Nieuwsbrief van de Commissie PA-BO van de VGN Redactie: Cees van der Kooij

Nieuwsbrief van de Commissie PA-BO van de VGN Redactie: Cees van der Kooij – [email protected]

VAN DE COMMISSIE Agenda De eerstvolgende vergadering van de Commissie PA-BO is op woensdag 10:17-11. Heeft u vragen of wilt u iets inbrengen stuur dan een email naar secretaris Ronald Stroo: [email protected]. Commissie De commissie vergaderde niet in de maand oktober Activiteiten Onder deze kop worden activiteiten van commissieleden vermeld, die verwant zijn aan het commissiewerk, maar veelal budgettair neutraal uitgevoerd worden voor het VGNbudget. • Marjan de Groot - voorzitter van het redactieteam van de kennisbasis cultuureducatie - vergaderde op 15 en 22 oktober. • Ton van der Schans - contactpersoon van de commissie voor LEMMzaken - was op 20 oktober aanwezig bij de startbijeenkomst van het project taalgericht vakonderwijs.

Creatief gebruik van zwerfkeien - rotonde Vries - foto CvdK

Nieuwsbrief Opnieuw ontvingen we enige reacties van lezers op de Nieuwsbrief: Je nieuwsbrief lezen we altijd met genoegen, en van de canonindeling hebben we veel plezier. Ik heb bewondering voor de manier waarop je allerlei gegevens uit alle hoeken en gaten van ons mediabestel weet op te duikelen. Daar zit telkens een hoop werk en liefde in, dat zie je zo (hoofd educatie van een museum) Sta iedere keer weer versteld van de hoeveelheid actuele literatuur, bronnen, en andere historische wetenswaardigheden die je weet te verzamelen. (PABO-docent). Op verzoek van Maria Grever krijgt de nieuwsbrief ook een plaats op de website van het Center for Historical Culture (CHC) van de Erasmusuniversiteit: www.fhk.eur.nl/chc. De volgende nieuwsbrief staat gepland voor begin december 2010. CvdK

historie gesignaleerd november 2010

2

Geschiedenis en Geschiedenisonderwijs in het nieuws in de maand oktober 2010 Samenstelling Cees van der Kooij - [email protected]

Hoofdstuk I Geschiedenisinhoud - blz. 2 Hoofdstuk II Geschiedenisdidactiek - blz. 71 Hoofdstuk III Geschiedenis in de opleiding - blz. 83 gebruikte afkortingen

AR = artikel ACD = audio-cd BJ = jeugd

BV = volwassenen B(J)R = ramsj TE = tentoonstelling

I GESCHIEDENISINHOUD 1 BRONNEN VAN HET VERLEDEN •

ARCHEOLOGIE

Archeologen Odyssee Odyssee is een initiatief van Erfgoed Nederland en NWO met als doel onafgewerkte opgravingen (cold cases) via publicatie tot een goed einde te brengen. Projectleider Ruepert: Tussen 1900 en 2000 is er heel veel archeologisch onderzoek verricht dat nooit goed of zelfs helemaal niet is uitgewerkt. NWO en het ministerie van OCW hebben hiervoor 5 miljoen beschikbaar gesteld. Daarvan kunnen 32 van de 1800 projecten aangepakt worden. In werkelijkheid ligt het aantal projecten veel hoger. Inventarisator Kleijne schat het wel op 4000. Eén van de projecten die aangepakt gaat worden zijn de grondverkleuringskaarten, gemaakt tijdens de opgravingen op het Kops Plateau in Nijmegen tussen 1985 en 1994. Over deze opgraving zijn amper wetenschappelijke publicaties verschenen. Nijland, R., Oude vondsten, nieuwe kansen in: de Volkskrant, 10:02-10, Blz. 5 [Wetenschap].

Werktuigtechniek Antropologen stellen op grond van onderzoek van stenen werktuigen uit de Blombosgrot in Zuid-Afrika, waarover ze rapporteren in Science (10:29-10), dat een techniek om scherpe stenen werktuigen te maken door met een stuk bot of hoorn scherven af te drukken van een kernsteen mogelijk 55.000 jaar ouder is dan tot nu toe gedacht wordt. De werktuigen uit de grot, vermoedelijk speerpunten, zijn ca. 75.000 jaar oud. Tot nu

2 historie gesignaleerd november 2010

3 toe werd de techniek van pressure flaking beschouwd als een relatief moderne innovatie met een ouderdom van zo’n 20.000 jaar. In dezelfde grot zijn eerder uit schelpen gemaakte kralen gevonden. Werktuigtechniek ouder dan gedacht in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 3 [Wetenschap].

Bodemarchief Domplein Utrecht Het bodemarchief onder en rond het Utrechtse Domplein ia aangewezen als beschermd archeologisch rijksmonument. De overblijfselen getuigen van de militaire, religieuze en bestuurlijke betekenis van Utrecht voor de Noordelijke Nederlanden van de Romeinse tijd tot in de Middeleeuwen. Bodemarchief Domplein Utrecht archeologisch monument in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 63.

Europees Archeologencongres Den Haag Zo’n 1000 archeologen uit Europa namen deel aan de 16e editie van het Europese Archeologencongres, dat dit jaar van 10:01-09 tot en met 10:05-09 gehouden werd in Den Haag. De belangrijkste thema’s waren archeologisch erfgoedbeheer, de interpretatie van het bodemarchief en de ontwikkelingen in de hedendaagse archeologie. Wil Roebroeks hield een lezing over zijn Neanderthaleronderzoek en Colin Renfrew over musea en de handel in (illegaal) erfgoed. Grootste Europese Archeologencongres dit jaar in Den Haag in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 61.

Oudste schoen Joost Vermeulen bericht in Archeologie Magazine over de vondst in 2008 van de tot op heden oudste schoen, minimaal 5700 jaar oud en nu te bewonderen in het Staats Museum voor Kunst en Cultuur in Jerevan in Armenië. Vermeulen, J., Armeense archeoloog vindt oudste schoen ter wereld in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 42 [afbeelding].

Agenda 10:11-11 t.e.m. 12-11: Reuvensdagen Veertig jarig bestaan van de Reuvensdagen in de Doelen in Rotterdam t.g.v. 50-jarig bestaan Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam. Zie: www.erfgoednederland.nl. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010 - nr. 03, blz. 58.

Tentoonstelling (TE) Onder Oss, een archeologisch verhaal - Museum Jan Cunen - Oss - t.e.m. 10:21-11. Zie ook www.museumjancunen.nl. Kijken naar de geschiedenis van Oss op: http://maasdriehoek.kliknieuws.nl, 10:05-07. Tijdschrift ARCHEOLOGIE MAGAZINE - 2010 - nr. 05 Nummer 05 van 2010 heeft een special over Alexander de Grote. De belangrijkste artikelen in dit nummer zijn: • Ikram, S., Diermummies in het oude Egypte. ‘Animal Mummy Project’ belicht een van de grootste verzamelingen. • Dekeersmaeker, M., ‘Oman’-ization 6: Sporen van historisch ambacht. • Straus, C., Stalin leeft voort in Gori. Geboortehuis en museum houden zijn nagedachtenis in ere. • Versloot, A., Magie bij de oude Egyptenaren. De special bestaat uit: • Hermitage Amsterdam: Alexander de Grote: zijn leven en betekenis. • De onsterfelijke Alexander de Grote. Zijn mythe, werkelijkheid, reis en erfenis in Hermitage Amsterdam.


4 •

Jurriaans-Helle, G., Alexanders erfenis. Tentoonstelling in Allard Pierson Museum over Grieken in Egypte. • Vermeulen, J., Alexander en orakels. Zoektocht naar bevestiging van goddelijke herkomst en goddelijke legitimatie. • Vermeulen, J., Pella, geboorteplaats van Alexander de Grote. Vernieuwd museum toont steeds meer vondsten van opgravingen. En verder in dit nummer korte berichten, boekbesprekingen en de tentoonstellings- en lezingenagenda. CvdK.

•

GESCHIEDENIS

Historici c.s. • Ad van Liempt Ad van Liempt gaat bij de Universiteit van Amsterdam aan de slag als Professional in Residence bij het departement mediastudies. Hij zal zich bezig gaan houden met het project De Biografie van Amsterdam, waarin verhalen over Amsterdam worden gepresenteerd. In januari 2011 ontvangt hij van de Universiteit van Amsterdam een eredoctoraat. Mensen in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 58.

• Maarten van Rossem Maarten van Rossem houdt op 10:06-12 een eindejaarsconference over actuele gebeurtenissen, de opkomst van ‘Gekke Geert’ en het nieuwe kabinet-Rutte. Mensen in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 58.

• David Van Reybrouck Ronald Havelaar is verbaasd over de keuze van Van Reybroucks boek over de Congo door de jury van de Libris Geschiedenis Prijs: Geschiedschrijving is een vrij genre; het leggen van verbanden tussen feiten biedt grote ruimte aan de verbeeldingskracht. Maar feiten verzinnen gaat toch echt te ver. Leopold II blijft een karikatuur en de auteur grossiert in stilistische kitsch. Geschiedenis op glossyniveau. Havenaar, R., Libris Geschiedenis Prijs. Kasavubu baalde in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 50-53.

De Belgische cultuurhistoricus en schrijver David Van Reybrouck heeft de Libris Geschiedenis Prijs gewonnen, zo werd in de Nacht van de Geschiedenis in de Amsterdamse Schouwburg bekend gemaakt. De prijs bedraagt 20.000 euro. De jury: Het boek is een onthutsende confrontatie met een voor velen te weinig bekende wereld. Het vertelt het tragische verhaal vanuit het perspectief van de Congolezen; mensen die proberen te overleven in een land dat alsmaar dieper wegzakt in uitbuiting, corruptie en burgeroorlog. Het einde is verrassend hoopvol. De jury werd geleid door Paul Schnabel en bestond uit Ruth Oldenziel, Henk Wesseling, Carla Boos, Martin Sommer en Frans Smits. Libris Geschiedenis Prijs voor de Belg David van Reybrouck in: de Volkskrant, 10:25-10, blz. 2.

Wim Bossema interviewde Van Reybrouck voor de Volkskrant en noemt het winnende boek Congo, een geschiedenis (De Bezige Bij, € 24,90) een mengeling van oral history, interviews en de gebruikelijke geschiedschrijving op basis van geschreven bronnen en voorgaande studies. Zo schiep hij bijna een nieuw genre. Van Reybrouck vindt het jammer dat in de kritieken weinig ingegaan is op de literaire kant en is daarom blij met de nominatie voor de AKO-literatuurprijs (die bekend gemaakt wordt op 10:08-11). Bossema, W., ‘Congo is een geweldig land voor historisch onderzoek’ in: de Volkskrant, 10:25-10, blz. 10.

Maartje Somers in NRC Handelsblad: Van Reybrouck bedrijft geschiedenis met literaire en journalistieke technieken, hij laat zoveel mogelijk stemmen doorklinken. Zijn boek


5 leent zich niet voor het trekken van gemakkelijke conclusies. Inmiddels zijn al tegen de 40.000 exemplaren van het boek verkocht. Somers, M., Het grote succes van een boek over de Congo in: NRC Handelsblad, 10:2610, blz. 9.

• Michaël Zeeman Aan Michaël Zeeman is de Pierre Bayleprijs voor Cultuurkritiek toegekend. De jury prijst de breedte en diepgang van zijn kunstkritische en essayistische blik. In de bekendmaking wordt het een niet-postume prijs genoemd. Kort voor zijn overlijden was Zeeman op de hoogte gebracht van de toekenning van de prijs, waarvoor hij nog een hoffelijk dankwoord schreef. Zijn weduwe zal de prijs op 10:17-11 in ontvangst nemen in de Rotterdamse Schouwburg. Een niet postume prijs in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 4.

Recent-historisch televisiedrama Naar aanleiding van de start van de serie Den Uyl en de affaire Lockheed op de televisie constateert Henk van Gelder sinds de laatste eeuwwisseling hoogtijdagen voor recenthistorisch drama met Retour Den Haag (over Ed van Thijn), De prins en het meisje (over Johan Friso en Mabel), Klem in de draaideur (over Sorgdrager en Doctors van Leeuwen), De Kroon en als meest bekeken serie Bernhard, schavuit van Oranje. Bij iedere nieuwe serie was er kritiek met als hamvraag waar de grens ligt tussen de ware gebeurtenissen en de fictie. Chris Vos vraagt zich in het blad Cultuur en media (van het Mediafonds) af of historisch drama een goed instrument is om onderzoek naar het verleden te doen. En dan constateert hij dat hij geen series kent die nieuw historisch materiaal aangedragen hebben. Henk van Gelder stelt: natuurlijk niet. Daarvoor worden de series niet gemaakt. (…) De series vergroten ons inzicht in wat er achter de grote gebeurtenissen is schuilgegaan. Dat is leerzaam en soms ook vermakelijk. Het prikkelt onze nieuwsgierigheid. Ger Beukenkamp de scenarioschrijver van de serie Den Uyl en de affaire Lockheed stelt: De zware feiten in deze serie worden naar waarheid verteld. Als je daarmee gaat schuiven is de rest ook niet geloofwaardig. Maar de scènes bij Den Uyl thuis, zeg maar zijn thuisparlement, en de gesprekken op het paleis zijn duimzuigerij. Beukenkamp over de Oranjeportretten: Dus we gaan net zo lang door met bedenken hoe het eraan toe gegaan is totdat ze een keer zó boos worden dat ze gaan uitleggen hoe het dan wel gebeurd is. Gelder, H. van, Geloven in Joop den Uyl in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 11 [Cultureel Supplement]. Jagt, M. van der, ‘Majesteit’. Het drama bereikt de koningin in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 60-63.

Jaap van Ginneken, media- en massapsycholoog, stelt over de vele Oranjetelevisieseries: De scenarioschrijvers fantaseren erop los, maar schrijven ondertussen van alles toe aan bestaande historische figuren. Gebaseerd op historische feiten, wordt er dan gezegd. Maar wat dat ‘gebaseerd’ precies betekent, weet het grote publiek niet. Berkeljon, S., Sprookjes vertellen, maar dan modern in: de Volkskrant, 10:12-10, blz. 51.

Beukenkamp in het tijdschrift over cultuur en media 609: er is zo ontzettend weinig waarheid te vinden in de tijden die achter ons liggen, dat ik concludeer dat de geschiedenis er is om vervalst te worden. geciteerd in: Geelen, J-P., Schildpad in: de Volkskrant, 10:18-10, blz. 42. De Vey Mestdagh-stichting De mr. J.H. de Vey Mestdagh-stichting te Utrecht stimuleert onderzoek naar Joodse geschiedenissen in Nederland. Ter gelegenheid van het verschijnen van de laatste twee delen van het veertiendelig werk Bouwstoffen voor de geschiedenis van de joden in Groningen - een beschrijving van de Joodse gemeenschappen in de provincie - ontvangt de stichting de erepenning van de provincie Groningen. Erepenning Groningen in: Dagblad van Groningen, 10:09-10, blz. 3.


6

Archiefdag 2010 Op Archiefdag 2010 toonde het Nederlands Instituut voor Militaire Historie nieuwe aanwinsten: o.m. egodocumenten - o.m. fotoboeken - uit de strijd in Nederlands-Indië en een vliegerlogboek van Martin Muller, de vlieger van een Spitfire van het 322 Dutch Squadron. Bemmel, N. van, Eindelijk verhalen van mannen die het voor ons moesten opknappen in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 4.

Rondtrekkende boekverkopers De Utrechtse historicus Jeroen Salman geeft leiding aan een project van het NWO over rondtrekkende boekverkopers in Nederland en Engeland in de periode 1600-1850. Daartoe moesten zeer uiteenlopende bronnen geraadpleegd worden: plakkaten, pamfletten, vreemdelingenregisters, procesverslagen, boekillustraties, tekeningen en autobiografieën. Op basis van deze bronnen kan geconcludeerd worden dat marskramers een veel grotere rol speelden in de verbreiding van drukwerk dan tot nu toe aangenomen wordt. Salman schat dat zowel in steden als op het platteland marskramers een derde deel uitmaakten van de boekverkopers. Naast drukwerk verkocht in 1768 blijkens een handgeschreven verhoor marskramer Matthijs van Mordechay Cohen porno, ‘condons’, de oudste vermelding van condooms, en ‘godemichi’ oftewel dildo’s. Hij werd veroordeeld tot twaalf jaar opsluiting en eeuwige verbanning uit Holland, Utrecht, Zeeland en Friesland. Op basis van het onderzoek is in De Verdieping van Nederland in Den Haag tot 11:16-01 de tentoonstelling Nieuws op straat te zien. Sanders, E., Nieuws en condooms kocht je bij de marskramer in: NRC Handelsblad, 10:16-10, blz. 20.

(Nationaal)socialisme In het verkiezingsprogramma van de PVV staat: op 4 mei gedenken wij de slachtoffers van het (nationaal) socialisme. Elsbeth Etty in haar column in NRC Handelsblad: In haar verkiezingsprogramma wil de PVV gezegd hebben dat er geen verschil bestaat tussen socialisme en nationaal-socialisme, aangezien het laatste slechts een variant van het eerste zou zijn. (…) Voor mij is de wezenlijke onverzoenlijkheid tussen socialisme en nationaal-socialisme gelegen in de menselijke waardigheid. Etty, E., Obama met een Hitlersnor in: NRC Handelsblad, 10:19-10, blz. 7.

Regionale historische centra In het Regeerakkoord staat dat behoud en beheer van cultureel erfgoed zoveel mogelijk wordt ontzien bij de bezuinigingen. Echter uit de financiële bijlage blijkt dat het ministerie van Binnenlandse Zaken een kwart bezuinigt op het rijksaandeel in regionale historische centra. In totaal gaat het om een bezuiniging van ruim 6 miljoen euro vanaf 2012. Daardoor moeten centra personeel ontslaan en zich beperken tot beheer en behoud. Rijghard, R., Erfgoed wordt regionaal gekort in: NRC Handelsblad, 10:26-10, blz. 9.

Geschiedenis op tv In zijn rubriek Zapkliklees maakte Hans Beerenkamp de balans op van beste tvprogramma’s van september en oktober en komt op plaats 4 met het TNR-programma Verborgen verleden (met als beste aflevering die over Mei Li Vos) en op de tweede plaats Den Uyl en de affaire Lockheed. Eerste was overigens volgens hem In therapie. Beerenkamp, H., De beste televisie van september en oktober in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 15.

Websites Nederlandse politieke geschiedenis In het oktobernummer van Historisch Nieuwsblad bespreekt Maarten Muns drie websites over de Nederlandse politieke geschiedenis: • www.verkiezingstijden.nl (periode 1945-2010) • www.parlement.com


7 •

www.statengeneraaldigitaal.nl

Muns, M., Achter de rode bolletjes zitten de crises. Websites over Nederlandse politieke geschiedenis in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 93.

Nogmaals de foute kranten Anton van Hooff, Ruth Oldenziel en James Kennedy reageerden in het Historisch Nieuwsblad op de stelling: ‘De KB heeft foute kranten terecht online gezet’. Alle drie zijn het met de stelling eens. Van Hooff vindt het vreemd dat herover getwijfeld werd. Oldenziel wijst er op dat Nederland geen verbod kent op ‘foute’ publicaties en Kennedy stelt: Moderne burgers kunnen, nee móéten, op verantwoorde wijze met dit historisch materiaal kunnen omgaan. Blessing, M., De stelling in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 31.

Historische hoogtepunten 152 deelnemers reageerden op de forumstelling van het Historisch Nieuwsblad ‘Wij Nederlanders zijn te bescheiden over de hoogtepunten uit ons verleden’: 49% eens, 37% oneens en 14% geen mening. Eén van de reacties: De BBC toont geregeld programma’s over het roemrijke Britse verleden. Waarom zie je dat bijna nooit in Nederland? ‘Historische hoogtepunten versterken eigenwaarde’ in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 15-16.

Vergeten De naderende presentatie van het nieuwe boek van Douwe Draaisma Vergeetboek [Historische Uitgeverij, € 27,50] roept heel wat op met name op het gebied van onze kennis van de hersenen. Ranne Hovius prijst Draaisma aanpak als verhalenverteller à la Oliver Sacks: al verhalen vertellend biedt hij niet zozeer een uitputtende theorie over vergeten en herinneren, als wel een context waarbinnen de lezer geprikkeld wordt over het eigen geheugen na te denken. Draaisma behandelt allerlei vormen van vergeten o.m. de ‘leegte’ van de eerste levensjaren, de moeilijkheid gezichten van vroeger voor de geest te halen en het al dan niet bestaan van ‘vergeten’ traumatische herinneringen. Zo komt aan de orde het verschil tussen het semantische en het autobiografische geheugen: in het semantische geheugen is kennis opgeslagen die je ooit hebt opgedaan zonder nog te weten hoe of wanneer; in het autobiografische geheugen is vastgelegd wat je beleefd hebt en waar, bij wie of wanneer dat gebeurd is. Draaisma beschrijft ook het verschijnsel cryptomnestie: je hoort iets, je leest iets, je vergeet dat je het gehoord of gelezen hebt, en komt later op precies hetzelfde idee. Esther van der Meer prijst het grote talent van Draaisma om moeilijk wetenschappelijk onderzoek om te werken tot uiterst smakelijk leesvoer. Draaisma vindt dat we het vergeten onderschatten en stelt veel vragen om zijn lezers aan het denken te zetten. Eén van die vragen is waarom er geen absoluut geheugen is, terwijl er voldoende opslagruimte is: we benutten maar een fractie. Het is of je een luciferdoosje in een lege vrachtwagen gooit. Draaisma: De toekomst is onzeker, maar het verleden ook. Dat is geen troost, dat is een dreigement. Reacties van schrijvers, dichters, historici en filosofen op Draaisma’s vragen staan op www.vergeetboek.nl. Een bewerking van een hoofdstuk uit het boek over het idee het absolute geheugen en de strijd over dat idee in de neurologische wereld (Penfield versus Gloor) met o.m. dit fraaie beeld de hersenen lijken meer op een dampend stuk regenwoud dan op een harde schijf staat in NRC Handelsblad. Hovius, R., Ons wispelturig brein in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 3. Meer, E. van der, Het gevaar komt van het vergeten in: Dagblad van het Noorden, 10:3010, blz. 41. Draaisma, D., Verdwijnbrein in: NRC Handelsblad, 10;30-10, blz. 8 [Wetenschap].

Citaten Het beeld dat de wereld slechts bestaat uit gelovigen en ongelovigen, waarbij de laatsten er slechts op uit zijn om de eersten te vernietigen, is een kinderachtige en grove simplificatie van de werkelijkheid. Hofstadverdachte Jason W. geciteerd in:


8 Groen, J., Hofstadverdachte Jason W. zweert moslimextremisme af in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 1.

De historie bewijst dat daar waar geen gemeenschapsvormen tot stand zijn gekomen – waar dus alleen het competitieve element speelt – het conflict geboren is. Max Kohnstamm geciteerd in: Waard, P. de, Kinderen waren Europa-gedoe weleens zat in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 4.

In Congo bestaat een praatcultuur van mondelinge overlevering, van getrainde geheugens in een samenleving zonder veel geschiedenisboeken of kranten. David Van Reybrouck geciteerd in: Bossema, W., ‘Congo is een geweldig land voor historisch onderzoek’ in: de Volkskrant, 10:25-10, blz. 10.

Publicaties (BV) Asscher, M. e.a. (samenst.), Michaël Zeeman: Aan mijn voormalige vaderland. De beste essays en kritieken. De Bezige Bij, € 34,90. Bespreking door Arjan Peters Onbuigzaam gehecht aan de hoogste norm in: de Volkskrant, 10:1109, blz. 1-2 [Boeken]. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:17-09, blz. 4 [Boeken].

Bespreking door Arnold Heumakers Zijn motor liep op gevoel en branie in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 19 [Boeken]. (BV) Blecourt, W. de e.a., Verhalen van Stad en Streek. Sagen en legenden in Nederland. Bert Bakker, € 39,95. Aankondiging in Geschiedenis Magazine, september 2010, blz. 13. Bespreking door Berthold van Maris Zoek op: kinderlokkerclowns. Een nieuwe bundel vol sagen en legenden biedt ook veel kennis over veel thema’s en motieven in: NRC Handelsblad, 10:15-10, blz. 6 [Boeken].

Bespreking door Joep van Ruiten Geloven in een goed verhaal in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 49: Toch is bewaren [van verhalen] aan te raden. Niet in de laatste plaats omdat dorpen, steden en streken aan verhalen een identiteit ontlenen. (BV) Draaisma, D., Vergeetboek. Historische Uitgeverij, € 27,50. Bespreking Ranne Hovius, Ons wispelturig brein in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 3. Bespreking Esther van der Meer, Het gevaar komt van het vergeten in: Dagblad van het Noorden, 10:30-10, blz. 41. Draaisma, D., Verdwijnbrein in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 8 [Wetenschap].

(BR) Comte-Spoonville, A., Kleine verhandeling over grote deugden. Olympus 2008, van € 15,00 voor € 6,99. De Slegte.

Tentoonstellingen (TE) Monumentalisme - Geschiedenis, nationale identiteit en hedendaagse kunst - Stedelijk Museum - Amsterdam - t.e.m. 11:09-01. Catalogus € 19,50. Zie ook www.stedelijk.nl. Bespreking Marina de Vries Stedelijk wacht een rijk oogstjaar in: de Volkskrant, 10:03-09, blz. 53: uit de selectie blijkt een wijd uitwaaierende belangstelling voor de verre of nabije geschiedenis, die van invloed is op het heden. Bespreking door Lucette ter Borg Hallucinerend mooie zandcirkels van Job Koelewijn in: NRC Handelsblad, 10:14-09, blz. 9: Alles wat naar establishment, vaderlandsliefde, traditie of nationalisme ruikt is verdacht geworden in de moderne kunst.

(TE)

Wereldverbeteraars! 75 jaar IISG – Universiteit Amsterdam – Bijzondere Collecties – t.e.m. 11:30-01 [topstukken uit het IISG-archief, o.m. een pagina van het Communistisch Manifest, de Utopia van Thomas More en een kunstwerk van Robert Jasper Grootveld].


9 Aankondiging in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 97. Bespreking door Peter Giesen Parels van de mestvaalt van de geschiedenis in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 2-3 [Wetenschap]: een prachtige tentoonstelling

Tijdschriften GESCHIEDENIS MAGAZINE - 2010 - oktober In Historie Gesignaleerd van oktober 2010 zijn de belangrijkste artikelen: • Mooijweer, M., Eén dokter voor duizend man. 30 oktober 1910: Henri Dunant, vader van het Rode Kruis, overleden. • Duivenvoorden, E., Nooit meer kraken? • Blockmans, W., Kapitalistisch in de Middeleeuwen. De Nederlanden: aanjager beginnende wereldeconomie. • Beukenhorst, B., Richard Nixon. Vechten met demonen. • Rovers, E., Meer dan alleen een rijke dame. Helene Kröller-Müller als oorlogsverpleegster. • Clerinx, H., Boeddhisme op grote schaal [over de Borobudur]. • Berkelaar, W., Kinderdoop als splijtzwam. De gereformeerde kerkscheuring van 1944. • Hellinga, G.G., Middeleeuwer in een Nieuwe Tijd. De ‘verkeerde’ opvoeding van Karel V (1500-1558). • Salverda, T., De macht op Mauritius. • Grift, L. van de, Op zoek naar een schone lei. De denazificatie van Oost-Duitsland. • Oonk, G., De kaart van tien miljoen [de kaart van Waldseemüller: bespreking van Toby Lester, Het Vierde Werelddeel. Het verhaal over de ontdekking van de wereld, de kaart die Amerika zijn naam gaf en het begin van de Nieuwe Tijd. Mouria, € 49,50]. En verder de gebruikelijke columns, boekbesprekingen en de agenda met de tentoonstellingen. CvdK HISTORISCH NIEUWSBLAD – 2010 - oktober In Historie Gesignaleerd van oktober 2010 zijn de belangrijkste artikelen: • Lavèn, A., Het achtste wereldwonder [de Deltawerken in beeld]. • Lavèn, A., De echte vader des vaderlands [over Filips de Goede]. • Wijdeven, I. van de, Natuurlijke bondgenoten [over Nederland en Amerika eind 18e eeuw en over ambassadeur John Adams]. • Bruin, W. de, Schepper van een nieuwe stad [over Samuel Sarphati] • Steen, P. van der, Hollandse kooplieden [de geschiedenis van Philips]. • Welgraven, C., Bankier van het verzet [over Walraven van Hall]. En verder de gebruikelijke columns, boekbesprekingen, signalementen en een beknopte tentoonstellingsagenda. CvdK

2 TIJD VAN JAGERS EN BOEREN TOT 50 VOOR CHRISTUS


10 •

ALGEMEEN: vòòr de tijd van de mens

Prorodactylus Volgens een publicatie in Proceedings of the Royal Society B zijn in het Heilige Kruisgebergte in Polen gefossiliseerde voetstappen gevonden van de Prorodactylus, een vroege voorloper van de dinosaurus, zo’n 250 miljoen jaar geleden. De voetstappen van vier kleine pootjes staan op een destijds modderige oever langs een rivier vol met krokodillen. Het gaat om drie series pootafdrukken: twee series gaan om een viervoeter, het derde spoor is van een echte dinosaurus, de Sphingopus, 246 miljoen jaar geleden. Zo is in dit fossiele spoor de overgang naar het lopen op twee poten vastgelegd. De fossielen bevestigen dat vroege dinosaurussen op twee poten zijn gaan lopen en dat sommige van hun nazaten weer viervoeters zijn geworden. De datering van Prorodactylus ligt kort na de grootste sterftegolf aan het einde van het Perm (250 miljoen jaar geleden). Het uitsterven van andere landdieren gaf de dino’s een eerste kans, maar het zou nog 20 miljoen jaar duren voordat zij het leven op het land gingen domineren. Alexander von Humboldt heeft in 1834 al eens vergelijkbare pootafdrukken beschreven, ontdekt in Thüringen. Hij noemde het dier Cheirotherium of handbeest vanwege de gelijkenis met de menselijke hand. Hij oordeelde ook dat het ging om een voorloper van de dinosaurussen, maar hij werd niet geloofd. Nieuwstadt, M. van, Oerdinosaurus zo groot als een kat in: NRC Handelsblad, 10:07-10, blz. 8 [afbeelding].

Tentoonstelling (TE) Ptero’s boven Rotterdam – Natuurhistorisch Museum – Rotterdam – t.e.m. 11:06-03 - zie ook www.nmr.nl. Gratis boekje. Nieuwstadt, M. van, Vliegend reptiel gehuld in nepbont in: NRC Handelsblad, 10:21-09, blz. 8. Zweefvliegers op platvoeten in: de Volkskrant, 25-09, blz. 9 [Wetenschap] [foto].

Quetzalcoatlus op jacht - impressie Mark Witton (www.nmr.nl)

•

ALGEMEEN: de mens

(Pre-)Neanderthalers Volgens archeologen van de Universiteit van York hebben Neanderthalers gevoel en zorgden ze uitgebreid voor de mensen om zich heen. Zo toont een skelet van een kind


11 met een aangeboren hersenafwijking aan dat het niet aan zijn lot werd overgelaten maar zes jaar oud kon worden. Ook blinden en mensen met misvormde voeten werden jarenlang verzorgd. Neanderthalers hadden gevoelens in: Dagblad van het Noorden, 10:06-10, blz. 9.

In Proceedings van de Amerikaanse Academie voor Wetenschappen publiceerde de Spaanse wetenschapper Bonmati de resultaten van onderzoek naar de skeletresten van een gehandicapte mens, een pre-Neanderthaler, opgegraven bij Atapuerca. Uit bekken en wervels blijkt er sprake te zijn van een ernstige gehandicapt persoon, die desondanks 50 jaar geworden is. Bonmati concludeert dat er sprake moet zijn van een goede verzorging van deze man in de jagersgemeenschap. Tevens ontkracht deze vondst dat de opvatting dat jagers, die niet konden jagen, achter gelaten werden. Boom, H. van den, ‘Prehistorie kende al sociale zorg’ in: Dagblad van het Noorden, 10:13-10, blz. 11.

IJzertijdgraven Bij opgravingen in Meteren (gemeente Geldermalsen) - voorafgaand aan de aanleg van de nieuwe wijk De Plantage - hebben archeologen crematiegraven uit de IJzertijd gevonden. Crematiegraven uit IJzertijd ontdekt in: AD, 10:07-10, blz. 21.

