Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Na-isolatie van spouwmuren door insitu vullen van de luchtspouw
Kwaliteitsborging
Jörg Wijnants Afdeling Technisch Advies WTCB 21/03/2012
1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Het Energierenovatieprogramma 2020 van de Vlaamse overheid
Het programma voorziet dat in 2020: • • •
Alle daken thermisch geïsoleerd zijn; Alle enkel glas wordt vervangen door isolerend glas; Verouderde verwarmingsketels uit de Vlaamse woningen worden verbannen.
Het programma ondersteunt : • • •
Buitenisolatie bij buitenmuren Spouwmuurisolatie en vloerisolatie Vervanging van elektrische verwarming
Het programma ontmoedigt daarentegen: •
Luchtkoeling en elektrische weerstandsverwarming
21/03/2012
2
1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Mogelijke isolatietechnieken voor muren en hun voor- en nadelen
21/03/2012
3
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Premies voor energiebesparing in Vlaanderen
• • •
•
De premie van de netbeheerder bedraagt 6 euro per m² spouwmuur die geïsoleerd werd, met een maximum van 800 euro. De spouw moet minstens 5 cm bedragen en de -waarde van het isolatiemateriaal mag maximaal 0,065 W/mK bedragen. Deze werken moeten worden uitgevoerd door een vakman. Belangrijk is een degelijk vooronderzoek van de bestaande spouw en het gevelmetselwerk. Voor werken die worden uitgevoerd na 30 juni 2012 moeten de gebruikte materialen, plaatsingstechnieken en plaatsers volledig voldoen aan de van toepassing verklaarde STS.
21/03/2012
4
2
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De BUtgb/BCCA aanpak voor de na-isolatie van spouwmuren
21/03/2012
5
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Verklaring van overeenkomstigheid
• De installateur moet over iedere bouwplaats informatie verlenen aan BCCA (via internet) zodat hij een verklaring van overeenkomstigheid kan afleveren. • Verklaring door de installateur, ter beschikking gesteld door BCCA, mits aan de gestelde eisen werd voldaan. • De klant kan de echtheid van de verklaring nagaan.
Aanmelding bouwplaats + inspectieverslag
Planning, zodat inspecties kunnen plaatsvinden
Verslag van de werken waaruit de conformiteit ervan blijkt
21/03/2012
Verklaring van overeenkomstigheid
6
3
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Voor de gebruiker …
Na-isolatie met in-situ producten is een betrouwbare techniek, mits geschikte producten en bekwame installateurs. Gebruikgeschiktheidsverklaringen en certificatie bieden geen garantie, … … maar werken met goedgekeurde producten/systemen en gecertificeerde installateurs vergroot de betrouwbaarheid. Eenvoudige boodschap: Vraag naar een verklaring van overeenkomstigheid met STS 71-1. 21/03/2012
7
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Inhoud van de Technische Voorlichting
1 INLEIDING 1.1 Doel en toepassingsgebied 1.2 Aard van de werken 1.3 Veiligheidsvoorwaarden tijdens de uitvoering van de werken
2 BOUWKUNDIGE VOORWAARDEN EN AANDACHTSPUNTEN 2.1 Types spouwmuren die in aanmerking komen voor een na-isolatie 2.2 Bouwkundige voorwaarden voor het na-isoleren van spouwmuren 2.3 Bouwkundige aandachtspunten bij de uitvoering van de na-isolatie
3 VOORAFGAANDELIJKE INSPECTIE 3.1 Beoordeling van de geschiktheidsvoorwaarden 3.2 Beoordeling van de aandachtspunten bij de uitvoering 3.3 Voorafgaandelijke herstelling
4 ISOLATIEPRODUCTEN 4.1 Productfamilies 4.2 Verpakking, opslag en etikettering van de materialen 4.3 Thermische prestaties
5 UITVOERINGSRICHTLIJNEN 5.1 Voorbereidende werken 5.2 Vulopeningen 5.3 Het opvullen van de spouw 5.4 Nazorg
