verandert de capaciteit als volgt: 3

&′=V & ⎛⎜ D′ ⎞⎟ m3 /s V ⎝D⎠ 2

⎛ D′ ⎞ Δp′st = Δp st ⎜ ⎟ Pa ⎝D⎠ 5

⎛ D′ ⎞ P ′ = P ⎜ ⎟ kW ⎝D⎠ D is hierin de waaierdiameter. 5.1.12 Invloed van temperatuur en hoogte op opvoerhoogte en ventilatorvermogen

Δp′st =

P′ =

Δp st Pa faktor

P kW faktor

5.1.13 Invloed van n op het geluidvermogenniveau 5

n′ ⎛ n′ ⎞ Lw′ = Lw + 10 log ⎜ ⎟ = Lw + 50 dB n ⎝n⎠ 5.2 Drukverlies in luchtleidingen Het drukverlies in luchtleidingen bestaat uit de som van wrijvingsweerstanden Σ R.L (waarin R de wrijvingsweerstand per meter kanaallengte en L de lengte van het kanaal in meters) in de rechte leidingen en de som van plaatselijke weerstanden Σ Z. (Z is het drukverlies ontstaan in bochten, vormstukken, aftakkingen, en de weerstanden van ingebouwde luchtverwarmings- en/of koelbatterijen, luchtfilters, kleppen, roosters enz. Het totale drukverlies Δ P = Σ R.L + Σ Z Pa dient gelijk te zijn aan het beschikbare, door de ventilator geleverde statische drukverschil (eventueel vermeerderd met de winst aan statische druk dooromzetting van dynamische druk).





Wrijvingsweerstand: R =

λ ρ V2 2d

Waarin : λ het wrijvingsgetal v luchtsnelheid m/s d diameter van het kanaal in m ρ soortelijke massa van de lucht in kg/m3 Voor lucht met ρ = 1,2 kg/m3 stromende in rechte, ronde plaatstalen luchtkanalen met een diameter d volgt R uit de op volgende pagina geplaatste grafiek in Pa/m. Ook voor rechthoekige kanalen met zijden a en b kan R met behulp van deze grafiek worden bepaald; voor d dient in dit geval de overeenkomstige kanaaldiameter do te worden aangehouden.

Deze overeenkomstige kanaaldiameter volgt uit : do =

2.a.b. m a+b

Voorbeeld: Door een rond plaatstalen kanaal met d = 0,5 m, lengte L = 20 m, stroomt 5 m3 lucht per sec. ρ = 1,2 kg/m3. Bepaal de wrijvingsweerstand R en de weerstand R.L van het kanaal. Uit de grafiek ter bepaling van de luchtweerstand volgt R = 12 Pa/m, waarmede R.L = 12 x 20 = 240 Pa. De luchtsnelheid in het kanaal ontlenen we eveneens aan deze grafiek, in dit geval dus 26 m/s. Indien de luchtkanalen uit andere materialen zijn vervaardigd dienen de volgende toeslagen voor R: Asbestcement 25% aangestreken metselwerk 25 - 50% Vinidur 0% ruw metselwerk 50 - 100%

Voor andere soorten massa'sρ′ van de lucht neemt R met

ρ′ toe of af. 1,2

Plaatselijke weerstanden Z Algemeen geldt : Z = ζ .

1 . ρ . V 2 Pa 2

Voor ρ = 1,2 kg/m3 volgt Z = 0,6 . ζ . V 2 Pa VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Gemiddelde waarden voor ζ zijn in de navolgende ζ-tabel aangegeven. Voorbeeld: Bepaal de plaatselijke weerstand Z voor een ronde bocht vervaardigd uit 3 segmenten (zie no. 2 op ζ -tabel). De luchtsnelheid v in de bocht bedraagt 10 m/s, ρ = 1,2 kg/m3, r/d = 1. Aan de tabel ontlenen we ζ = 0,5 Uit bovenstaande volgt: Z = 0,6 x 0,5 x 102 = 30 Pa. Grafiek ter bepaling van de luchtweerstand in ronde plaatstalen luchtkanalen









ζ-tabel (plaatselijke weerstanden)





5.3 Dimensionering luchtleidingen Onderstaand is een overzicht weergegeven van maximaal toelaatbare snelheden in luchtleidingen. -

Woonhuis systemen luchtverwarming In hoofdkanalen: 3 à 4 m/s In aftakkingen: 2 m/s