Meel Archeologen berichten in Proceedings of the National Academy of Sciences dat al 30.000 jaar geleden deegwaren of pap op het menu stonden van de Homo sapiens. Het meel zou gemaakt zijn van wortels van planten. Zij baseren zich op onderzoek van de oudste met zetmeel bedekte maalstenen uit Italië, Tsjechië en Rusland. Zulke maalstenen vormen het beste bewijs dat jagers-verzamelaars uit de Oude Steentijd zetmeelrijk voedsel aten. Volgens onderzoekster Longo kun je van water en bloem deeg maken en dat op een hete steen bakken. Het team probeerde het zelf uit: het resultaat was krokant als een cracker, maar niet erg smakelijk. Mens maalde 30.000 jaar geleden al meel van wortels in: NRC Handelsblad, 10:19-10, blz. 8. ‘Mens at al brood in de prehistorie’ in: Dagblad van het Noorden, 10:20-10, blz. 9.

Jericho 10.000 D geschiedenis van Jericho gaat 10.000 jaar terug. Op 10:10-10 zou dat groots gevierd worden, maar er bestond gen eenstemmigheid over de manier waarop. Zo werd het een bescheiden feestje met premier Fayyad, ballonnen, een minimarathon en een parade. Jericho laat 10.000ste verjaardag lopen in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 4 [Reizen].

Publicatie (BV) Heeren, S. en T. Hazenberg (red.), ‘Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden’. ‘Begravingen en nederzettingssporen uit het Neolithicum, de laat-Romeinse tijd en de Middeleeuwen te WijchenCentrum. Leiden: Hazenberg Archeologie, € 49,95. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 12.

Tentoonstelling (TE) Expeditie Steentijd. Vlaardingencultuur: jagers worden boeren – Museum Het Valkhof – Nijmegen – t.e.m. 11:23-01. Aankondiging in Archeologie Magazine – 2010, nr. 4 – blz. 42.


12 •

HUNEBEDDEN

vroege landbouwers Stil protest bij hunebed De Rotterdamse cabaretier en theatermaker Arie Vuijk hield bij het hunebed in Borger een stil protest tegen de aangekondigde bezuinigingen op kunst en cultuur. Hij koos het hunebed als uitvalsbasis voor zijn actie, omdat het hunebed tot de vroegste cultuuruitingen binnen Nederland behoort. Stil protest levert vooral stilte op in: Dagblad van het Noorden, 10:12-10, blz. 1 [foto].

Godinnencultuur Antropologe Veronica Veen doet met haar stichting Inanna studie naar riten en religie in de tijd van de Hunebedbouwers zo’n 5000 jaar geleden. Zij is ervan overtuigd dat mensen in de prehistorie aanhangers waren van een godinnencultuur. Een hunebed kan zelf ook letterlijk zo’n godin verbeelden. Veen herkent in hunebed D41 in Emmen een welbewuste stapeling van stenen in de vorm van een vrouwenfiguur. De stichting verzorgt themadagen en workshops over Hunebedden. Heiligdommen van de Godin. Godin in het hunebed in: Dagblad van het Noorden, 10:28-10, blz. 33.

Arin Van De Heerser van Hunsow, deel 4 van de strip Arin en het volk van de Hunebedbouwer, zijn inmiddels drie vertalingen voorhanden: Der Herrscher von Hunsow, The Ruler of Hunsow en Hunsows Härskare. Inmiddels verscheen ook deel 5 De schedel van Mag-Hun. www.arin.nu.

Publicatie (BJ) Roux, F. le en R. Wijtsma, De schedel van Mag-Hun. Meppel/Borger: Edu’Actief/Hunebedcentrum, 2010, € 6,95. Tentoonstelling (TE) Spaanse Steentijd in Borger. Mysterieuze dolmens van Antequera (Spanje) - Hunebedcentrum - Borger - t.e.m. 11:28-02, www.hunebedcentrum.nl en www.dolmenvanantequera.nl, catalogus (€ 19,95) en dvd (€ 7,95). Informatie Hunebedcentrum. Aankondiging Spaanse Steentijd in Borger in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 52.

Dolmen Menga in Antequera Foto: www.juntadeandalucia.es/cultura.


13 Spaanse Steentijd in Borger Het Hunebedcentrum besteedt in een overzichtelijke tentoonstelling aandacht aan de dolmens van Antequera in het Spaanse Andalusië. Dicht bij elkaar liggen daar twee ganggraven, de Menga en de Viera, en een (vals) koepelgraf (tholos) El Romeral. De tentoonstelling begint met een maquette van het gebied, waar ook nog een rots lijkend op een slapend vrouwengezicht op voorkomt: de Peňa. De prehistorische monumenten stammen uit ongeveer 5000 jaar geleden. De Menga en de Viera zijn langgraven opgebouwd uit grote wandstenen (orthostaten) en enorme dekstenen uit de nabijheid van de dolmens. El Romeral bestaat uit gestapelde stenen. De tentoonstelling toont een aantal bodemvondsten als fraai geslepen bijlen, maar ook stampers, mokers en maalstenen. Op veertien panelen wordt verteld over de ontdekkingsgeschiedenis van de dolmens, die doorloopt tot op heden met opgravingactiviteiten van de universiteiten Granada en Sevilla. De dolmens zijn gebouwd door vroege landbouwvolken op de overgang van de nieuwe steentijd naar de kopertijd. Ze waren centra van rituelen, mogelijkerwijs gebaseerd op voorouderverering. De dolmens zijn de meest bijzondere overblijfselen van de ZuidSpaanse megalithische cultuur. Ze trekken dan ook veel bezoekers: in 2009 82.968 mensen. Voor de tentoonstelling is een aparte website ingericht met enige achtergrondinformatie en foto’s: www.dolmenvanantequera.nl. Een Engelstalig gids met achtergrondinformatie is in het museum te koop, evenals de dvd Menga, proceso de construccion. Op deze dvd van de Junta de Andalucía - Nederlands gesproken - wordt het landschap beschreven en zie je de eerste bewoners het langgraf Menga bouwen. Dat bouwproces wordt in animatievorm stap voor stap boeiend in beeld gebracht, wat je voortdurend doet vergelijken met de theorieën over de bouw van de hunebedden. Opvallend is dat men in Spanje in de 17de eeuw ook - net als in Drenthe - dacht aan reuzen als bouwers. Een dat aangenomen wordt dat de dolmens een markeringsfunctie hadden (aanwezigheid en vestiging). Trouwens aangenomen wordt ook dat het niet alleen grafheuvels waren, maar cultusplaatsen, die tot in de Middeleeuwen in gebruik waren! Een echte aanrader deze dvd. CvdK

3 TIJD VAN GRIEKEN EN ROMEINEN 3000 voor tot 500 na Chr. Voor de Lage Landen:50 voor tot 500 na Chr.

•

ALGEMEEN

Publicaties (BV) Ferry, L., Beginnen met mythologie. Wat we van Griekse goden en helden kunnen leren. De Arbeiderspers, € 19,95. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:23-04, blz. 4. Aankondiging in Pas Verschenen Non-Fictie in: de Volkskrant, 10:24-04, blz. 7 [Boeken]. Bespreking door Hans Driessen, Gelukkig zonder god in: de Volkskrant, 10:03-07, blz. 2 [Boeken]: Het eerste doel dat Ferry beoogt is de mythologie voor de meeste ouders zo begrijpelijk maken, dat ze er hun kinderen mee kennis kunnen laten maken. Bespreking door David Rijser De noodzaak van luxe. Drie studies storten zich op de relevantie van de Oudheid voor de moderne tijd in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 8 [Boeken].


14

(BR) Gill, A., Gateway of the Gods. The Rise and Fall of Babylon. Quercus, 2008, van € 30,00 voor € 15,00 [geschiedenis van het Babylonische Rijk van 1800 tot 562 voor Chr.]. De Boekenmarkt – Den Haag – tel. 070 3658226.

(AR) Hermitage Amsterdam: Alexander de Grote: zijn leven en betekenis in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05 - blz. 18-23.

(BR) Markoe, G., Petra rediscovered. Thames & Hudson, 2003, van € 49,50 voor € 24,50 [rijk geïllustreerd boek over de stadruïne Petra in Jordanië]. Parimar/de Boekenmarkt - Den Haag - tel. 070 - 3658226.

(BV) Price, S. en P. Thoneman, The Birth of Classical Europe. A History from Troy to Augustine. Allen Lane, € 40,00. Bespreking door David Rijser De noodzaak van luxe. Drie studies storten zich op de relevantie van de Oudheid voor de moderne tijd in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 8 [Boeken].

(BV) Settis, S., De toekomst van het ‘klassieke’. Voltaire, € 19,90. Bespreking door David Rijser De noodzaak van luxe. Drie studies storten zich op de relevantie van de Oudheid voor de moderne tijd in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 8 [Boeken].

(AR) Vermeulen, J., Alexander en orakels. Zoektocht naar bevestiging van goddelijke herkomst en goddelijke legitimatie in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 30-32.

(AR) Vermeulen, J., Pella, geboorteplaats van Alexander de Grote. Vernieuwd museum toont steeds meer vondsten van opgravingen in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 33-34.

Tentoonstellingen (TE) MegaGrieken - Rijksmuseum van Oudheden - Leiden - t.e.m. 11:02-01, zie ook www.rmo.nl [speciale jeugdtentoonstelling 6 tot 12 jaar over de betekenis van de klassieke Grieken]. Op de website www.rmo.nl bevindt zich de game MegaMythen, waar je het kunt opnemen tegen de Griekse goden en helden in een strijd om als eerste op de top van de Olympus te komen. Voorbeschouwing RMO Klassieke Grieken blijken springlevend. Mega-Grieken in Leiden in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 1, blz. 56-57. MegaGrieken, tentoonstelling Leiden in: de Volkskrant, 10:20-04, blz. 42.

(TE)

Egyptische magie - Rijksmuseum van Oudheden - Leiden - t.e.m. 11:1303 [met topstukken uit het Louvre en het British Museum].

Bespreking door Anne Versloot, Magie bij de oude Egyptenaren in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 52-56 [afbeeldingen]. Op 10:09-11 houdt Maarten Raven (RMO) de lezing Egyptische Magie, op zoek naar het toverboek van Thot in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden, aanvang 20.00 uur. Informatie: www.rmo.nl. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 65.

(TE)

De onsterfelijke Alexander de Grote. De mythe, de werkelijkheid, zijn reis, zijn erfenis - Hermitage - Amsterdam – t.em. 11:18-03. Zie ook www.hermitage.nl.

Aankondiging in Dagblad van het Noorden, 10:15-06, blz. 37. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 4, blz. 42. Bespreking Pieter Steinz Alexander is de mooiste wereldveroveraar in: NRC Handelsblad, 10:22-09, blz. 11. Bespreking Wieteke van Zeil Mens in een tijd van goden in: de Volkskrant, 10:24-09, blz. 44. Zie ook hierboven: Publicaties: Overbeek. Bespreking Fik Meijer Alexander de Grote. Held of god? in: Vrij Nederland, 10:18-09.


15 Bespreking De onsterfelijke Alexander de Grote. Zijn mythe, werkelijkheid, reis en erfenis in Hermitage Amsterdam in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 24-25. Bespreking Marieke Prins Wat een man! De magie van Alexander de Grote in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 95: Lees liefst voor uw bezoek het levensverhaal van Alexander de Grote, bijvoorbeeld op de site van de Hermitage, dan is alles beter te plaatsen. (TE)

Alexanders Erfenis – Grieken in Egypte – Allard Pierson Museum – Amsterdam – t.e.m. 11:20-03. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 4, blz. 42. Bespreking Wieteke van Zeil Mens in een tijd van goden in: de Volkskrant, 10:24-09, blz. 44. Bespreking Jurriaans-Helle, G., Alexanders erfenis. Tentoonstelling in Allard Pierson

Museum over Grieken in Egypte in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 26-29. Bespreking Marieke Prins Wat een man! De magie van Alexander de Grote in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 95: Lees liefst voor uw bezoek het levensverhaal van Alexander de Grote, bijvoorbeeld op de site van de Hermitage, dan is alles beter te plaatsen. (TE)

De Etrusken in Europa - Jubelparkmuseum - Brussel - t.e.m. 11:24-04.

Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 57,

•

ROMEINEN

Colosseum Na restauratie is het oppervlak dat toeristen in het Colosseum kunnen bezoeken verdubbeld. De ondergrondse gladiatorenvertrekken zijn nu voor het eerst voor publiek opengesteld. Datzelfde geldt voor de derde verdieping van het amfitheater (gesloten in de jaren 70 van de vorige eeuw) met prachtig uitzicht over het centrum van Rome. In de eerste 8 maanden van dit jaar trok het Colosseum 4,5 miljoen bezoekers. Gladiatorenvertrekken Colosseum open in: Dagblad van het Noorden, 10:16-10, blz. 7.

Bezoekers kunnen nu ook het fundament van het Colosseum bekijken. Het lijkt wel gebouwd door reuzenhanden, schrijft Eelco van der Linden: bogen van enorme blokken travertien, zonder cement en verankering. Onder de corridor loopt het aquaduct dat herinnert aan het meertje dat ter plekke was toen de bouw begon in 72 na Chr. Water dat ook nodig was voor de gevoerde zeeslagen in het Colosseum. Bezoekers kunnen duidelijk zien dat het Colosseum verkeert in een aangename staat van verloedering. Er zijn plannen om rondom het Colosseum een archeologisch park aan te leggen. Het geld daarvoor moet van sponsors komen: de Italiaanse staat en de stad Rome doen niet mee. Of dat gaat lukken … Linden, E. van der, Aangename staat van verloedering in: Dagblad van het Noorden, 10:30-10, blz. 7.

Tentoonstelling (TE) Kelten, Romeinen en Merovingers - Gemeentemuseum Het Land van Thorn - Thorn - t.e.m. 11:10-01. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 57.

•

DE ROMEINSE LIMES

op de grens van de Romeinse wereld 15 historie gesignaleerd november 2010

16

Publicatie (BV) Heeren, S. en T. Hazenberg (red.), ‘Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden’. ‘Begravingen en nederzettingssporen uit het Neolithicum, de laat-Romeinse tijd en de Middeleeuwen te WijchenCentrum. Leiden: Hazenberg Archeologie, € 49,95. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 12.

(BV) Lendering, J. en A. Bosman, De rand van het Rijk. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 34,95 [de Romeinse tijd in de Lage Landen op basis van opgravingresultaten en geschreven bronnen]. Aankondiging in Pas Verschenen Non-Fictie in: de Volkskrant, 10:04-09, blz. 7 [Boeken]. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:10-09, blz. 4 [Boeken].

Interview met de auteurs Theo Toebosch Buffer tegen de barbarij in: NRC Handelsblad, 10:11-09, blz. 8-9 [Wetenschap]. Bespreking door Guus Middag Hoe spreekt de graat van een zoutwatervis? in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 9 [Boeken]. Bespreking De rand van het Rijk in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 13. (BV) Zoolingen, R.J. van (red.), Een Cananefaatse cultusplaats. InheemsRomeinse bewoning aan de Lozerlaan, Den Haag. Den Haag: Afdeling Archeologie Dienst Beheer, Haagse Oudheidkundige Publicaties nr. 12, € 20,00. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 11.

Tentoonstelling (TE) Romeinen in Maasdal en Peel - Streekmuseum Peel & Maas - Helden t.e.m. 10:31-12. De gouden Peelhelm op: www.museumpeelenmaas.nl. Lezing 10:18-11 Het Romeinse Rijk onder druk Lezing van Sofie Vanhoutte over het legerkamp van Oudenburg en de kustverdediging langs de Noordzee in het Gallo-Romeinse Museum in Tongeren (B), aanvang 20.00 uur. Informatie: www.galloromeinsmuseum.be. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr.05, blz. 66.

4TIJD VAN MONNIKEN EN RIDDERS 500-1000

•

Algemeen

Lezing Op 10:06-11 houdt de studiekring Eerste Millennium in Bavel het symposium De Franken in de lage landen, met o.m. als sprekers Mostert, Lodewijckx, Delahaye, Boidin en Rombout. Nadere informatie www.semafoor.net. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 65.

Publicaties (BR) Derie, P., Over De Koran, heilige verzen van de islam. Mets & Schilt, van €


17 18,00 voor € 7,50. www.veenmagazines.nl.

(BV) Heeren, S. en T. Hazenberg (red.), ‘Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden’. ‘Begravingen en nederzettingssporen uit het Neolithicum, de laat-Romeinse tijd en de Middeleeuwen te WijchenCentrum. Leiden: Hazenberg Archeologie, € 49,95. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 12.

Tentoonstelling (TE) Kelten, Romeinen en Merovingers - Gemeentemuseum Het Land van Thorn - Thorn - t.e.m. 11:10-01. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 57.

5 TIJD VAN STEDEN EN STATEN 1000-1500

•

Algemeen

Hangkruisje Bij opgravingen in Groningen is een uniek gouden hangkruisje uit de dertiende eeuw gevonden, 2,5 centimeter lang. Vergelijkbare kruisjes zijn gevonden in Zweden, Denemarken en Istanbul. Uniek kruisje gevonden in: AD, 10:07-10, blz. 21 [afbeelding].

Wari-mummies Archeologen in Peru hebben vier mummies opgegraven bij ruïnes in Lima. De ruïne bevat een crypte voor een belangrijk persoon van het oude Wari-volk. Het gaat om de lichamen van een volwassene en drie kinderen. De mummies zijn ongeveer 1600 jaar oud. 1600 jaar oude mummie opgegraven in Peru in: Dagblad van het Noorden, 10:22-10, blz. 9 [foto].

Publicaties (AR) Blockmans, W., Kapitalistisch in de Middeleeuwen. De Nederlanden: aanjager beginnende wereldeconomie in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 14-19.

(BV) Heeren, S. en T. Hazenberg (red.), ‘Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden’. ‘Begravingen en nederzettingssporen uit het Neolithicum, de laat-Romeinse tijd en de Middeleeuwen te WijchenCentrum. Leiden: Hazenberg Archeologie, € 49,95. Aankondiging in Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 12.

(AR) Lavèn, A., De echte vader des vaderlands [over Filips de Goede] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 32-39.

(BR) Oldenbourg, Z., The Crusades. Phoenix, 2001, van € 24,95 voor € 9,99. Nayler & Co - Den Haag - tel. 070-3605454.


18 Film/Dvd • In de voetsporen van Marco Polo Twee delen - 150 minuten - Engels gesproken - Nederlands ondertiteld - Strengholt Multi Media - € 14,99. www.veenmagazines.nl.

• Crusades 3 dvd-productie van de BBC - 200 minuten - Engels gesproken, Nederlands ondertiteld, € 19,95 excl. verzendkosten: www.archeologiemagazine.nl. Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 51.

Tentoonstelling (TE) Toernooiridders - Legermuseum - Delft - t.e.m. 11:02-01. Zie ook www.legermuseum.nl. Aankondiging in Historisch Nieuwsblad, maart 2010, blz. 97.

6 TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS 1500-1600

•

ALGEMEEN

Publicaties (BV) Gruppelaar, J. en G. Verwey (red.), D.V. Coornhert (1522-1590): polemist en vredezoeker. Amsterdam University Press, € 35,00. Bespreking door Maartje Hermans Religieuze tolerantie in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 23.

(AR) Oonk, G., De kaart van tien miljoen [de kaart van Waldseemüller: bespreking van Toby Lester, Het Vierde Werelddeel. Het verhaal over de ontdekking van de wereld, de kaart die Amerika zijn naam gaf en het begin van de Nieuwe Tijd. Mouria, € 49,50] in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 52-54.

Tentoonstelling (TE) Jan I Moretus en de strijd om de Plantijnse drukkerij - Museum PlantinMoretus - Antwerpen - t.e.m. 11:16-01. Jan I Moretus en de strijd om de Plantijnse drukkerij in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 05, blz. 46.

•

ERASMUS

een internationaal humanist 18 historie gesignaleerd november 2010

19 Erasmusprijs De Stichting Praemium Erasmianum heeft de Erasmusprijs toegekend aan de Venezolaanse pianist, econoom, politicus en activist José Antonio Abreu (1939) voor zijn inzet voor de toekomst van de klassieke muziek. De prijs, groot € 150.000, is uitgereikt door prins Willem Alexander in het Concertgebouw in Amsterdam. Abreu biedt al 35 jaar met klassieke muziek een alternatief voor armoede, geweld en andere sociale problemen in Venezuela. Zo bouwde hij met steun van de Venezolaanse staat een netwerk van jeugdorkesten op. Regter, L., Erasmusprijs voor Venezolaanse pianist Abreu in: de Volkskrant, 10:08-10.

Publicatie (AR) Hellinga, G.G., Middeleeuwer in een Nieuwe Tijd. De ‘verkeerde’ opvoeding van Karel V (1500-1558) [een artikel over Karels opvoeders en adviseurs, waaronder Erasmus] in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 32-35.

Tentoonstelling In 2011 is het 500 jaar geleden dat Erasmus’ Lof der Zotheid verscheen, het boek waarin Erasmus alle geledingen van de Europese samenleving op de hak nam, ook het onderwijs en de onderwijzers. Het Nationaal Onderwijsmuseum in Rotterdam stelt een tentoonstelling samen over Erasmus’ ideeën over onderwijs en toetst deze aan de hedendaagse werkelijkheid: Tegen de Barbarij. Erasmus en het onderwijs. De tentoonstelling start op 10:18-12 en loopt door tot 12:08-01. Vooraankondiging Onderwijsmuseum

•

KAREL V

de Nederlanden als bestuurlijke eenheid Publicatie (AR) Hellinga, G.G., Middeleeuwer in een Nieuwe Tijd. De ‘verkeerde’ opvoeding van Karel V (1500-1558) [een artikel over Karels opvoeders en adviseurs] in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 32-35.

•

WILLEM VAN ORANJE

van rebelse edelman tot vader des vaderlands Haagse Bos en Malieveld Staatsbosbeheer moet volgens de regeringsverklaring 100 miljoen euro verdienen door zoveel mogelijk natuurgebied te verkopen buiten de Ecologische Hoofdstructuur. Welke


20 gebieden is niet aangegeven. Mogelijk zou het kunnen gaan om het Haagse Bos en het Malieveld, maar Willem van Oranje heeft in 1576 al vast laten leggen dat deze percelen nooit verkocht mogen worden. De Staten van Holland wilden dat toen om schulden af te lossen, maar daartegen kwam de Haagse burgerij in opstand. Eis Willem van Oranje uit 1576 blokkeert verkoop Malieveld in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 9.

7 TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN 1600-1700

•

ALGEMEEN

Sweelinck In de Oude Kerk in Amsterdam kreeg koningin Beatrix Het Sweelinck Monument, het complete werk van Nederlands belangrijkste componist uit de Gouden Eeuw. De box bestaat uit 17 cd’s en is samengesteld op initiatief van Harry van der Kamp. Mensen in: de Volkskrant, 10:21-10, blz. 58.

Sweelinck, de Orpheus van Amsterdam, stond ooit afgebeeld op het 25 gulden biljet, het conservatorium in Amsterdam is naar hem genoemd, zijn kop siert het Amsterdamse Concertgebouw, zijn torso staat in de Amsterdamse Oude Kerk, waar hij ook begraven ligt en er zijn scholen, een orgelprijs en straten naar hem genoemd. Als Meester Jan genoot hij bekendheid in Europa; speciaal voor hem werden leerlingen naar Amsterdam gestuurd. En nu is er Het Sweelinck Document, waarop alle 254 vocale werken ten gehore gebracht worden door het Gesualdo Consort. Koningin Beatrix kreeg het eerste exemplaar in Sweelincks levenslange werkplek: de Oude Kerk. Zeven jaar werkte het Consort aan dit Sweelinckproject. Verschillende cd-labels werden benaderd, het werd het Spaanse Glossa. Deel 1 bestaat uit drie cd’s met wereldlijke muziek, gevolgd door 12 cd’s met 150 psalmbewerkingen. Het Sweelinck Monument kost €243,00, maar de delen zijn ook los verkrijgbaar. Zie ook www.jpsweelinck.nl en www.oudemuziek.nl. Spel, M., Schurende tonen van Meester Jan in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 9 [Cultureel Supplement].

Publicatie (BV) Huysman, I. en R. Rasch (red.), Béatrix & Constantijn. De briefwisseling tussen Béatrix de Cusance en Constantijn Huygens 1652-1662. Boom/Instituut voor de Nederlandse Geschiedenis, € 29,50. Bespreking Marika Keblusek Brieven aan een overspelige in: NRC Handelsblad, 10:01-10, blz. 10 [Boeken].


21 •

VOC

overzeese expansie Amsterdam-Urk Het is dit jaar 350 jaar geleden dat de stad Amsterdam het eiland (de kleileembult) Urk kocht met eeuwigdurende heerlijkheidrechten. Het doel was er een vuurbaak te plaatsen voor de VOC-vloot. In 1792 verkocht de stad het eiland voor 7000 florijnen aan de Staten van Holland. Aan die Amsterdamse tijd herinnert het kerkje dat met Amsterdams geld gebouwd is nadat de eerdere kerk in zee verdwenen was. Ook de zeewering van palen is door Amsterdam betaald uit de opbrengst van een verloting onder Amsterdamse burgers. De oudste gevelsteen is gelegd door de Amsterdamse regent Hendrik Daniëlsz Hooft. De huidige Amsterdamse burgemeester Van der Laan heeft die steen nu opnieuw onthuld. Lange, A. de, Urk was eens een Amsterdamse kolonie in: Dagblad van het Noorden, 10:02-10, blz. 4.

Demonstratiedag Op 10:06-11 is er op de Bataviawerf in Lelystad weer een demonstratiedag. Publicatie (AR) Dekkers, G., Voor goede handel ging de Republiek geen zee te hoog [wereldkaart met handelsposten van de WIC en de VOC - met bij verschillende posten een kort verhaal] in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad - 10:09-10, blz. 16-17 [ de VOC-handelsposten hebben rode stippen, de WIC-handelsposten grijze stippen: op de kaart is Kaap de Goede Hoop rood en in de tekst helaas grijs].

(BV) Panhuysen, L., Een Nederlander in de wildernis. De ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Zuid-Afrika. Nieuw-Amsterdam / Rijksmuseum, € 18,95 Interview met de auteur door Geertje Dekkers Een kruising tussen een atlas en een jongensboek in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6-7.

•

REMBRANDT

de grote schilders •

Rembrandt

Tobias en zijn vrouw In het vijfde deel van het Corpus of Rembrandt Paintings, dat op de Frankfurter Buchmesse gepresenteerd werd, stelt Rembrandtkenner Van de Wetering vast dat het schilderij Tobias en zijn vrouw - eigendom van het museum Boijmans van Beuningen een echte Rembrandt is. Hij baseert dat op lichtval, compositie, perspectief, het speciale


22 gevoel voor detail en de gelijkenissen met eerdere werken (o.m. de ets Petrus en Johannes genezen de kreupele). Het schilderij stamt uit 1659 en werd tot op heden toegeschreven aan Rembrandt-navolger Barent Fabritius. Het is geschilderd over een landschap van een andere schilder. Conservator Giltay van de oude kunst van het museum is niet door Van de Wetering overtuigd. Hij wijst er op dat het merkwaardig is dat het raam open staat en de man bij het vuur zit. Zo’n fout zou Rembrandt niet maken. Ook is de hand van de vrouw ongelukkig geschilderd. Dat kan Rembrandt veel beter. Rembrandtkenner Jan Six vindt Van de Wetering een heel kundig man, maar is van mening dat er algehele consensus moet zijn, iets wat wel vijf jaar kan duren. Het schilderij moet op verschillende plaatsen tentoongesteld worden, zodat veel mensen er kritisch naar kunnen kijken. Het schilderij is een maand lang te zien in het museum in Rotterdam en daarna wordt het gerestaureerd. Afgeschreven Tobias is toch een Rembrandt in: de Volkskrant, 10:06-10, blz. 45. Rijghard, R., Werk Rembrandt ontdekt in Boijmans in: NRC Handelsblad, 10:06-10, blz. 9 [afbeelding]. Liukku, A., ‘Rembrandt kan veel beter’ in: AD, 10:07-10, blz. 10-11 [afbeelding]. Knols, K., Conservator twijfelt over ‘Rembrandt’ in: de Volkskrant, 10:07-10, blz. 55.

Tentoonstelling (TE) Rembrandt & Jan Six. Een Amsterdamse vriendschap - Rijksmuseum Amsterdam - t.e.m. 10:29-11 [portret van Jan Six uit particulier bezit tijdelijk te zien in het Rijksmuseum]. Zie ook www.rijksmuseum.nl. Aankondiging Rembrandt & Jan Six in: de Volkskrant, 10:02-09, blz. 43. Jan Six is weer even te zien in: de Volkskrant, 10:08-09, blz. 46.

•

Tijdgenoten

Jacob van Ruisdael Een van de kroonjuwelen van het Rijksmuseum is het schilderij uit 1670 van Jacob van Ruisdael De Molen bij Wijk bij Duurstede. Lang is aangenomen dat het gaat om de molen Rijn en Lek, maar Fred Gaasbeek heeft in zijn studie duidelijk gemaakt, dat het gaat om een andere molen. Het idee dat het om de molen Rijn en Lek gaat is ontstaan als leugentje om te voorkomen dat deze molen gesloopt zou worden. In 1924 schreef minister De Visser van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen een brief aan de Nederlandse burgemeesters over behoud van cultureel erfgoed. In Wijk bij Duurstede ontstond een reddingscomité voor de molen Rijn en Lek . Het verhaal werd verteld dat deze molen model stond voor het wereldberoemde schilderij van Van Ruisdael. Kunstkenner Hofstede de Groot maakte zich in 1928 sterk voor deze schilderijmolen en het geld stroomde binnen, zelfs van koningin Wilhelmina. Dank zij deze wisseltruc - de echte Ruisdaelmolen was al lang verdwenen - werd de molen Rijn en Lek de zevende molen in het bezit van de Vereeniging De Hollandsche Molen. (BV) Gaasbeek, F., De Molen Rijn en Lek te Wijk bij Duurstede. Wereldberoemd dankzij een misvatting. Verloren, € 20,00. Bespreking door Cor van der Heijden Van Ruisdaels molen: een misvatting in: NRC Handelsblad, 10:20-10, blz. 20.

Gerrit Dou Van de Leidse schilder Gerrit Dou (1613-1675), o.m. in de leer bij de nog jonge Rembrandt, heeft veilinghuis Sotheby’s een schilderij ontdekt van een oude man, geschilderd na 1660. Van Dou zijn al zo’n 200 schilderijen bekend. De bebaarde grijsaard duikt op meerdere schilderijen van Dou op. Pieter Roelofs van het Rijksmuseum noemt het een tronie, een oefening in het opzetten van een karakterkop en de wijze waarop het licht op die kop gevangen wordt. Het (her)ontdekte schilderij heeft de naam Een oude bebaarde man gekregen. Het schilderij komt uit particulier bezit. Ribbens, A., Een vaak geoefende, doorleefde tronie in: NRC Handelsblad, 10:23-10, blz. 7 [afbeelding].


23

Naar aanleiding van de ‘herontdekking’ van het schilderij van Dou Een oude bebaarde man gaat Rutger Pontzen in op het belang van Dou. In de 17de eeuw was Dou naast Rembrandt de best verdienende kunstenaar. Verzamelaars stonden in de rij voor zijn werk, er waren zelfs wachtlijsten. Buitenlandse vorsten bezochten zijn atelier, vermoedelijk de reden dat hij zijn voornaam Gerrit veranderde in Gérard. Pontzen, R., Een fijne tronie voor een prikkie in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 40.

Tentoonstelling (TE) Made in Holland. Oude Meesters uit een Amerikaanse privéverzameling – Mauritshuis – Den Haag – t.e.m. 11:30-01 [17de eeuwse toppers als Avercamp, Hals, Dou, Wouwerman, Van Mieris en Rembrandt]. Interview van Bob Witman met hoofdconservator Quentin Buvelot ‘Deze collectie bevat louter topstukken’ in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 41.

•

DE ATLAS MAJOR VAN BLAEU

de wereld in kaart Stedenboek Frederick de Wit De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag is in het bezit gekomen van één van de vijf exemplaren van een stedenboek van Frederik de Wit uit 1698. Met steun van verschillende fondsen heeft de KB het stedenboek voor 90.000 euro van de particuliere eigenaren gekocht. Het boek bevat ingekleurde plattegronden en panorama’s van 151 steden in de Lage Landen. De Wit bouwde voort op het werk van Joan Blaeu en Johannes Janssonius, die toen stedenboeken uitgaven. De Wit gebruikte koperplaten van zijn ‘concurrenten’, maar actualiseerde deze wel. Daardoor kunnen de stadsontwikkelingen door vergelijking van de stedenboeken duidelijker in kaart gebracht worden. Tot 10:01-11 was het boek te zien in de KB. Daarna is het opgeborgen in een geklimatiseerd magazijn. Alle 128 pagina’s van het boek zijn digitaal te zien op www.kb.nl/stedenboek. Stoffelen, A., Google Earth, maar dan uit de Gouden Eeuw in: de Volkskrant, 10:13-10, blz. 14-15 [afbeeldingen].

