YESDC NIEUWSBRIEF Redactioneel Een nieuwe zomer en alweer een nieuwe nieuwsbrief! Deze keer met informatie over de afgelopen DEO-dag, de bijeenkomst over Clean development mechanisms (CDM) en de avond over de inzet van energietechnologieën in ontwikkelingslanden. Daarnaast treffen jullie een wat verlate “van de oude en nieuwe voorzitter” aan- als je vorig jaar nog geen kennis had gemaakt met Martin of dit jaar nog niet met Gerard, dan kan dat alsnog in papieren vorm. Verder waren er plannen om nog wat te schrijven over duurzaam toerisme; zoals bijvoorbeeld fietsen in Belgie of het lekker in Nederland in een parkje in de zon liggen. Helaas, door het mooie weer hebben we wel praktijkervaring opgedaan, maar er geen stukje over geschreven. Zo’n stukje zou, behalve als we er allerlei literatuur bij zouden gebruiken, waar we in het park ook al niet aan toekwamen, een hoog relaxgehalte hebben en daarom niet erg lezenswaardig zijn. Voordat we als luie donders afgeschreven worden, verder hebben we tussen de weekenden met mooi weer in, gewoon gewerkt aan projecten en afstuderen. In ieder gevak, we wensen jullie een goede vakantie toe en hopen jullie na de vakantie weer te zien bij een yes-activiteit. Op stapel staan onder meer een avond over het energiegebruik van huishoudens en hoe milieuorganisaties proberen dit te verminderen en een excursie. Meer informatie over precieze invulling, plaats en tijd volgt per e-mail. Vakantiegroeten van de redactie
Van de voorzitter
Anne en WingF
JULI 2006
In dit nummer: 1
Redactioneel
1
Van de voorzitter
2
Een praatje met de oude en nieuwe voorzitter
3
Activiteit: CDM
5
Activiteit: YES-Afrika
6 Activiteit: DEO-dag 2006
Colofon YES-DC Nieuwsbrief is een uitgave van YES-
Beste Yessers,
DC (Young Energy Specialists and Development
De zomer is volop begonnen en we kunnen terugkijken op een halfjaar vol goedbezochte activiteiten. Het was ook zeker goed om veel van jullie te zien op de DEO-dag in juni. Namens het bestuur veel dank voor de commissie dit die zo succesvol heeft georganiseerd. Normaal zou in deze tijd van het jaar al komkommertijd zijn, maar door de val van het Kabinet Balkenende II lijkt dit nu toch wat uitgesteld. Hierdoor moest ik nadenken over de effecten die dit mogelijk heeft op het Nederlandse energie- en milieubeleid. Hoewel ik geen grote veranderingen verwacht, vroeg ik me wel af wat ik graag anders zou zien als ik de kans had. In het licht van die gedachte zou ik jullie willen uitdagen om te bedenken wat jij op de agenda zouden zetten als je invloed hebt op de energie- en ontwikkelingsagenda. Wie weet komen hier een paar leuke al die ideeën uit voor YES-DC activiteiten voor later dit jaar. Groeten, Gerard Stienstra
Cooperation) en verschijnt ongeveer 4 maal per jaar. De nieuwsbrief wordt verspreid onder de leden van YES-DC maar kan ook gedownload worden van de website. Voor vragen en/of opmerkingen kan gemaild worden naar het onderstaand e-mail adres.
Bestuur 2006:
VoorzitterGerard Stienstra SecretarisBas van Ruijven PenningmeesterCorry de Keizer Coördinator activiteitenHaike van de Vegte RedactieAnne Kets & WingF Kwok Coördinator website en DEO-dagHarry Kuijpers Websitewww.yes-dc.org
[email protected] [email protected]
Een praatje met... ...Martin Junginger
... de oude voorzitter Martin Junginger
... de nieuwe voorzitter Gerard Stienstra
In de avonduurtjes spreek ik Martin, deze
Gerard heeft net flink ontspannen met een
is nog druk bezig met het voorbereiden van
intensief potje squash. Hoe ben jij tot voorzit-
een workshop. Wat voor iets ben je aan het
ter geworden?