-

Lage druk systemen

in technische ruimten in schachten in verlaagde plafonds: - boven gangen - boven lokalen -

rechthoekig kanaal 8 6

rond kanaal 10 8

5 3,5

8 6

Hoge druk systemen (in combinatie met inductie-units etc.)

in technische ruimten in schachten in verlaagde plafonds: - boven gangen - boven lokalen

rechthoekig kanaal 8 6

rond kanaal 12 10

5 3,5

10 7

Luchtsnelheden in aftakkingen naar rooster 2 à 3 m/s. Opmerking: bij voorkeur lengte-breedte verhouding van 4 niet overschrijden. Toe te passen materialen:

plaatstaal kunststof bouwkundig





6. Warmtewisselaars Warmtewisselaars worden gebruikt om warmte van een medium op het andere over te brengen.

De warmteoverdracht is te bepalen uit (zie bijlage 1): & =k.A.Δ t Q m

Waarin : & = vermogen in W Q &&fficient in W/m2K k = warmtetransmissiecoe A = oppervlak in m2 Δ t m = gemiddeld log. temperatuursverschil in K. De k-waarde wordt over het algemeen bepaald uit laboratoriummetingen. Ook wordt wel gebruik gemaakt van theoretische modellen. Het gemiddeld temperatuursverschil is afhankelijk van het principe van de warmtewisselaar: gelijkstroom, tegenstroom of dwarsstroom. Onderstaand zijn deze principes weergegeven met de bijbehorende

formules voor Δ tm. * Geldt bij benadering. Voor nauwkeurige bepaling zie de vakliteratuur.





In onderstaande figuur is het verband weergegeven tussen de temperatuur van de media en het doorstroomde oppervlak voor het gelijkstroom- en tegenstroomprincipe.





7. GELUID 7.1 Algemeen 7.1.1 Inleiding Met het begrip geluid wordt bedoeld het opwekken, de transmissie en de ontvangst van energie in de vorm van trillende golven in elastische media zoals vaste stoffen, vloeistoffen en gassen. In de lucht vindt transmissie plaats doordat luchtmoleculen rondom een gemiddelde evenwichtspositie trillen. Hierdoor ontstaan kleine drukvariaties t.o.v. de atmosferische druk. De gemiddelde plaats van elk molecule blijft dus stationair, maar de wisselende kompressies en drukverminderingen lopen van de bron weg in alle richtingen, in de vorm van longitudinale golven. De grootte van de drukgolf wordt gemeten door de gemiddelde amplitudeschommeling t.o.v. de atmosferische druk 1 bar te bepalen. 7.1.2 Frequentie Het aantal drukschommelingen dat per seconde optreedt wordt de frequentie (f) genoemd. Deze frequentie is bepalend voor de toonhoogte van het geluid. De eenheid van frequentie is Herz (Hz). Het frequentiegebied waarin ons gehoor in staat is geluid waar te nemen loopt van ongeveer 20 Hz tot 20 kHz. De grootste gevoeligheid van ons gehoor ligt in het frequentiegebied van 2 tot 4 kHz. In de installatietechniek is het gebruikelijk om het frequentiegebied op te splitsen in oktaafbanden. Hierbij is de opgegeven frequentie (f) het midden van een gebied dat wordt begrensd door f/ √ 2 en f . √ 2. De middenfrequentie van de oktaafband wordt gegeven door: f = √ (f1xf2). De standaard frequenties die internationaal aanvaard zijn als middenfrequenties voor de oktaafbanden zijn: 63 Hz, 125 Hz, 250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz en 8000 Hz. Golven met frequentie beneden het hoorbaar gebied worden infrasonen genoemd en golven gelegen in het frequentiegebied boven het hoorbare heten ultrasonen. 7.1.3 Geluidvermogenniveau Lw Het akoestisch vermogen wat uitgestraald wordt is gedefinieerd door:

Lw = 10 log

W (dB) Wo

Hierin is: W: het door de geluidbron afgegeven vermogen in Watt Wo: referentiewaarde re = 10-12 Watt Het akoestische vermogen uitgestraald door een grote raket kan bijvoorbeeld oplopen tot ca. 107 W of 190 dB. Voor zacht gefluister is dit resp. 10-10 W of 20 dB. VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




