Mijn Kosovo dagboek (Kosovo anno 2009) In de komende pagina’s zal ik een poging wagen om je onze, en dus niet alleen mijn, opdracht te schetsen. Dit kan zeer nuttig zijn wil je de situatie en de komende weken begrijpen. Er zit natuurlijk een stukje geschiedenis is (ja Amber zo zie je dat geschiedenis toch zijn belang heeft), maar het meeste gaat over het hoe en wat van de hedendaagse situatie.
Wat is Kosovo? Kosovo is een stukje land in de Balkan dat ligt tussen Servië, Albanië, Montenegro en Macedonië (een voormalige Joegoslavische republiek afgekort als FYROM). Het heeft geen kust en dus geen toegang tot de zee (nee, het woord duiken kennen ze er niet).
Groot is het niet. Het is amper 140 km breed en 160 km lang met een totale oppervlakte van, amper 10887 km² of één derde België (dit is aardrijkskunde =;-).
Opmerking: Dit dagboek is een persoonlijk document van mijn ervaringen in Kosovo.
Hoesy’s Kosovo dagboek
140 PRISTINA
160
Je ziet, groot is Kosovo niet. Haar problemen echter wel. 60% van de oppervlakte van Kosovo bestaat uit bergreliëf. De rest bestaat uit vlakten en valleien. Het gebergte wordt verdeeld in omliggende en centrale gebergten. De omliggende gebergten zijn het hoogst en hebben toppen van boven de 2000 m:
in het noorden en het westen de Albanese Alpen; in het oosten de bergen van Kopaonik en Golfjak; in het zuiden de bergen van Sar Planina en van Crna Gora.
De centrale gebergten die zich boven de 1000m verheffen, verdelen Kosovo in twee kommen: de Metohija in het westen en de Kosovo Polje in het oosten. Kosovo beschikt over een relatief dicht waternet. Natuurlijke meren bestaan er niet. Enkele stuwmeren zorgen voor bevloeiing en stroomvoorziening.
Kosovo anno 2009
- 12 -
Hoesy’s Kosovo dagboek Het klimaat is een typisch continentaal klimaat met warme zomers en koude winters. Het zal dus bibberen worden, maar beter dat dan de hitte van de zomermaanden. En aangezien er in de winter ook veel vochtigheid in de lucht zit, mag ik veel sneeuw verwachten. Witte Kerst is daar geen uitzondering, hoewel ik betwijfel dat er in die periode veel gevierd wordt.
De bevolking Kosovo telde in 1995 ongeveer 2,1 miljoen inwoners (België 10 miljoen). De bevolkingsdichtheid is ongeveer 194 inwoners/km². Door de hoge bevolkingsconcentratie in de bekkens ligt de bevolkingsdichtheid hier ver boven het gemiddelde. Het aandeel van de stadsbevolking ligt op meer dan 30 %. Kosovo is na de Joegoslavische oorlog een allegaartje geworden van Kosovaarse Albanezen (KOA), Kosovaarse Serven (KOS) en Bosniërs. De bevolkingsstructuur is in de jaren 90 sterk veranderd. In 1953 vormden de Serviërs nog 24% van de bevolking in Kosovo. De etnische Albanezen vertegenwoordigden toen slechts 65 %. In 1991 was het aandeel van de Servische bevolking tot ongeveer 10 % gezonken terwijl het aantal etnische Albanezen ongeveer tot 82 % gestegen was. Deze verandering is niet alleen het gevolg van het zeer hoog geboortecijfer bij de etnische Albanezen (25 per 1000) maar ook van de verhuis van talrijke Serviërs uit Kosovo. Hiervan ligt de oorzaak hoofdzakelijk bij het groot tekort aan arbeidsplaatsen en bij de onzekere politieke situatie. De etnische Albanezen zijn overwegend sunitische Moslims, daar waar de anderen overwegend Servisch-Orthodoxe christenen zijn. De twee talen die hoofdzakelijk gebruikt worden: Albanees en Servo-Kroatisch. Het Albanees wordt geschreven zoals bij ons door middel van het Latijns alfabet. Het Servo-Kroatisch wordt geschreven door middel van het Cyrillisch alfabet, zoals het Russisch. Kosovo bestaat uit 30 ‘Municipalities’, een beetje zoals onze gemeentes, met elk hun eigen burgemeester. Deze zijn dan nog eens samengebracht in 5 Districten (provincies?). De hoofdplaatsen van deze districten zijn Pristina, Pec, Prizren, Kosovska, Mitrovica en Gnjilane. Een aantal van die steden zullen later zeker opduiken.
