Nieuwsbrief JAARGANG 7 - NUMMER 1 - FEBRUARI 2015

1 2015

Historisch

Museum

Haarlem

GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON: 023 542 2427

Nieuwsbrief JAARGANG 7 - NUMMER 1 - FEBRUARI 2015

[email protected] www.historischmuseumhaarlem.nl

Beste lezer, Ondanks dat ons Gasthuis nog niet officieel is geopend, hebben de eerste bezoekers hier de kwaliteit van ons kopje cappuccino, koffie of thee al kunnen proeven. Soms met op de achtergrond nog wat hamergetimmer, maar gelukkig hebben wij daarover geen gemopper gehoord. In maart zal deze publieksruimte officieel worden geopend, en tegelijk met deze opening verandert het museum van naam. Het stond al langer op ons wensenlijstje en het leek ons een mooi moment om deze naamswisseling samen te laten vallen met de opening van het Gasthuis. De afgelopen jaren is het museum aanzienlijk veranderd. Met steun van onze vrienden, van enkele fondsen en de grote inzet van onze eigen vrijwilligers hebben we het voor elkaar gekregen om de benedenverdieping te moderniseren en hierdoor aantrekkelijker te zijn voor onze bezoekers. De entree nodigt - door de lichtheid die zij nu uitstraalt - uit om naar binnen te stappen en we hebben ruimte gecreëerd voor de bezoekers om voor of na hun museumbezoek uit te rusten in ons museumcafé. Een deel van het Gasthuis is ingericht als museumwinkel. Hier verkopen we boeken en artikelen die een relatie hebben met de tentoonstellingen, of die typisch Haarlems zijn. Bij voorkeur zijn dit uitgaven en objecten die door inwoners uit Zuid-Kennemerland gemaakt of ontworpen zijn. Het achterste deel van het Gasthuis is vrijgehouden voor Gasthuis-exposities. Dit zijn kleine, kortlopende, soms actuele exposities. We willen kunstenaars, organisaties en inwoners de gelegenheid geven hier hun objecten of verzamelingen te exposeren. Dit kan variëren van kunst van het Le-

ger des Heils tot aan de Kunstlijn, tot een prachtige verzameling van een inwoner van de stad of een thematentoonstelling. Zolang het maar past binnen de missie en visie van het museum. Wat de Gasthuis-exposities nog meer gemeen hebben, is dat ze gratis toegankelijk zijn omdat voor een bezoek aan het Gasthuis geen entree geheven wordt. Bij deze metamorfose hoort ook een nieuwe naam voor het museum. De afgelopen jaren zijn historische musea zich steeds breder gaan presenteren, en het besef is gegroeid dat ook de huidige tijd onderdeel uitmaakt van de geschiedenis van de stad. Lang is gedacht dat de naam Stadsmuseum beter weergeeft wat er binnen ons museum te zien is. Maar omdat de stad in deze naam centraal staat en wij Haarlem niet los zien van Zuid-Kennemerland hebben we ervoor gekozen om het breder te trekken, en het museum om te dopen in Museum Haarlem, waarbij Haarlem voor de regio Haarlem staat. Er is een prachtig nieuw logo ontworpen en een bijpassende huisstijl. U zult het binnenkort zien. Rest mij nog u te melden dat u in uw agenda kunt noteren dat 28 maart de tentoonstelling Haarlem Waterproof opent - een vooruitblik leest u op pagina 4 - en in april de vierde Verwey-tentoonstelling. Dit keer wordt het een spannende ontmoeting tussen het werk van de Haarlemse kunstenaars Kees Verwey en Luuk Wilmering.

Laura van der Wijden

Historisch

Museum

Haarlem - Nieuwsbrief,

februari

2

2015 --------------------------------------------

NIEUWE TENTOONSTELLING

De wateren vuurwinkel van weleer In onze nieuwe tentoonstelling Haarlem Waterproof, die 28 maart begint, wordt aandacht besteed aan het fenomeen 'wateren vuurwinkel'. Christine Willemsen vertelt in dit artikel iets over de geschiedenis ervan.

In deze branche waren water en vuur geenszins elkaars vijanden, maar zorgden juist voor dubbele verdiensten: de turven waarop het water in ketels aan de kook was gebracht, werden als kooltjes vuur in klinkende munt omgezet, evenals het gekookte water zelf. Behalve makkelijker was het voor een arbeidersvrouw goedkoper om de kachel 's morgens aan te maken met een reeds gloeiend kooltje dan met dure petroleum of andere vuurmaker. Bovendien kon er met zo'n 'halfie' (halve cent) vuur ook nog een stoof worden aangestoken om koude of natte voeten op te warmen of te drogen.

In uw eigen huis theezetten of koken, hoe vanzelfsprekend lijkt datt? Een krappe eeuw geleden was het dat niet voor veel van onze stadsgenoten. Als ze al over drinkwater beschikten wilde dat niet zeggen dat ze thuis mogelijkheden hadden om het te verwarmen of te koken. Alleen de ruimer behuisden beschikten immers over een aparte kookof keukenruimte. In dit gemis werd voorzien door een nu in de vergetelheid geraakte bedrijfstak: de wateren vuurwinkel (indertijd 'waternering', 'affaire' of 'zaak' genoemd) die, des te armer de buurt was waarin hij was gevestigd, des te langer kon floreren.