organiseren? De afgelopen jaren heb ik een paar keer De Universiteit Utrecht werkt samen met
deelgenomen aan activiteiten. Eigenlijk ben
Essent, deelnemers uit acht andere landen,
ik pas tijdens de laatste contributieronde lid
de Wereldbank en de FAO samen in Task
geworden. Ik ben binnen de YES-DC steeds
40 binnen het Bioenergy programma van
meer gaan doen en uiteindelijk heeft een
de IEA. De Universiteit Utrecht en Essent
oud bestuurslid mij bij het bestuur getrokken,
trekken hierbij de taak rond duurzame
zodoende.
handel van biomassa en de sociaal-economische aspecten van de handel in biomassa. Eén à twee keer per jaar komen we bij
Jij werkt bij ECN beleid en hebt meegewerkt
elkaar om één en ander te presenteren en te
aan het recent verschenen rapport “Verken-
bespreken. Nu wordt er een workshop geor-
ning klimaatdoelstellingen en energiebespa-
ganiseerd in Noorwegen over de handel in
ring 2020”. Hierin wordt aangegeven dat in
CO2. Een vraag die hierbij gesteld wordt is:
een kosteneffectief scenario om broeikasgas-
wat is beter: biomassa verschepen en hier
emissies te beperken de grootste bijdrage
gebruiken of lokaal gebruiken? En de vraag
geleverd kan worden door energiebesparin-
is dan, wat voor implicaties heeft dit voor de
gen, gevolgd door CO2-afvang en -opslag en
te verkrijgen CO2-certificaten.
nucleaire energie. Hoe past duurzaam energie in dit plaatje?
Het is al een tijdje geleden maar je hebt toch al eerder met de FAO samengewerkt? Wat
Je zou intuïtief gezien een grote bijdrage van
hield je toen zal bezig?
duurzame energie verwachten, het rapport laat echter een beperkte bijdrage hiervan zien
...Gerard Stienstra
Tijdens mijn afstuderen heb ik 4 maanden in
in de periode tot aan 2020. Een reden hiervoor
Bangkok, Thailand, bij de FAO gewerkt. Hier
is dat energiebesparing een grote rol heeft.
heb ik de mogelijkheden onderzocht, om
Ook is het een studie naar de meest kostenef-
lokale biomassa reststromen te gebruiken
fectieve oplossing om de klimaatdoelstellingen
voor biomassacentrales. Zaken als beschik-
te realiseren. CO2-opslag en kernenergie dra-
baarheid, transport en andere biomassatoe-
gen bij aan het reduceren van CO2-emissies,
passingen spelen hierin een rol. Voor mijn
op een manier die de totale kosten laag houdt,
afstuderen heb ik destijds gericht gezocht
tot duurzame energie goedkoper wordt. Met
naar een project in een ontwikkelingsland en
enkel duurzame energie zouden de kosten
had sowieso interesse in duurzame energie.
veel hoger zijn. Het blijft natuurlijk nodig om
Zodoende ben ik bij de FAO in Thailand
duurzame energie te stimuleren om duurzame
uitgekomen. Toen ben ik ook in contact
bronnen op de lange termijn kosteneffectief te
gekomen met de YES-DC, twee collega’s
kunnen gebruiken. Er is binnen het onderzoek
daar hebben me enthousiast gemaakt. De
geen rekening gehouden met het internatio-
YES-DC sloot zo aan bij mij interesses dat ik
nale kader. Zo kan duurzame energie ook via
lid ben geworden.
het CDM toegepast worden. Dit maakt echter geen deel uit van het onderzoek. Duidelijk is in
Hoe beviel het besturen en heb je nog wat
elk geval dat CO2-afvang en opslag een groot
tips voor Gerard?
potentieel heeft om op kortere termijn tegen een redelijke kostprijs de doelstellingen te
Omdat de typische YES-thema’s me in-
realiseren.
teresseren doe je het graag. Daarnaast is besturen vooral gezellig. Je hebt regelmatig
Leuk dat jij met het nieuwe bestuur het YES-
contact met medebestuursleden die zich
DC stokje overneemt. Wat verwacht je van
voor hetzelfde interesseren. Na twee jaar is
je bestuursjaar en wat voor plannen zijn er al
het echter ook niet erg om het over te mogen
gesmeed voor de komende tijd?
dragen. Ondanks dat je het met plezier doet merk je dat het toch wel tijd kost. Ik heb
Er staan weer wat boeiende activiteiten aan te
Gerard inmiddels al vaak genoeg gesproken
komen. Zo zullen er activiteiten georganiseerd
om de zaken over te dragen. Ik denk daarom
worden rond het thema voedsel en energie.
vooral dat hij het ook naar zijn zin gaat heb-
Maar YES-DC is een vereniging voor en
ben.
door leden. Iedereen is daarom welkom om ideeën aan te dragen en deze in samenspraak met het bestuur uit te voeren. Daarom: als
Tekst: Michiel Geurds
je ideeën hebt, spreek dan iemand van het bestuur aan!
