NUMMER VERSCHIJNT MAANDELIJKS

1

NUMMER 6

___________

1971

Maandelijks tijdschrift voor science-fiction en fantastiek Informatief orgaan van S F A N Lidgeld + abonnement : l50,—- F Gezinsabonnement : 250,—- F Steunabonnement : 300,—- F Losse nummers : 35,—- F PCR : 2.l4 van de Generale Bankmaatschappij, Meir 48, 2000—Antwerpen / t.g.v. rekening 65/l04.675 van Ludo Raijmaekers, Ommeganckstraat 38, 2000 Antwerpen.

Voorzitter : Willy Magiels Erevoorzitter : Forrest J. Ackerman Ereleden : A. Van Hageland, Hans Frankenfurther, Michel Féron, B. R. Bruss. VERSCHIJNT MAANDELIJKS Redaktieadres en verantwoordelijke uitgever : Paul Torfs, Melkmarkt 33 - 2000 Antwerpen. (tel 3l.26.l8) Eindredaktie : Simon Joukes

2

I N F O — S F A N 6

I N H O U D S T A F E L . Het kletspraatje van de eindredacteur Simon Joukes

3

De silhouet op de heide

Willy Magiels

4

De mens in de ruimte anno 1657

Robert Smets

5

Hagacon

Tom Bombadil

12

Sfanbib

Daniel De Raeve

14

Instant Pop

Robert Smets

15

Boekbesprekingen

Robert Smets

18

Eddy C. Bertin

19

Simon Joukes

22

Voor u gelezen

Tom Bombadil

27

Boekbespreking

Willy Magiels

28

Horror Shop

Willy Magiels

29

Voor u gezien

Caleb Williams

31

Boekbesprekingen

Tom Bombadil

36

Tentoonstellingen

Robert Smets

39

Checklist van SF en Fantastiek

Eddy C. Bertin

40

°°°°°°°°

3 HET KLETSPRAATJE VAN DE EINDREDACTEUR

door Simon JOUKES

Dit nummer heeft weer een 'normaal' aantal bladzijden: wegens de voorbereiding van het Congres hadden we verleden maand materieel de tijd niet meer om nog een tiental bladzijden op stencil te zetten, zodat u toen een iets magerder blad hebt ontvangen. Nu wat anders: te weinig leden hebben tot hiertoe de 'poll' van verleden maand ingevuld en opgestuurd. Ik moge daarom met aandrang om medewerking in deze verzoeken want wij kunnen slechts gevolg geven aan uw adviezen en suggesties als u die in grote getale meedeelt. En doe het ook nog deze maand en de volgende: pas dan kunnen we een werkelijk door alle leden gesteunde politiek gaan toepassen! In dit nummer treft u weer twee korte verhalen aan. Aan de leden die ons al vaker verzochten meer korte verhalen op te nemen, herhalen wij dat de bedoeling van Info-Sfan uitsluitend is een informatieblad te zijn. De verhalen die wij krijgen zullen als zij het waard zijn natuurlijk - worden gebundeld en als 'Sfan Speciaal' worden verspreid. Een eerste dergelijke bundel, volledig gewijd aan Eddy C. Bertin, wordt op dit ogenblik voorbereid. Andere zullen volgen. Wij hopen - maar dat it toekomstmuziek - later drie tot vier dergelijke verhalenbundels per jaar te verspreiden. De rubriek 'Boekbesprekingen' van deze maand is zeer uitgebreid. Noodgedwongen: er verschijnt de laatste tijd nogal wat in het Nederlands en u weet het: we horen van elk in het Nederlands verschenen essef-werk een bespreking te brengen om de leden zo snel mogelijk te oriënteren. Gaarne waren we deze maand ook gestart met een lezersrubriek maar aangezien de leden tot hiertoe blijkbaar liever boeken lezen dan even in de pen te klimmen, moet dit nog even wachten. U niet, natuurlijk! U schrijft ons onmiddellijk de een of andere vinnige reactie op wat verschenen is want: 'du choc des idées, jaillit la lumière'. Met genoegen mag ik ook melden (u leest er verder meer over) dat onze essef-bibliotheek eindelijk van start is gegaan. Wel is er nog ontzettend veel catalogeerwerk toe doen maar in ieder geval kunnen er al boeken en tijdschriften uitgeleend worden. In dit verband past wel een woordje van dank aan ons lid Martin Box die er prijs op heeft gesteld praktisch de volledige essefreeks van Meulenhoff aan de bibliotheek te schenken. Wij hopen van harte dat ook u het over uw hart kunt krijgen nu en dan enkele essefwerken aan de bibliotheek over te dragen want het spreekt vanzelf dat wij - rekening gehouden met de geringe exploitatiebedragen van de bibliotheek - slechts zeer langzaam tot uitbreiding ervan kunnen overgaan.

4 Verder starten we ook met een eerste basisartikel over of rond essef. Wij denken voor later niet alleen aan biografieën en besprekingen van het totale oeuvre van een auteur, maar ook aan - polemiserende - artikelen over belangrijke aspecten van de sf, uiteraard met de nodige literatuurverwijzingen en bibliografieën. Deze maand gaat het dan over Cyrano de Bergerac die - o.i. niet helemaal ten onrechte - als een van de 'echte' voorlopers van ons genre wordt beschouwd. Tenslotte - want ik wil dit praatje kort houden - verzoek ik nogmaals om uw medewerking, hetzij in de vorm van ledenwerving (broodnodig, willen we ooit geld genoeg hebben om ergens een goede tweedehandse stencilmachine op de kop te tikken!), hetzij in de vorm van kopij voor het blad. Bovendien moet u er beslist eens aan denken hoe fijn de redaktie en het bestuur het wel vinden om heerlijke brieven vol loftuitingen te krijgen. Dat doet een mens goed, dat kan ik u verzekeren! Tot de volgende maand... ===============================================================

DE SILHOUET OP DE HEIDE

Willy Magiels

Heb je wel eens een lelijk iemand gezien ? Nee, ik bedoel niet lelijk, maar lélijk, afzichtelijk. Met een gezicht dat koude rillingen langs de ruggegraat stuurt van iedereen die ermee geconfronteerd wordt. Een tronie als die van de Medusa, met dat verschil dat je er niet van versteent. Ik ken zo iemand. Het is iemand die me nauw aan het hart ligt. Op het bedoelde gezicht is geen vlees meer te bespeuren, het is bedekt met een slibachtig soort gelei, waarin enkel een paar bloedrode ogen te onderscheiden zijn en een opening die de mond moet veronderstellen. Neus en oren zijn totaal verdwenen. Toch was die man eens de Don Juan uit onze stad. Dank zij zijn mooie gezicht lagen alle meisjes aan zijn voeten. Maar kom, je stelt toch geen belang in zijn belevenissen, dus moet ik er geen verdere woorden aan verspillen. Je zit daar rustig in je gemakkelijke zetel, dicht bij het huiselijke vuur en goed veilig thuis. Wat zeg je? 0, je belangstelling is toch gewekt ! Ben je ar zeker van? Je moet niet doen alsof hoor! Mij doe je er geen plezier mee dat ik je deze geschiedenis moet vertellen. Nou, als het je interesseert zal ik je even vertellen wat hem overkwam. Het gebeurde op die gedenkwaardige avond dat de man in kwestie uit was geweest in de naburige stad en daar natuurlijk tot na zonsondergang was blijven hangen. Hoewel er storm in de lucht hing en hij heel wat kilometers door een desolate heide moest, stond hij er toch op om naar huis te gaan. Bijgelovig was hij niet, dus was hij niet bang voor vampiers of weerwolven, en rovers kon hij wel de baas. Toch zat er iets onheilspellends in de lucht. Dat zal de storm wel zijn, dacht hij. Toen hij de heide bereikt had brak de storm in alle hevigheid los. De ene bliksemschicht volgde op de andere, maar gelukkig viel er nog geen regen, anders waS hij in een minimum van tijd tot op het bot doorweekt geweest: in de hele omtrek viel er namelijk niets te bespeuren dat als schuilplaats zou kunnen dienen. Hij zette het op een lopen om zo snel mogelijk weer in de bewoonde wereld te zijn en veilig op zijn droge kamer te komen.

5 Plots kreeg hij het gevoel dat hij bespied werd. Je kent dat gevoel. Onzichtbare ogen branden op je rug en je kunt met de beste wil van de wereld niet zeggen wie of wat je beloert, maar toch weet je pertinent dat er iets naar je kijkt. Hij versnelde zijn pas en keek alle richtingen uit. Opeens zag hij, bij het licht van een bliksemflits, in de verte achter hem, een zwarte schaduw die onbewogen in zijn richting staarde. Hij kon natuurlijk niet zien dat deze figuur hem aanstaarde, maar zijn zesde zintuig vertelde hem dit. Nu ging hij werkelijk zo hard lopen als hij kon. Hij was nogal sportief, dus verbaasde hij zich erover dat, toen hij nogmaals omkeek, de schaduw dichterbij geschoven was hoewel ze nog steeds onbeweeglijk stond toe te kijken. Ik zei al dat hij niet bijgelovig was en zijn atletische gestalte had hij voornamelijk aan worsteloefeningen te danken. Dus aarzelde hij niet, draaide om en liep op de gestalte toe. Plots begon de storm te luwen en in de plaats ervan kwam een onnatuurlijk grauw-rood licht, waarin de duistere figuur, als een zwarte vlek afgetekend stond. Hij naderde het verschijnsel en kon een gevoel van onbehagen niet onderdrukken, toen hij de silhouet naderde. Toen sprak de gestalte hem toe, met een stem die niets natuurlijks had. Het was als een stemverheffing in een grote lege zaal, met echo's die in alle richtingen weerkaatsten. "Blijf staan!" zei de silhouet gebiedend. "Ik wens u geen kwaad toe, maar ik ben ertoe verplicht als u dichterbij komt!" Even stond de man versteld. Wat voor een trucje zou de geheimzinnige figuur gebruiken, dacht hij. Aan het onnatuurlijke dacht hij geen ogenblik. Hij zou zich niet bang laten maken. Hij naderde de onbekende schaduw. "Sta stil! Dit is mijn laatste waarschuwing!" Dat spelletje begon hem werkelijk te irriteren. Wat dacht die goochelaar wel? Zou hij zich laten intimideren door de eerste de beste stroper? Hij zou hem eens mores leren! Hij was de gestalte nu tot op een vijftigtal meter genaderd. Hij kon hem nu duidelijk onderscheiden. De onbekende droeg een zwarte cape, die los over zijn schouders geslagen was en zijn gezicht was verborgen achter een zwart masker. Als dit één van zijn vrienden was ..., dacht hij nog, kokend van woede. Eensklaps werden zijn gedachten onderbroken. Alles werd rood voor zijn ogen. Hij uitte een oorverdovende kreet van pijn. Hij werd door een verzengende hitte verteerd. Hij voelde hoe, door die plotse hitte, zijn huid in blaren begon te trekken en uiteindelijk te smelten. De pijn die hij voelde was niet te beschrijven! Hij wenste de verlossende dood, maar die kwam niet; voor hem was dat nog niet weggelegd. Toen gleed die onnatuurlijke hitte weg. Zijn huid was gewoon weggebrand, zijn vingers waren een vieze slijmerige massa die tot één geheel was samengesmolten. "Ga nu" hoorde hij de geheimzinnige figuur zeggen. "Leer hiermee, nooit een waarschuwing in de wind te slaan. Ik wil u echter nog een kans geven. Drink het verse bloed van een jonge persoon en u zult uw oude uiterlijk terugkrijgen!" Met die woorden verdween de gestalte, opgelost in de lucht. Ook het onnatuurlijke licht verdween om plaats te maken voor de storm die weer op volle kracht de wereld uitdaagde. De man strompelde op zijn verminkte benen naar huis toe. Toen hij thuis in zijn spiegel keek stond hij als vastgenageld. Een dergelijke verminking had hij nog nooit gezien! Hij was een levend lijk geworden. Toen schoten de laatste woorden van de onbekende weer door zijn hoofd. Hij sleepte zich het huis uit.

6 Zo, nu ken je het verhaal en weet je wat daar op de heide gebeurd is. Wie die silhouet was weet ik niet. Het kan me ook geen barst schelen! Wat ik wel weet is dat ik binnen enkele ogenblikken aan je bel zal hangen. Ach ja, ik hoor je wel zeggen dat je niet zult opendoen. Maar ik ben er zeker van dat je je nieuwsgierigheid niet zult kunnen bedwingen. Je wilt mijn gezicht met je eigen ogen zien, want je bent natuurlijk zo dom dat je me niet gelooft en dat je mijn waarschuwing in de wind zult slaan, zoals ik gedaan heb op de heide. Denk erom, het zal je dood zijn. Ik zal je bloed drinken ! =============================================================== DE MENS IN DE RUIMTE-ANNO 1657

Robert SMETS

L'AUTRE MONDE. -------------SAVINIEN DE CYRANO DE BERGERAC.

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°

"Sommige (amateur-)theoretici van de sf, gaan als ware veroveraars te keer bij het vergroten van hun domein". Hephaistos' mechanische helpers, bij Homeros, passages van Platoon, Loukianos' "Ware geschiedenis", Bacon en Thomas Morus en Campanella en -noem maar op- satire en utopie, worden vrolijk geannexeerd als even zovele verdrukte minderheden. Met de wijze overweging van Cyril Kornbluth voor ogen, wordt dit dus geen sf-imperialisme, noch ecn oefening van voorvaderkultus. Eerder een poging om een ten onrechte weinig bekend auteur beter te doen kennen en diens waardevol, dikwijls verrassend en in zekere zin revolutionair, doch slechts oppervlakkig bekend en vaak verkeerd geciteerd werk in een juister daglicht te stellen. Misverstand en anecdote hebben inderdaad rond Cyrano de Bergerac een web gespannen, waarachter het werkelijke personage stoffig verscholen gaat, voor velen zelfs tot een legende geworden: de avonturier met de opmerkelijke, onwaarschijnlijk grote neus, die opvliegend en twistziek en duellerend door het leven gaat, en, -o, ja-voor wie zich dit herinnert, of voor wie zelf enigszins het verband legt, zijn bespottelijk idee van een reis naar de maan aan de hand van zakken, gevuld met ochtenddauw... Wat is nu de werkelijkheid achter dit alles? Cyrano's korte leven - hij werd nauwelijks 36 jaar - situeert zich in een bewogen tijd. Sociale, politieke en religieuze moeilijkheden. Oliver Cromwell's protectoraat in een "Groot-Britannië" in wording; de ruïnes van de dertigjarige oorlog in de Duitse gebieden; voortdurende militaire inspanningen in de Spaanse gewesten. Frankrijk zelf, van 1635 tot 1660 in oorlog met Spanje, gaat ten koste van inwendige spanningen, waaronder de Fronde (1648 - 1652) de weg op van de absolute monarchie. Geboren in 1619, in een Parijs burgersgezin, dat recent werd verrijkt met een tweetal landgoeden, waaronder Bergerac, is Cyrano's handtekening eerder twijfelachtig. Hij leidt al vroeg een vrij, wellicht losbandig, leven en neemt, na bij het spel belangrijke sommen te hebben verloren, op aanraden van zijn vriend en latere uitgever Lebret dienst bij een "Compagnie de Gardes". Een kwetsuur bij Mouzon in 1639 en een degenstoot in de keel, bij Arras (1640) maken een einde aan zijn militaire carrière. Vele anecdotes vinden hun oorsprong in deze jaren en in de daarop volgende periode van armoede en wisselende vriendschappen.

7 Cyrano volgt de lessen van Gassendi, die recente astronomische theorieën uiteenzet, met de vereiste voorzichtigheid, heeft aandacht voor Déscartes, komt in kontakt met Scarron en andere auteurs van deze periode, begeeft zich op het terrein van de burleske poëzie, het politiek pamflet en de historische tragediè, met "De dood van Agrippina". Hij had blijvende bekendheid kunnen verwerven, bij een breder publiek, ware er geen zware balk op zijn hoofd gevallen; Cyrano bezwijkt tenslotte op 28.7.1655. De omstandigheden van dit ongeval blijven mysterieus. Wraakneming van fanatieken ? Wat nu over zijn "L'Autre Monde" ? In 1657 posthuum uitgegeven, omvat het werk twee gedeelten, respectievelijk "Les Etats et Empires de la Lune" en "Les Etats et Empires du Soleil". Twee manuscripten zijn bekend van het eerste gedeelte: deze bevatten regelmatig passages waarvan de kracht in de gedrukte uitgave werd gematigd. Afschriften zouden mogelijk reeds omstreeks 1650 gecirkuleerd hebben. "La lune était en son plein, le ciel était découvert ..." Een avond fantaseren Cyrano's vrienden over onze naaste buurman. Voor hem is de maan een wereld als de onze, waarvoor de aarde dan weer tot maan dient, maar deze opvatting wordt onthaald op spot en schaterlach. Geprikkeld zet hij zich aan het werk en slaagt er tenslotte in op te stijgen aan de hand van met dauw gevulde flessen (wellicht een reminiscentie van een kinderspel met lege eierschalen). Wat hier ook van zij, sommige flessen breken onderweg, "zijn gewicht neemt weer de overhand op de aantrekkingskracht" en hij daalt, in het "Nieuwe" Frankrijk, t.w. Québec. Het is duidelijk dat deze ruimtevaart-methode door Cyrano zelf niet au sérieux wordt genomen: deze episode is slechts een voorafgaande demonstratie van de aswenteling van de aarde, officieel nog niet aanvaard. In een gesprek met de plaatselijke gouverneur wordt hier verder op ingegaan: "Ajoutez à cela l'insupportable orgeuil des humains, qui se persuadent que la nature n'a été faite que pour eux ... que le soleil .. n'eût été allumé que pour mûrir ses nèfles, et pommer ses choux. Quant à moi, je crois que les planètes sont des mondes autour du soleil, et que les étoiles.. sont aussi des soleils qui ont des planètes autour d'eux, que nous ne voyons pas d'ici à cause de leur petitesse, et parce que leur lumière empruntée ne saurait venir jusqu'à nous." Deze stellingname wordt even later gevolgd door een opmerkelijke theorie met betrekking tot het ontstaan van planeten (en continenten) uit wat nu zonne-erupties wordt genoemd: "..ces mondes.. ne sont rien que l'écume des soleils qui se purgent. Ainsi les soleils dégorgent tous les jours.." ".. les rouillures ont été poussées assez loin, et condensées.. possible peu à peu en particules menues, peut-être aussi tout à coup en une masse." Cyrano bouwt daarop een nieuwe machine, waarmee hij echter een ruwe val doet. Militairen nemen het tuig mee om het te verbranden. Er worden echter "fusées" aangeboden om de vernieling sensationeler te doen verlopen, en wanneer Cyrano -te laat gewaarschuwd - ter plaatse komt en het vuur wil doven, gaat hij mee de hoogte in. "..dès que la flamme eut dévoré un rang de fusées, qu'on avait disposées six à six ..un autre étage s'embrasait, puis un autre;.. je sentis mon élévation continuer, et, ma machine prenant congé de moi, je la vis retomber vers la terre" Na meer dan 3/4 van de afstand aarde-maan te hebben afgelegd, gaat de reis over in vrije val.