Geschiedenis en het huidige conflict Wanneer je over Kosovo spreekt, komt vroeg of laat de datum van 28 juni 1389 aan bod. Op die dag vond de veldslag op het Merelveld (Kosovo Polje) plaats. Deze veldslag tussen Serviërs en de Ottomanen (de huidige Turken) eindigde onbeslecht, maar de oprukkende Moslims werden gestopt. Voor de Turken was dit een Pyrrius overwinning (voor diegene die niet weten wat dit betekent, zoek het maar eens op). Deze nederlaag ligt gedeeltelijk aan de basis van het huidig Servisch gevoel dat ze alleen op zichzelf kunnen rekenen en dat ze door de internationale gemeenschap in de steek worden gelaten. Ook voor de etnische Albanezen heeft Kosovo een symbolische waarde. Zo kwamen in juni 1878 meer dan 300 etnische Albanezen uit Kosovo en de omliggende landen bijeen om de Liga van Prizren op te richten. Het was de bedoeling van de liga om de Ottomanen te steunen als bescherming tegen de Slavische buurlanden. Geleidelijk aan is daaruit het gedachtegoed ontstaan om alle Albanese gebieden te verenigen in een Groot-Albanië.
Kosovo anno 2009
- 13 -
Hoesy’s Kosovo dagboek In Kosovo bestaat de huidige bevolking voor meer dan 85% uit etnische Albanezen (afstammelingen van de Illyriërs, de oerbevolking van de Balkan) die een vergaande autonomie of zelfs onafhankelijkheid nastreven. Sinds het begin van de jaren 80 is het herhaaldelijk tot bloedige gevechten tussen de etnische Albanezen en de Servische politie gekomen. Ondanks economische steun van de beter gegoede Joegoslavische deelrepublieken (Slovenië en Kroatië) zijn de etnische Albanezen er niet in geslaagd, door het uiteenvallen van het land in 1991, hun economische situatie te verbeteren. Het hen toegestane zelfbeschikkingsrecht leidde tot een Albanisering van Kosovo. De etnische Albanezen wensen niet in de Joegoslavische staat te worden geïntegreerd. Het doel van de meeste etnische Albanezen was niet een nieuw autonoom statuut binnen Joegoslavië, maar een volledige onafhankelijkheid. Omwille van een ogenschijnlijke onderdrukking van de Servische minderheid werd de autonomie van Kosovo in 1989 opgeheven en namen de Serviërs de leidinggevende functies in de politiek, de administratie en de economie over. Het Servisch werd de enige officiële taal. De Albanezen verrechtvaardigen hun aanspraak op Kosovo door hun grote bevolkingsmeerderheid tegenover de Serviërs en hun grote kolonisatie van Kosovo in de 18de eeuw, nadat meer dan 300.000 Serviërs het, toen Ottomaans gebied, verlaten hadden. Voor de Serviërs is Kosovo van belang omdat het middeleeuws stamland van het koninkrijk Servië met verscheidene nationale heiligdommen, o.a. het Patriarchaal klooster van Pec; het van groot strategisch belang als doorgang naar het zuiden is; het een economische betekenis heeft omwille van de minerale grondstoffen; en het over een Servische minderheid beschikt waarvan de rechten moeten worden beschermd.