2
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
C D M
Tekst: Michiel Geurds
Het Clean Development
HARRY OPPENOORTH
VAN
HIVOS
BEGINT
MET EEN KRITISCH DOCH CONSTRUCTIEF
CDM;
Tot op heden is de mate waarin de uitstoot van broeikasgassen gereduceerd wordt door middel van het CDM
Mechanism (CDM), is het
VERHAAL OVER
Kyoto- mechanisme dat
Voor de COP11 (zie kader) heeft HIVOS
grote hoeveelheden CO2 te reduceren op
ontwikkelde landen in staat
samen met een groot aantal non-govern-
een zo goedkoop mogelijke manier. Het
mental organisations (NGO’s) bij elkaar
CDM heeft tot op heden niet aangetoond
gezeten om het CDM te bespreken. Een
dat het de capaciteit heeft om voldoende
groot aantal NGO’s gericht op onder
broeikasgasemissies te reduceren.
stelt om broeikasgasemis-
beperkt. Juist terwijl het bedoeld is om
sies te reduceren in ont-
andere milieu-, energie- en ontwikkelingsamenwerking waren vertegenwoordigd.
Het CDM zou ook duurzame ontwikkeling
wikkelingslanden. Het blijkt
Doel was om het nut van het CDM te
moeten bevorderen. CDM-projecten
bespreken en om zo een eensgezind
een controversieel mecha-
moeten additioneel zijn. Dit houdt in dat
standpunt uit te kunnen dragen tijdens
de genomen maatregelen verder moeten
nisme dat zijn doel mogelijk
de COP11. Een “”losse NGO” is immers
gaan dan de normale stand van de tech-
maar een klein belang tussen de grote
niek of regelgeving ter plaatse. Dit heeft
delegaties van aantal landen. Om sterk te
tot gevolg dat er technologie- en ken-
kunnen staan is het, van belang om “alle
nisoverdracht plaats zou moeten vinden.
NGOs samen” eensgezind een standpunt
Deze kennis- en technologieoverdracht
uit te dragen.
zorgt voor lokale duurzame ontwikkeling.
voorbijschiet. Tijd voor een lezing en discussie met de vraag; CDM,
Ook hier schiet het CDM tekort. Er
perverse stimulerings-
Met het Kyoto protocol zijn indus-
worden enkel grootschalige en makkelijk
maatregel of ontwikkeling-
trielanden overeengekomen om de
uitvoerbare projecten uitgevoerd zoals
uitstoot van broeikasgassen - o.a.
het affakkelen van methaan. Om tot
samenwerking? Harry Oppe-
koolstofdioxide(CO2), methaan (CH4),
duurzame ontwikkeling te komen zouden
lachgas (N2O) en een aantal fluorverbind-
kleinschalige projecten gestimuleerd
noorth van HIVOS in debat
ingen (HFK’s, PFK’s en SF6) - in 2008-
moeten worden waar de lokale bevolking
met Jan-Willem Martens van
2012 met gemiddeld 5% te verminderen
ook profijt van heeft. Kleine projecten zijn
ten opzichte van het niveau in 1990. On-
dan weer niet rendabel aangezien deze
danks dat deze reductie relatief beperkt
maar weinig emissies reduceren.
Ecosecurities
is, zullen verschillende landen deze reductie niet halen tegen eind 2012.
Samengevat functioneert het CDM zowel
‘Het CDM heeft tot op heden niet aangetoond dat het de capaciteit heeft om voldoende broeikasgasemissies te reduceren.’