6 OPVOLGING 6.1 Controle van de volledige opvulling van de spouw 6.2 Controle van de dichtheid van het aangebrachte isolatiemateriaal 6.3 Verslag van de uitgevoerde werken 6.4 Nevenverschijnselen
21/03/2012
8
4
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Beoordeling van de geschiktheid van een spouwmuur m.b.t. de na isolatie van de luchtspouw door in situ vullen
KENMERKEN VAN HET GEBOUW IN RELATIE TOT DE VOCHTBELASTING VAN DE GEVELS Spouwbreedte
< 50 mm
B1
≥ 50 mm Terreinruwheidscategorie
O of I
II
III
IV
Maximale gevelhoogte h
≤4m
4m
>8m B2
12 m < h ≤ 25 m A1
≤ 12 m
> 25 m B2
Aanwezig A2
18 m < h ≤ 25 m A1
≤ 18 m
> 25 m B2
Niet aanwezig B3
Afscherming van de gevels
Eventueel extra dakoversteken of balkons:
L ≥ H/4
L < H/4
Binnenklimaat I II DE EIGENSCHAPPEN VAN DE MATERIALEN VAN HET BUITENSPOUWBLAD EN DE TOESTAND VAN DE SPOUW Doorlatendheid van het gevelmetselwerk
A2
III
Metselstenen met gesloten structuur, voegen gevuld
IV
B4
Metselstenen met open structuur of open voegen tussen de metselstenen B5 Baksteen
Conform NBN EN 771-1, Zeer vorstbestand volgens NBN B27-009/A2
Geen gegevens
Gevelsteen
Niet vorstbestand / reeds vorstschade en/of afschilfering zichtbaar B6
A3
Betonblok
Conform NBN EN 771-3, vorstbestand
Geen gegevens, gesloten structuur
Niet vorstbestand / reeds vorstschade en/of afschilfering zichtbaar. Betonblokken met open structuur B6
A3
Stelmortel Conform NBN EN 998-2 of gelijkwaardig
Geen gegevens, grijze kleur en scherp zand A3
Zuivere kalkmortel of samengesteld uit zavel (gele kleur) of fijn zand
Kwaliteit van de stelen voegmortel Conform NBN EN 998-2 of gelijkwaardig Gevels met een dampremmende afwerking
Spouwankers
Geen
Recent hervoegd (reden hervoegen opvragen) A3
Hydrofuge A4
Luchtdichtheid ZICHTBARE SCHADE
Geen gegevens
Buitenbepleistering
A4
A3
Reeds vorstschade / uitstoten voegen zichtbaar
Dampopen verf
A4
Corrosiebestendig/geen zichtbare corrosie, minimaal 5/m²
De luchtspouw Afgestreken aan binnenzijde, geen DE DETAILLERING VAN DE SPOUWMUUR
Spouwdrainering
Reeds vorstschade / zwelling / scheurtjes zichtbaar
B7
Voegmortel
Onvoldoende spouwankers en/of corrosie zichtbaar B9
Plaatselijk uitpuilende mortel, geen contactbruggen
A5
Uitpuilende mortel, spouwafval of andere contactbruggen B10
Membraan en open stootvoegen aanwezig onderaan de gevel en aan gevelopeningen
Niet (overal) aanwezig
Binnenbepleistering aanwezig of cementering van de spouwzijde van het
Zichtbaar metselwerk voor het binnenspouwblad zonder bepleistering of luchtdichtheid
Gevels met tekenen van vochtschade
Onderaan het gevelmetselwerk B13
Scheuren in gevels
Enkel in het gevelmetselwerk, scheurbreedte 0,1 à 0,3 mm A6
B7
Dampdichte of onbekende verf, geëmailleerde baksteen B8
In de lopende delen
B13
Enkel in het gevelmetselwerk, scheurbreedte > 0,3 mm
B11
Rond gevelopeningen A6
B12
B13
Ook in draagmuren
B14
OPMERKINGEN
21/03/2012
9
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Besluiten A. De spouwmuur komt in aanmerking voor het na-isoleren. Deze gegevens zijn gebaseerd op de huidige kennis van de techniek en kunnen in de toekomst, op basis van de opgedane ervaringen, worden verstrengd of versoepeld. A.1. De gebouwhoogte in relatie tot de terreinruwheidscategorie bepaalt de blootstelling aan slagregen. Een 'bescherming' van de gevel (zie A.2) kan de blootstelling eventueel reduceren. A.2. Wanneer de gevels niet 'beschermd' zijn dient men rekening te houden met de belasting door (slag-)regen. Het na-isoleren van de spouw zal de vorstbelasting op de gevel doen toenemen en kan ook een invloed hebben op de vochthuishouding. … B. De