•

MICHIEL DE RUYTER

zeehelden en de armslag van de Republiek Publicatie (AR) Panhuysen, L., Het einde van het Rampjaar [over de strijd met Frankrijk en Engeland 1672-1673, Michiel de Ruyter en de slag bij Kijkduin] in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch nieuwsblad - 10:09-10, blz. 15.


24

8 TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES 1700-1800

•

ALGEMEEN

Publicaties (BV) Panhuysen, L., Een Nederlander in de wildernis. De ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795) in Zuid-Afrika. Nieuw-Amsterdam / Rijksmuseum, € 18,95 Interview met de auteur door Geertje Dekkers Een kruising tussen een atlas en een jongensboek in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6-7.

(BV) Phillipson, N., Adam Smith. An Enlighted Life. Penguin, €34,00. Bespreking dor Ben Knapen Onze hang naar sympathie. Adam Smith (1723-1790) was geen econoom, maar filosoof in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 16.

•

SLAVERNIJ ca. 1637-1863

mensenhandel en gedwongen arbeid Citaten Het feit dat mijn voorouders slaven zijn geweest, doet me nog steeds pijn. Ik heb nog steeds het gevoel dat dit goedgemaakt moet worden. Bonairiaanse leerling uit 5 vwo, geciteerd in: Jong, M. de, Tropische eilandjes vervuld van wrok in: NRC Handelsblad, 10:11-10, blz. 7.

Zie hoeveel verslaafden er zijn, hoeveel analfabeten, hoeveel jongeren zonder werk. Het wrak der slavernij is vreselijk. Nederland heeft ons opgezadeld met een failliete boedel. Erroll Cova, oud-voorzitter van het Antilliaanse parlement, geciteerd in; Jong, M. de, Tropische eilandjes vervuld van wrok in: NRC Handelsblad, 10:11-10, blz. 7.

•

DE PATRIOTTEN

crisis in de republiek 24 historie gesignaleerd november 2010

25 Publicatie (AR) Wijdeven, I. van de, Natuurlijke bondgenoten [over de Republiek en de Verenigde Staten omstreeks 1780, St. Eustatius en de rol van ambassadeur John Adams] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 40-47.

•

NAPOLEON BONAPARTE

de Franse tijd Publicaties (BV) Uitterhoeve, W., Koning, keizer, admiraal. 1810 de ondergang van het koninkrijk Holland. Vantilt, € 19,95. Advertentie in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 30.

9 TIJD VAN BURGERS EN STOOMMACHINES 1800-1900

•

ALGEMEEN

Van Lennep Bij het afscheid van Marita Mathijsen als hoogleraar UvA is de Jacob van Lenneplezing ingesteld met als doel het stimuleren van het onderzoek op het terrein van de negentiende-eeuwse literatuur en cultuur en het bevorderen van de publieke belangstelling voor de resultaten ervan. De lezing is een initiatief van de leerstoelgroep Moderne Nederlandse Letterkunde (UvA), het Onderzoeksinstituut ICG (UvA) en de Werkgroep De Negentiende Eeuw. De eerste Jacob van Lenneplezing werd gehouden door Marita Mathijsen en ging over Van Lennep, de politicus, de vrouwenjager, de romanschrijver, de dichter, de toneelschrijver, de historicus, de editeur, de taalkundige en de beschermer van oudheden. De tekst is - aanbevolen (CvdK) - is na te lezen in: Mathijsen, M., Een bezielde schavuit in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 8-9 [Cultureel Supplement].

Communistisch Manifest Op een tentoonstelling ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het IISG in Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam is het enige bewaard gebleven manuscript van een deel van het Communistisch Manifest te zien. Dit manuscript, geschreven door Karl Marx, is door Engels n 1883 geschonken aan de Duitse SPD. Die partij deed het archief in de verkoop om het verzet tegen Hitler te financieren. Oprichter Nicolaas Posthumus van het IISG wist het archief aan te kopen.


26 Het Communistisch Manifest in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 9 [Wetenschap] [afbeelding].

Frans-Duitse oorlog 1870-1871 De dapper vechtende Fransen verloren kansloos van de Duitsers en om dat te verklaren wordt gewezen op tactische blunders van het Franse opperbevel, de beter getrainde Duitsers en de superieure Duitse logistiek en organisatie. Minder bekend is het feit dat het Franse leger geteisterd werd door een pokkenepidemie, waaronder naar schatting 200.000 soldaten leden en waaraan ruim 23.000 bezweken. Pas, N., Pokkenepidemie velde het Franse leger in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 84.

Laatste doodstraf in vredestijd Op 31 oktober 1860 werd op de Markt in Maastricht de 27-jarige Johannes Nathan opgehangen voor moord op zijn schoonmoeder, de laatste doodstraf in vredestijd in Nederland. De Universiteit van Maastricht organiseert naar aanleiding van dit feit het congres De doodstraf voorbij. Tijdens het congres zal het proces tegen Nathan nagespeeld worden door onder meer de president van de rechtbank van Maastricht. Laatste doodstraf 150 jaar geleden in: Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 4.

Publicaties (BV) Breman, J., Koloniaal profijt van onvrije arbeid. Het Preanger stelsel van gedwongen koffieteelt op Java. Amsterdam University Press, €37,50. Advertentie in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 30.

(AR) Bruin, W. de, Schepper van een nieuwe stad [over Samuel Sarphati] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 50-57.

(BR) Marx, K., Er waart een spook door Europa. Bloemlezing uit het werk van Karl Marx. Bert Bakker, van € 22,50 voor € 10,00. www.veenmagazines.nl.

(BR) Hegel. Een inleiding in zijn denken. Boom, van € 36,50 voor € 17,95. www.veenmagazines.nl.

(BR) Liebowitz, D. en C. Pearson, De laatste expeditie van Stanley. Mets & Schilt, van € 32,50 voor € 12,50 [Stanley’s expeditie dwars door Midden-Afrika 1887-1890]. www.veenmagazines.nl.

(BR) Praamstra, O., Busken Huet. Een biografie. Sun, 2007, van € 31,00 voor € 7,90. Steven Sterk - Utrecht - tel. 030-2340580.

(BV) Tocqueville, A. de, Herinneringen. Voltaire, € 29,90 [centraal staan de revolutie van 1848 toen De Tocqueville lid was van Assemblée Nationale en het halve jaar dat hij minister was onder Napoleon III]. Bespreking door Martin Sommer Revolutie is er voor je het weet in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 7.

(BR) Wheen, F., Das Kapital van Karl Marx. Mets & Schilt, van € 18,00 voor € 9,95. www.veenmagazines.nl.


27 •

DE EERSTE SPOORLIJN

De versnelling Film/dvd • Hollands Spoor door het verleden 4 dvd-box met beeldmateriaal van Beeld en Geluid. Deel 1 en 2 over de geschiedenis van spoor- en tramwegen in Nederland tot 1940, deel 3 en 4 spoorverleden sinds 1940. Te bestellen via www.dvhn.nl/webwinkel, € 22,50 + verzendkosten € 1,95. Advertentie in Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 36.

•

MAX HAVELAAR

aanklacht tegen wantoestanden in Indië Woutertje Pieterse

Naast het tweede deel van de versie van Woutertje Pieterse van Jan Kruis verschijnt bij Athenaeum-Polak & Van Gennep in november 2010 een nieuwe uitgave, gebaseerd op de versie van Multatuli’s weduwe Ine. Joep van Ruiten Hoe het verder ging met de Woutertje Pieterse van Jan Kruis in: Dagblad van het Noorden, 10:14-10, blz. 47.

Publicatie (BV) Multatuli’s Woutertje Pieterse. De Bezige Bij, € 34,90, deel 2, bewerkt en in beeld gebracht door Jan Kruis. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 4 [Boeken]. Bespreking door Joep van Ruiten Hoe het verder ging met de Woutertje Pieterse van Jan Kruis in: Dagblad van het Noorden, 10:14-10, blz. 47.

Tentoonstelling (TE) Jan Kruis’ Woutertje Pieterse - Stadsarchief - Amsterdam - t.e.m. 11:0301. Aankondiging in: Joep van Ruiten Hoe het verder ging met de Woutertje Pieterse van Jan Kruis in: Dagblad van het Noorden, 10:14-10, blz. 47.


28 •

VINCENT VAN GOGH

de moderne kunstenaar •

Van Gogh

Tentoonstelling Rome Een tentoonstelling van meer dan 70 werken van Van Gogh in Rome heeft in het eerste weekeinde meer dan 15.000 bezoekers getrokken. De tentoonstelling in Rome loopt tot 11:05-02. Van Gogh in: Spits, 10:12-10, blz. 8.

Publicaties De Brieven van Vincent van Gogh zijn tijdelijk door uitgever Amsterdam University Press in prijs verlaagd: van € 395 voor € 325. Advertentie in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 19.

Films/Dvd • Vincent van Gogh Dvd van 130 minuten over leven en werk van Van Gogh - veeltalig - Strengholt Multi Media - € 19,95. www.veenmagazines.nl.

Tentoonstelling (TE) Dossier Van Gogh: gek of geniaal – Museum Het Dolhuys – Haarlem – t.e.m. 11:27-02. Catalogus. Zie ook www.hetdolhuys.nl Advertentie in de Volkskrant, 10:20-08, blz. 34. Bespreking door Kees van der Linden Van Gogh: geniaal of toch gek? in: Dagblad van het Noorden, 10:24-08, blz. 28. Bespreking door Joost Zwagerman Gek of geniaal. Patiënt Van Gogh in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 68-71: Waar eindigt de ademloze bewondering voor het oeuvre van een gekweld genie en begint het huiverende ramptoerisme voor een stereotiep krankjorum schilderbeest?

•

ALETTA JACOBS

vrouwenemancipatie Waarom ik niet? Leerlingen van groep 7 van de Groninger Michaëlschool verdiepten zich in Aletta Jacobs ter gelegenheid van de presentatie van het kinderboek van Marlies Verhelst over Aletta: Waarom ik niet? De klas bezocht de speciale kamer in het Groningse Universiteitsmuseum, ingericht in de stijl van de spreekkamer van Aletta.


29 In de spreekkamer van dokter Aletta Jacobs in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 1.

Publicaties (BJ) Verhelst, M., Waarom ik niet? Delubas, € 12,95 [over het leven van Aletta Jacobs] serie Terugblikken 3 [8+]. In de spreekkamer van dokter Aletta Jacobs in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 1.

(BV) Uildriks, F. van (redactie M. Bosch), De Liefde en de Vrijheid natuurlijk! Verloren, € 36,00. Aankondiging Inki de Jonge Frederike, een heel gewone feministe in: Dagblad van het Noorden, 10:22-09, blz. 12-13. Aankondiging in Pas Verschenen non-fictie in de Volkskrant, 10:02-10, blz. 7 [Boeken].

Tentoonstelling (TE) Uit het dagboek van een vrije vrouw. Frederike van Uildriks 1854-1919 Universiteitsmuseum - Groningen - t.e.m. 11:15-01. Aankondiging Inki de Jonge Frederike, een heel gewone feministe in: Dagblad van het Noorden, 10:22-09, blz. 12-13.

10 TIJD VAN WERELDOORLOGEN EN HOLOCAUST 1900-1950 •

ALGEMEEN

De Lange Mars In de rubriek Sporen in de Volkskrant gaat Hans Moleman terug naar oktober 1935, het formele eindpunt van de Lange Mars van de legereenheden van Mao in China. In 1934 was China in de greep van een burgeroorlog. Het guerrillaleger van Mao was ingesloten en wist ternauwernood te ontsnappen en begon aan een tocht van bloed, kou, honger, modder en desertie naar het afgelegen noordelijke Yanan. Aan die mars kwam oktober 1935 een einde, al wist op 22-10-1936 nog een rode legergroep zich bij Mao aan te sluiten. Mao’s volksbevrijdingsleger wist in 1949 Chiang Kai-shek te verdrijven naar Taiwan. Nog altijd is de lengte van de mars omstreden. Peking stelt officieel ruim 12.000 kilometer. Britse onderzoekers volgden in 2001 het spoor en kwamen uit op 6000 km., wat Peking heiligschennis vond. Moleman, H., Rampentocht basis voor Mao’s macht in: de Volkskrant, 10:11-10, blz. 16.

Publicaties (AR) Berkelaar, W., Kinderdoop als splijtzwam. De gereformeerde kerkscheuring van 1944 in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 29-31. (BV) Ham, W. van der, Verover mij dat land. Lely en de Zuiderzeewerken. Boom, € 39,90. Mail uitgeverij Boom, d.d. 10:20-10.


30 (BJ)

Kromhout, R., Soldaten huilen niet. Leopold, € 14,95 [over de Bloomsbury Group]

Bespreking door Jouke Akveld in De fijnste kinderboeken van het jaar in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 67 in de rubriek 14+.

(BV) Roos, J. de en Th. de Roos-van Rooden, Moed en overmoed. Een biografie van burgemeester Dirk Frans Pont. Verloren, € 23,00 [burgemeester van Uithoorn en Hillegom, ontslagen vanwege zijn lidmaatschap van de NSB, vocht aan het Oostfront en was vanaf december 1942 tot het einde van de oorlog burgmeester van Apeldoorn]. Advertentie uitgeverij in Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 68.

Tentoonstelling (TE) Te waar om mooi te zijn. Kritisch realisme van Dix & Co - Museum voor Moderne Kunst - Arnhem - t.e.m. 11:09-01. Werken over de afschuw van de oorlog na 1918. Zie ook www.mmkarnhem.nl. Aankondiging Otto Dix in: de Volkskrant, 10:14-10, blz. 49. Aankondiging Kritisch realisme in: NRC Handelsblad,10:15-10, blz. 14 [Cultureel Supplement].

Tijdschrift WERELD IN OORLOG - 2010 In oktober verscheen geen aflevering van dit tijdschrift. CvdK

• DE EERSTE WERELDOORLOG

oorlog en neutraliteit Duitse oorlogsschuld In 1919 verplichtten de geallieerden Duitsland tot grote herstelbetalingen. In 1988 was deze schuld vrijwel geheel afbetaald op een bedrag na voor de rente over de periode 1945-1952. Die 75 miljoen euro is door Duitsland betaald en daarmee is Duitsland van haar WOI-oorlogsschuld af. Duitsland betaalt laatste oorlogsschuld uit WO I in: Dagblad van het Noorden, 10:02-10, blz. 7.

Publicatie (BR) King, B., Robert Graves. Haus Publishing 2008, van € 27,50 voor € 6,50 [biografie over Graves, o.m. over zijn realistische poëzie over WO I]. Donner - Rotterdam - tel. 010 - 2175274.

(BV) Englund, P., De schoonheid en het verdriet van de oorlog. Ooggetuigen van de Eerste Wereldoorlog. Spectrum, € 29,99. Bespreking door Paul Depondt Alles dreunt en fluit en jankt in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6 [Boeken].

(BV) Jünger, E., Luitenant Sturm. De Arbeiderspers, € 16,50 [Oorlogsdomein 21]. Bespreking door Paul Depondt Alles dreunt en fluit en jankt in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6 [Boeken].


31

(BV) Koch, K., Een kleine geschiedenis van de grote oorlog. Ambo/Manteau, € 24,95 Aankondiging in Pas Verschenen non-fictie in: de Volkskrant, 10:28-08, blz. 7 [Boeken]. Bespreking door John Jansen van Galen Nieuw licht op WO I in: Dagblad van het Noorden, 10:3108, blz. 31. Bespreking door Willem Melching De oorlog was niet zinloos. Klassiek overzicht van WO I door Koen Koch in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 80-82. Bespreking door Paul Depondt Alles dreunt en fluit en jankt in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6 [Boeken].

(BV) Richards, F., De oorlogsherinneringen van Frank Richards, 1914-1918. Dulce & Decorum, € 22,50. Bespreking door Paul Depondt Alles dreunt en fluit en jankt in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 6 [Boeken].

(AR) Rovers, E., Meer dan alleen een rijke dame. Helene Kröller Müller als oorlogsverpleegster [voor de Duitsers achter het front in België] in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 24-27.

• DE STIJL

revolutie in vormgeving Rietveld-paviljoen Het Rietveld-paviljoen in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum in Otterlo is na een grondige restauratie door de Rijksgebouwendienst weer in gebruik genomen. Op basis van de bouwtekeningen uit 1965 is het bouwwerk gedemonteerd en opnieuw opgebouwd. Het getal in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 36.

Kinderstoel van Rietveld - 1921 - ANP.

Tentoonstelling (TE) Rietvelds universum - Centraal Museum - Utrecht - vanaf 10:20-10 t.e.m. 11:30-01. Uitnodiging Centraal Museum

Bespreking door Hilde de Haan Altijd op zoek naar ruimtelijkheid in: de Volkskrant, 10:20-10, blz. 45.


32 Bespreking Bernard Hulsman Rietveld ontwierp voor de gewone man in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 9: Rietveld was een begenadigd modernist die ontwierp voor gewone mensen. Website Het Centraal Museum heeft meer dan 8000 stukken, meubels en archiefstukken, van Gerrit Rietveld online gezet op www.collectie.rietveldjaar.nl. Bij de meubelstukken staat uit welke tijd ze zijn. Bij de archiefstukken zitten bouwtekeningen, maar ook persoonlijke krabbels en hand geschreven brieven aan opdrachtgevers. Bezoekers van de website kunnen zelf een selectie samenstellen. Speciale website voor Rietveldcollectie op: www.rtvutrecht.nl, 10:11-10 [afbeeldingen]. Collectie Rietveld online op: www.degelderlander.nl, 10:11-10.

•

DE CRISISJAREN

samenleving in depressie Het glazen album van Limburg Enkele jaren geleden ontdekte iemand op de vrijmarkt in Amsterdam wijnkisten met glasplaten in enveloppen. Het bleek een unieke collectie glasnegatieven van foto’s van Limburgse steden en dorpen uit de jaren dertig, gemaakt door Jan de Jong voor Spaarnestad. De ‘ontdekker’ schonk de collectie aan het Limburgs Museum in Venlo, waarna de collectie gerestaureerd en onderzocht werd. De collectie was goed gedocumenteerd: op de enveloppen stond de datum, de plaats en een korte omschrijving. Driehonderd foto’s (van de 3600 glasnegatieven) zijn nu te zien in het Limburgs Museum in Venlo Het glazen album (tot 11:17-04). Bij de tentoonstelling hoort een boek van Sef Derkx Het glazen album (€ 19,95, te koop in het museum of de webwinkel van het museum). Het Limburg op de foto’s bestaat niet meer. Derkx: Het is een totaal andere wereld, het is stil en leeg op straat. Opvallend is dat de schaduwzijde van de crisisjaren buiten beeld blijft. Sahadat, I., Het glazenalbum van Limburg in: de Volkskrant, 10:22-10, blz.7 [foto’s]. www.limburgsmuseum.nl / CvdK.

•

DE TWEEDE WERELDOORLOG

bezetting en bevrijding Berechting oorlogsmisdadigers • Demjanjuk Max Pam geeft aan dat verdediger Busch van Demjanjuk er alles aan gelegen lijkt het proces zoveel mogelijk te vertragen. Binnen de rechtszaal wordt het niet uitgesproken, maar buiten hoor je de suggestie des te vaker: Busch is erop uit het proces zo lang te


33 rekken dat Demjanjuk het einde niet haalt. In dat geval komt er geen uitspraak, en dus ook geen veroordeling. Daarmee zou de in Cleveland achtergebleven familie van Demjanjuk een grote schande bespaard blijven. Pam, M., De tactiek van vertragen in: NRC Handelsblad, 10:06-10, blz. 20.

In plaats van de gwraakte Houwink ten Cate trad in het proces-Demjanjjuk als getuigedeskundige de Nederlandse historica Regina Grüter op. Zij geldt als de grote kenner van transportlijsten. Haar proefschrift over Weinreb – Een fantast schrijft geschiedenis – wordt beschouwd als het laatste woord in die zaak. Grüter moest duidelijk maken dat er bij de transporten vanuit Westerbork naar Sobibor ook Duitse Joden waren. De rechtbank wilde dat weten omdat op basis daarvan Demjanjuk in Duitsland berecht kan worden. Zij gaf aan dat er 1939 mensen bij waren, die in Duitsland geboren waren en dat zij inschat dat zo’n kleine 1500 daarvan Duitse onderdanen waren. Verdediger Busch vroeg Grüter hoe we weten dat de Joden die vanuit Westerbork vertrokken ook in Sobibor aangekomen zijn. Of daar misschien ook lijsten van zijn. Grüter beantwoordde de vraag op basis van getuigenissen van overlevenden, die met eigen ogen Sobibor als eindbestemming herkend hebben. Pam, M., Nederlandse historica getuigt tegen Demjanjuk in: de Volkskrant, 10:27-10, blz. 11.

In het proces Demjanjuk liep een woordenwisseling tussen rechter en verdediger hoog op over de vertragingstactiek van de verdediger. Juist op de dag dat de schuldbekentenis van Ignant Daniltschenko uit 1949, gedaan tegenover de KGB, aan de orde zou zijn. Daniltschenko, ook een Oekrainer, werd krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers en na gefotografeerd te zijn gezonden naar Trawiki voor een opleiding van de SS tot kampbewaker. Hij werkte in de kampen Sobibor en Flossenbürg. In zijn verklaring noemt hij vroegere kompanen, waaronder Demjanjuk, als begeleider van de Joden naar de gaskamer. Daniltschenko werd tot 25 jaar werkkamp veroordeeld en stierf een paar jaar na zijn vrijlating. Pam, M., Een oud-collega spreekt in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 16.

Kampen • Amersfoort Max Kohnstamm In 1942 zat hij enkele maanden gevangen in kamp Amersfoort. De gevangenschap en het schuldgevoel dat te hebben overleefd, hadden een enorme invloed op hem. Later schreef hij een brievenboek over het kampleven. In Amersfoort, waar ik met een groepje medegevangenen, in die koude winter van ’42-’43, sneeuw van de ene naar de andere kant van een vlakte moest sjouwen, heb ik mij voor ’t laatst, heel sterk, in Gods hand gevoeld. Op 20 april 1943 werd hij ter gelegenheid van de verjaardag van Hitler vrijgelaten. In juni werd hij opnieuw gevangen genomen en als gijzelaar in de kampen Haaren en Sint-Michielsgestel opgesloten. In laatstgenoemde kamp behoorde hij tot de Heeren Zeventien, een groep gevangen bestuurders, die discussieerden over partijpolitieke vernieuwing na de oorlog. Waard, P. de, Kinderen waren Europa-gedoe weleens zat in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 4.

• Auschwitz Marcel Möring worstelt in een bijdrage in NRC Handelsblad met fictieve films en romans met de Holocaust als onderwerp. Zoals het volgens hem niet moet: Claude Lelouch Les uns et les autres, door hem afgedaan als idealistische kitsch van de late jaren zeventig en de vroege jaren tachtig. Veel beter: Roberto Benigni’s La vita è bella, een tragikomedie. En de romans: goede voorbeelden Martin Amis Time’s Arrow en David Grossmans Zie onder: liefde. Dit alles als de opmaat tot de bespreking van twee romans met Auschwitz in de titel: (BV) Anglada, M. A., De vioolbouwer van Auschwitz. De Geus, € 14,90 [de tekst is een kettingbotsing van clichés],


34 (BV) Schlesak, D., De apotheker van Auschwitz. De Arbeiderspers, € 24,95 [een lamlendige nevel van goede bedoelingen en valse romantiek, die het zicht op het waarachtige ontneemt]. Möring, M., Achter een nevel van goede bedoelingen. Twee nieuwe romans en de valkuilen van de Holocaust-fictie in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 5 [Boeken].

• Westerbork De provincie Drenthe heeft € 25.000 beschikbaar gesteld voor wind- en waterdicht maken van de voormalige directeurswoning op Kamp Westerbork. Snel provisorisch ingrijpen is geboden. De provincie heeft tevens de herinrichting van het kampterrein betrokken bij de uitvoering van de Drentse omgevingsvisie. Daarvoor is jaarlijks 100.000 euro beschikbaar. 25 mille voor renovatie woning Kamp Westerbork in: Dagblad van het Noorden, 10:0810, blz. 29.

Op vier plekken in de provincie zijn delen van barakken van het vroegere kamp Westerbork teruggevonden. In Mantinge werden in een werkplaats de dakspanten gevonden van de voormalige registratiezaal. In een varkensschuur in Zuidwolde zijn ook originele Westerbork-spanten aangetroffen, vermoedelijk van een ziekenhuisbarak. In een koeienstal in Amen zitten spanten uit de voormalige centrale keuken. In een schuur in Ees liggen planken die gebruikt worden als keerwand voor aardappels. Mogelijk gaat het hier om banken uit de synagoge. Abuys van het Herinneringscentrum over deze vondsten: Maar van alles wat nu bekend is, zou je nog niet eens een complete barak kunnen bouwen. Russchen, J., Resten oorlogsbarakken gevonden in: Dagblad van het Noorden, 10:11-10, blz. 1. Hamersveldt, W. van, Elf dakspanten met een vreselijke geschiedenis in: Dagblad van het Noorden, 10:13-10, blz. 28-29.

Roma In de vorige editie van Historie Gesignaleerd werd Rudie Kagie geciteerd. In dat citaat werd het aantal concentratiekamplachtoffers onder Roma en Sinti op een kwart miljoen gesteld. Faaike Goorden reageerde hierop door te wijzen op berekeningen van de historici Milton en Hancock, die uitkwamen op een half tot anderhalf miljoen slachtoffers. Goorden, F., Roma in: Vrij Nederland, 10:02-10, blz. 7.

Churchill Oud-premier Winston Churchill, overleden in 1965, bestormt de Britse hitparade met het album Reach for the skies, met zijn beroemdste toespraken, o.m. over de Slag om Engeland. Ook staan er nummers van de militaire band van de RAF op de plaat. Churchill in top-4 Britse hitparade in: NRC Handelsblad, 10:04-10, blz. 8.

Jodenvervolging in Frankrijk Nazi-jager Serge Klarsfeld heeft een document geopenbaard, waaruit blijkt dat maarschalk Pétain, destijds hoofd van de Franse regering in Vichy, persoonlijk maatregelen tegen Joden in zijn land heeft aangescherpt. Hij wilde het statuut voor de Joden strenger maken. Het Vichybewind hielp later 80.000 Joden deporteren naar concentratiekampen. Pétain scherpte aanpak joden aan in: NRC Handelsblad, 10:04-10, blz. 4.

Ontkenning Holocaust Een 81-jarige Duitse vrouw is veroordeeld tot een half jaar voorwaardelijke celstraf wegens ontkenning van de Holocaust. De vrouw had in schoolklassen een boekje uitgedeeld waarin ze bestreed dat de Holocaust echt heeft plaatsgevonden. Ontkenning Holocaust in: Spits, 10:07-10, blz. 10.


35 WO II- soldaat bij Waspik Bij Waspik zijn lichaamsresten van een militair uit WO II gevonden, vermoedelijke een Duitse soldaat, betrokken bij de Slag om het Kapelsche Veer in het laatste oorlogsjaar. Weer soldaat nabij Waspik opgegraven in: AD, 10:07-10, blz. 19.

Mijnen in de Noordzee In De Week van de Geschiedeniskrant staat een interview met luitenant ter zee Eduard van Dij, varend op de mijnenveger Hr. Ms. Middelburg. De Noordzee ligt nog steeds vol met mijnen en vliegtuigbommen uit WO II. Sinds 2005 zijn er circa 600 explosieven tot ontploffing gebracht, veelal dank zij aanwijzingen over de locatie door vissers. Van Dijk verwacht niet dat hij nog meemaakt dat de zee vrij is van mijnen en bommen. Hij schat dat er nog duizenden op de zeebodem liggen. De zee en ik (3): De mijnenjager in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad, 10:09-10, blz. 21.

Riefenstahl Het RO-theater verzorgde op 10:16-10 de première van het toneelstuk Amazones, geschreven en geregisseerd door Gerardjan Rijnders. Centraal in het toneelstuk staat cineaste Leni Riefenstahl (1902-2003) en haar fascinatie voor fysiek avontuur en voor het nazisme. Rijnders werd geïnspireerd door een biografie over Riefenstahl. Zie ook www.rotheater.nl. Freriks, K., ‘Gespletenheid van Riefenstahl is boeiend’ in: NRC Handelsblad, 10:13-10, blz. 9. Kouters, V., Schrijnend portret van Riefenstahl in: de Volkskrant, 10:18-10, blz. 40: een boeiende biografische voorstelling. Het levert een helder, onderhoudend en soms schrijnend portret op van een raadselachtige vrouw die nooit haar eigen fouten onder ogen heeft willen zien.

Verzet Op het ereveld in Loenen is het stoffelijk overschot van onderduiker Pieter Hoppen herbegraven. Het stoffelijk overschot werd juli 2009 gevonden in een weiland in Staphorst op aanwijzingen van een oud-verzetsstrijder. Hoppen werd in WO II onterecht door het verzet gefusilleerd. Vandaag in: Dagblad van het Noorden, 10:14-10, blz. 4.

Op 92-jarige leeftijd is overleden Cor Verbiest, ‘de goede rechercheur’. Tijdens WO II werkte hij bij de Amsterdamse politie. Hij stelde zelf altijd: Ik zat niet bij het verzet. Ik verzette mij tegen onrecht. Bij gevorderde radio’s ontvreemdde hij lampen, waardoor ze niet in goede staat waren en door hem doorgegeven konden worden aan het verzet. Hij werd aangeklaagd voor het ontvreemden van lampen… Hij had altijd geld op zak om mensen die gevaar liepen telefonisch te waarschuwen. Hij werkte samen met Gerrit van der Veen, hielp arrestanten ontsnappen, saboteerde razzia’s, was betrokken bij overvallen en via zijn vriendin en latere vrouw Mia Hergesell bij het vervalsen van persoonsbewijzen. Bitter was hij over de naoorlogse tijd. Toen hij zich op 5 mei bij zijn baas meldde, kreeg hij te horen dat er geen werk voor hem was. Die baas had hem in 1944 wegens zijn verzetswerk willen oppakken. In 1960 kreeg hij de vermaarde jodenjager Moll als zijn nieuwe baas en toen nam hij ontslag. Brusse, P., De goede rechercheur Cor Verbiest 1918-2010 in: Vrij Nederland, 10:16-10, blz. 95.

Rol van de Holocaust? In een uitgebreid interview in het Volkskrant magazine wordt Arnon Grunberg o.m. gevraagd naar de rol van de Holocaust. Zijn vader overleefde de oorlog dank zij veertig onderduikadressen, zijn moeder vluchtte uit Berlijn naar Nederland en daarna op een boot met Duits-Joodse vluchtelingen naar Cuba en Amerika. De boot werd teruggestuurd en de vluchtelingen werden verdeeld over Engeland, België, Frankrijk en Nederland en zijn moeder moest naar Nederland en overleefde uiteindelijk Auschwitz.


36 Grunberg:De Holocaust speelt een rol in de zin dat mijn ouders iets hebben meegemaakt waaraan ik niet kan tippen. In alles wat ik doe is dat toch een schaduw. Ik zou de P.C. Hooftprijs kunnen winnen, maar het kamp overleven…(…) Ik zal niet zeggen dat je een beter mens bent als je de Shoah hebt overleefd, helemaal niet, maar het is wel een ervaring die mij een buitenstaander maakte ten opzichte van mijn eigen ouders In een documentaire van Paul Rosenmöller in 2006 omschreef Grunberg het drama van zijn ouders als: Dat je iets overleefd hebt en niet meer kan leven. Niet meer echt leven. Achteraf zegt hij nu: Een moeilijke uitspraak. Ik voel me er onbehaaglijk bij. Kouters, S., Arnon Grunberg in: Volkskrant magazine, 10:16-10, blz. 14 en 16.

Joden op Zakynthos In heel Griekenland overleefde 81% van de Joodse bevolking (ongeveer 60.000) WO II niet. Op het eilnad Zakynthos lag dat getal op 0%: alle 275 Joden van het eiland overleefden de Holocaust, dank zij burgemeester Carrer en bisschop Chrysostomos. Toen in 1944 een lijst met namen van Joden ingeleverd moest worden stonden er maar twee namen op: Carrer en Chrysostomos, De Joden waren verspreid over het eiland ondergebracht. Toen het eiland in 1953 getroffen werd door een aardbeving met als gevolg grote schade kwam er een boot met hulpgoederen uit Israël met een briefje: De Joden uit Zakynthos zijn nooit vergeten wat de geliefde burgemeester en bisschop voor ons hebben gedaan. Giphart, R., Zakynthos (1) in: de Volkskrant, 10:18-10, blz. 2.

Roofkunst De Conference of Jewish Material Claims Against Germany en de United States Holocaust Memorial Museum hebben een website gemaakt met een databank van zo’n 20.000 kunstwerken, die door de Duitsers in België en Frankrijk geroofd zijn tijdens WO II en die nog niet terug zijn bij de oorspronkelijke eigenaren: errproject.org/jeudepaume. Pontzen, R., Door nazi’s geroofde kunst online te bezichtigen in: de Volkskrant, 10:1910, blz. 37 [foto’s].