Winkel als ontmoetingsplaats Om van deze handel goed te kunnen leven moest het dienstenpakket nog worden uitgebreid. Veelal werden er naast andere brandstoffen nog schoonmaakartikelen, zoals boenders en bezems, verkocht. De klant had daarbij de keuze tussen naar de winkel gaan aflaten thuisbezorgen! In het eerste geval had de winkel vaak een sociale functie als ontmoetingsplaats en nieuwscentrum van de buurt Men moest er daarbij wel voor waken niet te lang in gesprek te blijven na het aannemen van het warme water! Menige jonge dochter ris-

Interieur van een wateren vuurwinkel in Amsterdam, begin 20e eeuw (Foto: Stadsarchief Amsterdam).

Water, vuur, turf en houtzaak in de Lange Raamstraat in Haarlem, begin 20e eeuw. (Foto: Noord-Hollands Archief)

Historisch

Museum


februari

3

2015

--------------------------------------------------------------------------------------------------

keerde de toorn van moe als ze met afgekoeld water thuiskwam, vooral als er nogmaals betaald moest worden voor een tweede kookronde. De week begon goed voor de handel omdat op maandag (wasdag!) voor de grote teilen meer kon worden gevangen dan voor de dagelijkse potjes en emmertjes. Maar wie het echt luxe wilde liet het thuisbezorgen Het was zelfs mogelijk een pot met koffie of thee erin met stoof en al 's avonds bij de zaak af te leveren, zodat men de volgende morgen alles op het gewenste tijdstip klaar voor gebruik thuisbezorgd kon krijgen. Porren Een in 1909 ondervraagde wateren vuurbaas pochte in het Haarlems Dagblad: "Dan krijgt vader of zoon, voor hij 's morgens naar zijn werk gaat, eerst een warm kopje troost. Kan het den menschen nog aangenamer en gemakkelijker worden gemaakt?" Met deze ochtendservice komen we bij de andere nevenverdienste van deze ondernemers: het zogenaamde porren, waar de uitdrukking 'ergens voor te porren zijn' aan is ontleend. Dit noemen we tegenwoordig een wake-upcall, en was onontbeerlijk voor wie niet in het bezit van een wekker of een haan was. Daarom was het in de winkel 's morgens vroeg spitsuur; behalve het tijdig aan de kook brengen van grote ketels water en het bedienen in de zaak, moest ook de hele porwijk afgehandeld worden. Die kon makkelijk bestaan uit zo'n 30 huisgezinnen die zes dagen per week aan

TE Jen en

buurt, lij,.

- EN VUURante Artikeen volkrijke

thuis kan en Bur

\''ID

Ter Overname Mnge~o~en een AFFAIRE in WATER

en

VU OR, met water aan huis, benevens Turf, Hout, Bezems, Boenders en verdere aanverwante artikelen, verder Schoonmaakartikelen en al hetgeen daaronder begrepen is .

.Adres lett. A, Bureau v /d blad. Dagbladadvertenties uit 1887 (boven) en 1905 (onder).

-------------------------

hun dagelijkse plichten herinnerd moesten worden.'s Zomers al vanaf halfvier en 's winters hooguit een uurtje later, waarvoor een tijdschema op een leitje in de winkel werd bijgehouden. Kind van de wateren vuurvrouw Een ander gezegde over de branche heeft de tand des tijds niet doorstaan, het zogenoemde 'kind van de wateren vuurvrouw'. Een term die gebezigd werd als er twijfel bestond omtrent biologisch moederschap, veelal in de hogere kringen bij erfeniskwesties. Er was een hype in 1909 toen de Oranjedynastie na enige miskramen door een blijvertje werd gered. De mannelijke tegenhanger, de spreekwoordelijke melkboer, leeft nog wel voort in onze taal, hoewel ook hij al lang niet meer aan huis bezorgt. Geleidelijk niet meer nodig Het bestaan van de wateren vuurnering was in 1909 al aan het wankelen gebracht. De eerder geciteerde oude baas sprak hierover zijn bezorgdheid uit: "De gasfabriek, die heeft het voor ons slecht gemaakt. Nu hebben veel mensen muntgas en kunnen op hun kookstel sneller hun water koken als het bij mij halen." Ook de kooltjes raakten toen overbodig. Over zijn porverdiensten was hij positiever gestemd: 'Veel mensen hebben al zo'n wekker", maar dat vond hij maar "pruldingen, want wie vast slaapt hoort ze niet; nee dan is ons porren toch veel secuurder..." Om zelf gepord te worden prefereerde hij zijn deal met de altijd 's nachts werkzame bakker. Vanaf de twintiger jaren ging het definitief bergafwaarts met de sector, en in het naoorlogse Nederland zag men nergens meer dit uithangbord:

..--···--

1

Waler, wur, IUrf en hout

BRONNEN: Haarlems Dagblad van 17 november 1909, met dank aan verslaggever KEES die 'de strijd met Morpheus' aanging om een ochtend met de wateren vuurbaas mee te lopen! En verder de toen 19- jarige grootmoeder van Christine Willemsen.

Historisch

Museum


februari

4

2015

NIEUWE TENTOONSTELLING

Haarlem Waterproof? Water, hoe belangrijk is dat niet voor ons leven: we bestaan er voor een flink deel uit en we hebben er dagelijks mee te maken. Onder de titel Haarlem Waterproof, wordt momenteel in ons museum een tentoonstelling voorbereid over water, maar dan speciaal over Haarlems water, over de verschillende relaties met het water in onze stad: water vriend of vijand? In het café van de onvolprezen Stadsbibliotheek had ik daarover een gesprek met ons hoofd museale zaken Pina Cardia, die met een enthousiast team druk bezig is met de voorbereiding van deze ongetwijfeld boeiende expositie. Deze zal de hele zomer te zien zijn in de bovenzalen van ons museum.