8 Jaren voordat Newton's universele gravitatiewet werd geformuleerd, verwondert het hem niet dat deze ommekeer pas na meer dan 3/4 van het trajekt geschiedt: ".. car, cette masse étant moindre que la notre,..il faut que j'aie senti plus tard la force de son centre." Hij valt, in een boom (wat had u dan gedacht?), nota bene midden in het Aards Paradijs, en ontmoet er de profeet Elias. Deze verklaart hem de zondeval, de zondvloed en zo meer. Overtuigd atheïst, neemt Cyrano de gelegenheid te baat om hier op burleske toon verschillende geloofspunten te critiseren. Maar een schampere opmerking van zijn toehoorder wordt de heilige man te veel en, op zijn beurt, wordt de auteur uit het paradijs verjaagd. Niet zonder in het voorbijgaan een zekere appel te hebben ontvreemd, die hem echter slecht bekomt. Verzwakt en hulpeloos wordt hij gevonden door de eigenlijke bewoners van de maan: ongeveer zes-meter-hoge viervoeters, die zich uitdrukken in muzikale tonen en conventionele gebaren, zich voeden met geuren en rusten op bloemen. Hij wordt dan als een raar diertje vertoond, en men leert hem kunstjes; zijn enige vertroosting in deze periode zijn de bezoeken die hij geregeld ontvangt van de daemon, die destijds Socratas bijstond en zelf van de zon afkomstig is. Wanneer zijn komst aan het hof bekend raakt, is men overtuigd te doen te hebben met het vrouwtje van een soortgelijk dier, dat de koningin in haar bezit heeft. Met het oog op de voortplanting worden beiden bij elkaar gebracht. Helaas, koning en koningin worden in hun hoop op een spoedige zwangerschap teleurgesteld, want het zg. mannetje is niemand anders dan de andere beroemde maanreiziger, Domingo Gonzalez uit F. Godwin's "Een man op de maan" (1638), en in plaats van zich aan de geplande voortplanting te wijden (het betreft hier geen hedendaagse roman) wisselen beiden hun ervaringen uit. Dan neemt de zaak echter een dramatische wending: de bezoekers die dagelijks voor zijn kooi defileren, en hem nootjes (en keien) toewerpen, roepen hem ook zoveel nonsens toe, dat Cyrano spoedig de taal van het land heeft geleerd en zijn verhaal en zijn theorieën begint te debiteren. Schandaal bij priesters en rechtbank: immers een niet-menselijk wezen kan onmogelijk met enige rede begaafd zijn. Is hij dan een (rare) vogel ? Pas na een langdurig proces zal zijn "menselijkheid worden erkend en wordt hij in eer en vrijheid hersteld, mits zijn idiote beweringen over het bewoond zijn van de aarde te herroepen. De zinspeling op het lot van Galilei is overduidelijk. Van dan af vervalt Cyrano in een uitvoerige dialoog met bezoekende academici. De voornaamste wetenschappelijke en filosofische twistpunten van de tijd worden behandeld, en middelerwijl, een aantal tradities op hun kop gezet. De ongelijkheid van oorlogvoerende en duellerende (!) partijen, het respect voor oudere personen, celibaat en schaamtegevoel en de zondigheid van alle genoegens, enz. Opvallend hierbij is ondermeer de materialistische en atomaire verklaring van de natuur, en een uiteenzetting over oneindig groot en oneindig klein, die o.m. uitmondt in een min of meer microbische verklaring van ongesteldheden en infecties (la cironalité universelle). Naar het einde toe blijkt steeds duidelijker de uiteenzetting van een volledig atheïstisch wereldbeeld. Door de maanbewoners, wel te verstaan. Een duivel verschijnt tenslotte om de spreker, omwille van zijn ongeloof, naar de hel te voeren. Cyrano wil hem tegenhouden, doch verdwijnt mee en valt terug op aarde, in Italië.

9 "Gelukkig, zucht hij, dat God deze ongelovigen zover heeft verwijderd, en hen niet heeft willen bekeren. Hun weerstand zou hun straf in de andere wereld maar verergeren." Overtuigd van de bewoonbaarheid van andere planeten, wijst hij hier meteen, op spottende toon, het zwaarste argument van de theologen van de hand. In de gedrukte versie van "Les Etats et Empires de la Lune" is het echter met zijn vriend, de daemon, die hem zonder voorafgaande theorieën, gewillig terugbrengt. Minder bekend, minder interessant ook, vangt "Les Etats et Empires du Soleil" aan met het verhaal der vervolgingen die Cyrano te beurt vallen, wanneer zijn reis naar de maan bekent raakt. Dit wijst duidelijk op een verspreiding van zijn werk, voor de gezuiverde uitgave van 1657. Het circuleren van manuscripten en afschriften van teksten van "progressieve" aard behoort tot de geplogenheden van de tijd en zal, samen met de publikatie onder fictieve namen, te Amsterdam en elders, een hoogtepunt kennen in de volgende eeuw. Van tovenarij beschuldigd en opgesloten, bouwt Cyrano een ontsnappingstuig, dat bestaat uit een nauwsluitende kabine, waarop een icosaedrisch kristal wordt geplaatst, met onder en boven een opening. Ook de bodem van de kabine blijft gedeeltelijk open. Een icosaeder, zegt Larousse, is een twintigzijdig geometrisch voorwerp, dat in zijn regelmatige vorm aan elke zijde een gelijkzijdige driehoek vertoont. Hevige verhitting door de zon, door de facetten van het kristal, brengt de aanwezige lucht tot opstijgen en ontsnappen. Daar de natuur een afschuw heeft van het luchtledige (nog een bestreden principe) zal onderaan lucht worden aangezogen, wat het geheel in de lucht verheft. Dit is niet het "lichter dan de lucht" -principe van de latere luchtballon, doch een herinnering aan de Montgolfière dringt zich onwillekeurig op. Ook het (falende)besturings-systeem, een vanuit de kabine bewogen zeil, herinnert aan de eerste zeppelins. De kracht van de opstijging verhindert echter elke besturing, en zo gaat de schrijver, in plaats van Colignac, de zon tegemoet. Een maandenlange tocht voert hem langs Venus en Mercurius en kleinere om de zon draaiende lichamen. Op één hiervan landt hij voorlopig. Allerhande verklaringen over zijn opstijging, gewichtsloosheid (!), het niet verbranden in de buurt van de zon, en zo meer voldoen hier minder en minder. Later, op zon zelf gekomen, vervalt Cyrano in een onwaarschijnlijke aaneenschakeling van semi-mythologische feiten en allegorieën als sprekende bomen, dwergen, veranderingen van mens in vogel en vice versa; een ontmoeting met Campanella, meer fantasieën en de aankomst van de ziel van Descartes sluiten wat rest van deze misschien onafgewerkte roman. Tot daar het relaas van zijn wonderlijke tochten. Literair gekenmerkt wordt de stijl van Cyrano door zijn direktheid: op de "Aards Paradijs" episode na, en afgezien van de aan Ovidius ontleende symbolen van "Les Etats..du Soleil", vervalt hij nergens in de ietwat pedante academische fiorituur of in het zoeken van de woordspeling om haarzelf. Het verhaal is bewogen, en discussies zelf worden op elk ogenblik onderbroken voorbeelden en tegenspraak, satire en paradox. Hij zal bv. een argument tegen een bepaald geloofspunt ontwikkelen, door dit punt tot zijn absurde consequentie door te trekken.

10 "Inderdaad, zegt een personage, het is mogelijk dat de aarde draait. Immers de verdoemden die erin opgesloten zitten, lopen tegen de wand om het hellevuur te ontkomen, als een hond in een rad.." Of nog, omgekeerd, zal hij een wetenschappelijk argument waarin hij gelooft, dermate doortrekken dat hij tot een (overigens absurd) bewijs komt van de traditionele leer. Deze zin voor wat absurde humor komt op verschillende plaatsen tot uiting: de maanbewoners voeden zich met geuren; zeer goed mogelijk, immers, kok's, die ook niet aan de bereide schotels raken, worden meestal corpulent, dus uitsluitend door de geur.. Verrassend noemde men Cyrano's werk. Inderdaad. Weliswaar is het moeilijk te achterhalen in welke mate we hier te doen hebben met originele ideeën, en in welke mate met ontlening aan tijdsgenoten. Het thema van de maanreis gaat terug tot de oudheid. Dichterbij: Campanella's "Zonnestad" (1620) en Godwin's reeds geciteerde "Man op de Maan" (1638). Ook is de invloed merkbaar van Rabelais (Quart et Cinquième Livre" en Charles Sorel. Anderzijds kan de oorsprong van diverse wetenschappelijke theorieën (en van kabalistiek) worden teruggevonden, van Lucretius tot Gassendi en Descartes, over semi-alchemisten en dergelijke. Ook is het dikwijls moeilijk uit te maken in welke mate Cyrano zelf een bepaald idee ernstig neemt, en waar juist het burleske begint. Dit belet niet dat men verbaasd opkijkt bij de beschrijving van de vlucht per "meertrapsraket", bij het neervallen van de eerste trappen hiervan, bij zijn weergave van de grootsheid van het heelal, de waarschjnlijkheid van andere levensvormen en de nietigheid van de mens, in dit verband. Cyrano heeft de diepere betekenis van Copernicus en Kepler en Galilei wel degelijk begrepen: de mens, deze unieke schepping, wordt reeds in bepaalde mate tot zijn ware dimensies teruggebracht: "..l'orgeuil insupportable des humains". Eenzelfde historische betekenis en eenzelfde weerstand, juist vanwege diegenen die aan de andere kant niet nalaten de mens voortdurend op zijn nietigheid te wijzen, zullen later de publikaties rond Darwin's evolutieleer en Freud's dieptepsychologie kennen. En wat te zeggen van intuïties met betrekking tot de massaafstand relatie inzake algemene gravitatie, tot evolutie van diervormen of microbiële ziekteverwekkers? Of nog, van Cyrano's fonograaf: "C'est un livre qui n'a ni feuillets ni caractères.. on n'a besoin que de ses oreilles. (on)bande, avec grande quantité de toutes sortes de petits nerf's, cette machine, puis (on) tourne l'aiguille sur le chapitre qu'(on) désire écouter, et au même temps il en sort, comme de la bouche d'un homme, ou d'un instrument de musique, tous les sons..." Belangrijker nog is de geest, waarin 'L'Autre Monde" werd geschreven. Doorheen de soms spottende toon van het geheel, wordt dit werk gekenmerkt door de drang van de auteur om het gegeven wetenschappelijk te verklaren, fantasieën, als bv. in zijn tijd een ruimte-reis, technisch te gronden, ja, zelfs, als een vulgarisator van Gassendi en anderen, het gehele wereldbeeld vanuit de nieuwe optiek te verantwoorden. Dat ook de louter technische kant van zijn werk, alle verhoudingen in acht genomen, belang vertoont, bewijst o.m. het verschijnen in 1954, van een degelijke monografie onder de titel "Cyrano en de aeronautische wetenschap van zijn tijd" (J.J. Bridenne).

11 Juist in deze wetenschappelijke belangstelling en in het "wetenschappelijke" van zijn filosofische achtergrond, onderscheidt zich "L'Autre Monde" van andere werken van utopische aard, waarin weliswaar een (bijkomstig) fantastisch element aanwezig is, doch verder het politieke en/of godsdienstige element essentieel doorweegt. Zeer zeker is ook Cyrano's werk in de eerste plaats contestatair, en gelet op de tijds-omstandigheden zelfs bijzonder gedurfd tot iets brutaal. Het herhaalde zuiveren van deze boeken door latere uitgevers was een strikte noodzaak. Ook voor wat het geestesleven betreft, is de aanvang van de 16de eeuw een moeilijke periode: loskomend vande polyvalentie van Aristoteles en Aquino, beginnen opstandige klanken gehoor te vinden. Het vroegere evenwicht tussen godsdienst en wetenschap is ernstig geschokt, terwijl het nieuwere evenwicht dat uit Descartes' filosofie zal groeien, nog niet werd voltooid. Een atheïstische beweging had in de loop van de vorige eeuw haar oorsprong gevonden in Italië, mede door een grotere losheid van zeden. (Pomponazzi te Padua). Anderzijds laten veelvuldige twisten in de kristelijke kerken en de duidelijk politieke achtergrond hiervan, niet na vele sceptici te treffen. De repressie woedt hevig: inquisitie en brandstapel. Ook in de rangen der "vrijdenkenden": Jacques Fontanier brandt te Parijs, Vanini, na zijn veroordeling door het parlement, te Toulouse, in 1619. Galilei's veroordeling dateert van 1633. Toch kent Parijs zijn zg. Mouvement libertin. Dit laatste woord dient nog in zijn direkt verband met "liberté" te worden gezien, en niet in de latere pejoratieve betekenis. Uit verschillende bronnen blijkt dat Gassendi hier mede in het centrum van heeft gestaan, samen met schrijvers als Théophile de Viau, La Mothe Le Vayer, Gabriel Naudé, Cyrano en misschien de jonge Molière. Ook de 'grote'Condé schijnt aan de beweging niet vreemd te zijn geweest. Een zekere steun van hogerhand ligt in dergelijke zaken dikwijls voor de hand. Omwille van de grote omzichtigheid waartoe al deze auteurs filosofisch gehouden waren, lijkt "L'Autre Monde" nagenoeg het enige dokument te zijn waaruit men zich een vollediger beeld van de opvattingen van deze kring kan vormen. Bijna een manifest in zekere zin. In de schaduw van de grote klassieke periode, die daarop in de Franse letteren volgt, zal de materialistische idee worden voortgedragen, langs Fontenelle, en via de omweg van een belangrijke Engelse beïnvloeding (Hobbes,Bayle,Locke,Hume), om ongeveer een eeuw later voorzichtig en geleidelijk weer in het licht te treden bij zekere 'Philosophes van de Encyclopedie. De negatie van het onderscheid tussen levende en dode materie, of beter, de voortdurende overgang tussen beide, spottenderwijze aangetoond door de spijsvertering, bij Cyrano, wordt bijna onder dezelfde vorm hernomen in Diderot's "Entretien entre Diderot et d'Alembert". Hetzelfde voor de geruststellende argumentatie ten gunste van het atheïsme. Revolutionair dus, nog niet in politieke, economische of sociale zin-ook hierop zullen wij meer dan een eeuw dienen te wachten. doch in de oppositie tegen bestaande gebruiken, geloof en vooroordelen van de periode, in het verzet tegen de beperkingen, die de wetenschappelijke en filosofische beweging worden opgelegd. Een voorloper ook, op meer dan één gebied.

12 Voor wie belangstelling voor het werk van Cyrano zou hebben opgevat, kan voornamelijk worden verwezen naar twee meer recente uitgaven. 1) Cyrano de Bergerac : Voyage dans la lune. Einde 1970 verschenen uitgave van "Les Etats et Empires de la Lune" en van Cyrano's brieven over diverse onderwerpen. Classiques Garnier-Flammarion 232 (± 50F) 2) Cyrano de Bergerac : L'Autre Monde. Ingeleid door H.Weber, een uitgave van "Les Etats et Empires de la Lune" en uitgebreide delen uit "Les Etats et Empires du Soleil". Zoals steeds in bedoelde reeks, een voortreffelijke inleiding en een grondige reeks verklarende voetnota's: verschenen in 1960,doch nog te vinden bij de Editions Sociales "Classiques du Peuple" (±70F) Zoals overigens alle uitgaven in deze serie, bijzonder aan te bevelen. ================================================================= HAGACON

Tom BOMBADIL

Vijf dappere leden, te weten P. Torfs, M. Féron, D. De Raeve, Dhr Jansen en S. Joukes, trotseerden op zaterdag 6 maart ll. het vrij barre weer om naar de bijeenkomst van het NCSF in den Haag te gaan. Uiteraard was er van de dikke sneeuwlaag in het Antwerpse niets meer te bekennen op de Nederlandse wegen (daar wordt namelijk gestrooid!) zodat we mooi op tijd aankwamen om een kop koffie te drinken en de gezellige sfeer op te snuiven. Zoals gewoonlijk werden we vriendelijk ontvangen en hadden we de gelegenheid nader kennis te maken met talrijke essef-fans. Het was een erg informele bijeenkomst waar van alles en nog wat gebeurde : Leo Kindt sprak over Eurocon I in Triëste (juli 1972) en over de Europa Awards. Tijdens het debat dat daarop volgde bleek er geen realistische oplossing voor het probleem van de selectie en de beoordeling van SF-werken in verschillende talen uit de bus te komen. Er bestaan blijkbaar op dit ogenblik twee onverzoenbare standpunten: jureren per land of jureren per taal. Verschillende alternatieve oplossingen werden naar voren gebracht maar geen enkele kon helemaal voldoen: er is dus nog werk aan de winkel voor deze zaak haar beslag krijgt. Talrijke panelen met foto's van HEICON trokken veel mensen aan. Niet zonder reden: fans die niet in Heidelberg aanwezig waren wilden toch ook eens de weelderige boezem van Astrid Anderson te zien krijgen. Er was een tentoonstelling van grafische en plastische SF-objects en artwork waaraan, door middel van de bezoekerspoll, aantrekkelijke prijzen waren verbonden. Later op de dag bleek de jonge John Coene de eerste prijs weg te kapen, met reden dachten we zo ! Ook diende er een lange vragenlijst te

13 worden ingevuld waarop niet alleen moest worden vermeld hoeveel meter essefboeken je wel hebt, maar ook hoeveel kranten je leest, hoeveel je verdient ('t zal ze wel tegenvallen als ze op die manier mecenassen trachten te ontdekken!) en of je wel een w.c. hebt in je woning (dit in verband met de volkstelling natuurlijk). Na de break konden we het eerste deel van een hoorspel van Carel Lans beluisteren. "Testbemanning" werd voor het eerst uitgezonden in 1961 en doet nog steeds zeer fris aan. Zoals u weet werd dit hoorspel later als roman herschreven en aangevuld en verscheen als zodanig in de reeks 'Tijgerpockets' van Luitingh, onder de titel "Wedloop met een Nova". Er werd met veel waardering naar geluisterd. Daarna werd een veiling georganiseerd om de NCSF-kas te spekken. Dit viel buiten verwachting mee want in plaats van de verhoopte 50 gulden, werd er 276 gulden binnengeharkt. Er waren trouwens heel wat interessante items. Zelf hebben we nog geprobeerd bepaalde manuscripten van vertalingen in de wacht te slepen, maar het is ons helaas niet gelukt! Michel Féron en S. Joukes spraken daarna over SFANCON in Antwerpen en Eurocon II in Brussel. Er bleek heel wat belangstelling voor ons congres te zijn. Hopen we maar dat onze Nederlandse vrienden er in grote getale komen opdagen ! Tot slot werd er nog gezellig gegeten bij de "chinees" waarbij, zoals u zich kunt voorstellen, heel wat interessante gesprekken plaatsvonden. Al met al een bijzonder prettige dag en misschien iets om ook eens bij ons te organiseren. Schrijf het ons op een briefkaart dan weten we of u er iets voor voelt. ===============================================================

BRITSE TIENERS LEZEN ESSEF BRITSE TIENERS LEZEN ESSEF BRITSE TI Het Britse tijdschrift 'Educational Research' publiceerde verleden maand de uitslag van een opiniepeiling betreffende de leesgewoonten bij de Britse tieners. Volgens deze opiniepeiling worden de volgende auteurs het meest gelezen: 1. Ian Fleming / 2. D.H. Lawrence / 3. Agatha Christie/ 4.H.G. Wells / 5. Charles Dickens / 6. George Orwell / 7. Nevil Shute / 8. John Wyndham / 9. Thomas Hardy en 10. William Shakespeare. Hieruit blijkt dus dat Albion's jeugd op zijn minst vier essefauteurs naar waarde weet te schatten, namelijk Wells, Orwell, Shute en Wyndharn. Jammer is wel dat de opiniepeiling niet de verkozen werken vermeldt maar aangezien men moeilijk kan beweren dat men van een auteur houdt als men er maar áán boek van heeft gelezen, veronderstellen we maar dat ook de essefwerken van die schrijvers op prijs worden gesteld. Ondertussen vragen wij ons af wat een dergelijke opiniepeiling bij de Belgische jeugd aan het licht zou brengen, haha !! ===============================================================

14

SFANBIB — SFANBIB — SFANBIB — SFANBIB — SFANBIB — SFAN

Gezien het aflopen van de te huur geadverteerde lokalen, kwartieren, kamers (al dan niet gemeubeld) en andere "ruimten" waar SFAN eventueel de bibliotheek en het kardexsysteem hoopte te kunnen onderbrengen, tot op heden geen vruchten afwierp, werd besloten te starten met de 'bib' op het adres van ondergetekende. Inderdaad, weken lang werden deuren vruchteloos geopend en uiteraard weer gesloten. De bezochte huurvertrekken waar de hoop ons heen dreef (jawel) waren van die aard dat ze stof genoeg konden leveren tot het schrijven van artikels met sociale inslag. Alhoewel ik enerzijds vieze of ongeschikte hokken gezien heb die aan fiktie deden denken, maar helaas werkelijkheid waren, en anderszijds, om voor de hand liggende redenen geen huur van 1200 F/maand of meer te verantwoorden was, werd er een komma (geen punt) gezet achter de operatie 'lokaaljacht of krotbezoek'. Nu goed, vanaf 5 april kunt u de bib bezoeken bij : Daniel De Raeve,7 - Cogels Osylei 37 - Berchem-Antwerpen. Elke maandag en donderdag van 18 tot 22 uur. De uitgeleende werken, maximum vijf, mogen 3 weken gehouden worden. Er wordt 5F/uitgeleend werk gevraagd teneinde aanwinsten mogelijk te maken. Bij de inschrijving dient er geen bewijs van goed gedrag en zeden ingeleverd te worden. Voor de rest verwacht men u in drommen... === daniel de raeve +++ ===============================================================

