MEDIQ LEIDEND IN EEN VERANDERENDE ZORGMARKT. Jaarverslag 2009

Jaarverslag 2009

MEDIQ your choice in healthcare delivery

MEDIQ LEIDEND IN EEN VERANDERENDE ZORGMARKT Sinds april 2009 heten wij Mediq. Onder deze naam gaan we al onze bedrijfsactiviteiten voeren en een groot deel van de bedrijfsonderdelen heeft de overgang inmiddels gemaakt. Eén in bedrijf, één in uitstraling. Onze nieuwe naam en bijbehorende huisstijl zijn een logisch gevolg van de omschakeling naar een onderneming die de zorg voor mensen centraal stelt. De klant die actief op zoek is naar een betere gezondheid en vraagt om professionele zorg, service en toegankelijkheid. De klant die vanzelfsprekend veilige en direct beschikbare genees- en medische middelen verwacht, en daarnaast in toenemende mate op zoek is naar informatie, advies en begeleiding. Deze toenemende zorgvraag, die ook is ingegeven door vergrijzing en ontwikkelingen in medische techniek, leidt echter ook tot prijsdruk vanuit overheid en verzekeraars. Goede gezondheidszorg moet betaalbaar blijven. In de beeldpagina’s van dit jaarverslag laten we een aantal voorbeelden zien van hoe Mediq inspeelt op de veranderingen in de zorg. Waar toegevoegde waarde in dienstverlening aan klanten, nieuwe samenwerkingsvormen met andere zorgaanbieders en verzekeraars en efficiënte processen bepalend zijn voor succes.

KERNPUNTEN 2009 • Verwachting van bedrijfsresultaat rond € 110 miljoen ruimschoots gerealiseerd

MEDIQ LEIDEND IN EEN VERANDERENDE ZORGMARKT

Jaarverslag 2009

• Toename bedrijfsresultaat en nettowinst, beide met meer dan 100%, onder invloed van bijzondere waardevermindering goodwill Apotheken Nederland in 2008 • Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering gedaald door preferentiebeleid bij Apotheken Nederland, ondanks toename bij Direct & Institutioneel en Apotheken Internationaal • Balans verder versterkt door operationele kasstroom, verkoop Belgische farmaceutische activiteiten en sale & lease back Noorwegen • Dividendvoorstel van € 0,44 per aandeel, een toename met 47%; keuze tussen pay-out in cash of aandelen • Groeistrategie Direct & Institutioneel succesvol: solide groei omzet en bedrijfsresultaat • Leidende rol in Nederlandse apotheekmarkt versterkt: aanpassingen businessmodel op koers • Rebranding van OPG Groep naar Mediq als logisch gevolg van onze strategie

Mediq

Mediq Hertogswetering 159 3543 AS Utrecht Nederland T +31 (0)30 282 19 1 1 F +31 (0)30 289 66 50 E-mail [email protected] www.mediq.com

Jaarverslag 2009





Jaarverslag 2009


Mediq


MEDIQ IN ÉÉN OOGOPSLAG Mediq levert geneesmiddelen, medische middelen en de bijbehorende zorg.

Met circa 7.800 medewerkers is Mediq werkzaam in negen landen: Nederland, Polen,

Wij bedienen mensen via drie distributiekanalen. Bij twee daarvan doen we dat rechtstreeks:

de Verenigde Staten, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Hongarije, Zwitserland en België.

we leveren direct bij mensen thuis, maar ook via onze apotheken. Daarnaast bedienen we ze

Mediq is opgericht in 1899 en heette tot april 2009 OPG Groep. Het aandeel staat sinds

indirect via de institutionele markt, zoals ziekenhuizen en andere zorginstellingen.

1992 genoteerd aan Euronext Amsterdam waar het deel uitmaakt van de Midcap Index.

DIRECT Bij klanten met een chronische aandoening bezorgen wij medische middelen en geneesmiddelen direct aan huis. Daarbij geven wij informatie, instructie en verpleegkundige begeleiding. Dat doen wij op het gebied van stoma,

NETTO-OMZET PER KANAAL

diabetes, wondverzorging, respiratoire ondersteuning, incontinentie, klinische voeding en biotechnologische geneesmiddelen.

X € 1.000.000

539 DIRECT

1.733

INSTITUTIONEEL APOTHEKEN*

INSTITUTIONEEL Wij leveren een totaalassortiment medische middelen en geneesmiddelen aan zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen. Wij bieden daarnaast advies en ondersteuning op het gebied van voorraadbeheer,

kostenbeheersing en standaardisatie. Het institutionele distributiekanaal is nauw verweven met het directe kanaal.

354

* Inclusief de netto-omzet van de in 2009 APOTHEKEN

verkochte Belgische farmaceutische activiteiten.

Wij hebben in Nederland en Polen een keten van apotheken. Daarnaast hebben wij in beide landen een groothandel die ook zelfstandige apotheken als klant heeft. Het overgrote deel van onze apotheken opereert

inmiddels onder onze Mediq Apotheekformule. Wij bieden onze groothandelsklanten de mogelijkheid franchisenemer te worden van deze formule.

NOORWEGEN

Direct

VERENIGDE STATEN

NETTO-OMZET PER LAND

Direct

X € 1.000.000

Institutioneel 172 57

NEDERLAND

68 95 DENEMARKEN

POLEN VERENIGDE STATEN

115

DENEMARKEN

Direct

DUITSLAND

Institutioneel

BELGIË*

494

OVERIG

1.602 POLEN

Apotheken

NEDERLAND

Direct Institutioneel Apotheken

Direct HONGARIJE

Direct BELGIË

Institutioneel

ZWITSERLAND

Institutioneel

* Inclusief de netto-omzet van de in 2009 verkochte Belgische farmaceutische activiteiten.

DUITSLAND

Mediq Hertogswetering 159 3543 AS Utrecht Nederland T +31 (0)30 282 19 1 1 F +31 (0)30 289 66 50 E-mail [email protected] www.mediq.com Fotografie Mimi Crawford Reinier Gerritsen Christiaan Krop Onno Nugteren Photo Steen Evald Monika Rozowska Concept & realisatie C&F Report Amsterdam B.V.












X € 1.000.000

539 DIRECT

1.733




354





NOORWEGEN

Direct

VERENIGDE STATEN


Direct

X € 1.000.000


NEDERLAND

68 95 DENEMARKEN


115

DENEMARKEN

Direct

DUITSLAND

Institutioneel

BELGIË*

494

OVERIG

1.602 POLEN

Apotheken

NEDERLAND


Direct HONGARIJE

Direct BELGIË

Institutioneel

ZWITSERLAND

Institutioneel


DUITSLAND


JAARVERSLAG 2009

Mediq leidend in een veranderende zorgmarkt Bericht van de voorzitter

3

Kerncijfers

6

Missie, trends en strategie

9

Profiel per kanaal

12

•

Direct

12

•

Institutioneel

14

•

Apotheken

16

Organisatie

18

Personalia Groepsdirectie

19

Managementagenda per segment

20

Verslag van de Raad van Bestuur

23

•

Toelichting op de gang van zaken in 2009

23

•

Organisatie en medewerkers

33

•

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

37

Vergoedingssystematiek

40

Personalia Raad van Commissarissen

44

Verslag van de Raad van Commissarissen

45

Corporate governance

52

Remuneratiebeleid

56

Risicobeheersing

61

Bestuursverklaring

67

Jaarrekening

69

Aandeelhoudersinformatie

148

Groepsmaatschappijen

151

Tienjaarsoverzicht

156

Definities

160

Safe harbour statement Dit jaarverslag bevat toekomstgerichte uitlatingen. Toekomstgerichte uitlatingen zijn altijd afhankelijk van aannames en inschattingen over onzekere gebeurtenissen waarop Mediq NV geen beslissende invloed kan uitoefenen. Hierbij valt te denken aan overheidsmaatregelen in en buiten Nederland, koersontwikkelingen, prijsschommelingen, wijziging van weten regelgeving, jurisprudentie, marktontwikkelingen en beleid van zorgverzekeraars. Mediq NV hecht eraan erop te wijzen dat de tekst van dit jaarverslag gebaseerd is op de informatie zoals die op dit moment bekend is. De realiteit kan altijd afwijken van toekomstverwachtingen.

2

MEDIQ JAARVERSLAG 2009

BERICHT VAN DE VOORZITTER

Zorgverlening centraal

ONZE RESULTATEN OVER 2009 ZIJN BEPAALD DOOR TWEE

Het succes van het directe kanaal is onmiskenbaar een gevolg

UITEENLOPENDE TRENDS. DE AANHOUDENDE GROEI VAN

van de efficiënte manier waarop wij de klant van de juiste

ONZE DIRECTE LEVERINGEN AAN KLANTEN IN

genees- en medische middelen voorzien, maar vooral ook van

THUISZORGSITUATIES IS ESSENTIEEL VOOR ONS, NU DE

de zorg die wij leveren in de vorm van informatie, advies en

DRUK OP DE VERDIENCAPACITEIT VAN DE NEDERLANDSE

begeleiding. Ook bij onze apotheekactiviteiten is onze

APOTHEEK IN 2009 VERDER IS OPGEVOERD.

toekomst gelegen in beloning voor geleverde basis- en aanvullende zorgdiensten en inkoop, in plaats van alleen de inkoopmarge op de geleverde producten. Naast de beschikbaarheid van de producten, staan de bijbehorende bewaking en begeleiding in toenemende mate centraal. Immers, als gevolg van de vergrijzing neemt het aantal mensen met meerdere en complexe chronische aandoeningen steeds verder toe en daarmee de meerwaarde van onze specialistische kennis en kunde.

GROEISTRATEGIE DIRECT & INSTITUTIONEEL De solide groei van de leveringen direct aan huis is gebaseerd op enkele belangrijke trends in de gezondheidszorg. Zo groeit het aantal mensen met een chronische ziekte en bepaalt de klant zijn keuze voor zorgaanbieders steeds meer op basis van het gemak en de service die worden geboden. Wij zien dit bijvoorbeeld terug in de keuze van reumapatiënten voor de toediening van medicatie in de thuissituatie. Mediq levert deze medicatie, samen met verpleegkundige ondersteuning, rechtstreeks bij mensen thuis. Zij waarderen onze dienstverlening met gemiddeld een 8,5. Het is een kansrijke nichemarkt die de potentie bevat om een deel van de Marc van Gelder

medisch-specialistische patiëntenzorg beter en goedkoper te

Voorzitter Raad van Bestuur

organiseren, daar waar het medisch verantwoord is om de behandeling thuis voort te zetten. Ook het institutionele kanaal, waar wij zorginstellingen en ziekenhuizen beleveren, groeide sterk. Daarmee creëren we volume en inkoopkracht voor de hele groep en een entree tot de markt voor directe leveringen. Zo zijn we dit jaar begonnen met directe leveringen in Noorwegen, waar we voorheen alleen actief waren op de instellingenmarkt.

BERICHT VAN DE VOORZITTER MEDIQ JAARVERSLAG 2009

3

Behalve de omzet, vertoonde ook het bedrijfsresultaat van

van de meest efficiënte en doelmatige infrastructuren op dat

het segment een gezonde groei. Met het centraliseren van

gebied in Europa kent, te handhaven. Geneesmiddelen immers

de groepsbrede inkoop zijn wij in staat gebleken om

zijn een onlosmakelijk onderdeel van vrijwel elke therapie.

aanhoudende prijsdruk te pareren. Inmiddels komt 76%

Goede gezondheidszorg vergt dus adequate geneesmiddelen-

van het bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering van de

bewaking en therapietrouw. Als apotheken slechts worden

groep uit dit segment (ten opzichte van 66% een jaar

beschouwd als kostenpost ontstaat het risico dat deze

geleden).

verworvenheid verloren gaat. De hedendaagse klant is actief op zoek naar een betere gezondheid en vraagt om zorg op maat, service en

Therapietrouw is niet alleen goed

toegankelijkheid, bijvoorbeeld in de vorm van veilige, direct beschikbare geneesmiddelen en optimale informatie over

voor de klant, maar verlaagt ook

geneesmiddelen en eventuele bijwerkingen. Met onze onderscheidende en herkenbare Mediq Apotheekformule

de zorgkosten

komen wij hieraan tegemoet. Wij geven advies over het juiste gebruik van medicijnen, maar ook over een gezonde stijl van leven. Wij bieden gezondheidstesten voor preventie en vaststelling van chronische ziekten, zoals diabetes en een te hoog cholesterolniveau. Daarnaast bieden wij

Door de voortgezette internationalisering wordt inmiddels

therapietrouwondersteunende programma’s zoals het gratis

38% van de omzet van het segment behaald buiten Nederland.

mijnmedicijnkompas.nl, waarbij chronische patiënten online

Om onze afhankelijkheid van de Nederlandse markt te

worden ondersteund bij hun geneesmiddelengebruik.

verkleinen is internationale expansie al jaren een strategisch speerpunt. Het jaar 2009 heeft in het teken gestaan van de

Onze apotheken worden in toenemende mate centraal

integratie van de vijf in 2008 geacquireerde ondernemingen.

ondersteund bij administratie, inkoop, marketing en de

In 2010 blijven wij actief op zoek naar mogelijkheden voor

ontwikkeling van farmaceutische zorg. Hierdoor heeft men

verdere acquisities, bij voorkeur in de landen waar we al

lokaal de handen vrij om alle aandacht te geven aan de klant

aanwezig zijn. We zien daarbij de meeste kansen in Duitsland,

en samen te werken met andere apothekers en andere

Scandinavië en de Verenigde Staten.

zorgverleners, onder meer in gezondheidscentra en zorggroepen. Wij leggen onszelf dus steeds meer toe op zorgverlening, omdat hier onze belangrijkste meerwaarde ligt.

NAAR EEN NIEUW BUSINESSMODEL

Ongeveer 40% van de geneesmiddelen wordt niet goed

BIJ APOTHEKEN NEDERLAND

gebruikt. Het verhogen van de zogenaamde therapietrouw is niet alleen goed voor de patiënt, maar verlaagt ook de totale

De structurele groei in het gebruik van geneesmiddelen en

zorgkosten: van belang voor de gehele maatschappij.

medische middelen door vergrijzing, veranderende levensstijl en snelle ontwikkelingen in medische techniek is wel de meest

In 2009 is er voor het eerst ruimte gecreëerd voor decentrale

pregnante trend in onze markt. In het streven de zorg

contracten tussen verzekeraars en apotheken. Als grootste

betaalbaar te houden, leidt deze volumegroei echter tevens

keten hebben wij als eerste meerjarige overeenkomsten, die

tot prijsdruk vanuit overheid en verzekeraars. Sinds

een alternatief bieden voor het preferentiebeleid, gesloten

half 2008 voeren de zorgverzekeraars in Nederland het

met drie grote zorgverzekeraars, waar 50% van onze klanten

zogenaamde preferentiebeleid: van geneesmiddelen waarvan

bij is aangesloten. Mediq ontvangt een hogere receptregel-

het patent is verlopen, worden alleen nog de laagst geprijsde

vergoeding in ruil voor lagere geneesmiddelenprijzen. Waar bij

vergoed. Dit beleid, dat tot enorme prijsdruk geleid heeft, is in

het preferentiebeleid verzekeraars de inkoop overnemen, blijft

2009 verder uitgebreid. De inkoopmarge op generieke

Mediq hierbij verantwoordelijk voor de keuze van de fabrikant.

geneesmiddelen, sinds jaren de belangrijkste inkomstenbron

Dit betekent dat de Mediq-apotheker op basis van het

voor apotheken, is daarmee nagenoeg tot het nulpunt

voorschrift van de huisarts lokaal bepaalt welk geneesmiddel

gedaald.

wordt afgeleverd in plaats van dat een verzekeraar landelijk vaststelt welke als enige voor vergoeding in aanmerking komt.

4

De andere belangrijke inkomenscomponent voor apotheken,

Er zijn tevens afspraken gemaakt over de ontwikkeling van

de zogenaamde receptregelvergoeding, wordt van

aanvullende zorgdiensten. Dergelijke contracten doen, in

overheidswege vastgesteld en lag dit jaar, evenals voorgaande

tegenstelling tot het preferentiebeleid, recht aan de rol van de

jaren, onder het kostendekkende niveau. Het is dan ook

apotheker. We hebben hiermee invulling gegeven aan onze

terecht dat deze vergoeding met ingang van 2010 is

leidende positie in de Nederlandse farmaciemarkt, iets wat

verhoogd. De verhoging was noodzakelijk om de

zich onder meer vertaald heeft in een aanzienlijk aantal

toegankelijkheid van geneesmiddelen in Nederland, die één

nieuwe groothandelsklanten in de loop van het jaar.

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 BERICHT VAN DE VOORZITTER

Wij zetten niet alleen in op het stimuleren van de omzet uit

huisstijl zijn immers een logisch gevolg van onze strategie

additionele zorgdiensten, maar ook op het stimuleren van de

waarbij de zorg voor mensen centraal staat.

omzet uit niet-receptgeneesmiddelen. Wij zullen daarnaast

‘Toegankelijk’ is ook van toepassing op ons nieuwe

onze operationele kosten fors moeten terugbrengen.

hoofdkantoor dat we eind 2009 hebben betrokken. Het past

De medio 2008 ingezette reductie van het personeelsbestand

bij het nieuwe beeld dat we willen uitstralen: open, transparant

met 250 fulltime-equivalenten is inmiddels afgerond. Met

en in goede samenwerking met elkaar en met andere

ingang van 2010 zullen we onze operationele kosten verder

zorgverleners.

terugbrengen, onder meer door het centraal verwerken van

Samen zijn we ook maatschappelijk actief, en wel specifiek

herhaalmedicatie. Hiermee zullen we naar een verwachting

voor jongeren met diabetes. Naarmate ze ouder worden,

nog eens 200 fulltime-equivalenten besparen.

zetten veel jongeren zich af tegen de leefregels die diabetes met zich meebrengt door bijvoorbeeld niet tijdig hun bloedglucosewaarden te controleren. Dit kan leiden tot

HERSTRUCTURERING APOTHEKEN INTERNATIONAAL

levensgevaarlijke situaties. Het contact met andere jongeren is erg waardevol vanuit de gedachte dat ze elkaar kunnen

In Polen hebben wij het herstructureringsprogramma, dat

stimuleren door ervaringen te delen. Op de virtuele

sinds begin 2008 liep, inmiddels afgerond. De economie daar

ontmoetingsplaats www.diabetesshout.nl kunnen jongeren

blijft zich, ondanks de mondiale economische crisis, sterk

tussen de 12 en 18 zich uitleven over hoe ze zich voelen, maar

ontwikkelen. Wel heeft de zloty onder sterke druk gestaan.

ze kunnen er ook terecht met vragen die beantwoord worden

Daardoor hebben we in 2009 weinig profijt kunnen trekken

door andere jongeren. Mediq zal in 2010 daarnaast een

uit de herstructurering: de centralisatie van ondersteunende

evenement organiseren zodat ze ook een kans krijgen elkaar

activiteiten in gemeenschappelijke servicecentra en de

in het echt te ontmoeten.

toegenomen marketingkracht van onze retailactiviteiten. Ook hebben we ons nieuwe nationale distributiecentrum in Warschau geopend. Allemaal investeringen die op de langere

PRIORITEITEN VOOR 2010

termijn zullen renderen en groei zullen opleveren in een markt waar nog voldoende mogelijkheden zijn.

Direct & Institutioneel •

Organische groei

We zagen daarentegen niet voldoende groeipotentie voor

•

Internationale acquisities

onze apotheek- en groothandelsactiviteiten in België. Daarom

•

Uitbreiding samenwerking met Mediq Apotheken in Nederland

hebben we deze in 2009 verkocht. De activiteiten misten de schaalgrootte om zelfstandig te kunnen blijven groeien.

•

Inkoopsynergie, uitbreiding eigenmerkpakket institutionele markt en exclusieve distributieovereenkomsten

SOLIDE FINANCIËLE POSITIE

Apotheken Nederland •

Organische groei; meer omzet uit additionele diensten en producten zonder recept

Onze resultaten bij Apotheken Nederland staan duidelijk onder druk van regelgeving vanuit de overheid. De huidige

•

moeilijke economische omstandigheden hebben daarentegen

Apotheken Internationaal

slechts in beperkte mate invloed op onze resultaten gehad.

•

Organische groei

Wij besteden wel verhoogde aandacht aan het monitoren van

•

Verdere uitrol Mediq Apotheekformule

onze debiteurenposities.

•

Verhoging efficiency

Centralisatie en standaardisatie

Wij hebben een gezonde financieringspositie waaraan, naast een gezonde kasstroom, in 2009 ook de sale & lease

Mediq is leidend in de veranderende zorgmarkt.

back van een bedrijfspand in Noorwegen en de verkoop

Toegevoegde waarde in dienstverlening aan klanten, nieuwe

van onze Belgische farmaceutische groothandels- en

samenwerkingsvormen met zorgverzekeraars en

apotheekactiviteiten hebben bijgedragen.

eerstelijnszorgaanbieders en efficiënte processen zijn daarbij bepalend voor succes. We kunnen dit alleen waarmaken met de hulp van onze medewerkers. Ik wil iedereen bij Mediq dan

EEN NIEUWE NAAM, EEN NIEUW KANTOOR,

ook bedanken voor hun enthousiasme, flexibiliteit en inzet in

EEN NIEUW ELAN

het afgelopen jaar.

Sinds april 2009 heten wij Mediq. Onder deze naam gaan we al onze bedrijfsactiviteiten voeren en een groot deel van de bedrijfsonderdelen heeft de overgang inmiddels gemaakt. Er is alom met instemming gereageerd op deze stap, met name door onze klanten. Onze nieuwe naam en bijbehorende

Marc van Gelder

BERICHT VAN DE VOORZITTER MEDIQ JAARVERSLAG 2009

5

KERNCIJFERS

2009

2008

VERANDERING

2.602,7

2.730,2

– 5% > 100%

WINST-EN-VERLIESREKENING (X € 1.000.000) Netto-omzet

116,1

– 102,9

Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering

97,0

102,3

– 5%

Nettoresultaat

74,5

– 127,9

> 100%

Werkkapitaal

151,2

180,6

– 16%

Werkzaam vermogen

669,3

706,1

– 5%

Nettoschuld

175,1

282,7

– 38%

104,7

93,8

12%

33,0

44,6

– 26%

0,5

118.4

– 99%

Bedrijfsresultaat

BALANS (X € 1.000.000)

KASSTROOM (X € 1.000.000) Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen vaste activa Acquisities RATIO'S EN RENTABILITEIT Operationele marge

4,5%

– 3,8%

Winst per aandeel (X € 1)

1,27

– 2,19

Dividend per aandeel (X € 1)

0,44

0,30

Aantal uitstaande aandelen

58,7

58,5

Rendement gemiddeld werkzaam vermogen

16,9%

– 13,1%

Rendement gemiddeld eigen vermogen

18,6%

– 27,0%

Rentedekking

8,9

7,6

Schuldratio

1,3

2,3

NETTO-OMZET EN

NETTORESULTAAT

NETTORESULTAAT EN DIVIDEND

BEDRIJFSRESULTAAT X € 1.000.000

X € 1.000.000

PER AANDEEL X € 1

150

3.000

150

2,7

2,7

100

2.000

100

1,8

1,8

50

1.000

50

0,9

0,9

0

0,0

0,0

—50

—0,9

—0,9

—100

—2.000 —100

—1,8

—1,8

—150

—3.000 —150

—2,7

—2,7

0

0

—1.000

—50

2005

6

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

BEDRIJFSRESULTAAT

NETTORESULTAAT PER AANDEEL

NETTO-OMZET

DIVIDEND PER AANDEEL

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 KERNCIJFERS

2009

2009

2008

OPERATIONELE KENGETALLEN Aantal klanten via het directe distributiekanaal •

Nederland

195.000

200.600

•

Verenigde Staten

271.000

261.000

•

Duitsland

195.000

216.000

•

Hongarije

15.000

12.660

•

Denemarken

101.000

96.000

24%

24%

Marktaandeel groothandelsmarkt •

Nederland

•

Polen

7%

8%

•

België

–

7%

14%

14%

2%

2%

Marktaandeel retailmarkt •

Nederland

•

Polen

Aantal apotheken •

Nederland

225

231

•

Polen

192

202

•

België

–

5

Gemiddeld aantal medewerkers (inclusief tijdelijk)

7.832

7.928

Idem, in fulltime equivalenten

6.944

7.020

PERSONEEL

RENDEMENT GEMIDDELD WERKZAAM

KASSTROOM UIT OPERATIONELE

KOERSVERLOOP AANDEEL 2009

VERMOGEN IN %

ACTIVITEITEN X € 1.000.000

X€1

21

150

17

14

125

15

7

100

13

75

11

—7

50

9

—14

25

7

—21

0

5

0

2005

2006

2007

2008

2009

2005

2006

2007

2008

2009

12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 MEDIQ AANDEEL

* *

AEX

AMX

* Startpunt koers aandeel Mediq per 2.1.2009 KERNCIJFERS MEDIQ JAARVERSLAG 2009

7

Trend: actief op zoek naar een betere gezondheid

Groeiend assortiment eigenmerkproducten Met de opbouw van onze onderscheidende en herkenbare Mediq Apotheekformule spelen wij in op de toenemende aandacht voor gezondheid en preventie. Wij geven uiteraard advies over het juiste gebruik van medicijnen, maar dat niet alleen: als deskundigen adviseren wij ook over een gezonde stijl van leven. Daar hoort een verantwoord assortiment zelfzorgproducten bij. Ook bieden wij steeds meer eigenmerkproducten, zoals paracetamol en diverse vitaminesupplementen.

MEDIQ LEIDEND IN EEN VERANDERENDE ZORGMARKT 8

MISSIE, TRENDS EN STRATEGIE MISSIE Wij verbeteren de gezondheid van mensen met de beste en meest efficiënte levering van gezondheidszorg. We doen dat door het leveren van geneesmiddelen, medische middelen en daaraan gerelateerde diensten.

TRENDS •

•

Volumegroei: er is sprake van een aanhoudende toename

•

De klant wordt steeds zelfbewuster en stelt in toenemende

van het aantal mensen met chronische klachten. Dit

mate gemak, in de vorm van betere service en grotere

wordt met name veroorzaakt door vergrijzing en een

keuze, op prijs. Patiënten worden klanten met

veranderende levensstijl. Daarnaast is er sprake van

veranderende eisen. Zij zijn steeds beter geïnformeerd,

volumegroei door snelle ontwikkelingen in medische

zelfbewuster en kritischer, vragen betere service en hebben

techniek, biotechnologie en farmacie.

behoefte aan een persoonlijke benadering. Ook worden

Om de gezondheidszorg betaalbaar te houden, is er sprake van een aanhoudende prijsdruk. Deze prijsdruk vanuit

de gevolgen van ziekten minder geaccepteerd. •

overheid en verzekeraars leidt tot lagere opbrengsten

hulpmiddelen worden steeds vaker direct aan huis

uit logistiek, distributie en inkoop voor onder meer groothandels en apotheken. Klanten moeten op hun

Verschuiving naar het directe kanaal: genees- en geleverd, eventueel vergezeld van advies en instructie.