KFOR En waar horen wij thuis in dit plaatje? De Kosovo Force (KFOR) (Cyrillisch alfabet: КФОР) is een door de NAVO geleide internationale vredesmacht die de vrede en veiligheid bewaakt in Kosovo. Het is niet alleen de NAVO die deelneemt aan KFOR. Ook niet-NAVO landen nemen deel, waarbij Rusland wel de grootste en opmerkelijkste is. KFOR werkt met VN mandaat onder resolutie 1244: “Whilst continuing to maintain and develop a climate of safety and security, KFOR is to support UNMIK in promoting the transfer of increased responsibility to the civil authorities, in order to facilitate the withdrawal from large-scale framework operations in Kosovo.” Deze resolutie is door de zelf verklaarde, maar nog niet door alle landen erkende onafhankelijkheid van Kosovo niet echt meer van toepassing. Het probleem is echter dat een nieuwe resolutie niet mogelijk is door het veto van Rusland. De Russen houden dit tegen omdat hun vrienden de Serven de onafhankelijkheid van Kosovo niet willen erkennen. Er is volgens hen dus geen nood aan een nieuwe resolutie. Misschien wordt Servië soepeler omdat ze tot de EU (Europese Unie) willen toetreden? Wij, Belgen hebben de onafhankelijkheid van Kosovo wel erkend. Hieronder zie je ook in het lichtgrijs de ‘achtergebleven’ Servische bevolking in Kosovo. Je merkt onmiddellijk dat er in het Noorden een grote hoop zijn en daar ligt dus net het probleem. Servië erkent de onafhankelijkheid van Kosovo niet en wenst tenminste het noordelijk gedeelte
Kosovo anno 2009
- 14 -
Hoesy’s Kosovo dagboek bij Servië houden. De stad Mitrovica ligt aan de onderste grens van dit gedeelte en concentreert daardoor alle problemen.
MITROVICA
KFOR (Kosovo Forces) heeft de provincie opgedeeld in 5 gebieden waarin ze opereert. Ik zit in het Noorden.
Het hoofdkwartier van KFOR zit in de hoofdstad Pristina (de rode cirkel). Elk van de 5 gebieden van KFOR hebben ook hun eigen hoofdkwartier. Ik zit in MNTF(N) wat staat voor Multi National Task Force (North), dus het hoofdkwartier van de noordelijke taak macht van verschillende nationaliteiten. Dit hoofdkwartier staat in Novo Selo. We hebben ongeveer een 4000 man onder ons bevel, allemaal in de regie Noord. Tegen het eind van 2009 worden het aantal troepen van 14000 naar 10000 verminderd. Tegen eind 2010 zou dit nog maar 4500 zijn. Dit is duidelijk een operatie die op haar einde loopt.
Operatietoneel Noord-Kosovo Voor militairen heeft een operatietoneel niets met medische ingrepen, noch met kunst te maken. Het is de zone waarvoor we verantwoordelijk zijn. Onze Task Force beweegt zich in het NoordKosovo. De kaart hierna is belangrijk voor het volgen van mijn verhaal in de komende weken. Ze is extra groot en op één blad. Ik heb ook, in wat ik hierboven heb verteld, de stippellijn getrokken zoals Servië het nog Servisch gebied ziet. Dit resulteert in de observatie dat wij in onze operatiezone eigenlijk de helft van beiden hebben. Duidelijk is dat hierdoor onze regio de meeste problemen kent. Algemene geografische kaart regio Noord. De rode stippellijn toont de omstreden grens tussen Serven en Albanezen in Kosovo Noord.
Kosovo anno 2009
- 15 -
Hoesy’s Kosovo dagboek
Kosovo anno 2009
- 16 -
Hoesy’s Kosovo dagboek Je merkt dat de beide lijnen elkaar ontmoeten in Mitrovica. Deze stad is inderdaad DE lont aan het kruitvat. De Albanezen en de Serven worden daar gescheiden door de Ibar rivier waarover een 3 tal bruggen lopen in de stad. Onthoud goed dat het noordelijk gedeelte ‘Servisch’ is en het zuidelijk ‘Albanees’. Zie de Ibar maar als onze taalgrens maar dan met meer strijdbare bevolkingsgroepen aan weerszijden. De volgende kaart moet dit duidelijk maken. Je herkent de Ibar (de breedste rivier van boven naar onder links) en de 3 bruggen (gele cirkels).