15 INSTANT POP

Robert SMETS

"Astronomers point out that star clusters, galaxies, ... in fact the whole universe is racing away from Earth at 15.000 miles per second. But then who can blame it ?" - Alfred E. Neuman. Wij vonden de ruimtewisselaar in een kinderspeelgoedkraam op Veganin Negen, één van de hoog-ontwikkelde werelden bij het centrum van de nevel. Vreemde afwijkingen doen zich daar voor in de natuurkundige wetmatigheid; een ontregeling, die door ons niet kan worden verklaard, doch die wordt toegeschreven aan de sterke kromming van de ruimte en aan relatieve verschuivingen in ruimte en tijd. Niets is meer dan elders. Anderszijds worden ongewone verschijnselen eenvoudig en courant. Zo is natuurlijk de naam van de planeet (al is het wel echt een planeet) niet Veganin Negen, en was er, om juist te zijn, geen "speelgoedkraam". Een louter conventionele benaming voor iets volledig anders. Ook zijn er natuurlijk geen "kinderen", in die betekenis. De rijkdom aan "nageslacht" is overigens veel minder opvallend dan bijvoorbeeld op Lyndiol Acht. Doch daar liggen de zaken dan wéér anders. Dit alles gaat ons begrip wel sterk te boven. Het dient dan ook te worden verstaan als een verklarende benadering. ---De ruimtewisselaar, om hier op terug te komen, kostte ons vier dollarcent, ook ter plaatse een belachelijk kleine som, sinds de verroeste spijker niet meer als betalingsmiddel wordt aanvaard. Wij hadden hem natuurlijk ook gratis kunnen krijgen. Daarbij hadden wij nog recht op een grapje van de verkoper. "Nevels vlieden weg, de einder tegemoet. Vanwaar, vanvaar dan toch, deze angstige spoed ?" Dit soort humor is navrant. "Bekijk jezelf, aardman!" Natuurlijk. De mop is ouder dan de ruimtevaart, en het is slechts na een lange aarzeling om zoveel gebrek aan originalitei t, dat ik haar hier herhaal. Maar de man schokt in elkaar bij het zien van onze reaktie en dient voor herstel te worden weggebracht. ---Kindertjes (het waren natuurlijk geen "kindertjes"),die ons van bij onze landing waren gevolgd en nagesprongen tot op de

16 markt (het was natuurlijk geen "markt"), zeiden ons, (ze "zeiden" natuurlijk niets) dat de wisselaar ongeveer zeven kubieke meter inhoud kon verplaatsen naar een andere ruimte naar keuze. Inderdaad kwamen op de zijkant van het apparaat een aantal knoppen voor, van verschillende kleur. (Het waren natuurlijk geen "knoppen"). Dit is misschien het moment om van het hele tuig een nadere beschrijving te geven. Zoals het in de handel voorkomt, meet het toestel 14,3 bij 7,8 x 7,8. De "knoppen" bevinden zich alle aan één van de kleinste zijden, terwijl verder geen uitwendige merktekenen zijn aangebracht. Dus, geen schaalverdeling, geen versnellingen, geen voorafgaande schakeling. Onze wisselaar was weliswaar een goedkope uitgave, waaraan uiteraard weinig fantasie werd besteed. Een grotere rode knop bevindt zich bovenaan links; daarentegen zijn zes andere, twee per twee, respektievelijk op 1,5 cm en 3 cm van de rechterzijde geplaatst. De kleur is telkens verschillend, hoewel de eerste knop bovenaan links en de tweede midden rechts in verwante tinten geel werden uitgevoerd. Op andere apparaten, die wij ter hand namen, was dit allemaal weer anders. Het heeft dan ook geen enkel belang (tenzij voor het uitzicht en de commerciële aantrekkelijkheid van het objekt). Hieromtrent ondervraagd, maakten de "kindertjes" ons duidelijk dat eerst de rode knop diende te worden ingedrukt, en daarna één van de andere, zonder bijzondere voorkeur. "Kif-kif" zeiden ze, héél positief. Dit betekent: "Om het even". Het Groot-Veganins Woordenboek geeft: "Allemaal eender", doch wijst erop dat de uitdrukking als plaatselijk dialekt dient te worden beschouwd. "Eender"-schap is een complexe zaak, zoals elke perfectionist u zal verklaren. Nu, dat laat ons koud. ---De hele bediening, in feite kinderlijk eenvoudig, werd ons daarop herhaalde malen door de "kindertjes" gedemonstreerd, waarbij er dan telkens ééntje voor een tijd uit de circulatie verdween en later weer gewoon opdook. Ze trachtten zelfs ons te doen schrikken, door achter ons weer te voorschijn te komen, met de kreet: "Boe-boe". Een intergalactische gemeenplaats. Evenwel in alle vriendschap. Men kan er niet voldoende op wijzen dat de mens op VeganinNegen, zoals trouwens op vele van de nadere centrum-werelden, als hopeloos achterlijk wordt beschouwd, een eeuwig voorwerp van verwondering en meewarige spot. "Niet-vol", zegt men hier. Nu, ook dat laat ons koud. ———-

17 Wij hadden dus op dat ogenblik een vrij goed idee van de werking van dat gadget. Stuk voor stuk wetenschapsmensen of ervaren kosmische navigators, gingen wij evenwel niet over één nacht ijs. Men kan nooit té voorzichtig zijn, en tenslotte betrof het hier toch een uniek experiment in de geschiedenis van de mensheid. (Een kleine stap..., of een grote stap ..? Wat was het ook weer? ) Ruimtewisseling was volledig nieuw voor ons; meer, enkele dagen -men spreekt hier natuurlijk niet van dagen- tevoren hadden wij slechts vage notities van het bestaan van andere "ruimten", buiten de onze. "Buiten" is natuurlijk niet het woord. Dit heeft niets met anti-materie te zien. Het is oneindig veel ingewikkelder. Al spreekt het natuurlijk vanzelf. Een wetenschappelijke proefneming, dus, die rationeel diende te worden uitgevoerd, ongeacht het toevallig gegrinnik van enkele "kindertjes", die er overigens geen zijn, op Veganin Negen. (Feit is dat ondertussen ook andere personen belangstelling voor ons gedoe hadden opgevat. Uitheemse marktbezoekers, wat wil je ...). Er werd dus een systeem van lange-afstandsbediening uitgewerkt, om te beginnen. (Zie bijlage 1.) (Momenteel onvindbaar. NVDR) Dit om te vermijden dat de vrijwilliger, die zich voor de tocht zou aanmelden, verplicht zou zijn zijn verdere bestaan in een andere ruimte te slijten, indien hij door een of andere omstandigheid verhinderd zou zijn het apparaat voor de terugtocht te bedienen. Twee van de "kindertjes' sprongen ondertussen over en weer, met hun wisselaar duidelijk in de hand (ze hebben natuurlijk geen hand) om te tonen dat onze voorzorgen nutteloos zijn en dat werkelijk geen gevaar aanwezig is. Ons niet gezien. Ze zetten pas grote "ogen" op, toen wij begonnen met de bouw van een 7 kubieke meter grote kabine, voorzien van alle komfort en bestand tegen temperaturen van 12 miljoen Kelvin, tegen een druk van 38 miljoen kg/cm2 en versnelling, bij vrije val, van 6.200 g. (bijlage 2). Want wat, de kans is klein, akkoord, wanneer je, in de andere ruimte, midden in een zon zou terechtkomen? Of in de buitenste atmosfeer van een enorme planeet ? Daarom dus geen risico's. Daarom de kabine. ---Velen hebben zich onverschillig verwijderd, wanneer onze werkzaamheden uiteindelijk ten einde lopen. Alleen de "kindertjes" springen nog heen en weer, onder druk kommentaar. En dan, het grote ogenblik. Professor Potichov - één van de dertig leden van één van de zestien universitaire teams, die in 2364 - of was het in 3264 ? de nobelprijs kreeg toegewezen voor astro-fysika - stapt in de

18 kabine, in een historische stilte en na een indrukwekkende handdruk aan ieder van ons. De rode knop. De bovenste gele knop. Aandacht bij de toeschouwers. Wij tellen drie minuten. En dan terug. Een bijzonder pijnlijk moment. De "kindertjes" lachen zich plat (ze zijn erg vervormbaar, die kereltjes) en roepen: "Dum-dum, dum-dum ...") Nog een intergalactisch symbool. We hadden natuurlijk de kabine minder massief kunnen maken, maar dat had dan ook weinig verschil gemaakt. Onbewust hadden wij voor Professor Potichov een twee-dimensionele ruimte gekozen. Een pijnlijk stilleven. (Bijlage 3). Dit alles is erg moeilijk voor ons. ============================================================= oooo

B O E K B E S P R E K I N G E N ooooooooooooooooooooooooooooooooo

S.F. AUTHORS’ CHOICE 2. Berkley S.F. 425-S 01837-075 (c) - Edited by Harry Harrison -----------------------------------------------------------Reeds voor enkele maanden verschenen bundel, die de aandacht ruimschoots verdient. Zelf een bekend auteur (meer recent zijn o.m. The Technicolor (R) Time Machine, Captive Universe, The Daleth Effect..) maakt H. Harrison zich sedert geruime tijd verdienstelijk als editor van opmerkelijke bundels, deels in het kader van de S.F.W.A. (Nebula), deels door het samenstellen van verzamelingen met vaak interessante uitgangspunten. Hier, voor de 2de maal, de persoonlijke voorkeur van de gepresenteerde schrijvers: hun beste verhaal, of een verhaal met een anecdote, of een verhaal met een persoonlijke herinnering. In een soms meerdere bladzijden nemende verklaring, vooraf, achteraf, in één geval zelfs midden in het verhaal, lichten de auteurs hun keuze of hun werkwijze toe. Vooral dit laatste maakt m.i. deze bundel precies zo lezenswaard. Fascinerend is o.m. Alfred Bester's uitweiding over zijn werkmethode en over het ons na aan het hart liggende "Fondly Fahrenheit", of Robert Silverberg's verklaring hoe "To See the Invisible Man" hem hielp een crisis in zijn loopbaan te boven te komen, of nog, of je 't er nu al dan niet met eens bent, A.E. Van Vogt's manifest bij "Heir Unapparent". Historisch, in zekere zin, Brian Aldiss' toelichting bij wat een mijlpaal in zijn carrière uitmaakt, EN de hedendaagse SF, "Barefoot in the Head", waarvan hier een belangrijk uittreksel, nl. Charteris' intrede in de goede stad Brussel, en het subsequent platbranden van de stad, gevolgd door de erbij horende gedichten. Voor wie deze roman niet zou kennon, kan worden aan-

19 gestipt dat het hier, in een delirante stijl, gaat om het post-Acid Head-War verschijnen van een deels politieke, deels profetische figuur, die met zijn motorvolgelingen Europa doorkruist. ("Auto-Ancestral Fracture") Op Aldiss' verhaal na - zoals gezegd een der keerpunten van de nieuwere SF - betreft het globaal genomen meer klassieke verhalen, waarvan sommige teruggaan tot 1942 en 1945, andere tot de periode 1951 - 1955, en doorgaans van een meer dan behoorlijk gehalte. Citeren we, buiten de reeds genoemde, "Contact between Equals" (Algis Budrys), "Late" (Chandler), "Proof" (Hal Clement), "Love in the Dark" (H.L. Gold), "A Stick for Harry Eddington" (Chad Oliver) en "Just Curious" (J.Schmitz). "Authors' Choice 2" behoort werkelijk tot de betere uitgaven. Robert Smets =========================================================== DE DAG DER DAGEN, door Ira Levin "This Perfect Day", vertaald door J.F. Niessens-Hossele. A.W. Bruna & Zoon, Utrecht/Antwerpen - December 1970 248 blz. - 160 F "Wachten op de nieuwe Ira Levin loont!" schreef een criticus na het verschijnen van Levin's derde roman, en inderdaad ! Zijn eersteling "A Kiss before Dying" wierp een nieuw licht op de misdaadroman, terwijl jaren later "Rosemary's Baby" niet enkel een vernieuwing bracht in de horrorroman, maar tevens de poorten opende voor een vloedgolf van hekserijverhalen. En nu... This Perfect Day. Levin's eerste SF-roman is géén vernieuwing van het genre, maar eerder een verzameling van al wat SF te bieden heeft. De SF-critici hebben Levin's roman tot nog toe genegeerd, waarschijnlijk omdat hij (eens te meer) voorgesteld wordt als een mainstream-roman. Maar niettemin zijn sommige klassiekers herkenbaar, en ook THIS PERFECT DAY is een 'sleeper' in de SF-wereld, een roman die weinig rechtstreekse kritiek ontvangt, maar die stand zal houden en gewaardeerd zal blijven, zij het dan waarschijnlijk meer in het grote lichaam van de mainstream literatuur dan wel SF. Over enkele jaren prijkt Levin naast George Orwell's "1984", Aldous Huxley's "Brave New World" en Walter Jenn's "Nein" als één der grote anti-utopias. Het boek ontleent wel zekere elementen aan zijn voorgangers: van Orwell heeft het de alles verpletterende ontmenselijkende mechanisering van pseudo-leven, waarin de enkeling slechts een radertje vormt; van Huxley neemt hij het gebruik van drugkulturen, genetische klassering en het reservaten-principe voor de afvalligen. Maar al deze elementen, plus Levin's eigen (en grootste) bijdrage worden tot het uiterst doorgedreven in een geprogrammeerde vredesmaatschappij. De wereld van Uni, de alles omvattende computer, is een wereld van éénheid,

20 broederlijkheid en menselijkheid... ook al worden deze faktoren in stand gehouden door een van te voren uitgestippeld leven onder voortdurende invloed van kalmerende drugs. In deze maatschappij maken wij het opgroeien mee van 'Chip' n° Li RM35MM4419 van zesjarige jongen tot jongeling, en dan tot man. Reeds als kind komt hij door diverse faktoren buiten zijn wil in een psychische discoördinatie met zijn wereld, doch hij 'ontwaakt' pas volledig wanneer hij in kontakt komt met een groep 'zieken' en de periodieke toediening van drugs leert te vermijden. We maken Chip's opstand mee, zijn val en opstanding in een reeks bizarre en schrikaanjagende conflicten met de maatschappij. Tevens krijgen wij uiteindelijk een overzicht van vier maatschappijen : de wereld van Uni zoals zijn onderdanen hem zien, de maatschappij der 'ongeneeslijken' op hun eiland-reservaten, de wereld van Uni zoals die werkelijk is, en uiteindelijk het begin van de nieuwe wereld zoals Chip deze schept door de vernietiging. De vraag blijft open, ondanks het positief-klinkende slot... zal de nieuwe wereld werkelijk beter zijn dan de drie-eenheid der voorafgaande maatschappelijke strukturen ? De mens kennende is dit een zeer twijfelachtige vraag, en tevens een zeer belangrijke, want is de mens wel rijp genoeg volledige vrijheid ? Eerder schijnt het dat hij opnieuw zal beginnen met een nieuwe maatschappelijke struktuurcyclus die hem uiteindelijk op hetzelfde punt zal terugbrengen. Zelden is een SF-roman het toonbeeld geweest van een dergelijke perfekt-geconstrueerde anti-utopische wereld. Tot in de kleinste details klinkt Chips wereld écht (de klasseringsstruktuur, de opvoeding in een nieuw familiaal milieu... zelfs de kleinigheden zoals de manier van afscheid nemen, de kinderspelletjes... "Dank u wel"..."Dank Uni"), en zo zijn ook de personages. Chip is geen vastberaden held, hij kent zijn twijfels, hij heeft zijn zwakheden, zonder te vervallen in het nieuwe archetype van de anti-held. Zo ook zijn medeplichtigen, geen harde groep samenzweerders, maar gewone mensen die weten dat dat er iets mis is met hun wereld, maar die er bitter weinig aan kunnen doen. Ondanks sommige staaltjes van wrange humor, vervalt Levin nooit in het absurde, en hoewel THIS PERFECT DAY geen doorlopende reeks spannende avonturen vormt, vermijdt hij de theoriek en droge passages die sommige andere gelijkwaardige werken soms moeilijk leesbaar maken. Levin's roman wijkt af van Old en New Wave, hij bevat het beste van beide en vormt de ideale schakel tussen SF-literatuur en mainstream. Niemand mag aan dit werk voorbijgaan. ==== HOMO SAPIENS, SF-opera, door Eduard Visser 5de meridiaan, Manteau, Brussel 1970 - 104 blz. (waarvan 74 tekst) - 125 F. Heel wat vlugger stappen we over Visser's 'roman', niet alleen

21 omdat hij veel korter is (74 blz. enorm grote druk) maar omdat het een leugen is. Een leugen wat de titel, een leugen wat het genre betreft. HOMO SAPIENS is géén roman, het is géén opera, en het is geen SF. Het boek bevat drie afzonderlijke delen die elk een gesloten maatschappij 'beschrijven' (?) tot in het meest absurde doorgetrokken. ARRAT is een gesloten asiel met een eigen diktatuur, waarin sommige aspekten van onze huidige maatschappij in het belachelijke getrokken worden. Het gebrek aan samenhang van het verhaal (is er een verhaal ?), de absurditeit van de personages (als ze zo nog genoemd kunnen worden) en het gebrek aan personifikatie met ook maar één van hen maken deze kolder volledig onleesbaar. Dezelfde fouten gelden voor de pseudo-utopische natuur/selektiemaatschappij WIT WALDEN, een andere in zichzelf- gesloten kunstmatige maatschappij. Het enige enigszins leesbare deel vormt DE PRINS, een in het absolute doorgedreven wereld van Wild Angels, die de nieuwe volkomen Godsdienst vormen, waarin iedereen alles en niets bezit, de Heilige Kommunie gevormd wordt door een gesloten cirkel. Onanerende/coïterende Angels en het hoogste offer is wat men als persoonlijk bezit heeft. In deze maatschappij komt een naakte man op een ezel binnengereden, met als enig eigendom zichzelf. Enkele parodiërende/symbolische elementen kunnen vermeld worden, maar ze zijn niet voldoende om dit 'verhaal' (en dit boek) te redden van een alomheersende absurditeit en verwarring. Zelfs de noten hysterische humor klinken schril (en schraal). Opera ? SF-opera ? Bààh. Humbug ! Oh, in dit pop-eksperiment dat allerslechtste elementen van de new wave in zich houdt, en helaas slechts enkele goede, zingen de Angels uit het derde deel ook nog een lied: motor motor motor (en zo gaat dit voort over twee bladzijden) ==== DE BRUIDEN VAN LANNISMOORE e.a. macabere fantasiën door Catherine Duval Uitg. Contact, Amsterdam 1970 - 157 blz. - 145 F Dit is het boek waar de liefhebbers van échte, pure fantastiek naar smachten in ons taalgebied, zonder het ooit van een inheemse auteur te krijgen. Na een dieet van bittere rode wijn, gevormd door tonnen sex en sadisme, monsters en maniakken enerzijds, en ontwijkende mainstream-fantastiek anderzijds, smaakt deze bundel als een beker frisse sprankelende schuimwijn. Dit zijn vijf Gothische fantastisch/griezelige verhalen, die helaas soms te kort uitvallen om alle kracht die in hun thema's schuilt ten volle naar voren te halen, en de personages tot hun volle recht te laten komen. De aaneenschakeling van verhalen vormt een gesloten cirkel: van de romantische fantas-

22 tiek gaan we via een puur gruwelverhaal terug naar het beginpunt. Want het romantische is een zeer sterke leidraad in deze verhalen, de romantiek van de zuivere liefde en de tragiek en pijndoende tederheid die schuilen in een aanraking met het ongelooflijk mooie...en het onmogelijke van onze verlangens om deze te bereiken in ons leven. Sommige elementen in deze verhalen schrijnen, zoals een mooie droom die bij het ontwaken een glimp nalaat van het ongrijpbare, en die daardoor de leegheid van het alledaagse des te scherper aftekent. DE BRUIDEN VAN LANNISMOORE zelf is een gothisch spookverhaal, kompleet met een oude familievloek, grafkerker en de psychisch-materiële strijd tegen de vervloeking der generaties van Lannismoore. MORWENNA is een vampiergeschiedenis die jammer genoeg geen enkele verrassing inhoudt, doch die op zeer knappe en een beetje té romantische manier uitgewerkt is. Beide verhalen herinneren soms aan de spookgeschiedenissen van A.M. Burrage. BIJ HET LICHT DER KAARSEN is een parallelwereld/spookverhaal, opnieuw op zeer romantische en tedere wijze beschreven. IRA is de naakte horror in de bundel, want wie of wat is IRA, de raadselachtige bleke vrouw die een geur van verderf om zich heen heeft als een parfum, en welke verschrikking gaat uit van de poel voor haar villa ? Terug naar de romantische fantastiek brengt ons DE VROUW VAN LOT, het onvergetelijk mooie stenen beeld dat de hoofdpersoon obsedeert, aantrekt en tegelijk afstoot. Een uitermate knap, zuiver fantastisch verhaal. Wat wij de auteur misschien kunnen verwijten is een typisch vrouwelijke kijk op sommige zaken, een terugkeer (in moderne stijl) naar de Gothische roman: elke liefde is hartstochtelijk en tevens sterker dan de dood, elke kus is zo innig en teder, slechtheid wordt uitgedrukt door de gelaatstrekken en de zwarte ziel. Maar deze kleinigheden worden vlug over het hoofd gezien bij het lezen van deze uitstekende bundel, die, laten we het hopen, navolgers krijgt. Eddy C. Bertin ============================================================= STARMAN door Stuart J. Byrne STARMAN, vertaald door Gerard Stuurmeijer onder de titel 'EEN SPELLETJE IMPERIUM' - Het Spectrum - Utrecht/Antwerpen 1971 - Prismareeks nr 1468 - 206 blz. - 44 F 'Starman', voor het eerst in 1969 verschenen bij Powell Publications Inc. (Reseda, Californië), krijgt van ons de kwotering X (=goed), omdat het een prettig te lezen boek is. Spanning biedt het vrij klassieke gegeven genoeg, al zijn bepaalde passages misschien iets te lang geworden. Het is duidelijk een 'main stream' werk, zodat de spanning niet zozeer het gevolg is van het feitelijke gebeuren waarvan het stramien talrijke lezers bekend zal zijn, als wel van de psychologische reacties van de verschillende personages, hoewel sommige ervan toch wel stereotyp zijn.