De singels met hun muren en wallen beschermden de stad tegen vijandelijke aanvallen. En dan was er nog het Brongebouw, met heilzaam water uit de Haarlemmermeerpolder, enkele jaren middelpunt van het societyleven van Haarlem. Ook de rol van het water in de recreatie en in de kunst zal zeker aan de orde komen.

M

aar het water kon ook bedreigend zijn. Door het steeds grote wordende Haarlemmermeer kreeg de stad vaak te maken met wateroverlast. En nadat het meer was drooggelegd vervuilden de grachten door verontreiniging van bewoners en de steeds groeiende industrie ( zie de spotprent hiernaast). Er ontstond een tekort aan schoon water, dat we uit de duinen moesten gaan oppompen. Momenteel is er dan weer de dreiging van wateroverlast door zware regenval.

W

ater, hoe belangrijk is het niet geweest voor de stad, ze is zelfs ontstaan aan het water. Op de tentoonstelling zal dan ook de rol van het water in de geschiedenis van onze stad door de eeuwen heen centraal staan. Haarlem stond en staat nog steeds bekend als een schone stad en daarbij heeft de stromende rivier het Spaarne altijd een belangrijke rol gespeeld. Het hield de stad lang vrij van kwalijke ziektes, we konden het water zelfs drinken en er bier van brouwen, een belangrijke tak van industrie. Net als de textielindustrie die er eeuwen lang kon bloeien, het Haarlems laken was wijd en zijd vermaard. Het Spaarne was toen een belangrijke scheepvaartroute, net als in latere tijden de trekvaarten naar Leiden en Amsterdam.

Spotprent uit eind 19e eeuw, waarin de draak wordt gestoken met de 'levensgevaarlijke' vervuiling van de Bakenessergracht.

ver de twee bovenzalen verdeeld zullen al die verschillende aspecten van het water in en om onze stad, in verleden, heden en toekomst thematisch worden uitgebeeld. Geïllustreerd met tal van prenten, schilderijen en objecten uit eigen bezit, het Noord-Hollands Archief, het Drinkwatermuseum van Waternet, het Waterlaboratorium van het Hoogheemraadschap Rijnland en van diverse andere bruikleengevers. Op die manier ontstaat een boeiend verhaal over Haarlem en het water door de eeuwen heen. Aanvullend zullen er weer diverse lezingen worden georganiseerd, ook stadswandelingen en wellicht zelfs varende excursies over het water. Ook kinderworkshops staan op het programma. De voorbereidende werkzaamheden zijn in volle gang, we zijn benieuwd naar het uiteindelijke resultaat. Na afloop van ons gesprek, Pina moest alweer naar een volgende afspraak, gingen we in de bieb nog snel even een paar bestelde boeken ophalen, over water natuurlijk! Chris Dessing

O

Historisch

Museum


februari

2015

--------------------------------------------------------------------------------------------------

COLLECT! EBEH EER

Nieuwe conservator Giovanna Di Galbo Onlangs is in ons museum een nieuwe conservator aan de slag gegaan: Giovanna Di Galbo. Zij zal het beheer van onze collectie verder gaan professionaliseren. Op de niet bijster originele vraag waar Giovanna's welluidende naam vandaan komt heeft ze een wél origineel antwoord: ze is een 'Alkmaarse kaaspizza'. Opgegroeid in Alkmaar, waar haar moeder vandaan komt, met een Italiaanse vader. Ze is in mei Giovanna Di Ga/ba 2011 samen met haar man vanuit Amsterdam naar Haarlem verhuisd, waar een paar maanden geleden hun zoontje Lucca werd geboren. Opleiding en ervaring Na de HBO opleiding Kunst, Cultuur en Educatie met als specialisatie tentoonstellingen te hebben afgerond heeft ze gevarieerde werkervaring opgedaan bij grote musea. Van 1999 tot september 2007 was ze werkzaam bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (RMO). Daar begon ze als schoolgroepenbegeleider in de tentoonstelling 'Actie Romein!', om daarna in de museumwinkel actief te zijn. Vervolgens werd ze als vrijwilliger gestrikt door de collectiebeheerder om bij te dragen aan de verhuizing van vele objecten van de depots naar de zalen. Van de Griekse afdeling is bijna elke vaas door haar handen gegaan, waarbij het een leuke bijkomstigheid was dat ze de vleugels van een Eros figurine heeft teruggevonden! Als medewerker van de afdeling Informatie en Dienstverlening werkte ze mee aan de educatieve site Museumkennis.nl - een gezamenlijk initiatief van het RMO, het Rijksmuseum voor Volkenkunde en Naturalis -, stond ze op beurzen, deed groepsboekingen en coördineerde ze de rondleiderspool. Van 2007-2012 was ze te vinden in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, waar ze na als vrijwilliger begonnen te zijn het bracht tot projectcoördinator verbouwing en herinrichting. De laatste twee jaar hiervan was ze bezig met het teksttraject en het aantrekken van vertalers en tekstschrijvers. Dat ze korte metten maakt met digitaal leed bewees ze met haar actie om zelf even naar Londen te gaan om de daar aanwezige