7.1.4 Geluiddrukniveau Lp Het geluiddrukniveau wordt gedefinieerd door:

⎛p Lp = 10 log ⎜⎜ ⎝ po

2

⎞ p ⎟⎟ = 20 log (dB) po ⎠

Hierin is: p: de optredende druk in Pascal po: de standaard akoestische referentiedruk in gassen re 2x 10-5 Pa. 7.1.5 De dB(A) waarde De gevoeligheid van het oor is verbazingwekkend. De uitwijking van het trommelvlies bij een juiste hoorbare 1 kHz toon is ongeveer één miljoenste millimeter. Het oor is echter niet voor iedere frequentie even gevoelig. Hoge frequenties worden onaangenamer ervaren dan lage bij gelijk geluiddrukniveau. Door bijvoorbeeld toepassing van de A-weging kan dit gecorrigeerd worden. Hierbij wordt per frequentie een correctie toegepast om ondanks het verschil in hinderlijkheid van de verschillende frequenties tot vergelijking te kunnen komen. De A-correcties zijn:

63 -26

125 -16

250 -9

500 -3 0

1K 0

2K +1

4K +1

8K -1

(Hz) (dB)

Een niveau van 30 dB met een frequentie van 1000 Hz is qua hinderlijkheid te vergelijken met bijvoorbeeld een niveau van 46 dB met een frequentie van 125 Hz. Na het invoeren van de correctie moeten de verschillende frequenties opgeteld worden volgens de rekenregels die voor logarithmen gelden. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van onderstaande vuistregels.

Verschil Aanpassing hoogste niveau 0-1 2-3 3-9 >9

+3 +2 +1 0





Voorbeeld A-weging

63 60 -26 34

125 62 -16 46 46

250 61 -9 52

500 59 -30 56

1K 58 +1 58

2K 57 +1 58

4K 58 0 59

8K 62 -1 61

(Hz) (dB) (dB) (dB(A))

53 58 61 63 64

66

Het totaalniveau in dit voorbeeld is dus 66 dB(A) voor het optellen van twee of meerdere gelijke geluidbronnen kan ook gebruik gemaakt worden van onderstaande grafiek.

Voor het optellen van 2 ongelijke geluidbronnen is eveneens een grafiek weergegeven:





7.1.6 Verband tussen verschillende grenswaarden NC = dB(A) - 7 (ongeveer) NR = dB(A) - 5 (ongeveer) 7.1.7 Het equivalent geluidniveau Het energetisch gemiddelde over een bepaalde periode T noemt men het equivalent geluidniveau (Leq)

1 Leq = 10 log T

2 ⎫⎪ ⎧⎪ T ⎛ p A (t) ⎞ ⎜ ⎟ dt ∫ ⎬ dB(A) ⎨o ⎜ ⎟ p ⎪⎭ ⎪⎩ ⎝ o ⎠

PA(t): de A-gewogen momentane geluiddruk Po: referentiedruk van 20 µPa. Het leq is dus gelijk aan het niveau van een constant geluid dat in de beschouwde periode evenveel energie heeft als het lawaai. Hierbij wordt steeds A-weging toegepast. 7.1.8 Het L95-niveau Het L95 is de waarde van LA die gedurende 95% van de tijd wordt overschreden; men kan dit zien als een soort "onderkant" of "minimum" van het geluidniveau. 7.2 Gedrag geluid binnen 7.2.1 Uitbreiding geluidgolven Uitbreiding van de geluidgolven in een ruimte gebeurt volgens:

⎛ Q 4⎞ Lp = Lw + 10 log ⎜⎜ + ⎟⎟ 2 A⎠ ⎝ 4π r Lp = geluiddruk Lw = geluidvermogen bron Q = richtingsfaktor r = afstand in m. A = m2 Sabine of open raam

Q 4 is de bijdrage van het direkte veld en is de bijdrage van het nagalmveld. 2 A 4πr Q wordt bepaald door de plaats van de bron, de frequentie en het oppervlak van de bron. Bij het bekijken van bijvoorbeeld luchtroosters in een ruimte is het nagalmveld vaak bepalend.





7.2.2 Kritische afstand

r=

QA 16π

Dit is de afstand van de geluidbron, waarop de bijdrage van het nagalmveld en het directe veld aan elkaar gelijk zijn. 7.2.3 Open raam

A = ∑ . α.S A = m2 Sabine of open raam α = absorptiecoëfficient S = oppervlakte in m2 In normale kantoorvertrekken en woningen varieert α meestal van 0,1 tot 0,2. Een andere manier om A te berekenen is m.b.v. de nagalmtijd.