23 Eén van de kwaliteiten van dit boek bestaat hierin dat de fictieve geloofwaardigheid nergens geweld wordt aangedaan: met de beschikking over de mogelijkheden die in dit werk worden beschreven, blijft de aktie waarachtig en dus fris zodat de lezer meegesleept wordt. Bovendien is de schrijver een goed vakman, die op gepaste tijden een 'pointe' weet te plaatsen en erin slaagt de lezer te verrassen, door de invloed van bepaalde elementen, die hij eerst verzwijgt, later in het verhaal sterk te laten werken. Natuurlijk is 'Starman' geen meesterwerk en zoals bij esseffans vaak het geval is, kan de opmerking worden gemaakt dat er weinig werkelijk originele vondsten in te vinden zijn. Maar, en daar blijf ik bij, de cocktail is zeer leesbaar en daar gaat het in wezen om, ook al zeg je wel eens: waarom heeft hij het thema van de door het gevaar gemeenschappelijk bewustgeworden Alfieten niet verder uitgewerkt, of dat van de galactiet (uit een ander melkwegstelsel afkomstige meteoriet) of nog, dat van de verschillende bewoners van Venus. Wat de -eveneens klassieke- driehoeksintrige betreft, ze komt goed over en draagt er toe bij het geheel, wat als een doodgewoon 'avontuur' kon worden beschouwd, een ruimere dimensie te geven. ==== SIXTH COLUMN door Robert A. Heinlein SIXTH COLUMN vertaald door W. van Mancius onder de titel "ZESDE COLONNE" - Uitgeverij Bruna - 1970 - Utrecht/Antwerpen Zwarte Beertjes nr 1389 - 175 blz. - 40 F. Wat voor genre Heinlein ook aanpakt, steeds weet hij zich te hernieuwen en zijn lezers te overtuigen. Geen wonder dat hij in elk geval tot de vijf beste Essef-auteurs wordt gerekend en dat velen hem gewoon als de beste beschouwen. Niet alleen is hij een bekwame en boeiende verteller -zijn boeken lees je gewoonlijk in één ruk uit-, een knap stylist - aan zijn doeltreffend taalgebruik en treffende zinswendingen kunnen velen een puntje zuigen - maar bovendien een intelligent man (dat kan geen kwaad, schijnt het) die zijn ideeën, ook al delen we die vaak niet, consequent tot het uiterste doorvoert en dat alles op een manier die zo natuurlijk lijkt dat je je soms zou afvragen of die man de toekomstige werkelijkheid, dan wel Essef schrijft. Na deze tirade zult u van mij niet anders verwachten dan dat ik Sixth Column, voor het eerst in 1941 verschenen (en nog steeds geen tekenen van veroudering!) aanbeveel. Dat doe ik ook, zij het dan dat ik er nu niet bepaald een must in zie, wel een zeer goed boek. Twee overbekende thema's doorkruisen dit werk: eerst en vooral de bezetting van de Verenigde Staten door een vreemde mogendheid. Aangezien het boek tijdens de Tweede Wereldoorlog is geschreven, kan het haast niet anders of de vuige aanvaller is in dit geval een Oosterse mogendheid.

24 Dit thema werd later onder meer verder uitgebreid door Philip K. Dick in "The Man in the High Castle". Het tweede thema is dat van een theocratie die de macht overneemt en de bezetter een smadelijke nederlaag toedient door middel van super-technische snufjes en enkele kneepjes massapsychologie. Dit thema werd onder meer ook, maar dan helemaal anders, door Fritz Leiber in zijn bekende roman "Gather,Darkness", uitgewerkt. Ook in dit werk vinden wij talrijke persoonlijke ideeën van Heinlein terug. Bijvoorbeeld de onaantastbaarheid van de Constitutie van de Verenigde Staten (alles moet blijven zoals het is of weer naar die toestand terugkomen), het Leger is de reddingsboei van de Natie (onze jongens boksen het wel voor elkaar), iedereen heeft gelijke rechten en gelijke plichten maar de Elite heeft uiteraard meer rechten (want zij draagt Verantwoordelijkheid en Heeft Het Beste Met Ons Voor) want zij heeft haar Leven veil voor het Ideaal, het Doel Heiligt de Middelen (het afslachten van hele bevolkingen is alleen maar erg als het toevallig om het Amerikaanse Volk gaat), enz. Echter, hoe persoonlijk en aanvechtbaar de visie van Heinlein is, toch is zijn methodiek zeer treffend en overtuigend. En ergens roept hij natuurlijk ook onze kinderdromen van De Held op. Daar staat hij: stevig op zijn gelaarsde benen, met zijn vierkant gezicht en opeengeklemde kaken : le Redresseur de Torts die het toch maar weer voor elkaar brengt. Als zodanig is dit werk romantisch te noemen. Toch heb ik wel een kritiek op Sixth Column, namelijk de figuur van Calhoun, de haast geniale wetenschapsman. Van in het begin van het boek is duidelijk dat die man de grote anthipatiekeling zal zijn: hij toont zich eigenzinnig en moeilijk in de omgang. Tot daar kunnen wij Heinlein volgen. Maar waarom die man tegen het einde van het boek opeens dictatoriale en totalitaire neigingen moet ontwikkelen is mij een groot raadsel en nog onaanvaardbaarder is het, dat die Calhoun uiteindelijk aan zijn grootheidswaanzin ten onder gaat, vooral waar die grootheidswaanzin nergens op berust. Maar het geeft Heinlein wel de gelegenheid 'en passant' het Naziregime te hekelen en de Demokratische instellingen van de V.S. te verheerlijken. Uiteraard leg ik er nogmaals de nadruk op, moet zoiets gezien worden tegen de nodige historische achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Om kort te gaan : een stevig opgebouwd boek, dat in een meeslepende stijl werd geschreven en waarvan wij wensen dat er meer in het Nederlands beschikbaar zouden zijn. ==== WERELDEN ONDER DE HORIZON door Carl Lans Werelden onder de Horizon - Uitgeverij A.J. Luitingh, Laren (NH) 1971 - Tijgerpockets - 268 blz. - 70 F. Alvorens tot de bespreking over te gaan mag misschien wel worden gezegd dat 70 F voor een pocket vrij duur is in vergelijking met de prijzen van andere pocketrceksen, vooral waar de

25 covers niet bepaald om te gillen zijn en ook de papierkwaliteit wel beter kon zijn. Daartegenover staat dan weer een vrij groot aantal bladzijden, een serie met beslist zeer goede uitschieters en het feit dat de talrijke storende zetfouten van de eerste boeken in deze reeks nu verdwenen zijn. Dus is de balans al met al positief. Dit geldt ook weer voor dit werk van Carl Lans. Deze ongelijke verhalenbundel (enkele verhalen bevredigen ons niet maar enkele andere vinden wij uitmuntend) bewijst in ieder geval dat de auteur niet alleen wat van Essef afweet en dus een goede reeks kan samenstellen (met Brown, Knight, Aldiss, Ballard, Farmer, Galouye en Russell) maar dat hij ook Essef kan schrijven, wat in het Nederlandse taalgebied niet veel voorkomt. Waren zijn twee eerste boeken, namelijk 'Wedloop met een Nova' en 'Testwerelden van de Galaxie', duidelijk voor een iets jonger publiek geschreven, dit is met onderhavige bundel beslist niet het geval. Wel zullen puristen opmerken dat de erin voorkomende thema's reeds door andere SF-auteurs werden gebezigd, maar persoonlijk vind ik dat niet in het minst bezwaarlijk, voor zover de behandeling van dit thema anders en dus oorspronkelijk is: per slot is de manier waarop je iets vertelt vaak belangrijker dan wat je vertelt. Absurdis overtuigt ons het minst: de beschrijving van de vreemde wereld waarheen twee jongelui plotseling worden getransporteerd is wel treffend maar het hoe en het waarom ontsnapt ons, evenals aan de schrijver trouwens, aangezien hij de vragen zelf stelt maar ze niet beantwoordt. A-symmetrie is goed wat sfeerschepping betreft maar het spiegelbeeld-thema blijft vrij vaag. Bovendien kunnen wij ons afvragen, in hoeverre kun je dit nog Essef noemen ? Aan de Grote Vlak bekoorde ons veel meer, al was het maar om de speciale wiskundige problemen waarmee de beschrijving van tweedimensionale wezens gepaard gaat. Bepaald leuk is de sarkastische manier waarop de schrijver een loopje neemt met de godsdienstige ideeën van moet ik zeggen onze eigen wereld ? Het ijdele gezwam in de ruimte van theologen en consoorten wordt hier goed weergegeven. Futuroloog is ook een zwak broertje in deze bundel, mede omdat wij ook hier menen dat dit verhaal moeilijk tot de Essef kan worden gerekend. Niettemin komen de angst en de berusting van de man die zijn eigen noodlot heeft gezien en weet dat daaraan niet te ontsnappen valt, goed over. Mensenjacht is een van de sterkste verhalen: in een verre toekomst ontsnappen een jongen en een meisje uit hun op maoïstische basis geschoeide 'kommuna' om tenslotte als menselijk wild te worden opgejaagd door de Chinese bezetters. Het gegeven is knap, het verhaal wordt boeiend verteld en ook de ontknoping is vrij verrassend. Voor ons een verhaal op internationaal peil. Syntheticus is ook zeer goed. Het is een pessimistische visie op een mens in de verre toekomst die uitsluitend door allerlei soorten pillen en hallucinogenen op de been wordt gehouden en

26 aldus de sombere werkelijkheid niet ziet. Prangend geschreven en psychologisch zeer verantwoord. Egeïsche Zee is een originele bewerking van het klassieke thema van de rat die gek wordt door stresstoestanden welke veroorzaakt worden door overpopulatie. Op de mens overgebracht geeft dit een opmerkelijk verhaal waarin de sombere visie van de auteur in verband met de toekomst van de mens doorklinkt. De paradox tenslotte, is het zoveelste tijdparadox-verhaal. Op zichzelf niets bijzonders en eerder aan de matige kant, maar het slot is werkelijk 'nieuw' en aangezien de ontknoping in dergelijke verhalen steeds de doorslag geeft, mogen we het beslist geslaagd heten. Al met al een bundel van een Nederlandstalige auteur die er mag zijn en die zeker op een even hoog peil staat als vele Amerikaanse of Engelse bundels. Simon Joukes ============================================================= SF-KRITIEK IN DE KRANT — SF-KRITIEK IN DE KRANT — SF-KRITIEK In het dagblad 'De Standaard' van 3 maart ll. verscheen, in de rubriek 'Het boek in de krant', de volgende kritiek betreffende KZANOL, DE RUIMTEPIRAAT van Larry Niven (voor onze bespreking: zie Info-Sfan nr 5) Het boek behandeld een typisch thema van de Science-Fiction dat op een originele manier wordt uitgewerkt: de mens in de ruimte en het contact met een vijandige buitenaardse beschaving. De ruimtevaart is bedwongen, het zonnestelsel is praktisch gekoloniseerd en reeds werd een planeet buiten ons stelsel verkend. Maar zoals in het verleden heerst er onenigheid. De aarde leeft op voet van koude oorlog met de kolonisten van de asteroïden, tot op een dag de mensheid wordt geconfronteerd met een veel groter gevaar. Er wordt een oud beeld gevonden in de zee, waarvan men vermoedt dat het in feite een reddingspak is van een buitenaards ruimtevaarder. Een telepaat tracht in contact te komen met het wezen tijdens een experiment in een tijdvertragingsveld. Maar er loopt iets mis en twee superieure telepathische monsters worden op de mensheid losgelaten. Dan komt het tot een wilde achtervolging en zoektocht naar de buitenste planeten. Allen hopen een geheimzinnige versterkingshelm voor telepathische hypnose terug te vinden, die zijn bezitter tot heerser over alle levende wezens moet maken. Zal de mensheid verdeeld blijven, of zal zij daarentegen alle mistrouwen opzij zetten en samenwerken om te verhinderen dat de mensen willoze slaven zullen worden. Het is een vrij boeiende roman gesteld in een direkte verhaaltrant. Maar soms vervalt de schrijver in langdradigheid en de dynamisch bedoelde plotse overgangen werken soms verwarrend. De technische achtergrond is zeer verzorgd en de personages zijn over het algemeen levensecht. De beschrijving van het buitenaardse wezen behoort tot de beste passages van het boek. P.D. nvdr : een goede bespreking; de verwarrende plotse overgangen zijn bepaald niet verwarrend voor de esseflezers die wel wat anders gewend zijn. Doe zo voort 'P.D.' =============================================================

27

VOOR U GEZIEN VOOR U GELEZEN

Tom Bombadil Tom Bombadil

GATTEGNO, Jean LA SCIENCE-FICTION Presses Universitaires de France, Parijs 1971, Reeks "Que sais-je?" nr 1426 - 125 blz. - 39 F. Met spanning verbeidden wij dit sedert maanden aangekondigde boekje waarin verschillende aspecten van Science-Fiction op beknopte wijze (uiterst beknopte wijze, mogen we wel zeggen) worden besproken. Een teleurstelling is het niet geworden wat ook weer niet betekent dat we zeer enthousiast zouden zijn. In het eerste gedeelte behandelt Gattégno de geschiedenis van de Essef waarbij hij de aanvechtbare stelling verdedigt dat er vóór Jules Verne geen sprake kan zijn geweest van Essef, aangezien het genre het bestaan van toegepaste wetenschappen veronderstelt. Het is hier niet de plaats om daar dieper op in te gaan maar wij verzoeken onze leden wel in de pen te klimmen om hun standpunt terzake mede te delen. Wat er ook van zij, Gattégno laat de Essef dus beginnen bij Verne en Wells, spreekt vervolgens over de traditie van de (Angelsaksische) horrorverhalen, heeft het dan over het begin van de SF made in USA (volgens hem Edgar Rice Burroughs met 'Under the moons of Mars'), glijdt af naar de 'Golden Age' en de 'second revolution' in de Amerikaanse SF om tenslotte losjes over de Franse en Russische Essef te vertellen. Wat fijn, als je goed kunt afschrijven van een ander ! In het tweede gedeelte bespreekt de auteur de verschillende klassieke thema's in ons genre: de mens en de maatschappij, het pessimisme van Wells, de anti-utopie, de optimistische sowjet-essef, het anti-modernisme in Amerika, de technocratische maatschappij, de maatschappij en haar moraal, de wetenschap en de techniek, de machines, robots en computers, de mutanten, de mens-god, de reis, de allochtonen, de krachten waarover de aliens beschikken, de betrekkingen tussen de aliens en de Terranen, de verschillende hypothesen. In een volgend hoofdstuk wordt aandacht geschonken aan het verschijnsel 'Tijd'. Er wordt gesproken over anticipatie, de beheersing van de tijd, en de tijd- paradoxen. In het derde deel tenslotte worden enkele problemen voorgelegd zoals de betrekkingen tussen essef en wetenschap, de plaats van essef in de literatuur, en de vraag of Sf een ideologie is. Het boekje raakt als in een notedop heel wat belangrijke dingen aan en als zodanig kunnen wij het wel ter lezing aanbevelen voor leken en voor beginnende essef-lezers. Geen enkel probleem wordt echter diepgaand besproken (dat kon ook niet in het raam van deze reeks) waarbij dan nog komt dat talrijke opvattingen van de auteur belangwekkend zijn, maar daarom nog niet alleenzaligmakend. Het werkje geeft de indruk (misschien wel ten onrechte) dat de auteur niet veel essef heeft gelezen. Wat ons persoonlijk ten zeerste teleursteld is het ontbreken van een

34 alligatorhoofd. Vol afschuw vlucht hij de jungle in en verdwijnt in het drijfzand. We herkennen in dit scenario het oude sprookje "la belle et la bête". Het is een gothisch getinte liefdesfilm overgoten met een vleugje geheimzinnige diaboliek. De meesterlijke fotografie van Karl Struss is op zichzelf reeds een hele bezienswaardigheid. Deze man is een miskend kunstenaar die o.a. ook "The Island of Lost Souls" op het celluloïd bracht. Bij de vertolkers treffen we weer een reeks onbekende namen aan, die (voor SF-filmliefhebbers) bij vertrouwde gezichten behoren. Ze doen allen wat van hen verwacht wordt en akteren geloofwaardig, vooral Lon Chaney Jr, de enige bekende naam uit de generiek, is beter dan we van hem gewend zijn in de rol van opzichter, wiens hand in de machtige bek van een alligator verdwenen is en die nu een dodelijke haat koestert voor alles wat in de verte op een dergelijk reptiel lijkt. Bruce Bennett zit voor het grootste deel onder een uitstekende maquillage verborgen die voor de nodige shock-effecten en koude rillingen zorgt, zonder echter ook maar één maal naar het goedkope griezeleffect af te zakken. Roy Del Ruth heeft met "'The Alligator People" geen meesterwerk vervaardigd, maar een knappe SF-entertainment-film, volledig in de stijl van de jaren 50, die zeker een beter lot verdient dan de vergetelheid waarin hij nu verzonken is. THE PROJECTED MAN (De dodende straal) - GB 1966 - Regie: Ian Curteis - Scen.: John C. Cooper en Peter Bryan naar een verhaal van Frank Quattrocci - Camera: Stanley Pavey - Muziek: Kenneth V. Jones - Mont.: Derek Holding - Prod.: John Croyden en Maurice Foster - A Compton Production for Tony Tenser en Michael Klinger - Kleuren/Scope - Verd.: BIFO - Vert.: Bryant Halliday (Prof. Paul Steiner), Ronald Allen (Dr. Christopher Mitchell), Mary Peach (Dr. Patricia Hill), Norman Wooland (Dr.Blanchard), Derek Farr (Latham), Tracey Crisp (Sheila Andersson), Derek deMarney (Prof. Lenbach). Prof. Steiner is een elektronicus, die geobsedeerd wordt door één gedachte : daar het mogelijk is om beelden 2 dimensionaal weer te geven, moet het ook mogelijk zijn ze 3 dimensionaal te projecteren. Hij ontwerpt een toestel op basis van Laser-energie en hij slaagt in zijn pogingen. Hij plaatst het voorwerp in een sterk magnetisch veld, transformeert het tot energie in een cel en projecteert het dan op een andere plaats. Alles slaagt heel goed tot hij met zichzelf gaat experimenteren. Zijn zenuwachtige assistente onderbreekt ongewild het programma, zodat hij slechts gedeeltelijk geprojecteerd wordt. De hele rechterzijde van zijn lichaam is ontvleesd en geladen met hoogspanning. Van dan af degenereert de film tot de goedkoopste sensatie-gruwel. Het eerste deel van dit werk is uitstekend van opbouw, al roept het wel eens herinneringen op aan het onvergetelijke meesterwerk van Kurt Neumann "The Fly"(1958), dat ook handelt