•

De grootste volumegroei doet zich voor bij

beurt meer zelf betalen (bijvoorbeeld in de vorm van

gespecialiseerde geneesmiddelen voor kleinere

bijbetalingen of eigen risico) en hun keuzevrijheid wordt

patiëntgroepen, bijvoorbeeld biotechnologische

in toenemende mate ingeperkt door sturing door

geneesmiddelen, in plaats van bij geneesmiddelen met

verzekeraars.

brede toepassing.

KERNWAARDEN Het waarmaken van onze belofte aan de klant is een zaak van

WIJ ZIJN GERICHT OP SAMENWERKING

alle medewerkers. Onze kernwaarden zijn daarbij een

Om resultaten te boeken is onze gezamenlijke inspanning

belangrijke leidraad.

nodig. Daarvan is iedereen zich bewust. Het betreft zowel interne samenwerking als samenwerking met andere

WIJ ZIJN KLANTGERICHT

eerstelijnszorgverleners, verzekeraars en fabrikanten.

Al onze inspanningen zijn erop gericht om te voorzien in de behoeften van de klanten. We verbeteren de zorg voor

WIJ ZIJN INTEGER EN OPEN

onze klanten door de efficiënte levering van de juiste

Wij hechten grote waarde aan integriteit en transparantie in

geneesmiddelen en medische middelen, maar vooral door

alle aspecten van de bedrijfsvoering. We verwachten dat ook

persoonlijk en deskundig advies. Informatie, begeleiding en

van degenen met wie wij zaken doen. Het draait bij ons

instructie staan daarbij centraal.

immers om de gezondheid van mensen.

WIJ ZIJN GERICHT OP INNOVATIE

Of het nu gaat om een serviceconcept voor een apotheek, service in thuiszorgsituaties of logistieke ondersteuning aan een zorginstelling, we kijken verder dan de gebruikelijke kaders. Innovatie betekent voor ons de bereidheid tot aanpassingen in de wijze waarop we de klant bedienen.

MISSIE, TRENDS EN STRATEGIE MEDIQ JAARVERSLAG 2009

9

STRATEGIE DE BEHOEFTEN VAN DE KLANT BEPALEN DE KOERS

PARTNERSCHAP

De zorg voor mensen staat centraal bij alles wat wij doen.

Wij streven naar samenwerking met fabrikanten, voorschrijvers en zorgverzekeraars om de klant zo goed mogelijk te kunnen

REGISSEUR VAN DE DISTRIBUTIEKETEN

bedienen, in de overtuiging dat alle betrokkenen daar baat bij

Wij willen een centrale rol spelen in onze kerntaken:

hebben.

• •

De distributie van genees- en medische middelen van fabrikant tot klant.

MARKTLEIDERSCHAP

De hieraan verbonden advisering en diensten, waardoor

Wij streven naar een top 3-positie in de product-

wij toegevoegde waarde kunnen bieden.

marktcombinaties waarin wij actief zijn.

DISTRIBUTIE EN DIENSTEN VIA MEERDERE KANALEN

INNOVATIE

Wij bedienen de klant rechtstreeks via twee distributiekanalen.

Wij streven naar de beste oplossingen en nieuwe toepassingen

Dit zijn het directe kanaal, waarbij we de klant thuis beleveren,

om de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren.

en apotheken. Daarnaast bedienen we de klant indirect via de institutionele markt, zoals ziekenhuizen, andere zorginstellingen en huisartsen.

SWOT-ANALYSE Voor Mediq geldt de volgende analyse van sterke en zwak(kere) punten, kansen en bedreigingen. Sterkten

Zwakten

•

Marktleider in Nederlandse apotheekmarkt

•

Afhankelijkheid van Nederlandse markt

•

Sterke posities in aantrekkelijke directe en

•

Geïntegreerde ICT-ondersteuning bij Apotheken

institutionele marktsegmenten •

Nederland nog in ontwikkeling

Sterke balans en kasstroom

Kansen

Bedreigingen

•

•

Demografische ontwikkelingen, met name vergrijzing, leiden tot volume-/marktgroei

Maatregelen, waaronder verdere structurele prijsverlagingen, door overheden of verzekeraars

•

Ontwikkeling leidend merk

•

Businessmodel Nederlandse apotheek onder druk

•

Gefragmenteerde markten bieden verdere

•

Toenemende concentratietendens bij

internationale groeimogelijkheden voor directe en

zorgverzekeraars en fabrikanten

institutionele activiteiten •

Verdere uitbouw leidende marktpositie in Nederland via innovaties en kostenbesparing

MANAGEMENTAGENDA Onze strategie en de SWOT-analyse leiden tot de volgende

samenwerking met andere zorgaanbieders, fabrikanten en

managementagenda:

verzekeraars is cruciaal om onderscheidend te blijven. Ten aanzien van acquisities richten we ons vooral op de

•

Groei directe en institutionele activitieiten

landen waar we al aanwezig zijn. We zien daarbij de

Bij het segment Direct & Institutioneel willen we verder

meeste kansen in Duitsland, Scandinavië en de Verenigde

groeien, zowel door organische groei als door acquisities.

Staten. Door internationaal te groeien worden we minder

Door optimaal kennis en ervaringen tussen de diverse

afhankelijk van de Nederlandse markt en maken we

groepsmaatschappijen te delen, kunnen we profiteren van

optimaal gebruik van onze inkoopkracht.

synergie, zowel op het gebied van omzet als op het gebied van kosten. Zo kunnen we in diverse landen onze dienstenportfolio nog verder uitbreiden met aanvullende

10

•

Opbouw leidende apotheekformule De Nederlandse apotheekmarkt is sinds half 2008

product-marktcombinaties en zijn er mogelijkheden om

structureel veranderd: de inkoopmarge op geneesmiddelen

ons klantenbestand verder uit te breiden. Ook externe

is drastisch gedaald. Er zal een nieuw businessmodel tot

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 MISSIE, TRENDS EN STRATEGIE

stand moeten komen dat recht doet aan zowel de

Wanneer de bijzondere waardevermindering van goodwill

zorgverlenende taak als aan het ondernemerschap van de

buiten beschouwing wordt gelaten, bedroeg de winst per

apotheker. Er is immers een groeiende behoefte aan

aandeel in 2008 € 0,87, wat resulteert in een toename in 2009

persoonlijk en deskundig advies rondom geneesmiddelen

van 47%.

en medische middelen. In dit kader staat het leveren van

Daarnaast hanteren we als financiële randvoorwaarde een

aanvullende zorgdiensten centraal.

rendement op het gemiddeld werkzaam vermogen

Het draait daarbij om persoonlijke en deskundige

(gebaseerd op bedrijfsresultaat) van ten minste 15% vóór

informatie over de werkzaamheid en veiligheid van

belastingen. In 2009 bedroeg dit 16,9% ten opzichte van

medicatie zoals gestructureerde zorgprogramma’s

– 13,1% in 2008 (door de bijzondere waardevermindering van

gerelateerd aan chronische condities als diabetes. Ook is

€ 198 miljoen).

er sprake van specifieke vormen van zorgverlening, zoals

Wij streven ernaar circa 35% van het nettoresultaat als

polyfarmacieprojecten (begeleiden van patiënten die

dividend uit te keren. Het dividendvoorstel voor 2009

meerdere medicijnen gebruiken) en medicatie- en

bedraagt € 0,44 per aandeel, ofwel een pay-out van 35%.

gezondheidschecks. Deze zorgdiensten worden in nauwe samenwerking met artsen en andere eerstelijns-

ACQUISITIES

zorgverleners en zorgverzekeraars ontwikkeld en

Acquisities moeten passen in onze strategie. We maken eerst

vervolgens ingebed binnen onze Mediq Apotheekformule.

een analyse van de aantrekkelijkheid van de markt. Nationale

Een toename in de omzet aan niet-receptgeneesmiddelen

weten regelgeving over onder meer het vergoedingenstelsel

staat eveneens centraal.

in de gezondheidszorg is daarbij vaak het belangrijkste.

Wij streven ernaar in Nederland te komen tot een landelijk

We letten erop hoe capabel het management is en of het bij

dekkend netwerk via onze eigen apotheken in combinatie

de bedrijfscultuur van onze groep past. Daarnaast hanteren

met franchiseapotheken.

we strakke financiële criteria waarbij de algemene voorwaarde is dat de acquisitie binnen een beperkt aantal jaren een

Ook in Polen gaan we verder met de uitrol van onze Mediq

rendement op het gemiddeld werkzaam vermogen vóór

Apotheekformule. Deze ombouw is in volle gang; daarnaast

belasting van ten minste 15% op moet leveren. Ten aanzien van

wordt er vooral aandacht besteed aan het verder invulling

toevoegingen aan bestaande platforms streven we ernaar dit

geven aan de formule via klantenbindingprogramma’s en

rendement te bereiken na uiterlijk twee jaar.

uitbreiding van het eigenmerkassortiment. Bij het segment Direct & Institutioneel zijn we actief op zoek •

Efficiencyverhoging

naar acquisitiemogelijkheden, bij voorkeur in de landen waar

Door te denken vanuit geïntegreerde logistieke concepten

we al aanwezig zijn. We zien daarbij de meeste kansen in

trachten wij onze logistieke prestaties te verbeteren en

Duitsland, Scandinavië en de Verenigde Staten.

marge-erosie door prijsverlagingen tegen te gaan. Door

Op de apotheekmarkt gaan we selectief met acquisitie-

back-officeprocessen te centraliseren en te standaardiseren

mogelijkheden in Nederland en Polen om. Beoordeling van

verlagen wij ons kostenniveau. Daarnaast pareren we

acquisitiemogelijkheden vindt plaats aan de hand van onze

margedruk door groepsbrede inkoop en de uitbreiding

locatiestrategie.

van het assortiment eigenmerkproducten. Gegeven haar schaalgrootte beschikt Mediq over een substantieel

FINANCIERING

inkoopvolume. Er is een actief inkoopbeleid dat leidt

Een randvoorwaarde in ons beleid is een gezonde

tot procesverbetering, intensieve samenwerking met

financieringsstructuur, die het evenwicht bewaart tussen

leveranciers en onderaannemers en verlaging van de

rendementsverhoging door vreemdvermogenfinanciering en

kosten.

voldoende vrije financieringsruimte. Wij streven daarbij naar behoud van erkenning door de markt als ‘investment grade’,

We hebben deze managementagenda vervat in concrete

omdat wij hiermee relatief lage financieringskosten

actiepunten per segment in het hoofdstuk ‘Management-

bewerkstelligen en flexibiliteit bewaren voor de uitvoering

agenda per segment’. Daar rapporteren we over de voortgang

van onze groeistrategie.

die we in 2009 hebben gemaakt bij de realisatie van deze agenda, en over onze actiepunten voor 2010. Zie hoofdstuk

Onze balans en kasstroom zijn solide. Dit stelt ons in staat

‘Risicobeheersing’ voor een nader overzicht van de risico’s

verder te groeien door acquisities.

die gepaard gaan met onze strategie. De restricties op onze leningen en kredietfaciliteiten zijn FINANCIËLE DOELSTELLINGEN

een maximale nettoschuld/EBITDA-ratio van 3,5 en een

Bij de uitvoering van onze strategie streven wij naar een

rentedekking van ten minste 5,0 (EBITDA/rentelast).

structurele groei van het nettoresultaat per aandeel van

Per eind 2009 bedroegen deze ratio’s 1,3 respectievelijk 8,9.

gemiddeld 8% per jaar. In 2009 bedroeg het nettoresultaat

De gewogen gemiddelde looptijd van onze kredietfaciliteiten

per aandeel € 1,27 ten opzichte van – € 2,19 in 2008.

bedroeg per eind 2009 3,1 jaar.

MISSIE, TRENDS EN STRATEGIE MEDIQ JAARVERSLAG 2009

11

PROFIEL PER KANAAL

DIRECT Bij klanten met een chronische aandoening bezorgen wij medische middelen en geneesmiddelen direct aan huis. Daarbij geven wij informatie, instructie en verpleegkundige begeleiding. Dat doen wij op het gebied van stoma, diabetes, wondverzorging, respiratoire ondersteuning, incontinentie, klinische voeding en biotechnologische geneesmiddelen. Mediq Direct wil de kwaliteit van leven voor haar klanten

biotechnologische geneesmiddelen die we bij mensen thuis

verhogen. Mediq Direct kan de oorzaak van het probleem niet

leveren. Begin 2010 hebben we Medisource geacquireerd, een

wegnemen, maar zorgt ervoor dat het ongemak een zo klein

detacheerder van verpleegkundig personeel, omdat advies,

mogelijke plaats inneemt in het leven van de klant. Betrokken

instructie en verpleegkundige hulp belangrijke onderdelen van

en ervaren medewerkers bieden het gemak van specialistische

onze dienstverlening vormen.

zorg in de thuisomgeving, 24 uur per dag. Wij voeren een groot assortiment verbruiksartikelen, zijn

In maart 2008 hebben wij Byram Healthcare, de op drie na

merkonafhankelijk, expert op het gebied van de relevante

grootste verkoop- en distributieonderneming voor medische

aandoening en leveren informatie, begeleiding en instructie,

middelen in de Verenigde Staten, overgenomen. Byram levert

bijvoorbeeld in de vorm van verpleegkundige hulp.

voornamelijk producten voor stomabehoeften, diabetes, wondverzorging en incontinentie. Byram verschaft een

Onze strategie is erop gericht voor iedere product-

landelijk dekkend platform voor groei in ’s werelds grootste en

marktcombinatie een toonaangevende plaats, bij voorkeur

meest gefragmenteerde directe markt. Het businessmodel en

in de top 3, te bekleden. Met de hieraan verbonden

de gevoerde producten zijn nagenoeg gelijk aan die van

schaalgrootte en specialistische expertise bouwen wij een

Mediq’s Europese activiteiten.

voorkeurspositie op bij klanten, voorschrijvers (specialisten en verpleegkundigen) en verzekeraars. Samenwerking met

In Denemarken zijn we actief sinds 2007. Mediq Danmark

partners in de zorg is van het grootste belang.

levert medische middelen voor onder andere incontinentie, stoma, diabetes, klinische voeding en wondverzorging.

In Nederland zijn we actief op de markt van medische verbruiksartikelen voor mensen in thuiszorgsituaties.

We zijn sinds 2006 actief in Duitsland met de grootste

We voeren de merknamen Mediq Direct Diabetes, CombiCare,

verkoop- en distributieonderneming voor diabetesmiddelen

Red Swan, ZorgService NL en Tefa. We leveren een divers

(voornamelijk teststrips en insulinepompen), Mediq Direkt

assortiment medische middelen aan intensieve gebruikers

Diabetes.

op het gebied van stoma, incontinentie, wondverzorging,

12

diabetes, voeding, infuustherapie en ademhalings-

In Hongarije hebben we als Mediq Direkt een leidende positie

ondersteuning. Onze expertise zetten we ook in voor

op het gebied van wondverzorging.

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 PROFIEL PER KANAAL — DIRECT

Markt

Marktpositie (gegevens per eind 2009)

Nederland

•

Nummer één of twee in ieder marktsegment. In totaal 195.000 klanten

Verenigde Staten

•

Overall nummer vier met in totaal 271.000 klanten

Denemarken

•

Marktleider met in totaal 101.000 klanten

Duitsland

•

Nummer één op diabetesgebied. In totaal 195.000 klanten

Hongarije

•

Sterke positie op wondverzorgingsmarkt met 15.000 klanten

NB De markten voor directe leveringen zijn sterk gefragmenteerd. Exacte marktaandeelgegevens zijn nauwelijks beschikbaar. De cijfers in de tabel geven dan ook slechts een indicatie.

Voorschrijver

RECEPT PRODUCTINFORMATIE FEEDBACK OVER THERAPIE

MEDIQ DIRECT

Leverancier

Inkoop

Order-intake

Advies & ondersteuning

Aflevering

Klant

FACTURERING BETALING

Verzekeraar

GEOGRAFISCHE VERDELING DIRECT ALS DEEL VAN MEDIQ

OMZET

MEDEWERKERS

X € 1.000.000

IN FTE’S, GEMIDDELD

539

1.332

PROFIEL PER KANAAL — DIRECT MEDIQ JAARVERSLAG 2009

13

INSTITUTIONEEL We leveren een compleet assortiment geneesmiddelen en medische middelen aan zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen, en huisartsen. Wij bieden daarnaast advies en ondersteuning op het gebied van voorraadbeheer, kostenbeheersing en standaardisatie. Terwijl we via het institutionele kanaal niet rechtstreeks aan

Medeco levert een groot assortiment aan producten op

eindgebruikers leveren, zijn ook deze activiteiten voor ons van

het gebied van incontinentie, wondverzorging en

wezenlijk belang. Het institutionele kanaal biedt een entree

verbruiksartikelen voor intensieve zorg. Productverkoop

tot de markt voor directe leveringen en is daarmee nauw

wordt gekoppeld aan ondersteuning bij voorraadbeheer,

verweven met het directe kanaal. Daarnaast creëren we via de

kostenbeheersing en producttrainingen. Medeco levert

instellingenmarkt inkoopkracht en een eigenmerkassortiment

behalve aan ziekenhuizen en verpleeghuizen ook aan

voor de hele groep.

apotheken, veelal via het groothandelskanaal. Medeco is tevens actief in België.

Wij leveren zowel medische middelen van A-merken als een uitgebreid eigenmerkassortiment onder merknamen als

In Denemarken levert Mediq Danmark, naast medische

Klinion, Absorin en Curion. Wij bieden daarnaast advies en

middelen in thuissituaties (‘direct’), een breed assortiment

ondersteuning op het gebied van voorraadbeheer,

aan zorginstellingen als verzorgings- en ziekenhuizen en

kostenbeheersing en standaardisatie.

aan huisartsen. Mediq Danmark levert daarnaast producten aan bandagisten en apotheken.

In Nederland hebben we goede posities opgebouwd in de levering aan ziekenhuizen en verpleeghuizen van

Mediq Norge biedt in Noorwegen een vergelijkbaar

zowel geneesmiddelen (OPG Distrimed) als medische

producten- en dienstenpakket als Medeco in Nederland.

verbruiksartikelen (Medeco).

Mediq Norge biedt tevens veldhospitalen aan internationale hulporganisaties en overheden.

OPG Distrimed levert medicatie aan ziekenhuizen. Waar OPG Distrimed gebruikmaakt van de inkoop en logistiek

In Zwitserland zijn we actief met Absorin Schweiz.

van OPG Groothandel, is de marktbewerking specifiek

Absorin verkoopt onder het gelijknamige merk vooral

gericht op de gespecialiseerde farmaceutische zorg van

incontinentieproducten aan verpleeg- en verzorgingshuizen.

de ziekenhuisapotheek. Dit bedrijfsonderdeel van Mediq biedt diensten die de dagelijkse bedrijfsvoering gericht ondersteunen en totaaloplossingen op het gebied van bijvoorbeeld voorraadbeheer en medicatieveiligheid.

14

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 PROFIEL PER KANAAL — INSTITUTIONEEL

Markt


Nederland

•

Geneesmiddelen: marktleider in levering van geneesmiddelen aan ziekenhuizen

•

Medische middelen: marktleider in levering van medische middelen aan zorginstellingen en apotheken

Noorwegen

•

Marktleider in levering medische middelen aan zorginstellingen en huisartsen

Denemarken

•

Marktleider in levering medische middelen aan ziekenhuizen en huisartsen

Zwitserland

•

Nichespeler op het gebied van incontinentieproducten

PRODUCTVOORKEUR

MEDIQ INSTITUTIONEEL Businessdevelopment

Leverancier

Marketing Inkoop

Klantenservice

Verkoop Educatie

ADVIES TRAINING

Zorginstelling

Eindgebruiker

BESTELLING

LEVERING

GEOGRAFISCHE VERDELING INSTITUTIONEEL

OMZET

MEDEWERKERS

X € 1.000.000


ALS DEEL VAN MEDIQ

354 301

PROFIEL PER KANAAL — INSTITUTIONEEL MEDIQ JAARVERSLAG 2009

15

APOTHEKEN Wij voeren in Nederland en Polen een keten van apotheken. Daarnaast hebben wij in beide landen een groothandel die ook zelfstandige apotheken als klant heeft. Het overgrote deel van onze apotheken opereert inmiddels onder onze Mediq Apotheekformule. Wij bieden onze groothandelsklanten de mogelijkheid franchisenemer te worden van deze formule. In Nederland hebben wij 225 apotheken. Daarnaast worden

garant staat voor het leveren van uitstekende, eenduidige

16 apotheken beheerd door zelfstandige apothekers. 75 van

kwaliteit en zorgvernieuwing aan klant en zorgverzekeraar.

onze apotheken maken deel uit van een gezondheidscentrum,

Hierbij koppelen wij lokaal ondernemerschap aan centrale

waar doorgaans tevens een aantal huisartsen en soms nog

inkoopkracht en de centrale ontwikkeling van zorgconcepten.

andere zorgverleners zijn gevestigd.

Via OPG Medico hebben wij een leidende positie bij de belevering van apotheekhoudende huisartsen.

De Mediq Apotheekformule draait vooral om deskundig advies. Niet alleen als het gaat om receptgeneesmiddelen,

In Polen zijn we sinds 1999 actief als groothandel en

maar ook als het andere gezondheidsproducten betreft die in

apotheekketen. Gezien de grootte en het groeipotentieel

de vrije verkoop verkrijgbaar zijn. Onze klanten hebben veel

hebben wij vertrouwen in de mogelijkheden op de Poolse

vertrouwen in de apotheek en dat koesteren we. Mediq

markt. Daarnaast mogen ondernemingen er tevens

Apotheek combineert de traditie van de apotheker als kennis-

apotheekketens bezitten, wat in verschillende andere landen

en adviesvraagbaak op farmaceutisch gebied met aandacht

niet is toegestaan. In 2008 zijn we ook in Polen begonnen met

voor de wensen van de moderne klant. Daar horen natuurlijk

de uitrol van onze retailformule. Hier voeren inmiddels 126 van

nauwkeurige begeleiding en bewaking van medicijngebruik bij.

onze 192 apotheken de vlag Mediq Apteka.

Daarnaast kan de klant gebruikmaken van onderscheidende zorgprogramma’s voor chronische ziekten.

In 2009 heeft Mediq haar activiteiten op het gebied van geneesmiddelendistributie in België afgestoten wegens te

Onze groothandel belevert naast onze eigen apotheken ook

geringe schaalgrootte. Per oktober zijn de groothandels-

ongeveer 250 zelfstandige apotheken. In toenemende mate

activiteiten verkocht aan Celesio. Mediq bezat daarnaast een

gaan wij samenwerkingsverbanden met deze zelfstandige

vijftal apotheken, eveneens in Oost-Vlaanderen. Deze zijn per

apotheken aan, bijvoorbeeld in de vorm van franchises. We

augustus overgenomen door een dochteronderneming van

streven naar een landelijk dekkend netwerk van apotheken dat

Febelco.

Markt


Nederland

•

Grootste apotheekketen met 225 apotheken en een gezamenlijk marktaandeel van 14%

•

Grootste groothandel met 24% marktaandeel

•

Nr. 2 apotheekketen met 192 apotheken c.q. 2% marktaandeel

•

Qua grootte 4e groothandel ofwel 7% marktaandeel

Polen

16

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 PROFIEL PER KANAAL — APOTHEKEN

Arts

RECEPT ADVIES

MEDIQ APOTHEEK

Leverancier

Inkoop

Distributie

Advies & ondersteuning

Klant

FACTURERING BETALING

Verzekeraar

GEOGRAFISCHE VERDELING APOTHEKEN NEDERLAND

OMZET

MEDEWERKERS

X € 1.000.000


ALS DEEL VAN MEDIQ

2.657

APOTHEKEN INTERNATIONAAL* ALS DEEL VAN MEDIQ

1.070

* Inclusief de in 2009 verkochte Belgische farmaceutische activiteiten.

663

2.589

NEDERLAND

POLEN

• •

•

225 EIGEN APOTHEKEN 16 FRANCHISERS

192 EIGEN APOTHEKEN (JAAREINDE 2009)

(JAAREINDE 2009)

PROFIEL PER KANAAL — APOTHEKEN MEDIQ JAARVERSLAG 2009

17

ORGANISATIE SEGMENTINDELING Wij hebben de drie distributiekanalen georganiseerd in de

bundelen de bedrijfsonderdelen binnen de twee kanalen hun

volgende segmenten: Direct & Institutioneel, Apotheken

inkoopkracht en ontwikkelen en benutten ze gezamenlijk een

Nederland en Apotheken Internationaal. In het segment Direct

groeiend eigenmerkassortiment.

& Institutioneel zijn deze kanalen geclusterd omdat ze nauw

De segmentindeling is de basis van onze interne

met elkaar verweven zijn. Het institutionele kanaal biedt een

managementrapportage en dus ook van onze financiële

entree tot de markt voor directe leveringen. Daarnaast

rapportage.

ORGANOGRAM De leden van de Raad van Bestuur vormen samen met de

rapporteert daarnaast ook aan hem gezien de sterke

groepsdirecteuren de Groepsdirectie, die in operationele zin

afhankelijkheid van de infrastructuur van OPG Groothandel.

de onderneming leidt.

Marcel van den Broek en Jesper Boysen zijn beiden

Marc van Gelder is de voorzitter van de Raad van Bestuur.

groepsdirecteur Direct & Institutioneel. Marcel is

Hans Janssen is lid van de Raad van Bestuur en chief financial

verantwoordelijk voor de activiteiten in Nederland (alleen

officer.

direct), Duitsland, Verenigde Staten en Hongarije. Jesper

Gerben Klein Nulent is als groepsdirecteur verantwoordelijk

is verantwoordelijk voor de activiteiten in Denemarken,

voor de apotheekactiviteiten in Nederland en Polen.

Noorwegen, Zwitserland en Nederland (alleen institutioneel).