Ibar
Ik heb bovendien 3 van de zo vele probleempunten aangeduid (rode ovaal of cirkel), zodat je het multi-etnisch probleem van Mitrivica zou kunnen vatten. Van links naar rechts zie je de ‘Tree Towers’ aangeduid (3 appartementsgebouwen met Albanezen aan Servische kant), een orthodoxe kerk aan Albanese kant en ‘Little Bosnië’ een wijk van achtergebleven islamitische Bosniërs (natuurlijk aan de Servische kant). Hoewel het nu rustig is, kan de vlam snel in de pan slaan. De Serven zijn in staat om in minder dan anderhalf uur een optocht van 30 man naar een paar duizenden te vergroten, en enkel door GSM en ‘mond-aan-mond reclame’.
Kosovo anno 2009
- 17 -
Hoesy’s Kosovo dagboek Op de algemene kaart hierboven heb ik ook een aantal grenspunten met Servië aangeduid. Ook deze worden door ons permanent bewaakt voor allerhande zaken: wapen en drugssmokkel, personensmokkel, enz. Het probleem was misschien theoretisch op te lossen indien de Serven in het Noorden en de Albaniërs in het Zuiden waren, maar de verspreiding is echter algemeen in Kosovo. De kaart hieronder schetst het volledig plaatje. Belo Brdo Lesak
Koporice Leposavic
Duboka
Socanica
Krpimej
Bajgora
MITROVI Zubin Potok
Podujevo
Zvecan
Glavnik Batlava
Rudrik
Vuctr
G Klina Srbica
Durakovac
Priluzje
PE
Josanica
Orlane Prugovac
Trstenik
Obilic
Kacikol
PRISTIN Strevovce
Budsavci Rausic Krusevac
Kosovo Polje Komorane Slatina Gracarica Golgovac Lapusnik Magura Lipljan
Klina Iglarevo
Dacane Prilep
Rznic
G Karacevo Kosovska - Koretin Kamenica Brasaljce
GNJILAN
Juni
Malisevo
Belanica
Orahova
Djakovic Rogovo
Suvo Reka
V Krusa
Stimlj Uroseva
Mucibaba Prozaranje Zegra Vitina
Musuiste Strpce
Prizre Zur Vrbrica
Brod Kacianik
Musrjikov D - Ljubinje Brodosavce
Brod
K Serb (KOS) K Albanian (KOA) Others
Verder bewaken we ingesloten enclaves (bv. enkele Albanezen binnen een Servische gemeenschap, of omgekeerd) en belangrijke monumenten of gebouwen. Kosovo beschikt over pareltjes van oude abdijen en orthodoxe kerken, en de Serven willen die liever niet zien afbranden (is gebeurd in Mitrovica). Onthoud ook dat de Serven orthodoxe christenen zijn en de Albanezen gematigde moslims. Op de foto’s zal je dus kerken en minaretten zien … Dit verschil in godsdienst maakt de zaak niet eenvoudiger. Ziezo, wie dit allemaal begrijpt zal straks ook alle reportages en eventuele voorvallen beter begrijpen in de regio. Ik heb het nog niet over de politieke situatie gehad maar die is eigenlijk door niemand goed te begrijpen. Aan de Servische kant in Mitrovica wordt de Servische wet
Kosovo anno 2009
- 18 -
Hoesy’s Kosovo dagboek (gestuurd door Belgrado) uitgevoerd en aan de Albanese kant wordt de Kosovaarse wet uitgevoerd. Vandaar dat voertuigen soms twee nummerplaten hebben: velen vijzen hun Servische plaat af vooraleer ze in Albanees gedeelte komen (hebben we zelf zien gebeuren). Groetjes, Hoesy
‘De wereld is al ingewikkeld genoeg … … laten we het nog ingewikkelder maken!’ Subwerkgroep CSS 18 November 2004
Verdere lectuur op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo http://nl.wikipedia.org/wiki/KFOR http://www.nato.int/kfor/
Kosovo anno 2009
- 19 -
Hoesy’s Kosovo dagboek
Kosovo anno 2009
- 20 -