5 -------------------------

teksten op orde te krijgen, omdat de digitale overdracht steeds maar stokte. Ze had geen zin om te moeten wachten op "jongens die een hele dag bezig zijn om een Apple-snoertje te zoeken ... ". Haar laatste grote klus was de ontruiming van het Geologisch Museum bij Artis, waar ze weken bezich is geweest met het selecteren van fossielen, schedeltjes, mineralen en dergelijke voor het nieuwe natuurhistorische museum aldaar, Groote Museum genaamd. Taak in ons museum Ons collectieplan vindt ze helder en ze ziet hierin een rol voor zichzelf weggelegd om alles goed te registreren in het ADLIB-systeem.Hiervoor gaat ze haar oude kennis nog wat opfrissen, hetgeen ze ook leuk vindt om te doen en met ons wil delen. Maar ten eerste is ze zich aan het inlezen in dit plan, te ontdekken hoe ver we ermee zijn en wie waarmee bezig is. Uiteraard werkt ze samen met de in het decembernummer geïntroduceerde schatgravers en ontzamelaars Bert Sliggers, Joost van Aalst en Theo van de Reep. En ze denkt dat ze vast nog meer hulp kan gebruiken van anderen die zich willen verdiepen in de collectie of dat al eerder deden. Woensdag wordt haar vaste werkdag maar ze zal ook op andere dagen nog weleens binnenwandelen voor diverse activiteiten. Selectie aan de receptie Gevraagd wat haar boodschap aan de medewerkers van de balie is voor het al of niet aannemen van aangeboden objecten, zegt zij: "Niet zomaar alle objecten aannemen, maar altijd netjes zeggen dat de schenker een afspraak voor de woensdag die zij aanwezig is kan maken. Dan kan rustig beoordeeld worden of het object in onze collectie past, en zo niet, een advies gegeven worden waar het beter op zijn plaats is." Ze overweegt om hiervoor een vast spreekuur in te stellen. Uit haar ervaring is gebleken dat dit werkt en de soms lastige gesprekken aan de balie kan voorkomen. Uit dit gesprek wordt in ieder geval duidelijk dat Giovanna in een museum thuishoort, zij het niet al te letterlijk genomen ... Daarbij heeft ze een voorliefde voor het aanpakken van zaken die zijn opgegeven, kwijtgeraakt, dooreen geraakt of vastgeroest(!). Ondanks dat we die niet altijd kunnen leveren, zal ze vast een belangrijke impuls gaan geven aan ons collectiebeheer. En gezien haar ervaring in enkele grote musea, hoeven we ons geen zorgen te maken dat ze schrikt van onze zolder! Christine Willemsen

Historisch

Museum


februari

6

2015

-··--------------------------------------------------------------------------------------------------

NIEUWE VRIJWILLIGERS

Coördinator Nelleke Takkenberg Sinds enkele maanden kunt u in ons museum Nelleke Takken berg tegenkomen. Zij is samen met Ben Freriksen actief als vrijwilligerscoördinator. In een boeiend gesprek maakte ik onlangs nader kennis met haar. Nelleke is haar hele werkzame leven actief geweest in diverse bestuursorganen, de laatste vijftien jaar als griffier van de Statencommissie voor Ruimtelijke Ordening uit Provinciale Staten van Noord-Holland. En dat met veel plezier en interesse, ze houdt van onze proNelleke Takkenberg vincie, ze heeft haar wortels in Waterland, de streek rond Edam en Volendam. In haar functie als griffier was ze verantwoordelijk voor het contact van haar commissie met zowel Gedeputeerde Staten als met de ambtelijke organisatie. Een soort scharnierfunctie tussen het ambtelijk apparaat en de politiek. En ook was zij verantwoordelijk voor het goed kunnen functioneren van de commissie, met daarin een organiserende en controlerende taak. Aan dat drukke ambtelijke bestaan, met werk dat ze met veel overtuiging deed, kwam in april van het afgelopen jaar een einde, vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Toen moest ze zich bezinnen hoe ze de nu vrijkomende tijd zinvol zou gaan invullen, als het even kon in een min of meer organiserende functie. Toevallig aanwezig bij de opening van onze tentoonstelling Haarlem Vinylstad vorige zomer, raakte ze in gesprek met directeur Laura van der Wijden, die vertelde op zoek te zijn naar een medewerker die als bemiddelaar en aanspreekpersoon kan functioneren tussen haar en de vrijwilligers, vooral de baliemedewerkers. Zeker ook in verband met de beoogde professionalisering in de komende jaren, waarin van een ieder een groter betrokkenheid zal worden gevraagd. En dat in samenwerking uiteraard met coördinator Ben Freriksen en roostermaker Els Beun. Momenteel is Nelleke doende in een verkennende fase de mensen en de gang van zaken in ons museum te leren kennen, en zich een beeld te vormen van hoe ze deze functie zal kunnen invullen. Maar zij is nu al vraagbaak en tussenpersoon voor