OPG Distrimed (farmaceutische groothandel voor instellingen)

Marc van Gelder (ceo) Raad van Bestuur Hans Janssen (cfo)

Groepsdirectie Marcel

Jesper

Gerben

van den Broek

Boysen

Klein Nulent

Direct & Institutioneel

Apotheken Nederland

NEDERLAND

NEDERLAND

• • • • • •

CombiCare Mediq Direct Diabetes ZorgService NL Red Swan Tefa Medisource (verworven op 4 januari 2010)

DUITSLAND

• Mediq Direkt Diabetes

HONGARIJE

• Mediq Direkt

Apotheken • Mediq Apotheken • Systemfarma • Mediq Central Filling Apotheek Groothandel voor apotheken • OPG Groothandel Groothandel voor apotheekhoudende huisartsen • OPG Medico Import spécialités • Polyfarma

VERENIGDE STATEN • Byram Healthcare

18

NEDERLAND

• Medeco


DENEMARKEN

• Mediq Danmark

POLEN

NOORWEGEN

• Mediq Norge

ZWITSERLAND

• Absorin

NEDERLAND

Groothandel voor instellingen • OPG Distrimed

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 ORGANISATIE

Groepsdirecteuren

Apotheken • Mediq Apteka Groothandel voor apotheken • ACP Pharma

PERSONALIA GROEPSDIRECTIE

Van links naar rechts: Gerben Klein RAAD VAN BESTUUR

Nulent, Marcel van den Broek,

GROEPSDIRECTEUREN

Marc van Gelder, Jesper Boysen Drs. M.C. van Gelder (Marc, 1961) is

Drs. G.J. Klein Nulent (Gerben, 1955)

sinds 1 december 2005 voorzitter van

is sinds 1995 directeur van Mediq

de Raad van Bestuur. Voordat hij op

Apotheken Beheer BV. Per 1 augustus

1 januari 2005 in dienst trad bij Mediq

2005 is hij benoemd tot groepsdirecteur

was hij onder meer werkzaam bij

met verantwoordelijkheid voor

McKinsey & Company en Royal Ahold

Apotheken Nederland.

J.B. Boysen (Jesper, 1960) is op

NV in functies op het gebied van

Sinds 1 augustus 2009 is hij tevens

1 augustus 2009 benoemd

logistiek, retailmarketing, strategie en

verantwoordelijk voor Apotheken

tot groepsdirecteur met

lijnmanagement. Zijn laatste functie was

Internationaal. Vóór 1995 was hij

verantwoordelijkheid voor Direct &

chief executive officer van Peapod, de

zelfstandig apotheker in Rotterdam.

Institutioneel. Jesper Boysen was de

internetsupermarkt van Ahold in de

Hij heeft de Nederlandse nationaliteit.

directeur van Kirudan (inmiddels Mediq

Verenigde Staten.

Commissariaten/nevenfuncties

Danmark genoemd) ten tijde van de


•

Voorzitter van de Associatie van

acquisitie van deze onderneming door

Ketenapotheken (ASKA)

Mediq in 2007. Vóór 2006 was Jesper

Commissariaten/nevenfuncties •

Commissaris Maxeda NV

•

Adviseur 3i Benelux

•

en Hans Janssen.

werkzaam als directeur van diverse M.L.N. van den Broek (Marcel, 1954) is

Scandinavische ondernemingen,

Lid van het dagelijks bestuur van

sinds 1996 als directeur van de directe

waaronder Mölnlycke Health Care

GIRP (Europese koepelorganisatie

activiteiten aan Mediq verbonden.

(Nordic markets).

van farmaceutische groothandels)

Per 1 augustus 2005 is hij benoemd

Hij heeft de Deense nationaliteit.

tot groepsdirecteur met Drs. J.G. Janssen RC (Hans, 1967) is

verantwoordelijkheid voor Direct &

sinds 1 mei 2008 chief financial officer

Institutioneel. Hij was eerder werkzaam

en lid van de Raad van Bestuur. Voordat

als onder meer general manager van

hij per genoemde datum in dienst trad

Hoekloos Medische Technologie.

werkte hij bij Unilever in tal van functies


op het gebied van financiën, logistiek en


fusies en overnames in Nederland, het

•

Lid Hoofdbestuur MKB Nederland

Verenigd Koninkrijk, Singapore, Maleisië

•

Commissaris Health Innovation Fund

en Duitsland.

•

Lid algemeen bestuur VNO-NCW


PERSONALIA GROEPSDIRECTIE MEDIQ JAARVERSLAG 2009

19

MANAGEMENTAGENDA PER SEGMENT

We hebben de managementagenda van de groep (zie ‘Missie, trends en strategie’) vervat in concrete actiepunten per segment. Zo rapporteren we over de voortgang die we in 2009 hebben gemaakt bij de realisatie van deze agenda, en over onze actiepunten voor 2010. DIRECT & INSTITUTIONEEL MANAGEMENTAGENDA

REALISATIE 2009

ACTIEPUNTEN 2010

GROEI DIRECTE EN INSTITUTIONELE ACTIVITEITEN Verbreden portfolio en vergroten

•

Succesvolle gezamenlijke propositie met

•

huizen in Nederland •

Uitbouw samenwerking met Mediq Apotheek in Nederland

Mediq Apotheek richting verzorgings-

klantenbestand

•

Ontwikkelen strategie in het kader van functionele bekostiging in Nederland plus

Start opbouw directe activiteiten in

deelname aan lokale initiatieven

Noorwegen •

Uitbreiding portfolio Duitsland

•

Uitbreiding samenwerking met thuiszorgorganisaties in Verenigde Staten

•

Opzetten specifieke marketingstrategie institutioneel richting huisartsen

•

Uitbreiding portfolio Zwitserland

•

Toename aantal distributie-

Introductie eigenmerkaccessoires voor

•

Opzet Mediq sourcing center

eigenmerkpakket voor de groep

diabetesklanten, onder meer

•

Verdere verbreding eigenmerkassortiment

als aanvulling op specialistisch

in Duitsland

Exclusieve distributieovereenkomsten Gecoördineerde sourcing

overeenkomsten •

accessoires in geselecteerde productcategorieën

A-merkassortiment Acquisities

•

Integratie acquisities uit 2008;

•

geen nieuwe acquisities

Actief op zoek naar mogelijkheden, met name internationaal

EFFICIENCYVERHOGING Inkoopsynergie door afsluiten internationale raamcontracten

•

Realisatie verdere inkoopsynergie en

•

Idem

•

Herstructurering Medeco in Nederland:

vergroten assortiment A-merken

Centralisatie en standaardisatie backoffice-processen

reductie 40 fte’s •

Implementatie nieuw IT-systeem in Denemarken

20

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 MANAGEMENTAGENDA PER SEGMENT

APOTHEKEN NEDERLAND MANAGEMENTAGENDA

REALISATIE 2009

ACTIEPUNTEN 2010

OPBOUW LEIDENDE APOTHEEKFORMULE Leveren onderscheidende

•

zorgdiensten

•

Diverse diensten beschikbaar in

•

Implementeren diverse gecombineerde diensten met Mediq Direct

Mediq Apotheken In Amsterdam pilot met betaalde astma/ COPD-check met verzekeraar Agis •

Succesvolle gezamenlijke propositie

•

Aantal gezondheidscentra gestegen

verzorgingshuizen met Mediq Direct Versterken samenwerking met andere zorgaanbieders, verzekeraars en fabrikanten

•

•

Ontwikkelen strategie in het kader van

naar 75

ketenzorg/functionele bekostiging plus

Contracten met Achmea, Agis en CZ

deelname aan lokale initiatieven

gesloten als alternatief voor preferentiebeleid Vergroten naamsbekendheid

•

Succesvolle landelijke marketing-

•

Voortzetting campagne

•

Verdere toename, onder meer via nieuw

•

Selectief uitbreiden dekking, bij voorkeur

campagne; toename spontane naamsbekendheid van 7 tot 34% Verhogen omzet

•

Toename met 8%

niet-receptgeneesmiddelen

•

Eigenmerkproducten geïntroduceerd

Vergroten dekking formule

•

210 Mediq Apotheken waarvan

assortiment

16 franchises

via franchises •

Eveneens rationalisatie waar mogelijk

EFFICIENCYVERHOGING Vergroten productiviteit

•

Fase 1 (reductie 250 fte’s) afgerond

•

Fase 2 implementeren

•

Fase 2 (reductie 60 fte’s op

•

Fase 3 (reductie 140 fte’s in apotheken door centraliseren herhaalmedicatie)

hoofdkantoor) voorbereid

starten Centraliseren en standaardiseren

•

•

Integratie apotheekadministratie

processen

Verdere optimalisatie van de geïntegreerde apotheekadministratie inclusief declaratieproces

APOTHEKEN INTERNATIONAAL – POLEN MANAGEMENTAGENDA

REALISATIE 2009

ACTIEPUNTEN 2010

OPBOUW LEIDENDE APOTHEEKFORMULE Verhogen omzet

•

Eigenmerkproducten geïntroduceerd

•

Verdere uitbreiding eigenmerkpakket

•

126 Mediq Apotheken

•

160 Mediq apotheken waarvan

niet-receptgeneesmiddelen Vergroten dekking formule

10 franchise •

Selectief uitbreiden dekking, onder meer via franchises; rationalisatie waar mogelijk

EFFICIENCYVERHOGING Centraliseren en standaardiseren

•

Herstructurering succesvol afgerond

processen

•

Nationaal distributiecentrum geopend

Geïntegreerde IT-ondersteuning

•

Verdere integratie distributiecentra en

•

Keuze ERP-systeem

customerserviceafdelingen

MANAGEMENTAGENDA PER SEGMENT MEDIQ JAARVERSLAG 2009

21

Trend: druk op financiering gezondheidszorg

Efficiënte distributie en logistiek In Nederland zijn de distributiecentra van verschillende Mediq Direct-bedrijfsonderdelen samengevoegd tot één nieuw distributiecentrum. Het distributiecentrum is voorzien van de nieuwste technieken en zeer efficiënt. Door moderne orderverzamelsystemen is minder loopafstand nodig en door de royale opzet is er ruimte voor groei. Op dezelfde locatie zijn ondersteunende afdelingen gevestigd zoals de afdeling waar coupeuses stomabanden klantenspecifiek aanpassen en de afdeling decontaminatie voor het ontsmetten van onder andere infuuspompen. Door het efficiënter organiseren van onze logistiek en distributie houden wij de kosten laag.


VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Resultaat bepaald door twee uiteenlopende trends TOELICHTING OP DE GANG VAN ZAKEN IN 2009

omzetgroei, terwijl de omzet bij Apotheken Nederland onder druk stond van het in 2009 door de zorgverzekeraars

Het resultaat in 2009 is bepaald door twee uiteenlopende

doorgezette preferentiebeleid. Dit leidde eveneens tot een

trends: een sterke toename van de omzet en het

daling van het bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering,

bedrijfsresultaat bij Direct & Institutioneel enerzijds, en druk

ondanks de toename bij Direct & Institutioneel en bij

op de resultaten bij Apotheken Nederland onder invloed van

Apotheken Internationaal. Door de bijzondere waarde-

prijsdruk op generieke geneesmiddelen anderzijds.

vermindering van goodwill bij Apotheken Nederland in 2008, nam het bedrijfsresultaat in 2009 toe.

De omzet daalde met 5%, met name onder invloed van

Het nettoresultaat nam toe in lijn met het bedrijfsresultaat.

wisselkoerseffecten. Autonoom bleef de omzet stabiel.

Al met al resulteert een dividendvoorstel van € 0,44 per

Het segment Direct & Institutioneel realiseerde een sterke

aandeel, een stijging van 47% ten opzichte van 2008.

WINST-EN-VERLIESREKENING

X € 1.000.000

Netto-omzet Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering* Financiële baten en lasten Resultaat geassocieerde deelnemingen Belastingen

2009

2008

VERANDERING

2.602,7

2.730,2

– 5%

116,1

– 102,9

> 100%

97,0

102,3

– 5%

– 14,6

– 16,1

1,1

– 2,5

– 25,8

– 5,9

Resultaat na belastingen

76,8

– 127,5

> 100%

•

aandeelhouders (nettoresultaat)

74,5

– 127,9

> 100%

•

derden

2,3

0,4

Winst per aandeel (x € 1)

1,27

– 2,19

Operationele marge

4,5%

– 3,8%

3,7%

3,7%


16,9%

– 13,1%


18,6%

– 27,0%

Kasstroom uit operationele activiteiten

104,7

93,8

Operationele marge uit gewone bedrijfsvoering

Investeringen Acquisities Gemiddeld aantal fte’s

33,0

44,6

0,5

118,4

6.944

7.020

> 100%

* Gecorrigeerd voor posten met een niet-operationeel karakter.

VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR MEDIQ JAARVERSLAG 2009

23

Netto-omzet NETTO-OMZET PER SEGMENT

In 2009 daalde de omzet met 5% (€ 128 miljoen) tot

X € 1.000.000

€ 2.603 miljoen waarvan – 4% werd veroorzaakt door wisselkoerseffecten en – 1% het netto-effect was van de – 5%

acquisitie van Byram Healthcare (Direct & Institutioneel) en

3.000

de verkoop van de Belgische farmaceutische activiteiten (Apotheken Internationaal). Autonoom bleef de omzet stabiel. 2.400

Het segment Direct & Institutioneel realiseerde een omzetgroei van 13% waarvan 9% autonoom. De omzet bij 1.800

Apotheken Nederland stond onder druk door prijsdalingen op generieke geneesmiddelen (– 2%). Bij Apotheken 1.200

Internationaal daalde de omzet met 24% vooral door de daling van de Poolse zloty (– 13%) en door de verkoop van onze 600

Belgische farmaceutische activiteiten (– 7%). 0

Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat nam toe met € 219,0 miljoen,

—20


Apotheken Apotheken Nederland Internationaal

Overig

Totaal

voornamelijk onder invloed van de bijzondere waardevermindering van goodwill bij Apotheken Nederland

2008

in 2008. Wanneer alle niet-operationele posten buiten

2009

beschouwing worden gelaten, daalde het bedrijfsresultaat met 5%. Het segment Direct & Institutioneel liet een gezonde

BEDRIJFSRESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING

resultaatgroei zien. Het bedrijfsresultaat uit gewone

PER SEGMENT

bedrijfsvoering kwam uit op € 75,1 miljoen, een toename van 10%. Deze toename is geheel gerealiseerd door organische

X € 1.000.000

– 5%

groei.

110

Het bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering van 88

Apotheken Nederland daalde met € 13,6 miljoen ofwel 42%. Dit werd veroorzaakt door een daling van de brutowinstmarge 66

als gevolg van het preferentiebeleid en een eenmalige reorganisatievoorziening van € 4,1 miljoen. Dit werd 44

gedeeltelijk gecompenseerd door de hogere receptregelvergoeding en een toename in het aantal 22

receptregels. 0

Het bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering bij Apotheken Internationaal steeg met € 1,8 miljoen onder invloed van het

—5


Apotheken Apotheken Nederland Internationaal

Overig

Totaal

herstructureringsplan.

2008

De operationele marge van de groep steeg van – 3,8% naar

2009

4,5%. Wanneer posten met een niet-operationeel karakter buiten beschouwing worden gelaten, is de operationele marge gelijk gebleven op 3,7%. Het lagere resultaat bij Apotheken Nederland is grotendeels gecompenseerd door de forse groei van Direct & Institutioneel (met traditioneel hoge marges) en de resultaatverbetering bij Apotheken Internationaal.

24

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Financiële baten en lasten

KASSTROOMOVERZICHT, BALANS, RATIO’S EN FINANCIERING

De netto financiële lasten waren met € 14,6 miljoen in totaal,

Wij bepalen onze kasstromen volgens de indirecte methode.

€ 1,5 miljoen lager dan over 2008. Ten opzichte van 2008 is

De nettokasstroom was over 2009 € 88,4 miljoen hoger dan

de nettoschuld van de groep afgenomen met € 107,6 miljoen,

over het voorgaande jaar.

met name door de positieve operationele kasstroom en een afname van het werkkapitaal. Het gemiddelde

De kasstroom uit operationele activiteiten was € 10,9 miljoen

rentepercentage op de leningen bedroeg in 2009 4,6%

hoger, met name door een verbetering van het werkkapitaal.

(2008: 4,5%).

Het gemiddelde werkkapitaal als percentage van de nettoomzet is gelijk gebleven.

Belastingen De belastingen stegen van € 5,9 miljoen naar € 25,8 miljoen.

De kasstroom uit investeringsactiviteiten was in 2009

De belastingdruk bedroeg 25,2% en was daarmee ongeveer

€ 16,9 miljoen positief. De verkoop van onze farmacie-

gelijk aan de gewogen gemiddelde nominale belastingdruk.

activiteiten in België en de sale & lease back van het pand

In 2008 was er sprake van een negatieve belastingdruk in

in Noorwegen leidden tot een positieve kasstroom van

verband met de bijzondere waardevermindering van goodwill.

€ 45,7 miljoen. De totale investeringen in vaste activa in 2009

Overige posten die de belastingdruk in 2009 hebben

bedroegen € 33,0 miljoen en hadden voornamelijk betrekking

beïnvloed betreffen het positieve resultaat op ons belang in

op ICT, de bouw van een nieuw distributiecentrum in Polen,

Anzag.

het opzetten van gezondheidscentra in Nederland, ketenopbouw en de inrichting van het datacenter en

Nettoresultaat en winst per aandeel

inventaris van het nieuwe hoofdkantoor. De kasstroom uit

Bovenstaande posten leidden per saldo tot een nettoresultaat

investeringsactiviteiten was in 2008 negatief met name door

over 2009 van € 74,5 miljoen ten opzichte van – € 127,9

acquisities voor in totaal € 118,4 miljoen, waarvan Byram

miljoen over 2008. De winst per aandeel is gestegen van

Healthcare de belangrijkste was.

– € 2,19 naar € 1,27. Kasstromen ten bate van onze aandeelhouders in de vorm In onderstaande tabel worden het bedrijfs- en nettoresultaat

van dividend en de lagere inkoop van eigen aandelen ter

geschoond voor niet-operationele posten, wat resulteert in het

voorkoming van verwatering door conversie van aandelen B,

bedrijfs- c.q. nettoresultaat uit gewone bedrijfsvoering.

hadden per saldo een € 25,1 miljoen lagere uitstroom dan over 2008 tot gevolg.

X € 1.000.000

2009

2008

VERANDERING

Bedrijfsresultaat

116,1

– 102,9

> 100%

– 198,0

Af: bijzondere afboeking goodwill 1

0,6

Af: verkoop onroerend goed 1

3,9

Af: verkoop onroerend goed 2 Af: boekwinst verkoop België 2

7,7 3,1

Af: vrijval voorziening 2 Bij: voorziening juridische claims 2

– 0,6 – 0,4

Bij: wijziging pensioentoezegging 2 Af: boekwinst sale & lease back 3

5,6

Af: verkoop onroerend goed 4

0,8

Bij: afboeking vordering

4

1,3 3,8

– 11,3

Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering

97,0

102,3

– 5%

Nettoresultaat

74,5

– 127,9

> 100%

Af: bovenstaande correcties na vennootschapsbelasting

16,9

– 183,3

Af: resultaat Anzag 4

– 3,1

Af: bijzondere afboeking goodwill geassocieerde deelnemingen Nettoresultaat uit gewone bedrijfsvoering 1 2 3 4

57,6

58,5

– 2%

Apotheken Nederland Apotheken Internationaal Direct & Institutioneel Overig


25

KASSTROOMOVERZICHT

2009

X € 1.000.000

2008


104,7

93,8

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

16,9

– 148,5

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

– 13,0

74,9

Nettokasstroom

108,6

20,2

In 2008 was het saldo van de kasstroom uit financierings-

Balans verder versterkt door

activiteiten € 74,9 miljoen positief door additioneel aangetrokken financiering.

een solide operationele kasstroom Werkkapitaal De omloopsnelheid van onze debiteuren en crediteuren is licht verbeterd ten opzichte van 2008 terwijl de omloopsnelheid van de voorraden enigszins is verslechterd. Het werkkapitaal als % van de omzet is in 2009 gelijk gebleven. Het werkkapitaal ultimo 2009 bedroeg in totaal € 151,2 miljoen. Financiering Ultimo 2009 bedroeg de nettoschuld € 175,1 miljoen (2008: € 282,7 miljoen). Naast beperkte kredietfaciliteiten van groepsmaatschappijen voor het dagelijkse betalingsverkeer, beschikt de groep in Nederland, Polen en de Verenigde Staten over kredietfaciliteiten van € 445 miljoen. Hiervan is circa € 326 miljoen gecommitteerd. De niet benutte ruimte onder onze gecommitteerde faciliteiten bedraagt per ultimo 2009 € 63 miljoen. De eerstvolgende aflossing van deze kredietfaciliteiten is gepland in december 2010 en bedraagt € 80 miljoen. De gewogen gemiddelde looptijd van alle aan Mediq ter beschikking staande kredietfaciliteiten is 3,1 jaar. Variabele rente op getrokken leningen onder deze faciliteiten wordt op dit moment door gebruik van rentederivaten omgezet in een vaste rente. De rentedekking over 2009 bedroeg 8,9 (2008: 7,6) en

VRIJE KASSTROOM

de schuldratio ultimo 2009 was 1,3 (ultimo 2008: 2,3).

X € 1.000.000

Beide ratio’s voldoen hiermee ruimschoots aan de in 140

kredietovereenkomsten overeengekomen voorwaarden waarin een rentedekking van minimaal 5,0 en een schuldratio van 105

maximaal 3,5 is vereist. Voor de begripsomschrijvingen verwijzen wij naar het hoofdstuk ‘Definities’ van dit jaarverslag. 70

Rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen 35

Het rendement op het gemiddeld werkzaam vermogen bedroeg 16,9% en lag daarmee hoger dan onze minimale

0

norm van 15% (2008: – 13,1%). Exclusief de bijzondere waardevermindering van de goodwill bedroeg het rendement —35

op het gemiddeld werkzaam vermogen in 2008 12,1%. Het gemiddeld werkzaam vermogen is in 2009 gedaald door

—70

2005

2006

2007

2008

2009

de bijzondere waardevermindering van goodwill in 2008 en het gemiddeld lagere werkkapitaal gedurende 2009.

CAPEX

26

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN

Het rendement op het gemiddeld eigen vermogen lag met

VRIJE KASSTROOM

18,6% hoger dan de – 27,0% van 2008. Het rendement op het


gemiddeld eigen vermogen gecorrigeerd voor de bijzondere

diabetesmarkt was lager dan in voorgaande jaren; ook hebben

waardevermindering van goodwill bedroeg in 2008 10,9%.

we hier een kleine verschuiving gezien van direct naar de apotheek. Door de toegenomen macht van verzekeraars

Dividend

en inkoopcombinaties is er vaker dan in het verleden

Wij stellen voor een slotdividend uit te keren van € 0,34 wat

gebruikgemaakt van tenders wat tot enige prijsdruk heeft

resulteert in een totaaldividend over 2009 van € 0,44 (2008:

geleid, onder meer op de institutionele markt voor medische

€ 0,30). Dit komt overeen met een pay-out van 35% en is

middelen in Nederland en de markt voor leveringen in

daarmee gelijk aan onze streefwaarde. Met ingang van het

thuiszorgsituaties in Duitsland.

slotdividend over 2009 wordt voorgesteld de aandeelhouders de keuze tussen dividend in contanten dan wel in aandelen te

Toelichting op het resultaat

bieden.

De omzet is in 2009 met 13% gestegen. De omzettoename kende zowel een autonome bijdrage (9%) als een bijdrage uit

Vooruitzichten 2010

acquisities (4%). De groei uit acquisities was het resultaat van

•

Een autonome omzetgroei van 3 tot 5%.

de acquisitie van Byram Healthcare per 25 maart 2008. Over

•

Apotheken Nederland: een negatief effect van € 16 miljoen

het afgelopen jaar bedroeg het aandeel van in het buitenland

ten opzichte van 2009 door uitbreiding van het

gerealiseerde omzet 38% van het segmenttotaal tegenover

preferentiebeleid en aanpassingen als gevolg van de

37% een jaar geleden. Hiermee geven wij invulling aan ons

Wet Geneesmiddelenprijzen. Dit wordt gecompenseerd

strategisch speerpunt van uitbouw van onze directe en

door de verhoging van receptregelvergoeding (een positief

institutionele activiteiten, vooral buiten Nederland.

effect van € 9 miljoen) en kostenbesparingen als gevolg

•

van de reorganisatie (een positief effect van € 8 miljoen,

De omzetgroei was met name sterk op de Nederlandse markt

wanneer rekening wordt gehouden met een reorganisatie-

voor de leveringen van biotechnologische geneesmiddelen in

voorziening van € 5 miljoen ten opzichte van een

thuiszorgsituaties en bij de levering van medische middelen in

voorziening van € 4 miljoen in 2009.

thuiszorgsituaties in Denemarken en de Verenigde Staten. Met

Een investeringsniveau van circa € 25 miljoen.

het winnen van een aantal tenders groeide Mediq Danmark sterk. In de Verenigde Staten wierp de toegenomen

GANG VAN ZAKEN PER SEGMENT

concentratie van de verkoopinspanningen op specifieke


regio’s zijn vruchten af. Alleen in Duitsland nam de omzet af.

•

Een omzetgroei van 13% waarvan 9% autonoom,

Het omzetten van het businessmodel van depots naar een

ondersteund door vrijwel alle groepsmaatschappijen.

combinatie van direct mail en kleinschalige winkels leidde,

Groei van het bedrijfsresultaat van 18%, met name

onder invloed van veranderde weten regelgeving, tot

gerealiseerd in Denemarken en de Verenigde Staten.

omzetdruk.

• •

Operationele marge gestegen van 8,7% naar 9,2%. Het bedrijfsresultaat nam toe met € 12,4 miljoen door

Marktontwikkelingen 2009

autonome omzetgroei en beheersing van de operationele

Er was opnieuw sprake van een autonome groei van de

kosten. De aanhoudende prijsdruk werd gepareerd door

belangrijkste markten (diabetes, stoma, voeding en

verbeterde inkoopcondities. Verder was er sprake van een

incontinentie). Met name de groei van de voor ons belangrijke DIRECT & INSTITUTIONEEL X € 1.000.000

2009

2008

VERANDERING

Omzet direct Nederland

284,0

249,0

14%

Omzet direct buiten Nederland

254,5

211,6

20%

Omzet institutioneel Nederland

271,1

254,8

6%

82,5

78,8

5%

Eliminaties

– 10,6

– 10,8

– 2%

Netto-omzet

881,5

783,4

13%

80,7

68,3

18%

Omzet institutioneel buiten Nederland

Bedrijfsresultaat

9,2%

8,7%

Werkzaam vermogen

210,3

233,2


36,3%

33,0%

70,7

56,6

6,3

13,3

–

100,8

1.632

1.478

Operationele marge

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen Acquisities Aantal medewerkers (in fte’s, gemiddeld inclusief tijdelijk) De regel ‘Eliminaties’ betreft onderling gerealiseerde omzet tussen ‘institutioneel’ en ‘direct’.


