Cassette Ouderparticipatie, deel 7 Bestelcode: 807
U kunt deze uitgave bestellen door € 1,75 over te maken op Giro 53 85 66, ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 807, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u € 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten.
Op school wordt gepest; wat doe je als ouder? Wat moet er gebeuren? Het is nodig dat • Ouders en school de handen ineenslaan. • Wij achterhaalde opvattingen over pesten verlaten. • Wij duidelijk maken dat pesten niet langer wordt toegestaan. Pesten wordt vaak de 'stille nachtmerrie' genoemd. Omdat, hoewel het meestal in aanwezigheid van andere kinderen gebeurt, in stilte wordt geleden en het voortwoekert in een sfeer van geheimzinnigheid en angst. Wat is pesten? Pesten gebeurt in de relatie tussen een kind en een ander kind of groep kinderen waarbij een of andere vorm van machtsmisbruik wordt toegepast om iemand pijn te doen of te vernederen. Het kan zich op verschillende manieren voordoen: Verbaal
bijv. uitschelden, geven van bijnamen of maken van vervelende opmerkingen.
Sociaal
bijv. worden buitengesloten of doodgezwegen.
Mentaal
bijv. worden bedreigd of gedwongen dingen te doen die je niet wilt.
Materieel bijv. spullen worden gestolen of stuk gemaakt. Psychisch bijv. beledigd of vernederd worden. Fysiek
bijv. geschopt en geslagen worden.
De verbale, sociale en mentale vormen komen veel meer voor dan de materiële, de psychische of fysieke vorm. Uitschelden of bijnamen geven komt het meeste voor. Hoe schadelijk het pesten voor een kind is, hangt af van verschillende factoren, waaronder: • in welke mate de pester echt bedoeld te kwetsen; • in welke mate het gepeste kind echt is gekwetst; • in welke mate wordt bedreigd; • hoe vaak het voor komt; • hoe lang het gebeurt; • hoe persoonlijk het is; • hoeveel kinderen erbij zijn betrokken.
Pesten is iets anders dan vechten, dat vaak een wanhopige manier is om met een conflict om te gaan, en anders dan stoeien, waarbij wordt gelachen en wat terug wordt gedaan. Stoeien kan echter wel gebruikt worden door kinderen om vechten of pesten te maskeren. Het is immers een manier die door volwassenen wel wordt goedgekeurd. Pesten is ook geen plagen. Bij plagen heeft een kind een weerwoord en komt het voor zichzelf op. Daar word je echt weerbaar van en leer je voor jezelf op te komen. Van pesten niet, dat is altijd eenrichtingsverkeer. Pesten heeft veel te maken met discriminatie. Discriminatie heeft echter nog meer aspecten dan pesten alleen. Het benadrukt ongelijkheid tussen groepen, zoals afkomst, ras of handicap. Wie pest er? Er bestaat geen typische pester; soms zijn wij dat allemaal. Een definitie van een pester helpt ons niet verder en daarom moeten wij ons meer op het pesten zelf richten. Wie wordt er gepest? Iedereen kan worden gepest en veel kinderen worden zonder aanwijsbare reden gepest. Kinderen lopen een grotere kans om gepest te worden als zij: Kwetsbaar zijn
bijv. zij stralen uit dat zij niet voor zichzelf zullen opkomen of zij lijken een makkelijk doelwit.
Anders zijn
bijv. huidskleur, geloof, lengte, gewicht, de manier van spreken of kleden, handicap, nationaliteit, ras, achtergrond, manier van doen, naam. De lijst is eindeloos.
Op zichzelf zijn
de kans voor een kind om gepest te worden is groter wanneer het eenzaam is en zich afzijdig opstelt.