----------------------------

de vrijwilligers. Zo'n twee dagdelen is ze aanwezig, gespreid over de week om zoveel mogelijk mensen te leren kennen. Ze zal er vooral op de maandagen zijn. Voor vragen of opmerkingen over de gang van zaken in ons museum is ze voor de vrijwilligers ook tussentijds altijd aanspreekbaar. Geboren in Amsterdam-Zuid is Nelleke op 11jarige leeftijd naar Heemstede gekomen, daar verder opgegroeid en naar school gegaan. Ze is de dochter, met een oudere broer, van een vader die als instrumentmaker een eigen bedrijf had voor medische en tandheelkundige apparatuur. Meteen na de HBS trad zij in dienst van de Gemeente Haarlemmermeer, deed bijscholingsmodules aan de Bestuursacademie en volgde in deeltijd de studie Kunst, Cultuur en Educatie aan de Hogeschool Holland. Ze kwam uiteindelijk in dienst van de provincie Noord-Holland. Bij de roeivereniging Het Spaarne is ze als fervent roeister ook bestuurlijk betrokken, en verder wandelt ze graag en veel, vooral in de bergen. "Je hoofd raakt er zo leeg van ... " Ze woont momenteel aan het Liewegje, aan het water, waarmee ze ook een grote binding heeft door de vele zeiltochten op het IJsselmeer en andere Nederlandse wateren. Ze is moeder van drie volwassen kinderen en trotse oma van drie kleinkinderen. Haar grote liefde is geschiedenis. Door haar jarenlange werk bij de Provincie is ze ook zeer gehecht aan het heden en verleden van onze goede stad Haarlem en hoopt zij in haar nieuwe functie bij ons museum daaraan een bijdrage te kunnen leveren, wat gezien haar vroegere werkzaamheden ongetwijfeld zal lukken. Chris Dessing NIEUWE VRIJWILLIGERS

Dagbeheerder Eric Veltkamp In de vorige Nieuwsbrief kondigden wij de komst van twee nieuwe dagbeheerders /vrijwilligers aan: Erik Kluver en Eric Veltkamp. Het verhaal van Erik Kluver plaatsten wij in het vorige nummer, hierbij een verslag van het gesprek met Eric Veltkamp. Hij zit op woensdag in vrijdag in onze beheerderskamer. Deze in Oud-West geboren en getogen Amsterdammer kun je met recht een echte all-rounder noemen. Op de volgende pagina een korte typering van deze nieuwe vrijwilliger.

Historisch

Museum


februari

2015

7

--------------------------------------------------------------------------------------------------

»Na z'n opleiding aan de Amsterdamse Middelbare Handelsschool kon Eric meteen aan de slag bij Volkswagendealer Autopon in de hoofdstad. Daar is hij in zo ongeveer alle functies in 't bedrijf Eric Veltkamp werkzaam geweest: op kantoor gezeten, in de showroom auto's verkocht en in de werkplaats techniek gedaan. En dat zo'n veertien jaar lang: de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw, toen de Volkswagens als warme broodjes de deur uitrolden. Begin jaren tachtig stokte dat en werd Autopon zelfs opgeheven. Eric stapte over naar AGA Gas, waar hij ook diverse functies vervulde: hij ontwikkelde er de ICT, was expeditiechef en richtte in verschillende plaatsten filialen op. Echter, AGA ging failliet, en Eric kwam zonder werk Maar hij had niet stilgezeten en inmiddels zijn groot rijbewijs gehaald. Hij kon aan de slag bij een expeditiebedrijf en later bij de NZH en het touringcarbedrijf Jan de Wit. Sinds 1 januari van dit jaar is Eric gepensioneerd, wat niet betekent dat hij het rustiger aan gaat doen, want organiseren zit hem als het ware in het bloed. Al in zijn jonge jaren was hij als vrijwilliger actief en had hij een eigen organisatiebureau dat ondermeer werkte voor de Kunstlijn, Haarlem Jazz en de Zonnebloem. Hij raakte goed bekend in het Haarlemse, was er inmiddels komen wonen en heeft het er erg naar zijn zin. En zo kwam hij ook bij het Historisch Museum terecht, waar een beheerder werd gezocht. Eric heeft in zijn leven veel gesport: voetbal, tafeltennis, bowling en momenteel badminton. Hij houdt van oude stijl jazzmuziek en doet aan genealogisch onderzoek. Verder is hij ook een verwoed kampeerder. Met echtgenote en drie kinderen heeft hij met tent en auto tochten door bijkans heel Europa gemaakt. Intussen was hij ook nog kampwaard bij kampeerorganisaties als NIVON en Goed Kamp. Bij het Haarlemse kunstenaarsgenootschap 'Kunst Zij Ons Doel' was hij waagmeester, en ook een tijd vrijwilligerscoördinator. Je kunt dus wel zeggen dat hij met al die ervaring bij ons museum helemaal op zijn plaats is. Dat hij nog maar lang op die plaats mag blijven! Chris Dessing

------------------

GASTH UISEXPOSITIE LEGER DES HEILS

Kunst van de straat Op dinsdag 13 januari jl. werd in het Gasthuis net als in voorgaande jaren weer een tentoonstelling Kunst van de straat gehouden, geopend met een korte toespraak door het hoofd van de Haarlemse Leger des Heils-afdeling. Evenals vorige keer werden diverse werken geëxposeerd van bezoekers van de wekelijkse inloopmiddag van het Leger des Heils in Haarlem. Iedereen kan daar terecht voor een praatje en een kop koffie, en kan er ook onder professionele begeleiding zijn artistieke aspiraties uitleven. Vele van de vaak ontroerende resultaten daarvan waren door enkele van de medewerksters van de Inloop opgehangen en uitgestald. Een kleine maar interessante expositie. Onze redacteur Bert de Jong vereeuwigde een aantal van de getoonde werken, hieronder een selectie.

r.