A=

1 V . 6 T

V = ruimte inhoud in m3 T = nagalmtijd in sec. (afname van een toon met 60dB). Voorbeeld Stel dat in een ruimte een compressor is opgesteld met het volgende geluidvermogen: (freq) 63 125 250 500 1K 2K 4K 8K (Hz) (Lw) 88 94 107 104 103 97 95 93 (dB) Stel dat de ruimte een nagalmtijd heeft van 1,5 sec en een inhoud van 250 m3.

A=

1 V 1 250 . = . = 28 m2 Sabine 6 T 6 1,5

Met dit gegeven kan worden uitgerekend wat het geluidniveau, op bijvoorbeeld 3 m, zal worden.

⎛ Q ⎛ Q 4 ⎞ 4⎞ ⎟⎟ = − 8 dB + ⎟⎟ = 10log ⎜⎜ + 10log ⎜⎜ 2 A⎠ ⎝ 4π9 28 ⎠ ⎝ 4πr





(freq) (Lw) ruimtedemping A-corr. Lp op 3 m.

63 88 -8 -26 54

70

125 94 -8 -16 70

250 107 -8 -9 90

500 104 -8 -3 0 93

1K 103 -8 0 95

2K 97 -8 +1 90

4K 95 -8 +1 88

8K 93 -8 -1 84

(Hz) (dB) (dB) (dB) (dB(A))

90 95 98 99

99 99

Geluidniveau op 3 meter: 99 dB(A) 7.2.4 Normen Uit onderzoek naar lawaaidoofheid is gebleken dat bij een 8-urige werkdag een leq niveau van 80 dB(A) niet moet worden overschreden. Verblijfsduur per dag 8 uur 4 uur 2 uur 1 uur ½ uur ¼ uur

max. geluidniveau ter voorkoming van gehoorbeschadiging 80 dB(A) 83 dB(A) 86 dB(A) 89 dB(A) 92 dB(A) 95 dB(A)

Aanbevolen geluidniveaus in de utiliteitsbouw (richtwaarden) -

studio's Spreekkamers vergaderkamers kantoorvertrekken kantines/restaurants typekamers gangen/hallen patiëntenkamers operatiekamers wachthallen computerruimten


15 30 30 30 35 35 35 30 30 35 35

-

25 40 40 40 45 45 45 40 40 45 50

dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)




7.3 Gedrag geluid buiten 7.3.1 Uitbreiding geluidgolven Uitbreiding van geluidgolven in het vrije veld gebeurt volgens: Lp = geluiddruk Lw = geluidvermogen bron Q = richtingsfactor r = afstand in m

Q Q Q Q

= = = =

1 2 4 8

= = = =

hele bol halve bol kwart bol achtste bol

Over het algemeen worden bij globale berekeningen invloeden zoals luchtabsorptie, bodemdemping en demping door opgaande beplanting buiten beschouwing gelaten. Indien de geluidgegevens worden verstrekt in Lw-waarden per oktaafband, dan is voor de "halve bol"-situatie: Lp = Lw - 8 - 20 log R. waarin R de afstand tot de bron is in meters:

Lp = Lw + 10log

Q 4πr 2

Bij hele- resp. kwart-bol situaties gelden de aangegeven streeplijnen. VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




7.3.2 Onderstaande tabel geeft streefwaarden voor woonomgevingen Deze waarden gelden voor de gevel van woningen. Aard van de woonomgeving

Aanbevolen streefwaarden in dB(A) dag avond nacht

1. Landelijke omgeving (herstellingsoorden, stille recreatie)

40

35

30

2. Rustige woonwijk, weinig verkeer

45

40

35

3. Woonwijk in de stad

50

45

40

7.3.3 De etmaalwaarde De etmaalwaarde is het maximum van het Leq in dB(A) over de perioden: - dag (7.00-19.00 uur) - avond (19.00-23.00 uur) +5 dB(A) - nacht (23.00-7.00 uur) +10dB(A) 7.4 Geluidproductie van ventilatoren Ventilatoren zijn stromingsmachines die een zekere volumestroom onderhouden bij een bepaalde tegendruk. Dit gaat echter gepaard met geluid, m.a.w. een ventilator is tevens een geluidsbron. Naast het produceren van mechanisch geluid dat veroorzaakt wordt door motor, lagers en trillende onderdelen, wordt tevens aerodynamisch geluid opgewekt. Het aerodynamisch geluid is zeer complex van aard en ontstaat door de volgende oorzaken: a) de schoepfrequentie gekenmerkt door een zuivere toon; b) het afschudden van wervels door de schoepen die een breedbandig geluid veroorzaken; c) turbulentie van de luchtstroom dat meer een ruiskarakter vertoont.