27

Trend: groeiende vraag naar professionele persoonlijke zorg, service en begeleiding Samenwerking om de klant het best te kunnen bedienen In Nederland werken de bedrijfsonderdelen uit de verschillende distributiekanalen steeds meer samen om de klant zo goed mogelijk te kunnen bedienen. Zo houden diëtistes van Mediq Direct regelmatig spreekuur in Mediq Apotheken en worden apothekersassistenten ondersteund door deskundigen van Mediq Direct bij medische hulpmiddelen. Een ander voorbeeld is te vinden in de regio Heerlen, waar op het gebied van wondverzorging bedrijfsonderdelen in het apotheek-, directe en institutionele kanaal samen optrekken. Door optimaal samen te werken, zowel intern als met andere zorgverleners, kunnen wij de klant bedienen op de wijze die voor hem of haar het prettigst is.


niet-operationele boekwinst van € 5,6 miljoen als gevolg van

Het gemiddeld aantal werknemers (in fte’s inclusief tijdelijk) is

de sale & lease back-transactie van een pand in Noorwegen.

met 154 gestegen naar een totaal van 1.632, met name door

In het resultaat is in 2009 een eenmalige reorganisatielast van

het volledige boekjaar consolideren van Byram Healthcare.

€ 1,7 miljoen genomen in verband met de herstructurering van de levering van medische middelen aan ziekenhuizen en

Vooruitzichten

zorginstellingen in Nederland.

Wij verwachten een verdere toename van de omzet te realiseren, zowel organisch als uit acquisities, mede ingegeven

De operationele marge is gestegen en bedroeg 9,2%. Exclusief

door verdere vergrijzing, verdere verschuiving naar directe

de niet-operationele posten is de marge licht gedaald van

leveringen in thuiszorgsituaties en een verdere toename van

8,7% naar 8,5%. In Denemarken werd een hogere operationele

het aantal dure geneesmiddelen.

marge gerealiseerd onder invloed van de sterke omzetgroei. Ook in de Verenigde Staten nam de marge toe. In Nederland

Het realiseren van inkoopvoordelen blijft een speerpunt.

stond de marge bij de levering van medische middelen

Hierdoor zijn wij in staat de gevolgen van de verdergaande

aan zorginstellingen echter onder druk onder invloed van

concentratie van inkoopmacht van vooral verzekeraars deels

de aanhoudende slechte financiële situatie bij enkele

te pareren. Wij verwachten dat een toenemend deel van onze

ziekenhuizen en zorginstellingen en een groter gebruik van

omzet uit aanbestedingsprocedures zal worden gerealiseerd.

tenders. Daarnaast was, bij de levering van geneesmiddelen

Nieuwe initiatieven hiervoor kunnen van zowel de overheid

in thuiszorgsituaties in Nederland, sprake van een aanpassing

(Duitsland, Verenigde Staten) als van zorgverzekeraars

van enkele bestaande contracten, waardoor de omzet op een

(Nederland) komen. Als grootste partij in de markt zien wij

andere wijze wordt verantwoord.

hier echter ook mogelijkheden om te groeien in volume.

In 2008 zijn wij gestart met het afsluiten van raamcontracten

Apotheken Nederland

voor medische middelen. Door centraal in te kopen maken wij

•

gebruik van onze volumes, wat heeft geleid tot een belangrijke compensatie van de prijsdruk. Alle bedrijfsonderdelen

preferentiebeleid. •

profiteren hiervan, waardoor wij in staat zijn geweest onze marktposities te verbeteren.

Druk op omzet en resultaat door verdere uitbreiding Eerste fase reorganisatie afgerond; implementatie tweede en derde fase op koers.

•

Contracten met verzekeraars Achmea en CZ gesloten als alternatief voor preferentiebeleid.

De kasstroom uit operationele activiteiten was € 70,7 miljoen (2008: € 56,6 miljoen) voortvloeiend uit het hogere


bedrijfsresultaat en een lager werkkapitaal. De investeringen

Sinds medio 2008 voeren de zorgverzekeraars het

waren lager aangezien in 2008 twee distributiecentra zijn

zogenaamde preferentiebeleid: van geneesmiddelen waarvan

gerealiseerd. De positieve kasstroom uit de sale & lease back-

het patent is verlopen, worden alleen nog de laagst geprijsde

transactie in Noorwegen bedroeg € 18,6 miljoen.

vergoed. Dit beleid, dat tot enorme prijsdruk geleid heeft, is in 2009 verder uitgebreid. De inkoopmarge op generieke geneesmiddelen, sinds jaren de belangrijkste inkomstenbron voor apotheken, is daarmee sterk gedaald.

APOTHEKEN NEDERLAND X € 1.000.000

2009

2008

VERANDERING

Omzet groothandel

852,1

880,5

– 3% – 1%

Omzet apotheken

624,5

628,5

Eliminaties

– 406,6

– 416,1

Netto-omzet

1.070,0

1.092,9

– 2%

18,5

32,7

– 43%

–

– 198,0

18,5

– 165,3

Bedrijfsresultaat vóór bijzondere waardevermindering goodwill Bijzondere waardevermindering goodwill Bedrijfsresultaat

1,7%

3,0%

329,3

346,4


5,5%

– 36,7%


36,3

39,6

Investeringen

12,8

26,6

0,5

12,5

2.657

2.779

Operationele marge vóór bijzondere waardevermindering goodwill Werkzaam vermogen

Acquisities Aantal medewerkers (in fte’s, gemiddeld, inclusief tijdelijk)

> 100%

De regel ‘Eliminaties’ betreft groothandelsomzet gerealiseerd bij onze eigen apotheken.


29

Wij hebben in 2009 goede voortgang geboekt bij het APOTHEEKFORMULE

implementeren van de reorganisatie. De eerste stap van de

De uitrol van de Mediq

reorganisatie, een reductie van het personeelsbestand met

Apotheekformule is bij onze eigen

250 fte’s, is inmiddels afgerond. De implementatie van de

apotheken nagenoeg afgerond.

twee volgende stappen, die samen tot een verdere reductie van 200 fte’s moeten leiden, ligt op koers. Er is eveneens vooruitgang geboekt bij de implementatie van de strategie ter verhoging van de omzet. De landelijke marketingcampagne van Mediq Apotheek is succesvol verlopen: de spontane naamsbekendheid is in 2009 gestegen

Het businessmodel voor de Nederlandse apotheek is daarmee

van 7% naar 34%. Tevens is de omzet uit niet-receptgenees-

structureel gewijzigd. Als alternatief voor het preferentiebeleid

middelen toegenomen met 8% ten opzichte van 2008.

hebben wij inmiddels langdurige contracten afgesloten met Zilveren Kruis Achmea, Agis en CZ. Mediq ontvangt hierbij

Het bedrijfsresultaat steeg met € 183,8 miljoen onder invloed

een hogere receptregelvergoeding in ruil voor lagere

van de bijzondere waardevermindering van goodwill in 2008.

geneesmiddelenprijzen. In deze contracten zijn tevens

Wanneer deze buiten beschouwing wordt gelaten, daalde

afspraken opgenomen over de ontwikkeling van aanvullende

het bedrijfsresultaat met € 14,2 miljoen. Deze afname werd

zorgdiensten. In 2009 hebben we een aantal pilot-projecten

veroorzaakt door een daling van de brutowinstmarge als

op het gebied van aanvullende zorgdiensten uitgerold.

gevolg van het preferentiebeleid en de eenmalige reorganisatielast van € 4,1 miljoen. Dit werd gedeeltelijk

Per saldo is de geneesmiddelenmarkt met name onder invloed

gecompenseerd door de hogere receptregelvergoeding en

van het preferentiebeleid met 2% gedaald. Hierbij was sprake

meer receptregels. De operationele kosten bleven gelijk.

van een groei in volume van 2% en een prijsdaling van 4%. De groei van het aantal apotheken in de Nederlandse markt

In 2009 hebben wij vijf apotheken samengevoegd met andere

is in 2009 vrijwel tot stilstand gekomen.

apotheken en er is één minder rendabele apotheek gesloten waardoor het totaal aantal apotheken eind 2009 225 bedroeg


waarvan er 8 als minderheidsdeelneming werden gehouden

De omzet nam met 2% af als gevolg van prijsdalingen op

(2008: respectievelijk 231 en 9). De uitrol van de Mediq

generieke geneesmiddelen door het preferentiebeleid en

Apotheekformule bij onze eigen apotheken is nagenoeg

scherpe prijsconcurrentie bij onze groothandelsactiviteiten.

afgerond. Het aantal Mediq Apotheekfranchises is daarnaast gestegen van 6 naar 16. Inmiddels maken 75 van onze apotheken deel uit van een gezondheidscentrum, waar doorgaans tevens een aantal huisartsen en soms nog andere zorgverleners zijn gevestigd. Hiermee hebben wij onze lokale

De naamsbekendheid van Mediq

marktposities verder verstevigd.

Apotheek is in 2009 flink gestegen

Om onze dienstverlening te verbeteren en de toekomstige rentabiliteit in een veranderende markt te behouden hebben wij € 12,8 miljoen geïnvesteerd in onderscheidende zorgprogramma’s. De belangrijkste investeringen betroffen de voortgaande uitrol van de Mediq Apotheekformule,

De omzet van onze groothandelsactiviteiten nam af met 3%.

gezondheidscentra en ICT. In totaal lagen de investeringen

Dit is het gevolg van prijsdalingen onder invloed van het zich

met € 12,8 miljoen € 13,8 miljoen lager dan in 2008, met name

verder uitbreidende preferentiebeleid en door scherpe

door lagere investeringen in ketenopbouw.

prijsconcurrentie die eind 2008 heeft geleid tot druk op ons marktaandeel. In het begin van het vierde kwartaal hebben we

Het gemiddeld aantal medewerkers van het segment is met

45 apotheken als nieuwe klant kunnen verwelkomen.

122 gedaald naar 2.657 onder invloed van de medio 2008

.

ingezette reductie van het personeelsbestand. Het aantal fte’s

Op apotheekniveau daalde de omzet met circa 1%. Het

bij Systemfarma, de groepsmaatschappij die op een centrale

negatieve effect van de uitbreiding van het preferentiebeleid

locatie geneesmiddelen per innamemoment verpakt, is

werd gedeeltelijk gecompenseerd door het hogere volume en

anderzijds gegroeid onder invloed van de sterke volumegroei.

de per januari 2009 verhoogde receptregelvergoeding. Ons marktaandeel van 14% is stabiel gebleven.

De kasstroom uit operationele activiteiten was met € 36,3 miljoen € 3,3 miljoen lager dan vorig jaar, voornamelijk

De veranderende marktomstandigheden hebben gevolgen

veroorzaakt door het lagere bedrijfsresultaat. Het werkkapitaal

voor de wijze waarop wij onze bedrijfsvoering organiseren.

als % van de omzet lag licht lager dan in 2008 en zorgde voor een positief effect op de kasstroom.

30


Vooruitzichten

Onder Apotheken Internationaal verantwoorden wij onze

Het tarief voor de verstrekking van een receptgeneesmiddel

activiteiten in Polen en België. In 2009 heeft Mediq haar

is per 1 januari 2010 verhoogd naar € 7,91 (zie hoofdstuk

activiteiten op het gebied van geneesmiddelendistributie

‘Vergoedingssystematiek genees- en medische middelen’).

in België afgestoten. De apotheekactiviteiten worden per

Hierdoor wordt het negatieve effect van het preferentiebeleid

1 augustus niet meer verantwoord in de resultaten van

van circa € 16 miljoen in 2010 ten opzichte van 2009, voor

Mediq; de groothandelsactiviteiten niet meer per 1 oktober.

circa € 9 miljoen gecompenseerd.

De activiteiten misten de schaalgrootte om zelfstandig te kunnen blijven groeien.

In juli 2009 is begonnen met de implementatie van twee nieuwe stappen in het reorganisatieproces bij Apotheken


Nederland:

In het afgelopen jaar is de markt voor geneesmidden in Polen

•

Het personeelsbestand van het hoofdkantoor zal worden

met circa 7% gegroeid. Het totaal aantal apotheken is voor het

teruggebracht met 60 fte’s per eind 2010.

eerst sinds jaren, zij het licht, gedaald.

•

Door aanpassingen in ons businessmodel gaan we onze activiteiten verder centraliseren en standaardiseren. Vooral


het op een centraal punt verwerken van herhaalmedicatie

De omzet is gedaald met 24%. Deze daling kwam voor 13%

zal leiden tot schaalvoordelen. Hierdoor wordt ons

voort uit de daling van de zloty en voor 7% uit de verkoop van

personeelsbestand gereduceerd met ongeveer 140 fte’s

onze Belgische farmacieactiviteiten. De resterende autonome

per eind 2011.

omzetdaling van 4% is vooral gerealiseerd bij de groothandel in Polen.

Ten opzichte van 2008 zullen deze maatregelen in totaliteit leiden tot kostenbesparingen:

De omzet van de groothandelsactiviteiten in Polen nam

•

€ 18 miljoen in 2010 (ten opzichte van € 9 miljoen in 2009);

in lokale valuta af met 5% onder invloed van het

•

€ 22 miljoen in 2011;

margeverbeteringsprogramma en het aangescherpt

•

€ 23 miljoen op jaarbasis met ingang van 2012.

kredietbeleid, waardoor wij enkele contracten hebben beëindigd. Ons marktaandeel is licht gedaald ten opzichte

In 2010 zal een voorziening ter grootte van ongeveer

van 2008 en bedroeg ultimo 2009 7% ten opzichte van 8%

€ 5 miljoen worden geboekt in verband met de reorganisatie.

een jaar geleden.


De omzet van onze Poolse apotheekketen is in lokale valuta

•

Omzetdaling, vooral onder invloed van zwakke zloty.

autonoom met 8% gestegen. Deze groei lag over de eerste

•

Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering gestegen

twee kwartalen licht onder de marktgroei. Onze apotheken

met € 1,8 miljoen onder invloed van het herstructurerings-

maken relatief vaak deel uit van een winkelcentrum waar,

programma in Polen.

door de zwakke economie, de bezoekersaantallen sterk zijn

•

Uitrol Mediq Apotheekformule in Polen op stoom.

gedaald. In de tweede helft van het jaar groeiden onze

•

Verkoop Belgische farmaceutische en groothandels-

apotheken weer sneller dan de markt als gevolg van

activiteiten wegens onvoldoende schaalgrootte.

intensievere promotionele activiteiten.

APOTHEKEN INTERNATIONAAL X € 1.000.000

2009

2008

VERANDERING

Omzet groothandel Polen

440,6

571,7

– 23%

Omzet groothandel België

167,7

237,6

– 29%

Omzet apotheken Polen

134,7

153,5

– 12%

4,3

7,2

– 40%

Eliminaties

– 84,1

– 100,6

Netto-omzet

663,2

869,4

– 24% > 100%

Omzet apotheken België

Bedrijfsresultaat

15,4

6,9

Operationele marge

2,3%

0,8%

Werkzaam vermogen

103,4

110,4


14,4%

5,2%


0,8

2,7

Investeringen

8,3

3,0

–

5,2

2.589

2.686

Acquisities Aantal medewerkers (in fte’s, gemiddeld inclusief tijdelijk) De regel ‘Eliminaties’ betreft groothandelsomzet gerealiseerd bij onze eigen apotheken.


31

X € 1.000.000

Bedrijfsresultaat

2009

2008

VERANDERING

15,4

6,9

> 100%

Af: 3,9

Verkoop onroerend goed (Polen)

– 0,4

Wijziging pensioentoezegging (België) 7,7

Boekwinst verkoop activiteiten (België)

3,1

Vrijval voorziening claim (Polen)

– 0,6

Voorziening juridische claim (Polen) Bedrijfsresultaat uit gewone bedrijfsvoering

5,2

3,4

53%

Zowel het bedrijfsresultaat over het afgelopen jaar als over

De investeringen lagen met € 8,3 miljoen aanzienlijk hoger

2008 is sterk beïnvloed door een aantal posten met een

dan in 2008. De belangrijkste investeringsprojecten hadden

niet-operationeel karakter. In de bovenstaande tabel is

betrekking op de ontwikkeling van het nationaal distributie-

weergegeven dat het bedrijfsresultaat exclusief deze posten

centrum in Polen, ICT en de uitrol van de Mediq

ook sterk is gestegen.

Apotheekformule.

De boekwinst met betrekking tot de verkoop van de

De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg

groothandelsactiviteiten (per 1 oktober) en de apotheken

€ 0,8 miljoen; een verslechtering van € 1,9 miljoen ten

(per 1 augustus) in België bedroeg € 7,7 miljoen. In Polen is

opzichte van vorig jaar. Het werkkapitaal als % van de omzet

een juridische procedure succesvol afgerond en is de hiervoor

is gelijk gebleven.

gevormde voorziening vrijgevallen. De eenmalige posten in 2008 betroffen de verkoop van onroerend goed in Polen

Vooruitzichten

waarbij een boekwinst werd gerealiseerd van € 3,9 miljoen.

Wij verwachten in 2010 in Polen een autonome groei te

Als gevolg van een wetswijziging in België is de pensioen-

realiseren die boven de marktgroei ligt. Een verslechtering

toezegging van een aantal werknemers waarop een

van de economische situatie kan overigens wel leiden tot

toegezegde-bijdrageregeling van toepassing is, gewijzigd.

een lagere receptgeneesmiddelen- en OTC-omzet doordat

Dit heeft geleid tot niet-operationele kosten van € 0,4 miljoen.

de eigen bijdragen die betaald moet worden voor genees-

Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering is, met name onder

middelen, zeker in vergelijking met de Nederlandse markt,

invloed van het herstructureringsprogramma in Polen, met

relatief hoog zijn.

53% gestegen naar € 5,2 miljoen. Het herstructureringsprogramma, dat sinds 2008 liep, is inmiddels afgerond.

Overig Onder ‘Overig’ verantwoorden wij de resultaten van

In Polen hebben wij over het afgelopen jaar in lijn met het

niet aan segmenten toebedeelde activiteiten zoals het

herstructureringsprogramma 10, minder rendabele, apotheken

6%-aandelenbelang in de beursgenoteerde Duitse

gesloten. Per saldo kwam het aantal apotheken per jaareinde

farmaceutische groothandel Andreae-Noris Zahn AG (Anzag).

hiermee op 192 (2008: 202). De uitrol van de Mediq

Het bedrijfsresultaat nam met € 14,3 miljoen toe. Het resultaat

Apotheekformule verloopt voorspoedig. Wij hebben over het

uit ons aandelenbelang in Anzag uit ontvangen dividend en

afgelopen jaar 76 van onze apotheken omgezet naar de Mediq

gerealiseerde koerswinst was € 3,8 miljoen positief, een

apotheekformule waarmee het totaal aantal Mediq Apotheken

toename van € 15,1 miljoen.

per jaareinde 126 bedraagt. Hiermee hebben wij onze doelstelling van 120 ruimschoots gerealiseerd. Met name door de verkoop lag de omzet van onze groothandel in België 29% lager dan in 2008. De autonome omzetgroei van de apotheken was in lijn met de vergelijkbare periode vorig jaar.

OVERIG X € 1.000.000

2009

2008

Netto-omzet

– 12,0

– 15,5

1,5

– 12,8

26,3

– 16,1

5,5

1,7

64

69

Bedrijfsresultaat Werkzaam vermogen Investeringen Aantal medewerkers (in fte’s, gemiddeld, inclusief tijdelijk)

32


VERANDERING

> 100%

ORGANISATIE EN MEDEWERKERS AANTAL MEDEWERKERS DIRECT & INSTITUTIONEEL Ondernemen in de zorg is mensenwerk en iets om trots op

IN FTE’S, GEMIDDELD, INCLUSIEF TIJDELIJK

te zijn. Onze medewerkers binden en boeien is één van de belangrijkste doelstellingen van ons humanresourcesbeleid.

NEDERLAND

Betrokken medewerkers maken het verschil en dragen bij

VERENIGDE STATEN

aan wat Mediq wil zijn: een internationale, klantgerichte

DUITSLAND

zorgaanbieder. De markt waarin wij opereren staat midden

DENEMARKEN

in de maatschappij, is volop in beweging en vraagt dus om

OVERIG

224 673

147

182

medewerkers die veranderingsgezind, actiegericht en initiatiefrijk zijn én die zich aangetrokken voelen tot een bedrijf dat gezondheidszorg met ondernemerschap

484

combineert. Een veranderende markt creëert kansen en uitdagingen voor medewerkers; het begeleiden van medewerkers hierbij is één van de belangrijkste uitdagingen van ons humanresourcesbeleid. Het is onze gemeen-

AANTAL MEDEWERKERS APOTHEKEN

schappelijke verantwoordelijkheid om medewerkers duurzaam

IN FTE’S, GEMIDDELD, INCLUSIEF TIJDELIJK

inzetbaar te houden en hen zich optimaal te laten ontwikkelen. Enerzijds is ons humanresourcesbeleid erop gericht een

NEDERLAND

bijdrage te leveren aan een zo efficiënt mogelijke organisatie,

POLEN

anderzijds is het erop gericht de slagkracht en innovatieve

BELGIË

135 2.442

2.657

kracht van de organisatie te verhogen. Sinds april 2009 heten wij Mediq. Onder deze naam gaan we al onze bedrijfsactiviteiten voeren en een groot deel van de bedrijfsonderdelen heeft de overgang inmiddels gemaakt. De uitrol van de nieuwe naam en huisstijl wordt vergezeld van de uitrol van onze nieuwe bedrijfscode ‘Mediq, de essentie’. Hierin staat onze strategie beschreven en zijn ook onze kernwaarden en gedragsregels opgenomen. De kernwaarden zijn: klantgericht, samenwerken, innovatief, integer en open. Ze zijn gelijk aan de competenties op basis waarvan medewerkers worden beoordeeld. In 2010 gaan we nadere invulling geven aan onze kernwaarden en gedragsregels, bijvoorbeeld via interactieve workshops. ORGANISATIEONTWIKKELINGEN 2009

Reorganisaties Apotheken Nederland en Medeco Nederland Het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars is zeer ingrijpend geweest voor de resultaten van onze onderneming en hebben geleid tot de noodzaak van verdere kostenbesparende maatregelen bij Apotheken Nederland. Zo zal het aantal arbeidsplaatsen verder worden teruggebracht met 200 fte’s. Hierbij zijn gedwongen ontslagen helaas onvermijdbaar. Onder druk van prijsdalingen in de markt heeft Medeco in 2009 een kostenreductieprogramma aangekondigd. Hierbij komen circa 40 arbeidsplaatsen te vervallen. Dit wordt opgevangen door natuurlijk verloop maar helaas zijn ook in dit geval gedwongen ontslagen noodzakelijk. Met intensieve begeleiding door de humanresourcesafdelingen worden medewerkers van wie de arbeidsplaats is komen te

Het preferentiebeleid van

vervallen zo veel mogelijk begeleid van werk naar werk.

de zorgverzekeraars is zeer POPULATIE IN 2009

Met name in de landen waar wij apotheken hebben, hebben

ingrijpend geweest

we relatief veel vrouwen in dienst. Het percentage vrouwelijke managers in Polen vormt met ruim 75% een goede


33


Efficiënte distributie en logistiek In 2009 hebben wij in Polen een nieuw, nationaal distributiecentrum in gebruik genomen. Het is voorzien van de nieuwste technologie, waardoor logistieke concepten beter en efficiënt er kunnen worden uitgevoerd. Het is doelmatig ingericht en het pickproces gebeurt voor 40% volautomatisch en voor 30% halfautomatisch. In 2010 zullen een aantal kleinere distributiecentra worden geïntegreerd. Met dit moderne distributiecentrum heeft ACP Pharma een sterke troef in handen in de concurrentie met de andere farmaceutische groothandels.


afspiegeling van het personeelsbestand. In Nederland is het

Mediq heeft de ambitie te komen tot een uniforme wijze

aantal vrouwen dat in deeltijd werkt relatief hoog en het

van ontwikkelen en beoordelen van medewerkers voor alle

aantal vrouwen in leidinggevende posities relatief laag. Wel is

groepsmaatschappijen. Naast Polen en Nederland zijn in

er in Nederland duidelijk sprake van een toenemend aantal

Noorwegen de groepscompetenties opgenomen in het

vrouwelijke apothekers.

beoordelingssysteem. In 2010 willen wij dat ook realiseren in de Verenigde Staten en in Duitsland.

HUMANRESOURCESBELEID 2009

In 2009 is voortgang geboekt bij de internationalisering van

Ons humanresourcesbeleid onderkent de sleutelpositie van

het humanresourcesbeleid. In Polen en Nederland zijn primaire

leidinggevenden, die hun medewerkers moeten motiveren

HR-processen als salarisverwerking en personeelsadministratie

en meenemen bij organisatieveranderingen. Door middel

ondergebracht in een shared service center. Het doel is om

van het aanbieden van trainingen en systematieken als

hiermee de efficiency te verhogen en de kwaliteit van

performancemanagement ondersteunen wij hen daarbij.

HR-ondersteuning te verhogen. In Denemarken, Duitsland,

In de meeste landen waarin Mediq actief is, vinden jaarlijks

de Verenigde Staten en Noorwegen is de basis gelegd voor

zogenaamde talent reviews plaats. Met deze reviews wordt

een modern HR-beleid: HR-managers bouwen eerst aan

het managementpotentieel in kaart gebracht. Hiermee geven

een personeels- en salarisadministratie en zullen in de nabije

wij opvolgingsplanning en talentmanagement concreet vorm.

toekomst de HR-functie verder uitbouwen. De HR-connectie

In 2004 werd 60% van ons seniormanagement extern

tussen diverse landen is een belangrijke voorwaarde om

geworven, en 40% intern benoemd. In 2009 is 45% van het

medewerkers internationale loopbaanmogelijkheden aan

seniormanagement extern geworven en kwam 55% vanuit

te kunnen bieden. Het bundelen van kennis en kunde op

interne doorgroei. Hiermee zijn we op weg om ons streven

dit gebied is daarom een belangrijk aandachtsgebied.

van 70% vanuit intern te realiseren en onderstrepen we het belang van het behoud van kennis en vaardigheden voor de

Werven

organisatie.