·,...,,.

Na de openingshandeling waren er met zorg gemaakte happen en alcoholvrije drankjes, en kreeg directeur Laura van der Wijden een bloemenhulde aangeboden, als dank voor het beschikbaar stellen van de ruimte. De tentoonstelling duurde tot 23 januari. Inmiddels exposeert kunstenaarscollectief 'Wildebeest' in deze ruimte (zie ook pagina 10). CD

Historisch

Museum


februari

8

2015

--------------------------------------------------------------------------------------------------

LEZING

De nostalgie van de Blauwe Tram Zondag 1 februari jl. was de laatste dag van onze succesvolle tentoonstelling De Haarlemse Tram, die een grote toeloop had van jong en oud. Vooral oudere bezoekers die er nog mee gereisd hadden en ook oudgedienden die er zelf op gereden hadden. Op de zaterdagmiddag daarvoor hield Han Hazevoet, inrichter van de tentoonstelling, de vierde lezing over deze, door velen betreurde, verdwenen trams, ook nu weer voor een volle zaal. Er was koffie/thee met een koekje voor iedereen, zoals zo vaak weer goed verzorgd door de Activiteitencommissie, in de persoon van André Haan. Han Hazevoet: een zeer bevlogen enthousiasteling voor het alweer lang tot het verleden behorende Haarlemse trambedrijf. Hij heeft zelf een rijbevoegdheid voor zowel de AmHan Hazevoet sterdamse als de Rotterdamse museumtrams. Hij werkt momenteel met een paar medewerkers aan de restauratie van de oude trambrug in Bennebroek, die er binnenkort, compleet met rails en bovenleidingspalen, weer net als vroeger bij komt te liggen: een van de weinige overgebleven herinneringen aan de befaamde 'Bollenlijn' van Haarlem naar Leiden. Daarover ging zijn verhaal die zaterdag, doorspekt met veel sappige anekdotes uit die tijd. En ook over die andere minstens zo belangrijke NZHlijn: Amsterdam-Haarlem-Zandvoort, die al sinds 31 augustus 1957 niet meer rijdt, na een laatste rit die onder zeer grote belangstelling werd gereden. Deze rit betekende het definitieve einde van de NZH als tramwegmaatschappij. De Bollenlijn was al in 1949 opgeheven. Die twee lijnen, samen met de stadstram Haarlem-Heemstede, waren na de oorlog als enige overgebleven van het uitgebreide vooroorlogse netwerk, althans in onze regio, van de NZH. Dit netwerk was in de twintiger jaren van de vorige eeuw opgericht als

---------------

een bundeling van diverse maatschappijen uit de tijd dat er nog met stoomtractie werd gereden. Het totale netwerk was indertijd wel 150 km lang. Zo kon je, als je dat wilde - wel met vele malen overstappen - van Scheveningen naar Volendam trammen. En in de naoorlogse jaren was het nog een drukte van belang op die lijnen, speciaal de lijn naar Zandvoort was populair bij forensen en natuurlijk vooral bij de strandgangers. Maar de nieuwe tijd kondigde zich steeds duidelijker aan, de autobus veroverde terrein en steeds meer gemeenten wilden van die lastige tramlijnen af. Zeker in Amsterdam, waar voor de smalspoortrams van NZH een derde rail nodig was, naast die van de gemeentetrams die op breder spoor reden. En in 1957 was het afgelopen en uit Wat in onze omgeving overbleef was wat sommigen nog steeds 'de trambaan' noemen: het fietspad naast de Zandvoorterweg. En straks dus de gerestaureerde tram brug in Bennebroek. Na afloop van de lezing werd de in de tentoonstelling gedraaide film getoond. We zagen nog eens de Boedapester- en Beynes-wagens in oude glorie langs de Haarlemmer Trekvaart rijden en over het vermaarde viaduct over de spoorlijn Haarlem-Leiden. En tot slot het droevige einde van al die oude glorie onder de slopershamers. "Daar moet u eigenlijk maar niet naar kijken ... ", sprak Han Hazevoet weemoedig. Chris Dessing

Historisch

Museum


februari

BESTUUR

Komende en gaande bestuursleden Per 1 februari jl. zijn er enkele wisselingen in het bestuur van ons Historisch Museum. Penningmeester Frits van Valkenburg heeft het beheer van de financiën na bijna zeven jaar overgedragen aan nieuwkomer Chrisbert van Kooten. Secretaris Joost van Aalst gaf na 12 jaar zijn taak over aan Nico/ette van HagaVeen. Joost verruilt het bestuurspluche voor het stof op onze zolder, waar hij zich met de ontzameling van onze collectie zal bezighouden. De vertrekkende bestuursleden worden binnenkort bedankt voor hun jarenlange enthousiaste inzet voor ons museum. Hieronder een kort profiel van de nieuwe bestuursleden.