Lili Marleen Het Bevrijdingsmuseum in Groesboek organiseerde op 10:23-10 een Lili Marleendag met een publiekslezing, film en live muziek. Lili Marleen in het Bevrijdingsmuseum in: Dagblad van het Noorden, 10:21-10, blz. 45.

Het Duitse ministerie van buitenlandse zaken en de Holocaust Na W.O. II heeft het Duitse ministerie van buitenlandse zaken het beeld verspreid dat diplomaten aanbleven om het ergste nazileed te voorkomen. Het Auswärtige Amt is niet als andere ministeries destijds doorgelicht: aan dit ministerie mocht niemand komen. Vier historici berichtten o.m. in Der Spiegel en de Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung dat dat beeld niet klopt. Het ministerie blijkt nauw betrokken te zijn bij de vernietiging van Joden. Historicus Conze spreekt zelfs over het ministerie als een criminele bende. De diplomatieke dienst nam meteen actief deel aan de vervolging, verdrijving en vernietiging van de Joden. Uit het rapport blijkt volgens Conze de grote continuïteit van de conservatieve elite vanaf het Keizerrijk tot diep in de Bondsrepubliek. Toenmalig minister Fischer gaf de opdracht om onderzoek te doen naar de geschiedenis van het ministerie in nazitijd. Daarvoor werden de historici Frei en Conze uit Duitsland, Hayes uit Amerika en Zimmermann uit Israël aangetrokken. Hun rapport Das Amt und die Vergangenheit. Deutsche Diplomaten im Dritten Reich und der Bundesrepublik toont aan dat van onpartijdigheid van het Duitse ministerie van buitenlandse zaken, laat staan van een verzetsrol, tijdens het Derde Rijk geen sprake was. Zo moesten diplomaten tijdens hun opleiding kennismaken met Hitler en een bezoek brengen aan Dachau. Een ambtenaar van het ministerie declareerde 195,50 mark met als reden: liquidatie van de joden in Belgrado. In het rapport komt ook de rol na 1945 aan de orde. Veel diplomaten konden vrij snel weer aan het werk, ongeacht hun rol tijdens de nazi-periode. Er werd zelfs op het ministerie een informatiedienst opgericht, die oorlogsmisdadigers op de hoogte hield van


37 de landen waar ze wel of niet heen konden. Fischer noemde deze bescherming van nazidaders een van de grootste schandalen. ‘Duitse ministerie was criminele organisatie’ in: Dagblad van het Noorden, 10:25-10, blz. 7. Vaart, J. van der, Diplomaten betrokken bij nazi-misdaden. Mythe van verzetsrol gesneuveld in: NRC Handelsblad, 10:26-10, blz. 4. Schonenboom, M., Duitse diplomaten deden volop mee met de nazi’s in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 18.

Soldaat van Oranje Net als in de film komt hoofdpersoon Erik in de musical Soldaat van Oranje in duikpak uit de Noordzee op het strand van Scheveningen, ontdoet hij zich van dat pak en gaat in smoking het Palace Hotel binnen. Dit is in werkelijkheid gebeurd op 23 november 1941, maar het was niet Erik Hazelhoff Roelfzema. De man in het duikpak was Peter Tazelaar. Erik Hazelhoff Roelfzema was erbij, hielp met het uittrekken van het duikpak, sprenkelde nog wat Hennessy XO over de smoking en vertrok weer met de boot naar Engeland… Dat Erik de man in het duikpak was werd bedacht door scenarist Gerard Soeteman voor de film vanuit het idee dat je een heldendaad bij voorkeur door de held van het verhaal laat verrichten. Dezelfde situatie komt voor in de James Bondfilm uit 1964 Goldfinger, maar komt niet voor in de oorspronkelijke roman met dezelfde titel. De Britse schrijver Jeremy Duns onthulde dat het idee voor de Bondfilm gebaseerd was op de actie van Tazelaar, destijds een cause célèbre binnen de Britse geheime dienst. Gelder, H. van, Soldaat ‘Bond’ van Oranje in: NRC Handelsblad, 10:26-10, blz. 18.

Kester Freriks interviewt regisseur Theu Boermans van de musical Soldaat van Oranje. Oorspronkelijk was het de bedoeling de musical de naam The Rebel and the Queen te noemen. Edwin de Vries bewerkte het boek van Hazelhoff, Tom Harriman maakte de muziek. De hoofdrol wordt gespeeld door Matteo van der Grijn. Boermans - zonder musicalervaring - maakte een productie, die op het grensgebied tussen musical, historisch tijdsdocument en psychologisch toneel ligt: het is documentair theater en psychologisch toneel, het is film en musical, popconcert en beeldend theater. Edwin de Vries sprak voor diens dood Hazelhoff nog over de musicalbewerking. Hazelhoff vond het van belang dat een groot publiek en ook jonge mensen kennismaken met de conflicten en dilemma’s die een oorlogssituatie oproepen. Freriks, K., ‘Het koningshuis is een moreel ijkpunt’ in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 9.

De wereld bleef doof In Amsterdam is in het Hortusplantsoen een monument onthuld ter nagedachtenis aan dove, Joodse slachtoffers van het naziregime. Het monument is ontworpen door Truus Menger, inmiddels 87 jaar. Het monument staat tegenover een voormalige dovenschool, waarvandaan de Joodse doven zijn weggevoerd door de nazi’s. Het initiatief voor het monument is van de stichting Dovenshoah. Monument ‘De wereld bleef doof’ in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 64.

Etty Hillesum In de rubriek Kunstenaars over kunstenaars mezzosopraan Christianne Stotijn over dagboekschrijfster Etty Hillesum. Stotijn was versteld toen ze kennis nam van Het verstoorde leven. Dagboek van Elly Hillesum 1941-1943. Zelf was ze ook bezig met Dostojevski en met Rilke. Maar wat haar vooral trof waren de woorden die Etty wijdde aan geloof, kunst, dood en liefde. Ik heb nog nooit zoveel zinnen aangestreept. Haar boek is een bijbel voor het leven. (…) Etty heeft getoond: als je je van materialisme en bezitsdrang kunt bevrijden, wordt het leven rijk en overvloeiend. Oorschot, G. van, ‘Haar boek is een bijbel voor het leven’ in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 50.

Citaten Het lijkt me trouwens dat een dergelijke uitstalling [van artefacten uit beide wereldoorlogen] op een Nederlandse rommelmarkt zou kunnen rekenen op laaiende


38 collectieve verontwaardiging en subiete ontruiming, maar Belgen lijken de uitwassen van het nazisme toch veeleer te zien als een interessante reeks historische feiten en niet, zoals Hollanders, als een loodzware berg collectief schuldgevoel. Sylvia Witteman – zij kocht op een rommelmarkt in Gent een bordje Vorsicht bei Gesprächen – Feind hört mit, voorzien van een swastika - in: Witteman, S., Rendez-vous in: Volkskrant magazine, 10:23-10, blz. 8.

Publicaties (BV) Abuys, G. en B. Kortholt, Interneringskamp Westerbork. Verhalen van een vergeten verleden 1945-1948. Just Publishers, € 21,95 (met rtvDrenthedocumentaire over Westerbork als interneringskamp). Aankondiging Interneringskamp Westerbork in: Dagblad van het Noorden, 10:04-09, blz. 4. Bespreking in Wereld in Oorlog, 2010, nr. 19, blz. 38 (5 sterren).

(BR) Böll, H., Brieven uit de oorlog (1939-1945). De Arbeiderspers, 2001, van € 27,50 voor € 12,99. De Slegte.

(BR) Butler, S. (ed.), My Dear Mr. Stalin. The Complete Correspondence of Franklin D. Roosevelt and Joseph V. Stalin. Yale University Press 2005, van € 40,00 voor € 12,99 [brieven van 26 juli 1941 tot vlak voor Roosevelts dood op 12 april 1945]. Nayler & Co – Den Haag – tel. 070 3605454.

(AR) Grift, L. van der, Op zoek naar een schone lei. De denazificatie van OostDuitsland in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 44-49.

(BR) Hitchcock, W. I., De bittere weg naar de vrijheid. Bert Bakker, 2009, van € 34,95 voor € 7,50. Donner - Rotterdam - tel. 010-2175274. (BV) Jeffery, K., MI6. The History of the Secret Intelligence Service 1909-1949. Bloomsbury, € 30,00. Bespreking door Patrick van IJzendoorn Schrijver, dichter, soldaat, spion. De Britse militaire inlichtingendienst M16 (1914): voor volk en literatuur in: NRC Handelsblad, 10:01-10, blz. 15.

(BR) Manvell, R. en H. Fraenkel, Herman Göring. Just Publishers, van € 14,95 voor € 7,50. www.veenmagazines.nl.

(BV) Meihuizen, J., Smalle marges. De Nederlandse advocatuur in de Tweede Wereldoorlog. Boom, € 29,90. Bespreking door Alexander Rinnooy Kan Meester in oorlogstijd. Heldere studie over de rechtsstaat in rechteloze jaren in: NRC Handelsblad, 10:10-09, blz. 14 [Boeken].

Aankondiging in Pas Verschenen non-fictie in: de Volkskrant, 10:18-09, blz. 7. Mail uitgeverij Boom, d.d. 10:20-10: tot 10:01-12 kost het boek geen € 29,90 maar € 25,00. (BV) Schaap, I., Sluipmoordenaars. De Silbertanne-moorden in Nederland 1943-1944. Schuyt&Co/Just Publishers, € 19,95. Bespreking Willem Dekker Nederlanders die Nederlanders doden in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 10.

(BR) Schumacher, P., Voor het vaderland weg. Van € 16,90 voor € 6,99 [over Nederlandse dienstweigeraars in WO II]. De Slegte

(BR) Sibley, R., Erwin Rommel. Just Publishers, van € 14,95 voor € 7,50.


39 www.veenmagazines.nl.

(BV) Sijnke, P. (red.), Middelburg 17 mei 1940. Het vergeten bombardement. Den Boer/de Ruiter, € 29,50. Bespreking door Roelof van Gelder Het oude Middelburg is zo’n zes decennia jong in: NRC Handelsblad, 10:15-10, blz. 6 [Boeken].

(BV) Webeling, P., De lach en de dood. Cossee. € 18,90 [roman over concentratiekampen]. Bespreking door Greta Riemersma In en uit de gaskamer in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 2 [Boeken].

(AR) Welgraven, C., Bankier van het verzet [over Walraven van Hall] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 68-73.

(BR) Wykes, A., Heinrich Himmler. Just Publishers, van € 14,95 voor € 7,50. www.veenmagazines.nl.

Film/dvd • Bombardement op Rotterdam Op het Nederlands Filmfestival is bekend gemaakt dat Mike van Diem een speelfilm gaat maken over het bombardement op Rotterdam. Mensen in: de Volkskrant, 10:04-10, blz. 42.

• Andere Tijden 1 - De Tweede Wereldoorlog Veertien afleveringen van Andere Tijden - 325 minuten - Nederlands gesproken Strengholt Multi Media - € 12,50. www.veenmagazines.nl.

• Haar naam was Sarah – regie Gilles Paquet-Brenner De bestseller (wereldwijd 4,5 miljoen, in Nederland al 1 miljoen 0f - andere bron 750.000) van Tatiana de Rosnay Haar naam was Sarah (2006, Nederlandse vertaling 2007) over de Jodenrazzia in juli 1942 in Parijs, uitgevoerd door de Franse politie, operatie Lentebries, is verfilmd door Gilles Paquet-Brenner met in de hoofdrol Kristin Scott Thomas. De opa van de regisseur is indertijd gedeporteerd. Na Frankrijk en België ging de film in Nederland in première bij de opening van het Joodse Filmfestival. Naast de verhaallijn van de opgepakte Sarah is er de verhaallijn uit het heden van de Amerikaanse journaliste Julia, die op zoek is naar overlevenden van de razzia. Tatiana denkt dat haar verhaal aanspreekt omdat het meer is dan een historisch verhaal, omdat het grootste deel zich afspeelt in het heden, wat identificatie makkelijker maakt. Haar verhaal is fictie, in tegenstelling tot de film over de razzia La Rafle, een puur historische film met een didactische kant [zie onder]. Op de vraag waarom haar boek zo’n succes is in Nederland verwijst de schrijfster naar Anne Frank en naar het vergelijkbare verleden van Nederland en Frankrijk wat betreft schuldgevoel en schaamte over de vele deportaties. Tatiana de Rosnay: Mijn interesse gaat uit naar herinnering. Ik moest het verleden van mijn land onder ogen zien. In Frankrijk werden binnen een week van de filmeditie van het boek 15.000 exemplaren verkocht. Breemer, A. van den, ‘Ik wilde het taboe van nu laten zien’ in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 21. Jaeger, T., ‘Mijn boek roept vaak heftige emoties op’ in: NRC Handelsblad, 10:16-10, blz. 6. Advertentie van de film in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 20. Linssen, D., Conventioneel drama over pijnlijk verleden in: NRC Handelsblad, 10:27-10, blz. 8 :De film kiest voor een tamelijk recht-voor-zijn-raap representatie, die voornamelijk zin heeft om deze verhalen voor een nieuwe generatie beschikbaar te maken. Jong, F. de, Indrukwekkende Sarah in dito film in: Dagblad van het Noorden, 10:28-10, blz. 41: …de herinnering aan de Holocaust wordt levend gehouden door het open gezichtje van Mlusine Mayance, die diepe indruk maakt in haar onbevangen vertolking van Sarah.


40 Beekman, B., ‘Haar naam was Sarah’ is gekunsteld en te veel soap’ in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 43. Dunkelgrun, B., ‘Sarah leidt al tien jaar een eigen leven’ [interview met de schrijfster] in: Dagblad van het Noorden, 10:28-10, blz. 47.

• Film & Geschiedenis: Onbekende oorlogsverhalen NRCLUX bracht een filmbox uit met oorlogsverhalen met de films Sophie Scholl, Die Fälscher, La masseria delle allodole, John Rabe en Vincere:€ 34,95 – www.nrclux.nl/film. Advertentie in NRC Handelsblad, 10:23-10, blz. 24.

• La Rafle - De Razzia Film van regisseuse Roselyne Bosch. Aan de hand van het dagelijks leven van Joodse mensen komen in beeld de opsluiting in het Vélodrome en het concentratiekamp Beaunela-Rolande (waar de film een steeds schrijnender wordende toonzetting krijgt). In feite gaat de film over de dubieuze rol van de Franse autoriteiten bij de deportatie van Joden. De film trok in Frankrijk al ruim 2,8 miljoen bezoekers. Er is kritiek op historische vrijheden van de makers en op het zoetsappige slot. De hoofdrollen worden gespeeld door Jean Reno en Mélanie Laurent. Zagt, A., Deportatiedrama toont dubieuze rol Fransen in de oorlog in: AD, 10:02-09, blz. 25. Bespreking door Jos van den Burg in Signalementen in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 91.

Tentoonstellingen (TE) De ondergang van Abraham Reiss - De Fundatie - Zwolle - t.e.m. 10:0512. Breedt Bruyn, M., Tijd van leven: Jeroen Krabbé in: Vrij Nederland, 10:21-08, blz. 87. Kouters, S., Interview met Krabbé in: Volkskrant magazine, 10:28-08, blz. 11-16. Interview met Krabbé: Marion Groenewoud Krabbé schildert het lijden van z’n grootvader in: Dagblad van het Noorden, 10:04-09, blz. 23.

(TE)

Krabbels en Klodders - Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 Groesbeek - t.e.m. 10:31-12 [beeldverhaal van Frans Brouwer over de periode april 1944-mei 1945, ook als boek: De Bezetting in beeld. Het beeldverhaal van Frans Brouwer 1944-1945].

Aankondiging in Geschiedenis Magazine, juli-augustus 2010, blz. 63. Aankondiging in Wereld in Oorlog, 2010, nr. 19, blz. 4.

(TE)

Zichtbare herinneringen… een confrontatie met terreur - Nationaal Monument Kamp Vught (i.s.m. Vughts Historisch Museum) - t.e.m. 11:0901 [de impact van het kamp op de ‘omstanders’], zie ook www.nmkampvught.nl.

Aankondiging in Wereld in Oorlog, 2010, nr. 18, blz. 5.

(TE)

Hitler und die Deutschen. Volksgemeinschaft und Verbrechen - Deutsches Historisches Museum - Berlijn - t.e.m. 11:06-02. Catalogus € 25,00. Zie ook www.dhm.de.

Wal, O. van der, Hitler-expositie in Berlijn blijft een waagstuk in: Dagblad van het Noorden, 10:1510, blz. 11. Bespreking door Merlijn Schoonenboom Zonder Hitler een saai land in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 15. Omstreden Duitse nazi-expositie druk bezocht in eerste weekend op: www.nujij.nl: meer dan 10.000 bezoekers. Bespreking Joost van der Vaart Kwartetten met het Derde Rijk. Tentoonstelling onderzoekt waarom Duitsers voor Hitler vielen in: NRC Handelsblad, 10:23-10, blz. 5: De expositie probeert de dictator in een nieuw licht te plaatsen en gaat in op de vraag waarom de Führer bij zijn volk zo populair was.

(TE)

Liefde in oorlogstijd - Verzetsmuseum - Amsterdam - t.e.m. 11:10-04. Zie ook www.verzetsmuseum.org.


41 Bespreking door Marieke Prins ‘Een moffenkind, dat zie je zo’ in: Historisch Nieuwsblad, juli-augustus 2010, blz. 95. (TE)

Wally van Hall. Bankier van het verzet - Verzetsmuseum - Amsterdam t.e.m. 11:17-04. Zie ook www.verzetsmuseum.org.

Aankondiging in Jaap Stam, Bankier van het verzet in: de Volkskrant, 10:03-09, blz. 19.

•

ANNE FRANK

Jodenvervolging Anne Frankboom Eind 2012 zal een zaailing van de Anne Frankboom geplant worden in de tuin van het Witte Huis in Washington. Het boompje is momenteel in quarantaine in Amerika. Anne Frankboom voor Obama in: NRC Handelsblad, 10:16-10, blz. 1.

De fotografen Rob Wetzer en Sjoerd Knibbeler maakten foto’s van de manieren waarop de omgewaaide Anne Frank-boom voortleeft. Arjen Ribbens schreef er een verhaal bij met o.m. de geschiedenis van de boom van 1850 tot 2010. Ribbens, A., De Anne Frankboom leeft in: Volkskrant magazine, 10:16-10, blz. 20-25.

Er komen nog steeds aanvragen voor stukjes van de kastanjeboom binnen bij de stichting Support Anne Frank Tree. Deze worden doorgegeven aan de eigenaar Henric Pomes, die drie containers vol hout onder zijn beheer heeft. Pomes wil een deel naar de Anne Frankscholen in de wereld sturen: Misschien dat het extra aanspreekt als je een tastbare herinnering hebt. Verder denkt hij aan de Anne Frank Stichting, het Joods Historisch Museum in Amsterdam en de Joodse musea in Tel Aviv, Berlijn en New York. Het Joods Nationaal Fonds heeft verduurzaamde kastanjes - in perspex gegoten - te koop vanaf 500 euro per stuk. De opbrengst komt ten goede aan het Anne Frank Memorial in Israël. De kastanjes blijken afkomstig uit de tuin van de buurman. Het gaat om de oogst van 2009. Sevil, M., Resten Anne Frankboom wereldwijd gewild in: Dagblad van het Noorden, 10:21-10, blz. 7.

Je Anne Anne Frank ondertekende haar dagboekverhalen met Je Anne. Dat is de titel van een musical bestaande uit liedjes en dagboekfragmenten over de onderduikperiode in het Achterhuis. Anne Frank wordt gespeeld door Abke Bruins en vader Frank door Thom Hoffman De première is op 10:01-11 in Theater Het Park in Hoorn. De tournee door Nederland is gepland tot en met 11:26-02. Bij de voorstelling reist ook een tentoonstelling mee. Zie ook www.hitmusical.nl Musical Anne Frank in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 42. Je Anne in: de Volkskrant, 10:28-10, blz.48.

Film/dvd • Otto Frank. Father of Anne. Dvd van Living Colour Entertainment, € 14,99. Bespreking door Jos van den Burg in Signalementen in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 90.


42

• INDONESIË

een kolonie vecht zich vrij Sweep-project Vorig jaar startte het Nederlands Instituut voor Militaire Historie een actie - het Sweepproject - om de officiële stukken over de inzet van Nederlandse militairen in Indië (19461950) aan te vullen met egodocumenten. Verschillende fotoboeken gingen naar het Instituut, dat zeer tevreden is over de oogst. Een deel daarvan is getoond op de Archievendag 2010 op 10:16-10. Bemmel, N. van, Eindelijk verhalen van mannen die het voor ons moesten opknappen in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 4.

Daar werd wat groots verricht Het eerste soloprogramma van cabaretier Diederik van Vleuten Daar werd wat groots verricht gaat over oud-oom Jan, wiens leven zich grotendeels in Indië afspeelde. Recensent Henk van Gelder: Zo waarheidsgetrouw als een geschiedenisles, maar tegelijk zo speels als een cabaretvoorstelling. (…) Zo zuiver als wat, zonder enig vals sentiment, roept Van Vleuten beelden op uit de Jappenkampen en uit de benarde jaren na de Japanse capitulatie. (…) Diederik van Vleuten heeft iets groots verricht: een solodebuut dat informeert als een documentaire, amuseert als cabaret op topniveau en indruk maakt als theater dat zich niet in één genre laat onderbrengen. Van Gelder geeft de voorstelling 5 sterren. Tournee tot juni 2011. Zie ook www.harrykies.nl. Gelder, H. van, Vrolijke verbazing over de koloniën in: NRC Handelsblad, 10:21-10, blz. 9. Henfling, M., Ontroerende schets van oudoom in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 20-21: Van Vleuten heeft van rijk materiaal een persoonlijke, maar toch universele voorstelling gemaakt.

11 TIJD VAN TELEVISIE EN COMPUTER Vanaf 1950

•

Algemeen

Persjubilea Op 10:01-10 bestond NRC Handelsblad, voortgekomen uit de fusie van de Nieuwe Rotterdamse Courant uit 1844 en het Algemeen Handelsblad uit 1828 veertig jaar. Ter gelegenheid daarvan had de krant als voorpagina die van 1 oktober 1970 met o.m. berichten over de begrafenis van Nasser en over de besprekingen over de status van Berlijn. Op deze voorpagina een advertentie die oproept het kritische weekblad de Nieuwe Linie eens te proberen. CvdK


43 Elsevier kwam met een feestnummer op 10:30-10 ter gelegenheid van het 65-jarig bestaan. Het feestnummer bevat o.m. een interview met vicepremier Maxim Verhagen. Abonnees van Elsevier kunnen alle edities vanaf 1945 – 430.000 pagina’s - nu online lezen. Beerekamp, H., Politieke complotten in heden en verleden in: NRC Handelsblad, 10:2810, blz. 17. Het Getal 430.000 in: Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 34.

Scheepsbouw in Nederland Peter de Waard schreef een overzicht van de Nederlandse scheepsbouw na 1950 met als centrale figuur Cornelis Verolme: De laatste scheepsmagnaat in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad - 10:09-10, blz. 11 en 13.

Landbouw in Nederland: 1995-2009 In de periode 1995 tot en met 2009 daalde het aantal agrarische bedrijven in Nederland met 36% tot 73.000. De bedrijven zijn in die tijd flink groter geworden. Een doorsnee bedrijf was in 2009 50% groter dan in 1995. In 1995 haalden boeren en tuinders nog 3,2% binnen van het nationaal inkomen (bbp), in 2009 was dat 1,4%. Het aantal banen nam in deze periode af met 20% en het totale agrarische inkomen daalde met 27% door de ongunstige ontwikkeling van de prijzen in de landen tuinbouw. Het CBS voegt aan deze gegevens toe dat het belang van de landbouw groter dan uit deze cijfers blijkt, vanwege de verwerking van agrarische producten in de voedingsmiddelenindustrie. Aantal boeren neemt nel af in: NRC Handelsblad, 10:25-10, blz. 10. Reijn, G., Landbouweconomie gehalveerd in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 24.

Walkman 1979-2010 Sony heeft de productie van de walkman stopgezet. Meer dan dertig jaar zorgde de walkman voor een apparaat dat de muziek mobiel maakte. De uitvinding door Sony verloste Japan van het imago van na-apers. Het idee kwam van Sony-oprichter Ibuku, die overal naar muziek wilde kunnen luisteren. De Walkman werd op 2 juni 1979 gelanceerd. Een eerste exemplaar kostte in Nederland 290 gulden. Dankzij de walkman werd Sony het bekendste Japanse elektronicaconcern. Naast een innovatiedoorbraak betekende het dat Sony een begrip werd in de wereld, in staat tot het verbeteren van westerse technologie. De naam walkman bleek een voltreffer. In 1995 waren er al 150 miljoen verkocht. Daarna kwam de concurrentie met de discman, de mp3-speler en de iPod. Na 1995 werden er nog 70 miljoen verkocht. Sony stond aan de basis van de ontwikkeling dat grote aantallen mensen met oortjes in door het leven gaan. Waard, P. de, Innovatie die muziek mobiel maakte in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 4.

Vergrijzing en onderwijs Het onderwijs gaat volgens de rapportage Krimp als Kans van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt de komende decennia veel last krijgen van de gevolgen van vergrijzing. Het aantal leerlingen in het basisonderwijs neemt de komende tien jaar met naar verwachting 140.000 af. Nu zijn er nog 1,55 miljoen basisschoolleerlingen, in 2015 zijn dat er 1,44 miljoen en in 2020 1,40 miljoen. Vanaf 2015 gaan ook scholen voor voortgezet onderwijs te maken krijgen met daling. De daling is met ongeveer 12% het scherpst in Groningen, Friesland, Drenthe, Gelderland en Limburg vanwege gezinnen die vanwege de werkgelegenheid wegstrekken naar de Randstad. Gerrits, R., Vergrijzing gaat leiden tot forse daling aantal basisscholieren in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 4.

Publicaties (BV) Blom, J. (red.), De kredietcrisis, een politiek-economisch perspectief. Amsterdam University Press, € 34,50 [analyse van de oorzaken van de kredietcrisis vanuit een politiek-economisch perspectief]. AUP Persbericht d.d. 10:19-10.


44 (AR) Duivenvoorden, E., Nooit meer kraken? [terugblik op 40 jaar kraakbeweging] in: Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 8-13.

(BV) Heiden, P. van der en A. van Kessel, Rondom de Nacht van Schmelzer. De kabinetten-Marijnen, -Cals en -Zijlstra 1963-1967. Boom, € 22,50. Mail uitgeverij Boom, d.d. 10:20-10.

(BV) Reyn, S., Atlantis Lost. The American Experience with De Gaulle, 19581969. Amsterdam University Press, € 69,50. AUP Persbericht, 10:13-10.

(BV) Tellegen, E., Groene herfst. Een halve eeuw milieu. Amsterdam University Press, € 34,95. Interview met de auteur: T. Vanheste, Egbert Tellegen ‘Er is geen andere vijand dan wijzelf’ in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 40-45: Wat ik (Tellegen) enorm mis bij jonge mensen is een houding van: Ik wil daar niets mee te maken hebben. Ik ga mijn eigen levensstijl opbouwen, waarom moet ik achter al die dingen die mij door commercie worden aangepraat aanrennen? De angst om niet mee te doen, anders te zijn, is enorm.

(BR) Wingen, E. (samenst.), De A van Cobra in woord en beeld. Jaski Art Gallery, 1997, van € 55,00 voor € 22,50. Roelants - Nijmegen - tel. 024-3221734.

Films /dvd • Beatrix, Oranje onder vuur VPRO en S&V Fiction gaan een vervolg maken op Bernhard, Schavuit van Oranje onder de titel Beatrix, Oranje onder vuur. Het programma start met Beatrix’ studententijd in Leiden en gaat in op verschillende crises binnen het vorstenhuis. Scenarioschrijver is Thomas Ross, de regie is in handen van Pim van Hoeve. De reeks zal in 2012 uitgezonden worden op Nederland 1. Mensen in: de Volkskrant, 10:05-10, blz. 50. • Den Uyl en de affaire Lockheed TV-recensent Jean-Pierre Geelen kijkt terug op het tweede deel van de serie Den Uyl en de affaire Lockheed. Hij concludeert: Wat overheerst is een met liefde en zorg gemaakt tijdsbeeld, dat in elk geval geloofwaardigoverkomt. Geelen, J-P., Schildpad in: de Volkskrant, 10:18-10, blz. 42. • De roerige jaren ’80: Krakersverzet 3dvd-pack met films van Barbara den Uyl: Chaos in de rechtsstaat, Waar de ratten koning zijn en In naam der wet. Bestellen www.volkskrant.nl/webwinkel, €19,95. Advertentie in de Volkskrant, 10:23-10, blz. 12.

• Majesteit Eerste Nederlandse speelfilm over het koningshuis met Carine Crutzen als Beatrix. Regisseur is Peter de Baan, het script is van Ger Beukenkamp. De film speelt vanaf de eerste Prinsjesdag na het overlijden van prins Claus. Floortje Smit interviewde de makers over de historische juistheid en over zaken, die in zo’n film wel en niet kunnen. Smit, F., Majesteit mag best een tongzoen geven in: de Volkskrant, 10:09-09 [NFF].

Marijn van der Jagt bespreekt in Vrij Nederland de film Majesteit in relatie tot andere producties over de Oranjes. De makers kregen voor de film geen steun van het Filmfonds omdat Beatrix niet gerepresenteerd werd zoals we haar kennen. Beukenkamp noemt dat censuur. Volgens hem is de functie van drama juist om mensen van een andere kant te laten zien dan hoe we ze kennen: een kwetsbare koningin, die nog nauwelijks weet wat ze aanmoet met haar volk, haar functie en zichzelf. Jagt, M. van der, ‘Majesteit’. Het drama bereikt de koningin in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 60-63.


45

De film gaat in première tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht en is vanaf 10:28-10 te zien in de bioscoop. Eenzame Beatrix worstelt in speelfilm ‘Majesteit’ in: Dagblad van het Noorden, 10:24-09, blz. 36.

Coen van Zwol noemt in zijn recensie Majesteit een film, die Beatrix’ brein gijzelt om haar tot woordvoerder van het Republikeins Genootschap te maken. De makers willen de tragiek tonen van mensen die gevangen zijn in een ‘belachelijke poppenkast’. Zo mist de film een spanningsboog: Wie wil er nou weten hoe iets niet gebeurd is? Omdat de crisissen op zijn, hebben ze nu zelf maar een crisis bedacht. Majesteit verhoudt zich zo vrijblijvend tot de realiteit dat hij bewegingsloos tussen feit en fantasie hangt. Jos van den Burg stelt in zijn recensie dat de strekking van de film is dat de Oranjes gevangen zitten in een knellend keurslijf en dat de monarchie uit menselijkheid opgeheven moet worden, in het belang van de Oranjes dus. Aan subtiel drama hadden de makers geen boodschap. De film ontstijgt zelden het niveau van een (konings)soap. Kevin Toma noemt de film een fictieve, maar prikkelende kijk op koningin Beatrix. Zwol, C. van, Republikeinen gijzelen het brein van Beatrix in: NRC Handelsblad, 10:2710, blz. 8. Burg, J. van der, De majesteit heeft het maar zwaar in: Dagblad van het Noorden, 10:2810, blz. 40. Toma, K., Majesteit praat zelden normaal in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 41.

Niet zo opwekkende recensies, maar in de advertentie voor de film www.majesteitdefilm.nl – maken ze er het beste van: • Jeroen Willems, zeer terecht bekroond met Gouden Kalf – Mikro Gids • Crutzen overtuigt volkomen – de Volkskrant • Fenomenale Crutzen – nu.nl • Prachtig gemaakte film – vier sterren – TV Film • Mooi menselijk drama – de Telegraaf • Voortreffelijke acteurs – Veronica Magazine • Vier sterren – Spits • Fenomenaal gespeeld – de Volkskrant. Advertentie voor de film in de Volkskrant, 10:28-10, blz. 54.

Op basis van het scenario van Ger Beukenkamp voor de film Majesteit heeft Oscar van den Boogaard een roman gemaakt: (BV) Boogaard, O. van den, Majesteit. De Geus, € 17,90. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 4 [Boeken].

•

Politiek Nederland: actueel

PVV De Belgische cartoonist Zaza (Klaas Storme) heeft een cartoon gemaakt met Nederlandse molens met hakenkruizen als molenwieken. Zijn tekening stond in De Standaard: een harde waarschuwing, misschien wat kort door de bocht. De wieken zijn geen echte hakenkruizen: de hoeken zijn geen echte hoeken en de uiteinden wijzen naar links. Zaza: Mijn cartoon moet onrust wekken: pas op jullie zijn nog niet zo ver, maar het kan wel gebeuren. Peeperkorn, M., ‘Cartoon moet onrust wekken’ in: de Volkskrant, 10:04-10, blz. 5.