In Polen en Nederland profileren wij ons met name onder jonge, talentvolle apothekers die deel uit willen maken van een succesvolle keten. Ook in 2009 hadden wij veelvuldig contacten met universiteiten om studenten trainingen aan te

Wij willen medewerkers ook

bieden, stagemogelijkheden onder de aandacht te brengen en bedrijfsbezoeken te organiseren. Om Mediq verder onder de

internationale loopbaan-

aandacht te brengen stonden we op carrièrebeurzen voor studenten en jongafgestudeerden.

mogelijkheden bieden

Behouden en ontwikkelen In 2009 is voor de tweede keer in Nederland de Mediq Barometer uitgevoerd. Dit cultuuronderzoek is gericht op de mate waarin medewerkers zich verbonden voelen met

Op basis van de uitkomsten van talent reviews bieden wij

de strategie van de onderneming. De betrokkenheid binnen

medewerkers verdere ontwikkelingsprogramma’s. In 2009

het segment Direct & Institutioneel is in het afgelopen jaar

hebben wij voor het eerst een internationaal programma voor

toegenomen, terwijl de betrokkenheid binnen Apotheken

toptalenten aangeboden. Twintig medewerkers van diverse

Nederland duidelijk gedaald is. Zo wordt met name de

bedrijfsonderdelen hebben zich gedurende drie dagen

werkdruk binnen de apotheken als hoog ervaren. Elk

beziggehouden met ‘change and innovation’. Doel van dit

bedrijfsonderdeel heeft inmiddels acties in gang gezet die

programma is om toptalent te ondersteunen in hun

moeten leiden tot een verhoogd draagvlak voor veranderingen

ontwikkeling als leidinggevende, het uitwisselen van

en betrokkenheid bij de onderneming. Het optimaliseren van

internationale expertise en het opbouwen van een intern

de stijl van leidinggeven en het verbeteren van de interne

netwerk. In 2009 is eveneens een start gemaakt met het

communicatie zijn hierin belangrijke ingrediënten.

coachen van toptalent door het seniormanagement. Afhankelijk van de ervaringen zullen wij dergelijke

Op elke niveau besteden wij aandacht aan het trainen en

programma’s verder uitrollen en voor grotere groepen

opleiden. Bij onze apotheekmedewerkers in Nederland hebben

beschikbaar stellen.

trainingsactiviteiten voor een belangrijk deel in het teken

Tijdens het jaarlijks terugkerend Mediq Business Leadership

gestaan van de verdere uitrol van de formule. Thema’s als

Program 2009 heeft het seniormanagement van de groep zich

zelfzorgproducten en farmaceutische patiëntenzorg stonden

gedurende twee dagen beziggehouden met het thema ‘Our

dit jaar centraal. Introductiebijeenkomsten voor nieuwe

journey to one Mediq’. We onderstrepen in dit programma de

medewerkers onderstrepen het belang van het met elkaar in

onderlinge verbondenheid en verbinden mensen met elkaar.

contact brengen van medewerkers en het delen van kennis en

Door de oprichting en uitbouw van functionele netwerken

ervaring.

brengen we medewerkers en bedrijfsonderdelen dichter bij elkaar. In 2009 hebben wij het logistieke en het HR-netwerk


35

verder uitgebreid. Het marketingnetwerk kende dit jaar voor

Mediq Apotheken en Medeco. Voorts heeft de COR advies

het eerst een internationale opzet. In de jaarlijkse bijeenkomst

uitgebracht over de verkoop van de Belgische farmaceutische

stonden thema’s als klantloyaliteit en segmentatie centraal

activiteiten. Bij drie van deze vergaderingen waren

en werden programma’s die men in bij de diverse

commissarissen aanwezig.

groepsmaatschappijen voert, met elkaar uitgewisseld. Bij het financenetwerk stonden dit jaar de thema’s control,

De COR heeft een gesprek gevoerd met mevrouw

(knowledge) sharing, cash and simplicity centraal. Tevens

Van Weelden als toenmalig kandidaat voor de Raad van

werd dit jaar voor de tweede keer een internationale

Commissarissen. De COR heeft positief geadviseerd op

inkoopbijeenkomst gehouden.

de voordracht.

Belonen

Bij de reorganisaties van Apotheken Nederland en Medeco,

Mediq beoogt een zichtbare koppeling te leggen tussen

waarbij de eerste verantwoordelijkheid ten aanzien van de

individueel geleverde prestaties en de beloning: medewerkers

medezeggenschap bij de desbetreffende ondernemingsraden

die bovengemiddeld presteren, moeten kunnen rekenen op

ligt, heeft de COR de betrokken ondernemingsraden

een bovengemiddelde beloning. De resultaatgerichte

geadviseerd met betrekking tot het sociaal plan en het overleg

beloningsstructuur is verder aangescherpt in de cao van

met de betrokken vakorganisaties.

Mediq, die in 2009 met een looptijd voor één jaar werd afgesloten. De branche-cao van de KNMP, van toepassing op

De medezeggenschapsstructuur binnen Mediq NV is

apothekersassistenten, kent een looptijd van twee jaar. Hierin

ongewijzigd gebleven. In Nederland zijn vier ondernemings-

zijn onder meer afspraken gemaakt over de mogelijkheid door

raden actief bij de bedrijfsonderdelen: Medeco, Red Swan,

te werken na de pensioengerechtigde leeftijd.

Mediq Apotheken en het cluster Mediq Direct.

In Polen is ook in 2009 veel aandacht besteed aan de

Een groot deel van de in de COR en met de bestuurder

totstandkoming van een marktconform beloningsbeleid.

besproken onderwerpen had te maken met het Nederlandse

De organisatie is in kaart gebracht en beschreven in functies,

personeelsbeleid van de groep en de praktische uitvoering

het systeem van functiewaardering is verder uitgewerkt, en de

hiervan zoals de overstap naar Achmea Vitale Arbodienst

individuele beloning is gekoppeld aan het functioneren en

en de introductie daarvan bij de verschillende

hangt af van de positie in de salarisschaal. Hiermee is een

groepsmaatschappijen, de onderdekking van het

belangrijk fundament gelegd voor een modern HR-beleid.

Pensioenfonds OPG en het gezondheidsbeleid. De COR is in een vroeg stadium betrokken bij de maatregelen die binnen

Duurzame inzetbaarheid vormde in 2009 een belangrijk

het bedrijf rond de zogenaamde Mexicaanse griep waren

speerpunt van ons humanresourcesbeleid. Hierbij speelden

getroffen. Conform de Wet Harrewijn heeft de COR inzage

gezondheidsmanagement en het voorkomen van

gekregen in de beloningsstructuur van onze onderneming.

ziekteverzuim een grote rol. Het verzuimpercentage bedroeg

De COR zal dit jaarlijks blijven volgen.

in Nederland 4,7% (2008: 5,1%), in Polen 3,1%, in Duitsland 5,6%, in Denemarken 4,0% en in Noorwegen 5,9%.

Wij danken de leden van alle ondernemingsraden voor de open en constructieve manier waarop zij met de

MEDEZEGGENSCHAP

bestuurders hebben overlegd over de voorgenomen

Centrale Ondernemingsraad (Nederland)

plannen en de snelheid en zorgvuldigheid waarmee

In 2009 heeft overleg plaatsgevonden met de Centrale

advies- en instemmingsaanvragen zijn beantwoord.

Ondernemingsraad (COR) over bedrijfsbrede onderwerpen zoals de resultaten, de rebranding van de verschillende

Ondernemingsraden internationaal

groepsmaatschappijen, de wijzigingen op het gebied van de

De inbreng van werknemersvertegenwoordigers wordt veelal

apotheekmarkt als gevolg van het door de zorgverzekeraars

ingegeven door een wettelijk kader en verschilt uit dien

voortgezette preferentiebeleid en de herstructurering bij

hoofde van land tot land. Wij ervaren deze in alle situaties als professioneel en constructief. In Polen zijn er door de directie kwartaalbijeenkomsten

ZORGVERLENING

met de ondernemingsraad gehouden. De belangrijkste

CENTRAAL

onderwerpen tijdens deze bijeenkomsten hadden betrekking

Wij leveren geneesmiddelen,

op de verhuizing van het hoofdkantoor, het nieuwe distributie-

medische middelen en de

centrum dat in 2009 is geopend, de herstructurerings-

bijbehorende zorg via meerdere

projecten en arbeidsvoorwaardelijke onderwerpen.

distributiekanalen, toegesneden op de behoeften van de klant.

In Noorwegen vormen twee werknemersvertegenwoordigers samen met drie vertegenwoordigers van Mediq de Raad (van Commissarissen). In 2009 vonden vier vergaderingen plaats,

36


waarin de volgende onderwerpen werden besproken: de

Apotheek in 2009 gemiddeld een 8,1 toe. Daarnaast maken

voltooiing van de integratie van Medrek, de sale & lease back

onze apotheken jaarlijks een kwaliteitsjaarverslag en jaarplan.

van onroerend goed, de opvolgingsplanning, de strategie voor

Ook bij de bedrijfsonderdelen in het segment Direct &

eigen merken en exclusieve vertegenwoordiging en ten slotte

Institutioneel vinden deze onderzoeken plaats bij zowel

de intrede in de directe markt.

klanten als voorschrijvers. Suggesties die hieruit voortkomen worden opgepakt om tot een continue verbetering van onze

Het management en de vertegenwoordigers van de

dienstverlening te komen.

ondernemingsraad in Duitsland kwamen elk kwartaal in formele vergaderingen bijeen, maar daarnaast ook maandelijks op informele basis. Tot de onderwerpen die het vaakst werden besproken behoorden het samengaan van de drie

Onze groepsmaatschappijen

verschillende ondernemingen die fuseerden tot Mediq Direkt Diabetes en het verbod op depots in Duitsland en de

onderzoeken regelmatig of de

strategische consequenties hiervan.

klanten tevreden zijn MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN Als bedrijf actief in de gezondheidszorg zijn wij ons terdege bewust van de maatschappelijke rol die wij spelen.

Ook het zorgregistratiesysteem bij Mediq Apotheek geeft

Medicatieveiligheid en doelmatig medicijngebruik vormen de

inzicht in te nemen verbetermaatregelen. Het afgelopen jaar

kern van ons bedrijf en leveren een belangrijke bijdrage aan

zijn 5.096 klachten behandeld, een lichte toename ten

de volksgezondheid.

opzichte van vorig jaar. Een toenemend percentage daarvan is via de website bij het centrale meldpunt binnengekomen. Het

KWALITEIT EN VEILIGHEID

vermoeden bestaat dat dit een gevolg is van de toegenomen

De kwaliteit en veiligheid van de producten en diensten die

naamsbekendheid van Mediq. Met ingang van 2010 zal dit

wij leveren is essentieel gezien de bedrijfstak waarin wij

zorgregistratiesysteem worden gekoppeld met de in te voeren

werkzaam zijn. Kwaliteitsmanagement, veelal op basis van

landelijke databank van de KNMP voor het registreren van

ISO 9001- en accreditatie-(USA)-normen, vindt onder meer

medicatie-incidenten. Bij de directe bedrijfsonderdelen in

zijn uitwerking in eenduidige procedures rondom de inkoop,

Nederland houden we per klant een zorgplan bij, waarin onder

opslag en distributie van producten en advisering in het

meer melding gemaakt kan worden van eventuele

algemeen en medicatiebewaking in het bijzonder.

opmerkingen en klachten.

Kwaliteitsmanagement vindt plaats op basis van wettelijke

In 2008 heeft Mediq een klachtencommissie ingesteld

regels en ISO-normen. Mediq Apotheken zijn gecertificeerd

conform de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector, met een

volgens de geldende ISO-HKZ-normen voor apotheken.

onafhankelijke voorzitter, een vertegenwoordiger van klanten

Inmiddels voldoen 215 van onze 225 apotheken hieraan. Bij

en een vertegenwoordiger van Mediq Apotheek. De

Mediq Direct zijn alle werkmaatschappijen gecertificeerd op

klachtencommissie heeft in het afgelopen jaar vier klachten

basis van de ISO 9001-normen, (zoals Red Swan Logistics en

ontvangen, waarvan er op dit moment drie zijn afgewikkeld.

Mediq Direct Diabetes) In de Verenigde Staten voldoen wij aan de strenge accreditatie-eisen van Medicare en Medicaid.

In het eerste kwartaal van 2009 zijn via Mediq Direct Diabetes namaak-insulinenaalden op de Nederlandse markt

Daarnaast hebben wij de distributie van farmaceutische en

terechtgekomen. Deze naalden zijn na een intensieve

medische producten georganiseerd op basis van GDP-

terughaalactie van de markt gehaald. Sindsdien hebben

standaarden (Good Distribution Practices). Deze richtlijnen

wij diverse maatregelen getroffen om verspreiding van

zijn van toepassing op onze logistieke activiteiten.

nagemaakte medische middelen in de toekomst te

De Inspectie voor de volksgezondheid en de ISO-keurings-

voorkomen, waaronder aanscherping van inkoop- en

instanties controleren stelselmatig op handhaving van deze

product-recall-procedures. Daarnaast onderzoeken wij samen

standaarden.

met de branchevereniging van medische technologie en medische middelen, hoe namaakproducten het beste van de

Onze groepsmaatschappijen houden regelmatig

markt geweerd kunnen worden, bijvoorbeeld door middel van

klanttevredenheidsonderzoeken om te zien hoe klanten

een centraal waarschuwingssysteem. Deze maatregelen

onze prestaties waarderen. Onze Nederlandse apotheken

zullen verder verankerd worden in ons systeem van kwaliteits-

bijvoorbeeld houden sinds 2007 stelselmatig onderzoeken,

management. Ook hebben wij een gedragscode opgesteld

zowel naar de algemene tevredenheid als specifiek naar

voor leveranciers van medische middelen om te bewerk-

aanleiding van diverse projecten. Aan dit onderzoek hebben

stelligen dat zij voldoen aan onze eigen normen en waarden,

tot nu toe 22.300 klanten meegedaan. De klant kende Mediq

zoals vastgelegd in onze bedrijfscode ‘Mediq – De Essentie’,


37

Eind 2009 hebben wij een nieuw hoofdkantoor in Utrecht DUURZAAM

betrokken. Dit pand voldoet volledig aan de norm voor

VERANTWOORD

duurzaam verantwoord bouwen. Dat betekent bijvoorbeeld

Het nieuwe hoofdkantoor dat wij

dat er milieuverantwoorde materialen zijn gebruikt, zoals FSC-

in 2009 hebben betrokken is

goedgekeurd hout en milieuvriendelijke verf. Daarnaast wordt

duurzaam verantwoord gebouwd.

gebruikgemaakt van warmte- en koudeopslag in de grond. Zogenaamde ‘aquifers’ pompen in de zomer water uit de bodem om lucht in het gebouw af te koelen. Hierdoor warmt het water op dat vervolgens in de bodem, met behoud van temperatuur, wordt opgeslagen om in de winter het gebouw op te warmen. De lichtwering zorgt ervoor dat het kantoor

en de universele rechten van mens. De leveranciers zijn

niet te veel opwarmt. Dit systeem kan leiden tot een

hiervan inmiddels op de hoogte gesteld.

aanzienlijke energiebesparing ten opzichte van conventionele systemen. Mediq heeft ook geïnvesteerd in ‘groene’ IT. Mediq

MILIEU

bespaart 60% energie in vergelijking met het datacenter in het

De aard van onze bedrijfsvoering – groothandel en retail – is

oude hoofdkantoor. Het gebouw voldoet verder aan strenge

relatief weinig belastend voor het milieu. Toch zijn wij alert

geluidseisen en dient als geluidswerende muur voor de wijk

op mogelijkheden om de milieueffecten terug te dringen.

Leidsche Rijn.

Wij besteden bijvoorbeeld veel aandacht aan het verminderen van het aantal gereden kilometers bij onze farmaceutische

MAATSCHAPPELIJKE BETROKKENHEID

groothandelsactiviteiten in Nederland, waar het grootste deel

Uiteraard laat Mediq als bedrijf in de gezondheidszorg haar

van onze transportbewegingen in Nederland plaatsvindt. In

maatschappelijke betrokkenheid zien. Dat doen we

2008 hebben wij een nieuwe transportplanning doorgevoerd

met activiteiten die in het verlengde liggen van onze

waarmee we over 2008 een reductie van ruim 300 ton CO2

bedrijfsactiviteiten, zoals het leveren van geneesmiddelen en

hebben gerealiseerd ofwel een reductie van 12%. In 2009

medische hulpmiddelen, doorgaans via steun aan kleinschalige

hebben we de reductie kunnen opvoeren naar bijna 600 ton

projecten, aan ontwikkelingslanden of lokaal. Mediq Norge

CO2 ten opzichte van 2008, ofwel een reductie van 26%,

heeft een bedrijfsonderdeel dat is gespecialiseerd in het

onder invloed van het efficiënter plannen van ritten en het

leveren van mobiele veldhospitalen, die worden geleverd aan

combineren van ritten van de diverse groepsmaatschappijen.

het Noorse leger en het Rode Kruis.

Het is niet waarschijnlijk dat wij in 2010 opnieuw een afname van deze omvang kunnen realiseren. Terreinen waarop nog wel

Jongeren en diabetes is een belangrijk thema voor Mediq.

veel voortgang kan worden geboekt, zijn onder andere het

Voor professionals en ouders is het niet altijd makkelijk

gebruikmaken van alternatieve bezorgmethoden, zoals

jongeren te blijven stimuleren goed met hun ziekte om te

fietskoeriers bij de apotheekbezorgingen en het inzetten van

gaan. Jongeren begrijpen elkaar en wisselen liever met elkaar

schonere voertuigen. Ook hebben wij verdere stimulerings-

ervaringen uit. Mediq Direct Diabetes organiseert al geruime

maatregelen getroffen om onze leaserijders te laten kiezen

tijd diverse projecten met jongeren. In Nederland worden

voor milieubewuste auto’s.

bijvoorbeeld klimavonden, kookclinics, zeiltochten en discussiebijeenkomsten georganiseerd. In Duitsland worden

Daarnaast leidt actieve deelname aan het convenant voor

zomerkampen voor kinderen met diabetes en een specifiek

verpakkingen in Nederland ertoe dat de verpakkings-

programma voor kinderen met diabetes in Tsjernobyl

materialen – bij ons voornamelijk ompakmaterialen – minder

georganiseerd.

milieubelastend zijn en dat hun aantal ook elk jaar vermindert. Onze groothandels maken bijvoorbeeld gebruik van

In 2009 is Mediq in Nederland gestart met een nieuw initiatief:

herbruikbare kratten om de bestellingen bij de afnemers te

een website voor jongeren met diabetes tussen 12 en 18 jaar.

bezorgen.

Op www.diabetesshout.nl kunnen ze zich uitleven over hoe

Vanzelfsprekend werken onze apotheken mee aan het

ze zich voelen, wat er speelt in hun leven, maar ook vragen

inzamelen van oude geneesmiddelen en injectiemiddelen.

stellen die beantwoord worden door andere jongeren.

Onze bedrijfsonderdelen die onder het segment Direct &

Naast de site zal Mediq een evenement organiseren zodat

Institutioneel vallen hebben ook een systeem ingericht voor

de jongeren ook een kans krijgen elkaar in levende lijve te

inzameling en hergebruik van medische apparatuur.

ontmoeten. Vrijwilligers vanuit het bedrijf helpen bij de invulling van dit programma.

38


Trend: steeds meer mensen met een chronische ziekte

Begeleiding bij medicijngebruik In de Mediq Apotheken in Amsterdam en omgeving loopt sinds 2009 een pilot: klanten van zorgverzekeraar Agis die worden behandeld voor astma/COPD kunnen in een Mediq Apotheek een checkup krijgen. De inhalatiekracht en -techniek worden gecontroleerd en samen met de patiënt wordt vastgesteld of de ziekte voldoende onder controle is en of het medicijngebruik verbeterd kan worden. Op deze manier kan de apotheker direct waardevolle adviezen geven. Het is de bedoeling steeds meer van dergelijke diensten aan te bieden bij al onze apotheken. Het juiste gebruik van geneesmiddelen draagt immers bij aan de gezondheid van de klant en daarmee aan de beheersing van de kosten van de gezondheidszorg.


VERGOEDINGSSYSTEMATIEK

Vergoeding voor genees- en medische middelen DE VERGOEDINGSSYSTEMATIEK VOOR GENEES- EN

Nederlandse apotheken verkopen geneesmiddelen, medische

MEDISCHE MIDDELEN IN DE DIVERSE LANDEN IS COMPLEX.

middelen en producten die zonder doktersrecept verkrijgbaar

DE OPBRENGSTEN WORDEN IN BELANGRIJKE MATE

zijn, de zogenaamde zelfzorggeneesmiddelen. De categorie

BEPAALD DOOR DE OVERHEID EN VERZEKERAARS.

receptgeneesmiddelen vormt verreweg de belangrijkste, en

DIT HOOFDSTUK GEEFT EEN OVERZICHT VAN DE MEEST

meest gereguleerde, inkomstenbron.

RELEVANTE WETTEN, REGELINGEN EN BETALERS IN

De inkomsten van een Poolse apotheek komen voort uit de

DE IN DIT KADER MEEST RELEVANTE LANDEN.

verkoop van receptgeneesmiddelen (circa 60% van de omzet) en van overige producten (circa 40% van de omzet). Via het kanaal Direct & Institutioneel leveren wij voornamelijk medische middelen, grotendeels op basis van een machtiging van de verzekeraar of andere betaler.

GENEESMIDDELEN NEDERLAND

De prijsvorming van

INKOOPVERGOEDING EN MARGES

De omvang hiervan wordt bepaald door de hoeveelheid

receptgeneesmiddelen is

producten die een apotheek verkoopt en het verschil tussen inkoopkosten, het bedrag dat een apotheker moet betalen aan

sterk gereguleerd

de groothandel, en de inkoopvergoeding, het bedrag dat de zorgverzekeraar aan de apotheek betaalt. De prijsvorming van receptgeneesmiddelen is sterk gereguleerd en zeer dynamisch. Prijsvorming De prijsvorming van receptgeneesmiddelen wordt ingekaderd door de Wet Geneesmiddelenprijzen (WGP), de lijstprijs van geneesmiddelen (de Taxe), en de het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). De WGP bepaalt de maximumprijs van geneesmiddelen in Nederland. Deze maximumprijzen zijn gebaseerd op de gemiddelde prijzen in Groot-Brittannië, België, Frankrijk en Duitsland en worden halfjaarlijks door het Ministerie van VWS geactualiseerd. Geneesmiddelen met een hogere prijs worden niet toegelaten tot de Nederlandse markt. De lijstprijs of Taxe is de officieel geregistreerde prijs die fabrikanten vragen voor hun geneesmiddelen. Bij het vaststellen van de lijstprijs houden fabrikanten rekening met de vergoedingslimiet van een geneesmiddel die de overheid op grond van het GVS vaststelt.

40 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 VERGOEDINGSSYSTEMATIEK

Het bedrag boven die limiet vergoedt de zorgverzekeraar niet. De vergoedingslimiet van een geneesmiddel is het gemiddelde

CONTRACT MET

van de lijstprijzen van een cluster vergelijkbare genees-

ZORGVERZEKERAARS

middelen op een bepaalde peildatum. De prijzen van

Mediq heeft met een aantal zorg-

de meeste geneesmiddelen liggen beneden deze

verzekeraars contracten gesloten als

vergoedingslimiet.

alternatief voor het preferentiebeleid. Een hogere receptregelvergoeding in

Inkoopmarge

ruil voor lagere geneesmiddelen-

De lijstprijzen van fabrikanten vormen de basis voor de inkoop

prijzen.

en verkoop van geneesmiddelen door apotheken. In de praktijk bestaat er een verschil tussen de officiële lijstprijzen van geneesmiddelen die apotheken in rekening brengen bij de zorgverzekeraars en de inkoopprijs van geneesmiddelen.

RECEPTREGELVERGOEDING

Dit verschil is de zogenaamde inkoopmarge die apotheken

De receptregelvergoeding is de vergoeding die een apotheek

via de groothandel van fabrikanten ontvangen. Op generieke

van de zorgverzekeraar ontvangt voor de dienstverlening.

geneesmiddelen, dat wil zeggen geneesmiddelen waarvan

Deze dienstverlening vindt plaats rond de (eerste) uitgifte

meerdere varianten op de markt zijn, bieden fabrikanten

van geneesmiddelen aan klanten, geneesmiddelen die in

van oudsher hogere marges dan patentgeneesmiddelen.

weekdoseerverpakking aan klanten wordt aangeboden

Deze marge wordt sinds eind jaren negentig door de

en rond magistrale bereiding, dat wil zeggen door de

overheid ‘afgeroomd’ via de zogeheten clawback. Deze

apotheek gemaakte geneesmiddelen. De gemiddelde

clawback bedraagt structureel 6,82% van de lijstprijs van

receptregelvergoeding was per 1 januari 2009 € 7,28. Van dit

geneesmiddelen tot een maximum van € 6,80 per

tarief kon contractueel worden afgeweken tot een maximum

verstrekking. In het tariefbesluit over 2010 zijn deze

van € 7,94. Beide tarieven zijn per januari 2010 verhoogd

percentages en bedragen gehandhaafd. In de tweede helft

doordat onderzoek van de Nederlandse Zorgautoriteit

van 2008 is de clawback door de rechter tijdelijk buiten

heeft uitgewezen dat de inkomsten uit de verkoop van

werking gesteld. Per januari 2009 is de clawback echter weer

geneesmiddelen in 2008 en 2009 fors zijn gedaald als

ingesteld en wordt de gedurende de tweede helft van 2008

gevolg van het preferentiebeleid van zorgverzekeraars. De

opgeschorte clawback alsnog verrekend via een tijdelijke

gemiddelde receptregelvergoeding is voor 2010 vastgesteld

ophoging van het percentage tot 8,53% in 2009 en 2010.

op € 7,91 ten opzichte van € 7,28 in 2009. Partijen mogen in 2010 afwijken van dit bedrag tot een maximum van € 10,00.

Preferentiebeleid

Het verschil tussen € 7,91 en € 10,00 kan worden gebruikt voor

Sinds 2008 heeft de apotheekmarkt te maken gekregen met

het belonen van onderlinge afspraken, zoals het ontwikkelen

preferentiebeleid vanuit verzekeraars. Dit preferentiebeleid

van zorgdiensten en het doorvoeren van kwaliteitscriteria.

houdt in dat verzekeraars binnen een groep geneesmiddelen met eenzelfde werkzame stof en toedieningsweg, bepaalde

Mediq heeft de ruimte die de Nederlandse Zorgautoriteit

geneesmiddelen als voorkeursmiddel aanwijzen. Alleen in

het afgelopen jaar heeft geboden voor maatwerk tussen

specifieke gevallen kunnen artsen en apothekers van dit

apothekers en zorgverzekeraars benut om specifieke

voorkeursmiddel afwijken.

afspraken te maken met Zilveren Kruis Achmea, Agis en CZ. Deze contracten bieden een alternatief voor het preferentie-

Per werkzame stof met dezelfde toedieningsweg en sterkte

beleid. Kern van de afspraken is een hogere receptregel-

wijzen zorgverzekeraars een of meer preferente medicijnlabels

vergoeding in ruil voor lagere geneesmiddelenprijzen.

aan als tussen de merken een prijsverschil van een bepaald

Het tariefbesluit van de NZa voor 2010 heeft geleid tot

percentage, dat per zorgverzekeraar kan verschillen, bestaat.

een ophoging van de in deze contracten overeengekomen

Vervolgens wordt het goedkoopste medicijnmerk aangewezen

receptregelvergoeding per 1 januari 2010 met circa € 0,30.

als preferent product, samen met alle andere medicijnlabels

De contracten met Zilveren Kruis Achmea, Agis en CZ hebben

die vallen binnen de bepaalde bandbreedte (die kan

als voordeel dat Mediq haar rol als regisseur van de

verschillen per zorgverzekeraar) ten opzichte van de prijs

geneesmiddelenvoorziening weer kan waarmaken. In deze

van het goedkoopste label. Producten die buiten deze

contracten hebben wij ook afspraken gemaakt over het

bandbreedte vallen komen niet voor vergoeding in

gezamenlijk ontwikkelen van aanvullende zorgdiensten,

aanmerking.

bijvoorbeeld de screening en preventie van chronische ziekten als diabetes en astma/COPD of medicatiechecks. Voor de

Het preferentiebeleid heeft sinds juni 2008 geleid tot

financiering van deze zorgdiensten bestaat financiële ruimte in

prijsdalingen van meer dan 80%. De inkoopmarge op

de receptregelvergoeding (tot een maximum van € 10).

generieke geneesmiddelen, sinds jaren de belangrijkste inkomstenbron voor apotheken, is daarmee zeer sterk gedaald.