3
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
op het gebied van emissiereductie en duurzame ontwikkeling niet optimaal. Desondanks leverde de vergadering van NGOs een positief oordeel op. De kern van het CDM is wel positief, het opzetten van een nieuw mechanisme is een tijdrovend proces en het stopzetten van het CDM zou grote onzekerheid en vertraging veroorzaken. Het standpunt is er daarom op gericht om het huidige mechanisme te verbeteren. Kleinschalig projecten moeten gestimuleerd worden. Zij kunnen economisch
COP11
28 November to 9 December 2005 Canada hosted the first meeting of the Parties to the Kyoto Protocol in Montreal in conjunction with the eleventh session of the Conference of the Parties (COP11) to the Climate Change Convention. The conference was an historic event. The Parties to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) met for the 11th time, while marking the entry into force of the Kyoto Protocol. At Montreal, the first ever meeting of the Parties to the Protocol (MOP) ran parallel to the Conference of the Parties to the Convention (COP). The United Nations Climate Change Conference was the largest intergovernmental climate conference since the Kyoto Protocol was adopted in 1997. Some 10,000 participants attended.
interessanter worden door de projecten te bundelen. Dit kan al maar moet verder gestimuleerd worden. Om toch tot duurzame ontwikkeling te komen kunnen projecten beoordeeld
The conference attracted unprecedented business interest as a result of two operation trading systems: the pan-European emissions trading scheme and the Clean Development Mechanism, a tool to promote sustainable development and combat climate change. Source: http://unfccc.int/meetings/cop_11/items/3394.php
worden volgens de Gold Standard Voor waterkracht projecten zijn er bijvoorbeeld
heel lucratief zijn. Dit zijn de zogenaamde
Tenslotte is er tijd voor discussie. Er
criteria opgesteld door de “World Com-
low hanging fruits. De meerderheid van
worden er een aantal stellingen ge-
mission on Dams” die gebruikt zouden
deze low hanging fruits zijn echter al
poneerd en iedereen moet letterlijk een
kunnen worden.
gerealiseerd waardoor de moeilijker
kant kiezen. Een aantal het toch niet
realiseerbare projecten aangepakt gaan
laten om in het midden te blijven staan.
worden. Point carbon voorspelt dat de
Zo werd er onder andere gediscussieerd
hoeveelheid “makkelijke CER’s” gelijk zal
over de vragen:
blijven terwijl vooral het aantal CER’s op
-of het CDM succesvol is als marktmech-
basis van emissiereductie en hernieuw-
anisme
bare sterk zal toenemen.
-of duurzame ontwikkeling binnen CDM-
JAN WILLEM MARTENS
VAN
ECOSECURI-
TIES REAGEERT MET EEN ENTHOUSIAST VERHAAL OVER
CDM.
Ecosecurities handelt niet alleen in CDM-
projecten noodzakelijk is
certificaten (CER’s, certified emission
Het CDM stimuleert inderdaad niet altijd
-of de “gold standard” toegepast moet
reduction units) maar investeert ook in
de lokale duurzame ontwikkeling. Ook
worden op CDM projecten en
CDM projecten en ontwikkelt ze. Het
blijkt dat zo goed als alle projecten gerea-
-of het CDM een perverse maatregel is en
sterke punt van CDM is dat het daadwer-
liseerd worden in Azië en in Zuid en Mid-
dus afgeschaft moet worden.
kelijk emissiereducties realiseert. Er is en
den-Amerika, Afrika valt volledig buiten
wordt veel gepraat over het klimaat en
de boot. Het CDM is primair gericht op
Uiteindelijk was iedereen het over eens
broeikasgasemissies. De CO2-emissies
het realiseren van emissiereducties op
dat het CDM een kleine maar eerste stap
stijgen en we zijn voorlopig nog niet van
een zo goedkoop mogelijke manier. Als
is. Er zijn zeker nog verbeteringen nodig.
onze aardolieverslaving verlost. Ondanks
het blijkt dat deze beter gerealiseerd
Een stap moet echter wel de eerste
dat het CDM de bekende druppel op de
kunnen worden in Azië en Zuid en Mid-
zijn…..
gloeiende plaat is gebeurt er wat, het is
den-Amerika dan is dat geen bezwaar.
het begin van de kentering. Het is een
Het is geen mechanisme om armoede te
Zie ook:
marktmechanisme en betaalt naar rato
bestrijden.
Hivos: www.hivos.nl
van gerealiseerde emissiereducties en heeft zodoende een effect op de markt.
Ecosecurities: www.ecosecurities.nl Ook het CDM is een tijdelijke maatregel terwijl langdurige oplossingen nodig zijn.
Meer informatie over de COP11: http://un-
Natuurlijk is het CDM niet ideaal en kan
Het CDM zal zich moeten verbeteren
fccc.int/meetings/cop_11/items/3394.php
het zich nog verbeteren. Tot op heden
en ontwikkelen naar de lange termijn.