Iedereen die wil pesten weet wel iets te vinden om het pesten te rechtvaardigen. Geen van deze redenen kunnen echter een excuus zijn om pesten goed te keuren! Waarom pesten kinderen? Kinderen pesten om een heleboel redenen, zoals: • gebrek aan zelfvertrouwen; • ongelukkig zijn; • jalouzie; • zelf worden gepest. Pesten kan gebruikt worden om verschillende dingen te bereiken, zoals: • opvallen en stoer lijken; • een sterker groepsgevoel bewerkstelligen door een buitenstaander te pakken te nemen; • aandacht trekken of spullen van een ander krijgen; • agressie kwijt raken; • gebrek aan succes goed maken; • opgewonden raken of plezier beleven aan de angst van een ander. Pesten jongens en meisjes anders? Jongens pesten veelal zowel jongens als meisjes, terwijl meisjes hoofdzakelijk alleen andere meisjes pesten. Jongens kiezen hun slachtoffers van jongere of dezelfde leeftijd in de hele school, meisjes beperken zich vaak tot hun eigen klas. Jongens doen het vooral om op te vallen, meisjes om zich te handhaven in een groep vriendinnen. De manier waarop wordt gepest is bijna gelijk, behalve dat jongens wat meer fysiek pesten en meisjes wat meer andere meisjes buitensluiten. Wat voor schade veroorzaakt pesten? Gepest worden geeft jongeren een gevoel van eenzaamheid; zij zijn ongelukkig en schamen zich. Zij dreigen hun zelfvertrouwen te verliezen, trekken zich terug en worden zelfs ziek. In de meest erge gevallen wordt over zelfmoord gedacht en wordt zelfmoord soms daadwerkelijk gepleegd. Slachtoffers van pesten proberen vaak de oorzaak van het pesten te ontkennen, bijvoorbeeld hun etnische achtergrond, hun (sociale) vaardigheid of gezinssituatie. Zij kunnen zich afreageren op hun ouders, broers of zussen. Zij zijn naar alle waarschijnlijkheid op school gespannen en gemakkelijk afgeleid; zij willen vaak niet naar school. Het is niet verrassend dat zij van school af willen en dat hun schoolresultaten negatief worden beïnvloed.
Regelmatig maar onvoorspelbaar mentaal pesten, dat gepaard gaat met veel bedreigingen gedurende een lange periode zonder dat het kind er met iemand over kan praten, veroorzaakt de meeste schade. Wanneer kinderen ook op andere plekken in hun leven - vooral in het gezin - gestrest zijn, dan kan pesten problemen oproepen zoals spijbelen, moeilijk gedrag, eetproblemen en depressies. Pesten werkt lang door. Ook op latere leeftijd hebben slachtoffers vaak nog last van hun negatieve ervaringen. En voor kinderen die pesten? Kinderen die pesten kunnen op school in problemen komen en kunnen van school worden verwijderd. Pesten is vaak het begin van in aanraking komen met de politie. Wanneer zij zonder gevolgen kunnen pesten, dan geeft het hen vertrouwen om ook andere dingen te proberen. Aangetoond is dat er een kans bestaat om later te vervallen in crimineel gedrag. Pesten kan kinderen in het begin populair maken maar eindigen met onaardig gevonden worden door andere kinderen. Pesten heeft op iedereen invloed! Pesten kan het naar school gaan tot een lijdensweg maken; niet alleen voor het slachtoffer, maar voor iedereen die het ziet en zich er naar bij voelt of vindt dat hij of zij mee moet doen uit angst om zelf gepest te worden. Waarom vertellen zij het niet? Er is een aantal redenen waarom kinderen vinden dat je over pesten niet aan volwassenen vertelt. De meest belangrijke zijn: • angst om door de pesters teruggepakt te worden; • geen klikspaan willen zijn; • ouders niet ongerust willen maken; • schaamte om niet voor zichzelf op te kunnen komen. Hoe weet ik of mijn kind wordt gepest? Hieronder staat een lijst met mogelijke signalen, waarvan geen enkel signaal op zichzelf naar pesten verwijst en dat ook door andere problemen kan worden veroorzaakt. Plotselinge veranderingen in het gedrag zijn belangrijke signalen. Als je voelt dat er iets mis is, dan is dat waarschijnlijk ook zo. Wat zij doen • zij willen niet naar school of vermijden bepaalde dagen of lessen. • zij zijn bang om naar of van school te lopen of vragen om naar school te worden gebracht. • zij veranderen hun dagelijkse route naar school. • zij komen laat op of van school. • zij ontwijken vrienden en andere kinderen. • zij gaan slechter presteren op school. • zij zijn boeken, spullen of kleren kwijt. • zij vragen extra geld of beginnen te stelen. • zij verliezen steeds hun zakgeld. • zij beginnen broers of zussen of jou te pesten. Hoe ze er uit zien • zij komen thuis met beschadigde boeken, kleren of spullen. • zij komen hongerig thuis. • zij hebben mysterieuze ziektes. • zij veranderen hun eet- of slaapgewoonten. • zij beginnen met bedplassen. • zij raken spullen kwijt. • zij hebben onverklaarbare schrammen en blauwe plekken. Hoe zij zich voelen • zij trekken zich terug en tonen weinig belangstelling. • zij zijn snel geschrokken, geïrriteerd, hebben woedeuitbarstingen. • zij verliezen hun zelfvertrouwen. • zij huilen zichzelf in slaap of hebben nachtmerries.