VERGOEDINGSSYSTEMATIEK MEDIQ JAARVERSLAG 2009

41

ZELFZORGGENEESMIDDELEN EN ANDERE OTC-PRODUCTEN

MEDISCHE MIDDELEN

De laatste bron van inkomsten is de verkoop van zelfzorggeneesmiddelen en andere producten, waaronder

Mediq levert medische middelen die voor vergoeding

verzorgingsproducten (OTC). In dit segment is sprake van vrije

in aanmerking komen (privaat of publiekelijk). De

prijsvorming. Deze producten vallen buiten het basispakket

vergoedingsprijzen worden vastgesteld door de betaler.

van de zorgverzekeringswet. Verzekerden kunnen op grond

Wie de betaler is, verschilt per land. Verder gelden er

van een vrijwillige aanvullende zorgverzekering soms wel

landspecifieke regels voor eigen bijdragen.

aanspraak maken op een vergoeding. In Nederland is er sprake van private bekostiging door zorgverzekeraars. Medische middelen kennen lijstprijzen die GENEESMIDDELEN POLEN

door de fabrikanten worden vastgesteld en openbaar zijn. Vanuit de overheid worden echter geen maximumprijzen

De inkomsten van een Poolse apotheek komen voort uit de

vastgesteld. Ook gelden er bij medische middelen geen

verkoop van receptgeneesmiddelen (circa 60% van de omzet)

wettelijke vergoedingslimieten. Zorgverzekeraars sturen

en van overige producten (circa 40% van de omzet).

op de kosten door per categorie medische middelen, verbruiksnormen vast te stellen. Deze normen kunnen per verzekeraar verschillen. De vergoedingsprijs komt tot stand in onderhandeling met de zorgverzekeraar. Er is sprake van een

In Polen betaalt de klant

eigen bijdrage in de vorm van een gemaximeerd eigen risico op jaarbasis voor alle medische voorzieningen.

een groot deel van de In de Verenigde Staten worden medische middelen deels

geneesmiddelen zelf

vergoed door publieke instanties (Medicare and Medicaid) en deels door private zorgverzekeraars. De diversiteit van private zorgverzekeraars is groot. Er is altijd sprake van een eigen bijdrage, die overigens wel kan worden herverzekerd.

De invloed van de Poolse overheid op de inkomsten van een

In Duitsland en Denemarken vindt bekostiging plaats

Poolse apotheek is groot. De overheid onderhandelt ten

door publieke instanties (Krankenkassen respectievelijk

minste twee keer per jaar met de farmaceutische industrie

gemeentelijke instanties). In Duitsland kennen de

om afspraken te maken over de maximumprijzen van te

Krankenkassen een eigen bijdrage, gemaximeerd per levering.

vergoeden receptgeneesmiddelen en de vergoedingsniveaus

In Denemarken is geen sprake van een eigen bijdrage.

van receptgeneesmiddelen te bepalen. Er is geen direct equivalent van het receptregelsysteem zoals dat in Nederland bestaat.

BELEIDSONTWIKKELINGEN 2010

In Polen wordt bijna 50% van het geneesmiddelenassortiment

NEDERLAND: PRESTATIEBESCHRIJVINGEN EN VRIJE TARIEVEN

niet vergoed via het nationale ziekenfondssysteem. Deze

De overheid heeft het voornemen om in 2011 over te gaan op

kosten worden door de klant zelf betaald. Voor de overige

vrije tariefvorming voor farmaceutische zorg. Onder leiding

50% bestaat een gedifferentieerde vergoedingssystematiek

van de NZa zijn partijen het in 2009 eens geworden over

die gebaseerd is op het type geneesmiddel en het type

14 omschreven prestaties die de inhoud en de kwaliteit van

aandoening dat wordt behandeld. Voor sommige categorieën

de farmaceutische basiszorg omschrijven. Het vaststellen van

geneesmiddelen en voor bepaalde groepen patiënten wordt

deze prestaties biedt de mogelijkheid aan zorgverzekeraars

het product volledig vergoed, met inachtneming van een

en apothekers om te onderhandelen over de prijs van deze

eigen bijdrage van PLN 3,20 in sommige gevallen. Voor andere

prestaties. De prestaties zijn functioneel omschreven, wat

categorieën geneesmiddelen bestaan bijbetalingsregelingen

betekent dat de zorg centraal staat. De NZa zal medio 2010

van 30 tot 50% van de officiële te vergoeden verkoopprijs.

nader advies geven over de invoering van vrije prijzen per

Als de voorschrijver een ander merk voorschrijft van dezelfde

2011.

werkzame stof of als de klant daar zelf voor kiest, moet de klant het eventuele verschil met de door de overheid

NEDERLAND: INTEGRALE BEKOSTIGING

vastgestelde maximum te vergoeden verkoopprijs zelf betalen.

De overheid stuurt aan op een andere bekostiging van de

Voor alle producten komt de handelsmarge van de apotheek

zorg voor chronisch zieken. Deze zogenaamde integrale

tot stand door onderhandelingen met de groothandel of

bekostiging (ook wel functionele bekostiging genoemd),

rechtstreeks met de fabrikanten.

op basis van keten DBC’s (diagnosebehandelcombinaties), moet bijdragen aan een betere samenwerking tussen de verschillende zorgverleners waaronder de huisarts, apotheek en verpleegkundige. Het uitgangspunt is dat zorgverleners

42

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 VERGOEDINGSSYSTEMATIEK

niet langer afzonderlijk betaald worden, maar dat per behandeling een bedrag wordt overeengekomen tussen een hoofdaannemer van deze integrale zorg en een zorgverzekeraar. Op 1 januari 2010 wordt gestart met twee aandoeningen: diabetes en luchtweg- en longaandoeningen (COPD). Vooralsnog betreft deze nieuwe financieringsvorm alleen de zorgaspecten. Gedurende 2010 wordt bekeken of met ingang van 2011 ook genees- en hulpmiddelen deel uit gaat maken van deze bekostigingsystematiek. POLEN: ONTWIKKELINGEN IN WETGEVING MET GEVOLGEN VOOR DE FARMACEUTISCHE INDUSTRIE IN POLEN

In de loop van 2009 heeft de Poolse overheid voorstellen ingetrokken voor wijzigingen in de wetgeving voor geneesmiddelen die een grotere beperking zouden hebben opgelegd aan de concurrentie en de eigendom van farmaceutische groothandels- en retailactiviteiten in Polen. Tegen het einde van 2009 heeft het Poolse Ministerie van Gezondheid een voorstel aangekondigd om in de gehele farmaceutische keten de prijzen en marges voor te vergoeden geneesmiddelen vast te stellen. Ten tijde van de publicatie van dit jaarverslag is geen conceptwetsvoorstel voor consultatie voorgelegd en het is daarom niet zeker wat de financiële gevolgen voor de winstgevendheid van apotheken en farmaceutische groothandels in Polen zullen zijn. Eveneens tegen het einde van 2009 heeft het Poolse Ministerie van Economische Zaken aangekondigd dat het aan een project voor de liberalisering van bedrijfsactiviteiten werkt. Dit project omvat voorstellen om de bestaande anticoncentratiebepalingen voor retailactiviteiten in the farmaceutische wetgeving te schrappen, en om de procedure voor het verkrijgen van een farmaceutische groothandelsvergunning te vereenvoudigen. Beide voorgestelde wijzigingen worden als positieve ontwikkelingen gezien in de Poolse farmaceutische markt.

EFFICIËNTER WERKEN Onder andere door het centraliseren van de eigen bereidingen kunnen wij de werkprocessen in de apotheek efficiënter maken en blijft er ook meer tijd voor de klant over.

VERGOEDINGSSYSTEMATIEK MEDIQ JAARVERSLAG 2009

43

PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN Drs. J.F. van Duyne, voorzitter (1942)

Drs. B.T. Visser, vicevoorzitter (1952)

Nederlander, benoemd in 1995


Einde huidige termijn: 2011


Laatst beklede functie: joint chief executive

Huidige functie: chief executive officer

officer Corus Plc

Aap implantate AG



•

Kroonlid Sociaal-Economische Raad

•

•

Voorzitter Raad van Commissarissen Gamma Holding NV

•

Voorzitter Raad van Commissarissen De Nederlandsche

•

Commissaris HZPC Holland BV

Bank NV

•

Commissaris Kreatech Holding BV

•

Lid(-apotheker) Commissie van Toezicht van Stichting Gedragscode Farmaceutische Bedrijfstak

Voorzitter Raad van Commissarissen Koninklijke Verkade NV

•

Lid Raad van Commissarissen TenneT NV

Dr. W.M. van den Goorbergh (1948)

Drs. M.J.M. van Weelden-Hulshof (1952)


Nederlandse, benoemd in 2009



Laatst beklede functie: vicevoorzitter

Huidige functie: openbaar apotheker

Raad van Bestuur en chief financial officer

in Ermelo

Rabobank Nederland Commissariaten/nevenfuncties Commissariaten/nevenfuncties

•

Lid Landelijk Platform Zorgstandaarden

•

Voorzitter Raad van Commissarissen DELA

•

Voorzitter programmacommissie van het Nederlands

•

Commissaris Bank Nederlandse Gemeenten NV

•

Commissaris NIBC Bank NV

•

Voorzitter Raad van Commissarissen De Welten Groep

Actieprogramma Diabetes

Holding BV •

Vicevoorzitter Stichting Katholieke Universiteit Nijmegen (Radboud Universiteit en UMC St. Radboud)

F.K. De Moor, Lic-drs (1962)

O.R. Stuge MD MBA (1954)

Belg, benoemd in 2008

Noor, benoemd in 2008



Huidige functie: bestuursvoorzitter Macintosh

Huidige functie: chief executive officer

Retail Group NV

Impulse Dynamics NV en voorzitter Raad van Bestuur Metacure Ltd.

Commissariaten/nevenfuncties • •

Lid van de Raad van Commissarissen Sligro Food


Group NV

•

Lid van de Raad van Toezicht Eucomed

Lid van het Dagelijks Bestuur van de Raad Nederlandse Detailhandel

•

Lid van de Raad van Toezicht Retail Instituut Nederland

•

Lid van de Raad van Bestuur Electronic Commerce

•

De auditcommissie is als volgt samengesteld: de heren

Platform

Van den Goorbergh (voorzitter) en De Moor.

Lid van het Bestuur Stichting Leerstoel

De selectie-en-benoemingscommissie bestaat uit de heer

Detailhandelsmarketing

Stuge (voorzitter) en mevrouw Van Weelden. De remuneratiecommissie bestaat uit de heren Visser (voorzitter) en Van Duyne.

44 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Kwaliteitsmanagement verder verbeterd HIERBIJ BIEDEN WIJ U DE JAARREKENING 2009 VAN

SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN

MEDIQ AAN. DE JAARREKENING IS OPGEMAAKT DOOR DE RAAD VAN BESTUUR EN DOOR ONS ONDERTEKEND OP

De heer Van Bakel besloot om per 1 maart af te treden

GROND VAN ARTIKEL 2:101 LID 2 BW. DE JAARREKENING IS

als commissaris. De reden daarvoor was de intensievere

GECONTROLEERD DOOR PRICEWATERHOUSECOOPERS

samenwerking die Mediq en zelfstandige klanten van het

ACCOUNTANTS NV, DIE HIERAAN EEN GOEDKEURENDE

groothandelsbedrijf nastreven. Hierdoor zou voor de heer

VERKLARING HEEFT GEHECHT. WIJ HEBBEN KENNIS

Van Bakel, als zelfstandige klant van de groothandel, een

GENOMEN VAN DE JAARREKENING 2009 EN DE DAARBIJ

belangenconflict kunnen ontstaan.

DOOR DE RAAD VAN BESTUUR VOORGESTELDE WINSTVERDELING. DE JAARREKENING 2009 ZAL DOOR

Conform rooster van aftreden trad na afloop van de AVA van

ONS WORDEN AANGEBODEN AAN DE ALGEMENE

8 april de heer Huibers af als commissaris. Het was zijn eigen

VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS (AVA), TE HOUDEN

wens zich niet meer herkiesbaar te stellen.

OP 8 APRIL 2010. ONS VOORSTEL IS DAT DE AVA DEZE JAARREKENING 2009 ONGEWIJZIGD ZAL VASTSTELLEN.

De Raad van Commissarissen en de vennootschap zijn de heren Van Bakel en Huibers zeer erkentelijk voor hun inzet voor en betrokkenheid bij de onderneming gedurende de afgelopen jaren. In de vacature die was ontstaan door het aftreden van de heer Van Bakel werd tijdens de AVA voorzien door de benoeming van mevrouw Marga van Weelden. Mevrouw Van Weelden is zelfstandig openbaar apotheker te Ermelo. Vanaf 2004 tot en met 2008 was zij voorzitter van het hoofdbestuur van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie, KNMP. Als afnemer van de groothandel van Mediq geldt mevrouw Van Weelden volgens best-practicebepaling III.2.2 van de corporate-governancecode als niet onafhankelijk. De heer Stuge, die in 2008 toetrad tot de Raad van Commissarissen, en mevrouw Van Weelden volgden een tweedaags introductieprogramma. Daarbij bezochten zij diverse Nederlandse bedrijfsonderdelen. De heer De Moor zal in 2010 een vergelijkbaar introductieprogramma doorlopen.

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN MEDIQ JAARVERSLAG 2009

45

Na afloop van de AVA van 8 april 2010 eindigt de eerste

In de profielschets van de Raad zullen diversiteitcriteria

benoemingsperiode van Wim van den Goorbergh.

worden opgenomen. Dat zullen in ieder geval zijn: geslacht,

De heer Van den Goorbergh heeft aangegeven zich voor

nationaliteit, ruime internationale managementervaring,

herbenoeming beschikbaar te stellen. De heer Van den

deskundigheid en ervaring in de markten waarin de

Goorbergh geldt als een financieel expert, in de betekenis

onderneming actief is en leeftijd.

die daaraan gegeven is in best practicebepaling III.3.2 en is voorzitter van de auditcommissie. Op grond van de met de heer Van den Goorbergh als commissaris en voorzitter van de

VERGADERINGEN VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

auditcommissie opgedane ervaringen wil de Raad hem graag voordragen voor herbenoeming voor een periode van vier jaar.

Dit jaar heeft de Raad zevenmaal vergaderd. Zes vergaderingen waren regulier en één ingelast. De aanleiding

Aan de AVA zal op 8 april 2010 de heer Van Keulen worden

voor de ingelaste vergadering was de herbezinning op de

voorgedragen voor benoeming als nieuwe commissaris. Meer

strategie voor het segment Apotheken Nederland als gevolg

informatie over dit voorstel, inclusief het cv van de heer Van

van het preferentiebeleid van de zorgverzekeraars. De positie

Keulen, is te vinden in de agenda voor de AVA, die op 1 maart

van en de vooruitzichten voor openbare apotheken in

zal worden gepubliceerd.

Nederland zijn daardoor aanzienlijk gewijzigd. In toenemende mate wordt de markt waarop de openbare apotheken actief

De benoemingsperiode van de voorzitter de heer Van Duyne

zijn gedomineerd door zorgverzekeraars. Dat laat zich vooral

eindigt na afloop van de AVA in 2011, maar hij maakte bij de

via ongekende prijsdruk voelen.

herbenoeming al duidelijk die periode niet per se vol te zullen maken. De heer Van Duyne heeft inmiddels aangegeven terug

Eén lid van de Raad was tweemaal verhinderd aan de

te willen treden in de tweede helft van 2010.

vergaderingen deel te nemen, waarvan eenmaal om persoonlijke redenen. Drie andere leden waren eenmaal

Uitgaande van deze mutaties is in de overtuiging van de Raad

verhinderd tijdens vergaderingen. De afwezigen gaven

sprake van een samenstelling van de Raad die goed past bij

vooraf hun commentaar en opvatting over de geagendeerde

de aard en omvang van de onderneming.

onderwerpen door aan de voorzitter. Alle vergaderingen zijn gehouden in aanwezigheid van de leden van de Raad van Bestuur en de secretaris van de vennootschap. In november 2009 werd het functioneren van de Raad en

De kwalificaties van de leden zijn

zijn leden geëvalueerd. Daarbij waren de leden van de Raad van Bestuur en de secretaris niet aanwezig.

voldoende divers Tijdens de reguliere vergaderingen werden met name de volgende onderwerpen behandeld: •

strategie van de groep en strategische ontwikkelingen bij groepsmaatschappijen;

In het najaar is onder leiding van de voorzitter van de Raad

•

acquisitiestrategie en -mogelijkheden;

van Commissarissen het functioneren van de individuele leden

•

kwartaalverslagen van de groep;

van de Raad geëvalueerd. Ook werden de diversiteit van de

•

actualiteiten met een materiële invloed op de

samenstelling en het functioneren van de Raad als geheel

groepsresultaten;

besproken. Drie commissarissen zijn minder dan twee jaar in

•

herschikking van onroerend goedbezit;

functie. In 2010 zal naar verwachting daarnaast een nieuw lid

•

communicatie met aandeelhouders;

toetreden ter vervanging van de heer Van Duyne. De Raad

•

begrotingen;

meent dat verdere wisselingen op korte termijn ongewenst

•

kwaliteit van de organisatie.

zijn om voldoende stabiliteit in kennis van en ervaring met de onderneming te handhaven.

Verder werden de volgende onderwerpen besproken:

Ten aanzien van diversiteit is de overtuiging van de Raad dat

In februari werd de vergadering hoofdzakelijk gewijd aan de

kennis, ervaring, professionaliteit, senioriteit en toewijding

jaarresultaten en het jaarverslag over het boekjaar 2008, de

belangrijke kwalificaties voor een commissaris zijn. Aan die

voorbereiding van de AVA en daarmee verbandhoudende

mate van diversiteit voldoet de Raad. Internationale inbreng

onderwerpen. Om die reden waren tijdens de bespreking

is gerealiseerd door twee leden van niet-Nederlandse

van de jaarrekening ook de betrokken partners van

nationaliteit en drie andere leden met ruime internationale

PricewaterhouseCoopers aanwezig. Verder werd in die

managementervaring. De Raad hecht verder belang aan

vergadering aandacht besteed aan IT, governance en control,

vertegenwoordiging aan kennis en ervaring vanuit de markten

de voorgenomen verkoop van de Belgische farmaceutische

waarin de onderneming actief is, te weten een (Nederlandse)

activiteiten van de onderneming en de sale & lease back van

apotheker en iemand die werkzaam is in de medische

onroerend goed in Noorwegen van Mediq Norge en van

middelensector. Al met al heeft de Raad geconcludeerd dat

onroerend goed van Nederlandse apotheken. Ook de

zijn samenstelling voldoende divers is.

46

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

samenstelling van de Raad van Commissarissen kwam in deze

openbare apotheken gehandhaafd werd waardoor de

vergadering ter sprake aangezien op dat moment bekend was

geneesmiddelmarkt in Duitsland de facto vooralsnog niet

dat de heer Van Bakel overwoog zijn commissariaat neer te

toegankelijk is voor Mediq.

leggen. In deze vergadering werd verder, buiten aanwezigheid van PricewaterhouseCoopers, gesproken over het voorstel van

Eind juli vond de bespreking van de halfjaarrapportage plaats

de Raad van Bestuur om de kosten van de dienstverlening van

in aanwezigheid van de partners van PricewaterhouseCoopers.

de externe accountant te verlagen. Ter voorbereiding op de

In reactie op het vertrek van Mohammad Naraghi als

AVA werd de statutenwijziging geaccordeerd. Daarbij werd de

groepsdirecteur werd goedkeuring verleend aan het voorstel

naam van OPG Groep gewijzigd in Mediq, werd elektronisch

van de Raad van Bestuur om Jesper Boysen te benoemen

communiceren met aandeelhouders en elektronisch stemmen

als tweede groepsdirecteur voor Direct & Institutioneel.

door aandeelhouders statutair mogelijk gemaakt en verviel

De vergadering sprak verder over de reorganisatie binnen

het onderscheid in aandelen A en B. Doordat met de meest

Apotheken Nederland waarin, in aanvulling op de eerdere

recente conversie alle aandelen B in aandelen A zijn

reductie met 250 fte’s, een reorganisatieplan ontwikkeld

geconverteerd, hoeft voortaan alleen nog maar gesproken te

werd waarbij 200 fte’s zullen komen te vervallen. De Raad

worden over gewone aandelen.

van Bestuur deed in deze vergadering verslag van zijn besprekingen met Achmea die uitmondden in het sluiten van

Op 8 april besloot de AVA inderdaad tot de voorgestelde

een contract als alternatief voor het preferentiebeleid. Daarbij

statutenwijziging, waardoor de vennootschap vanaf 9 april

moest helaas geconstateerd worden dat de Collectieve

2009 door het leven gaat als Mediq NV. Een belangrijke stap

Vereniging van Partner Apotheken (CVPA) niet deel zou

in de transitie van de onderneming omdat hiermee tot

nemen. Als gevolg van het aangescherpte preferentiebeleid

uitdrukking wordt gebracht dat de onderneming veel meer is

en de consequenties daarvan voor openbare apotheken in

dan een groothandel en zich ontwikkelt tot een organisatie

Nederland wordt een stringent debiteurenbeleid gevoerd.

die zich richt op de zorg voor mensen. Op voorstel van de Raad van Bestuur en de auditcommissie Eind april werd in de vergadering gesproken over de strategie

besloot de vergadering tot een besloten procedure voor de

van de onderneming in aanwezigheid van alle leden van de

selectie van de accountant van de vennootschap vanaf 2010.

groepsdirectie. Hierbij werd aandacht besteed aan alle

Het wordt nuttig geoordeeld periodiek een vergelijkend

bestaande product-marktcombinaties van de onderneming en

onderzoek ter zake te doen, met name op de gebieden

gesproken over de meest relevante keuzes. Om voor de hand

kwaliteit en kosten in het perspectief van de behoeften van

liggende redenen werd daarbij bijzondere aandacht besteed

Mediq in de komende periode.

aan de ontwikkelingen in de Nederlandse apothekersbranche. Daarnaast werd goedkeuring verleend aan het inrichten van

In deze vergadering maakte de Raad van Bestuur tevens

een verbeterde Klokkenluidersregeling. Voortaan wordt

melding van het ongelukkige voorval met namaak-

gebruikgemaakt van een externe instantie, waarbij zowel

insulinenaalden dat zich bij een van de groepsmaatschappijen

telefonisch als per internet meldingen geplaatst kunnen

in het voorjaar had voorgedaan. Deze kwestie kreeg door

worden, desgewenst anoniem. Tussenkomst van dit

tussenkomst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg grote

intermediair is bedoeld om de drempel te verlagen voor

media-aandacht. Dit leidde ook voor Mediq als geheel tot veel

medewerkers om daadwerkelijk meldingen van misstanden

publiciteit. Uit de Raad werd voor de verdere behandeling van

te doen.

deze kwestie een commissie samengesteld. Deze commissie stond onder voorzitterschap van de heer Van den Goorbergh

De volgende vergadering was begin juni. Daarin werd,

met als leden mevrouw Van Weelden en de heer Stuge.

wederom in aanwezigheid van de groepsdirectie, gesproken over de strategie van de onderneming. Daarnaast kwam corporate governance aan de orde; in het bijzonder besluitvorming naar aanleiding van de eind 2008 vastgestelde code Frijns. Verder werd goedkeuring verleend aan het voorstel van de Raad van Bestuur tot sale & lease back van het onroerend goed van Mediq Norge te Noorwegen. MODERNE In de extra vergadering van medio juni werden in samenspraak

DISTRIBUTIECENTRA

met de Raad van Bestuur de discussies ten aanzien van de

Wij hebben twee nieuwe distributie-

strategie afgerond. Daarbij werd extra aandacht besteed aan

centra geopend die voorzien zijn van

de apotheekmarkt in Nederland en hoe de opstelling zou

de modernste technieken. In Neder-

moeten zijn in reactie op de aanmerkelijke macht van

land voor de direct-bedrijfsonder-

zorgverzekeraars in Nederland. Verder is het in dit kader

delen en in Polen voor de farma-

relevant te melden dat omstreeks die datum bekend werd

ceutische groothandelsactiviteiten.

dat in Duitsland het zogenaamde Fremdbesitzverbot voor


47

De taak van deze commissie was zelfstandig zorg te dragen

samenwerking en dat hij buiten iedere bespreking en

voor onderzoek binnen de onderneming, zonder tussenkomst

besluitvorming zowel binnen Mediq als binnen Maxeda blijft.

van de Raad van Bestuur. Het doel ervan was de precieze

De financiële bijdrage van deze samenwerking is aantrekkelijk,

gang van zaken vast te stellen, waaronder begrepen de wijze

maar de omvang daarvan is niet van materiële invloed op

waarop het probleem door management en medewerkers is

het geconsolideerde groepsresultaat van Mediq. Best-

behandeld en te beoordelen of de door de Raad van Bestuur

practicebepalingen 11.3.2 tot en met 11.3.4 zijn nageleefd.

voorgestelde interne acties adequaat zijn te achten. De heer Van den Goorbergh deed, in zijn hoedanigheid van voorzitter van de commissie inzake de namaakinsulinenaalden, verslag van de afsluitende bespreking van

Uitgebreid aandacht voor de

de commissie met de onderzoeker. De commissie stelde een externe deskundige aan die betrokkenen binnen de

ontwikkelingen in de Nederlandse

onderneming heeft geïnterviewd en kennis heeft genomen van relevante procedures en rapportages. Zijn conclusie was

apotheekbranche

dat de systemen en procedures binnen het betrokken bedrijfsonderdeel adequaat waren, dan wel voor zover nodig naar behoren zijn aangepast na het naaldenincident. Voorts stelt de onderzoeker vast dat de meer subjectieve aspecten van het kwaliteitsbeheer permanente aandacht verdienen.

