HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Cluster B
Naar de middelbare school; Puberteit, ieder kind komt er een keer doorheen, ook met een NAH René Steinmann
Pubertijd: Van de basisschool naar het voortgezet onderwijs Eindelijk naar de middelbare school…………………
.......maar, Ik ben Niet Altijd Handig in sommige dingen…..
1
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Programma • ‘Normale’ ontwikkeling pubertijd en adolescentie
• Rol van de omgeving (school en ouders)
• Impact NAH op deze ontwikkelingsfase
• Slotopmerkingen
– Veranderingen en taken
– Mogelijke gevolgen en consequenties
– Risico’s en mogelijkheden
Niet Aangeboren Hersenletsel is vaak
Niet Altijd Handig en er is meestal
Nog Altijd Hulp
nodig
Normale ontwikkeling ?
2
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Normale ontwikkeling: fasen
• Adolescentie: overgang van kindertijd naar volwassenheid; globaal van 10 - ± 22 jaar • Pubertijd: globaal van 10 – 14 jaar – Individuele verschillen – Verschil jongens en meisjes
Normale ontwikkeling: veranderingen en taken • Lichamelijke veranderingen – hormonen, haargroei, groeispurt etc.
• Veranderingen en ontwikkeling van de organisatie van de hersenen – Verbindingen, structuren en groei specifieke executieve functies
3
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Normale ontwikkeling: veranderingen en taken • Leren omgaan met veranderend lichaam – Haargroei, puistjes, slaapwaak ritme (continue ‘jetlag’)
• Ontluikende seksualiteit – Gevoelens, verliefdheid, jongens/meisjes
• Identiteitsontwikkeling – Wie ben ik?, zelfbeeld, eigen mening
• Leren omgaan met emoties
• Sociale relaties – Aangaan en onderhouden nieuwe relaties; invloed ‘peergroup’; losmaken van ouders
• Leren omgaan met verwerken informatie – Plannen, organiseren, sturen en reguleren gedrag en denken (executief functioneren) binnen een veranderende leeromgeving
– Stemmingswisselingen; ‘extreem reageren
Impact NAH:
mogelijke gevolgen en consequenties • Intermezzo: impact NAH op pubertijd is mede afhankelijk van het ontstaan NAH; – Gevolgen NAH op 6 jarige leeftijd is vaak anders dan gevolgen NAH tijdens de pubertijd – Casus: Roos en Ben
4
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Impact NAH:
mogelijke gevolgen en consequenties • Lichamelijke beperkingen: – Verlate of vervroegde pubertijd, motorische achterstand, handelingssnelheid
• Sociaal emotioneel functioneren – Begrijpen sociale interacties en relaties – Verschil kalenderleeftijd en ‘sociaal emotionele’ leeftijd – Rol binnen het gezin; afhankelijkheid versus zelfstandigheid – Fase van verwerken / wijze van omgaan met beperkingen (coping en zelfreflectie)
• Cognitieve beperkingen – Vertraagde informatieverwerking, leerproblemen, executieve beperkingen
Rol van de omgeving: risico’s en mogelijkheden
Basisschool
Voortgezet onderwijs
5
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Rol van de omgeving
bron: onderwijsprotocol NAH Factoren die belangrijk zijn voor het realiseren van goed onderwijs aan leerlingen met NAH: • Vroege diagnostiek en observatie – Beperkingen en mogelijkheden
• Overdracht medisch circuit naar school en ouders – Informatievoorziening naar ouders en school; mogelijke gevolgen; verwijzen
• Deskundigheidsbevordering – Scholing onderwijspersoneel; speciaal en regulier
• Monitoring op lange termijn – Veranderde hulpvraag op cognitief en psychosociaal gebied
• Aandacht voor transities – Van speciaal naar regulier – Van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs – Van onderwijs naar werk
Rol van de omgeving: pubertijd (school en ouders) • Pubertijd en de veranderende leeromgeving – Bovenbouw basisschool: • Leerling is deel van de groep • Vaste leerkracht • Individueel handelingsplan • Aangepast leerprogramma
• Pubertijd en de veranderende leeromgeving – Brugperiode voortgezet onderwijs: • Leerling moet deel van de groep worden • Veel leerkrachten • Vast onderwijs programma
6
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Impact NAH binnen nieuwe leeromgeving; risico’s
– Groter beroep op executieve vaardigheden (plannen huiswerk, schakelen tussen lessen, dagelijks functioneren); principe van ‘growing into deficit’ – Groter beroep op emotieregulatie en gedragsevaluatie – Toenemend verwachtingspatroon op het gebied van zelfstandig functioneren – Toenemende fysieke- en cognitieve beperkte belastbaarheid – Beperkte beïnvloedbaarheid leeromgeving – Maar ook: rol ouders, meer controle of meer loslaten? maar hoe? Waar is hier begeleiding voor?
Rol van de omgeving: mogelijkheden
• Feitelijke erkenning en onderkenning NAH problematiek; veranderende hulpvraag per leeftijdsfase (monitoring lange termijn) • Implementatie onderwijsprotocol binnen samenwerkingsverbanden (deskundigheidsbevordering)
• Aandacht transitie basisschool naar voortgezet onderwijs • Verdere afstemming zorg en onderwijs • Gezinsondersteuning • Wettelijke onderkenning – Extra tijd – Extra voorzieningen – Gedoseerd examen etc.
7
HersenletselCongres 2013 – 5 november
Cluster B – René Steinmann
Slotopmerkingen • Impact NAH op pubertijd vaak groot; verdere consequenties voor adolescentie • Ontwikkelingsfase met ‘vallen en opstaan’ en risico’ s • Er zijn toenemende mogelijkheden, maar de weg er naar toe is voor velen nog lang……en met een veranderend ‘rugzakje’
Slotopmerkingen Onderkenning,hulp en begeleiding blijven noodzakelijk
• Dat geldt voor Yannick… •
maar ook voor Jan, Marie, Charlotte, Ruben, Claire, Joep, Lies, Kay, Fabian, Marc, Eric, Lars, Janet, Loes, Peter, Cas, Susan, Martijn, Marian, Noortje, Freek, Liesbeth, Jos,………………
•
En al die andere duizenden van nu en die nog gaan komen……… Bedankt voor de aandacht, René steinmann
8