De gold standard: http://www.cdmgold-
worden de meerderheid van de CER’s
Emissies worden door het CDM als
standard.org/objectives.
gerealiseerd door het aangaan van
handelswaar gezien, iets wat de markt
projecten gericht op het reduceren van
begrijpt.
de uitstoot van gefluorideerde koolwaterstoffen (HFCs) aangezien deze projecten
‘...Het CDM stimuleert inderdaad niet altijd de lokale duurzame ontwikkeling.’
4
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
trict, twee dagen reizen van de economische
Op dinsdag 9 mei 2006 werd, op een warme lenteavond, weer een YES-DC activiteit georganiseerd, met het onderwerp “”Rurale energie projecten in Afrika”. De avond werd druk bezocht, ongeveer 30 perso-
hoofdstad Dar es Salaam. KSTF is 10 jaar geleden opgestart door twee wazungu (westerlingen), Mark Hankins en Frank Jackson, om trainingen op op het gebied van fotovoltarische zonne-energie (PV)
nen hadden zich verzameld in café Florin. Er waren zelfs een aantal
te verzorgen In die periode zijn 175 mensen
deelnemers uit Tanzania bij. Harry Kuijpers opende met een presenta-
elen in het gebied geïnstalleerd. Vanaf 2004
tie over de voortgang van de stichting YES-Africa. Daarna vertelde
getraind en is ongeveer 5000 Wp zonnepanis gestart met een 2 daagse workshop voor onderhoud. Rond 2004 werd duidelijk dat de
Arjan Doeswijk over zijn project voor jatropha olie in Tanzania en Bas
financiële situatie van KSTF slecht was, de
Lebbing sloot de avond af met zijn ervaringen als vrijwilliger voor VSO.
zichzelf gaan bedruipen. Donoren stopten
Succesfactoren bij rurale energieprojecten in Afrika Tekst: Marcel van der Maal / Foto: Harry Kuijpers
YES-Africa goes jatropha Harry Kuijpers vertelde dat YES-Africa ongeveer anderhalf jaar geleden is gestart. Via een BID challange is een businessplan opgesteld en er is een foundation opgezet om fondsen te kunnen werven voor concrete projecten op het gebied van biogas en biodiesel (van jatropha olie) in Tanzania. Als test is onder andere een project gestart met het beplanten van een gebied van 3 hectare met jatropha planten. Doel van YES-Africa is ook om YES-leden de mogelijkheid te bieden te participeren in projecten en te ondersteunen bij het opzetten van projecten. Verder is het doel om netwerken te helpen opbouwen, daarin speelt de website www.washiriki.
daarvan was een kerkelijke organisatie, van wie brother Moses ook aanwezig was in de zaal. Tijdens de realisatiefase wist hij de mensen te motiveren om de voordelen in te zien van jatropha en moest hij problemen oplossen met “village leaders”. Het was zaak steeds achter de mensen aan te zitten, om dingen gedaan te krijgen. In de implementatiefase tenslotte werden de jatropha planten werkelijk geplant. Momenteel – volgens de laatste informatie - staat het een halve meter hoog (zolang de geiten het niet opeten). De resultaten van het project zijn bemoedigend: in 10 dorpen is het geplant en zijn er 80.000 plantjes uitgezet. Andere gebieden hebben interesse getoond in jatropha. Arjan ziet
org een belangrijke rol (washiriki betekent “deelnemers” in het Swahili). Harry sloot
organisatie moest na vele jaren donorgeld met financiering. KSTF echter had geen pogingen had gedaan om inkomsten uit andere bronnen te vinden. Bas had naast zijn taak om te assisteren bij de trainingen en installaties de opdracht om een plan voor de toekomst te ontwikkelen om KSTF financieel zelfstandig te maken. Gedurende zijn verblijf constateerde hij een dubbel probleem: wilde KSTF wel onafhankelijk zijn? En waarom hadden de donoren niet eerder ingezien dat KSTF niets deed om zichzelf financieel staande te houden? Hij werd zich goed bewust van de verschillende verwachtingen in zijn job description. De organisatie VSO verwachtte meer financiële zelfstandigheid en KSTF dacht dat hij nieuwe donoren zou vinden. KSTF had een bijkomend probleem, na 10 jaar aan het donorinfuus te hebben gehangen was de kans klein dat er nog investeerders geïnteresseerd waren. Gelukkig zag Bas nog mogelijkheden. De markt voor mobiele telefoonladers, opgeladen met zonne-energie, is goed. KSTF produceert deze lokaal. Al met al heeft hij zijn tijd als een mooi ervaren.
zijn presentatie af met een video van de
De resultaten van het project zijn bemoedigend: in 10
boomfeestdag, waarop een project te zien
dorpen is het geplant en zijn er 80.000 plantjes uitgezet.
was voor het planten van 100.000 jatropha “seedlings” in het Same district.