Sabine Leutheusser-Schnarrenberger, minister van Justitie in Duitsland: Adviezen van dubieuze figuren uit Nederland rijden onze pogingen in de wielen de integratie van islamitische medeburgers te bevorderen. Geciteerd in: Vaart, J. van der, ‘Ook de islam hoort bij Duitsland’ in: NRC Handelsblad, 10:04-10, blz. 5.


46 PVV-leider Wilders wil dat het staatshoofd niet langer lid is van de regering. Als het kabinet daar niet toe overgaat, zal de PVV volgens hem een initiatiefwetvoorstel indienen. Wij zijn voor het koningshuis, we zijn geen republikeinen. Maar de majesteit in de regering is ons een brug te ver. Wilders zegt dit voorstel ingebracht te hebben bij de kabinetsformatie, maar dat hij de VVD en het CDA niet meekreeg. Wilders wil staatshoofd uit de regering in: Dagblad van het Noorden, 10:27-10, blz. 5.

In de Tweede Kamer groeit steun voor de plannen om de macht van de koningin in te perken. Een meerderheid ziet voor haar bij de volgende kabinetsformatie geen sturende rol meer weggelegd. Een uitdijend deel van de Kamer wil haar zelfs helemaal uit de regering verwijderen. SP’er Van Raak riep op om alles wat politiek is aan het koningschap af te schaffen omdat het afbreuk doet aan de symboolfunctie. Voor een ceremonieel koningschap zijn naast de PVV en de SP GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren te vinden, samen 54 Kamerzetels, onvoldoende voor de vereiste grondwetsherziening. Premier Rutte maakte namens VVD en CDA duidelijk niet van plan te zijn te morrelen aan de positie van het staatshoofd. Voor het idee de sturende rol van de koningin in de kabinetsformatie aan te pakken is er ook steun te vinden bij de PvdA. Voor dit plan is een gewone meerderheid voldoende. Over de rol van de koningin in kabinetsformaties is niets geregeld in de Grondwet: ‘het zwarte gat in het staatsrecht’ volgens Thom de Graaf in 2000. In 1971 nam de Tweede Kamer de motie-Kolfschoten aan, waarin het mogelijk werd dat de Kamer zelf een informateur kon kiezen. Premier Kok gaf in een notitie in 2000 aan dat de Tweede Kamer dit zelf mogelijk kan maken. Bij stemming hierover was er echter steeds geen meerderheid. Hoedeman, J., Verzet tegen macht Beatrix groeit in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 1. Hoedeman, J., Rumoer over ‘zwarte gat in staatsrecht’ in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 9.

In De Stelling in het Dagblad van het Noorden stemden 1761 lezers op de stelling Koningin moet het formele hoofd van de regering blijven: 55% eens, 45% oneens. De Stelling in:”Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 11.

In een redactioneel commentaar in de Volkskrant wordt gesteld: Het gebeurt niet zo vaak dat de Volkskrant en Geert Wilders het met elkaar eens zijn. Maar over de rol van ons staatshoofd zei Wilders dinsdagavond zinnige dingen. Hij is vóór Oranje, maar wil dat de koningin geen deel uitmaakt van de regering. Een uitstekend idee, dat steeds meer aanhangers heeft in de Tweede Kamer.(…) Tijd dus om de Koninklijke bemoeienis met de formatie te beëindigen. (…) Laat de Kamer dus moed vatten en het heft in eigen handen nemen. Dat is uiteindelijk ook gezonder voor de monarchie. Redactioneel commentaar Wilders’ gelijk in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 20.

Hans Maessen van het Nieuw Republikeins Genootschap roept in NRC Handelsblad op om nu over die taken van de koning(in) te discussiëren die gebaseerd zijn op ongeschreven staatsrecht en die aan te pakken voordat Beatrix afstand doet van de troon. Hij stelt een convenant voor tussen parlement, regering en koning om de functie van de koning inhoud te geven. Tevens stelt hij dat grondwettelijke taken van het staatshoofd gedelegeerd kunnen worden naar een democratisch gekozen persoon. De macht en invloed van Beatrix worden vaak gebagatelliseerd, maar zij belichaamt een ondemocratisch en ondoorzichtig instituut dat naar zijn aard elke wijziging in ons staatsbestel tegenhoudt. Maessen, H., Beperk nu snel de invloed van het koningshuis in: NRC Handelsblad, 10:2910, blz. 7.

Wilders in de Tweede Kamer: We hebben niet op alle punten onze zin gekregen, maar het regeer- en gedoogakkoord is mooi en goed. Zelfs in mijn stoutste dromen had ik niet kunnen denken dat onze jonge partij zo’n stempel zou kunnen drukken op het regeringsbeleid.


47 Hendrickx, F., Wilders geniet van nieuwe rol in: Dagblad van het Noorden, 10:27-10, blz. 1.

Geert Wilders heeft ook een eigen glossy: Geert. De glossy met de zachte G. Eerst was de opzet van Stijn Aerden c.s. om een satirisch blad te maken: we wilden vooral weer wat lucht kloppen in dit bezorgde, verongelijkte landje. Na de gedoogconstructie werd het blad een combinatie van satire en het zoeken naar een antwoord op de vraag: wat drijft de man? Alles wat u over de PVV-leider wilde weten. Met o.m. een kopvoddenmodereportage en een Groot Nationalistisch Dictee, maar ook een artikel over Wilders’ beveiliging, zijn Indische wortels en zijn liefde voor Israël. Het blad is gemaakt in een oplage van 75.000. Hollak, R., Geert: ’n glossy met ’n zachte G in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 18. ‘Geert’ met ode aan het worstenbroodje in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 59.

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad wordt gesteld: Het is voor een redelijk denkende burger, die gewend is aan argumenten en enig respect voor feiten, wellicht een hele opgave om de debatbijdrage van Wilders uit te zitten. De PVV-leider heeft geen behoefte aan rationeel observeren en relativeren. In dat opzicht schrijft Wilders zeker geschiedenis. Deze politicus hanteert een zwart-wit perspectief dat aantrekkelijk is en dwingend tegelijk. (…) de redelijk denkende burger laat zich gemakkelijk gijzelen door de retoriek van afwijzing en tweedeling. In veel reacties ontbreekt nu soevereiniteit, maar overheerst schrik. (…) Een eigen vocabulaire is gewenst, dat aanspreekt. Wie bestrijdt de verhuftering, het revanchisme en ook de rancune? Op een manier die inspireert, bevestigt en diepte geeft? (…) gevoelens, identiteit en beelden zijn in de politiek belangrijker dan belangen of feiten geworden. ‘Demoniseren’ was het eerste politieke toverwoord dat het debat beslechtte voor het begon. Nu tracht de PVV de burger wijs te maken dat moslims ons vanuit een religieuze dogmatiek (takiyya) hun echte bedoelingen met Nederland verborgen houden. Terwijl de Nederlanders die moslims accepteren ‘dhimmi’ zijn: collaborateurs die vast ook de sharia willen invoeren. Alleen hebben zij het zelf niet in de gaten. Wie in dit ‘frame’ opgesloten zit, kan alleen verliezen. In de loopgraaf van Wilders. Zelf nadenken, feiten controleren en eigen conclusies trekken, het kan nog. Redactioneel commentaar Pleidooi voor een eigen taal die weer inspireert in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 11 [Opinie & Debat].

Formatie De stemming op het CDA-congres over regeringsdeelname aan een regering VVD-CDA met gedoogsteun van PVV had als resultaat 68% voor en 32% tegen. Stokmans, D., Opgelucht zal Verhagen niet zijn in: NRC Handelsblad, 10:04-10, blz. 1.

Mark Rutte ligt onder vuur. Er worden vraagtekens gezet bij zijn kabinet: • omdat er te weinig vrouwen in zijn kabinet zitten. Neelie Kroes heeft gepleit voor een quotum, anderen stellen dat Rutte niet goed genoeg gezocht heeft. Volgens critici zijn er voldoende goede vrouwen, alleen zwemmen die niet in Rutte’s vijver. • Ook is de vraag waarom er geen ‘kanonnen’ uit het bedrijfsleven en de wetenschap opgenomen zijn. • Ten slotte wordt het kabinet wel getypeerd als een mastodontenkabinet, een typering die niet positief bedoeld is. Meerhof, R., Lat ligt soms te laag voor politica in: de Volkskrant, 10:12-10, blz. 6. Stoker, E. en C. Vos, Hoezo zijn er geen geschikte vrouwen? in: de Volkskrant, 10:12-10, blz. 6.

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad wordt geconstateerd dat het kabinet Rutte met drie vrouwen, geen allochtonen en relatief veel oudere mannen (onder wie twee pensioengerechtigden) geen afspiegeling is van de samenleving (wat overigens ook gold voor eerdere kabinetten). Gesteld wordt dat niet verwacht mocht worden dat de VVD haar best zou doen voor vrouwen. In het verkiezingsprogramma staat: Het gaat de


48 VVD om gelijke kansen voor vrouwen, niet om het voortrekken van vrouwen. Het CDA heeft in het programma een appel staan aan het bedrijfsleven om meer vrouwen aan de top als ambitie te nemen. Het CDA zou dus om te beginnen zelf het goede voorbeeld moeten geven. De redactie is tegen het quotumvoorstel van Kroes: De indruk dat vrouwen louter omwille van hun geslacht worden benoemd, moet worden voorkomen. Redactioneel commentaar De vrouw als minister in: NRC Handelsblad, 10:12-10, blz. 7.

Polarisatie: links en rechts Th. Broer en Th. Niemantsverdriet over de nieuwe polarisatie:links versus rechts: De begrippen links en rechts, decennialang bestempeld als hopeloos achterhaald, bepalen weer het debat. Zij citeren Pechtold: Zo’n links-rechts tweeling getuigt van intellectuele gemakzucht. En van gebrek aan historisch besef. Er zijn toch veel meer tegenstellingen. Zelf voel ik meer voor een tweedeling conservatief-progressief. Broer, Th. en Th. Niemantsverdriet, De nieuwe polarisatie. Links versus rechts in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 25.

In zijn strip in Het Leven in Vrij Nederland neemt Pieter Geenen op komische wijze het ‘gebruik’ van het begrip ‘links’ op de hak: Weg met links. Geenen, P. Weg met links in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 90

De linkse grachtengordelelite en de Haagse regentenkliek staat huilie te doen op de gang. Ze mogen pruttelen tot ze een ons wegen, maar ons adagium is: waar links verliest, daar wint Nederland. Wilders in de Tweede Kamer, geciteerd in: Rutte van start in een ijzige atmosfeer in: de Volkskrant, 10:27-10, blz. 1.

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad wordt over het debat over de regeringsverklaring in de Tweede Kamer gesteld: Het parlement had meer weg van een marktplaats met standwerkers dan van een ‘huis’ waarin collegiaal van gedachten wordt gewisseld. Naar Nederlandse maatstaven waren die verbale omgangsvormen uniek… De woordkeus van Wilders – de geest is uit de fles. Door heel Europa worden burgers wakker en laten zich niet langer voorliegen door de linkse media-elite – wordt ‘losjes’ genoemd en ‘tamelijk uniek’. Het is een breuk met de saaie bezonnenheid van vroeger, zonder dat het kan tippen aan de Britse parlementaire welsprekendheid. Als dit de toon blijft, ligt een periode van diepe polarisatie in het verschiet. Redactioneel commentaar De geest in de fles in: NRC Handelsblad, 10:27-10, blz. 7.

Kabinet-Rutte NRC Handelsblad opende op 10:14-10 niet traditioneel met de bordesfoto - die stond op blz. 3 - maar met een fraaie tekening van Woldhek van het kabinet, dat achter de koningin staat te koorddansen. Het kabinet-Rutte heeft een gemiddelde leeftijd van 53,8 jaar en is daarmee het oudste kabinet van de laatste vijftig jaar. Ivo Opstelten is met zijn 66 jaar de oudste minister van de afgelopen halve eeuw. Os, P. van en A. Reerink, Kabinet-Rutte heeft de oppositie nodig in: NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 1. Rutte leidt oudste kabinet in halve eeuw in: NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 3.

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad wordt gesteld dat het een bijzondere dag voor de parlementaire democratie in Nederland is en vooral voor de VVD. Voor het eerst in de 62-jarige geschiedenis is een VVD-leider voorzitter van een kabinet. En hij leidt een coalitie van een geringe omvang, een minderheidskabinet: 52 van de 150 zetels, met gedoogsteun van de PVV. Het kabinet lijkt het gevraagde antwoord op de tijdgeest met de nadruk op de beperking van de immigratie, de roep om veiligheid en het streven naar een kleinere overheid en naar minder politici. (...) Het nieuwe kabinet heeft de ambitie dat de overheid weer ‘bondgenoot’ van de burger wordt. Redactioneel commentaar Een bijzonder kabinet in: NRC Handelsblad, 10:14-10, blz.7.


49 Regeerakkoord NRC Handelsblad kwam op 10:14-10 met een unieke bijlage:Het Regeerakkoord Vrijheid en Verantwoordelijkheid. De complete tekst met daarbij gemarkeerd de punten die partijen binnengehaald hebben of waar ze compromissen hebben moeten sluiten. Toegevoegd zijn analyses op haalbaarheid (met name op de korte termijn) en de houdbaarheid van de voorstellen. Inleiding Het akkoord begint met de volzin: Het kabinet combineert realisme over de grote problemen van vandaag met optimisme over de toekomst. En even verder: Dit kabinet gelooft in een overheid die alleen dat doet wat zij moet doen, liefst zo dicht mogelijk bij de mensen. Dan kan de overheid weer een bondgenoot van de burgers worden. En nog verder: We beoordelen mensen niet op hun afkomst maar op hun toekomst, niet op hun geloof maar op hun gedrag, niet als groep, maar als individu en daar wordt in relatie met de vrijheid aan onderwijs aan toegevoegd dat VVD en CDA, anders dan de PVV, de islam zien als een religie. Bestuur Nadat de drie kerntaken van de provincies omschreven zijn - ruimte, economie en natuur - volgt: Het kabinet komt met voorstellen tot vermindering van het aantal volksvertegenwoordigers in gemeenteraden, waterschapsbesturen, provinciale staten en de Staten-Generaal. Bij het aantal leden van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer gaat het om vermindering met een derde van elke Kamer. NRC Handelsblad merkt hierbij op dat voor dit plan een grondwetswijziging nodig is, zodat realisatie pas op lange termijn mogelijk is. Verder komt het kabinet met een voorstel de waterschapsbesturen te laten kiezen door de gemeenteraadsleden en om de gemeentelijke herindelingen alleen te starten van onderaf. Tot slot wil het kabinet het aantal ambtenaren verminderen bij alle bestuurslagen. Dat laatste punt noemt NRC Handelsblad gezien de ervaringen van Balkenende IV een moeilijk te realiseren punt. Buitenland Betrokkenheid bij het Europese proces is van direct belang voor de Nederlandse burgers en bedrijven. Maar: de Europese Unie kan niet onbeperkt uitbreiden en de Europese uitgaven, beleidsontwikkeling en overdracht van nationale competenties naar het Europese niveau mogen niet ongehinderd toenemen. Subsidiariteit. Tevens streeft het kabinet naar één vergaderplaats voor het Europees Parlement (wat volgens NRC Handelsblad een wijziging van het verdrag van de Europese Unie nodig maakt, waarvoor geen steun te verwachten is van Frankrijk) en naar een substantiële vermindering van de afdrachten door Nederland aan de EU. En toetreding van nieuwe EU-leden kan alleen maar als aan alle criteria voldaan is. Verzoeken voor deelname aan internationale missies (NAVO en EU) worden in het perspectief van internationale verantwoordelijkheid en nationale belangen overwogen, maar de financiering kan uit de gelden voor ontwikkelingshulp. Specifieke vermelding is er van het streven dat Nederland verder investeert in de band met de staat Israël. Economie Er komt een nieuw ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie: combinatie en bundeling van het algemene en specifieke economisch beleid, het beleid ten aanzien van de agrofoodsector en het beleid inzake innovatie in één ministerie biedt de basis voor een meer integrale en effectieve beleidsinzet ter versterking van de concurrentiekracht van de Nederlandse economie binnen de EU en in de wereld. De landbouw is een belangrijke sector die zwaar moet meewegen in het economisch beleid. Er komt naast de minister een staatssecretaris voor Landbouw. Infrastructuur De maximumsnelheid op autowegen gaat omhoog naar 130 km. per uur. Het kabinet komt met voorstellen de ruimtelijke ordening meer over te laten aan provincies en gemeenten. Het toezicht en de regie op het gebied van ruimtelijke ordening en volkshuisvesting gaat naar de provincies. Onderwijs De overhead wordt beperkt, er komt meer ruimte voor vakmanschap in het onderwijs. Presteren is geen vies woord, maar een noodzakelijke voorwaarde. Iedereen in het


50 onderwijs wordt hierop aangesproken: ouders, leraren, leerlingen en schoolbestuurders: de basis op orde, de lat omhoog. De aansluiting tussen de verschillende vormen van onderwijs wordt verbeterd. De kerntaak van de basisscholen ligt bij taal en rekenen. Er komen verplichte leerlingvolgsystemen met uniforme toetsen in het primair en het voortgezet onderwijs. Behoud en onderhoud van monumenten blijven taken van de overheid. Hierbij verdient herbestemming de aandacht, evenals behoud van het religieus erfgoed. Actieve cultuurparticipatie blijft ook van belang. De uitgaven aan behoud en beheer van cultureel erfgoed, bibliotheken en het Nationaal Archief worden zoveel mogelijk ontzien. Veiligheid Er komt een nationale politie onder verantwoordelijkheid van de minister die belast is met de zorg voor veiligheid. De minister wordt eindverantwoordelijk voor het beheer. Er komen tien politieregio’s waarbij de grenzen van de tien arrondissementen van de gerechtelijke kaart leidend zijn. Werk en sociale zekerheid De AOW-leeftijd wordt verhoogd naar 66 jaar. Regeerakkoord in: bijlage NRC Handelsblad, 10:14-10.

Gedoogakkoord Immigratie Ombuiging, beheersing en vermindering van de immigratie zijn geboden en urgent gelet op de maatschappelijke problematiek. Verwezenlijking hiervan behoort tot de primaire doelstellingen van het te voeren kabinetsbeleid. Het migratiebeleid, met name het beleid inzake de gezinsmigratie, is gericht op beperking en terugdringing van de komst van migranten met weinig perspectief. Illegaal verblijf wordt strafbaar. Effectieve integratie van nieuwkomers en bevolkingsgroepen is een veelomvattend en veeleisend proces dat voor de gehele samenleving van groot belang is. Verkrijging van het Nederlanderschap vormt de bekroning van kwalificatie, participatie en integratie. Het voorstel van het kabinet houdt tevens in dat het Nederlanderschap pas definitief wordt verkregen indien afstand is gedaan van een of meer andere nationaliteiten, waarvan afstand gedaan kan worden. Regeerakkoord in: bijlage NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 11-13.

www.parlement.com Regeringsverklaring Rutte in de Tweede Kamer

Over het regeerakkoord: Broer, Th. en Th. Niemantsverdriet, Het akkoord van loze beloften in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 12-14. Derkzen, S. en M. Oberndorff, Bezuinigen op de overheid. Ambtenaren, je raakt ze niet kwijt in: Vrij Nederland, 10:16-10, blz. 32-35. Je zou toch verwachten dat serieuze politieke partijen als VVD en CDA eerst de constitutionele en juridische mogelijkheden in kaart brengen en vaststellen waar de grenzen liggen, voor ze een regeerakkoord schrijven. Rechter Willem van Bennekom over het vreemdelingenrecht in:


51 Cohen, M. en M. Husken, Rechter Van Bennekom. ‘Geert Wilders speelt de vermoorde onschuld’ in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 27.

De Tweede Kamer heeft met overgrote meerderheid een motie aangenomen ingediend door GroenLinks, PvdA, D66 en SP: De regering moet in woord en daad uitdragen dat het tegengaan van islamisering geen doel op zich is. De coalitiepartijen stemden voor, onder het motto: Wilders’ strijd tegen de islamisering is niet de onze. Tegen de motie stemden PVV en SGP. Motie bepaalt dat tegengaan van islamisering geen doel van de regering is in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 3.

1272 stemmers reageerden in het Dagblad van het Noorden op de stelling: Regeringsverklaring is een inspirerend verhaal van Rutte. 38% eens en 62% oneens. De stelling in: Dagblad van het Noorden, 10:28-10, blz. 13.

Terugblik op Balkenende Met het aantreden van kabinet-Rutte eindigt de periode uitgesmeerd over vier kabinetten van Balkenende als premier. In een redactioneel commentaar in het Dagblad van het Noorden wordt teruggeblikt: Zo sterk als premier Balkenende was op de inhoud, zo zwak was hij op de vorm. Hij bleef een houten klaas, die met vage praat om de hete brij heen leek te draaien. (…) Als hij meer leiderschap had getoond, was zijn gezag gegroeid. Een prenier met meer gezag had ook meer kunnen maken van de leus ‘fatsoen moet je doen’.(…) Jan Peter Balkenende leidde Nederland, dat moet gezegd, door een moeilijke tijd. Hij deed lang niet alles goed. Maar hij deed het toch maar. Redactioneel commentaar Exit Balkenende in: Dagblad van het Noorden, 10:14-10, blz. 13,

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad: Uithoudingsvermogen kan Balkenende, die 3007 dagen premier is geweest, zeker niet worden ontzegd. Onder zijn leiding werd het CDA in 2002 weer de grootste partij van Nederland. Het CDA vormde sinds 2002 verschillende coalities: Geen van die kabinetten heeft het tot een goed einde gebracht. In dat opzicht is zijn leiderschap niet succesvol geweest. De LPF bracht chaos, de VVD zat met zichzelf in de knoop. De kwestie rond de nationaliteit van Hirsi Ali betekende het einde van Balkenende II en daarna nog de breuk met de PvdA over Afghanistan; hij had dat bij meer vertoon van staatsmanschap wellicht kunnen voorkomen. Het CDA betaalde een hoge prijs met het verlies van 20 zetels. Maar met name Balkenende II heeft op sociaal-economisch gebied een aantal hervormingen doorgevoerd, die hebben bijgedragen aan verbetering destijds van de economie en de overheidsfinanciën. En Balkenende IV is op gepaste wijze omgegaan met de financiële crisis in 2008. Balkenende was de premier, die bij zijn aantreden normen en waarden op de agenda zette. Daarna heeft hij vooral verruwing in politieke en maatschappelijke omgangsvormen aanschouwd. Hij stond erbij, hij keek ernaar, hij zei er wat van - en hij bleek machteloos. Redactioneel commentaar Acht jaar Balkenende in: NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 7.

Op de stelling in het Dagblad van het Noorden over Balkenende - Jan Peter Balkenende was op de keper beschouwd een goede premier - reageerden 2034 stemmers: 46% was het eens met de stelling, 54% oneens. Stelling in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 15.

SGP De SGP gaat in beroep bij het Europees Hof tegen de uitspraak van de Hoge Raad dat zij vrouwen moet accepteren op de kieslijsten. SGP vecht uitspraak over vrouwen aan in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 5.


52 Masterclass Politiek in de 21ste eeuw Femke Halsema bekleedt volgend jaar de Leonardoleerstoel van de universiteit van Tilburg. Als gasthoogleraar verzorgt ze een masterclass Politiek in de 21e eeuw. In haar colleges zal ze ingaan op de grote veranderingen in de politiek van het afgelopen decennium. Voorgangers van haar op deze leerstoel waren o.m. Jan Terlouw en Hugo Brandt Corstius. Mensen in: de Volkskrant, 10:21-10, blz. 58.

België-Nederland In Vrij Nederland gaat Jan Callebaut, spindoctor in Vlaanderen, op het belangrijkste verschil tussen de Belgische en de Nederlandse politiek in: De ratio. Belgische politici zijn volks en laagdrempelig. (…) Ze schreeuwen en schelden in het parlement. Nederlandse politici daarentegen hebben een zakelijke, intellectuele stijl. Ze zijn altijd inhoudelijk, emotie is amper toegestaan. Vanuit België bezien, vormt de Nederlandse politiek een ‘permanent examen in zelfcontrole’. Niemantsverdriet, Th., Jan Callebaut ‘België is het populisme voorbij’ in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 35. Aardig om juist in deze maand te lezen. Beschrijft Callebaut de Nederlandse politiek in het heden of in het verleden? CvdK Gemeenten Samen met politicoloog Krouwel (VU) schreef Ronald Sǿrensen (Leefbaar Rotterdam) het rapport Nederland 2.0 waarin gepleit wordt om het aantal gemeenten in Nederland terug te brengen van 430 naar maximaal 40 grote regiogemeenten met meer bevoegdheden. Tevens worden rechtstreekse verkiezingen voor burgemeester en wethouders voorgesteld. Sǿrensen: van 430 naar 40 gemeenten in: NRC Handelsblad, 10:27-10, blz. 2. Dubbele paspoorten Staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten is niet van plan haar Zweedse paspoort op te geven. Rutte heeft haar dat nooit gevraagd, stelt ze. Volgens de Amerikaanse politicoloog Sara Wallace Goodman, die onderzoek gedaan heeft naar dubbele nationaliteiten, zijn er relatief weinig landen die voorwaarden stellen bij naturalisatie in de zin van afstand doen van de oude nationaliteit. Binnen Europa geldt deze eis in Noorwegen, Denemarken, Oostenrijk, Tsjechië en de Baltische staten. Nederland, Duitsland en Polen nemen een tussenpositie is: in principe geen dubbele nationaliteit, maar er zijn veel uitzonderingen. Griekenland en Marokko behoren tot de landen, waar je geen afstand kunt doen van je nationaliteit. In Nederland hebben 1,1 miljoen mensen een dubbele nationaliteit. De Australische grondwet bepaalt dat wie een tweede paspoort heeft, niet in het nationale parlement mag. In Kenia kunnen mensen in een openbare functie geen burger zijn van twee landen. In de VS mogen bewindslieden wel twee paspoorten hebben, zoals Albright Amerikaans-Tsjechisch en Schwarzenegger Amerikaans-Oostenrijks. Lastig kwartiertje over dubbel paspoort in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 3. Leijendekker, M., Meeste Europese landen versoepelen regels rond tweede paspoort in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 3.

In de discussie over het Zweeds paspoort van de staatsecretaris stelde premier Rutte dat het wat anders geweest was als zij een Turks paspoort had gehad. De Turkse minister Çelik, verantwoordelijk voor Turken in het buitenland, noemde deze uitspraak discriminerend en niet bijdragend tot integratie van buitenlanders in Nederland. Ziel, A. van der, Turkse regering: Rutte discrimineert in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 1.

Waterschappen De 26 waterschappen hebben in de publicatie Waterschapspeil 2010 een overzicht gegeven van wat de afgelopen vier jaar allemaal gedaan is en wat er nog aan het werk wacht. Het stoort de 26 waterschappen dat ze worden gezien als een overbodige


53 bestuurslaag in standgehouden door het innen van veel te hoge belastingen. Pieter Glas, voorzitter van de Unie van Waterschappen: Wat nou duur? Dit jaar is de opbrengst 2,3 miljard euro. Dat is amper 1,6 procent van de totale belastingdruk in Nederland. Andere inkomsten krijgen we niet, daar moeten we alles mee doen. Lieshout, M. van, “Overbodige’ waterschappen bepleiten zaak bij de Kamer: ‘Er gaat zelden iets mis’ in: de Volkskrant, 10:29-10, blz. 8.

Publicaties (BV) Bennekom, W. van, Op drijfijs. Over het functioneren van de rechtsstaat. Cossee, € 14,90. Interview met de auteur: Cohen, M. en M. Husken, Rechter Van Bennekom. ‘Geert Wilders speelt de vermoorde onschuld in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 22-27.

(BV) Bosma, M., De schijn-élite van de valse munters. Bert Bakker, € 19,95 [boek van nr. 2 van de PVV, een aanhanger van De Kadt]. Interview met de auteur door Remco Meijer en Martin Sommer Ik wil bewijzen dat Hitler een socialist was in: de Volkskrant, 10:25-09, blz. 14-15. Interview met de auteur door Pieter van Os en Herman Staal “Ik denk, dus ik ben PVV’ in: NRC Weekblad, 10:25-09, blz. 6-9. Bespreking door Kees van der Malen Gedreven door boosheid in: Dagblad van het Noorden, 10:2909, blz. 11. Bespreking Bas Heijne Als jonge honden staan we klaar. PVV’er Martin Bosma is in zijn politieke memoires zo dogmatisch als een hardcore marxist in: NRC Handelsblad, 10:01-10, blz. 5 [Boeken]: Dit boek is bepaald geen bezadigde terugblik, maar een verslag van een opstand vanuit het heetst van de strijd. (…) Bij het citeren toont hij zich selectief op het smadelijke af. Fennema, M., Zo makkelijk is links niet van Bosma af in: de Volkskrant, 10:11-10, blz. 19.

(BV) Dijkhuis, H., Monarchia. Het fenomeen van het koningschap. Boom, € 21,50. Aankondiging in Pas Verschenen Non-Fictie in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 7.

Citaten Maar een maatschappij waar alles gezegd en geschreven kan worden is geen vrije maatschappij, het is een maatschappij waar het woord niet meer serieus wordt genomen. Een maatschappij in verval dus. Arnon Grunberg in: Grunberg, A., Obsceen in: de Volkskrant, 10:05-10, blz. 1. Het gaat om de beleving van de burger. Die heeft vooral kwalitatieve doelstellingen. De politiek zet daar te vaak slechts kwantitatieve doelstellingen tegenover. Dat is deels de verklaring voor de kloof tussen burger en politiek. Leo Stevens, geciteerd in: Giebels, R., ‘Veel lastenverzwaringen verstopt’ in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 5 [Economie].

Terughoudendheid ten aanzien van inhoudelijke overheidsbemoeienis moet niet worden verward met terughoudendheid ten aanzien van het hebben van een visie op cultuurpolitiek. Atzo Nicolaï geciteerd in: Gehrels, C., Groot kunstaanbod verrijkt Amsterdam in: de Volkskrant, 10:18-10, blz. 19.

Het kan niet waar zijn dat we alle taken over de schutting gedumpt krijgen en dat we onvoldoende middelen hebben om ze uit te voeren. Annemarie Jorritsma, voorzitter van de VNG, over de decentralisatieplannen van het kabinet-Rutte, geciteerd in: Bloembergen, J. en H. Buddingh’ ‘Ik ga een fors robbertje vechten met Rutte’ in: NRC Handelsblad, 10:20-10, blz. 2.

Een veroordeling door de rechtbank van Geert Wilders belemmert niet alleen zijn uitingsvrijheid, maar de uitingsvrijheid van iedereen in Nederland. B. Moszkowicz geciteerd in: Groen, J. en R. Meijer, ‘Wilders dient juist het publieke debat’ in: de Volkskrant, 10:2210, blz. 9.


54 Het politieke debat wordt in dit tijdsgewricht net zo goed in het parlement gevoerd als daarbuiten in media en samenleving. Het strikte onderscheid daartussen is vervaagd. Dat kun je leuk vinden of niet, maar het is nu eenmaal zo. B. Moszkowicz geciteerd in: Groen, J. en R. Meijer, ‘Wilders dient juist het publieke debat’ in: de Volkskrant, 10:2210, blz. 9.

Er is eigenlijk alle reden om te veronderstellen dat we de opwinding over het populisme schromelijk hebben overdreven. Net zoals we indertijd de opwinding over de studentenrevolte van de jaren zestig schromelijk hebben overdreven. Maarten van Rossem in: Rossem, M. van, Populisten zijn heus niet zo belangrijk in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 49.

Film/dvd • Den Uyl en de affaire Lockheed Serie van Ger Beukenkamp en Hans Hylkema, uitgezonden vanaf 10:10-10 op Nederland 2 door de VARA. Gelder, H. van, Geloven in Joop den Uyl in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 11 [Cultureel Supplement].

De serie is inmiddels op dvd verkrijgbaar. Advertentie in de Volkskrant, 10:29-10, blz. 1.

•

Politiek internationaal: actueel

Mensenrechten Indonesië Zo’n 600 Molukkers hebben op 10:07-10 op het Malieveld in Den Haag geprotesteerd tegen de mensenrechtenschendingen op de Molukken. Er waren speeches van RMSpresident Wattilete en van de weduwe van Chris Soumokil. Aan het eind vonden ongeregeldheden plaats: Molukse jongeren bekogelden de politie met stenen en vuurwerk. Er vielen enige lichtgewonden en twaalf personen werden aangehouden. Molukkers. Rustige manifestatie eindigt met ongeregeldheden in: de Volkskrant, 10:0810, blz. 9 [foto]. Bol, B. van der, Ook zonder Yudhoyono demonstreren Molukkers in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 5 [foto].