Bepaling van het geluidvermogenniveau van de ventilator Het geluidvermogenniveau van de ventilator kan op 2 manieren worden bepaald: a) door meting van het geluiddrukniveau van de ventilator. Rekening houdend met de akoestische eigenschappen van de ruimte kan hieruit het geluidvermogenniveau worden bepaald. b) door taxatie met behulp van de formule van Beranek. Deze formule luidt:

& + 20 log p in dB Lw tot. = 40 + 10 log V tot. & : volumestroom in m3 /s Hierin is V p tot. : totaaldruk in Pa Deze formule dient met de nodige voorzichtigheid te worden gehanteerd. De nauwkeurigheid bedraagt ca. 4 dB en geldt voor het maximum rendement van de ventilator. Voor het bepalen van het geluidvermogenniveau per frequentieband moet het totaal geluidvermogenniveau worden verminderd met de relatieve waarde. De relatieve waarden voor enkele typen van ventilatoren kunnen worden ontleend aan grafiek. Relatief geluidvermogenniveau per octaaf

De relatieve geluidvermogenniveaus per octaaf van verschillende typen ventilatoren VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Bijlage 1: warmteoverdracht door geleiding

& =k.A.Δ t Q & : overgedragen warmte door geleiding in W Q &&fficient in W/m2K k : warmtetransmissiecoe A : oppervlak in m2 Δ t : temperatuurverschil in K 1 1 d 1 = +Σ + k ai λ au αj αu d λ

: : : :

inwendige warmteoverdrachtscoëfficient in W/m2 K (zie bijlage 2) uitwendige warmeoverdrachtscoëfficient in W/m2 K dikte van het materiaal in m warmtegeleidingscoëfficient in W/mK (zie bijlage 3)

Bijlage 2: warmteoverdrachtscoëfficient bouwkundige constructies Omschrijving Wanden: - binnenzijde - buitenzijde Vloeren en plafonds: - warmtetransport naar boven - warmtetransport naar beneden


α (W/m2 K) 8 23 8 6




Bijlage 3: warmtegeleidingscoëfficienten en soortelijke massa’s bouwmaterialen

I: in overwegend droge toestand II: in overwegend natte toestand





Bijlage 4: fysische gegevens metalen





Bijlage 5: fysische gegevens andere vaste stoffen





Bijlage 6: fysische gegevens vloeistoffen

Bijlage 7: gassen De massa m van een gashoeveelheid kan met behulp van onderstaande formule bepaald worden:

m=

p.V kg R.T

Waarin: P : de absolute druk in Pa V : het volume in m3 R : de gasconstante in J/kgK T : de absolute temperatuur in K.





Bijlage 8: fysische gegevens gassen





Bijlage 9: gegevens brandstoffen





Bijlage 10: stoomtabel





Bijlage 11: drukverlies in lage druk stoomleidingen





Bijlage 12: drukverlies in hoge druk stoomleidingen

N.B. Bij oververhitte stoom is de drukval per 1 K oververhitting ca. 0.3% groter. Voorbeeld: 1120 kg stoom van 4 bar (abs.) stroomt continu door een rechte leiding met een lengte van 200 m en een diameter van 65 mm. Hoe groot is dan de einddruk? Gemiddelde druk inschatten op 3,5 bar dan drukval R = 480 Pa/m; R1 480 . 200 = 96000 Pa = 0,96 bar Dus einddruk: 4,0 - 0,96 = 3,04 bar





Bijlage 13: diameter van condensleidingen

l is de afstand van het onderste en meest verwijderde verwarmingslichaam tot de ketel.