€1500,- voor een jatropha project Arjan Doeswijk, projectleider ICT bij Achmea, heeft tijdens een sabatical van een half jaar in 2006 voor YES-Africa de verantwoordelijkheid gehad voor een project voor de aanplant van jatropha in het Same-Kilimanjaro district in Tanzania. Hij beschreef zijn project aan de hand van 4 fasen. De analyse fase, waarin de mogelijkheden van de jatropha plant werden onderzocht. Jatropha biedt voordelen zoals erosiebestrijding en economische kansen voor de lokale bevolking. In de aanloop kreeg hij te de nodige sceptische reacties. Maar hij zei: “ik wilde zelf een project doen en zien of het zou lukken”. In de voorbereidende fase beschreef hij welk stappenplan hij had opgezet. Zijn budget, ongeveer € 1500, ging voor een groot deel zitten in de aankoop van materialen. Arjan had contact weten te leggen met twee welwillende NGO’s. Een
marketing nu als de belangrijke vervolgstap om jatropha succesvol te maken naast het modificeren van dieselmotoren. Een paar gegevens over de jatropha plant:
De avond vorderde, de warme meidag eiste zijn tol. Het was tijd voor om bij te praten met een koel glas bier. Sasa, saa kwa kunjwa bia baridi sana….
dieren lusten de licht giftige bladeren niet en het groeit op arme grond. Het kan gebruikt worden als hekwerk tegen dieren en vormt een middel tegen erosie. Een boom levert 1 kg bonen en er kan geoogst worden na 2 - 5 jaar (afhankelijk van de regens). Een kilogram jatropha bonen zou ongeveer 100 Tanzaniaanse Shilling moeten opbrengen, circa € 0,08 per kilogram.
Een NGO aan het donorinfuus? Bas Lebbing heeft tot eind 2005 vier jaar via Stichting VSO (Voluntary Service Overseas) in Tanzania gewerkt, waarvan de eerste 2 jaar als wiskunde leraar en de laatste als adviseur bij de NGO KARADEA Solar Training Facility (KSTF). KSTF ligt in Karagwe dis-
Arjan Doeswijk, Moses Mbwambo (projectleider JCL Project Hedaru en van de partnerorganisatie ‘Brothers of Jesus the Good Shepherd’ in Tanzania voor YES-Africa), Bas Lebbing aan tafel in het Café Florin, Utrecht
5
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
Op de snikhete DEO-dag 2006, op 13 juni, kwamen ongeveer 80 professionals bij elkaar om te discussiëren over de duurzaamheid van energie uit biomassa. De DEO-dag-commissie
had
een mooie lijst met sprekers in bij elkaar weten te halen. Meteen na de opening door dagvoorzitter José van Eindhoven werden drie heel verschillende visies op de duurzaamheid van bioenergie gepresenteerd door André Faaij (UU), Rob Alkemade (MNP) en Wolfgang Richert
(AIDEnvironment).
Vervolgens leidde Jorrit Dingemans (Triodos bank) de discussie tussen deze drie
Bron: revitalizationstrategies.com
BIO-ENERGY AND SUSTAINABILITY: CAN WE HAVE BOTH?
A
heren.
Tekst: Bas van Ruijven Foto’s: Gijs Termeer & Harry Kuijpers
ndré Faaij legde in zijn presenta-
Hoewel de potentiëlen dus nog onzeker
is. Soms is conventionele landbouw in
tie de nadruk op het potentieel
zijn, is de mondiale markt voor biomassa
deze afweging beter. Een ander dis-
voor biomassa. In de meest
zich snel aan het ontwikkelen en is
cussiepunt was de constatering dat
optimistische gevallen kan dat 2.5 keer
het noodzakelijk dat er meer aandacht
meerjarige biomassasoorten weliswaar
het huidige mondiale energiegebruik
geschonken wordt aan de duurzaamheid
goedkoper zijn volgens de wetenschap,
bedragen, maar dat is sterk afhankelijk
van biomassateelt en – handel. De eerste
maar tot nog toe amper voorkomen in
van ontwikkelingen in andere landge-
oplossingsrichting hiervoor is het certifi-
de financieringsaanvragen bij de Triodos
bruikprocessen. De landbouw dient dan
ceren van plantages en hun producten.