35 over een mislukte atomisering van een man, maar met dat verschil dat vanaf het ogenblik dat Steiner, in "The Projected Man" de mislukte proef op zichzelf heeft toegepast de hele met zorg opgebouwde sfeer als een kaartenhuisje in elkaar zakt. Ian Curteis,een mij totaal onbekend cineast, had alle troeven in de hand om een uitstekende SF-film te maken. Het kader van het geheel is geloofwaardig, maar waarom kan hij de gevaarlijke klip van de monsterlijke moorden niet omzeilen ? Waarom was het nodig om de proeven te laten saboteren, de leider van de 'Foundation' (niet die van Asimov, maar een wetenschappelijke stichting) korrupt te maken en hem in de handen van afpersers te laten vallen ? Al deze sensatie-items doen de film een niet te onderschatten schade aan, zodat de eindindruk, niettegenstaande de vaardige vormgeving, niet bepaald gunstig is. Een gemiste kans dus. Een bewijs dat het niet steeds nodig is om sensatie en SF te mengen en zo te hopen een ruimer publiek aan te spreken. Men kan hoogstens alle lagen van publiek afstoten. THE DAY THE FISH CAME OUT (De dag wanneer de vissen...) - GB/ Griekenland 1967 - R en Sc.: Michael Cacoyannis - Cam.: Walter Lassaly - Muz.: Mikis Theodorakis - Prod.: Michael Cacoyannis Kleuren- Verd.: 20th Century Fox - Vert.: Tom Courtenay (Navigator), Sam Wanamaker (James Elias), Candice Bergen (Electra), Colin Blakely (Pilot), Ian Ogilvy (Peter), Patricia Burke (Mrs. Mavroyannis), Tom Klunis (Mr. French), Dimitris Nicolaidis (Goatherd). "The Day the Fish Came Out" of hoe de onwetendheid van een Griekse geitenhoeder het einde van de wereld kan betekenen. Deze omschrijving geeft zowat het hele idee van de film weer. Deels komisch, deels dramatisch schildert Cacoyannis de wereld in het jaar 1972 (de film werd 4 jaar geleden vervaardigd en gaf toen dus een toekomstbeeld dat ondertussen door de tijd ingehaald werd). Als inspiratiebron nam hij het ongeval met het vliegtuig, geladen met A-bommen bij Palomares aan de Spaanse kust in 1966. Sindsdien werd besloten dat, mochten nog dergelijke zaken gebeuren, deze voor het publiek geheim zullen worden gehouden. Wanneer een vliegtuig zijn lading (2 A-bommen en een geheimzinnige stalen koffer) op het Griekse eilandje Karos moet afwerpen, wegens defect, doen de militairen zich voor als hotelbouwers. Dit heeft tot gevolg dat enkele dagen later het voordien onbekende eilandje plots overstroomd wordt met toeristen. Al heeft Cacoyannis zijn best gedaan om een schrijnende politieke aanklacht te vervaardigen blijft het geheel toch veel te oppervlakkig en doorzichtig om werkeliJk als reëel opgevat te worden. De ironie die hij gebruikt blijft ver achter bij die van Stanley Kubricks "Dr.Strangelove", waarin het sarcasme het dramatische onderstreept, terwijl bij Cacoyannis het kluchtige aspect de tragedio verdoezelt. Het werd een prettige onderhoudende film zonder pretentie, en dit is zeker niet de bedoeling van de cineast geweest ! ===============================================================

28

index van de in het werk vermelde boeken en auteurs. Wat de literatuuropgaven betreft, dit is beslist een aanfluiting: er worden slechts zes (6) referentiewerken in het Frans en vier (4) in het Engels opgesomd. Wij zien niet in hoe een belangstellende op die manier de materie verder uit kan diepen. Eerlijk gezegd zijn wij op dat punt beter gewend van de "Que sais-je"-reeks. Wie dieper op de zaken in wil gaan doet, dit is althans onze mening, er beter aan 'Seekers of Tomorrow' van Sam Moskowitz te lezen, al weten we niet of dit werk thans nog in de handel is. ============================================================= BOEKBESPREKING

Willy Magiels

CINEMA BIS - Een eerste kennismsking door Ronny Vos Uitgegeven door de Vereniging ter Bestuderirig der Nederlandstalige Wetenschappelijke Verbeeldingsliteratuur - als Kosmos 8 70 blz. - Prijs : 60 F / 4,50 Fl - te bestellen bij: Danny De Laet, Pothoek 21, 2000-Antwerpen. Deze studie over het randverschijnsel in de film, de zgn. Cinéma-Bis, is de eerste op dit gebied die ooit in ons taalgebied geschreven werd. Ze werd op een zeer vlotte wijze samengesteld door de hoofdredakteur van het ex-filmmaandblad "Film", Ronny Vos. Dit filmgenre wordt door de meeste critici nog steeds miskend. Hier vinden we geen 'moeilijke' of geëngageerde films, maar zuiver op ontspanning ingestelde films. Het is het genre dat in het begin der zestiger jaren door het Franse filmtijdschrift "Cahier du Cinéma" een fantastische promotie gekregen heeft. Dank zij de door dit blad gevoerde aktie werden namen als Roger Corman, Samuel Fuller, Jack Arnold, Terence Fisher, Anthony Dawson plots naar waarde geschat. Interessant is het hier een vergelijking te maken tussen de kritieken van één criticus over dezelfde film vóór de opgangsperiode em erna. Er zijn voorbeelden genoeg van mensen die films als "The Pit and the Pendulum", "The Horror of Dracula", "The Incredible Shrinking Man" of "The Confessions of an Opium-eater" plots goed zijn gaan vinden nadat ze door de critici van "Cahier du Cinéma" een diepgaande studie hebben gekregen. Maar de meer snobistisch ingestelde filmpers in België aanvaardde deze opgang niet, wat meer is, ze negeerde het genre doodeenvoudig. De weinige verdedigers ervan stonden dan ook gewoonlijk helemaal alleen. Eén hiervan was Ronny Vos. Vos noemde deze bijdrage 'een eerste kennismaking' en dit verantwoordt dan ook de oppervlakkigheid ervan. Hij belicht in zijn werk de nudie, het meest miskende aller genres, de Italiaanse western, de exotische avonturenfilm, de 'peplum' en het grootste gedeelte is gewijd aan het cinéma-bis genre bij uit-

29 stek : de griezelfilm. Hij schetst in het kort de historiek van de griezelfilm, met zijn glansperiode in de jaren dertig, het verval in de jaren veertig en de heropstanding in het midden der vijftiger jaren. De bijlagen zijn zeer interessant voor de liefhebbers. Technische steekkaarten, een historisch overzicht van de vampierfilm, klassement van titels volgens thema en een bibliografie voor hen die dieper op het onderwerp willen ingaan. Al maakt Vos hier en daar wel een fout in de jaartallen en in de Engelstalige titels van Italiaanse films, toch vermindert dit de waarde van het geheel niet. Het zijn slechts schoonheidsfoutjes. Het is te hopen dat Vos ooit eens de kans krijgt om een diepgaande studie te publiceren, maar in afwachting hiervan mag dit werk niet ontbreken in de boekenkast van de filmliefhebber. ============================================================= HORROR SHOP N° 6

Willy Magiels

- BLOOD FROM THE MUMMY'S TOMB (Horror) - GB 1971 - R: Seth Holt P: Howard Brandy for Hammer Prod. - Vert: Peter Cushing, Valerio Leon, James Villiers, George Coulouris. De zoveelste mummy in de reeks. Hopelijk wat beter dan de laatste vehicles. - CITY UNDER THE SEA (SF) - GB 1965 - R: Jacques Tourneur Sc: Charles Bennett, Louis Heyward naar het gedicht van Edgar Allan Poe - Prod: Daniel Haller for American International (Am.titel: War-Gods of the Deep) - Vert: Vincent Price, Susan Hart, Tab Hunter, David Tomlinson. Een minder bekende film uit de E.A.Poe-reeks. Naar het schijnt wel één der beste. Vervaardigd door de oude meester uit het genre Jacques Tourneur. - COUNTESS DRACULA (Horror) - GB 1970 - R: Peter Sasdy Sc: Jeremy - P: Alexander Paal for Hammer Prod. - Vert: Ingrid Pitt, Nigel Green, Maurice Denham, Sandor Elès, Patience Collier. Een vrouwelijke Dracula ! Dat men daar niet eerder aan gedacht heeft ! - LE DERNIER HOMME (SF) - Frankrijk 1969 - R & Sc: Chgrles I. Bitsch - P: Pierre Neirrisse pour Dovidis - Vert: Sofia Torkil, Corinne Brill, Jean-Claude Bouillon. De winnaar van het SF-Filmfestival van Triëste in 1969. - DOCTOR GOLDFOOT AND THE BIKINI MACHINE (SF) - USA 1965 R: Norman Taurog - Sc: Elwood Ullman, Robert Kaufman naar een

30 verhaal van James Hartford - P: J.Nicholson, Samuel Arkoff for American International - Vert: Vincent Price, Susan Hart, Anette Funicello, Frankie Avalon, Fred Clark. - DOCTOR GOLDFOOT AND THE GIRL BOMB (SF) USA 1966 - R: Mario Bava - Sc: Louis Heyward, Robert Kaufman naar een verhaal van James Hartford - P: J. Nicholson, S.Arkoff for American International - Vert: Vincent Price, Franco Franchini, Fabian Forte. De twee verfilmde avonturen van James Hartfords onweerstaanbare Sex/SF figuur Dr Goldfoot. - ESCAPE FROM THE PLANET OF THE APES (SF) - USA 1971 - R: Don Taylor - P: Arthur P. Jacobs for 20th Century Fox - Vert: Roddy McDowell, Kim Hunter, Sal Mineo, Bradford Dillman, Ricardo Montalban. Wie dacht er dat "Beneath the Planet of the Apes" het einde was? - THE HOUSE THAT DRIPPED BLOOD (Horror) - GB 1971 - r: Peter Duffell - Sc: Robert Bloch - P: Max Rosenberg, Milton Subotsky (Amicus Prod.) - Vert: Christopher Lee; Peter Cushing, Ingrid Pitt, Denholm Elliott, Tom Adams, Jon Pertwee. Bloch op zijn best. Een festival van terreur, hekserij, en bovennatuurlijke toestanden. - I AM LEGEND (SF) - USA 1971 - R: Boris Segal - Naar de roman van Richard Matheson - P: Walter Seltzer for Warner Bros - Vert: Charlton Heston, Anthony Zerbe, Rosalind Cash. De 2de verfilming van Matheson's meesterlijke roman. Maar hoe is het mogelijk dat men een onuitstaanbaar akteur als Charlton Heston heeft kunnen kiezen voor de rol van Neville ? Hopelijk krijgen we toch nog de kans om de eerste versie te zien (The Last Man on Earth" - 1963 - van Sidney Salkow; met Vincent Price in de hoofdrol. - IL SEME DELL'UOMO (SF) - Italië 1970 -R: Marco Ferreri Vert : Annie Girardot, Mauro Bologni Wat doet de laatste man op aarde wanneer de laatste vrouw weigert kinderen te krijgen ? - NECROPOLIS (Horror) - Italië 1969 - R: Franco Brocani Vert: Pierre Clementi, Viva, Tina Aumont, Paul Jabara, Louis Waldon. Pop-art, underground en horror, alles gemengd tot een alleszins ongewone film. De hoofdpersonages: Frankenstein, Attila, Montozuma, Heliogabalus, Bloody Countessa Marthory en de duivel. =============================================================

31

VOOR U GEZIEN

Caleb WILLIAMS

WHEN DINOSAURUS RULED THE EARTH (De monsters van het verloren kontinent) - GB 1969 - Regie: Val Guest - scen: Vall Guest naar een origineel gegeven van J.G. Ballard - Cam.: Dick Bush Muziek: Mario Nascimbene - Mont.: Peter Corran - Spec. eff.: Jim Danforth - Prod.: Aida Young for Hammer Prod. - Kleuren Verd.: Warner Bros - Vert.: Victoria Vetri (Sanna), Rodin Hwden (Tara), Patrick Allen (Kingsor), Imogen Hassal (Ayak) Sean Caffrey (Kane), Magda Konopka (Ulido). Een variante op en geïnspireerd op het sukses van "One Million Years B.C." van Don Chaffey. Geen enkel nieuw element wordt in dit werk getoond. De speciale effekten van Jim Danforth zijn even houterig als deze van Ray Harryhausen in voornoemde film. De apocaliptische scenes op het einde van deze film zijn echter zeer knap in beeld gebracht en staan op veel hoger peil dan dezelfde sequenties uit "Krakatoa - East of Java" van Bernard Kowalski. En Victoria Vetri is ook heel wat aangenamer om aan te zien dan Raquel Welch, maar dit is een persoonlijke opvatting. Eerlijk gezegd van een samenwerking tussen Val Guest (die reeds enkele interessante SF-films als "The Quatermass Experiment", "Quatermas II" en "The Day the Earth Caught Fire" op zijn aktief heeft) en J.G. Ballard had ik heel wat meer verwacht dan een goede onderhoudende en spannende film die spijtig genoeg van alle originaliteit gespeend is. DRACULA'S NIGHTS (De nachten van Dracula) - Duitsland / Spanje / Italië 1970 - Regie: Jess Franco - Scen.: Eric Krohnke naar de roman van Bram Stoker - Cam.: Manuel Marino - Muziek: Sergio Pagoni - Prod.: Michel Gerard - Kleuren - Verd.: Royal Films Vert.: Christopher Lee (Count Dracula), Herbert Lom (Prof. Van Elsing), Fred Williams (Jonathan Harker), Paul Müller (Quincy Morris), Klaus Kinski (Renfield). Een terugkeer tot de bron, de roman van Bram Stoker. We hebben Jess Franco reeds uit de diverse "Dr. Orlof"-films en "Fu-Manchu"films die hij verwezenlijkte leren kennen als een regisseur die alle persoonlijkheid mist en ook ditmaal is dit overduidelijk. De twee hoofdvertolkers, Christopher Lee als Dracula (natuurlijk) en Herbert Lom als Van Elsing bezitten veel meer persoonlijkheid dan Franco en slagen erin om het geheel te redden van de totale ondergang. Franco heeft Stokers roman bijna op de voet gevolgd, met dit verschil dat het 2de deel zich afspeelt in Budapest i.p.v. London, maar dat is minder belangrijk. Wat echter meer belang heeft is het einde dat in deze versie alle indrukwekkende kracht mist uit de vorige Stoker-verfilmingen.

32 Al met al een heel stuk beter dan de pogingen van een Freddy Francis (Dracule Has Risen from the Grave) of een Peter Sasdy (Taste the Blood of Dracula), maar heel wat minder dan "Nosferatu" (1922) van Friedrich Wilhelm Murnau, "Dracula" (1930) van Tod Browning en "The Horror of Dracula" (1958) van Terence Fisher, de drie vorige Stoker/Dracula verfilmingen. DALEKS - INVASION EARTH 2150 A.D. (De Daleks veroveren de aarde) - Regie: Gordon Flemyng - Scen.: Milton Subotsky gebaseerd op de TV-reeks "Dr.Who" van Terry Nation en de figuren van de roman van David Withacker - Cam.: John Wilcox - Muziek: Bill McGuffie - Mont. Ann Chegwidden - Prod.: Max J.Rosenberg en Milton Subotsky for Aaru Productions - Kleuren/Scope - Vert.: Peter Cushing (Dr.Who), Bernard Cribbins (Tom Campbell), Andrew Keir (Wyler), Jill Curzon (Louise), Roberta Tovey (Susan) Ray Brooks (David), Roger Avon (Wells), Keith Marsh (Conway), Philip Madock (Brockley), Eddie Powell (Thompson), Geoffrey Quigly (Dortmun), Kenneth Watson (Craddook), Robert Jewell (Leader Dalek-Operator). De Daleks vormden in Engeland het onderwerp van een succesrijke TV-reeks. Wanneer men echter als buitenlander naar deze film gaat kijken rijzen onmiddellijk een aantal vragen op. Wie zijn de Daleks ? Waar komen ze vandaan ? Deze vragen worden niet beantwoord in de film. Daarom volgt hier een situering en een voorgeschiedenis, alvorens we verder ingaan op dit zeer interessante werk. Dr.Who, een geleerde, vliegt met zijn ruimteschip naar de planeet Skaro. Daar maakt hij kennis met de vriendelijke en intelligente Thals, wier ras bijna uitgeroeid is door hun vijanden, de van metalen levende Daleks, die zelf 'metalen mensen' zijn. Het betreft hier dus geen robots, zoals door velen verkeerd verondersteld wordt, maar een ons totaal onbekende levensvorm. Met de hulp van DR.Who en zijn vrienden slagen de Thals erin om de Daleks uit te roeien. Tot hier wat men moet weten voor de bioscoop binnen te stappen. De film begint op het ogenblik dat Dr.Who zijn tijdmachine gaat proberen en samen met zijn dochter, Louise, kleindochter, Susan, en een politieagent, Tom Campbell, terecht komt in het jaar 2150. Londen is totaal verwoest en de geleerde denkt onmiddellijk aan een atoomoorlog. Maar algauw komen ze te weten dat de aarde veroverd is door een aantal Daleks, die aan de uitroeiing op Skaro ontsnapt zijn. De meeste aardbewoners zijn in de macht van de allochtonen. De intelligentsten worden gerobotiseerd en voeren enkel de bevelen der Daleks uit, terwijl de anderen werkzaam zijn in een mijn. Dr. Who, geholpen door de weinig ondergedoken onafhankelijke mensen, ontdekt dat de Daleks van plan zijn om de aarde te 'vervoeren' door een bom te laten ontploffen in de kern van onze aardbol. Het hoeft natuurlijk geen betoog dat hij dit kan verhinderen, maar ik laat het aan u zelf over om te zien hoe het gebeurt.

33 Eindelijk hebben we nog eens een échte SF-film kunnen zien, zonder griezelelementen en voorzien van dat vleugje typische Engelse humor, dat de Britse films steeds zo aantrekkelijk maakt. De ongebreidelde fantasie van David Withacker en Terry Nation maken er een zeer prettig geheel van. Voor ons, die de TV-reeks niet kennen is de film zelfs één der origineelste die we onder ogen kregen sinds de eerste Space-Opera-film "World Without End" (1955) van Edward Bernds. Het is te hopen dat de TV-mensen eindelijk eens wakker worden en in plaats van belachelijke reeksen als "Mannix" en "De dief van Washington" tot in het oneindige te laten doorlopen eens gaan kijken naar de overvloed SF-feuilletons in Britse studios (bv. "Quatermass", "Andromeda" of "Doctor Who", die heel wat beter zijn dan de Amerikaanse mislukkingen als "The Immortal"). Peter Cushing is te zien in een prachtige uitbeelding van de oude geleerde, een vertolking die ons ertoe heeft overgehaald om zijn laatste fiasco's als bv. "Corruption" te doen vergeven. Mag zeker niet gemist worden. THE ALLIGATOR PEOPLE (De krokodilmensen) - USA 1959 - Regie: Roy Del Ruth - Sc.: Orville H. Hampton - Camera: Karl Struss Muziek: Irving Gertz - Spec.eff.: Fred Etcheverry - Prod.: Jack Leewood for Associated Prod. Inc. - Verd.: 20th Century Fox - Vert.: Beverly Garland, Bruce Bennett, Lon Chaney Jr, George McReady, Frieda Inescort, Richard Crane, Douglas Kennedy. "The Alligator People" werd verwezenlijkt toen de glansperiode van de 'SF-monsterfilm' ten einde liep. Het is zowat de eerste film die handelt over mutaties en is dus tekenend voor de overgangsperiode tussen de zuiver ontspannende monsterfilm en de meer psychologisch verantwoorde SF-film uit de jaren zestig. Alles begint in de grootste geheimzinnigheid. Het geluk van een pasgehuwd paar wordt onderbroken als de 'mannelijke' helft plots spoorloos verdwijnt. Het enige spoor dat zijn vrouw na lang zoeken kan vinden leidt naar een eenzame hoeve in het junglegebied. Tot hier baadt alles in een prachtig geevoceerde insolite sfeer, maar dan breekt de razende aktie los. Op de hoeve woont een geleerde die erin geslaagd is om hormonen uit alligators te synthetiseren. Met behulp ervan bereidt hij een serum, dat mensen, die praktisch dodelijk gewond werden in een ongeval redt en dermate opnieuw opknapt dat er zelfs niet één litteken overblijft. Er is slechts één nadeel: na korte tijd krijgen deze mensen een schubachtige alligatorhuid. Zo verliep het ook met de vermiste echtgenoot, die een vliegtuigongeval had en door de klassieke wetenschap was opgegeven. Hij is de zoon van de eigenares van de farm en de geleerde stelt dan ook alles in het werk om hem weer normaal te maken. De proef met de kobaltstraal mislukt en geeft de misvormde ook nog een

36

B O E K B E S P R E K I N G E N

COOPER, EDMUND

Tom Bombadil

TRANSIT , vertaald door Carel Lans onder de titel, 'Universeel Experiment', Uitgeverij A.J. Luitingh, Laren (N.H.), 1971, Tijgerpockets, 200 blz., 60 F.