Bijlage 14: drukverlies in warmwaterleidingen





Bijlage 15: stalen gas- en stoompijpen





Bijlage 16: naadloze stalen vlampijp





Bijlage 17: flenzentabel

Mm









Bijlage 18: massa's van profielen









Bijlage 19: Grieks alfabet A α alpha = a ) B β beta = b Γ γ gamma = g Δ δ delta = d E ε epsilon = e ) Z ζ zeta = dz ) H η eta = `e ) O 0 theta = th I ι iota = i K κ kappa = k Λ λ lambda = l M μ mu = m N ν nu = n Ξ ξ ksi = ks O o omicron = o Ππ pi = p P ρ rho = rh Σ σ sigma = s T τ tau = t Y υ ypsilon = u φ ϕ phi = ph, f X X chi = ch Ψ Ψ psi = ps Ω ω omega = oo





Bijlage 20: maateenheden 20.1 Basisgrootheden volgens het SI-tabel Basisgrootheid

Basiseenheid

Lengte Massa Tijd Elektrische stroomsterkte Thermodynamische temperatuur Stofhoeveelheid Lichtsterkte

Meter Kilogram Seconde Ampère Kelvin Mol Candela

teken m

kg s A K mol cd

20.2 Atoomfysische eenheden Grootte

atoomfysische eenheden

teken

Deeltjesmassa Energie

Atomaire eenheid Elektronenvolt

u eV

Grootte

SI-eenheid

teken

Tijd

Minuut Uur Dag Hertz Newton Pascal Bar Pascalseconden Joule

min h d Hz N Pa bar Pa s J

Watt

W

Volt Ohm Siemens Coulomb graden Celcius

V Ω S C °C

20.3 Afgeleide eenheden

Frequentie Kracht Druk, mechanische spanning Dynamische Viscositeit Energie, arbeid, warmtehoeveelheid Vermogen, energiestroom, warmtestroom Elektrische spanning, potentiaal verschil Elektrische weerstand Elektrische geleiding Elektrische lading Temperatuur





20.4 Decimale veelvouden van eenheden Factor

voorvoegsel

teken

Factor

voorvoegsel

teken

1018 1015 1012 109 106 103 102 101

Exa Peta Tera Giga Mega Kilo Hekto Deka

E P T G M k h da

10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18

Deci Centi Milli Micro Nano Pico Femto Atto

d c m μ n p f a

20.5 Samenhang tussen basiseenheden en afgeleide eenheden

1 min = 60 s 1 h = 60 min = 3600 s 1 d = 24 h = 1440 min = 86400 s 1 Hz = 1/s 1 N = 1 kg m/s2 kg m 1 kg =1 2 2 2 s m s m kg m 1 kg = 105 2 1 bar = 105 N/m2 = 105 2 2 s m s m kg m 1 kg =1 1 Pa s = 1 N s/m2 = 1 2 ms s m kg m2 kg m 1 J = 1 WS = 1 Nm = 1 2 m = 1 s2 s kg m2 kg m 1 1 W = 1 J/s = 1 Nm/s = 1 2 m = 1 s s3 s Nm J =1Ω A =1 1 V = 1 W/A = 1 As sA Nm J =1 1 Ω = 1 V/A = 1 W/A 2 = 1 2 As 2 sA 1 S = 1/Ω 1C =1A s 1 Pa = 1 N/m2 = 1





Bijlage 21: Omrekeningsfactoren Arbeid, Energie, Warmte 1 Nm 1 Ws 1 dyn cm 1 erg 1 Dyn m 1 kp m 1 kcal 1 kWh 1 PSh 1 Btu 1 Chu 1 ftpdl 1 ftlbf 1 hphr (britisch) 1 therm

= = = = = = = = = = = = = = =

1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 9,8067 4,1868 3,6000 2,6478 1,0551 1,8991 4,2139 1,3558 2,6845 1,0551

Dichtheid 1 grain/ft3 1 lb/ft3 1 lb/UKgal 1 lb/USgal

= = = =

2,2884 1,6018 9,9779 1,1983

. 10-7 . 10-7 . . . . . .

103 106 106 103 103 10-2

. 106 . 108 . . . .