Bank. Hier kwam het belang van beleid
sterk te intensiveren (de toekomstige
De criteria en indicatoren hiervoor zijn
naar voren. Er is momenteel amper een
voedselvraag kan geproduceerd worden
volop in ontwikkeling, maar zijn helaas
lange-termijn visie met betrekking tot
op 1/5 van de huidige landbouwgrond).
nog niet operationeel.
biomassa en dus durft niemand plannen
Ook het voedselpatroon (meer of minder
te maken voor langdurige plantages. In
vlees) en klimaatverandering spelen een
De discussie met André sneed Jorrit een
Zweden en Polen komt dit wel van de
grote rol. Er zijn echter ook veel minder
punt aan dat voor de Triodos bank van
grond, al komt dit mede door de vraag
optimistische scenario’s denkbaar, waarin
groot belang is, namelijk het dilemma
vanuit de papierindustrie in die landen.
er amper een potentieel is voor energie
tussen biologische landbouw en biomas-
uit biomassa. Een belangrijk punt is dat
sateelt de hoge potentiëlen zijn immers
een groot deel van het potentieel zich
alleen haalbaar met sterke intensivering
bevind in ontwikkelingsregio’s, en het
van de landbouw. André gaf aan dat on-
onduidelijk is of dit potentieel ook daad-
danks de goede bedoelingen biologische
te zijn. We kregen eerst een beknopte
werkelijk benut kan gaan worden.
landbouw niet altijd het beste alternatief
uitleg over het meten van biodiversiteit,
R
ob Alkemade ging in op de kosten van biomassa in termen van biodi-
versiteit. Die lijken helaas nogal hoog
6
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
kortweg het proces van homogenisatie
plaatste bij het gegeven van biomassa,
onder andere over het dilemma tussen de
en vermindering van het aantal soorten.
kwam zijn belangrijkste punt naar voren:
commodity-approach, waarin biomassa
In modeltermen worden de verand-
we hebben een brede visie nodig op de
als een inwisselbaar product behandeld
eringen naar de toekomst afhankelijk
duurzaamheid van biomassa. Om aan
wordt, en de specifieke en regionale
gemaakt van landgebruik, klimaatveran-
te geven dat certificering slechts een
ketenbenadering. Als biomassa een com-
dering, stikstofdepositie, infrastructuur
klein deel van de duurzaamheid kan
modity wordt, is het veel lastiger om de
en fragmentatie. Vervolgens kregen we
beoordelen, kwam hij met drie verschil-
markt en teelt te reguleren, zie bijvoor-
de resultaten van de Global Biodiversity
lende niveaus voor de principes die een
beeld de huidige markt voor palmolie.
Outlook voorgeschoteld. Daarin wordt
rol spelen bij het beoordelen en opzet-
geconstateerd dat in 2050 de impact van
ten van duurzame biomassasystemen.
grootschalige biomassateelt schadelijker
Ten eerste de ‘do no harm’ principes,
is voor de biodiversiteit dan de impact
deze zijn meestal te implementeren op
van klimaatverandering (zonder klimaat-
plantageniveau. Deze criteria en indica-
duurzaamheid en certificering, Geert
beleid), doordat grootschalige plantages
toren zijn redelijk inzichtelijk en bekend.