Tijdens de vergadering van eind oktober werd gesproken over

Dit kan worden ondersteund door workshops en soortgelijke

de uitslag van het periodiek medewerkerstevredenheids-

educatiemethoden. De onderzoeker deed daarnaast de

onderzoek binnen de onderneming. Dit onderzoek werd sterk

aanbeveling coördinatie van de kwaliteitstaken binnen de

beïnvloed door de marktontwikkelingen en daarmee

bedrijfsonderdelen vanuit de holding beter te organiseren.

samenhangende reorganisaties van de afgelopen anderhalf

Om die reden wordt een kwaliteitsmanager op holdingniveau

jaar en de uitslag was daarom bij Apotheken Nederland

aangesteld.

teleurstellend. Met de Raad van Bestuur werd besproken hoe hier het beste verbeteringen in aangebracht kunnen worden.

Als gevolg van de selectieprocedure voor de accountant

Verder werd gesproken over de ontwikkelingen rondom het

van de vennootschap zal aan de AVA worden voorgesteld

met Achmea gesloten contract en de reacties daarop van

KPMG NV te benoemen als accountant van de vennootschap

openbare apothekers.

met ingang van het boekjaar 2010.

De laatste vergadering werd eind november gehouden. Daarin

Buiten de vergaderingen om bestond regelmatig contact

was in aanwezigheid van de groepsdirecteuren de bespreking

tussen leden van de Raad van Commissarissen en de

en vaststelling van de begroting voor 2010 een prominent

leden van de Raad van Bestuur, vooral over ontwikkelingen

onderwerp. De verschillende groepsdirecteuren gaven in die

in de Nederlandse apotheekbranche, de namaak-

vergadering toelichting op het gedeelte van de begroting voor

insulinenaaldenkwestie en de accountantselectieprocedure.

2010 waarvoor zij verantwoordelijk zijn. In het verlengde daarvan werd gesproken over het acquisitiebeleid van de onderneming en waarop de focus in het bijzonder gelegd zal

DE COMMISSIES

worden in de nabije toekomst. Daarbij wordt vooral gedacht aan bedrijven binnen het directe en institutionele kanaal

Als gevolg van de toetreding van mevrouw Van Weelden en

buiten Nederland. Op de apotheekmarkt gaan we selectief

van de heren De Moor en Stuge en het vertrek van de heren

met acquisitiemogelijkheden in Nederland en Polen om.

Huibers en Van Bakel is de samenstelling van alle commissies gewijzigd.

Verder werd gesproken over een mogelijk belangenconflict voor de heer Van Gelder in verband met het voornemen van

AUDITCOMMISSIE

de onderneming een overeenkomst te sluiten voor de inkoop

De auditcommissie wordt voorgezeten door de heer

van niet-handelsgoederen met Maxeda BV. De heer Van Gelder

Van den Goorbergh. Hij geldt in de termen van de corporate-

is lid van de Raad van Commissarissen van Maxeda BV.

governancecode als financieel expert. De heer De Moor is

De gedachte is dat beide ondernemingen, met eventueel nog

lid van de commissie.

andere ondernemingen, afspraken maken met derde partijen over de inkoop van niet-handelsgoederen.

De commissie kwam tweemaal bijeen. Eenmaal in februari

De daarbij overeengekomen condities zullen van toepassing

ter bespreking van de jaarrekening en het jaarverslag 2008

zijn op de inkoop bij die derde door ieder van de

en in juli 2009 ter bespreking van de halfjaarcijfers. De

deelnemende partijen. Maxeda krijgt een redelijke, zakelijke

vergaderingen worden altijd bijgewoond door de accountant

vergoeding voor de door haar aan de deelnemers verleende

van de vennootschap, de leden van de Raad van Bestuur, de

diensten. Afgesproken is dat geen enkele vergoeding aan de

groepscontroller en het hoofd van de afdeling Internal Audit.

heer Van Gelder gegeven wordt die samenhangt met deze

De commissie spreekt daarnaast ook altijd afzonderlijk met de accountant van de vennootschap.

48


Vaste onderwerpen in de commissievergaderingen zijn:

REMUNERATIECOMMISSIE

•

juridische procedures;

De voorzitter van de remuneratiecommissie is de heer Visser.

•

voorzieningen;

De heer Van Duyne is lid van de commissie. De heer Visser is

•

business incidents;

voormalig lid van de Raad van Bestuur van de vennootschap.

•

de jaarrekening en het jaarverslag;

Op grond van codebepaling III.5.11 zou dat ongewenst zijn.

•

het voorstel tot winstbestemming;

Aangezien de heer Visser echter al in 1998 de onderneming

•

het internal-auditprogramma;

als bestuurder verliet, geen van zijn toenmalige collega-

•

de aard en mate van de opvolging van de

bestuurders meer actief in de onderneming is, is besloten deze

auditaanbevelingen;

positie door hem te laten vervullen.

•

het accountantsverslag;

•

het verloop van de accountantscontrole;

De commissie vergaderde in deze samenstelling eenmaal in

•

onregelmatigheden en administratieve bijzonderheden met

het verslagjaar en eenmaal ter afsluiting van het verslagjaar

materiële effecten.

in januari 2010. In 2009 werd vergaderd over de tussentijdse evaluatie van de realisatie van de doelstellingen van de Raad

In de vergadering van februari werd verder speciaal aandacht

van Bestuur tot op dat moment, over de voorstellen van de

besteed aan het preferentiebeleid van Nederlandse

commissie-Frijns voor wat betreft remuneratie en meer

zorgverzekeraars, de mogelijke gevolgen voor de

algemeen over het bestaande remuneratiebeleid.

onderneming daarvan en de mogelijke reacties van de onderneming daarop. Ook werd uitvoerig gesproken over de

Ter afsluiting van het verslagjaar werd de mate van realisatie

ontstane situatie van onderdekking bij het Pensioenfonds

van de kwantitatieve en de persoonlijke, kwalitatieve

OPG.

doelstellingen van de leden van de Raad van Bestuur over 2009 bepaald. Het verheugt de commissie te kunnen

In juli kwamen als bijzondere onderwerpen ter sprake

vaststellen dat deze doelstellingen in hoge mate gerealiseerd

de namaak-naaldenkwestie, de behoefte aan een

zijn. De jaarsalarissen van beide heren voor 2010 werden

intern onderzoek naar de cultuuraspecten daarbij en de

bepaald en met hen werd gesproken over hun individueel en

selectieprocedure voor de accountant van de vennootschap

onderlinge functioneren. De commissie is van oordeel dat de

met ingang van 2010.

Raad van Bestuur evenwichtig is samengesteld en goed is toegerust om leiding te geven aan de onderneming. De nauwe

De cfo en de voorzitter van de commissie hebben buiten de

samenwerking tussen de Raad van Bestuur en de drie

vergadering regelmatig contact met elkaar over actuele

groepsdirecteuren ervaart de commissie als effectief en

onderwerpen en de gang van zaken binnen de onderneming.

constructief.

SELECTIE-EN-BENOEMINGSCOMMISSIE

De secretaris van de vennootschap fungeert als secretaris van

De voorzitter is de heer Stuge met als lid van de commissie

deze commissie.

mevrouw Van Weelden. De commissie is tweemaal bijeengeweest. De eerste vergadering heeft de commissie zich over actuele aspecten van corporate governance in de relatie tot de taken van de commissie laten informeren door een externe deskundige. De commissie heeft gesproken over de noodzaak van diversiteit in de samenstelling van de Raad van Commissarissen en zich beraadt over de mate waarin hier met de huidige samenstelling al aan wordt voldaan. Aanleiding hiervoor is de geactualiseerde corporate-governancecode. Tijdens de tweede vergadering is gesproken over de werving van een nieuw lid van de Raad van Commissarissen. De commissie heeft van gedachten gewisseld over de procedure van selectie en over het gewenste profiel van kandidaten. De commissie heeft gesproken over de evaluatie van de Raad

MEEDENKEN MET DE KLANT

van Commissarissen en zijn leden. De voorzitter van de Raad

We bieden niet alleen meer

van Bestuur heeft de commissie geïnformeerd over de stand

zorgdiensten, maar denken ook mee

van zaken binnen de onderneming inzake talent review en

in praktische zin. Kluisjes om

succession planning.

geneesmiddelen ook na sluitingstijd te kunnen ophalen zijn daar een

De secretaris van de vennootschap fungeert als secretaris

voorbeeld van.

van deze commissie.


49

DIVERSE ONDERWERPEN

DANKWOORD

STRATEGIE

In Nederland heeft het preferentiebeleid zich sterk laten

Dat dit jaar, zoals hiervoor beschreven, zo frequent aandacht

voelen binnen de apotheekorganisatie van Mediq. Ook de

is besteed aan de strategie van de onderneming vond zijn

andere bedrijfsonderdelen binnen en buiten Nederland zijn

oorzaak enerzijds in de ingrijpende marktveranderingen voor

betrokken bij lokale dynamiek en hebben effecten van de

de Nederlandse apotheken, de heroriëntatie met betrekking

economische crisis ervaren. Voor medewerkers betekent dit

tot Nederlandse zorgverzekeraars en het verslechterde

dat steeds weer een beroep is gedaan op hun loyaliteit en

algemene economische klimaat in de wereld en anderzijds in

flexibiliteit. De gezondheidszorg stelt altijd hoge eisen aan

het feit dat sinds medio 2008 drie van de zes commissarissen

professionaliteit en alertheid. Het stemt de Raad van

nieuw toetraden. Dat laatste feit maakte dat de Raad meer

Commissarissen enthousiast te zien dat Mediq dankzij haar

behoefte dan gewoonlijk had om intensief de diverse product-

toegewijd en gekwalificeerd personeel in staat is zich positief

marktcombinaties met de Raad van Bestuur door te spreken.

te blijven ontwikkelen.

OVERLEG MET DE CENTRALE ONDERNEMINGSRAAD

Utrecht, 17 februari 2010

Ook dit jaar werd door drie individuele leden van de Raad van Commissarissen een overlegvergadering van de Centrale

Raad van Commissarissen

Ondernemingsraad bijgewoond. De heer Stuge besprak

J.F. van Duyne, voorzitter

de resultaten van het eerste halfjaar 2009 en mevrouw

B.T. Visser, vicevoorzitter

Van Weelden bezocht de ondernemingsraad aan de hand

W.M. van den Goorbergh

van de begroting voor 2010. Uiteraard kwamen ook actuele

F.K. De Moor

zaken aan de orde en in ieder geval relevante personeels-

O.R. Stuge

aangelegenheden. Dat betrof met name de reorganisatie bij

M.J.M. van Weelden-Hulshof

Apotheken Nederland en de uitkomsten van de onder het Nederlandse personeel gehouden barometeronderzoek naar arbeids(omstandigheden)-tevredenheid.

50



Samenwerking met andere zorgverleners De gezamenlijke inkoop van medische middelen voor de totale groep levert duidelijk voordeel op. Bijvoorbeeld in Denemarken, waar de markt wordt gedomineerd door openbare inschrijvingen, kunnen wij de producten goedkoper aanbieden en mede daardoor is Mediq Danmark een succesvolle en sterke partij waar andere zorgverleners graag zaken mee doen. In Denemarken rekenen wij ook huisartsen tot onze klanten. Samen kunnen wij de patiënt een betere kwaliteit bieden die ook nog eens kostenbesparend is.


CORPORATE GOVERNANCE

Mediq voldoet aan Code Frijns

DE ORGANISATIE VAN HET BESTUUR, HET TOEZICHT OP

In december 2004 werd de Nederlandse corporate-

HET BESTUUR EN DE RELATIE MET AANDEELHOUDERS

governancecode (Code Tabaksblat) aangewezen als

ZIJN IN LIJN MET DE PRINCIPES EN AANBEVELINGEN VAN

gedragscode die beursvennootschappen moeten naleven.

DE GEACTUALISEERDE NEDERLANDSE CORPORATE-

In de code zijn principes en best-practicebepalingen

GOVERNANCECODE.

vastgelegd waarvan naleving in Nederland door de overheid wenselijk wordt geacht. Op 10 december 2008 is door de Monitoring Commissie Frijns de evaluatie van de bestaande code en een aangepaste versie gepresenteerd. De wetgever heeft eind 2009 besloten die geactualiseerde corporategovernancecode (Code Frijns) op grond van de wet aan te wijzen als gedragscode vanaf januari 2010. Dit betekent dat wettelijke voorschriften gesteld zijn voor de inhoud van het jaarverslag, die betrekking hebben op de naleving van de code. Naleving houdt in dat de bepalingen van de code worden gevolgd, ofwel dat volgens het ‘pas toe of leg uit’principe afwijkingen gemotiveerd aan de aandeelhouders zijn of worden voorgelegd. Mediq voldoet langs die weg integraal aan de corporate-governancecode. Mediq NV geldt volgens de regels van het Burgerlijk Wetboek als structuurvennootschap. Voor wat betreft de governance betekent dit met name dat ten opzichte van andere naamloze vennootschappen de Raad van Commissarissen naast zijn toezichthoudende taak tevens tot taak heeft de benoeming en het ontslag van het bestuur, de voordracht van commissarissen en de goedkeuring van een aantal bestuursbesluiten.

RAAD VAN BESTUUR De Raad van Bestuur vormt het bestuur van de onderneming en draagt daarvoor volle statutaire verantwoordelijkheid. Tot zijn taakgebieden behoren onder meer de strategievorming, het beleid ter realisatie van de ondernemingsdoelstellingen, het bijbehorende risicoprofiel, de externe verantwoording en de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. De Raad van Bestuur

52

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 CORPORATE GOVERNANCE

legt hierover verantwoording af aan de Raad van

CORPORATE-GOVERNANCECODE

Commissarissen. De Raad van Bestuur bestaat uit twee personen. Ze krijgen

Er zijn enkele afwijkingen ten opzichte van de principes en

ondersteuning van drie groepsdirecteuren die samen met de

aanbevelingen van de corporate-governancecode die al in

leden van de Raad van Bestuur de groepsdirectie vormen.

eerdere AVA’s zijn toegelicht. Het gaat om de volgende drie

De groepsdirectie vormt het dagelijks bestuur van de

afwijkingen.

onderneming in operationele zin, zonder af te doen aan de wettelijke en statutaire verantwoordelijkheid van de Raad

•

Bij Mediq is geregeld dat aandelen die in het kader van het remuneratiebeleid vóór 2007 als variabel

van Bestuur.

langetermijninkomen aan bestuurders zijn toegekend, worden aangehouden voor telkens een periode van minstens vijf jaar. De blokkade loopt door bij einde van het

RAAD VAN COMMISSARISSEN

dienstverband, maar houdt op ingeval van overlijden of bij De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid van

wijziging in de zeggenschap over de vennootschap.

de Raad van Bestuur en de algemene gang van zaken in de

In die zin is de regeling bij Mediq strenger dan de

onderneming. De Raad van Commissarissen benoemt de leden

codebepalingen (II.2.5).

van de Raad van Bestuur, na kennisgeving aan de AVA. De Raad van Commissarissen heeft uit zijn midden een

•

In 2006 is de arbeidsovereenkomst van de heer Van Gelder

drietal commissies ingesteld op het gebied van selectie en

gewijzigd. De arbeidsovereenkomst geldt voor onbepaalde

benoeming van bestuurders en commissarissen (‘selectie-

tijd. Zijn benoeming als bestuurder geldt voor vier jaar

en-benoemingscommissie’), remuneratie (‘remuneratiecommissie’) en verslaggeving en risicobeheersing (‘auditcommissie’). Deze commissies hebben de taak de besluitvorming van de Raad van Commissarissen op

De groepsdirectie vormt het

genoemde gebieden voor te bereiden. Besluitvorming vindt te allen tijde plaats binnen de voltallige Raad van

dagelijks bestuur van de

Commissarissen.

onderneming in operationele zin De corporate-governancecode schrijft voor dat bedrijven in hun jaarverslag een verklaring opnemen over de onafhankelijkheid van de leden van de Raad van Commissarissen. Hierbij vereist de code dat alle commissarissen, met uitzondering van maximaal één persoon,

gerekend vanaf 1 januari 2009, de datum van

ten opzichte van elkaar, het bestuur of deelbelangen

herbenoeming. Hierdoor wordt bereikt dat het functioneren

onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. De Raad van

als bestuurder periodiek aan de orde gesteld wordt zonder

Commissarissen van Mediq voldoet aan dit vereiste, waarbij

dat daarbij ook de arbeidsovereenkomst onderwerp van de

één persoon geldt als niet-onafhankelijk in de zin van de code.

beoordeling moet zijn. Opzegging van de zijde van

Het betreft mevrouw Van Weelden-Hulshof die als zelfstandig

Mediq leidt tot een schadeloosstelling op basis van de

openbaar apotheker te Ermelo afnemer is van onze

zogenoemde ’kantonrechterformule’ met een minimum

farmaceutische groothandel in Nederland.

van twaalfmaal het geldende maandsalaris. Aan de arbeidsovereenkomst is een regeling toegevoegd voor de situatie waarin er sprake is van een wijziging

ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS

in zeggenschap over Mediq. Als om die reden de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd door een van beide

Tot de bevoegdheden van de AVA behoren de benoeming

partijen, ontvangt de bestuurder een vergoeding ter

van commissarissen op voordracht van de Raad van

hoogte van één jaarsalaris per jaar over de periode vanaf

Commissarissen (al dan niet met een versterkt

de datum van beëindiging van het dienstverband tot de

voordrachtsrecht van de Centrale Ondernemingsraad), het

datum waarop de bestuurder de 65-jarige leeftijd bereikt

vaststellen van de jaarrekening en het verlenen van decharge

met een maximum van drie jaar. Daarnaast zal Mediq de

aan de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen

geldende opbouw voor pensioen voortzetten, dan wel een

voor respectievelijk het gevoerde bestuur en het uitgeoefende

alternatieve regeling treffen. Verder heeft de Raad van

toezicht gedurende het boekjaar. Met de AVA worden het

Commissarissen de discretionaire bevoegdheid de

jaarverslag, het reserverings- en dividendbeleid en het

bestuurder een bonus toe te kennen overwegende de

voorstel tot uitkering van dividend besproken. De Raad van

voorwaarden van de transactie waarbij de zeggenschap

Bestuur en de Raad van Commissarissen leggen over de

over Mediq is overgegaan en de eventueel daaruit

corporate-governancestructuur verantwoording af aan de

voortvloeiende meerwaarde voor belanghebbenden. Deze

AVA. In navolging van de wettelijke code worden belangrijke

regeling is identiek aan de regeling zoals die gehanteerd is

wijzigingen in de identiteit van de onderneming voorgelegd

voor leden van de Raad van Bestuur voordat de eerste

aan de AVA.

CORPORATE GOVERNANCE MEDIQ JAARVERSLAG 2009

53

STICHTING PREFERENTE AANDELEN MEDIQ SAMEN MET ANDERE ZORGVERLENERS

Voor wat betreft de melding van alle uitstaande of potentieel

De ontwikkelingen in de markt

inzetbare beschermingsmaatregelen, noemen wij de Stichting

vragen om samenwerking met

Preferente Aandelen Mediq.

andere zorgverleners.

Mediq NV is een overeenkomst aangegaan met de Stichting Preferente Aandelen Mediq op grond waarvan de vennootschap aan de stichting een optie heeft verleend op het verkrijgen van cumulatief preferente aandelen tot het totale nominale bedrag aan uitstaande aandelen op het Nederlandse corporate-governancecode in 2004 van

moment van uitoefening. In overeenstemming met het

kracht werd (II.2.8).

bepaalde in de Wet melding zeggenschap heeft de stichting

Bovengenoemde regeling is sinds de goedkeuring van het

aan de Autoriteit Financiële Markten gemeld dat de stichting

huidige remuneratiebeleid in de AVA van 2 april 2008 op

een optie heeft op cumulatief preferente aandelen Mediq.

beide bestuurders van toepassing.

Hiermee kan 100% van het tot dat moment geplaatste kapitaal worden verworven ofwel 50% van de zeggenschap.

•

In afwijking van de corporate-governancecode is de voorzitter van de Raad van Commissarissen, de heer

De stichting kan het optierecht uitoefenen en daarmee 50%

Van Duyne, in 2007 voor een vierde aansluitende termijn

van de zeggenschap verwerven indien dit naar haar oordeel

van vier jaar benoemd (III.3.5).

gewenst is met het oog op de behartiging van de belangen van de vennootschap en van de ondernemingen die door de

De volgende afwijking ten opzichte van de corporate-

vennootschap (in)direct in stand worden gehouden, op

governancecode zal op 8 april 2010 met de AVA worden

zodanige wijze dat de belangen van de vennootschap en de

behandeld:

ondernemingen en van alle daarbij betrokkenen zo goed mogelijk worden gewaarborgd, en dat invloeden die de

•

Sinds juni 2009 is de heer Visser voorzitter van de

zelfstandigheid en/of de continuïteit en/of de identiteit van

remuneratiecommissie. De heer Visser is voormalig lid van

de vennootschap en die ondernemingen in strijd met die

de Raad van Bestuur van de vennootschap. Op grond van

belangen zouden kunnen aantasten, naar maximaal vermogen

codebepaling III.5.11 zou dat ongewenst zijn. Aangezien

worden geweerd.

de heer Visser echter al in 1998 de onderneming als bestuurder verliet en geen van zijn toenmalige collega-

Wij zien dit uitdrukkelijk als een tijdelijke maatregel om een

bestuurders nu meer actief in de onderneming is, is

periode van overleg te creëren en alternatieven te kunnen

besloten deze positie door hem te laten vervullen.

overwegen. De Raad van Bestuur zal publiekelijk mededeling doen van de voorbereiding door derden van een overname via

Verder wordt op 8 april 2010 met de AVA de herschreven

een openbaar bod indien hij daar kennis van neemt. Wij zijn

profielschets van de Raad van Commissarissen besproken.

ook van plan een dergelijk bod of mogelijke alternatieven ter goedkeuring voor te leggen aan de AVA aangezien wij vinden

•

Inmiddels is in de corporate-governancecode

dat voorstellen voor belangrijke wijzigingen in de identiteit

nadrukkelijker opgenomen dat bij de samenstelling van de

van de onderneming daar thuishoren. Een vriendelijk

Raad van Commissarissen de diversiteit een belangrijk

openbaar bod, dat uitonderhandeld is en dat eventueel

aandachtspunt is. In de herschreven profielschets is de

vermeerderd is met een overnamepremie, zal vanuit de

diversiteit, in overeenstemming met de herziene corporate-

zienswijze van het ondernemingsbestuur de marktwaarde van

governancecode, duidelijker beschreven.

het bedrijf weerspiegelen. Bij een vijandig bod hoeft dit niet het geval te zijn. Het bestuur van de stichting kan met name in

Best-practicebepalingen II.3.2 tot en met II.3.4 en III.6.1 tot en

zo’n geval de preferente aandelen inzetten om een periode

met III.6.3 zijn nageleefd.

van overleg te creëren en eventueel alternatieven te overwegen. Het stelt ons als bestuur van de onderneming

Voor de verklaring van het ondernemingsbestuur over de

in staat de mogelijke overname en de alternatieven te

interne risicobeheersings- en controlesystemen verwijzen wij

beoordelen vanuit het gezichtspunt van alle belanghebbenden

naar de bestuursverklaring in het hoofdstuk Risicobeheersing.

bij de onderneming.

In het hoofdstuk ‘Remuneratiebeleid’ leggen wij, in lijn met de

Het bestuur van de stichting bestaat uit de heren A.L. Asscher

code, verantwoording af over het gevoerde remuneratiebeleid

(voorzitter), H. Visser, R. Zwartendijk, J. van den Belt en

voor bestuurders en commissarissen.

W. van Vonno. Hierin zijn in het verslagjaar geen wijzigingen opgetreden.

54

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 CORPORATE GOVERNANCE

De Raad van Bestuur en het stichtingsbestuur zijn gezamenlijk van mening dat de stichting onafhankelijk is van Mediq in de

EIGEN MERKEN

zin van de Wet financieel toezicht.

Wij hebben in 2009 ons assortiment eigenmerkproducten uitgebreid.

Behalve via een openbare bieding kan ook door het

We bieden zo kwalitatief

verwerven van aandelen Mediq op de beurs een dominante

hoogwaardige producten tegen

aandeelhouderspositie worden opgebouwd die controle geeft

een aantrekkelijke prijs. Daarnaast

over de vennootschap. Van een overnamepremie is dan

vergroot het onze naamsbekendheid.

uiteraard geen sprake. Ook in deze situatie kan het inroepen van het optierecht door de stichting functioneel zijn. De samenstelling van het bestuur, de bestaansreden van de stichting en het bestaande optierecht zijn jaarlijks onderwerp van heroverweging binnen het bestuur van de stichting. Mediq heeft de stichting het recht toegekend om volgens artikel 2:346 sub c Burgerlijk Wetboek een verzoek tot het instellen van een enquête als bedoeld in artikel 2:345 Burgerlijk Wetboek in te dienen. Op deze wijze wordt het de stichting mogelijk gemaakt haar doel te realiseren zonder per se gebruik te moeten maken van het aan haar verleende optierecht. Onder omstandigheden kan het wenselijk zijn het optierecht (nog) niet te hanteren.

BESLUIT ARTIKEL 10 INFORMATIE IN HET KADER VAN DE OVERNAMERICHTLIJN Bestuurders worden benoemd, geschorst en ontslagen door de Raad van Commissarissen (statuten artikel 13). Commissarissen worden benoemd door de AVA, geschorst door de Raad van Commissarissen en ontslagen door de ondernemingskamer van het gerechtshof te Amsterdam (statuten artikelen 19 en 20). De AVA kan het ontslag van de Raad van Commissarissen bewerkstelligen (statuten artikel 22). Wijziging van de statuten geschiedt door de AVA (statuten artikel 31.5). De bevoegdheden van het bestuur in het bijzonder met betrekking tot de uitgifte van aandelen van de vennootschap zijn vastgelegd in artikel 4 van de statuten en met betrekking tot de verkrijging van eigen aandelen door de vennootschap in artikel 6 van de statuten. Mediq heeft een kredietfaciliteit tot zijn beschikking van een consortium van banken, alsmede een niet-bancaire lening. De faciliteiten staan beschreven in de jaarrekening. In de voorwaarden van beide leningen is een zogenaamde ‘change of control’-clausule opgenomen. Op het moment dat een partij meer dan de helft van het geplaatste aandelenkapitaal of de stemrechten in Mediq verkrijgt, hebben de leninggevers het recht om de leningen onmiddellijk op te eisen.

CORPORATE GOVERNANCE MEDIQ JAARVERSLAG 2009

55

REMUNERATIEBELEID

HET DOEL VAN HET REMUNERATIEBELEID IS GOED

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft het

GEKWALIFICEERDE BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN

remuneratiebeleid op 2 april 2008 goedgekeurd. Door de

AAN TE TREKKEN EN TE BEHOUDEN VOOR DE

opbouw in korte- en langetermijncomponenten beoogt de

ONDERNEMING. DAARBIJ STIMULEERT DE VARIABELE

variabele honorering zowel de structurele versterking van de

HONORERING DE BESTUURDERS TOT CONTINUÏTEIT

marktposities van de onderneming en waardevermeerdering

VAN DE ONDERNEMING EN STRUCTURELE

voor aandeelhouders, als financiële resultaten op korte termijn

WAARDEVERMEERDERING.

te stimuleren.