10-3 10 10 102

Druk, mechanische spanning 1 bar = 1,000 . 105 1 at = 9,8067 . 104 2 = 9,8067 . 104 1 kp/cm 1 atm = 1,0133 . 105 1 Torr = 1,3332 . 102 1 mmHg (1 mm QS) = 1,3332 . 102 1 mm wk = 9,8067 = 1,0000 . 10-1 1 dyn/cm2 = 1,4881 1 pdl/ft2 1 lbf = 4,7880 . 10 = 2,1429 . 102 1 pdl/in2 1 in water = 2,4909 . 102 1 ft water = 2,9891 . 103 1 in Hg (1 in mercury) = 3,3866 . 103 2 = 6,8948 . 103 1 lbf / in )psi) 1 ton f/in2 = 1,5444 . 107

J J J J J J J J J J J J J J J kg/m3 kg/m3 kg/m3 kg/m3 Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa Pa

Energie, zie Arbeid Enthalpie, zie Arbeid VDL Klima bv Meerenakkerweg 30, 5652 AV Eindhoven P.O. Box 300, 5600 AH Eindhoven, The Netherlands




Enthalpie, specifieke 1 kcal/kg 1 Btu/lb 1 Chu/lb

= 4,1868 . 103 = 2,3260 . 103 = 4,1868 . 103

J/kg J/kg J/kg

Enthropie, zie Warmte, specifieke Kracht 1 kp 1 dyn 1 Dyn 1 pdl 1 lbf 1 tonf

= = = = = =

9,8067 1,0000 . 10-5 1,0000 1,3825 . 10-1 4,4482 9,9640 . 103

Lengte 1Å 1 μ (micron) 1 in 1 ft = 12 in 1 yd = 3 ft = 36 in 1 thou 1 mile (statute) 1 mile (nautical) 1 rod = 1 perch = 5,5 yd 1 chain 1 furlong

= = = = = = = = = = =

1,0000 1,0000 2,5400 3,0480 9,1440 2,5400 1,6094 1,8533 5,292 2,0117 2,0117

Massa 1 kps2/m 1 grain 1 lb 1 ton (short) = 20 cwt brit. 1 ton (long) = 20 cwt UK

= = = = =

9,80665 6,4800 . 4,5359 . 9,0718 . 1,0160 .

10 10-1 102 103

kg kg kg kg kg

Massa stroom 1 lb/hr 1 ton/day (short 1 ton/day (long) 1 ton/hr (short) 1 ton/hr (long)

= = = = =

1,2600 1,0500 1,1760 2,5200 2,8224

10-4 10-2 10-2 10-1 10-1

kg/s kg/s kg/s kg/s kg/s

Massastroomdichtheid 1 lb/hr ft2 1 kg/hr ft2 1 lb/s ft2

= 1,3562 . 10-3 = 2,9900 . 10-3 = 4,8824


. . . . . . . .

10-10 10-6 10-2 10-1 10-1 10-5 103 103

. 102

. . . . .

-5

N N N N N N m m m m m m m m m m m

kg/m2s kg/m2s kg/m2s




Oppervlakte 1 in2 1 ft2 1 yd2 1 acre 1 mile2

= = = = =

6,4516 9,2903 8,3613 4,0469 2,5900

. . . . .

10-4 10-2 10-1 103 106

m2 m2 m2 m2 m2

Snelheid 1 ft/hr 1 ft/min 1 ft/s 1 mile/hr

= = = =

8,4667 5,0800 3,0480 4,4704

. . . .

10-5 10-3 10-1 10-1

m/s m/s m/s m/s

Spanning, mechanische zie Druk Temperatuur

υ/ o C = x c : T = (x c + 273,15) K υ/ oF = x f :

(Fahrenheit)) ⎤ ⎡5 T = ⎢ (x f − 32) + 273,15⎥ K ⎦ ⎣9

1 o R (Rankine ) =

5 K 9

Temperatuurverschil 1 oC = 1 K 5 1 oF = K 9 5 1 oR = K 9 Uitzettingscoëfficient (volumetrisch) = 1,0000 . 103 1 g/cm3 °C 3 = 1,6018 . 10 1 lb/ft °C 3 = 2,8833 . 10 1 lb/ft °F


kg/m3K kg/m3K kg/m3K




Vermogen, warmtestroom 1 m kp/s = 1 kcal/h = 1 erg/s = 1 PS = 1 m3 atm/h = 1 ft lbf/min = 1 ft lbf/s = 1 ft pdl/s = 1 Btu/hr = 1 Chu/hr = 1 hp (british) = 1 ton refrigeration = 1 therm/hr =

9,80665 1,1630 1,0000 . 7,3548 . 2,8150 . 2,2597 . 1,3558 4,2139 . 2,9308 . 5,2754 . 7,4570 . 3,5169 . 2,9308 .