Wat kan ik doen als mijn kind wordt gepest?
Het doel zal zijn het zelfvertrouwen van je kind te herstellen om voor zichzelf op te kunnen komen. Waarschijnlijk heb je ook zelf te maken met verschillende gevoelens, zoals: Hulpeloosheid je denkt dat er niets aan te doen is. Boosheid
je zou wraak willen nemen.
Angst
voor het welbevinden van je kind.
Verwardheid
je weet niet wat je moet doen.
Teleurstelling waarom kan je kind het zelf niet aan? Stop, blijf kalm en denk eerst na voordat je iets onderneemt. Het is belangrijk dat je kind voelt dat je alles onder controle hebt. • verwacht een emotionele reactie van je kind zoals schaamte, verdriet of boosheid. • neem hem of haar serieus - je kind is er waarschijnlijk meer ondersteboven van dan je denkt. Onderschat nooit de angst van een gepest kind. • benader het als een probleem dat moet worden opgelost en waarvan iets geleerd kan worden. • praat er in alle rust over en neem er de tijd voor. Je eerste reactie - probeer de meest gemaakte fouten te voorkomen: de cynicus 'er is geen reden om je zo druk te maken' de martelaar
'dat is nog niets, toen ik op school zat'
de kille muur
'geen kans geven om het echt uit te leggen'
de ondervrager 'ik wil alles weten' de pester
'kom maar voor jezelf op'
de redder
'laat het maar aan mij over'
de tovenaar
'we lossen het even op'
de rechter 'ik weet precies wat je moet doen' Betere reacties zijn: de luisteraar
luister geduldig en trek geen conclusies
de detective
onderzoek voorzichtig, met gevoel en geduldig
de supporter
bekijk het van zijn of haar kant en bevestig zijn of haar gevoelens
Bevestig en erken het probleem. • Het is belangrijk om je kind te laten weten dat je het fijn vindt dat het het aan je vertelt, dat je het gelooft, dat het niet zijn of haar fout is en dat je het vervelend vindt dat het gebeurt. Hij of zij is niet zelf het probleem. • Zorg ervoor dat hij of zij de dingen die over hem of haar worden verteld niet gelooft. • Als je kind erg veel verdriet heeft, zoek dan (medische of andere) hulp. Vervolgens • Achterhaal de feiten maar houd nog steeds vol het kind niet te ondervragen; doe het in het tempo van het kind. Haal je informatie elders maar probeer ook een beeld van de school te krijgen. • Bied je kind de gelegenheid zelf aan te geven op welke manier het probleem kan worden opgelost. • Als het probleem blijft bestaan ga dan naar de school, smoor het in de kiem, wacht niet tot de volgende ouderavond. Bespreek het met de leerkrachten of schoolleiding; zij kunnen niets doen als zij er niet van weten. Grote kans dat dat zo is! Vind uit hoe je kind op school is; dat kan nog weleens verrassend zijn.