spouwmuur komt, zonder aanvullende werken, niet in aanmerking voor na-isolatie. Deze gegevens zijn gebaseerd op de huidige kennis van de techniek en kunnen in de toekomst, op basis van de opgedane ervaringen, worden verstrengd of versoepeld. B.1. De hoogte van de gevel is te groot, rekening houdend met de terreinruwheidscategorie. Een sterke blootstelling aan slagregen verhoogt het risico op infiltraties. De spouwmuur kan in aanmerking komen voor na-isolatie wanneer aanvullend een regendichte bekleding (buitenbepleistering op isolatie, bebording…) wordt aangebracht naderhand. Het vullen van de spouw kan ook een eerste stap zijn bij het aanbrengen van een buitenisolatie en bekleding. B.2. De bovenzijde van de gevels dient doeltreffend tegen neerslag te worden beschermd, teneinde de hoeveelheid spouwwater te beperken en ook de vorst- en vochtbelasting van het metselwerk te beperken. B.3. Dampdichte verven of afwerkingen (bijvoorbeeld geëmailleerde bakstenen) vertragen de droging van het metselwerk, zodat de droging enkel nog via de spouw kan geschieden. Na-isoleren zou de droging van het metselwerk dan te sterk beperken. De spouwmuur kan in aanmerking komen voor na-isolatie wanneer aanvullend een regendichte bekleding (buitenbepleistering op isolatie, bebording…) wordt aangebracht. Het vullen van de spouw kan ook een eerste stap zijn bij het aanbrengen van een buitenisolatie en bekleding. …
21/03/2012
10
5
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Bouwkundige voorwaarden voor het na-isoleren van spouwmuren
• Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vochtbelasting van de gevels – – – –
Spouwbreedte Maximale gevelhoogte Afscherming van de gevels Binnenklimaat
21/03/2012
11
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vocht- en vorstbelasting van de gevels: Maximale gevelhoogte
21/03/2012
12
6
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vocht- en vorstbelasting van de gevels: Maximale gevelhoogte
• In terreinruwheidscategorie III bedraagt de maximale gevelhoogte 25 m.
21/03/2012
13
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vocht- en vorstbelasting van de gevels: Maximale gevelhoogte
21/03/2012
14
7
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vocht- en vorstbelasting van de gevels: Maximale gevelhoogte
21/03/2012
15
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Bouwkundige voorwaarden voor het na-isoleren van spouwmuren
• De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw – – – – – –
Doorlatendheid van het gevelmetselwerk Gevelsteen Kwaliteit van de stel- en voegmortel Gevels met een dampremmende afwerking Spouwankers De luchtspouw
21/03/2012
16
8
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw: Gevelsteen
21/03/2012
17
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kenmerken van het gebouw in relatie tot de vocht- en vorstbelasting van de gevels: Bescherming van de gevels
21/03/2012
18
9
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw: Kwaliteit van de stel- en voegmortel
21/03/2012
19
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw: Kwaliteit van de stel- en voegmortel
21/03/2012
20
10
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw: De luchtspouw
21/03/2012
21
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De eigenschappen van de materialen van het buitenspouwblad en de toestand van de spouw: De luchtspouw
21/03/2012
22
11
gevels
L ≥ H/4
L < H/4
Binnenklimaat I II DE EIGENSCHAPPEN VAN DE MATERIALEN VAN HET BUITENSPOUWBLAD EN DE TOESTAND VAN DE SPOUW Doorlatendheid van het gevelmetselwerk
A2
III
Metselstenen met gesloten structuur, voegen gevuld