Vanuit Papoea komen berichten (en filmpjes) over mishandeling en marteling van Papoea’s door de Indonesische politie en het Indonesisch leger. De berichten over intimidatie, marteling, verdwijning en moord van strijders voor de onafhankelijkheid nemen toe. Huizen worden in brand gestoken als dorpelingen weigeren gegevens te verstrekken over opstandelingen. Sinds eind vorig jaar zouden meer dan 40 Papoea’s gedood zijn. Filmpjes maken duidelijk dat de Indonesiërs neerkijken op de Papoea’s: zwart, primitief en geen moslim. De onwaardige behandeling wijst duidelijk op racisme. Alleen al het roepen van ‘onafhankelijkheid’ en ‘vrijheid’ is goed voor arrestatie en de aanklacht rebellie. Schouten, E., Geheime operaties op Papoea in: NRC Handelsblad, 10:19-10, blz. 1 en 5.

De regering in Djakarta heeft toegegeven dat een video waarop te zien is hoe Papoea’s door Indonesische militairen worden gemarteld authentiek is. De betrokken militairen zouden zijn gearresteerd. Maas, M., Jakarta erkent folteren Papoea’s door militairen in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 15.

Nobelprijs voor de Vrede De 54-jarige Chinese hoogleraar literatuur (NRC Handelsblad, de Volkskrant, volgens het Dagblad van het Noorden: filosofie) Liu Xiaobo heeft de Nobelprijs voor de Vrede gekregen wegens zijn lange en niet-gewelddadige strijd voor fundamentele mensenrechten in China. Het Noorse Nobelcomité brengt met deze toekenning de


55 Chinese autoriteiten in ernstige problemen. Een Chinese woordvoerder sprak van een obsceniteit tegen de vredesprijs. Door China wordt de prijs uitgelegd als een vorm van westerse inmenging in de Chinese binnenlandse zaken. Xiaobo zit gevangen als mede-auteur van Charta 08 (geïnspireerd op het Tsjechoslowaakse Charta 77), een pleidooi voor geleidelijke democratische hervormingen in China, inmiddels door 8000 Chinezen (NRC Handelsblad, volgens het Dagblad van het Noorden: meer dan tienduizend en volgens de Volkskrant: honderden) ondertekend. In het pamflet wordt teruggegrepen op de Franse Revolutie en de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Het gaat om vrije verkiezingen, vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Xiaobo zette zich in tegen schendingen van de mensenrechten en de achterstelling van de Tibetanen. Xiaobo kwam in 1991 voor twee jaar in de gevangenis vanwege zijn rol in de demonstratie op het Tiananmen-plein. In 1996 werd hij veroordeeld tot drie jaar werkkamp wegens bekritiseren van de partij. In 2007 werd hij enkele maanden gevangen gezet wegens publicaties op internetsites in Hong Kong. In 2009 werd hij veroordeeld tot elf jaar wegens het opstellen van Charta 08. Hij zit in een gevangenis in een afgelegen gebied in N.O. China. Het grote publiek kent Xiaobo en Charta 08 niet. De Chinese autoriteiten hebben de afgelopen maanden het Noorse Nobelcomité op andere gedachten proberen te brengen. Nu dreigt China met sancties tegen Noorwegen. Meteen na de bekendmaking heeft China een extra hoge virtuele muur opgeworpen om het nieuws buiten de grens te houden. Uitzendingen van CNN werden geblokkeerd. De politie arresteerde twintig feestvierende dissidenten. President Obama heeft de Chinese regering opgeroepen Xiaobo vrij te laten. Duitsland en Frankrijk hebben zich daarbij aangesloten. Obama noemde Xiaobo een overtuigende en dappere verdediger van mensenrechten en democratie. Buiten China wonende dissidenten hebben een oproep gedaan om de prijs niet aan Xiaobo te geven vanwege zijn slappe houding tegenover de communistische leiders. China beledigd door Nobelprijs Vrede in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 1. Garschagen, O., Dissident Liu is geen revolutionair in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 7. Rel om Nobelprijs Chinese dissident in cel in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 1. Tanis, R., Onvermoeibare strijder voor vrijheid in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 7. Speksnijder, C., Een gematigde luis in de pels in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 3. China arresteert feestende dissidenten in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 3. Obama bepleit vrijlating laureaat in: NRC Handelsblad, 10:09-10, blz. 5.

In een redactioneel commentaar stelt de redactie van NRC Handelsblad dat met de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede het Noorse Nobelcomité bewust tegen de tijdgeest ingaat. Het is de laatste jaren immers bon ton om de Volksrepubliek China, die sinds afgelopen zomer de tweede economische macht ter wereld is, niet al te hard te kritiseren als het gaat om mensenrechten en politieke repressie in China zelf. (..) Xiaobo is een van de slachtoffers van de eenzijdig repressieve oriëntatie van de staat China op materiële vooruitgang. Maar met groeiende macht komt ook verantwoordelijkheid en dus kritiek, aldus het comité. (..) de Nobelprijs voor Liu is niet alleen een abstract pleidooi voor de mensenrechten maar ook een nuttige politieke daad. Redactioneel commentaar Tegen de tijdgeest in in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 9.

De redactie van de Volkskrant schrijft in een redactioneel commentaar: Geen gemakkelijke, wel een terechte keuze, die de lijn doortrekt van de Nobelprijzen voor Sovjet-dissident Andrej Sacharov (1975), de Poolse vakbondsleider Lech Walesa (1983) en de Birmese oppositieleidster Aung San Suu Kyi (1991). Redactioneel commentaar Noorse voltreffer in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 22.

Xiaobo heeft zijn prijs opgedragen aan de slachtoffers van het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989 in Peking. De Chinese regering heeft de vrouw van Xiaobo en andere dissidenten huisarrest opgelegd. Voor hun huizen posteren agenten van de veiligheidsdienst, die journalisten en andere belangstellenden wegsturen.


56 Winnaar Nobelprijs refereert aan ‘1989’ in: de Volkskrant, 10:11-10, blz. 15. Liu: Nobelprijs voor ‘Tiananmen’ in: NRC Handelsblad, 10:11-10, blz. 5.

De Japanse premier Kan heeft China opgeroepen Xiaobo vrij te laten. Hij zei het belangrijk te vinden dat ook China de universele mensenrechten respecteert. Japan mengt zich in conflict Nobelprijs in: NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 5.

Verenigde Naties Tot tijdelijke leden van de Veiligheidsraad zijn - bij de jaarlijkse verkiezingen voor vijf zetels - Duitsland, Portugal, India, Colombia en Zuid-Afrika verkozen. De organisatie Security Council Report verwacht van de nieuwe samenstelling van de Veiligheidsraad een unieke dynamiek. V-Raad krijgt machtige nieuwe leden in: NRC Handelsblad, 10:13-10, blz. 5.

Secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon heeft een waarschuwing laten horen over de manier waarop Europa met immigranten omgaat. De uitdaging van de 21e eeuw is tolerantie, niet uitsluiting, aldus Ban. De VN-topman bekritiseerde personen die inspelen op de angsten van anderen en met de vinger naar immigranten wijzen. Volgens Ban schenden zij met hun uitlatingen Europese waarden. Ban waarschuwt Europeanen in: de Volkskrant, 10:20-10, blz. 13.

NAVO De NAVO-ministers van defensie en buitenlandse zaken hebben vergaderd over een raketschild. De Duitsers voelen ervoor en denken dat dank zij het schild de nucleaire ontwapening verder kan, Frankrijk heeft reserves en wil niet alleen op het schild, maar ook op kernwapens vertrouwen. Overlegd wordt om ook Rusland bij de plannen te betrekken. Het zou moeten gaan om bescherming tegen raketaanvallen door landen als Iran of Noord-Korea. Secretaris-generaal Rasmussen sprak van de NAVO met minder vet en meer spieren. Koning, P. de, Twijfels over nut pan-Europees raketschild NAVO in: NRC Handelsblad, 10:15-10, blz. 6. Bruijn, H. de, NAVO-landen eens over schild in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 8.

Citaten De grote vraag is: hoe lang kun je de vrijheidsdrang beperken tot de economie en vermijden dat ze overslaat naar de politiek? In elk geval is er geen weg terug. Ronald Havelaar in: Havelaar, R., De Chinese Communistische Partij: Verrotte kameleon in: Vrij Nederland, 10:02-10, blz. 66.

Publicatie (BV) McGregor, R., The Party. The Secret World of China’s Communist Rulers. Harper Collins, € 22,90. Bespreking door Havelaar, R., De Chinese Communistische Partij: Verrotte kameleon in: Vrij Nederland, 10:02-10, blz. 66.

Tentoonstelling (TE) Jim Goldberg: Open See - FOAM - Amsterdam - t.e.m. 10:21-11. catalogus € 52,75 [Fototentoonstelling van Magnumfotograaf over dromen van vluchtelingen over West-Europa]. Bespreking door Merel Bem Muren behangen met hoop in: de Volkskrant, 10:08-10, blz. 38-39.


57 •

WILLEM DREES

de verzorgingsstaat Bosma over Drees Willem B. Drees zet zich in een artikel in NRC Handelsblad af tegen de manier waarop PVV’er Bosma Willem Drees sr. (en jr.) tot geestverwanten van de PVV maakt als het gaat om immigratie. Bosma benut door selectief te citeren overwegingen over de bevolkingsgroei en ruimtelijke ordening als opstapje voor de PVV-zorgen over moslims in de Nederlandse samenleving. (…) Hun namen verbinden aan het verketteren van andermans overtuiging en bekrompen nationalisme is hun gedachten misbruiken. Drees, W.B., Misbruik de naam Drees niet in: NRC Handelsblad, 10:05-10, blz. 7.

•

DE WATERSNOOD

de dreiging van het water Publicatie (AR) Lavèn, A., Het achtste wereldwonder [fotoreportage over de Deltawerken] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 4-11.

(BV) Bosatlas van Nederland Waterland 3 - Noordhoff - €24,95. Bespreking door Michel van Nieuwstadt Waterspeelbaan Nederland in:NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 4 [Wetenschap].

•

DE TELEVISIE

de doorbaak van een massamedium Eerste TV-Journaal 1956 Bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid is het eerste Journaal opgedoken: 5 januari 1956, zonder nieuwslezer in beeld ( die kwam op 03-10-1957: Coen van Hoewijk) en met onderwerpen schaakkampioen Euwe, een Amerikaanse dame met een oliebron in haar tuin en het weer (met lipstick ingetekend op een kaart). Het eerste Journaal is te zien op www.nos.nl.


58 Eerste Journaal (met lippenstift) duikt op in: de Volkskrant, 10:19-10, blz. 43. Citaten

De digitale revolutie blijkt het traditionele televisiekijken bepaald niet te verzwelgen. Integendeel, het tegenovergestelde is het geval. Maurits Martijn in: Martijn, M., Samen voor de buis in: Vrij Nederland, 10:02-10, blz. 86.

Tentoonstelling (TE) Opa’s iPod - Historisch Museum Dubbelde Palmboom - Rotterdam - t.e.m. 11:20-05 [tentoonstelling speciaal voor kinderen over de radio, telefoon, televisie, muziekspeler en de computer]

www.hmr.rotterdam.nl

Aankondiging in Geschiedenis Magazine, september 2010. blz. 64.

•

HAVEN VAN ROTTERDAM

poort naar de wereld De haven in 2010 Tot nu toe heeft de Rotterdamse haven een goed jaar. De goederenoverslag nam in negen maanden toe met 13,4 procent. Vrijwel alle goederensoorten – met uitzondering van de agrarische grondstoffen – vertoonden een positieve ontwikkeling. De overslag van ijzererts en schroot steeg zelfs met 112 %, de aanvoer van containers steeg met 15%. Herstel haven Rotterdam zet stevig door in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 13.

Regeerakkoord Het kabinet ondersteunt met kracht de verdere ontwikkeling van het haven- en industriegebied in Rotterdam door de aanleg van een nieuw havengebied (Tweede Maasvlakte) met de bijbehorende natuurcompensatie. Zo kan de Rotterdamse haven zijn internationaal concurrerende positie voor overslag van goederen behouden en verder uitbreiden. Regeerakkoord in: bijlage NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 14.


59 •

ANNIE M.G. SCHMIDT

tegendraads in een burgerlijk land Heerlijk duurt het langst Op basis van de musical van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink Heerlijk duurt het langst wordt door de AVRO een hoorspel gemaakt, dat vanaf mei 2011 te beluisteren is op Radio 2. In 2011 is het 100 jaar geleden dat Annie geboren werd. Er zijn o.m. rollen voor Pierre Bokma, Huub van der Lubbe, Arjan Ederveen, Lottie Hellingman, Olga Zuiderhoek en Bart Rijnink. Mensen in: de Volkskrant, 10:12-10, blz. 50.

Tentoonstelling (TE) Fiep in vogelvlucht - Museum De Buitenplaats - Eelde - t.e.m. 10:05-12. Aankondiging Fiep Westendorp-expo Museum De Buitenplaats in: Dagblad van het Noorden, 10:1409, blz. 30. Bespreking door Joep van Ruiten En nog is de schatkist van Fiep niet leeg in: Dagblad van het Noorden, 10:06-10, blz. 38-39.

•

SURINAME EN DE ANTILLEN

dekolonisatie van de West 10:10-10 Op 10:10-10 is de Vaalserberg niet meer het hoogste punt van Nederland, maar de Mount Scenery op Saba. Venezuela wordt dan de nieuwe Nederlandse buurman. De BESeilanden zijn dan ‘openbare lichamen’ of ‘bijzondere gemeenten’. Zij kozen pragmatisch omdat ze piepklein zijn en in feite geen andere keuze hadden. Politicus Johnson: Curaçao heeft ons altijd verwaarloosd, we zijn blij met de Nederlandse hulp. Minder enthousiast over de ‘vernederlandsing’ is men op Bonaire, een eiland met diep sluimerende antikoloniale sentimenten. De angst om opnieuw tweederangs burgers te worden zit diep. Bennekom, T. van, Nederland drie nieuwe gemeenten rijker in: Dagblad van het Noorden, 10:07-10, blz. 6. Breure, B., Tropische nieuwe stukjes Nederland in: Spits, 10:08-10, blz. 6. Brandsma, M. en A. Broere, Kleurrijk koninkrijk in: Dagblad van het Noorden, 10:08-10, blz. 10 [In Beeld].

Curaçao heeft vlak voor de opheffing van de Nederlandse Antillen een nieuwe regering gekregen onder leiding van Gerrit Schotte. Het regeerakkoord heeft als motto: Voor een soeverein, solidair en duurzaam Curaçao. Ook St. Maarten heeft een nieuwe regering onder leiding van Sarah Wescot-Williams. In Bonaire heeft een nieuwe regeringscoalitie onder aanvoering van de pro-Nederlandse UFB. St. Eustatius en Saba vieren het einde van de Nederlandse Antillen en de nieuwe status groots. Beide eilanden krijgen een afscheidsbezoek van staatssecretaris Ank Bijleveld.


60 Regering voor nieuw land Curaçao in: NRC Handelsblad, 10:09-10, blz. 3.

Bij het Antillenhuis in Den Haag, de plaats van de officiële vertegenwoordiging van de Nederlandse Antillen, is op 10:08-10 door leden van de Koninklijke Marechaussee plechtig de vlag voor de laatste maal gestreken aan de vooravond van de opheffing van de Nederlandse Antillen. Een trompettist speelde het Antilliaanse volkslied. De laatste gevolmachtigd minister van de Nederlandse Antillen, Van der Plank, noemde het een vreemde ervaring dat je land verdwijnt, maar we doen het met het oog op een betere toekomst. Het Antillenhuis wordt het Curaçaohuis. Huisman, Ch., Vlag voor de laatste keer gestreken in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 9. Vanaf 11:01-01 wordt de Amerikaanse dollar het wettig betaalmiddel op de BES-eilanden. Op

Curaçao en St. Maarten komt - vermoedelijk pas in 2012 - een Caribische gulden. Nederland is verantwoordelijk voor politie en justitie op alle eilanden en houdt de financiën in het oog. Emily de Jongh-Elhage, de laatste premier van de Nederlandse Antillen, verwacht vanaf 10:10-10 minder bureaucratie omdat er een bestuurslaag wegvalt. En de BES-eilanden zullen spoedig merken dat ze vanuit Nederland worden bestuurd, stelt ze. Wat verandert er vanaf maandag? in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 9. Mentens, J., ‘Minder bureaucratie, want er vervalt een bestuurslaag’ in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 9.

Met het 21ste kanonschot van Fort Amsterdam op Curaçao hield het land de Nederlandse Antillen op te bestaan. Duizenden mensen waren aanwezig op het Brionplein in Willemstad voor de officiële ceremonie. De laatste dag van de Nederlandse Antillen op Curaçao is een merkwaardige dag. Al weken is de sfeer mat, een beetje weemoedig. De onzekerheid over wat de nieuwe autonome status gaat betekenen is groot. Het prinselijk paar bezocht de laatste plechtige zitting van de Staten, het Antilliaanse parlement. Het hijsen van de vlag van het zelfstandige Curaçao roert veel mensen tot tranen. Staatssecretaris Bijleveld, blij dat ze de feestelijkheden nog bij kon wonen voordat het nieuwe kabinet aantreedt, benadrukte de verantwoordelijkheid van Nederland in de nieuwe relaties met alle eilanden. Zij heeft inmiddels de gezaghebbers van de nieuwe gemeenten Bonaire, Saba en St. Eustatius de burgemeestersambtsketen overhandigd. Op St. Maarten nam demissionair minister Hirsch Ballin de honneurs waar. Kampioen van de afscheidsavond van de Nederlandse Antillen was premier Eman van Aruba, die pleitte voor nauwe samenwerking tussen alle eilanden van de Nederlandse Caraïben. Weemoed op Curaçao, opluchting en blijdschap op St. Maarten, reserves op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius: Antillen begroeten nieuwe status met gemengde gevoelens. Mentens, J., Adieu Nederlandse Antillen in: de Volkskrant, 10:11-10, blz. 8. Antillen begroeten nieuwe status met gemengde gevoelens in: NRC Handelsblad, 10:1110, blz. 3. Bennekom, T. van, Curaçao pas heel laat in feeststemming in: Dagblad van het

Noorden, 10:11-10, blz. 5. Document Nederland Fotografe Ilse Frech kreeg de opdracht voor de dertiende editie van Document Nederland (Rijksmuseum en NRC Handelsblad) om een fotoserie te maken van Curaçao en Bonaire. Een selectie ervan is te zien in een speciale bijlage van NRC Weekblad (met een korte tekst van Miriam Sluis), op de website www.documentnederland.nrc.nl en op een tentoonstelling in de Kunsthal in Rotterdam (zie tentoonstelling). De magische datum 10-10-10. Ilse French fotografeert Bonaire en Curaçao in: Document Nederland, bijlage bij: NRC Weekblad, 10:09-10. Nederland en de Antillen Onder de kop Tropische eilandjes vervuld van wrok vraagt Marcel de Jonge of de nieuwe bestuurlijke constructies een kans van slagen hebben. Hij is somber:


61 • • • •

Tegenover de Nederlanders is er sprake van een diep gewortelde woede over het koloniale verleden van Nederland. De wil om de problemen daadwerkelijk zelf aan te pakken is minimaal. De houding van de Nederlandse immigranten heeft de antipathie tegen Nederland de afgelopen decennia flink gevoed. De arrogantie, de botheid en hun superioriteitsgevoel waarmee zij de Antillianen bejegenen, stemt vaak treurig. Ondertussen is er vrijwel geen Nederlandse immigrant die moeite doet om Papiamento te leren. Van aanpassing of integratie is geen enkele sprake.

Jong, M. de, Tropische eilandjes vervuld van wrok in: NRC Handelsblad, 1011-10, blz. 7.

Tentoonstelling (TE) Zjeitu - Kunsthal Rotterdam - t.e.m. 11-09-01 [Zjeitu = papiaments voor energie, kracht en swingen - foto’s van Ilse Frech van Curaçao en Bonaire in het kader van Document Nederland - met daarbij in het kader van Document Nederland jr. foto’s gemaakt door leerlingen van Amsterdamse en Rotterdamse scholen van de Antilliaanse cultuur in Nederland]. Zie ook www.documentnederland.nrc.nl De magische datum 10-10-10. Ilse French fotografeert Bonaire en Curaçao in: Document Nederland, bijlage bij: NRC Weekblad, 10:09-10.

•

SREBRENICA [v.m. Joegoslavië]

de dilemma’s van de vredeshandhaving Joegoslavië-Tribunaal Kan de EU de Servische aanvraag om kandidaat-lid te worden in behandeling nemen of moet eerst Mladic uitgeleverd zijn aan het Joegoslavië-Tribunaal. Hoofdaanklager Brammertz is voorstander van zo’n koppeling en Nederland ook. De Servische aanklager voor oorlogsmisdaden Vukcevic heeft nog eens aangegeven dat bijna het onmenselijke wordt gedaan om Mladic te vinden. Hij noemt Mladic een lafaard. Hij zou zich als een echte generaal bij zijn mannen in Den Haag moeten voegen en zich niet laf verstoppen. Vukcevic wordt door de Servische ultranationalisten gezien als een verrader. Hij is al tientallen keren bedreigd met de dood. Koning, M. de, ‘We zoeken Mladic echt, maar het lukt niet’ in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 4. Alleen Nederland wilde de volgende stap in de aansluiting van Servië bij de EU blokkeren vanwege het feit dat Mladic nog niet uitgeleverd is aan het Joegoslavië-Tribunaal. De meeste EU-landen willen snel verder met Servië en het verleden laten rusten. Er is nu groen licht gegeven voor de behandeling van de aanvraag door de Europese Commissie, met een verklaring dat t.z.t alle lidstaten voor het definitieve lidmaatschap moeten zijn op basis van de gerealiseerde samenwerking van Servië met het Joegoslavië-Tribunaal. Peeperkorn, M., Nederland inzake Servië alleen in de EU in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 13.

In een redactioneel commentaar in NRC Handelsblad wordt gesteld dat de werkelijkheid is dat de EU een fundamentele keuze heeft gemaakt voor een nieuwe relatie met Servië. En dat is goed. Het lidmaatschap van de EU was in het verleden een stimulans voor democratisering, rechtsstatelijkheid en historische openheid. Hopelijk gebeurt dat nu ook in Servië.


62 Redactioneel commentaar Open deur naar Servië in: NRC Handelsblad, 10:26-10, blz. 7.

Het proces Karadzic verloopt trager dan gepland, maar sneller dan Karadzic wil. Vier dagen per week worden getuigen gehoord – na een jaar 30 van de 400 getuigen. De vijfde dag kan Karadzic gebruiken om meer te bewegen. Karadzic wilde drie dagen per week. In dit tempo zal het oordeel ergens tussen augustus 2013 en april 2014 worden uitgesproken. Tot nu toe is alleen de bezetting van Sarajevo aan bod gekomen. Karadzic probeerde aan te tonen dat de videobeelden in scène gezet zijn o.m. door te wijzen op een kunstbeen in beeld. Inmiddels heeft zich een getuige gemeld met dat kunstbeen, dat van zijn vader was, die omkwam bij de aanslag. Vervaeke, L., Trager dan gepland, sneller dan Karadzic wil in: de Volkskrant, 10:26-10, blz. 13.

In een redactioneel commentaar over Servië en de EU in de Volkskrant wordt gesteld: Politiek pragmatisme heeft het gewonnen van een (moreel) ‘ononderhandelbare’ eis. Dat valt te betreuren, maar is ook te begrijpen. Want Nederland zou door een andere opstelling en isoleren en uiteindelijk aan het kortste eind trekken. Rosenthal zegt dat Nederland als een leeuw gevochten heeft, maar dan wel als een tandeloze leeuw. Het resultaat stemt treurig. Immers, Servië wordt EU-lid en zal bij gebrek aan druk van buitenaf zijn medewerking aan het Tribunaal zeker niet optimaliseren. Dat vooruitzicht is een bittere pil. Redactioneel commentaar Servië en de EU in: de Volkskrant, 10:27-10, blz. 16.

De Tsjechische arts Rajko Dolecek heeft een boek gepubliceerd Gesprekken met generaal Mladic. De gesprekken hebben plaatsgevonden voor 1996. In die gesprekken zegt Mladic dat hij geen oorlogsmisdadiger is en stelt hij dat de burgeroorlog in Bosnië-Herzegowina aan de Serviërs werd opgedrongen. Hij was er trots op dat onder zijn leiding een herhaling van de genocide op het Servische volk als in de jaren 1940-1945 voorkomen is. Hij zegt bereid te zijn naar het Joegoslavië-Tribunaal in Den Haag te gaan als ook de Amerikaanse generaals die wandaden pleegden in Vietnam en de Britse topmilitairen, die dat deden tijdens de Falklandoorlog, daar terecht staan. Mladic: Ik ben geen oorlogsmisdadiger in: Dagblad van het Noorden, 10:27-10, blz. 8.

De Servische regering heeft de beloning voor informatie die leidt tot de opsporing en arrestatie van Mladic verhoogd van 1 miljoen naar 10 miljoen. Tien miljoen euro voor arrestatie Mladic in: Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 9.

Film/dvd • Brandpunt Actualiteitenrubriek Brandpunt zond op 10:12-10 een aflevering uit over zeven oudstrijders van het 17de pantserinfanterie bataljon Oirschot over hun tijd in Uruzgan. Geelen, J-P., Risico in: de Volkskrant, 10:13-10, blz. 50.

•

VEELKLEURIG NEDERLAND

de multiculturele maatschappij Mona Siddiqui De Universiteit van Tilburg heeft de Britse arabist en publicist Mona Siddiqui benoemd tot bijzonder hoogleraar Islam en Burgerschap. Zij doet onderzoek op het terrein van islamitisch recht en christendom.


63 Mensen in: de Volkskrant, 10:13-10, blz. 50.

Roma in Nederland John Wanders interviewde Stevica Nicolic Djula over de Roma in Capelle aan den IJssel. Hij woont in de wijk Schollevaar-Oost en is te spreken over de integratie van de Roma in Capelle: Er zijn geen problemen meer. We staan allemaal geregistreerd. We hebben allemaal de Nederlandse nationaliteit. De kinderen gaan naar school. Djula kwam dertig jaar geleden uit Joegoslavië en ontkent dat Roma alleen maar gelukkig kunnen zijn in een woonwagen. Van de tien Roma-gemeenten in Nederland is Capelle een van de weinige die met klem verzekert dat ze geen noemenswaardige problemen meer heeft met haar Roma-inwoners. Wanders, J., De Roma van Capelle aan den IJssel in: de Volkskrant, 10:21-10, blz. 11.

In het Historisch Nieuwsblad roept Bas Kromhout de acties van de Nederlandse regering tegen de Roma in 1975 in herinnering: de mislukte uitzetting naar België en Duitsland. Kromhout, B., ‘Roma uitzetten heeft geen zin’ in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 29.

Normen in de klas Leraar van het Jaar 2010 Trudy Coenen over de vele nationaliteiten in haar vmbo-klas: Er is hier maar één norm belangrijk en dat is de Nederlandse. Dat is onze gemeenschappelijke noemer. Je kunt leren van elkaars culturen, maar hier staat de onze centraal. Als Oranje speelt, zeg ik: WIJ voetballen vanavond. Dan word je aangekeken: hoezo, wij? En dan zeg ik het nog een keer. Kinderen vinden het fijn om te horen. Want je biedt geborgenheid: ze horen ergens bij. Zijl, F. van,’Er is in dit land veel misgegaan’ in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 19.

Publicatie (BV) Scheffer, P., Het land van aankomst. De Bezige Bij, € 18,90 [geactualiseerde editie van boek uit 2007]. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 4 [Boeken].

Tentoonstellingen (TE) Synagogen in de mediene - Sjoel Elburg - t.e.m. 11:26-02 [fototentoonstelling van synagogen in Nederland, foto’s van Willy Lindwer]. Zie ook www.sjoelelburg.nl. Aankondiging Foto’s synagogen in museum Sjoel Elburg in: Dagblad van het Noorden, 10:08-10, blz. 4. www.sjoelelburg.nl.

Zjeitu - Kunsthal Rotterdam - t.e.m. 11-09-01 [Zjeitu = papiaments voor energie, kracht en swingen - foto’s van Ilse Frech van Curaçao en Bonaire in het kader van Document Nederland - met daarbij in het kader van Document Nederland jr. foto’s gemaakt door leerlingen van Amsterdamse en Rotterdamse scholen van de Antilliaanse cultuur in Nederland]. Zie ook www.documentnederland.nrc.nl De magische datum 10-10-10. Ilse French fotografeert Bonaire en Curaçao in: Document Nederland, bijlage bij: NRC Weekblad, 10:09-10. (TE)

•

DE GASBEL

een eindige schat 63 historie gesignaleerd november 2010

64 Publicatie (BR) Madsen, E. en D. Stewart, Gaswinst. Over de Nederlandse gasbel en het begin van de Europese energierevolutie. Nieuw Amsterdam, van € 19,95 voor € 7,50. www.veenmagazines.nl.

•

EUROPA

Nederlanders en Europeanen Gouda en Edammer De Europese Commissie heeft Edammer kaas (Edam Holland) en Goudse kaas (Gouda Holland) een beschermde status gegeven: de Beschermde Geografische Aanduiding. Dat houdt in dat deze kazen in Nederland zijn gemaakt van melk afkomstig van Nederlandse koeien en op traditionele manier vervaardigd. EU erkent Goudse en Edammer kaas in: NRC Handelsblad, 10:07-10, blz. 13.

Roma [vervolg, zie Historie Gesignaleerd, oktober 2010] EU-commissaris Reding en de Europese Commissie hebben besloten niet verder te gaan met de zogeheten inbreukprocedure tegen Frankrijk vanwege de uitwijzing van de Roma. Frankrijk heeft voldoende garanties gegeven dat de nationale wetgeving aangepast zal worden aan de Europese regels. EU ziet af van procedure tegen Parijs om Roma in: de Volkskrant, 10:20-10, blz. 16.

Burgerrechtenorganisaties hebben teleurgesteld gereageerd op het besluit van EUcommissaris Reding om af te zien van juridische stappen tegen Frankrijk wegens de uitzetting van Roma. Frankrijk heeft toegezegd de Franse regels in overeenstemming te brengen met de Europese richtlijn uit 2004 over het vrije verkeer van personen tussen de lidstaten. Kritiek op Commissie om Roma in: NRC Handelsblad, 10:20-10, blz. 5.

EU-taks De Europese Commissie heeft een plan gelanceerd om zelf belasting te gaan innen om de activiteiten van de EU te betalen: de EU-taks. De Commissie vindt de huidige financiering vaag en verwarrend en in strijd met geest van de Europese Verdragen, die niet uitgaan van bekostiging uit directe bijdragen van de lidstaten. Uitgangspunt van het plan is een eigen inkomensbron in de vorm van heffing op o.m. financiële transacties. De lidstaten zijn afkerig van een EU-taks, omdat dat voeding geeft aan het idee van de EU als een superstaat. Peeperkorn, M., Europese Commissie hoopt op eigen EU-taks in: de Volkskrant, 10:20-10, blz. 17.

Max Kohnstamm 1914-2010 Op 96-jarige leeftijd is Max Kohnstamm overleden. Hij verloor zijn geloof in God in kamp Amersfoort. Hij kreeg er een ander geloof voor terug: dat in het Europese ideaal. Het zou een geloof zijn dat hij tot aan zijn dood bleef aanhangen. Zijn leven stond in het teken van Europa als wegbereider van de wereldvrede. Hij was een charmant en hartstochtelijk pleitbezorger van de Europese integratie, die volgens hem moest leiden tot een Verenigde Staten van Europa, o.m. in de drie naoorlogse jaren als secretaris van koningin Wilhelmina. Samen met Jean Monnet zag hij integratie als een vreedzame methode om revolutionaire veranderingen in de verhouding tussen de staten te weeg te


65 brengen, eerst in Europa. Als diplomaat speelde Kohnstamm zijn rol in dit proces bij de vorming van de EGKS. Zijn lidmaatschap van de PvdA zegde hij in 1975 op nadat partijvoorzitter Ien van den Heuvel de Berlijnse Muur een historische noodzaak noemde. Hij kreeg in 1977 de Wateler Vredesprijs, in 1987 de Jean Monnetprijs en in 2004 de Roosevelt Freedom Award. Hij bleef zijn hele leven een Europees idealist. Frans Timmermans noemde Kohnstamm een bron van inspiratie. Frits Bolkestein zei allergisch te zijn voor Kohnstamms eurogezwemel. Meijnen, J., Een leven lang lobbyist voor de Europese zaak in: NRC Handelsblad, 10:2210, blz. 2. Bosman, F., Max Kohnstamm was pionier van de Europese gedachte in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 4. Waard, P. de, Kinderen waren Europa-gedoe weleens zat in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 4.