10-7 102 10 10-2 10-2 10-1 10-1 102 103 104

W W W W W W W W W W W W W

Versnelling 1 ft/s2

= 3,0480 . 10-1

m/s2

Viskositeit, dynamische 1 kp s/m2 1 kp h/m2 1 Poise = 1 g/cm s 1 lb/ft hr 1 kg/ft hr 1 lb/ft s

= = = = = =

9,80665 3,532 . 10-4 1,0000 . 10-1 4,1338 . 10-4 9,1134 . 10-4 1,4882

Pa Pa Pa Pa Pa Pa

Viskositeit, kinematische 1 Stoke = 1 cm2/s 1 dm3/hr in 1 ft2/hr 1 ft2/s

= = = =

1,0000 1,0936 2,5806 9,2903


. . . .

10-4 10-5 10-5 10-2

s s s s s s

m2/s m2/s m2/s m2/s




Volume 1 in3 1 ft3 1 yd3 1 US gal 1 UK gal 1 US bushel (dry) 1 UK bushel (dry) 1 barrel (petroleum US) 1 lube oil barrel 1 gill 1 register ton = 100 ft3 1 quater = 8 UK bushels = 32 pecks = 64 UK gallons = 256 quarts = 512 pints Volume, specifiek 1 ft3/kg 1 ft3/lb Volumestroom 1 ft3/hr 1 ft3/min - 1 cfm = (1,7 m3h) = 1 cu min 1 ft3/s = 1 cu sec 1 US gal/hr 1 UK gal/hr 1 barrel/day (petroleum US) 1 US gal/min 1 UK gal/min 1 mgd = 106 UK gal/day

= = = = = = = = = = =

1,6387 2,8317 7,6455 3,7853 4,5460 3,5239 3,6369 1,5898 2,0819 1,1829 2,8317

. . . . . . . . . .

10-5 10-10 10-1 10-3 10-3 10-2 10-2 10-1 10-1 10-4

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3

= 2,9095 . 10-1

m3

= 2,8317 . 10-2 = 6,2428 . 10-2

m3/kg m3/kg

= 7,8658 . 10-6

m3/s

10-4 10-2 10-6 10-6 10-6 10-5 10-5 10-2

m3/s m3/s m3/s m3/s m3/s m3/s m3/s m3/s

= = = = = = = =

4,7195 2,8317 1,0515 1,2628 1,8401 6,3089 7,5766 5,2617

. . . . . . . .

= = = = =

1,1630 4,1868 . 104 1,2518 . 10 5,6785 5,6783

Warmte, zie Arbeid Warmtedoorgangscoëfficient, Warmteoverdrachtscoëfficient, warmtetransmissiecoëfficient 1 1 1 1 1

Kcal/m2 h °C cal/m2 s °C kcal/ft2 hr °C Btu/ft2 hr °F Chu/ft2 hr °C


W/m2 W/m2 W/m2 W/m2 W/m2

K K K K K




Warmtegeleidingscoëfficient 1 kcal/m h °C = 1,1630 1 cal/cm s °C = 4,1868 . 102 2 = 1,4423 . 10-1 1 Btu/ft hr (°F/in) 1 Btu/ft hr °F = 1,7308 1 Chu/ft hr °C = 1,7308

W/mK W/mK W/mK W/mK W/mK

Warmtegrootheden m.b.t. het volume = 4,1868 . 103 1 kcal/m3 3 1 Btu/ft = 3,7260 . 104 1 Chu/ft3 = 6,7067 . 104 3 1 therm/ft = 3,7260 . 109

J/m3 J/m3 J/m3 J/m3

Warmtecapaciteit, specifieke 1 kcal/kg °C = 4,1868 1 cal/g °C = 4,1868 1 Btu/lb °F = 4,1868 1 Chu/lb °C = 4,1868

J/kg K J/kg K J/ kg K J/kg K

Warmtestroomdichtheid 1 kcal/m2 h 1 kcal/ft2 hr 1 cal/cm2 s 1 Btu/ft2 hr 1Chu/ft2 hr

= = = = =

. . . .

103 103 103 103

1,1630 1,2518 . 10 4,1868 . 104 3,1546 5,6784


W/m2 W/m2 W/m2 W/m2 W/m2




OVERZICHT BIJLAGEN. Aantekeningen

Recommend Documents