Een boek dat vlot leest maar geen nieuws brengt, zo zouden we 'Transit' kunnen kwalificeren. Vier personen, twee heren en twee dames, worden door buitenaardse wezens naar een vreemde planeet getransiteerd. Het doel van dit experiment is de overlevingskansen van deze proefgroep te bestuderen omdat deze buitenaardse wezens, die thans de hele melkweg 'bestieren', gedoemd zijn om eens te verdwijnen in verband met de onsterfelijkheid die zij hebben verkregen, en bijgevolg opvolgers zoeken die later hun taak kunnen overnemen. Op zichzelf dus een buitengewoon interesssant gegeven dat zowel op louter fysiek en mentaal vlak, als op sociologisch en psychologisch niveau kon worden behandeld. Eilacie, vriend Cooper slaagt er niet in zijn gegeven waar te maken: de proefgroep welke nu niet bepaald uit zeer evenwichtige figuren bestaat, gedraagt zich op deze vreemde planeet als een stelletje toeristen in een vakantiekamp van de Club Méditerranée. Bijzonder onecht dus. De 'gevaren' welke de proefpersonen doormaken zijn nogal verwaterd en bepaald niet 'verschrikkelijk'. In feite dus een soort Robinson Crusoe-geval in de ruimte. Toch kan ik niet zeggen dat het onprettig te lezen is, maar ik dacht zo dat je je tijd beter aan iets anders kunt besteden. En dit zeg ik echt niet omdat ik Cooper als zodanig niet 'mag'! Kwotering volgens de normen van de redaktieraad: 00 (liever niet). ==== NIEUWLAND, DRIES

GALACTEA, voor jongens en meisjes van 12 tot 15 jaar, Uitgeverij Heideland-Orbits N.V., Hasselt, 1971, reeks 'Het Fonteintje', 127 blz., 85,F. met illustraties van Eg. Winters.

Dit is geloven wij het eerste essef-jeugdboek van eigen bodem wat in ons blad wordt besproken. Om het maar meteen te zeggen: rekening gehouden met de leeftijd waarvoor het boek bestemd is, heeft het ons aangenaam verrast. In ieder geval stukken beter dan indertijd die Venus-affaire van Leopold Vermeiren. De auteur heeft een hele reeks bekende essef-thema's voor de jeugd bewerkt (het ruimteschip met diepgekoelde beurtbemanning, een waterplaneet, een amazoneplaneet, een paralleluniversum, dubbelgangers, donkere planeet, enz.) in de vorm van een expeditie met, uiteraard, de 'geniale' professor, de 'pientere' jongeman, de 'rouwmoedige zondaar' en wat weet ik

37 al meer. Het lijkt ons een bijzonder spannend verhaal waar de jeugdige lezers veel plezier aan zullen beleven en dat wij dus beslist voor dat publiek durven aanbevelen. Schoonheidsvlekjes zijn er natuurlijk wel altijd te vinden; ik merkte er drie op: de soms geforceerde dialogen (lees: geforceerd aandoende dialogen), de - naar mijn mening - te moraliserende toon en, hier en daar, een storende taalfout, wat eigenlijk niet zou mogen in een boek dat bestemd is voor de schoolgaande jeugd. Wat de band en de illustraties van Eugène Winters betreft: sorry, ze konden mij niet bekoren; de 'jeugd' van tegenwoordig' is beter gewend ! Al met al een zeer positieve balans en een auteur die beslist meer in zijn mars heeft. Onze kwotering volgens de normen van de redaktieraad : X (goed). ==== ELY, DAVID

TIME OUT vertaald door R. Leijten onder de titel 'Countdown en andere verborgen verschrikkingen', Bruna Utrecht/Antwerpen, 1970, Zwarte Beertjes, nr 1386, 208 blz., 40 F

Deze interessante bundel bevat volgende 14 korte verhalen: The Academy (Het internaat), Creatures of the Sea (Weekdieren), The Sailing Club (De Zilvereniging), An Angel of Mercy (Een engel van barmhartigheid), Countdown (Countdown), Time Out (Het Moratorium), Neighbours (Buren), The Glory of G. O'D (De glorie van G. O'D), The Persecution of the General (De achtervolging van de kolonel), The evening Guests (Avondbezoek ), Dolley Madison in Peru (Lady Bird in Peru), The Human Factor (De menselijke factor), enz. Deze verhalen die niet alle essef zijn te noemen (en soms ook niet Fantastiek), verschenen voor het eerst in 1962, 1963, 1965 en 1968. Hoewel enkele ervan zeer goed zijn, durven we deze bundel niet zonder reserve aanbevelen omdat verschillende verhalen helemaal niet in verband staan met ons genre. The Academy is zuivere fantastiek; kort en krachtig, met een meesterlijk slot dat vanaf de eerste regels steels wordt ingeleid en dat met veel spanning wordt gelezen. Creatures of the Sea, is als griezel bedoeld, maar persoonlijk leek het ons wat slapjes, vooral waar het de atmosfeerschepping betreft. Het einde daarentegen is, wel goed. The Sailing Club is een schoolboekvoorbeeld van hoe je met een waterdun gegeven een sterk verhaal opbouwt. Fantastiek van de bovenste plank dat ons met weemoed en verlangen terug doet denken aan het fameuze "La Chant de l'Equipage" van Pierre McOrlan, dat begint waar dit verhaal ophoudt. An Angel of Mercy is een zeer goed psychologisch kort verhaal maar het heeft niets met essef te maken. Ook niet met fantasy, wel integendeel ! Countdown, waarnaar de bundel wordt genoemd is één van de beste verhalen van deze bundel: een bruisend mengsel van SF

38

en Horror, waarin het laatste de boventoon voert. Lekker griezelig ! Time Out is weer minder geslaagd: de auteur kan ons het al te onmogelijke gegeven niet door doen slikken, hoewel ook hier de psychologische probleemstelling van Professor Gull aanvaardbaar is. Neighbours, roept bij ons reminiscencies op aan The Witches of Salem en is beslist goed: het verpestende, haast hysterische geestelijk klimaat in een klein stadje komt prachtig over; onzegbare horror. The Glory of G. O'D viel bij ons minder in de smaak wegens het gegeven dat eigenlijk stof biedt voor een hele roman en wegens het dit keer absoluut onwaarachtige einde, volkomen in tegenspraak met de werkelijke psychologie van het hoofdpersonage. The Persecution of the General is een sof omdat je van bij de eerste regel precies weet hoe alles afloopt en dat kan nu eenmaal niet in een griezelverhaal. The Evening Guests komt ook niet goed uit de verf: het verhaal komt wel goed op gang en boeit ons, maar dan lijkt de ontknoping er gewoon aangeplakt. Mits opnieuw bewerken wordt het zeer leesbaar. Dolley Madison in Peru, is zeer goed als "pastiche" van een bepaalde burgerij, als milieutekening, maar is het Essef of Fantastiek ? Volgens mij niet. Precies hetzelfde kan worden gezegd van: Living in Sin (Vrije liefde): je leest het met plezier, maar wat komt het doen in een bundel Essef en Horror ? One Sunday after Church (Een zondag na de kerk) Met dit verhaal houdt de auteur ons daarentegen weer in de ban van de eerste tot de laatste regel. Een fijn pareltje griezel, lichtvoetig geschreven, maar zeer sterk ook al klinkt hier en daar een humoristische ondertoon. The Human Factor is ietwat kolderiek essef. Een klein gevalletje maar zeer aangenaam te lezen, spannend tot het eind ook al ziet iedereen het lang van tevoren aankomen. Ook één van de beste in de bundel. Zoals gewoonlijk laat de vertaling hier en daar te wensen over. ============================================================= ESSEF OP DE R.T.B. ESSEF OP DE R.T.B. ESSEF OP DE R.T.B. ESS

Onze eindredakteur Simon Joukes, nam op zaterdag 27 februari ll. deel aan een rondetafel-gesprek over Science-Fiction, dat op band werd genomen en bestemd is om, na montage en knippen, uitgesmeerd te worden over 3 uitzendingen van elk één uur over SF, op het derde programma van de r.t.b. Namen eveneens aan dit debat deel: Michel Féron,André Leborgne,Alain le Bussy en Michel Liesnard.Er werd getracht een definitie van het genre te geven, waarna er een historiek werd gegeven en bekende thema's werden besproken. Ook het Belgische fandom kwam ter sprake. Datum en uur van de uitzendingen worden u nog medegedeeld. ==============================================================

39

TENTOONSTELLINGEN

Robert Smets

CESAR BAILLEUX : PROJECTS FOR ANOTHER ATMOSPHERE KON. MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN (13.2.71 - 14.3.71) In het raam van haar zgn. informatieve tentoonstellingen van hedendaagse kunst, bracht het Antwerpse Museum de wonderlijke werelden van Cesar Bailleux, een Maastrichts kunstenaar (1937) die echter te Antwerpen verblijft en werkt. Bailleux heeft zich sinds een vijftal jaren laten opmerken door zijn zeer aparte creaties in metaal en polyvinylchloride, plexi-en en plastic, waaronder zijn veelkleurige ietwat buiten aardse plantaardige vormen, die ondermeer in de Brugse Triënnale van 1968, in het Stedelijk Museum Amsterdam (1968) en te Brussel (Jeune Sculpture 1970) te zien waren, en ook in 1970 nog, in "Antwerpen Actueel". Produkten van pure fantasie als de "Irreal realisaties" van 1967, de "Moonprojects" van 1968, "Flashes and Sounds" en "Rotating Objects" (1970) maakten zijn naam tot een begrip in de Antwerpse en Belgische kunstwereld. Zijn "Projects for Another Atmosphere" voert ons eerst in een zeer bekende atmosfeer: van bij de ingang van het museum voert een gele pijpleiding ons tot bij de drie aanpalende zalen waarin de "voorstelling" plaats heeft. Metalen stellingen, compleet met reklame van Travhydro, plastic zeilen en zelfs door een onbekend bouwvakker vergeten slipje, leiden ons tot bij de "negatieve" atmosfeer, een environment van betonmolens, hopen baksteen, nadar-barrelen, opschriften allerhande, veelal in de gebiedende wijs, of beter, in de verbiedende wijs, inclusief een regelrechte vuilnishoop en een hoekje, gereserveerd voor "twee b.o.b.ers". Een "chantier" zoals hij slechts door onze geliefde stad wordt ge-eve-naard. Enkele der helaas zeldzame bezoekers meenden, na een vluchtige blik op de ingang te hebben geworpen, "dat het onmogelijk hier kon zijn" en dat "ze toch zagen dat ze hier aan' t werken waren". De linkerzaal "Positief". In een nagenoeg volledig verduisterde omgeving, een zevental lichtende objekten, onder plexi-glas op- piedestal geplaatst: gekleurde plasticvormen roepen een vreemdsoortig effekt op, dat onweerstaanbaar herinnert aan maquettes van futuristische woonwijken, inclusief grasparken, minimal monumenten en ludieke licht- en kleurspelingen. Droomkubussen tegenover een verontreinigde realiteit, een mini-paradijs tegenover een ontwrichte natuur, tegenover een vervuilde ecologie, een nieuwe atmosfeer en creativiteit, die contrasteert met de bijprodukten van inspiratieloze voortbrenging.

40 Een alleszins vermeldingswaardige tentoonstelling en een geslaagde, verrassende en ook humoristische realisatie, die de mens van nu konfronteert met het negatieve in zijn huidig milieu, zowel als met de onuitputtelijke mogelijkheden, die een toekomst in een andere geest, en in een andere atmosfeer bieden kan. Een wonderlijke wereld, boeiend en poëtisch. ============================================================== NIEUWE LEDEN NIEUWE LEDEN NIEUWE LEDEN NIEUWE LEDEN NI

Jean-Louis DONNET Jérôme D'HAVE Ernst TRIRSMAN Gerard SUURMEIJER P.J.M. BROUWER-BEL Jaap VERBURG L.J.P. VERDUIJN Peter COENEN Luc DEMEESTER

Schulstraat 10 Belle-Vue 44 Verbondstraat 57 Venusstraat 24 De Rade 100/1 Makasarstr. 112/111 Beukenlaan 36 Drift 3 Kromme Elleboog 30

2000 Antwerpen 9002 Ledeberg 2000 Antwerpen Nijmegen NL Den Haag NL Amsterdam-O NL RHENEN NL BILTHOVEN NL 9000 Gent

Oude leden vergeet niet uw lidgeld te hernieuwen oude leden v ==============================================================

CHECKLIST VAN SF & FANTASTIEK VERSCHENEN IN DE USA Eddy C. Bertin

Prijzen uitgedrukt in US $ (1$=50BF) Gebonden uitgaven ----------------TO THE STARS, verzameld door Robert Silverberg (sf anth) 5.95 THE ICE PEOPLE, Rene Barjavel (sf roman) 5.95 Quark 2, verzameld door Samuel Delaney (new wave sf anth, perodiek te verschijnen, nieuwe verhalen paperbound) 1.25 THE SUN GROWS COLD, Howard Berk (sf roman) 6.95 GADGET MAN, Ron Goulard (sf roman) 4.95 THE SHEPHERD IS MY LORD, Dimitri V.Gat (sf roman, relig.moral. getint) 4.95 VECTOR FOR SEVEN, Josephine Saxon (sf roman) 4.95 THE ALEPH AND OTHER IMAGINARY BEASTS, J.Louis Borges (fant. verhalen) 7.95

41 CAT'S CRADLE, GOD BLESS YOU MR. ROSEWATER, MOTHER NIGHT, PLAYER PIANO, THE SIRENS IF TITAN, allen Kurt Vonnegut Jr. in uniforme edities, 6$ elk THE UNIVERSE MAKERS, Donald A. Wolheim (kritische sf studie) 4.95 HORRORS UNKNOWN, Samuel Moskowitz (waarsch.horror anth.)Walker5.95 THE OTHER SIDE OF TIME, Keith Laumer(herdruk van pb)Walker 4.95 A FOR ANYTHING, Damon Knight ('The People Maker'), herdruk van pb, Walker 4.95 JACK OF SHADOWS, Roger Zelazny (nieuwe sf roman) Walker 5.95 STAR TREASURE, Keith Laumer (nieuwe sf roman) Putnams 4.95 STURGEON IS ALIVE AND WELL, Th Sturgeon (en we zijn zeer verheugd dit te vernemen - waarschijnlijk een nieuwe bundel sf verhalen van deze grote auteur, naar wiens roman "Godbody" was geschreven voor Essex House, voor ze failliet gingen, en zal waarschijnlijk door Doubleday gepubliceerd worden) Putnams 4.95 ALIEN FROM THE STARS, J. & J. Sutton, Putnams (sf roman) 4.50 THE PRINCE IS WAITING, John Christopher (sf/fant.roman)McMillan4.9 THE LIGHT FANTASTIC, Harry Harrison, Scribners 6.95 DIMENSION X, ed. Damon Knight (sf anth.) 6.95 THE DAYS AFTER TOMORROW, ed. Hans S.Santesson (sf anth.) 5.95 THE ENDS OF TIME, verz. Robert Silverberg (sf anth.) 5.95 MIND TO MIND, verz. Robert Silverberg (sf anth.) 4.95 WORLDS OF MAYBE, verz. Robert Silverberg (sf anth.) 4.95 THE ULTIMATE THRESHOLD, verz. Ginsberg (sf anth.) 5.95 THE SHAPE OF FURTHER THINGS, Brian Aldiss, Doubleday 4.95 FUN WITH YOUR NEW HEAD, Thomas Disch, Doubleday 4.95 SPACESHIP MEDIC, Harry Harrison (sf juvenile) Doubleday 3.95 THE GHOULS, verz. Peter Haining, inleiding Christopher Lee, nawoord door Vincent Price (studie van de griezelfilm) 8.95 MOVIE MONSTERS, Dennis Gifford (paperbound, rijk geïllustreerd) 1.95 INTER ICE AGE 4, Abe (sf roman) 5.95 NOTES FROM THE FUTURE, Amosoff 6.50 ALONE AGAINST TOMORROW, Ellison 6.95 SOME THINGS DARK AND DANGEROUS, Kahn 4.95 FARQUAHARSON'S PHYSIQUE, Damon Knight 7.95 THE HORROR IN THE MUSEUM AND OTHER REVISIONS, H.P. Lovecraft and others (horror anthologie) Arkham House 7.50 Gebonden uitgaven te verschijnen : ---------------------------------KRONK, Edmund Cooper, Putnams 4.95 (April) sf roman DESTINY DOLL, Clifford Simak, Putnams 4.95 (July) sf roman WHAT'S BECAME OF SCREWLOOSE ?, Ron Goulard, Scribners 5.95 (May) sf roman ARR. EASTERWISE, R.A. Lafferty, Scribners 5.95 (June) sf roman DINOSAUR BEACH, Keith Laumer, Scribners 5.95 (July) sf roman DR. MIRABILUS, James Blish 6.95 (April) non-sf, roman over Bacon, oorspr. door Blish zelf gepubliceerd in mimodruk. Wordt door Blish zelf aanzien als een trilogie met "A Case of Conscience" en "Black Easter" ("Faust Aleph-Null")

42 EXILES OF THE STARS, Andre Norton 4.95 (April) sf roman ELSEWHERE, ELSEWHEN, ELSEHOW, Miriam Allen de Ford, Walker 5.95 THE MORTAL IMMORTALS, Christabel, Walker 5.95 (July) JOYLEG, Avram Davidson & Moore, Walker 5.95 (June) hardback editie van de Amazing serial en Pyramid pb. APPROACHING OBLIVION, Harlan Ellison, Walker 5.95 (August) ONCE THERE WAS A GIANT, Keith Laumer, Doubleday 4.95 (April) SOURCES OF THE NILE, Avram Davidson, Doubleday 4.95 (April) waarsch. bundel sf- verhalen STARDRIFT, Emil Petaja, 4.95 (Spring) GLORYSTONE,Emil Petaja, 4.95 (Spring) THE LOFT FACE, BEST SF FROM CHECHOSLOVAKIA, Joseph Nesvadba 5.95 (May) Anth. ? PLANET ON THE VILES, Charles Platt, 4.95 (May) WHERE DO WE GO ? verz. Isaac Asimov 6.95 (May) ant.verhalen of non-fiction ? SF: AUTHOR'S CHOICE N° 3, verz. Harry Harrison 5.95 (July) sf anth.verhalen gekozen door de auteurs. Delen 1 en 2 verschenen enkel als pockets bij Berckley ALL THE STARS A STAGE, James Blish, 4.95 (May) serial uit het oude Astounding mag. Nieuwe pockets U.S.A. --------------------Prijzen uitgedrukt in dollarcents. THE MARK OF SATAN, Ann Loring 60 (griezelroman) MY NAME IS DEATH & OTHERS, Charles Patrick (lees: Birkin) 75 (uitstekende moderne griezelverhalen, oorspr. verschenen bij Panther pbs, London) BURY HIM DARKLY, John Blackburn 75 (griezelroman in hedendaagse tijd geplaatst, de opening van een oude tombe met hetgeen daaruit voortkwam; oorspr.verschenen bij Jonathan Cape, London 21 sh. en Sphere Books, London 5 sh.) GHOSTLY BY GASLIGHT, Verz. Sam Moskowitz 75 (griezelanth.) THE BOATS OF THE GLEN CARRIG, William Hope Hodgson 95 (makabere avonturenroman, door de auteur "The House on the Borderland" oorspr. versch. in 1909) in London, en in de Arkham House editie van "House" in de USA laat in de 40's) THE DOOM THAT CAME TO SARNATH & OTHERS, H.P. Lovecraft, Beagle Books 95 (fantastische verhalen, minder gekende werkjes van deze auteur) FUNGI FROM YUGGOTH & OTHERS, H.P. Lovecraft (de makabere sonnettencyclus) 95 THE WITCHES OF OMEN, Audry Leech 75 (bovennatuurlijke roman) THE GREEN EYES OF BAST, Sax Rohmer 75 (horrorroman) THE 3rd FONTANA BOOK OF GREAT HORROR STORIES, Christine Bernard 75 DEATH'S DEPUTY, L. Ron Hubbard 75 (horrorroman, zo zegt men) STRANGE CREATURES, Keel 75 (onbekend)

43 2. Fantasy THE CITY OF GOLD AND LEAD, John Christopher 95 THE WHITE MOUNTAIN, John Christopher 95 ELIDOR, Garner 60 (fant.roman) SOMETHING ABOUT EVE, James Brach Cabell 95 3. Science Fiction THE RAKEHELLIS OF HEAVEN, John Boyd Dell 75 TO PRIME THE PUMP, A. Bertram Chandler 75 POOL OF FIRE, John Christopher 95 FAREWELL, EARTH BLISS, D.G. COMPTON 75 THE 9 BILLION NAME OF GOD, A.C. Clarke $ 1.25 (verhalen) COSMICOMICS, Calvino $ 1.25 THE INSANE CITY, H. Kenneth Bulmer 75 SATAN'S WORLD, Poul Anderson 75 (serial uit "Analog") MR. SAMMLER'S PLANET, Bellow $ 1.25 FIVE STEPS TO TOMORROW, Eando Binder 75 IMPOSSIBLE WORLD, Eando Binder 75 GET OFF MY WORLD, Eando Binder 75 I SING THE BODY ELECTRIC ! Ray Bradbury 95 (fantastische, sf & psychologische verhalen, vroeger besproken in Sfan. Reprint van de dure gebonden uitgave) THE DA VINCI MACHINE, Conrad 75 WARRIORS OF TERRA, Fawcette 75 BEYOND ANOTHER SUN, Tom Godwin 75 HAVE SPACESUIT, WILL TRAVEL, Robert A. Heinlein, Ace 95 (Ace herdrukt in de USA al de sf-romans voor jongere lezers van Heinlein, N.E.L. en Pan doen hetzelfde in Engeland. Deze werken zijn even genietbaar voor volwassen lezers, alhoewel ze de diepten niet bereiken van Heinlein's meer bekende werken. HAVE SPACESUIT... werd geserialiseerd in "Fiction") FURTHEST, Elgin 75 WIND WHALES OF ISHMAEL, Philip José Farmer 75 WHIPPING STAR, Keith Laumer 75 (serial) DAY OF DRONS, Lighter 75 ONCE DEPARTED, Mac Reynolds 60 VOYAGES, Sayer 95 MAJOR OPERATION, James White, Ballantine 95 TOMORROW IS TOO FAR, James White 95 SPECIAL WONDER, vol. 1 & 2 , verz. J.Francis MacComas. Beagle Books, 95 elk (samen de volledige Anthony Boucher-memorial anthologie van $ 7.95) NIGHTFALL AND OTHERS, Isaac Asimov, Fawcett-Crest 95 (20 'hard core' sf verhalen) THE DEMOLISHED MAN, Alfred Bester, 75 (reprint van deze klassieke ESP-roman) INFINITY TWO, ver. Robert Hoskins 95 (anth. van nieuwe sf verh.) EVIL IS LIFE SPELLED BACKWARDS, Andrew J. Offut 75 18 GREATEST SF STORIES, verz. Laurence M. Janifer 95 (herdruk van 18 van de 19 verhalen in "Master's Choise"-anth.)