Wanneer je je niet zeker genoeg voelt om het met het schoolteam te bespreken, ga dan naar iemand anders. Bepraat het eens met iemand van de ouderraad of van de medezeggenschapsraad. Ook kun je het schoolbestuur om een gesprek vragen. Misschien geef je er de voorkeur aan om je naam er buiten te laten, maar dat moet je niet weerhouden om het te vertellen. Later kun je ze helpen om • hun gevoel, in het bijzonder boosheid en verdriet, te uiten. • ideeën om voor zichzelf op te komen te oefenen. • een reactie te oefenen; geef positieve en reële suggesties. • te beseffen dat een veilig gevoel belangrijker is dan dingen kwijt te raken (word niet boos bij verlies of vernieling van spullen). Probeer altijd tactvol te zijn, bijvoorbeeld loop je kind toevallig tegemoet als het pesten op weg naar huis gebeurt. Als er erg wordt gepest en gedurende lange tijd stop dan niet met erover te praten uit angst dat het verleden wordt opgerakeld. Je kind zal er immers lange tijd aan blijven denken. Andere ideeën om zelfvertrouwen te krijgen: • Koppel je kind aan een groter en sterker kind voor bescherming en als voorbeeld. • Je kan geen vrienden voor hen maken, maar je kunt wel de gelegenheid scheppen om vrienden te kunnen maken. • Moedig een nieuwe hobby of interesse aan om het zelfvertrouwen te stimuleren. • Stimuleer deelname aan een club. Begin met een club waar veel structuur en leiding is en ga dan naar één waar kinderen vrijer met elkaar omgaan. Wat je zelf kunt doen • Als het buiten school gebeurt, laat het dan de ouders van de pester weten, bij voorkeur via de school. • Zoek uit of je kind pesten niet uitlokt. • Houd de voorvallen bij, wie, wanneer, waar en hoe. Is terugslaan het antwoord? Veel ouders zeggen tegen hun kinderen dat zij terug moeten slaan als zij worden gepest. Maar denk eens aan het volgende: • Is je kind in staat om terug te slaan? • Wil je kind wel slaan? • Is dat nu niet precies wat de pesters willen? • Zie je geweld door de vingers? • Zal je kind denken dat je het goedvindt als het als eerste slaat? • Brengt het je kind in de problemen? • Is het in staat om ook tegen alle vrienden van de pester te vechten? • Schuif je de verantwoordelijkheid op je kind af? Onthoud, verbaal, sociaal en mentaal pesten komt veel meer voor dan fysiek pesten. Als je kind fysiek wordt gepest, dan is het waarschijnlijk niet het soort kind dat terug zal slaan. Daarom wordt het immers juist gepest. Verdubbel het probleem van je kind niet door het te vragen iets te doen dat het niet kan! Veel problemen worden veroorzaakt door kinderen die terugslaan als zij worden uitgescholden. Als je ze vraagt waarom zij slaan zeggen zij vaak dat hun ouders hen hebben verteld dat te doen als zij worden gepest. Accepteer je kind zoals het is, niet zoals jij graag wilt dat het zou zijn. En als mijn kind pest? Probeer dreigementen te voorkomen omdat anders je kind zijn mond zal houden. Je moet proberen het probleem samen aan te pakken zonder dat er verontwaardiging ontstaat. Probeer je kind verantwoordelijk te maken voor het eigen gedrag en niet iets te verwijten, en richt je op het pesten, niet op het kind zelf. En pest je kind niet zelf! Direct • • •
Blijf kalm en probeer een overreactie te vermijden. Probeer hem of haar aan het praten te krijgen en uit te vinden wat hij of zij denkt dat er aan de hand is. Beschrijf hoe jij er tegenaan kijkt en wat je erbij voelt.
• • •
Maak duidelijk dat je het goed vindt om voor jezelf op te komen, maar dat pesten daar niet bij hoort. Vertel duidelijk wat het veroorzaakte leed voor betrokkene betekent. Ga direct naar school en probeer uit te vinden hoe je kind op school is; wacht niet tot de volgende ouderavond, pak het direct aan. Vraag de school een en ander te onderzoeken en vraag naar de uitkomst van dat onderzoek en naar de ondernomen actie.