Citaat Als het perspectief van toetreding tot de Unie er niet was geweest, had je in Oost-Europa na 1989 veel meer ellende gehad. Maar nu is het al weer soft gepraat om samen voor Europa te zijn. Het is veel leuker om te zeggen: de Turken moeten er niet bij en die Roma deugen niet. Egbert Tellegen in: Vanheste, T., Egbert Tellegen ‘Er is geen andere vijand dan wijzelf’ in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 40-45.

We dreigen het wel eens te vergeten, onder invloed van het EU-bashen van allerlei domkoppen en het geleuter over dat we meer aan de Unie betalen dan we ontvangen, maar de Europese Unie is een formidabel succes. Ze heeft van het achtergebleven Nederland een rijk land gemaakt. En bovendien gedaan wat de stichters ervan hoopten: het bloeddorstige Europa veranderen in een vreedzaam continent. Wagendorp, B., Max & Marlies in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 2.

Tijdvakken laten zich moeilijk vergelijken. Maar er is één in het oog springend verschil: de Europese integratie. Ook in de jaren tachtig verliep die geenszins zonder problemen en was het gebeuren in Brussel voor het grote publiek een ver-van-mijn-bedshow. Maar Europa werd wel in overwegende mate geassocieerd met vooruitgang, met iets waarvan in het dagelijks leven de vruchten werden geplukt. Dat is veranderd. Brussel wordt nu vooral als een deel van het probleem gezien en de Europese integratie wordt vereenzelvigd met steun aan verwende Grieken, met een vrijbrief voor hoogmoedige eurocraten en met de mogelijke komst van een Turkije dat een onvoorspelbare kracht zal vormen in de EU. Die argwaan scheelt een slok op een borrel. Brill, P., Benarde burger is niet blij met Brussel in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 14.

ALGEMEEN •

ALGEMEEN

Nederlands aandeel in de haringvisserij Hans Schoots beschrijft in De Week van de Geschiedeniskrant de geschiedenis van de Nederlandse haringvisserij in Europees perspectief. Schoots, H, Hollandse haring bij de vleet in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad, 10:09-10, blz. 5 en 7.

De reis naar Indië Annemarie Lavèn stelde voor De Week van de Geschiedeniskrant een fotoserie samen over de reis naar Indië sinds de opening van het Suezkanaal in 1869. Lavèn, A., De reis naar Indië in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad - 10:09-10, blz. 8-9.


66 Scheveningen als badplaats Peter Giesen beschrijft in De Week van de Geschiedeniskrant de geschiedenis van de badcultuur in Scheveningen. Giesen, P., Gezonken cultuurgoed in: De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad - 10:09-10, blz. 21 en 23.

Lego-geschiedenis Lego World, het grootste Lego-evenement, dat van 20 tot en met 27 oktober in Zwolle al weer voor de voor de tiende keer - gehouden werd, was voor het Dagblad van het Noorden de aanleiding om een infographic samen te stellen over de geschiedenis van Lego: de bedrijfsgeschiedenis vanaf 1916, de Lego-stenen vanaf 1949, de themaparken vanaf 1968 (met nog drie in de maak: in Florida, Dubai en Maleisië) en het aantal werknemers van 1935 tot heden. In Lego World in Zwolle was o.m. het Amsterdamse Rijksmuseum in miniatuurversie te zien. Kasemir, H., Deense donderstenen in: Dagblad van het Noorden, 10:20-10, blz. 10 [In Beeld]. Legobeurs: kunstwerk van speelgoedblokjes in: de Volkskrant, 10:21-10, blz. 9.

Wien Neêrlands bloed NRC Handelsblad drukt het gedicht van Hendrik Tollens Wie Neêrlands bloed, dat van 1817 tot 1932 het officiële volkslied van Nederland was, af. Ramsey Nasr, Dichter des Vaderlands, maakte er een eigentijds pastiche van met regels als: Ik eer de leiders van mijn land. Hun vlekkeloos parcours Leert mij wat macht vóór al verlangt: ’t geweten van een hoer. Ik eer mijn leiders hemelhoog En ’t hoogst zit een fascist Die u en mij zolang gedoogtZolang als hij beslist. Nasr zal zijn tekst op 10:13-11 voorlezen op het Lezersfeest in Rotterdam (www.lezersfeest.nl). Mijn nieuwe vaderland in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 7.

Drie ingezonden stukken in NRC Handelsblad n.a.v. de publicatie van Nasrs pastiche: één lezer vindt Nasr net zo scherp als Elsschot in 1934 over Van der Lubbe, een tweede lezer wijst Nasr erop dat die vreemde smetten slaan op de Fransen en de derde inzender is tot tranen toe geroerd door het gedicht. Hij stelt zich nu al voor hoe over 50 jaar scholieren gevaagd zullen worden dit gedicht te begrijpen en hoe ze met open monden van verbazing aan de lippen van hun leraren geschiedenis of maatschappijleer zullen hangen. Brieven over Ramsey Nasr in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 7.

Film / Dvd • Mijlpalen van de Wetenschap 10 dvd-box - VTC Media: 900 minuten over wetenschappelijke uitvindingen vanaf 1452 de boekdrukkunst tot en met internet. Engels gesproken, Nederlands ondertiteld. www.veenmagazines.nl.

• Within the Whirlwind Film van Marleen Gorris over Jevgenis Ginzburg, een Goelaggevangene in de Stalintijd van 1936 tot 1955. Bespreking door Jos van den Burg Melodramatische kitsch in de Goelag in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 90-91.

Publicaties (BV) Abrahamse, J. E. en R. Blijdenstijn, Wegh der Weegen, de ontwikkeling van de Amersfoortseweg 1647-2010. Provincie Utrecht / Stokerkade


67 cultuurhistorische uitgeverij, € 24,50 [met dvd]. Bespreking door Marc van den Eerenbeemt Het verval van de ‘Wegh der Weegen’ in: de Volkskrant, 10:13-10, blz. 40.

(BV) Bakx, Ph., Zoemhout. De wereldomvattende cultuurgeschiedenis van een zoemtoon. www.antropodium.nl, € 20,00 [voor € 5 een zoemhout erbij]. Bespreking door Dirk Vlasblom, Het vibrato van voorouders in: NRC Handelsblad, 10:21-10, blz. 8.

(BV) Blockmans, W., Metropolen aan de Noordzee. De geschiedenis van Nederland van 1100-1560. Bert Bakker, € 35,00. Gesprek met de auteur door Geertje Dekkers Nederlanders dankten rijkdom aan hun ligging in: Historisch Nieuwsblad, september 2010, blz. 21-22. Bespreking door Atte Jongstra Netwerkers aan de Noordzee in: NRC Handelsblad, 10:1510, blz.7 [Boeken]. (BR) Boland, H., Sint-Petersburg onderhuids. Athenaeum-Polak&Van Gennep, 2005, van € 23,50 voor € 9,00 [25 stadswandelingen door Sint-Petersburg]. De Slegte. (BR) Dehejia, V. (red.), India Through the Lens 1840-1911. Freer Gallery of Art, 2006, van € 45,00 voor € 15,00 [fotoboek over koloniaal India]. Nayler & Co - Den Haag - tel. 070 - 3605454.

(BR) Elias, N., Studies over Duitsers. Boom, 2003, van € 40,90 voor € 15,00. Steven Sterk - Utrecht - tel. 030-2340580.

(BR) Fernández-Armesto, F., Hoe de wereld werd ontdekt. Geschiedenis van de ontdekkingsreizen. Spectrum 2007, van € 39,95 voor € 12,50. De Slegte. (BR) Giroud, V., A Portrait of a Great City, van € 39,95 voor € 17,00 [St. Petersburg in oude documenten, kaarten en afbeeldingen]. Nayler & Co - Den Haag - tel. 070 - 3605454.

(BR) Hand, J.O., Joos van Cleve. Yale University Press 2004, van € 75,00 voor € 29,95 [Joost van Cleve Antwerps schilder - 1480-1541] Premsela - Amsterdam - tel. 020 - 6624266.

(BR) Hengel, G. van, Een ondernemend volkje. Veen Magazines, van € 16,95 voor € 9,95 [Hollandse ondernemers door de eeuwen heen actief in de wereld]. www.veenmagazines.nl.

(BR) Kreuger, F.H., De tweede Gouden Eeuw. Veen Magazines, nu: € 9,95 [over de razendsnelle metamorfose die Nederland doormaakte in de periode 1880-1920].` www.veenmagazines.nl.

(ACD) Nederlandse Geschiedenis: Van de Batavieren tot Wilders - Louwe Kooijmans, Herman Pleij, Judith Pollmann, Luc Panhuysen, Niek van Sas en Piet de Rooij - Veen magazines - Luisterrijk - € 49,95 - zes cd’s (ongeveer 7 uur). Te bestellen op www.veenmagazines.nl. Advertentie in De Week van de Geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad, 10:09-10, blz. 23.

(BV) Pleij, H., Moet kunnen. Een kleine mentaliteitsgeschiedenis van de Nederlander. Historisch Nieuwsblad, €12,50. Aankondiging in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 75. Interview met de auteur door Geertje Dekkers ‘Nederlanders vinden dat alles moet mogen. Herman Pleij schreef een boek over onze mentaliteit in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 21-22.


68 (BV) Rawie, J. P. en D. van Wissen, Van Willem III naar Willem III. De Rijmkroniek des Vaderlands. Prometheus, € 15,00 [200 jaar vaderlandse geschiedenis in rijmvorm]. Aankondiging in Pas Verschenen Fictie in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 8 [Boeken]. Rawie, J. P., Rijmkroniek in: Dagblad van het Noorden, 10:30-10, blz. 49. (ACD)Rossem, M. van, Typisch Nederland. Typisch Maarten. Veen Magazines / Luisterwijs – 3 cd’s en 1 dvd, €29,95 [tijdelijke actieprijs €24,95] + verzendkosten. Aankondiging in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 74.

(BV) Schuyt, K., Het spoor terug. J.B. Charles / W.H. Nagel 1910-1983. Balans, € 24,95. Bespreking door Arjen Fortuin Een jurist en dichter tussen ratio en woede in: NRC Handelsblad, 10:27-08, blz. 3. Aankondiging in Pas Verschenen non-fictie in de Volkskrant, 10:28-08, blz. 7 [Boeken]: Het boek is meer dan een biografie, het is een tijdsbeeld van Nederland in het midden van de vorige eeuw.

Bespreking door Ronald Havelaar J.B. Charles / W.H. Nagel: Altijd in het verzet gebleven in: Vrij Nederland, 10:28-08, blz. 66-67. Bespreking door Hans Renders Getekend door de oorlog in: Dagblad van het Noorden, 10:23-09, blz. 37.

Bespreking door Anet Bleich ‘U moet een ander ochtendblad nemen’ in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 6: Schuyt heeft een prachtig boek geschreven. (AR) Steen, P. van der, Hollandse kooplieden [over de geschiedenis van Philips met tijdlijn van 1891 tot en met 2004] in: Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 60-67. (BV) Toebosch, Th., Uitverkoren zondebokken. Een familiegeschiedenis. De Bezige Bij, € 18,90 [over de familie Josephus Jitta van het eind van de 18de eeuw tot heden]. Interview met de auteur door Bernard Hulsman ‘Je woont niet op de Prinsengracht’ in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 5 [Boeken].

(BV) Wasser, B., Pelgrimstochten. Langs wegen en door tijden. Boom, € 22,50 [geschiedenis van christelijke bedevaartsoorden]. Mail uitgeverij Boom, 10:20-10.

(BV) Willink, B., De textielbaronnen. Twents-Gelders familisme en de eerste grootindustrie van Nederland 1800-1980. Walburg Pers, € 29,50. Bespreking door Cor van der Heijden Van spinnewiel naar dynastie in: NRC Handelsblad, 10:21-10, blz. 12: Willink heeft over de in totaal 47 familienetwerken veel gegevens boven tafel gekregen. (…) Hij behandelt boeiende materie. Maar het moet me van het hart: die is op zo’n chaotische manier geordend en in een dermate slecht verzorgd Nederlands opgeschreven, dat het lijkt alsof een verkeerde versie van het manuscript naar de drukker is gestuurd. (…) Wat ook van de textielbaronnen gezegd mag worden: ze verdienen een betere biograaf.

(BR) Wintgens Hötte, D. en A. de Jongh-Vermeulen, Dageraad van de Moderne Kunst. Waanders, 1999, van € 44,95 voor € 24,00. Frans Melk - Hilversum - tel. 035-6232364.

Tentoonstellingen (TE) Jan Sluijters - Marie Tak van Poortvliet Museum - Domburg - t.e.m. 10:1411. Zie ook www.museumdomburg.nl. Aankondiging Jan Sluijters in: de Volkskrant, 10:17-06, blz. 51.

(TE)

Inca’s Capac Hucha - Wereldmuseum - Rotterdam - t.e.m. 10:14-11 [over mensenoffers als Koninklijke Plicht].


69 Interview met conservator De Bock Inca’s aan de Maas. Mensoffers hadden diepe religieuze betekenis in: Archeologie Magazine, 2010, nr. 03, blz. 42-56 door Ineke Geraerdts. Bespreking door I.O. Genovesi, ‘Mensenoffer heeft ook nu nog plaats’ in: de Volkskrant, 10:01-07, blz. 55. Bespreking door Theo Toebosch Glamoureuze kanten van de Inca-cultuur in: NRC Handelsblad, 10:07-08, blz. 9.

(TE)

George Grosz: Schwarzer Champagner und Blutiger Ernst - Museum de Fundatie - Zwolle - t.e.m. 10:05-12. Zie ook www.museumdefundatie.nl

Bespreking Gijsbert van der Wal Grosz ziet mens als lelijke machine in: NRC Handelsblad, 10:0309, blz. 8. Bespreking Mannus van der Laan De waanzin van het Berlijnse interbellum in: Dagblad van het Noorden, 10:11-09, blz. 23.

(TE)

Allemaal naar het stemlokaal! Twee eeuwen politiek en democratie Haags Historisch Museum - ’s-Gravenhage - t.e.m. 10:30-12 - zie ook www.haagshistorischmuseum.nl.

Bespreking door Marieke Prins Stemmen in de sobere sfeer van Drees in: Historisch Nieuwsblad, mei 2010, blz. 95.

(TE)

Mythe van het atelier - Teylers Museum - Haarlem - t.e.m. 11:09-01 [met een publicatie]. Zie ook www.teylersmuseum.nl. De tentoonstelling is van 11:0402 tot en met 11:08-05 te zien in Het Valkhof in Nijmegen.

Bespreking door Peter Delpeut Hier huist de ziel van de kunstenaar in: NRC Handelsblad, 10:1709, blz. 6-7 [Cultureel Supplement]. Bespreking door Rutger Pontzen Onaangepastheid als deugd in: de Volkskrant, 10:01-10, blz. 4647. Bespreking door Willem Baars Weet deze kunstenaar wel wat hij doet? in: Vrij Nederland, 10:0210, blz. 80.

(TE)

Te waar om mooi te zijn. Kritisch realisme van Dix & CO – MMKA – Arnhem – t.e.m. 10:09-01. Zie ook www.mmkarnhem.nl.

Heyting, L., Een perfect schandaal. Het dubbelleven van kunstenaar Otto Dix in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 4-5 [Cultureel Supplement].

(TE)

Dutch Utopia. Amerikaanse kunstenaars in Nederland 1880-1914 - Singer Laren - t.e.m. 11:16-01: Nederland als inspiratiebron voor Amerikaanse kunstenaars.

Advertentie in NRC Handelsblad, 10:27-08, blz. 32 [Cultureel Supplement]. Bespreking door Gijsbert van der Wal Meisjes te kerke met krop sla om de nek in: NRC Handelsblad, 10:18-09, blz. 7.

(TE)

Illusie en werkelijkheid. Naturalistische schilderijen, foto’s en films, 1875-1918 - Van Gogh Museum - Amsterdam - t.e.m. 11:16-01

Aankondiging Illusie en Werkelijkheid in: de Volkskrant, 10:07-10, blz. 49. Bespreking door Gijsbert van der Wal Verhalen vertellen over gewone mensen in: NRC Handelsblad, 10:12-10, blz. 10. Bespreking door Rutger Ponzen Het oerbeeld van de arbeider in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 53: Wie nu woedend, zielig of hardwerkend wil overkomen, weet welke houding of gezichtsuitdrukking hij moet aannemen. Een gebalde vuist, vaandel en holle ogen zijn daarvoor vaste ingrediënten dankzij de realistische kunst van anderhalve eeuw geleden. Bespreking met foto door Carel Peeters De grandeur van het realisme in: Vrij Nederland, 10:23-10, blz. 49.

(TE)

Nieuws op straat - De Verdieping van Nederland - Den Haag - t.e.m. 11:16-01 [over marskramers als rondtrekkende boekverkopers in de periode 1600-1850]. Zie ook: de rubriek Geschiedenis.

Sanders, E., Nieuws en condooms kocht je bij de marskramer in: NRC Handelsblad, 10:16-10, blz. 20.


70 (TE)

De grote ogen van Kees van Dongen - Museum Boijmans Van Beuningen t.e.m. 11:23-01. Catalogus € 34,95. Zie ook www.boijmans.nl.

Flyer museum. Bespreking door Rutger Ponzen Van Dongen in volle glorie en zwakte in: de Volkskrant, 10:23-09, blz. 47. Bespreking door Janneke Wesseling Mooie vrouwen voor het volk in: NRC Handelsblad, 10:24-09, blz. 17 [Cultureel Supplement]. Bespreking door Annelies Vlaanderen Sfeer van lome erotiek in: Dagblad van het Noorden, 10:2310, blz. 50.

(TE)

Claude Monet - Grand Palais - Parijs - t.e.m. 11:24-01. Zie ook www.monet2010.com

Bespreking Arie Korteweg Schilderachtigste schilder in: de Volkskrant, 10:01-10, blz. 38-39. Bianca Stigter over Monet: Monet in het wild in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 9 [ Cultureel Supplement].

(TE)

A’DAM man & mode - Amsterdams Historisch Museum - Amsterdam t.e.m. 11:30-01. Zie ook www.ahm.nl. Amsterdams Historisch Museum brengt A’DAM, man & mode op: www.couturekrant.nl, 10:04-10. Interview met Annemarie den Dekker, samenstelster van de tentoonstelling door Bob Witman ‘Iedereen wil zich onderscheiden’ in: de Volkskrant, 10:01-10, blz. 41. Bespreking door Georgette Koning Modieuze man, heeft hij lef of is hij laf? in: NRC Handelsblad, 10:05-10, blz. 9. Bespreking door Milou van Rossum Moderne mannen in antieke stukken in:de Volkskrant, 10:08-10, blz. 55. Bespreking door John de Greef Matige expositie over mannenmode op: www.elsevier.nl, 10:18-10. (TE)

Licht aan boord - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Lelystad t.e.m. 11:14-02, met catalogus Licht aan boord: verlichtingsobjecten uit het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot in Lelystad [historisch overzicht van scheepsverlichting van 180 v. Chr. tot het begin van de twintigste eeuw]. Gijsbers, W., Stormlampen en lage blakers in: Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zomer 2010, blz. 31. (TE)

Edvard Munch - Kunsthal - Rotterdam - t.e.m. 11:20-02 [overzicht van zijn oeuvre]. Zie ook www.kunsthal.nl

Flyer Kunsthal. Bespreking door Sandra Smets Bang voor de dood en bang voor vrouwen in: NRC Handelsblad, 10:17-09, blz. 9.

Aankondiging Edvard Munch in: de Volkskrant, 10:23-09, blz. 43. Bespreking door Rinze Brandsma De eeuwige zoeker Edvard Munch in: Dagblad van het Noorden, 10:26-10, blz. 39. (TE)

Sporen over Zee - Spoorwegmuseum - Utrecht - t.e.m. 11:13-03 [over de boottreinverbindingen vanaf Hoek van Holland en Vlissingen vanaf 1875 tot nu].

Aankondiging in Dagblad van het Noorden, 10:16-10, blz. 51.

(TE)

Say cheese! De kracht van de mond – Museum Boerhaave – Leiden – t.e.m. 11:03-04 [tentoonstelling over honderd jaar mondverzorging t.g.v. het honderdjarig bestaan van Het Ivoren Kruis].

Aankondiging in Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 97.

(TE)

Het Verhaal van Indië – Museum Bronbeek en het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek – Arnhem – in ieder geval tot en met 2020[overzichtstentoonstelling geschiedenis Nederlands-Indië van VOC tot en met de dekolonisatie en emigratie].

Aankondiging IHCB en KTOMMB, d.d. 10:19-07.


71

II GESCHIEDENISDIDACTIEK 12 GESCHIEDENIS IN DE BASISSCHOOL •

Welke vakken?

Cordula Rooijendijk, schrijver en leerkracht basisonderwijs, mist in het Regeerakkoord visie op het onderwijs. Pas als je visie hebt, kun je beslissen welke vakken onderwezen moeten worden op de basisschool. Is er voor het gewenste toekomstbeeld een brede basis nodig? Waarbij kinderen leren dansen, discussiëren, schilderijen leren begrijpen, oplossingen voor technische problemen leren bedenken, kortom de huidige kerndoelen behalen? Dat kan, maar dan zullen kinderen gemiddeld minder goed leren spellen, rekenen en lezen dan ze vroeger deden. Of streven we een toekomst na waarvoor goed leren spellen, rekenen en lezen belangrijk is? Schaf dan het vak burgerschap af, schaf techniek af, de museumlessen, de Dag van het Respect, het Nationaal Schoolontbijt en al die andere nieuwe activiteiten die er de laatste jaren zijn bijgekomen. Want een lesdag duurt maar vijf uur, en een woensdag maar drieënhalf. (…) Als er geen visie komt, dan zullen kranten de komende jaren vol blijven staan met berichten dat kinderen niet goed genoeg leren spellen en rekenen, en dat de basisschoolleraren te weinig doen aan burgerschap, techniek, voorlichting over voeding et cetera. Rooijendijk, C., Gevraagd: een visie op onderwijs in: de Volkskrant, 10:20-10.

• De Canon van Nederland • Andere canons Theater Theatermaker Ab Gietelink heeft zijn tweede canonprogramma gepresenteerd: Nederlands trots in barre tijden 2, een inburgeringcursus voor autochtone Nederlanders. In monoloogvorm behandelt Gietelink in een twintigtal korte scènes, liedjes en filmpjes de tijd van koning Willem I tot Wilders. Hij vertelt volgens recensent Vincent Kouters rap en boeiend, ondersteund door ‘gerauschmacher’ Rop Severien. De nadruk in dit canondeel ligt op kunst en cultuur: Piet Paaltjes, Boudewijn de Groot, Anne Frank, Vincent van Gogh, Max Havelaar en Jan Hanlo. Kouters vindt de gemaakte keuzes niet bepaald origineel, wat inherent is aan het fenomeen canon en vindt het geheel dan ook een droge en moeizame bedoening. Zie o.m. voor de tournee www.theaternomade.nl. Recensent Erik Nederkoorn: Links is het. Maar als je wat te zeggen hebt, hoeft dat geen hobby te heten, bewijst deze professional. Kouters, V., Inburgeringscursus voor autochtone Nederlanders in: de Volkskrant, 10:0510, blz. 47. Nederkoorn, E., Reis vol kanttekeningen langs vaderlandse trots in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 39.

Vlaamse canon (BV) Hellinga, G.G., Geschiedenis van Vlaanderen. De CANON van het Vlaams verleden. Walburg Pers, € 29,95 (na 11:01-07 € 34,95). Flyer uitgever.

•

Burgerschap

Regeerakkoord In de Inleiding van het Regeerakkoord wordt gesteld: Alle scholen dienen de kernwaarden van de rechtsstaat te erkennen en uit te dragen. De redactie van NRC Handelsblad tekent bij deze passage aan: Onderwijsopvoeding: erg liberaal klinkt het niet. Aan de andere kant: goed voor de democratie is het zeker als de kernwaarden van de rechtsstaat onderwezen worden. Vraag is alleen: wat verstaat deze regering onder die kernwaarden? Waarschijnlijk denkt ze aan respect voor vrouwen- en homorechten, de vrijheid van meningsuiting en andere, heden ten dage dikwijls


72 genoemde rechtsstatelijkheden. Een kernwaarde is natuurlijk vooral ook artikel 1 van de Grondwet. Die garandeert de gelijkheid van iedereen voor de wet. Het Regeerakkoord, bijlage bij NRC Handelsblad, 10:19-10, blz. 3.

13 GESCHIEDENIS EN KINDEREN •

Motivatie

[vervolg, zie Historie Gesignaleerd, oktober 2010] Dank zij het Kunstmenuprogramma in Drenthe kon de middenbouwklas van een SBOschool - na enige lessen over de Hunebedbouwers - naar het Hunebedcentrum in Borger. De leerlingen vertelden erover thuis en ziet: verschillende meldden op school dat ze met hun ouders in de Herfstvakantie nogmaals erheen zullen gaan en een leerling toonde vol trots haar verjaardagscadeau: een boek over Hunebedbouwers… CvdK

•

Ontwikkelingspsychologie

Als mijn kinderen vragen stellen over de ellende van de wereld - en dat doen ze - dan krijgt mijn kroost te horen over de ellende in de wereld. Juist kinderen die in welvaart en een veilige omgeving opgroeien, moet je niet in de waan van de roze wolk laten leven. Aan wijsheid en weerbaarheid kun je niet vroeg genoeg beginnen, aan zelfstandig denken evenmin. Nausicaa Marbe in: Marbe, N., Kom maar binnen, horrorsint in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 23.

Sophie Derkzen in gesprek met Jelle Jolles (Ellis en het verbreinen. Over hersenen, gedrag en educatie. Neuropsych Publishers, € 22,00) over kinderhersenen: • Wie jong is, zoekt grenzen op en wil daar voorbij. Dat is maar goed ook. Het is van overlevingswaarde als onze jeugd, die uiteindelijk de boel zal overnemen, niet vastzit in kennis en procedures van de generaties vóór haar. In beginsel is de mens een informatieverwerkend systeem dat zich voortdurend aanpast aan een veranderende omgeving. • Reflecteren op je zelf en op je sociale omgeving, het inschatten van risico’s en de gevolgen van je eigen gedrag voor anderen overzien – dat vermogen komt doorgaans pas vanaf je vijftiende goed op gang. • Als ouder kun je je kind er in trainen om vanuit het perspectief van een ander te leren kijken. Visualiseren is daarbij het toverwoord. Wij moeten onze kinderen veel meer verhalen vertellen. Daar kunnen ze ongelooflijk veel voordeel mee behalen. Door kinderen nieuwe werkelijkheden voor te schotelen, doen ze namelijk ‘ervaringen’ op. Ze horen over andere werelden, maken via romanfiguren situaties mee die ze zelf niet kennen. Virtueel weliswaar, maar elke ervaring is een prikkel of aansporing voor het brein. Onderzoek bewijst: kinderen die tot een jaar of acht zijn voorgelezen door hun ouders, hebben een grotere kans op goede schoolprestaties. • Kinderen kunnen hun creativiteit verliezen en zelf angstig worden als je ze te vroeg hun natuurlijke nieuwsgierigheid afpakt. Derkzen, S., Venijn en kinderbrein in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 61.

Jeroen Vullings bespreekt in Vrij Nederland ‘Toen mijn vader een struik werd’ van Joke van Leeuwen [Querido, € 12,95]: Jawel, ’t is burgeroorlog, lezer. Allemaal heel akelig. Maar kinderen moet je al vroeg op zulke zwarigheden vergasten, meent Van Leeuwen kennelijk. Voor Jeugdjournaal-kijkers en voor ouders. Akveld, J. e.a., De fijnste kinderboeken van het jaar in: Vrij Nederland, 10:09-10, blz. 66. Het boek van Van Leeuwen wordt besproken in de rubriek 10+.


73 14 BEELDVORMING VAN HET VERLEDEN

• BEELDVORMINGSSCHEMA A DE WERKELIJKHEID •

Publicaties

(BV) Doorn, F. van, 1000 plekken die je met kinderen in Nederland echt gezien moet hebben. Terra Lannoo, € 19,95. Aankondiging Duizend plekken voor kinderen in: Dagblad van het Noorden, 10:16-10, blz. 51.

(BV) Van Dale, M. Arts e.a., Van Dale Cultuurgids voor de reiziger – Van Dale, € 19,95. Dwarsligger, nr. 44. Zie ook www.dwarsligger.nl. Van Dale gaat dwarsliggen in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 51.

(BV) Spek, J. van der, 1000 dingen doen in Nederland – Van Dale, € 16,95. Dwarsligger, nr. 43. Zie ookwww.dwarsligger.nl. Van Dale gaat dwarsliggen in: Dagblad van het Noorden, 10:23-10, blz. 51.

a.1 De (school)omgeving •

Buitenplaats De Cannenburg - Vaassen

Na een grondige restauratie, die drie jaar duurde, van het kasteel, het park, de bouwhuizen en het voorplein is de buitenplaats De Cannenburgh weer open. Voor de restauratie zorgde het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen. De glorietijd van de buitenplaats was de 18e eeuw. In het gebouw is een museum en een landgoedwinkel aanwezig. Zie: www.mooigelderland.nl/cannenburch. Kasteel en park net heropend in: de Volkskrant, 10:13-10, blz. 42.

•

Heidelandschap - Drenthe

De provincie Drenthe bestond in 1850 uit 64,8% heidegebieden. Daarvan is nu nog 4,8% over. Dat er nog heidevelden zijn, is o.m. te danken aan Jac P. Thijsse, die in de jaren dertig van de vorige eeuw opriep tot behoud van wat hij noemde een zo karakteristiek en oud landschapstype. Over de geschiedenis van de Drentse heidevelden van de ijstijden tot nu verscheen: (BV) Kerssies, A, E. le Gras en H. Dekker, Paarse pracht. Heidelandschappen van Drenthe. Van Gorcum, € 29,75. Bespreking door Ed van Tellingen Heidelandschappen in: Dagblad van het Noorden, 10:16-10, blz. 36.

•

Hooibergen

(BV) Jurgens, S. e.a., Hooibergen in Nederland. Geschiedenis en behoud van een agrarisch cultuurmonument. IJsselacademie, € 37,50 (+ verzendkosten), zie ook www.ijsselacademie.nl. Advertentie in Geschiedenis Magazine, oktober 2010, blz. 42.

•

Monument ‘De Wereld bleef doof’ – Amsterdam

In Amsterdam is in het Hortusplantsoen een monument onthuld ter nagedachtenis aan dove, Joodse slachtoffers van het naziregime. Het monument is ontworpen door Truus Menger, inmiddels 87 jaar. Het monument staat tegenover een voormalige dovenschool, waarvandaan de Joodse doven zijn weggevoerd door de nazi’s. Het initiatief voor het monument is van de stichting Dovenshoah.


74 Monument ‘De wereld bleef doof’ in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 64 [afbeelding].

•

Monument ‘Vrijheidsvuur’- Wageningen

Tegenstanders van de plaatsing van het uitschuifbare kunstwerk Vrijheidsvuur in Wageningen hebben een rechtszaak over de plaatsing verloren. Wageningen kan het monument nu eindelijk oprichten. Intussen in… Wageningen in: de Volkskrant, 10:28-10, blz. 64.

•

Sint-Jan – ’s Hertogenbosch

De afgelopen 150 jaar was de kerk 120 jaar in restauratie. Daar komt tegen de Kerst 2010 een einde aan, na een restauratie van 44 miljoen euro, opgebracht door het Rijk (70%), de gemeente (5%), de provincie (5%) en de rest door acties van de Stichting Nationaal Monument Sint-Jan. Op de werkplaatsen hakten vijf beeldhouwers en twintig steenhouwers beelden, krullen en pilaren. De gevel is helemaal uit elkaar gehaald en weer in elkaar gezet, wat de uitvoerder een ‘huzarenstukje’ noemt. De kerk moet nu weer 50 jaar mee. In 2011 blijft de kerk steigerloos, daarna start weer het lopend onderhoud. Wittenberg, E., Blonde kathedraal steigervrij. Restauratie Sint-Jan kostte in twaalf jaar 44 miljoen euro in: NRC Handelsblad, 10:28-10, blz. 2.

• (BV)

Ruige natuur Freriks, K., Verborgen wildernis. Ruige natuur & kaarten in Nederland. Athenaeum-Polak & Van Gennep, € 29,95.

Bespreking Willem de Bruin Hoe de zon opkomt boven Maas en Waal in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 4.

•

Citaten

Iedereen vindt die nieuwbouw (in Nijmegen) lelijk, maar dat is natuurlijk relatief. Over honderd jaar vinden ze het weer prachtig. Frank Boeijen in: Kuiper, S., Frank Boeijen over Nijmegen. “Ik lijk wel een gids’ in: Vrij Nederland, 10:0210, blz. 73.