IV
B4
Metselstenen met open structuur of open voegen tussen de metselstenen B5 Baksteen
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be Conform NBN EN 771-1, Zeer vorstbestand volgens NBN B27-009/A2
Niet vorstbestand / reeds vorstschade en/of afschilfering zichtbaar B6
Bouwkundige voorwaarden voor het na-isoleren van spouwmuren Geen gegevens
Gevelsteen
A3
Betonblok
Conform NBN EN 771-3, vorstbestand
Geen gegevens, gesloten structuur
Niet vorstbestand / reeds vorstschade en/of afschilfering zichtbaar. Betonblokken met open structuur B6
A3
• De detaillering van de spouwmuur Stelmortel
Conform NBN EN 998-2 of gelijkwaardig
Geen gegevens, grijze kleur en scherp zand A3
Conform NBN EN 998-2 of gelijkwaardig
Recent hervoegd (reden hervoegen opvragen) A3
– Spouwdrainering – Luchtdichtheid
Zuivere kalkmortel of samengesteld uit zavel (gele kleur) of fijn zand
Kwaliteit van de stelen voegmortel
Geen gegevens
A3
Reeds vorstschade / uitstoten voegen zichtbaar
– Gevels met tekenen van vochtschade – Scheuren in gevels
Spouwankers
Geen
Hydrofuge A4
Buitenbepleistering
Spouwdrainering Luchtdichtheid ZICHTBARE SCHADE
A4
Dampopen verf
Onvoldoende spouwankers en/of corrosie zichtbaar B9
Plaatselijk uitpuilende mortel, geen contactbruggen
A5
Uitpuilende mortel, spouwafval of andere contactbruggen B10
Membraan en open stootvoegen aanwezig onderaan de gevel en aan gevelopeningen
Niet (overal) aanwezig
Binnenbepleistering aanwezig of cementering van de spouwzijde van het
Zichtbaar metselwerk voor het binnenspouwblad zonder bepleistering of luchtdichtheid
Gevels met tekenen van vochtschade
Onderaan het gevelmetselwerk B13
Scheuren in gevels
Enkel in het gevelmetselwerk, scheurbreedte 0,1 à 0,3 mm A6
B7
Dampdichte of onbekende verf, geëmailleerde baksteen B8
A4
Corrosiebestendig/geen zichtbare corrosie, minimaal 5/m²
De luchtspouw Afgestreken aan binnenzijde, geen DE DETAILLERING VAN DE SPOUWMUUR
B7
Voegmortel
• Zichtbare schade Gevels met een dampremmende afwerking
Reeds vorstschade / zwelling / scheurtjes zichtbaar
In de lopende delen
B13
B11
Rond gevelopeningen
Enkel in het gevelmetselwerk, scheurbreedte > 0,3 mm
A6
B12
B13
Ook in draagmuren B14
OPMERKINGEN
21/03/2012
23
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De detaillering van de spouwmuur: Luchtdichtheid
21/03/2012
24
12
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
De detaillering van de spouwmuur: Spouwdrainering
21/03/2012
25
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Zichtbare schade: Scheuren
21/03/2012
26
13
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Vormen koudebruggen een tegenargument voor na-isolatie?
21/03/2012
27
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Voorbereidende werken
21/03/2012
28
14
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Voorbereidende werken
21/03/2012
29
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Controle
21/03/2012
30
15
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Besluit
• Na-isolatie van spouwmuren werd al in de jaren ‘70 en ‘80 toegepast, ten tijde van de eerste energiecrisis. • Door problemen in de beginfase en het dalen van de energieprijzen kwam de techniek wat op de achtergrond. • De verbetering van de materialen en de uitvoeringstechnieken laat toe de techniek weerom op grote schaal toe te passen, teneinde de energetische prestaties van het groot aantal bestaande woningen zonder gevelisolatie te verbeteren. • Hoewel gebruiksgeschiktheidsverklaringen en certificatie op zich geen garantie bieden, vergroten ze wel de betrouwbaarheid. 21/03/2012
31
16