44 BETWEEN PLANETS, Robert A. Heinlein, Ace 95 (Britse ed. bij N.E.L. 6sh.) NORTH CAPE, Joe Poyer 95 DARK PIPER, Andre Norton, Ace 60 THE BLACK MOUNTAINS, Fred Saberhagen, Ace 60 BEYOND CAPEILA, John Rackham & THE ELECTRIC SWORD SWALLOWERS, Kenneth Bulmer, Ace Double 75 THE ECLIPSE OF DAWN, Gordon Ecklund, Ace 75 TRANSMISSION ERROR, Michael Jurland, 75 FUTURE TIMES THREE, Rene Barjavel 75 VOICES FROM THE SKY, A.C. Clarke 75 (reprint, non-fiction) SUBB, C.C.Macapp 75 THE SHORES OF ANOTHER SEA, Chad Oliver 75 THE LORD OF THE SPIDERS, Michael Moorcock 75 THE TIME DWELLERS, Michael Moorcock 75 THE STAR SEEKERS, Dave Garnett 75 THE HOUR OF THE HORDE, Gordon R. Dickson 75 DILLATION EFFECT, Mason 95 DR. ORIENT, Laurie 75 (onbekend) POSTMARKED: THE STARS, Andre Norton 75 THE PRISONER N° 3, Harry Stine 60 (gebaseerd op TV-reeks) ADS INFINITUM, Wayman 75 JOURNEY OF THE ACEANAUTS, L. Wolfe 75 SKY PEOPLE, Trench 75 STAR BEGOTTEN, H.G. Wells 95 (eerste pb editie van deze minder bekende sf-roman) NOW COMES TOMORROW, Robert Moore Williams 75 LOVE IS FOREVER, Robert Moore Williams 60 (omstreden sf (?) roman, volgens de auteur het betoog voor zijn eigen houding tegenover the Greater Love) RED MOON, BLACK MOUNTAIN, Chant 95 (fantasy ?) NOVA ONE, verz. Harry Harrison 75 (anth. van oorspr. SF verhalen herdruk van de gebonden uitgave van verleden jaar) HELL'S PAVEMENT, Damon Knigth 75 (herdruk onder de oorspronkelijke titel van deze roman, verschenen als "Analogue Men" bij Berkley in 1962) TRANSIT FROM EARTH, verz. anoniem. Playboys Press 75 (anthologie van 13 goede verhalen uit Playboy, sf en fantasy) THE COSMIC EYE, Mack Reynolds 60 ROCK THE BIG ROCK, Peterson 75 HORIZON ALPHA, Mason 95 CATACLYSM: THE DAY THE WORLD ENDED, Pendleton 95 ===============================================================

45 FINANCIELE VERSLAGEN - - - - - - - - - - -

Ludo RAEIJEMAEKERS - - - - - - - - - - -

PER 28.02.71 1) Bank 2) Lidgelden

aan lidgelden aan Kapitaal

1.800 1.800

1.800 1.800

3)

Lidgelden -------------------------------------------------------------------—— 31.1.71 Overdracht 1.650 De Laet Marc 100 28.2.71 Overdracht 1.800 Saegeman Herman (aanz) 50 Jacques Vander Hagen 150 Asselman Arthur 150 S.E.O. Joukes 150 Poelmans Petrus 150 Noens-Van den Bergh 150 Ade-Schuurmans 150 Jean-Louis Donnet 150 Josephus Vanderperre 150 Wijnants Etienne 150 Suykerbuyk Benny 150 Torfs Paul 150

4)

Bank 5) Kapitaal -----------------------------------————————————————————————————31.12.70 3.338 31.12.70 7.840 31.1.71 1.650 31.1.71 1.650 28.2.71 1.800 28.2.71 1.800 28.2.71 500

6)

Te innen Debiteuren ------------------------------————— W. Magiels 500 B. Suykerbuyk 500 B. Suykerbuyk 500

7) Bank 500 aan te Innen Debiteuren

500

Kommentaar ---------1-2-3 Gewone stortingen van lidgelden en aanzuiveringen. De Laet Marc, die op 22 januari zijn lidgeld stuurde is de laatste die van 't oud tarief heeft genoten. 6. Benny Suykerbuyk heeft zijn belofte van verleden jaar nagekomen en schreef 500 F op onze rekening over. Willy Magiels stortte 500 F in de kas van Sfan. PER 31.03.71 1)

Lidgelden -----------------------------------------------------———————————————31.1.71 Overdracht 1.650 E. Van der Auwera 50 28.2.71 Overdracht 1.800 Eddy Reniers + VKSF (6) 1.150 31.3.71 Overdracht 2.500 Luc De meester 150 Peeters Willy 150 Raasveld Julien 150 Van Brussel 300 Bly E.E.M. 100 Jérôme d'Have 1 50 Antoine De Waele 150 G. Van Hoof 150

46 2)

Bank ————————————————————————————————————————————————————————————————————31.12.70 3.338 31.1.71 1.650 28.2.71 1.800 28.2.71 500 31.3.71 2.500

3) Kapitaal —————————————————————————————————31.12.70 7.840 31.1.71 1.650 28.2.71 1.800 31.3.71 2.500 4) Bank 5) Lidgelden

aan Lidgelden aan Kapitaal

2.500 2.500

2.500 2.500

1-5 Stortingen lidgelden, aanzuiveringen en overboekingen van de maand maart 6 Feitelijke overname van de leden van VKSF die het gevolg zijn van de samensmelting met Sfan. Details volgen later in een andere rubriek. NIEUWE LEDEN -----------Herman Haesendonck Edgar Simons Karel Keirsmakers Mark Ruyffelaert Edmond Van Mieghem Chris Dejonckheere François Jacobs Roland Vandecasteele Fr. Van Eyck Antoine De Waele G. Van Hoof Jozef Elbers Victor Lucas Mark Verbeke Monique Merckaert H.S.E.M. Joukes

J. Coosemansstraat 121 Maasfortbaan 187 Nijlense Steenweg 62 P. Clementinalaan 24 Kapelstraat 18 Kortrijkstraat 195 St-Jozefstraat 23 Steenovenstraat 49 Parklaan 83 Vlaanderenstraat 18 Pacificatiestraat 38 A. Marckelbachstraat 61 b Steenweg naar ninove 227 Staf-Bruggenstraat 4 Kerkendijk 41 Victor Olivierlaan 14

1030 BRUSSEL 2500 LIER 2508 KESSEL 9000 GENT 2710 HOBOKEN 8700 IZEGEM 9360 BUGGENHOUT 8402 STENE 2700 ST-NIKLAAS 9300 AALST 2000 ANTWERPEN 1030 BRUSSEL 1500 HALLE 9110 ST-AMANDSBERG 2200 BORGERHOUT 1070 BRUSSEL

ADRESWIJZEGING -------------Noteer aub het nieuwe adres van Ron Bennett : rue Diesel 9, 7010 SHAPE. Skyrack's European Fantasy Trader is nog steeds goedkoop : 50 F voor 6 afleveringen waarin u een schat aan tweedehandse SF-boeken vindt, matige prijzen. Een greep uit de inhoud van het februari nummer, naast advertenties van andere handelaars; Rare paperbacks,Bargain Basement paperbacks, Hardbacks, SF & F pulps,General pulps, SF magazines, Sunday Comic pages, E.R.B., Western pulps, enz., enz,. RUILBEURS --------Nous voudrions échanger des livres et des revues de SF, de comics et de cinéma avec des fans belges : Juan Gonzàlez Sànchez, Paseo de los Jesuitas 7, MADRID-ll et Caridad Plaza Rivera, Calle Virgeu de la Oliva 2, P.7, MADRID-l7.

47 BOEKBESPREKlNGEN ---------------MERLE, Robert UN ANIMAL DOUE DE RAISON Vertaald door C. van der Zalm onder de titel 'Dolfijnen zijn betere mensen', Het Spectrum, Utrecht-Antwerpen, 1970, Prismareeks nr 1455, 342 blz., 66,-F. Of de bekende auteur van 'Weekend à Zuydcoote' (dat indertijd met JeanPaul Belmondo werd verfilmd en uitgesproken als 'zwietkot') de bedoeing heeft gehad essef te schrijven en of hij daarin geslaagd is zijn twee belangrijke vragen die onmiddellijk rijzen bij het lezen van dit sterk geëngageerd en knap literair proza. Die eerste vraag kan ongetwijfeld negatief worden beantwoord, mede aan de hand van een indringend voorwoord waarin de voorgeschiedenis van deze roman uit de doeken wordt gedaan en waarin nogal vaak de term 'politique-fiction' valt, hier ook gebruikt in de zin van 'avenir à court terme'. De in het boek beschreven gebeurtenissen vinden plaats in 1973-1975 en velen zullen met mij van mening zijn dat een dergelijke korte 'tijdsafstand' (het werk verscheen voor het eerst bij Gallimard in 1967) onvoldoende is om werkelijk van essef te kunnen spreken aangezien het nodige 'recul' voor extrapolaties ten enenmale ontbreekt. De tweede vraag kan genuanceerder worden beantwoord aangezien het onderwerp van het boek, namelijk het beheersen van de talen van de walvisachtige zoogdieren, in casu de dolfijn of tursiops truncatus, een haast klassiek essefthema is (onder meer behandeld door Arthur C. Clarke, Larry Niven en Joe Poyer). De uitwerking van het gegeven; bij 'echte' essef-auteurs het probleem van de samenwerking tussen Dolfijn en Mens als intelligente wezens met gelijke rechten die samen een nieuwe maatschappij opbouwen, is hier echter wetenschappelijk-satirisch, en voorwendsel om de hedendaagse binnenlandse en buitenlandse politiek van de Verenigde Staten te hekelen. Als zodanig is 'Un animal doué de raison' dus geen klassiek maar wel een zeer leesbaar boek met essef-trekjes. Het verhaal is zeer spannend geschreven, de verschillende karakters worden psychologisch ontleed, en de stijl is sprankelend, Frans zal ik maar zeggen, zonder de neiging tot fijn maar zinloos gespeel met woorden en gedachten. Misschien is de 'ontluisterng van de god', d.w.z. het ogenblik waarop de dolfijnen beseffen dat de Mens slecht kan zijn, niet helemaal tot zijn recht gekomen, maar daartegenover staat dat de lezer enorm veel plezier beleeft aan de onthullende beschrijving van de almacht van CIA, FBI en andere geheime diensten in de VS. Vooral de tussen de tekst opgenomen fictieve verslagen van bandopnamen geven aan het geheel een zeer speciale kleur. Ook wordt een loopje genomen met talrijke aspecten van het 'American way of Life' die voor Europeanen vaak lachwekkend schijnen. Wat er ook van zij, ik durf dit boek wel aan te bevelen. Niet alleen ben ik er zeker van dat u het in één ruk uitleest, maar het werk kan ertoe bijdragen een inzicht te krijgen in het ingewikkelde mechanisme van wetenschappelijk onderzoek en politieke koehandel. S.JOUKES MEULENHOFF SCIENCE FICTION (ons medegedeeld door Jan DESMET) -------------------------SF 46 Eric Frank RUSSELL : Mensen, martianen, machines SF 43 Ursula K. Leguin : Duisters Linkerhand (Hugo+Nebula 1970) SF 45 Hal CLEMENT : Een zaak van gewicht SF 44 Jack VANCE : Het eeuwige leven Uit 'The American Heritage Dictionary of the English Language' : SCIENCE FICTION. Fiction based on elements of scientific discovery and prediction.

48 WORLD OF PTAVVS Vertaald door Gerard Suurmeijer onder de titel 'Kzanol, de ruimtepiraat', Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1970, Prismareeks nr 1461, 189 blz., 46,-F Dit is honderd procent 'Space Opera' op een bekend stramien : de 'alien' die, op Terra terecht gekomen, de hele mensheid poogt te onderwerpen dank zij zijn psionische gaven; waarin hij op het einde van het boek uiteraard niet slaagt ! Een mager skelet dus, maar dat op de hem typische en aantrekkelijke wijze door Larry Niven himself werd aangekleed, zodat er een goed leesbaar, spannend, en hier en daar ook psychologisch juist werk is ontstaan. Tussen haakjes, waarom moet dit boek in vredesnaam in de Nederlandse vertaling (die overigens niet slecht is) 'Kzanol, de ruimtepiraat' heten, terwijl 'Wereld van de Ptavvs' veel beter en eenvoudiger zou zijn geweest ? Bovendien is de titel in dit geval onjuist, aangezien Kzanol allesbehalve een piraat is. De door Larry Niven beschreven wereld, d.w.z. een toekomst waarin intergalactische reizen nog niet mogelijk zijn, maar waarbij Terra langzaam, d.m.v. zogeheten 'Lazies' oftewel 'sloomboten' de planeten van sterrestelsels in onze eigen galaxis koloniseert (dit worden de planeten met de vreemde namen Wunderland, Tisgelukt, Jinx, enz.) is ons reeds bekend uit de bundel korte verhalen welke enkele maanden geleden bij Meulenhoff onder de titel 'Neutronster' is verschenen en waarvan het titelverhaal trouwens een Hugo toegekend kreeg. Kwaliteiten heeft dit werk genoeg, al vragen wij ons wel af of de lezers die nog niet eerder met Niven hebben kennis gemaakt, wegwijs kunnen worden uit zijn in talrijke verhalen en boeken voorkomende 'bandersnatchi', 'trapsbomen', 'Slavenhalers' en andere 'Grogs'. Maar ja, een beetje inspanning is echt niet teveel gevraagd, want Niven weet zijn boeken alleraardigst in elkaar te draaien. Het heeft niet veel om het lijf, dat wel niet, je zult er geen diepe filosofische gedachten uit kunnen putten, maar naast het op zichzelf interessante gegeven, namelijk de bescherming van een levend wezen (en zijn verplaatsing) met behulp van een tijdvertragingsveld, bevat het boek sommige belangwekkende theorieën die misschien niet wetenschappelijk verantwoord zijn maar alleszins de aandacht overwaard zijn, zoals bijvoorbeeld het idee dat Pluto een door een cataclysme van Neptunus weggeschoten maan zou kunnen zijn. Het leidmotief van het boek, te weten de machtsstrijd tussen de Terranen en de onafhankelijk geworden bewoners van de asteroïdengordel, is evenmin van belang ontbloot. Om kort te gaan : een werk dat aangenaam is om te lezen en dat van ons de kwotering 'goed' meekrijgt. Simon JOUKES NEBULA AWARDS 1971 -----------------NOVEL : NOVELLA : NOVELET : SHORT story :

'Ringworld', Larry Niven. 'Ill met in Lankhmar', Fritz Leiber 'Slow Sculpture', Theodore Sturgeon niet toegekend (uit LOCUS)

BSFA AWARDS 1971 (uit : Early Bird #E6ter, M.Feron,Grand-Place 7, ---------------4280 HANNUT). BSFA Award : John BRUNNER 'Jagged Orbit' Doc Weird Award : Phil ROGERS, Parlementarian at HEICON '70. SFAN-verhalenwedstrijd 1971 --------------------------1) Robert SMETS (Antwerpen) ':Dodo-Bird' 2) Manuel VAN LOGGEM (Amsterdam) 'Mag ik u voorgaan ...' 3) a) Frank VISSER (Loenersloot) 'Het Keerpunt'. b) Eddy C. BERTIN (Gent) 'Overleven'.