Op de wat langere termijn: • Stel vast wat hij of zij doet, en wat het er beter van wordt. • Help mee om inzicht te laten krijgen in het effect voor het slachtoffer. • Laat je kind het op een of andere manier weer goedmaken. • Stimuleer hobby's waar je kind zich lekker bij voelt. • Breng je kind in contact met een ouder of meer evenwichtig kind. • Prijs goed gedrag tegenover andere kinderen. • Zorg ervoor dat je ruim tijd en aandacht aan je kind geeft. • Gebruik stevige maar eerlijke straf; strenge straffen maken het probleem alleen maar erger, denk eerder aan het intrekken van voorrechten. • Probeer het probleem op te lossen door er over te praten en niet door macht te gebruiken en laat je kind verschillende manieren zien om het probleem op te lossen. Kijk naar jezelf! Ben je zelf bezig pesten te stimuleren zonder dat je dat bedoelt, bijvoorbeeld door: • je kind niet serieus te nemen of het niet te geloven. • te zeggen geen onzin te vertellen of het zelf maar uit te zoeken. • het slachtoffer de schuld te geven. • mee te doen met uitschelden, voor de lol. • sarcasme te gebruiken om je kinderen in de hand te houden. • oneerlijke en wrange straffen te gebruiken. • te spreken over het probleem van je kind waar anderen bij zijn. • je kind de schuld te geven van alles. Wat kunnen wij allen tegen pesten doen? • Pesten serieus nemen en het nergens laten gebeuren. • De feiten achterhalen als er over pesten wordt gesproken. • Kinderen stimuleren erover te praten en hun rugdekking geven. • Elk kind dat wordt gepest helpen. • Kinderen die pesten helpen hun gedrag te veranderen. Wanneer je pesten ontkent dan keur je het goed! Nationaal Onderwijs Protocol tegen Pesten In 1994 bracht de Vereniging voor Openbaar Onderwijs samen met andere organisaties het Nationaal Onderwijs Protocol tegen Pesten uit. Dit protocol is verzonden naar alle scholen voor basis-, speciaal en voortgezet onderwijs. Op dat moment startte de landelijke campagne tegen pesten op school. Het protocol bevat een aantal afspraken tussen de ouderraad, de medezeggenschapsraad, de leerlingenraad (in het voortgezet onderwijs), de schoolleiding, het team en het schoolbestuur, kortom tussen alle betrokkenen op school om pesten tegen te gaan en gericht een beleid te ontwikkelen. Het protocol is opgenomen in een brochure waarin een systematische aanpak van het pesten wordt beschreven. Het protocol wordt aanbevolen door de voorzitters van de personeelsvakorganisaties en van de besturenorganisaties. Naar aanleiding van deze campagne zijn zeer veel scholen aan de slag gegaan. Als afronding van overleg tussen de betrokkenen en tegelijk ook als start van de activiteiten is het protocol ondertekend. De Stichting Ideële Reklame (SIRE) ondersteunt de campagne met televisiespots en advertenties onder de slogan 'Game Over - pesten is geen spelletje'. De PestTest® In 1997 bracht de Vereniging voor Openbaar Onderwijs samen met andere organisaties de PestTest® uit. De PestTest® is een uniek computerprogramma dat in de klas kan worden gebruikt om te meten of en hoeveel er gepest wordt. De test is gemaakt voor leerlingen in groep 6, 7 en 8 van de basisschool en klas 1, 2, en 3 in het voortgezet onderwijs. De
leerlingen vullen anoniem een aantal vragen op de computer in. De vragen gaan over of een kind zelf pest, wordt gepest, waar wordt gepest en of er in de klas over wordt gesproken. Met een simpele druk op de knop wordt een totaal overzicht weergegeven. Desgewenst kan een schooltotaal worden opgevraagd. Ouders kunnen een schriftelijke vragenlijst invullen, waarna de antwoorden in de computer worden ingevoerd. Het computerprogramma maakt het voor de leerkracht of mentor mogelijk snel een overzicht te krijgen over de mate waarin, waar en hoe er wordt gepest, zodat gericht activiteiten kunnen worden ondernomen. Door de PestTest enkele malen per jaar af te nemen kan worden nagegaan of de ondernomen activiteiten ook resultaat hebben.
Cassette Ouderparticipatie, deel 7 Bestelcode: 807
U kunt deze uitgave bestellen door € 1,75 over te maken op Giro 53 85 66, ten name van VOO te Almere onder vermelding van bestelcode 807, verzendadres en uw lidmaatschapsnummer. Als u minder dan drie exemplaren (willekeurige titels) uit de Cassette Ouderparticipatie bestelt, dient u € 1,50 extra over te maken voor administratiekosten. Bij drie of meer exemplaren vervallen de administratiekosten.