Nicolette van Haga-Veen Nicolette is 49 jaar, getrouwd en moeder van vier kinderen. Geboren in Utrecht,opgegroeid in Heemstede, waar zij atheneum deed op college Hageveld. Studeerde Bedrijfskundige Economie aan de VU in Amsterdam en woonde daar geruime tijd. Samen met haar gezin woonde zij ook enkele jaren in Oman, waar zij medewerker was aan de Nederlandse Ambassade in Muscat. Zij had verschillende werkkringen, zoals onder andere projectmanager bij een grote Kraam- en Thuiszorgorganisatie

9

2015

-··--------------------------------------------------------------------------------------------------

in Haarlem, had een eigen bedrijf in speciale kinderkleding, en is nu docent Economie en Management & Organisatie aan het Kennemerlyceum in Overveen. Zij woont met haar gezin in Haarlem, aan de rand van de Hout. Nicolette is enthousiast over Haarlem: "Veel cultuur, veel activiteiten, mooie afwisseling van heden en verleden. Voel me prettig als ik door Haarlem fiets: ik hou wel van Haarlem!" Ze ziet ook een duidelijke rol voor het Historisch Museum als verbinding van verleden, heden en toekomst, waarin bewoners en bedrijven kunnen participeren. Of, zoals ze zegt: "Een museum als actief geheugen van de stad en omgeving van Haarlem."

Chrisbert van Kooten Chrisbert is 45 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen. Opgegroeid in Gouda. Tien jaar geleden vanuit Amsterdam verhuisd naar Kennemerland en sindsdien wonend in Bloemendaal. Afgestudeerd als financieel econoom, waarna hij lange tijd werkte als fusie- en overnameadviseur bij accountantsbedrijf KPMG. Sinds 2009 werkzaam bij het bedrijf TDP als financier van infrastructuurprojecten. Chrisbert is onder de indruk van het veelzijdig aanbod van Haarlem op allerlei gebieden van kunst, cultuur en bedrijvigheid, in het heden en het rijke verleden. Vooral de manier waarop het museum dit toont aan een breed publiek spreekt hem aan. BA

-------------------------

TENTOONSTELLINGSAGENDA

15 augustus 2014 t/m 8 maart 2015 Haarlem Vinyl Stad

*** 20 september 2014 t/m 12 april 2015 Typisch Verwey

*** 28 maart 2015 t/m 27 september 2015 Haarlem Waterproof

*** Nadere informatie: www.historischmuseumhaarlem.nl OPENINGSTIJDEN Dinsdag t/m zaterdag 11:00-17:00 uur Maandag en zondag 12:00-17:00 uur Groepen op afspraak TOEGANG Volwassenen c 7,Jongeren t/m 18jr, Museumkaart, Haarlem Pas, Vrienden: gratis

NIEUWSBRIEF HISTORISCH MUSEUM HAARLEM Vier keer per jaar verschijnende uitgave van het Historisch Museum Haarlem. Wordt - bij voorkeur via email - gestuurd aan de Vrienden van het museum, vrijwilligers, andere relaties en geïnteresseerden.

Verzoek om toezending mailen naar: i nfo@historischm useumhaarlem. n I REDACTIE Bertil Arends (eindredactie/opmaak), Chris Dessing, Bert de Jong, Christine Willemsen ADRES Historisch Museum Haarlem Groot Heiligland 47, 2011 EP Haarlem 023 5422447 i nfo@historischm useumhaarlem. n I www.historischmuseumhaarlem.nl PRINTPRODUCTIE

Historisch

Museum


februari

STADSWANDELING

Winterse wandeling langs Verwey-plekken Het was eigenlijk een korte reis door het leven van Verwey, zoals stadsgids Hans van Roode ons leidde langs plekken waaraan de naam van de Haarlemse schilder verbonden is. Winterse kilte beving 't kleine groepje wandelaars dat woensdag 21 januari de warmte van het museum achter zich liet. Maar onze gids wekte direct onze warme belangstelling met het boeiende levensverhaal van Verwey, zijn nogal deftige familie (vader was een broer van dichter Albert Verwey, architect Berlage een zwager), over z'n jonge jaren en zijn leermeester, Henri Fréderic Boot. Naar diens woonhuis aan het Klein Heiligland 49 ging het eerste deel van de tocht. Daar werd Verwey geconfronteerd met één van Boots bijzondere principes: 'de schoonheid van het verval'. In dat huis was het één grote warboel.

10

2015

-··--------------------------------------------------------------------------------------------------

Tilbusscher, tot aan zijn overlijden in 1995. Hier was zijn vermaarde atelier, vele malen door hem geschilderd, waar hij zijn talloze bloemstillevens en portretten schilderde. Ook had hij hier in navolging van zijn leermeester Boot zijn eigen bohemien-sfeer gecreëerd. Daarna voerde de tocht nog langs de Waag, bakermat van het Haarlemse kunstenaarsgenootschap 'Kunst Zij Ons Doel', nog steeds bestaand, waarvan Verwey enige tijd lid was. En tenslotte naar de Grote Markt, waar ooit in de kelders van restaurant Brinkmann de legendarische sociëteit Teisterbant bijeenkwam, en waar Verwey ook tot de vaste bezoekers behoorde. Met daar tegenover de Verweyhal, destijds als eerbetoon aan Verwey ingericht, maar waar tegenwoordig niet veel van zijn werk meer te vinden is. Daarvoor moet men nu naar ons museum gaan, waar deze koude maar boeiende wandeling dan ook haar prettige eindpunt had. CD

-------------------------

leren kennen tijdens hun studie aan de Kunstacademie Haarlem. Het collectief bestaat uit: Judith Albers, Angeline Donk, Saskia Sipkema, Jolanda Spanjaard, Frans Strunk en Wendy Tjalma.

Opening van de expositie met v.l.n.r. Laura van der Wijden, Judith Albers, Wendy Tja/ma, Saskia Sipkema, Jolanda Spanjaard, Frans Strunk en (zittend vooraan) Angeline Donk.