Beelden zijn onze eeuwige stadgenoten, maar bedenk dat ze allemaal ook hun eigen buurt hebben. H.J.H. Hofland in: Hofland, H.J.H., Buurtbeelden in: NRC Handelsblad, 10:22-10, blz. 17 [Cultureel Supplement].

a.2 Voorwerpen (museum) •

Nationaal Historisch Museum

Historische plekken In de eerste selectie van historische plekken in Nederland heeft het Nationaal Historisch Museum Frederiksoord opgenomen, het oudste koloniedorp (uit 1818) van de Maatschappij van Weldadigheid. Tellingen, E. van, Steeds meer nationale erkenning voor Frederiksoord in: Dagblad van het Noorden, 10:01-10, blz. 28.

Vaderlandse geschiedenis In zijn column in NRC Handelsblad stelt Raymond van den Boogaard: het schijnt dat de politieke wens om een Nationaal Historisch Museum te beginnen, is ingegeven door de


75 gedachte dat het nationaal verleden kan dienen als sociaal bindmiddel. Die gedachte getuigt van een verregaande naïviteit: als er iets tot verdeeldheid leidt, is het wel de vaderlandse geschiedenis. (…) Nog is het niet te laat om af te zien van het onzalig plan dat NHM heet. Al die bezuinigingen in de culturele sector moeten tenslotte ergens vandaan komen. Boogaard, R. van den, Wie vaderlandse geschiedenis zegt, zegt conflict in: NRC Handelsblad, 10:01-10, blz. 3 [Cultureel Supplement].

Rutger Pontzen stelt in de Volkskrant voor om het hele NHM-dossier, met de maquettes van Houben, de stapels notulen van de Tweede Kamer, de doorberekeningen, de geheime rapporten van ingenieursbureaus en de twee glimmende dienstauto’s van de directeuren op te stellen in een zaal in het Rijksmuseum. Kan iedereen zien wat de vaderlandsche geschiedenis … ook zoal inhoudt: loze ideeën, geen geld, politieke besluiteloosheid, twee bungelende directeuren, voorkeur voor vreemde locaties, concurrerende musea en gemeentebesturen, en een grondig gebrek aan historisch benul. Het zal de leerzaamste zaal in het Rijksmuseum zijn voor generaties oude en nieuwe Nederlanders, die al dan niet inburgerend, kennis willen nemen van onze rijke historie waarop iedereen zo trots is. Pontzen, R., Het bestaansrecht van het Nationaal Historisch Museum in: de Volkskrant, 10:01-10, blz. 45.

Lex Heerma van Voss, voorzitter van het KNHG, bepleit in NRC Handelsblad de discussie over de NHM te voeren over de inhoud. Hij prijst de initiatieven onder het label inNL, o.m. de historische automatiek en de achterliggende digitale community. Het is een creatieve, speelse, bijdetijdse aanpak, die de meeste historici buiten de erfgoedsector niet snel zullen bedenken, maar die geschiedenis veel dichter bij het grote publiek brengt. Ook is hij te spreken over de invulling van zes thema’s: De voorstellen daarvoor tonen een afgewogen blik op het verleden: geen zelfhaat, maar zwarte bladzijden worden niet vergeten. Nederland wordt fier gepresenteerd, maar niet los van de internationale context. Heerma van Voss wijst op de vele musea in Nederland, die delen van de Nederlandse geschiedenis tonen, maar een museum waar een visie op die geschiedenis leidraad is, is er nog niet. Hij krijgt de indruk dat het NHM zichzelf ziet als een knooppunt in het netwerk van musea en monumenten en dat netwerk mede te vormen en te steunen. Ook die rol wordt door geen ander museum gespeeld. Heerman van Voss, L., Debat over Nationaal Museum mist inhoud in: NRC Handelsblad, 10:02-10, blz. 7 [Opinie & Debat].

Directeur Schilp wil de bouw van het NHM uitstellen als het museum getroffen wordt door grote bezuinigingen. Men is toe aan de architectenselectie, maar als er bezuinigingen komen … Inmiddels zijn vier werelden ontwikkeld, waar hoogleraren geschiedenis naar gaan kijken, is het NHM bezig met de Week van de Geschiedenis, worden met NTR televisieseries gemaakt en worden voor Klokhuis de vijftig canonvensters verfilmd. De nieuwe interactieve site is bijna gereed. En inmiddels heeft het museum een grote naamsbekendheid. Voor de nieuwbouw wordt uitgegaan van een gebouw van 100 miljoen, waar de Staat 50 miljoen aan bijdraagt. Daarvan is inmiddels 4 miljoen wegbezuinigd. Schilp kan zich voorstellen dat gegeven de crisistijd het NHM tijdelijk leegstaand erfgoed in Nederland als hoofdkwartier kiest. Of dat paleis Soestdijk betekent? Daar kunnen we wel een keer iets doen, maar het grote nadeel is dat het heel dwingend is in de architectuur en dat het klein is.(…) Het opheffen van het NHM zou een vreselijk verlies zijn. We lopen voorop met de ontwikkeling van nieuwe media en technologie, we zijn de lijm tussen veel initiatieven. Als je het NHM opheft, gooi je heel veel investeringen weg. Bockma, H., ‘Ons opheffen zou groot verlies zijn’ in: de Volkskrant, 10:14-10, blz. 54.

De Nationale Automatiek is verhuisd van het Amsterdams Historisch Museum naar de Twentse Welle in Enschede (aldaar tot 11:02-01). Mededeling in NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 18.


76 Gerrit Valk, historicus en voormalig lid van de Tweede Kamer, bepleit de huisvesting van het NHM in Opmeer in het gebouw dat bestemd was voor de realisme-kunstcollectie van Dirk Scheringa. Daarmee zou een bedrag van 20 miljoen euro gemoeid zijn, beduidend minder dan de locatie Arnhem vraagt. Zijns inziens is niet alleen het gebouw heel geschikt maar ook de regio: de strijd tegen het water, de Tachtigjarige Oorlog, de ligging vlak bij Amsterdam [Valk gaat uit van buitenlandse toeristen, die op het museum afkomen – CvdK], de infrastructuur aan historische musea, de mogelijkheid tot samenwerking met het Rijksmuseum en de aanwezigheid van historische steden. Valk, G., In Opmeer staat ideale Nationaal Museum in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 23.

De gemeente Opmeer en de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland proberen in het onafgebouwde nieuwe onderkomen van het Scheringa Museum het nieuwe Nationale Historische Museum te huisvesten. Waard, P. de, Inventaris Scheringa Museum onder de hamer in: de Volkskrant, 10:27-10, blz. 19.

Het Nationaal Historisch Museum en de organisatie van de fotografiewedstrijd de Zilveren Camera hebben de Nationale Portretprijs ingesteld, een prijs van 10.000 euro. De bedoeling is met de prijs de Nederlandse portretfotografie een impuls te geven. Op 11:23-01 zal de winnaar bekend gemaakt worden. Zo hoopt het museum dat de Nationale Portrettengalerij, die in mei 2009 online ging bij de NHM, uitgebreid kan worden. Nieuwe prijs voor portretfotografen in: Dagblad van het Noorden, 10:27-10, blz. 37.

H.J.A. Hofland vraagt zich naar aanleiding van de discussies in Amerika over de invulling van het Presidentieel Centrum van G.W. Bush in Texas (pistool van Saddam Hoessein o.m.) wat er wel niet in het Nationaal Historisch Museum in Nederland moet komen. Een linkse hobby? Of juist een droom van Henk en Ingrid die eindelijk in vervulling gaat? Het hangt er van af wat er te zien zal zijn. Herinneringen aan de Tocht van Chatham en de Zilvervloot, ongetwijfeld. Een driedimensionale voorstelling van Hans Brinker die zijn vingertje in de dijk stak. Maar ook markante dingen uit onze eigentijdse geschiedenis? Hoort kapitein Westerling op Celebes erbij? De tocht van ons vliegdekschip de Karel Doorman naar Nieuw-Guinea? De vergadering waarop het kabinet-Balkenende besloot, de aanval van Bush op Irak te steunen? Eén ding lijkt me zeker. De inrichting van dit museum wordt de oorzaak van de volgende nationale ruzie. Hofland, H.J.A., Nationaal museum in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 13 [Cultureel Supplement].

Op voorstel van staatssecretaris Halbe Zijlstra van Cultuur heeft het kabinet besloten dat het Nationaal Historisch Museum geen gebouw krijgt. Volgens Zijlstra is het niet verantwoord 50 miljoen euro uit te geven aan een nieuw museum terwijl er 200 miljoen euro op kunst en cultuur bezuinigd moet worden. De NHM blijft wel als organisatie voorlopig bestaan met als doel het bevorderen van historisch besef en van de kennis van de geschiedenis van Nederland. Daarvoor krijgt het NHM in 2011 een projectsubsidie van 4 miljoen euro. Volgens Zijlstra is er geen sprake van uitstel, maar afstel. Directeur Schilp zegt teleurgesteld te zijn, maar vindt het besluit niet verrassend. Een woordvoerster van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem spreekt van een groot verlies voor de stad en de regio. Zijlstra noemt de doelen van het NHM onverminderd van belang, ook na te streven via de sociale media en door reizende tentoonstellingen. De SP wil een debat met Zijlstra over zijn besluit. SP-leider Roemer: Dit kabinet schept er genoegen in om alles wat van het volk is, af te breken. Of is onze vaderlandse geschiedenis ook een linkse hobby geworden? Boris van der Ham (D66) grijpt het besluit aan om terug te komen op het besluit van vestiging in Arnhem en noemt het kabinetsbesluit een goed besluit. Hij pleit ervoor om het NHM-plan samen te voegen met andere museale plannen als dat van het Huis der Democratie en zo’n nieuw samengevoegd museum te vestigen in Amsterdam of Den


77 Haag. Burgemeester Krikke van Arnhem is teleurgesteld en wil het besluit niet zonder meer accepteren. Rob Rijghard interviewde voor NRC Handelsblad directeur Schilp, die aangeeft gewoon door te gaan waarmee het museum bezig is. Het goede nieuws is volgens hem dat de doelstellingen van het museum overeind blijven. Het slechte nieuws is dat naar een andere manier gezocht moet worden om een museumgebouw gefinancierd te krijgen. Daarvoor zegt Schilp voldoende ijzers in het vuur te hebben: Er komt hoe dan ook een overzicht van de geschiedenis. Ik ga nu niet niks doen. Dat lijkt me niet bevorderlijk voor het halen van onze doelstelling om zoveel mogelijk geschiedenis bij zoveel mogelijk mensen te krijgen. Met de foto van Houbens Canontoren zet Rijghard de ontwikkelingen rondom het NHM in NRC handelsblad nog eens op een rijtje. Bert Wagendorp in zijn Volkskrant-column over het NHM: Over honderd jaar zal de case van het NHM door historici worden gebruikt om het Nederland van het eerste decennium van de 21ste eeuw te karakteriseren. Besluiteloos, bureaucratisch, formalistisch, verdeeld, bang, verward en dol op eindeloos geouwehoer over een parkeergarage. (…) het NHM bewijst dat we in Nederland meer plezier beleven aan eindeloos debat, gezwets en het berijden van principes, dan aan doorpakken en stenen stapelen. We zijn gek op het voorspel, maar als de dood voor de daad. Bockma, H., Nationaal Museum krijgt geen eigen gebouw in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 4-5. Rijghard, R., ‘Nationaal Museum kan ook zonder gebouw’ in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 1. SP wil debat over het gebouw in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 7. Rijghard, R., Van parkeersoap tot bezuinigingsdrama in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 7. Nationaal Historisch Museum komt er niet in: Dagblad van het Noorden, 10:30-10, blz. 5. Wagendorp, B., Museum in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 2.

•

Rijksmuseum - Amsterdam

[vervolg, zie Historie Gesignaleerd, oktober 2010] Frits van Oostrom is teruggetreden als lid van de raad van toezicht van het Rijksmuseum. Dat heeft de raad bekendgemaakt. Van Oostrom kreeg geen steun van de raad voor zijn kritiek op directeur Pybes. De raad sprak van een inhoudelijk ongewenst interview. Doordat het interview met NRC Handelsblad tegen zijn wens afgedrukt was, realiseerde Van Oostrom zich dat er een onwerkbare situatie ontstaan was. Van Oostrom erkende dat zijn mening op verkeerde en ontijdige wijze naar buiten gekomen is: Een raad van toezicht moet een museum helpen, niet tot last zijn. En als lid van zo’n raad moet je je uitvoerende baas niet afvallen. Dat is stom. Frits van Oostrom weg bij het Rijksmuseum in: NRC Handelsblad, 10:30-09, blz. 9. Pontzen, R., Van Oostrom stapt uit raad Rijksmuseum in: de Volkskrant, 10:01-10, blz. 10.

Directeur Benno Tempel van het Gemeentemuseum Den Haag, mengde zich in de discussie over het Rijksmuseum. Hij vindt het standpunt van Van Oostrom dat het Rijksmuseum zich moet concentreren op kunst in plaats van op geschiedenis een schrikbarende gedachte. Het Rijksmuseum heeft een nationale en encyclopedische functie, anders dan bijvoorbeeld het Gemeentemuseum. Ik denk zelfs dat de kunst van het Rijksmuseum op de eerste plaats is verzameld vanwege het nationaal belang. (…) Het pistool past in de Nederlandse geschiedenis en dus in het Rijksmuseum, waarvan de collectie veel breder is dan allen de 17de eeuw. Nicolasen, L., Ik zou de bezoeker recht in de loop van het pistool laten kijken in: de Volkskrant, 10:02-10, blz. 28-29.


78 •

Naturalis - Leiden

Job van Schaik maakte voor het Dagblad van het Noorden een rondgang door Naturalis in Leiden onder begeleiding van paleontoloog John de Vos, daarbij niet alleen de collectie bekijkend, maar ook de reacties van schoolklassen op de collectie registrerend. Schaik, J. van, Veel leuker dan de dierentuin in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 56.

•

Van Eesterenmuseum - Amsterdam

In Amsterdam Nieuw-West is het Van Eesterenmusueum geopend, gewijd aan het werk van stedenbouwkundige Van Eesteren, de ontwerper van de Westelijke Tuinsteden. Onder zijn leiding kwam in 1935 het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) tot stand. Zie ook www.vaneesterenmuseum.nl. Van Eesterenmuseum in: de Volkskrant, 10:13-10, blz.42. Hulsman, B., De stad zelf is het architectuurmuseum in: NRC Handelsblad, 10:15-10, blz. 9.

• B AFBEELDINGEN b.1 schilderij, prent, tekening, foto, ansichtkaart, karikatuur •

Fokke & Sukke

In de Week van Geschiedenis zijn Fokke & Sukke met geschiedenis bezig. Lang niet altijd even leuk, maar deze kan er mee door: Fokke & Sukke zijn hardwerkende cro-magnonmannen. Zegt de een: Ook als ze gematigd lijken … en zegt de ander: die neanderthalers willen toch onze cultuur vernietigen … Fokke & Sukke in: NRC Handelsblad, 10:21-10, blz. 16. CvdK.

b.2 dia, film, video/dvd, televisie,schooltelevisie, cd(-rom) •

Schooltelevisie

Bert Groenewoud, hoofdredacteur bij NTR Jeugd en SchoolTV stelt dat schooltelevisie nog steeds een begrip is in het onderwijs. Van alle basisscholen maakt 95% gebruik van het aanbod van NTR. School TV is in het segment onbetwist marktleider. Naast de tvuitzendingen is er de beeldbank met zo’n tweeduizend clips, volgens Groenewoud de best bezochte website voor kinderen van de publieke omroep. Er wordt veel gekeken naar het weekjournaal (al vinden kinderen het Jeugdjournaal van de NOS sneller en dynamischer). Leerkracht Ockhuisen vindt dat het weekjournaal wel wat korter kan: een half uur is voor sommige leerlingen te lang. Meulen, M. van der, Van het ene onderwerp naar het andere in: de Volkskrant, 10:05-10, blz. 40.

b.3 wandplaat, poster, bordtekening •

Wandplaten

In het oktobernummer van het Historisch Nieuwsblad een afbeelding van een schoolplaat uit ca. 1900 van G.J. Sijthoff: Eene zitting van de Tweede Kamer. Historisch Nieuwsblad, oktober 2010, blz. 93.

Bij een artikel over abt Emo drukte het Dagblad van het Noorden de Isings’ wandplaat Liudger predikt in de Groningse Gouwen af. Emo’s Labyrinth in: Dagblad van het Noorden, 10:29-10, blz. 28.

b.4 prentenboek en strip b.5 model en maquette 78 historie gesignaleerd november 2010

79 b.6 kaart (wandkaart en atlas) •

Amsterdam

(BV) Speet, B., Historische atlas van Amsterdam. Van veendorp tot hoofdstad. SUN, € 26,50 na 11:01-01 € 29,90 [een beknopte geschiedenis van Amsterdam door middel van topografische kaarten en afbeeldingen]. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:15-10, blz. 4 [Boeken].

•

Atlassen van Grootens

In de Volkskrant een interview met de ontwerper van boeken Joost Grootens. Onder de 100 door hem ontworpen boeken zijn er vijf atlassen, waaronder de Metropolitan World Atlas (2005), de Vinex Atlas (2008) en de Atlas Nieuwe Hollandse Waterlinie (2009), allemaal uitgegeven door 010. Zijn uitgangspunt is orde aanbrengen in de informatiestroom. Op internet zijn hoofd- en bijzaken nauwelijks nog van elkaar te scheiden. Dus orde aanbrengen is wat hij doet. Hij wist het boektype atlas, dat 500 jaar onveranderd was, weer relevant en urgent te maken. Daarvoor won hij in 2009 de Rotterdam Designprijs. Grootens zorgt voor grafische architectuur in de atlassen door middel van een gestructureerde, gelaagde vormgeving. In atlassen horen z.i. geen foto’s, zoals in de Times Atlas of the World: dan kijkt niemand nog naar de kaarten. Doodzonde. Van groot belang zijn de kleuren. Hij wijst op heldere kleuren in de Bosatlas uit 1961 en de fletse in de Bosatlas uit de jaren zeventig. Zelf gebruikt hij nooit standaard drukkleuren. Momenteel werkt hij aan de Atlas of the conflict Israel-Palestine. Junte, J., ‘Een atlas wekt verwachtingen’ in: de Volkskrant, 10:22-10, blz. 46-47.

•

Nederland Waterland

(BV) Bosatlas van Nederland Waterland 3 - Noordhoff - €24,95. Bespreking door Michel van Nieuwstadt Waterspeelbaan Nederland in:NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 4 [Wetenschap] met bij het artikel o.m. een kaart uit de atlas van de verdedigingslinies in Nederland: de Oude Hollandse Waterlinie, de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Stelling van Amsterdam, de Grebbelinie en de IJssellinie.

C HET GESPROKEN WOORD c.1 c.2 c.3 c.4 c.5

het verhaal: vertellen en voorlezen de feiten: uitleggen, bespreken, verklaren en het gesprek de gastspreker het interview historisch en hedendaags geluid (radio)

D HET GESCHREVEN/GEDRUKTE WOORD d.1 verhalende teksten •

Gouden Griffels

Naar aanleiding van de Gouden Griffel 2010 publiceerde het Dagblad van het Noorden de lijst van Kinder- en jeugdboeken van het Jaar, die in 1971 overging in de Gouden Griffel. De volgende historische jeugdboeken komen op de lijst voor: 1963 Dragt, T., De brief voor de koning 1964 Visser, W.F.H., Niku, de zigeunerjongen [bekroond was echter Niku, de koerier] 1969 Kerkwijk, H. van, Komplot op volle zee 1971 Schouten, A., De mare van de witte toren


80 1973 1974 1977 1978 1980 1990 2002 2008

Terlouw, J., Oorlogswinter Beckman, Th., Kruistocht in spijkerbroek Barnard, H., Kon hesi baka / Kom gauw terug Pelgrom, E., De kinderen van het Achtste Woud Schell, S., Zeezicht Pelgrom, E., De eikelvreters Gestel, P. van, Winterijs Schutten, J.P., Kinderen van Amsterdam.

Hesseling, R., Gouden griffelgalerij in: Dagblad van het Noorden, 10:05-10, blz. 12 [In Beeld]. Selectie historisch: CvdK.

Daan Remmerts de Vries heeft de Gouden Griffel 2010 gewonnen voor zijn boek Voordat jij er was, een bijzondere hervertelling van het scheppingsverhaal, geïllustreerd door Philip Hofman, die hiervoor een Vlag en Wimpel kreeg van de penseeljury. Aan de toewijzing van de Gouden Griffel is een bedrag van € 1361,34 verbonden. Volgens de Gouden Griffeljury heeft Remmert de Vries (1962) een originele en creatieve twist gegeven aan een van de oudste verhalen ter wereld. Volgens de jury geeft het verhaal bij herhaalde lezing steeds meer geheimen bloot. De jury spreekt van een trefzekere stijl, subtiele illustraties en een onnadrukkelijke filosofische laag. Lenteren, P. van, Remmerts de Vries krijt de Gouden Griffel in: de Volkskrant, 10:06-10, blz. 47.

•

Annejoke Smids

In het Dagblad van het Noorden dagboekpagina’s van Annejoke Smids, van wie dit jaar haar zesde historische jeugdroman De Opdracht van de Koning verscheen. Ze geeft een beeld van haar strijd om schrijftijd te reserveren naast haar werk voor het Conservatorium in Groningen, ze schrijft over haar workshop Verhalen schrijven op een Groningse VO-school, over het Kinderboekenbal en over de research voor haar nieuwe boek, dat speelt in Nederland in 1733: droeg iedereen pruiken vroeg ze zich af. En ging haar 15-jarige hoofdpersoon toen ook naar school? Ze blijkt grote bewondering te hebben voor de boeken van Tonke Dragt. Het dagboek van Annejoke Smids in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 38.

d.2 informatieve teksten •

Wikipedia

Naslagwerkenfreak Atte Jongstra bespreekt in het kader van de Oogst van het eerste decennium van deze eeuw Wikipedia: dé Gouden Korrel. Je mag het rustig een gouden klomp noemen. Hij prijst de hyperlinks. Zijn poging om het lemma over hemzelf op te poetsen werd door de redactie tegengehouden: er worden geen zelfportretten opgenomen. Jongstra noemt Wikipedia een prachtig wandelgebied voor kennisbehoeftigen, waarin dalen en verhevenheden steeds van vorm veranderen en men zich nooit verveelt. Jongstra, A., Zoek: zaagsnavelheremietkolibrie. De beste boeken van de jaren nul, slot: Wikipedia, geen boek, een mondiale leken-encyclopedie in: NRC Handelsblad, 10:08-10, blz. 6 [Boeken].

Jimmy Wales, de oprichter van Wikipedia, heeft de Zwitserse Gottlieb Duttweilerprijs ontvangen, een bedrag van ongeveer 75.000 euro. Volgens de organisatie heeft de gratis online encyclopedie voor een revolutie in de toegang tot kennis als de belangrijkste informatiebron gezorgd, omdat zij gebruikers ervan een kans geeft tevens bijdragen te leveren. In 2008 ging de prijs naar voormalig VN-chef Kofi Annan. Zwitserse prijs voor oprichter Wikipedia in: Dagblad van het Noorden, 10:09-10, blz. 7.


81 d.3 schema’s, tabellen en grafieken d.4 informatieve bronnen (archief)

E DOEN e.1 leven als … e.2 spelen als… • Re-enactment In het weekeinde van 22-24 oktober is het beleg van Grolle nagespeeld door zo’n negenhonderd figuranten uit binnen- en buitenland (Nederland, Amerika, Frankrijk, Engeland en Tsjechië]. Het Beleg van Grolle speelde zich af in 1627 tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Op vrijdag begon de omsingeling met een mars naar Groenlo. ’s Middags werd de eerste strijd geleverd tussen de Staatse strijdmacht en de Spaanse troepen, die op zaterdag en zondag voortgezet werd. Ook de kampementen zijn waarheidsgetrouw nagebouwd. Het publiek kon de strijd van dichtbij meemaken, maar ook genieten van randactiviteiten als een historische kerkdienst en demonstraties van oude ambachten. Beleg van Grolle. Negenhonderd figuranten in de weer in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 6 [foto].

e.3 e.4 e.5 e.6 e.7 •

spelen met … schrijven, spreken, dichten en zingen tekenen, bouwen en experimenteren muurkrant en tentoonstelling herdenken en vieren Tradities

In Utrecht werd het boek Dit zijn wij van Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkskunde, gepresenteerd. Het boek is gebaseerd op ruim 10.000 mensen die in 2008 een top 10 van dierbare tradities inleverden. De belangrijkste traditie is Sinterklaas, gevolgd door de kerstboom optuigen, Koninginnedag, oliebollen bakken en andere oud-en-nieuwgebruiken en Pasen. Kerst is populair, maar opvallend genoegd de Kerstman niet. Andere religieuze tradities zijn het Suikerfeest (plaats 14), naar de kerk gaan (plaats 29) en bidden voor het eten (plaats 67). De zondagsheiliging werd wel genoemd maar niet genoeg voor de top 100. Tradities die genoemd werden maar waar Strouken niet zo mee uit de voeten kon waren email lezen (plaats 56) en het in de file staan (plaats 80). Op de vraag of tradities beschermd moeten worden, antwoordde Strouken dat ze niet verloren moeten gaan omdat ze een samenbindende factor in onze samenleving vormen. Ook nieuwe Nederlanders zetten op 5 december de schoen. Maar beschermen is lastig, want tradities beleef je. Het is zaak de liefde ervoor en de kennis over de achtergrond door te geven aan volgende generaties. Sinterklaas belangrijkste traditie in: Dagblad van het Noorden, 10:15-10, blz. 4. De kerstman haalt de top 100 van Nederlandse tradities niet in: Dagblad van het Noorden, 10:16-10, blz. 4.

•

Publicatie

(BV) Giorgi, R., Heiligen. 365 dagen kunst en geloof. Thoth, € 15,90. Aankondiging in Pas Verschenen in: NRC Handelsblad, 10:29-10, blz. 4 [Boeken].

•

Kalender

November 07-11 Sterfdag Willibrord 11-11 Sint Maarten


82 13-11 Intocht Sinterklaas 16-11 Islamitisch offerfeest Muharram 20-11 Dag van de Rechten van het Kind 24-11 Geboortedag Spinoza 25-11 Onafhankelijkheidsdag Suriname December O2-12 Start Chanoeka 05-12 Sinterklaas 07-12 Islamitisch Nieuwjaar 10-12 Dag van de mensenrechten 25-12 Eerste Kerstdag 26-12 Tweede Kerstdag 31-12 Oudejaarsavond Bureauagenda entoen.nu.

15 VAN LESDOEL TOT EVALUATIE 16 WERKEN MET LESMATERIALEN 17 EEN SCHOOLPROGRAMMA VOOR GESCHIEDENIS


83

III GESCHIEDENIS IN DE OPLEIDING •

Regeerakkoord

Onderwijs • De kwaliteitsverhoging van de lerarenopleiding wordt voortgezet. • In de PABO komt differentiatie die leidt tot een brede bevoegdheid voor de hele basisschool maar een specifieke bekwaamheid voor het jongere of oudere kind. • Binnen een jaar komt de sector met een beroepsregister waarbij de inschrijving is gekoppeld aan een periodiee bijscholingsvereiste. • Bij selectieve doorstroom van MBO naar HBO wordt de centrale examinering van kernvakken betrokken. Regeerakkoord in: bijlage NRC Handelsblad, 10:14-10, blz. 16-17.

•

Geschiedenisonderwijs in discussie

Holocaust Student Angelique op de Hitler-tentoonstelling in Berlijn: op hun elfde al krijgen Duitse kinderen Holocaust-foto’s voor zich; ter bewustwording. Schoonenboom, M., Zonder Hitler een saai land in: de Volkskrant, 10:16-10, blz. 15.

Archief Ieder kind moet één keer in zijn schooltijd naar een archief om te zien hoeveel informatie er is opgeslagen en om te weten waar hij die kan vinden. Jantje Steenhuis, voorzitter van de branchevereniging BRAIN en directeur van het Rotterdams gemeentearchief in: Rijghard, R., Erfgoed wordt regionaal gekort in: NRC Handelsblad, 10:26-10, blz. 9.

•

Vergeten

Vergeetboek is een nieuw boek van Douwe Draaisma, de man die mooie boeken publiceerde over het geheugen: (BV) Draaisma, D., Vergeetboek. Historische Uitgeverij, € 27,50. Bespreking Ranne Hovius, Ons wispelturig brein in: de Volkskrant, 10:30-10, blz. 3. Bespreking Esther van der Meer, Het gevaar komt van het vergeten in: Dagblad van het Noorden, 10:30-10, blz. 41. Draaisma, D., Verdwijnbrein in: NRC Handelsblad, 10:30-10, blz. 8 [Wetenschap].

•

Canon train-de-trainer: 10:18-11

Op donderdag 18 november organiseert de stichting entoen.nu in Utrecht de vijfde Train-de-Canontrainercursus van 14.00 tot 17.00 uur. Centraal staat in deze training hoe de basismodule in de vorm van een nascholingscursus gegeven zou kunnen worden. De training wordt verzorgd door Hubert Slings, Marjan de Groot en Cees van der Kooij. Deelname is gratis en voor koffie, thee en cursusmateriaal wordt gezorgd. De training is gericht op pabo-docenten en medewerkers uit de sector cultureel erfgoed. Aanmelding via [email protected] of 070-3154096. Jonker, M., Train-de-trainercurus op: http://entoen.nu/actueel/trainerscursus . 10:2409.

• Onderwijsgeschiedenis Visie op onderwijs in de Middeleeuwen 83 historie gesignaleerd november 2010

84 Cordula Rooijendijk pleit in de Volkskrant voor een visie op onderwijs en komt met voorbeelden van visies op onderwijs in het verleden. Zo stelt ze over de visie op onderwijs in de Middeleeuwen: In de Middeleeuwen leerden de kinderen vooral goed lezen, omdat werd gestreefd naar een christelijke maatschappij, waarvoor het goed kunnen lezen van de Bijbel noodzakelijk was. Rooijendijk, C., Gevraagd: een visie op onderwijs in: de Volkskrant , 10:20-10, blz. 21.

Een dergelijke visie op de visie op onderwijs in de Middeleeuwen? Over welke kinderen hebben we het dan en hoe zat dat dan met die (Latijnse) Bijbel? CvdK

Publicatie (BV) Rooijendijk, C., Grootvader piepestok. De geschiedenis van de lagere school in Nederland. Atlas, € 19,95. Advertentie van de uitgever in De Week van de geschiedeniskrant - de Volkskrant / Historisch Nieuwsblad, 10:09-10, blz. 4..

•

De leraar

Op de vraag waar Leraar van het Jaar 2010, Trudy Coenen niets tegen beginnen kan, antwoordde ze: Tegen onderwijsvernieuwingen die worden bedacht van achter het bureau. We moesten aan het Nieuwe Leren en aan competentiegericht onderwijs. Net als bij al die dure hulpverlening krijg ik daar de pukkels van. (…) Als ik dan zie hoe het idealiter moet volgens al die onderwijsvernieuwingen: collega’s in de onderbouw die niet alleen Nederlands, maar ook Engels, wiskunde en wereldoriëntatie moeten geven - wie verzint zoiets? Dat kan helemaal niet. Als een kind aan mij vraagt hoe zit het met het kofschip, dan weet ik precies hoe ik dat moet uitleggen. Maar dat lukt me niet met Engels of wereldoriëntatie. Ik kan er wel een boek bijhouden, maar ik mis het fingerspitzengefühl voor dat andere vak. Maar stelt ze dan: ze kan het wel boycotten, er stiekem vandaar gaan naar de kapper op een studiedag over competentiegericht werken… Zijl, F. van, ‘Er is in dit land veel misgegaan’ in: de Volkskrant, 10:22-10, blz.19.

• • • • • •

• •

Gammacanon Haan, J. de, De Gammacanon (40): Sociologie - Diffusie in: de Volkskrant, 10:02-10, blz. 8 [Wetenschap]. Dijkstra, P., De Gammacanon (41): Sociologie - Verwantschap in: de Volkskrant, 10:09-10, blz. 2 [Wetenschap]. Veer, P. van der, De gammacanon (42): Sociologie - Secularisering in: de Volkskrant, 10;16-10, blz. 5. Jacobs, B., De Gammacanon (43): Economie – Averechtse selectie in: de Volkskrant, 10:23-10, blz. 5. Wekker, G., De gammacanon (44) - Vrouwenstudies - Gender in: de Volkskrant, 10:301-01, blz. 2 [Wetenschap].

Agenda

November 10:24-11 tot en met 10:01-12 Week van de Mediawijsheid Aan deze week werken zo’n 125 bibliotheken mee. Zie www.mediawijzer.net. De week van de mediawijsheid in: In Druk, PO, zomer 2010, blz. 15 (themanummer over mediawijsheid).

© 10:03-11 Cees van der Kooij De afbeeldingen van de canonvensters zijn ter beschikking gesteld door de stichting entoen.nu.


Nieuwsbrief van de Commissie PA-BO van de VGN Redactie: Cees van der Kooij

Recommend Documents