Bergsma (CE) over biomassa-import uit
leiden tot verarming van de soortenrijk-
Op dit niveau zijn certificeringsystemen
ontwikkelingslangen en Erik Wissema
dom. Op de langere termijn (2100) wordt
bruikbaar. Zijn tweede set waren de ‘do
(EZ) over criteria voor biomassa-import.
de schade door klimaatverandering bij
more good’ principes, die een rol spelen
Ik ben zelf bij Geert Bergsma geweest
het uitblijven van klimaatbeleid, echter zo
op een mesoniveau en gaan over land-
en hij presenteerde een studie van CE
groot dat de teelt van biomassa weer wel
gebruik (planning), mensenrechten en
naar mogelijke bijstook-producten voor
een aantrekkelijke optie wordt.
socio-economische afwegingen. Dit is al
de Nijmeegse elektriciteitscentrale van
een meer politiek verhaal, wat lastiger in
Electrabel. Wat daarbij voornamelijk
criteria en indicatoren te vangen is. De
opviel waren de secundaire impacts van
De discussie richtte zich hier op de vraag
D
e tweede helft van de middag werd vorm gegeven door drie workshops:
door Ineke Vlot (SNM) over keten-
of het voorkomen van klimaatverandering met andere mitigatie-opties, zoals energiebesparing, zon of wind een beter beeld oplevert dan het gebruik van biomassa. In de doorgerekende scenario’s levert biomassa de grootste bijdrage in het
‘...Het probleem is vooral de diversiteit aan criteria, en het proberen te vangen in enkele indicatoren.’
voorkomen van CO2-emissies en blijft de bijdrage van andere hernieuwbare bronnen erg beperkt. Duidelijk is wel dat energiebesparing is een erg belangrijke optie
‘enabling governance context’ principes
biomassa-import. Ogenschijnlijke afval-
is. Daarnaast werd gesproken over een
spelen zich af op een nog hoger niveau,
stromen (bijvoorbeeld rijstkaf in Thailand)
mogelijke win-win situatie, waarbij natuur
en gaan over adequaat beleid, gelijkheid
bleken altijd wel door iemand anders ge-
en biomassateelt gecombineerd worden.
tussen bevolkingsgroepen, juridische
bruikt te worden, en wierpen de vraag op
Hier kwam de nuance om de hoek kijken,
posities en internationale verdragen.
of Electrabel zou moeten opdraaien voor
want er is natuurlijk een glijdende schaal
Wolfgang achtte op dit niveau certificer-
indirecte inkomensderving van boeren
tussen volledig natuurlijke begroeiing en
ing ook niet toepasbaar en pleitte daarom
in Thailand. De enige afvalstroom die
grootschalige biomassateelt. Het com-
voor tailor-made product/land combina-
momenteel in het land van herkomst niet
bineren van natuur en biomassateelt is
ties. Ieder land heeft zijn eigen situatie en
gebruikt zou worden, (ik meen, palmpitten
wel beter voor biodiversiteit, maar blijft
daarvoor dienen specifieke oplossingen
uit Nigeria) zou tot hogere NOx emissies
minder divers dan de natuurlijke situatie.
gezocht te worden.
in Nijmegen leiden en was daarom niet
Interessant was overigens dat zowel
aanvaardbaar. Een anders interessant
de potentiëlen van André Faaij als de
In de discussie kwam naar voren dat er
punt was dat de hoge EU-subsidie bio-
biodiversiteit-impacts van Rob Alkemade
ook bestaande certificeringsystemen zijn
massa weg houdt uit lokale energiesyste-
gebaseerd waren op berekeningen met
die een heel scala aan criteria combi-
men in ontwikkelingslanden. De vraag is
het IMAGE model. Zo zie je maar weer
neren, zoals Demeter. Het probleem is
of kolen daarmee de toekomstige ener-
dat je met een computermodel alle kanten
vooral de diversiteit aan criteria, en het
giedrager voor het zuiden gaat worden.
uit kan.
proberen te vangen in enkele indicatoren. Er werd ook geconstateerd dat het Neder-
Uiteindelijk werden plenair de ervaringen
e derde plenaire bijdrage was van
landse beleid voor kleinschalige projecten
nog even uitgewisseld, maar eigenlijk
Wolgang Richert, non-profit advi-
goed lijkt te werken (dat merkt de Triodos
was het al te warm geworden voor een
seur voor verschillende milieu- en ont-
bank ook in de aanvragen) maar dat het
verhitte discussie. Daarom konden we al
wikkelingsorganisaties. Na een enigszins
grootschalige beleid veel lastiger loopt
snel aan de borrel beginnen en terugkij-
warrige opening van zijn verhaal, waarin
en tot minder resultaat leidt. De plenaire
ken op een heel geslaagde DEO-dag.
hij voornamelijk kritische kanttekeningen
sessie eindigde met een open discussie,
D
7
YES-DC NIEUWSBRIEF JULI 2006