MUSEUMWINKEL

Nieuw assortiment krijgt vorm

GATHUISEXPOSITIE KLJ NSTENAARSCOLLECTI EF WILDEBEEST

Expositie 6 x 40 De wandelaars voor Spaarne 108

Via de Omvalspoort met zijn mooie panden en gevelstenen, liepen we naar wat je het hoogtepunt van de tocht zou kunnen noemen: Spaarne 108, het historische huis waar Verwey, na een kort verblijf in Spaarndam, z'n intrek nam. Hier woonde hij, op latere leeftijd getrouwd met zijnlevensgez~Jeanne

Tot eind februari is in museum de expositie 6 x 40 te zien. Zes Haarlemse kunstenaars gingen ieder op eigen wijze met 40 kleine canvas doekjes aan de slag . De verrassende resultaten hiervan zijn te bekijken ( en aan te kopen) in de expositieruimte van het Gasthuis. Het kunstenaarscollectief 'Wilde beest' - opgericht op 17 december 2011 - bestaat uit zes kunstenaars die elkaar hebben

PUC-tassen,flesjes en interessante publicaties in de nieuwe kast

Onze museumwinkel in het Gasthuis begint zich langzaam te vullen. In januari zijn de handtassen en accessoires van PVC afgeleverd, en in de kast staan inmiddels ook de authentieke apothekersflesjes te koop. Een verdere uitbreiding volgt binnenkort. De flesjes zijn gevonden in de kelder van één van onze medewerkers. Ze zijn afkomstig uit drogisterij 'De Oude Gaper', die

11

Historisch Museum Haarlem - Nieuwsbrief, februari 2015

van ongeveer 1934 tot 1953 gevestigd was aan de Lange Veerstraat 20. De echt leren tassen en accessoires van PVC zijn ontworpen en gemaakt in Haarlem, in een atelier in de Tuchthuisstraat. Ze zijn helemaal met de hand gemaakt, met liefde en oog voor detail. Elke tas is uniek! PVC staat voor: Personalised Unique Collection. Voor de artikelen wordt het beste leer uit Europa gebruikt, maar alleen restpartijen: PVC houdt niet van verspilling. BA

en zestig. De nog wat kale Gasthuiszaal ( de gordijnen zijn nog niet opgehangen) bleek voor deze nu eens niet oorverdovende muziek - mede door het aanwezige 'dempende' publiek - een heel aangename akoestiek te hebben! Dat mag dus nog eens! In de entreehal van het museum kon intussen worden gesnuffeld in de verkoopbakken met tweedehands vinylplaten. Hiervan werd druk gebruik gemaakt. BA

over het ontstaan, de ontwikkeling en het hedendaagse van de stad Haarlem; en maakten vervolgens een eigen ontwerp van Haarlem. Als extraatje was er een rondleiding door de tentoonstelling Haarlem Vinyl, waarvoor veel belangstelling was. BA 1 -

1

I

WORKSHOP Enkele PUC-artikelen

'Maak je eigen stad'

1

OPROEP

1

: Ontvang de Nieuwsbrief : per e-mail!

I

Combo ]azz4All in het Gasthuis: Gijs Bierenbroodspot (tenorsax), Ron van Beaumont (toetsen), Henk Scheffer (contrabas) en Peter Vos (drums).

••••••••••••••••••

De meeste ontvangers krijgen deze Nieuwsbrief elk kwartaal in hun e-mailbox. Maar er zijn ook ontvangers die hem nog per post krijgen. Deze vorm van verzending is voor ons duurder, en ook niet zo milieuvriendelijk.

I

Daarom deze oproep: geef ons uw e-mailadres door en wij sturen u de Nieuwsbrief in het vervolg per e-mail. Mail het bericht 'Dit is mijn e-mailadres voor toezending Nieuwsbrief' naar: [email protected]

MUZIEK

Vriendelijk dank!

Jazz at the museum

1---·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-·-I

Word nu vriend van het museum! Het slingerend Spaarne als inspiratie. Onsjazzcafé in wording.

Op zondagmiddag 11 januari jl. kreeg ons Gasthuis de vuurdoop als concertzaal. Er was een optreden van de band Jazz4All, die sfeervolle, instrumentale jazz speelde uit de jaren vijftig

Dinsdagmiddag 20 januari jl. waren zo'n 25 NOVA-leerlingen van de MB0-4, studierichting Marketing & Sales in het museum op bezoek om mee te doen aan de workshop 'Maak je eigen stad'. Ze kregen een presentatie

Het Historisch Museum Haarlem staat op het punt een nieuwe toekomst in te gaan onder de naam Museum Haarlem. Een toekomst waar vrienden veel aan kunnen bijdragen. Vraag bij de museumbalie om de folder met meer informatie en aanmeldingsformulier.

Historisch

Museum

Haarlem

- Nieuwsbrief,

februari

2015

12

Uit het gastenboek ... Bert de Jong bladert door het gastenboek in ons museum. Hij vindt leuke opmerkingen over de tentoonstelling Haarlem Vinyl. Hieronder een selectie.

"Wat een nostalgie!"

\ ei<1C be_ Q

-i\ CV\. ~\ü>~r

'f \c~)a.1c >11to, fl(A, c. ) <>\.te

i

"nu is het nog leuker xxx"

e«: Vu.O

Nieuwsbrief JAARGANG 7 - NUMMER 1 - FEBRUARI 2015

Recommend Documents