49 HERBERT, Frank THE EYES OF HEISENBERG Vertaald door Walter B. Relsky onder de titel 'De blik van Heisenberg', Meulenhoff, Amsterdam, 1970, nr 42 in de SF-reeks, 173 blz., 55,-F. De beschrijving van nieuwe sociologische structuren als gevolg van politieke, filosofische, of eenvoudigweg medische omwentelingen is een van de meest klassieke sf-thema's en blijft trouwens niet tot dit genre beperkt, denken we bijvoorbeeld aan de (volledige) 'Gulliver's Reizen' van Jonathan Swift, die zeker niet uitsluitend als bijtende satire op bestaande toestanden dienen te worden heschouwd. Goede schrijvers leveren dergelijke werken, meestal na het ervaren van de bezwaren welke aan bepaalde maatschappelijke vormen zijn verbonden, zoals bijvoorbeeld George Orwell met '1984' waarin, na de val wan Hitler, de uitwassen van een volledig fascistische samenleving worden beschreven. Geniale schrijvers echter, vóórzien als het ware wat er mits bepaalde voorafgaandelijke condities kan gebeuren; zij zijn dus zieners, profeten en schrijven om de mensheid te waarschuwen. Dit is bijvoorbeeld het geval met Huxley en zijn 'Brave new World.' Herbert zou ik geen ziener willen noemen, maar wel is hij erin geslaagd, gelukkig zonder al te moraliserend te werk te gaan, het enorm moeilijke probleem van de zogeheten 'proefbuisjeskinderen', kinderen dus waarbij rechtstreeks op de genen werd gewerkt om bepaalde eigenschappen te verkrijgen, op een bevredigende wijze voor te stellen. Aangezien Herbert een sf-auteur is, zet hij zijn betoog kracht bij door zeer anticiperende stellingen te poneren, onder meer d.m.v. Cyborgs, of cybernetische androïden. Herbert heeft er dus niet in de eerste plaats naar gestreefd ons een leesbaar verhaal voor te schotelen, hoewel dat toch het geval is, onder meer door de 'vaart' van de gebeurtenissen en de vaak verrassende wendingen. Vooral echter, wil Herbert ons laten zien dat de mens als een 'deus ex machina' te werk gaat, zonder over al de gegevens te beschikken die hij zou moeten bezitten. Kan het dan anders of de pogingen van de 'Leerling-Tovenaar' lopen faliekant af ? De auteur geeft hierop een negatief antwoord en geeft dus blijk van pessimisme wat de mogelijke mentaliteitsaanpassingen van Homo Sapiens betreft. Vele essef-lezers zullen hem hierin trouwens volgen ! Maar dan loopt zijn betoog toch enigszins mank, aangezien hij zijn werk een happy-end toedenkt. De 'les' zou veel sterker aangekomen zijn, als dit niet het geval was geweest. Dit m.i. 'verkeerde' einde is echter alleen een schoonheidsfoutje, want het kan haast niet anders of de visie van Herbert, het hele boek door, is volkomen juist in de huidige stand van zaken : ontstaan van een soort 'supermensen', door hem Optimensen genoemd, die 'mindere mensen' laten ontstaan om hen te dienen, een reusachtig slavenrijk dus, met een strakke, dictatoriale structuur. Tragisch is dat deze Optimensen blijkbaar het beste voor hebben met het mensenras, dat zij zich niet als de klassieke beulen aanstellen, maar dat zij, door hun veranderde eigenschappen, gewoon geen inzicht meer hebben in de noden van de mens, en dus voortdurend verkeerde beslissingen nemen die het ontbreken van geluk tot gevolg hebben. De oplossing van het probleem is van een meesterlijke eenvoud : de menselijke natuur laat zich niet manipuleren zonder weerstand. De genen verzetten zich tegen de 'aanpassing' door mutaties waarbij psionische krachten, vooral telepathie, loskomen. Aldus worden mensen geschapen die niet meer door Optimensen kunnen worden gecontroleerd en die als het ware het zaad zijn van hun ondergang. Uiteraard kan men zich dan de vraag stellen of die nieuwe mens niet op zijn beurt zijn gaven zal misbruiken... Maar dat is dan stof voor een ander boek. Kortom, het is een zeer lezenswaardig werk, dat ons tot nadenken aanzet, ook al hoeft de lezer geenszins de pessimistische ideeën van de auteur aan te nemen. Daarbij is het vlot vertaald, wat een pluspunt is, en wat ons doet hopen dat Herbert's meesterwerk, dat nog dit jaar in dezelfde essef-reeks verschijnt, niet 'vermassacreerd' zal worden. Simon JOUKES

50 VOOR DE SFAN-BIBLIOFIELEN Eddy C. BERTIN zijnde : Een korte opsomming van studiewerken en checklists over SF & fantasy, in 1970 verschenen of opnieuw verkrijgbaar. A CHECKLIST OF 'SCIENCE FICTION ADVENTURES' (Brit.Ed.° samengesteld door Roger G. Peyton (privé uitgegeven) 3/6 A CHECKLIST OF POUL ANDERSON, samengesteld & uitgeg. Robert G. Peyton 3/6 GHOST STORIES : NEGLECTED REPOSITORY OF SUPERNATURAL FICTION, door Sam Moskowitz gevolgd door GHOST STORY-INDEX, samengesteld door James Sieger (in 'ERB-dom' nrs 30,31,32,33,34-Jan to May 1970) THE INDEX TO THE SF MAGAZINES : 1969, New England SF Association, Cambridge, Mass. 1 $ ROBOTER UND GARTENLAUBE : IDEOLOGIE UND UNTERHALTUNG IN DER SCIENCEFICTION LITERATUR, door Michael Pehlke en Norbert Lingfeld, Carl Hanser Verlag, München 1970 DM 7,80 VAN HOOP NAAR WAARSCHUWING : TOEKOMSTBEELDEN IN EN VLAK BUITEN DE LITERATUUR IN DE NEDERLANDEN, door R. Reinsma, A.S.Amsterdam Flor 7,50 ASTOUNDING SF CHECKLIST, Part 3 : 1950-1959, samengesteld door Terry Jeeves, Sheffield, Yorks. 10 sh. J.G. BALLARD : A BIBLIOGRAPHY, samengesteld doore James Goddard, Lymington, Hants. 3/6 INDEX TO RADIO-NEWS AND OTHER EARLY GERNSBACK MAGAZINES, samengesteld & uitgeg.T.L.G.Cockcroft 75¢ INTO THE UNKNOWN : THE EVOLUTION OF SF FROM FRANCIS GODWIN TO H.G. WELLS, door Robert M. Philmus, Univ. of Cal.Press. 6.95 $ THE FANTASTIC MIRROR : SF THROUGH THE AGES, door Benjamin Appel $ 3.95 THE HERO PULP INDEX, samengesteld door McKinstry & Robert Weinberg, $ 5 THE SHATTERED RING : SF AND THE SEARCH FOR MEANING, Loise & Stephen Rose, Knox Press $3.95, S.C.M. 18sh. INDEX TO THE BRITISH SF MAGAZINES, Stone, Parts 1-4 50 ¢ elk ALL IN COLOR FOR A DIME, Richard Lupoff (comic history) $11.95 A HISTORY OF THE HUGO, NEBULA & INTERNATION FANTASY AWARDS, WITH LISTING, door Howard De Vore, Mich. 65¢ SHAPE OF UTOPIA : STUDIES IN A LITERARY GENRE, R.Elliot, Univ.of Chicago Press, 59sh. ADMIRATIONS, Jacques Bergier (10 auteurs) Ed.Bourgeois FF21.90 LE CINEMA FANTASTIQUE, René Predal 44.00 FF BIBLIOTHEEK VOOR MONSTERS Een der mooist gepresenteerde en tevens een der belangrijkste reeksen van fantastische romans is ongetwijfeld de Bibliotheca Dracula, uitgegeven door Carl Hanser Verlag in München. De prachtig ingebonden boekdelen op kwaliteitspapier gedrukt en versierd met bizarre en afschrikwekkende tekeningen op de in het oog springende omslagen (rood, geel en groen fosforiserend, goud) zijn werkelijk pareltjes. Duistere parels dan, want deze reeks brengt ons al de klassieke meesterwerken van de griezelroman tegen een schappelijke prijs (variërend tussen DM 17.80 en DM 24.80), een prijs die ze beslist waard zijn. Verschenen in deze reeks zijn reeds : DRACULA, door Bram Stoker (een nieuwe vertaling gebaseerd op de tekst van de 1897-uitgave); VON DENEN VAMPIREN ODER MENSCHENAUGERN, verzameld door Dieter Sturm en Klaus Völker (een volumineuze anthologie van vampierstories doorheen de eeuwen, zowel in fictie als in realiteit, met bibliografie en filmografie erbij); DAS PHANTOM DER OPER, van Gaston Leroux (het klassieke Spook van de Opera); MELMOTH DER WANDERER, van Charles Robert Maturin (de eerste volledige vertaling van het meesterwerk van de Gothische roman, Melmoth the Wanderer, die zijn ziel verkocht aan Satan), DIE FALSCHE KISSTE, door R.L.Stevenson en Lloyd Osbourne (roman), FRANKENSTEIN van A.M.W.Shelley (kommentaar beslist overbodig hier) en zopas SCHWARZE MESSEN, verzameld door UlrichKarl Dreikandt (een lijvige anthologie over satanisme en hekserij, in fictie en in werkelijkheid, grotendeels geput uit anthologieën van Peter Haining). In voorbereiding zijn DER MONCH (The Monk) van Matthew Gregory Lewis, en CARMILLA van J. Sheridan Le Fanu. Een reeks die ten zeerste wordt aanbevolen. We willen liefhebbers wel waarschuwen voor een ander werk dat soms in één

51 adem met deze reeks vermeld wordt, hoewel het er beslist niet toe behoort : LIEBE, TOD UND DER TEUFEL (La Carne, La Morte e Il Diavolo nella Letteratura Romantica) door Mario Praz, en eveneens uitgegeven door Hanser. Dit kolossale werk is interessant voor liefhebbers van beeldende kunst, en verwijst vaak naar het fantastische, doch is van weinig belang voor de liefhebbers van horror stories. VOOR U GELEZEN Eddy C. BERTIN -------------—-------------1. AMERIKAANSE UITGAVEN TWO DOZEN DRAGON EGGS, door Donald A. Wollheim (Powell Sci-Fi 95 ¢) Een verzameling van Wollheims briljante fantastische korte verhalen was reeds lang te verwachten, en de keuze van deze 24 werkjes stelt niet teleur. Ze strekken zich uit over zijn gehele schrijversloopbaan, van de makabere gruwel ('Mimic', 'The Rag Thing') over humor ('Extending the holdings', 'Disguise') en sociale satire, hoe duister ook ('War between Sexes') naar zuivere SF en het fantastische ('Doorslammer'). Vlot geschreven en even aangenaam leesbaar (zoals de auteur zelf zegt : ze werden geschreven omdat hij ze wou schrijven, niet om er geld mee te werdienen), is dit een bundel die aanbevolen wordt voor iedereen die zowel goéde SF & fantastiek wil lezen, maar die er toch tevens bij wil kunnen ontspannen. Een bundel van 209 blz, met inleidingen door F.J. Ackerman en de auteur. Sommige verhalen verschenen onder pseudoniemen Martin Pearson en David Grinnel. OPUS 100, door Isaac Asimov (Dell 95¢) of : voor elk wat wils. Deze bundel bevat selecties uit het verzamelde werk van Isaac Asimov, zijnde 99 boekdelen, vóór deze bundel. Astronomy, robots,mathematics, physics, chemistry, biology, history, humor, etc.etc. alles passeert doorheen Asimov's oeuvre, met grote fragmenten zowel uit wetenschappelijke werken als uit zijn romans en verhalen, alles ingeleid, naverteld, besproken, enz. Wie Asimov's artikels leest in F&SF weet best dat men zich bij deze auteur nooit verveelt, zelfs niet als hij het droogste onderwerp ter wereld aanboort. Dit werk verscheen oorspronkelijk in gebonden uitgave bij Houghton Mifflin in 1969. THE BEAST THAT SHOUTED LOVE AT THE HEART OF THE WORLD, door Harlan Ellison Avon 75 ¢ Wie Harlan Ellison zegt, zegt 'iets speciaals '. En dat is deze bundel. De verhalen, zijn bevreemdend, gruwelijk, schokkend in hun brutaliteit en menselijkheid. Schrikwekkende toekomstbeelden, satirische realiteiten en bizarre fantasieën, alles wordt dooreengeweven tot een bundel ongelooflijk goede verhalen. Over welk verhaal spreken ? Over het multi-dimensionele 'Beast that shouted love' en wérkelijk 'at the Heart of the World', een verhaal dat begint met een vloedgolf van koelbloedig sadisme en eindigt op een diepsubmenselijke manier ? Over George's wereld in 'Along the scenic route', waar de highways gebruikt worden voor duele per auto, en waar geen plaats meer is voor de vreedzamen ? Over de psychische vampiers van 'Try a dull knife' ? Het psychedelisch-symbolisme van 'Shattered like a Glass Goblin' ? Er is zoveel keuze, en Ellison besluit deze bundel terecht met 'A boy and his Dog', een korte novelle Na De Bom ... maar wat een verhaal ! Een grotendeels geruïneerde wereld, waarin ieder voor zichzelf leeftn de Solo's bijgestaan door intelligente gemuteerde honden, een wereld waarin slechts plaats is voor geweld, brutaliteit, overleven ... al zovele malen gelezen, zegt u ? Neen hoor, nog nooit zoals in ' A Boy and his Dog'. Ellison is een auteur die boven New en Old wave staat, die het beste van beide elementen in zich verenigt. Een must. WORLD'S BEST SCIENCE FICTION, verzameld door Donald A. Wollheim en Terry Carr (Ace Books, Boxed Set, 6 vols. $5.70) Het ideale geschenk voor een SF liefhebber : de volledige reeks World's Best SF reeksen 1-4 (1965-68) en de vols.1969 en 1970, volumineuze anthologies gekozen uit de magazines van het voorbije jaar. Grotendeels de SF

52 magazines van Amerika en Engeland natuurlijk, maar tja, dat was te verwachten. Voor de niet USA-UK auteurs, vermelden we : Josef Nesvadba ('Vampires Ltd') en Harry Mulisch ('Whatever happened to Sergeant Masuro?') in vol.I, and that's all, folks ! Wel wat weinig in een reeks die zichzelf 'World's' best SF noemt. Temeer daar er zovele goede Duitse, Franse, Italiaanse SFauteurs zijn, maar ja, men moet zich de moeite getroosten. Niettemin is deze reeks van 6 (afzonderlijk verkrijgbaar tegen 95¢ elk) een zesjarig memorandum van top-SF, vermelden we enkel sommige auteurs : Brunner, Dick, Disch, Leiber, Clarke, Simak, Ellison, Schmitz, Temple, Zelazny, Poll, Aldiss, Lafferty, Asimov, Delaney, Niven, Anderson, Silverberg, Knight, Panshin, Wilson, Roberts, LeGuin, Spinrad, Sheckley, Saberhagen, MacLean, en zovelen meer. De verhalen ? 'When the Change-Winds Blow', 'Sunjammer', 'Repent, Harlequin, etc', 'The Keys to December', 'Behold the Man', 'Hawksbill Station', 'I have no mouth', 'Driftglass', 'Welcome to the monkey house', 'The Sword swallower', 'Masks', 'Ship of Shadows', 'A Boy and his Dog' ... verscheidene Hugo en Nebula winnaars en nominees. Ten zeerste aanbevolen. 2. ENGELSE UITGAVEN MIND IN CHAINS, verzameld Dr.Christopher Evans (Panther 6/-) Net zoals zijn voorgaande 'horror' anthologie, is deze collectie een mixed bag. De eerste bundel 'Mind at Large' werd voorgesteld als een bundel griezelverhalen, en bevatte meer New Wave SF dan horror. Deze nieuwe bundel wordt voorgesteld als een verzameling van moderne horror, en wat bemerken we ? 6 old-timers (zijnde klassieke spook- en griezelverhalen) en enkele moderne SF-stories. Alle zijn op zichzelf zeer genietbaar en leeswaardig, maar ze passen niet bij elkaar. Stel je voor : Cynthia Asquith's spookverhaal 'The playfellow' tegenover John Sladek's 'Anxietal Register B' (een New Worlds experiment van invulformulieren), en M.R. James' 'Lost Hearts' tegenover Ballard's 'The Dead Astronaut', May Sinclair's beroemde visie op de hel 'Where their fire is not quenched', en daarna lees je Sturgeon's ontroerende 'Thunder and Roses' ... de kontrasten in onderwerp in stijl, zijn te sterk en breken deze bundel uiteen. De verhalen in deze bundel worden aangeraden op zichzelf, maar niet de wijze waarop ze samengevoegd werden. GIVE DADDY THE KNIFE, DARLING, door John Lymington (Hodder 21sh.) Brits auteur John Lymington (beter bekend door zijn detectiveverhalen onder zijn ware naam, John Newton Chance) heeft met zijn SF-romans (dit is de 13e, een bundel verhalen niet meegeteld) de meest diverse reakties uitgelokt. Niet verwonderlijk, want elke roman is tweevoudig : enerzijds een bedreiging van ons bestaan (natuurcatastrofe, invasie uit de diepten der zee, invasie uit de ruimte, uit de tijd, atoomoorlog, psychische desintegratie, gerationaliseerde hekserij) die geplaatst wordt tegenover een gesloten groep van personen, meestal geïsoleerd van de buitenwereld, en anderzijds een psychologisch-sexuele intrige, die echter beide een onscheidbaar geheel vormen. UFO's worden gezien boven een afgelegen Brits dorpje, en John, die psychisch voortdurend op de rand van de geestelijke desintegratie wandelt, niet in staat zijn eigen positie te bepalen in een wereld die hem dreigt te verpletteren en die evenmin zijn keuze kan maken tussen zijn echtgenote, haar zuster en een dorpsslet, komt er middenin terecht wanneer hij een herberg overneemt, en samen met de herberg een mysterieuze huurder die niemand ooit ziet. Wat betekenen de landingen van de UFO'S ? Wie is de huurder Clees ? Welke onbekende vibraties verspreiden zich vanuit zijn kamer ? En .. wat is het DING dat ... maar neen, het is onmogelijk om een synopsis te geven van een dergelijle verhaal, waar alles berust op een sfeer van angst en hysterie. Het enige wat men de auteur misschien kan verwijten is dat de climax te kort is en niet helemaal voldoet aan wat de roman eist. Niettemin zeer leesbaar. THE llth PAN BOOK OF HORROR STORIES, verzameld Herbert Van Thal (Pan 5 sh.) Pan's jaarlijkse offerande van bloed en gruwelen, en veel beter dan deze van verleden jaar. Met genoegen stellen we vast dat eindelijk ook de zuiver bovennatuurlijke verhalen weer een plaats krijgen in de Pan collecties, naast de pure gruwelverhalen. Van de 21 verhalen, vermelden we heel spe-

53 David Case's 'The Cell', een korte roman in dagboekvorm, het verhaal van een man die lijdt aan lycanthropie en deze 'ziekte' tevergeefs poogt te bestrijden. Nigel Kneale's 'Minuke' is een der betere verhalen over een spookhuis, en hoewel de ware natuur van de spoker nooit bekend wordt, heeft de lezer toch genoeg gegevens om het zelf uit te vissen. James Wade's 'Snow in the City' is pure guignoleske gruwel, die echter de indruk geeft véél meer te willen uitdrukken dan het werkelijk vertelt. Zoals naar gewoonte zorgt Martin Waddell voor de zwarte humor met 'Fried Man'. Wat doe je inderdaad met het lijk van een man dat in de frituurolie drijft, terwijl buiten reeds de klanten te wachten staan ? Een gevarieerde collectie griezel. E.C.B. ---------Jack VANCE, THE DIRDIR Vertaald door Warner Flamen, onder de titel 'De Dirdir' Meulenhoff, Amsterdam, 1970, nr 41, l59 blz., 55,-F. De Dirdir is het derde deel van de avonturen van Adam Reith op de vreemde planeet Tschai, op zoek naar een ruimteschip dat hem naar Terra terug kan brengen, vergezeld van Traz, de jonge Embleemnomaad en van Anacho, de afvallige Dirdirman. Bij dezelfde uitgeverij verschenen reeds de twee eerste delen, respectievelijk 'Een stad vol Chasch' (nr 16) en 'Onder de Wankh' (nr 25). En er zullen nog delen volgen ! Voor wie van Vance houdt (en dat is wat mijzelf betreft niet zozeer het geval) kan ik zeggen dat dit boek het klassieke stramien van de auteur aanhoudt : een enkeling trotseert natuurlijke en onnatuurlijke obstakels om zijn doel te bereiken. Dit doel heiligt de middelen zodat elk boek van Vance een lofzang is op het geweld in al zijn vormen. Ik weet niet hoeveel wezens de Held in De Dirdir afslacht, maar het zijn er in elk geval tientallen, en dat zonder enige reden. Als verontschuldiging legt Vance de volgende uitspraak in de mond van Adam Reith : 'Alle bewoners van deze planeet beschouw ik als mijn persoonlijke vijanden; ze zijn allemaal verdorven en gedragen zich als wilde beesten. Wie zich als een beest gedraagt moet daar de gevolgen van dragen'. Beslist een summiere rechtsspraak ! En dat terwijl beroemde SF-auteurs sedert tientallen jaren de nadruk leggen op de moeilijkheden om de werkelijke beweegredenen van aliens te begrijpen en te aanvaarden, al was het maar omdat de evolutie anders is verlopen dan op Terra. Toch geef ik grif toe dat Vance er in deze reeks in is geslaagd bijzonder spannend te schrijven. De gebeurtenissen en verwikkelingen volgen elkaar in een hels tempo op en het verhaal neemt steeds weer onverwachte wendingen. Vance weet een bizarre, Oosters aandoende sfeer op te wekken, met zijn intriges en konkelingen, geheimzinnige sectes, enz. In de loop van het boek wordt de sympathie van de lezer duidelijk gewekt voor de ruwe, maar wild-rechtschapen Traz Onmale, toonbeeld van persoonlijke dapperheid en eerlijke principes. Maar dat zal wel niet Vance's bedoeling zijn geweest. Wat er ook van zij, wat Jack Vance schrijft is niet bepaald zuivere Science Fiction maar meer Heroic Fantasy, wat bij velen in de smaak valt. Wel mogen we stellen dat het uitsluitend is bedoeld als ontspanningsliteratuur en niet de pretentie heeft ons bepaalde filosofische of futurologische ideeën voor te schotelen. Vele lezers zullen ook hierin niet veel graten zien, maar persoonlijk vind ik het wat 'arm'. Uiteraard is mijn mening beïnvloed door het feit dat ik reeds heel wat van Vance heb gelezen en steeds dezelfde constanten heb ontdekt, zowel in de vijfdelige reeks over de 'Duivelsprinsen', waarvan Meulenhoff al twee delen publiceerde, als in 'The Dragon Masters' (ook verschenen bij Maraboe) dat op onbegrijpelijke wijze een Hugo kreeg in 1965, of in de vrij matte en tamme avonturen van de 'lepe' Cugel die indertijd in 'Fiction' zijn verschenen. Zijn beste werk tot hiertoe, namelijk 'The languages of Pao' is niet niet in het Nederlandse vertaald. Het verscheen wel in het Frans, namelijk in de reeks 'Présence du Futur) van Denoël. Simon JOUKES.