RAAD VAN BESTUUR Met het remuneratiebeleid wordt beoogd de leden van de Raad van Bestuur te motiveren te werken aan een structurele versterking van de marktposities van de onderneming en het creëren van waardevermeerdering. De Raad van Commissarissen is ervan overtuigd dat hiermee de belangen van de diverse stakeholders van de onderneming worden gediend. Het remuneratiepakket van de bestuurders is samengesteld op grond van een marktvergelijking, uitgevoerd door een onafhankelijk extern adviesbureau. Het wordt driejaarlijks getoetst op marktconformiteit aan de hand van door dit bureau verzamelde gegevens van een groep van 25 beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde Nederlandse ondernemingen in dezelfde grootteklasse als Mediq (de zogenaamde ‘peer group’). De beloningsstructuur kent drie basiscomponenten: •

Een vast salaris. Daarnaast gelden voor de leden van de Raad van Bestuur gelijke aanvullende arbeidsvoorwaarden als voor de meeste medewerkers van Mediq.

•

Een variabel inkomen in geld, gerelateerd aan prestaties in het afgelopen jaar (kortetermijnbeloning). Dit is afhankelijk van de gewogen score op de volgende criteria: het gemiddelde nettoresultaat, economische winst, gemiddeld werkkapitaal als percentage van de omzet en persoonlijk functioneren. At target is hiervoor 45% en maximaal 100% van het vaste salaris beschikbaar.

56

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 REMUNERATIEBELEID

•

Een variabel langetermijninkomen in geld, gerelateerd

De uitkering van het variabel langetermijninkomen wordt

aan driejaarsgemiddelden van de groei van de winst per

gebaseerd op driejaarsgemiddelden van de volgende drie

aandeel; Total Shareholder Return (TSR) gerelateerd aan

prestatiecriteria:

vergelijkbare internationale ondernemingen en TSR

•

Amsterdam Midcap Index (AMX). At target is hiervoor

Groei van de winst per aandeel (gewicht 50%). De basisdoelstelling is 8% (jaarlijkse) groei van de winst

45% en maximaal 120% van het vaste salaris beschikbaar.

per aandeel. •

Total Shareholder Return (TSR; totaal aandeelhouders-

Het variabel kortetermijninkomen was over 2009 afhankelijk

rendement) gerelateerd aan een referentiegroep

van een gewogen score op de volgende criteria:

vergelijkbaar met Mediq, bestaande uit de volgende

nettoresultaat, economische winst, gemiddeld werkkapitaal als

internationale beursgenoteerde ondernemingen:

percentage van de omzet en persoonlijk functioneren; voor

McKesson (USA), Cardinal Health (USA), Walgreens (USA),

2010 gelden overigens dezelfde criteria. Elk criterium weegt

Celesio (D), United Drug (IRL) en Galenica (CH) (gewicht

hierin voor een gelijk deel. Het persoonlijk functioneren wordt

25%). De basisdoelstelling is het behalen van de vierde positie in deze referentiegroep.

getoetst aan de hand van criteria die per persoon kunnen variëren. In overeenstemming met aanbeveling II.2.10 van de

•

TSR gerelateerd aan een referentiegroep bestaande uit

commissie-Frijns, heeft de Raad van Commissarissen de

de AMX-genoteerde ondernemingen (gewicht 25%).

bevoegdheid om discretionair de variabele honorering van de

De basisdoelstelling is het behalen van de twaalfde positie

Raad van Bestuur hoger of lager vast te stellen als hij daartoe

in deze referentiegroep.

redenen aanwezig acht. TSR meet het aandeelhoudersrendement en omvat Bij het volledig behalen van alle vier doelstellingen is als

zowel de verandering in de koers van het aandeel als

variabel inkomen in totaal 45% van het vaste salaris

dividendinkomsten, waarbij aangenomen wordt dat

beschikbaar. Bij overschrijding of onderschrijding van de

dividenden worden ge(her)investeerd in aandelen van de

gestelde doelen wordt de variabele beloning vastgesteld

onderneming op het moment dat de koers ‘ex-dividend’

volgens onderstaande staffels. Op advies van de

gaat. De TSR-prestatie zal worden gemeten over een

remuneratiecommissie heeft de Raad van Commissarissen

driejaarsperiode, waarbij het gemiddelde over de volledige

besloten voor het gemiddeld werkkapitaal een afzonderlijke

(driejaars)periode wordt bepaald voor Mediq en de

staffel te hanteren. Daarmee wordt bereikt dat de resultaten

geselecteerde referentieondernemingen.

die het management realiseert voor wat betreft werkkapitaal beter worden gewogen. Het is meer in lijn met de gestelde

De AVA heeft op 8 april 2009 goedgekeurd dat de

doelen doordat de invloed van mutaties in het gemiddeld

driejaarsgemiddelden als volgt worden berekend: over 2008

werkkapitaal als gevolg van acquisities, desinvesteringen

wordt alleen 2008 als ‘gemiddelde’ genomen, over 2009 het

en wisselkoersen wordt geminimaliseerd.

gemiddelde van 2008 en 2009, over 2010 het gemiddelde van 2008, 2009 en 2010 en vervolgens voortschrijdend gemiddeld over drie jaar.

Variabel kortetermijninkomen 1. GEMIDDELD WERKKAPITAAL ALS % VAN DE OMZET

Verder wordt voor de berekening van het langetermijninkomen voor de jaren 2009 en 2010 de groei van de winst per aandeel

REALISATIE VAN DOELSTELLING

UITKERING VAN VAST SALARIS

voor 2008 op 0% gesteld en wordt de groei van de winst per

< 90%

0%

aandeel tijdelijk op 8% gemaximeerd. De reden hiervoor is dat

90%

23%

2008 een bijzonder jaar is geweest, met name door de

100%

45%

bijzondere waardevermindering van goodwill en de gevolgen

110%

100%

van het preferentiebeleid. Door de groei van de winst per

> 110%

100%

aandeel voor 2008 op 0% te stellen, wordt zowel tegemoetgekomen aan het laten doorwerken van de negatieve resultaten van 2008 in 2009 en 2010, als aan het motiveren

2. OVERIGE CRITERIA

van de bestuurders dat in 2009 en 2010 een uitbetaling REALISATIE VAN DOELSTELLING

UITKERING VAN VAST SALARIS

< 80%

0%

80%

23%

Bij het volledig behalen van alle drie doelstellingen is als

100%

45%

variabel langetermijninkomen in totaal 45% van het vaste

120%

100%

salaris beschikbaar. Het maximum ligt op 120% van het vaste

> 120%

100%

salaris.

bereikt kan worden.

Bij tussenliggende realisatie wordt geïnterpoleerd.

REMUNERATIEBELEID MEDIQ JAARVERSLAG 2009

57

Met de bestuurders is een afspraak gemaakt dat zij in de

Alle componenten gezamenlijk leidden voor de bestuurders

komende jaren een aandelenbelang in Mediq opbouwen ter

tot de onderstaande beloning over het verslagjaar:

grootte van tweemaal het vaste jaarsalaris. De heer Van Gelder heeft gedurende 2009 zijn aandelenbelang uitgebreid met

X € 1.000

2009

2008

5.000 aandelen van 39.337 aandelen naar 44.337 aandelen. De heer Janssen heeft gedurende 2009 zijn aandelenbelang

M.C. VAN GELDER

uitgebreid van 5.000 aandelen naar 20.000 aandelen.

Brutosalaris

500

500

Er worden geen opties uitgegeven in het kader van het

Variabele beloning korte termijn

452

177

honoreringsbeleid.

Totaal kortetermijnbeloning

952

677

Variabel langetermijninkomen

Totaal langetermijnbeloning

113

0

5

5

134

94

173

Onkostenvergoeding 1. GROEI VAN DE WINST PER AANDEEL

Pensioenpremie (exclusief eigen bijdrage)

REALISATIE

UITKERING VAN VAST SALARIS (GEWICHT 50%)

J.G. JANSSEN *

< 4%

0%

Brutosalaris

315

4%

23%

Variabele beloning korte termijn

285

61

8%

45%


600

234

12%

68%

16%

90%


71

0

20%

120%

Onkostenvergoeding

5

4

> 20%

120%

Pensioenpremie 84

33

(exclusief eigen bijdrage) 2. TSR REFERENTIEGROEP VERGELIJKBARE

* In dienst per 1 mei 2008.

ONDERNEMINGEN Het vaste jaarsalaris over 2009 bedroeg voor de heer REALISATIE


1e

120%

respectievelijk € 350.000. De Raad is ervan overtuigd een

2e

90%

marktconforme honorering te hanteren gezien de ontwikkeling

3e

68%

en het ambitieniveau van de onderneming.

4e

45%

5e

23%

Met de heer Janssen zijn bij zijn aantreden in 2008 afspraken

6e

0%

gemaakt over de ontwikkeling van zijn vaste salaris. Uitgaande

7e

0%

van goed functioneren zou met ingang van januari 2010 het

Van Gelder € 500.000 en voor de heer Janssen € 315.000. Voor 2010 zijn deze vaste salarissen bepaald op € 510.000

vaste salaris bereikt zijn dat past bij het niveau van de functie. VARIABEL LANGETERMIJNINKOMEN

3. TSR AMX REFERENTIEGROEP

Met het nu bepaalde vaste salaris is dat niveau bereikt. Het variabele kortetermijninkomen van de beide leden van de Raad van Bestuur over 2009 bedraagt 90% van het

REALISATIE


1e

120%

eerdergenoemde staffel. De langetermijnbeloning van de

2e

113%

beide leden van de Raad van Bestuur over 2009 bedraagt 23%

3e

106%

van het brutosalaris. Dit percentage komt overeen met het

4e

100%

totaal van de uitkeringen op de drie genoemde criteria

5e

93%

conform de eerdergenoemde staffels. Het belang van de

6e

86%

onderneming verzet zich tegen een meer gedetailleerde

7e

79%

openbare verslaglegging. Wel kan gezegd worden dat naar de

8e

72%

overtuiging van de Raad van Commissarissen de leden van de

9e

65%

Raad van Bestuur naar behoren hebben gefunctioneerd.

10e

59%

11e

52%

Naar de mening van de Raad van Commissarissen is het

12e

45%

gevoerde bezoldigingsbeleid in 2009 effectief geweest.

13e

34%

14e

23%

15e – 26e

0%

brutosalaris. Dit percentage komt overeen met het totaal van de uitkeringen op de vier genoemde criteria conform de

58

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 REMUNERATIEBELEID

RAAD VAN COMMISSARISSEN De vergoeding voor de Raad van Commissarissen is sinds de Algemene Vergadering van Aandeelhouders per 6 april 2005 gebaseerd op een vaste vergoeding, aangevuld met een vergoeding per commissielidmaatschap. Met de vastgestelde vergoedingen is de Raad van Commissarissen van mening te voldoen aan een verantwoorde wijze van honorering van de commissarissen op een niveau dat in grote lijnen overeenkomt met dat van Mediq’s ‘peer group’. In onderstaand overzicht wordt de vergoedingssystematiek van de Raad van Commissarissen weergegeven zoals deze sinds 2005 en in geheel 2009 is gehanteerd: VASTE VERGOEDING

VERGOEDING PER COMMISSIELIDMAATSCHAP

Voorzitter

€ 40.000

Commissievoorzitter

€ 5.000

Vicevoorzitter

€ 35.000

Commissieleden

€ 4.000

Leden

€ 30.000

De vergoeding voor commissieleden geldt ook voor de voorzitter en de vicevoorzitter van de Raad, indien en voor zover zij lid zijn van een commissie. De vergoedingen per commissaris, zoals vermeld in de jaarrekening, zijn in 2009 overeenkomstig bovenstaand schema vastgesteld.

REMUNERATIEBELEID MEDIQ JAARVERSLAG 2009

59

Trend: groeiende vraag naar professionele persoonlijke zorg, service en begeleiding

Informatie en begeleiding, samen met andere zorgaanbieders In de Verenigde Staten is Byram Healthcare leverancier van een breed assortiment medische middelen bij mensen thuis. Zij doet dit in nauwe samenwerking met andere zorgaanbieders: de bestelling wordt door de thuiszorgorganisaties gedaan en Byram zorgt ervoor dat de producten bij de klant zijn afgeleverd als de verpleegkundige daar op bezoek komt om ze toe te passen. Juist deze intensieve samenwerking maakt de service zo uniek. Zo kunnen de verpleegkundigen hun tijd volledig besteden aan hun zorgtaken.


RISICOBEHEERSING

ONDERNEMEN BETEKENT HET VERANTWOORD NEMEN

RISICOBEHEERSINGS- EN CONTROLESYSTEMEN

VAN RISICO’S. WIJ HANTEREN EEN SYSTEEM VAN INTERNE BEHEERSING DAT INZICHT GEEFT IN DE REALISATIE VAN

Onze interne beheersings- en controlesystemen zijn in lijn

ONZE DOELEN, WAARBIJ WIJ GESTRUCTUREERD RISICO’S

met het COSO Enterprise Risk Management (COSO ERM)

IDENTIFICEREN, AANGAAN EN WAAR NODIG AFDEKKEN.

raamwerk voor interne beheersing en risicomanagement. Wij inventariseren bedrijfsrisico’s, schatten de waarschijnlijkheid en mogelijke impact daarvan in en treffen zo mogelijk maatregelen ter afdekking of vermindering van deze risico’s en bewaken de tijdige afwikkeling daarvan. Deze aanpak is als volgt in onze organisatie verankerd. KERNWAARDEN

Integriteit en openheid zijn belangrijke kernwaarden binnen onze organisatie. Via de bedrijfscode ‘Mediq de essentie’, personeelsregelingen als de klokkenluidersregeling en specifieke managementregelingen zoals het managementcharter en de business-incidentprocedure, hebben wij deze waarden verder uitgewerkt. Sinds 2009 kunnen eventuele incidenten in Nederland, Denemarken en Noorwegen anoniem worden gemeld bij een externe meldlijn. Dit zal in 2010 verder worden uitgerold binnen de groep. ‘PLANNING & CONTROL’-CYCLUS

Alle groepsmaatschappijen stellen op vaste momenten in het jaar bedrijfsplannen, budgetten en prognoses op, waarin zowel financiële als operationele doelstellingen zijn opgenomen. Periodiek vinden besprekingen plaats met het management van de groepsmaatschappijen over de algehele gang van zaken, waaronder de haalbaarheid van afgegeven prognoses en strategische keuzes, en de vermindering van bedrijfsrisico’s. Al deze informatie is opgenomen in het centrale managementinformatiesysteem van de groep. Wij hanteren scenarioanalyses voor ontwikkelingen die mogelijk een belangrijke impact op onze financiële resultaten kunnen hebben.

RISICOBEHEERSING MEDIQ JAARVERSLAG 2009

61

INTERNE RICHTLIJNEN EN EXTERNE STANDAARDEN

schappijen meer en meer gecentreerd door het gebruik van

Er zijn uniforme operationele en financiële richtlijnen en

‘cash pools’. De buitenlandse groepsmaatschappijen zullen

procedures die gelden voor alle groepsmaatschappijen,

hierin volgen in 2010 om het vermogensbeslag voor

zoals richtlijnen voor de operationele inrichting van de

operationele activiteiten en daaraan gerelateerde rentelasten

bedrijfsprocessen, de financiële verslaglegging, investeringen,

te reduceren.

financieringen en – meer in het algemeen – langlopende verplichtingen.

RISICOTOLERANTIE

Wij stimuleren het aangrijpen van nieuwe kansen en Bij acquisities voeren we standaard een ‘due diligence’-

accepteren de daarbij behorende risico’s wanneer deze een

onderzoek uit. Op het moment van een overname hebben

bijdrage leveren aan de realisatie van onze strategische en

we een integratieplan gereed. Daarnaast vindt periodiek

operationele doelstellingen. Wij stellen daarbij als voorwaarde

een evaluatie plaats van de mate waarin de beoogde

dat bijkomende risico’s worden onderkend en beheerst.

doelstellingen van acquisities daadwerkelijk zijn gerealiseerd.

Wij hanteren strakke financiële criteria voor acquisities en investeringen: acquisities moeten naast strategische criteria tevens binnen enkele jaren een rendement op het gemiddeld werkzaam vermogen van ten minste 15% opleveren. Wij zijn

Wij stimuleren het aangrijpen

bereid het risico van meerdere tegelijkertijd lopende acquisitietrajecten te nemen, zolang deze aan financiële

van nieuwe kansen

doelstellingen en andere managementcriteria voldoen. Onze risicohouding wordt verder beïnvloed door een aantal interne en externe factoren, zoals onze financiële resultaten en operationele kasstromen, onze financieringsmogelijkheden, economische conjunctuur en weten regelgeving. Als gevolg

Wij hebben een code voor beveiliging van informatie en

van de huidige economische omstandigheden is de financiële

gegevens, zowel binnen als buiten de ICT-omgeving. Er is een

speelruimte om ondernemingsrisico’s te nemen kleiner

business-incidentprocedure voor centrale meldingen van

geworden.

incidenten die de gezondheid van onze klanten nadelig zouden kunnen beïnvloeden, schade zouden kunnen

TOETSING

veroorzaken of onze reputatie in gevaar zouden kunnen

De groepsmaatschappijen zijn zelf verantwoordelijk

brengen.

voor de opzet en werking van de risicobeheersings- en controlesystemen van hun onderneming, binnen centrale

Kwaliteitsmanagement, veelal op basis van ISO-normen,

richtlijnen van de groep. Zij voeren jaarlijks een op het COSO-

vindt onder meer zijn uitwerking in de certificering volgens

ERM gebaseerde self-assessment van de risico’s ten aanzien

HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector)

van de bedrijfsdoelstellingen uit, waarvan de resultaten

van de meerderheid van onze Nederlandse apotheken en

worden besproken met de groepsdirectie. Tevens leggen

de distributie van geneesmiddelen en medische middelen op

groepsmaatschappijen jaarlijks verantwoording af over de

basis van geldende standaarden, zoals GDP (Good Distribution

kwaliteit van hun interne beheersing door middel van een

Practices).

‘letter of representation’.

VERZEKERINGEN EN TREASURYBELEID

Onze internal-auditafdeling voert regelmatige, risico-

Wij hanteren een groepsbreed verzekeringsbeleid, met

gerelateerde onderzoeken uit bij onze bedrijfsonderdelen,

richtlijnen voor de groepsmaatschappijen. We voorkomen

die bijdragen om de effectiviteit en doelmatigheid van

substantiële beïnvloeding van resultaten door middel van

de opzet en werking van onze risicobeheersings- en

verzekeringspolissen voor onder meer risico’s van beroeps-,

controlesystemen te toetsen en waar nodig verder te

producten algemene aansprakelijkheid, bedrijfsschade,

verbeteren. Onze externe accountant beoordeelt onze

transportschade, vermogensschade aan eigendommen en

risicobeheersings- en controlesystemen ten aanzien van

bestuurdersaansprakelijkheid. In 2009 is gestart met het

financiële verslaggevingsrisico’s, voor zover relevant in

integreren van polissen in ons corporate verzekerings-

het kader van een efficiënte controle van de jaarrekening.

programma om te bereiken dat verzekerbare risico’s wereldwijd onder gelijke dekking verzekerd zijn en met

De bevindingen van de onderzoeken door onze internal-

gelijke en acceptabele eigen risicolimieten.

auditafdeling en de voortgang van verbeteringsmaatregelen worden besproken met het verantwoordelijke management

Wij hanteren een groepsbreed treasurybeleid voor een

en ten minste tweemaal per jaar met de auditcommissie.

adequaat beheer van onze kas- en financieringsstromen en de daaraan gerelateerde financiële risico’s waaronder

Eenmaal per jaar bespreken wij met de auditcommissie de

(her)financieringsrisico’s, valutarisico’s en renterisico’s.

integrale opzet en werking van onze risicobeheersings- en

In Nederland worden de kasstromen van de groepsmaat-

controlesystemen, eventuele belangrijke tekortkomingen die zijn geconstateerd alsmede inmiddels aangebrachte dan wel

62

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 RISICOBEHEERSING

voorgenomen verbeteringsmaatregelen. De belangrijkste specifieke verbeteringsmaatregelen worden hierna in de

GERICHT OP PREVENTIE

‘Bestuursverklaring’ vermeld.

Mensen kunnen bij een Mediq Apotheek terecht voor verschillende gezondheidstesten. Zo lieten in 2009

RISICOPROFIEL

circa 24.000 mensen hun bloedsuikerwaarde testen.

Ondernemen gaat gepaard met risico’s. De realisatie van onze doelstellingen is onder meer afhankelijk van externe economische factoren, marktontwikkelingen, lokale regelgeving en andere factoren. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste risico’s verbonden aan onze doelstellingen, ingedeeld naar marktrisico’s, strategische en operationele

Naar aanleiding van de recente wijzigingen in de wetgeving

risico’s, financiële risico’s en risico’s met betrekking tot

in Duitsland, hebben wij ons businessmodel in Duitsland

verslaggeving en naleving van weten regelgeving. Tevens

aangepast, van distributie via depots bij voorschrijvers naar

geven wij aan hoe wij deze risico’s beheersen.

een combinatie van direct mail en distributiepunten.

MARKTRISICO’S

Economische ontwikkelingen en financiering

Lokale regelgeving en prijsdruk

Onze resultaten bij Apotheken Nederland staan onder druk

In de markten waarin wij actief zijn, speelt regulering door de

van regelgeving vanuit de overheid. De huidige moeilijke

overheid een belangrijke rol.

economische omstandigheden hebben daarentegen slechts in beperkte mate invloed op onze resultaten gehad. Onze

Voor Apotheken Nederland geldt dat het preferentiebeleid

volumes zijn verder gegroeid onder invloed van toenemende

van de zorgverzekeraars, dat in 2008 begon, ook in 2009 tot

vergrijzing en een veranderende levensstijl.

extreme prijsdruk heeft geleid. In sommige gevallen hebben

Wij hebben een relatief gezonde financieringspositie, waaraan

zich prijsverlagingen van meer dan 80% voorgedaan.

naast een gezonde kasstroom, ook de sale & lease back van

De marktomstandigheden en marges voor apotheken in

een bedrijfspand in Noorwegen en de verkoop van onze

Nederland zijn hierdoor structureel gewijzigd. De druk op de

Belgische farmaceutische groothandels- en apotheek-

verdiencapaciteit van de Nederlandse apotheek is in 2009

activiteiten hebben bijgedragen.

verder opgevoerd. Onze inspanningen zijn gericht op het tot stand brengen van een nieuw businessmodel dat recht doet

Een verdere economische teruggang kan onze resultaten

aan zowel de zorgverlenende taak als aan het

negatief beïnvloeden. Dit kan zich voordoen via teruglopende

ondernemerschap van de apotheker.

verkopen van OTC-producten en van producten waarvoor klanten een eigen bijdrage moeten betalen, met name in

Ook in de andere landen waar wij actief zijn, ervaren wij

Polen en Amerika. Daarnaast leidt de economische teruggang

een toenemende druk op onze marges door toetreding

tot een toenemend debiteurenrisico, vooral bij apotheken

van nieuwe marktpartijen, toegenomen inkoopmacht van

in Nederland en Polen en Nederlandse zorginstellingen.

zorgverzekeraars en overheidsinstanties, veelal ontstaan

Om de gevolgen zo veel mogelijk te beperken, besteden

uit de politieke wens om de kosten van de zorg te

wij verhoogde aandacht aan het monitoren van onze

verminderen ten gunste van de patiënt. Zo worden

debiteurenposities en de aan klanten verstrekte leningen, en

door overheden en verzekeraars steeds meer tenders

hanteren wij stringentere procedures met betrekking tot

uitgeschreven, wat onze marges verder onder druk zet.

cash- en werkkapitaalmanagement.

Mogelijke negatieve effecten van deze risico’s beperken wij zoveel mogelijk door te blijven investeren in hoogwaardige

Verder kunnen onze acquisitiemogelijkheden worden beperkt

dienstverlening tegen concurrerende prijzen. Klanten die zich

als onze resultaten teruglopen. Wij zullen eventuele

in toenemende mate manifesteren als zorgconsumenten, gaan

acquisitiemogelijkheden daarom selectief beoordelen.

hun keuze voor zorgaanbieders immers bepalen op basis van het gemak en de service die wordt geboden.

STRATEGISCHE EN OPERATIONELE RISICO’S

Groei directe en institutionele activiteiten Wij zijn vertegenwoordigd bij relevante organisaties zoals

We streven naar een vermindering van de afhankelijkheid van

nationale brancheorganisaties (KNMP, ASKA, BG Pharma),

de Nederlandse markt door vooral internationaal te groeien.

internationale brancheorganisaties (GIRP) en koepel-

Op deze markt willen we verder groeien, met name door

organisaties (VNO-NCW). Ook zijn wij in 2009 lid geworden

organische groei en uitbouw van de bestaande platforms in

van VEROZ, een platform van ondernemers in de zorg.

landen waar we al aanwezig zijn (met name in Duitsland,

Dit geeft ons de mogelijkheid om een bijdrage te kunnen

Scandinavië en de Verenigde Staten), bijvoorbeeld via

leveren aan de totstandkoming van regelgeving, en ons goed

verbreding van de portfolio met aanvullende product-

te kunnen positioneren bij toekomstige ontwikkelingen (zoals

marktcombinaties, of door uitbreiding van ons klantenbestand.

functionele bekostiging).


63

Trend: groeiende vraag naar professionele persoonlijke zorg en service

Informatie en begeleiding, dicht bij de voorschrijver Mediq Direkt Diabetes in Duitsland levert diabeteshulpmiddelen direct aan de klant. In 2009 hebben we een groot aantal kleinschalige winkels geopend, dicht bij de voorschrijver. Daar geven wij de klant informatie en begeleiding over het juiste, veilige en efficiënte gebruik van de producten. Ook hebben wij op veel locaties een geïntegreerde podologische praktijk. Zo zijn we letterlijk en figuurlijk dichter bij de klant gekomen en dat heeft een positieve bijdrage geleverd aan onze dienstverlening. Een logische stap nadat we begin 2009 de drie bedrijfsonderdelen in Duitsland, die los van elkaar werkzaam waren op hetzelfde terrein, samengevoegd hebben tot Mediq Direkt Diabetes.


Zoals in de paragraaf ‘Economische ontwikkelingen en

Efficiencyverhoging

financiering’ vermeld, kunnen onze acquisitiemogelijkheden

Door te denken vanuit geïntegreerde logistieke concepten

worden beperkt als onze resultaten teruglopen. Wij zullen

trachten wij onze logistieke prestaties te verbeteren en marge-

deze daarom selectief beoordelen, waarbij acquisities moeten

erosie door prijsverlagingen tegen te gaan. Het risico bestaat

voldoen aan stringente criteria (zoals vermeld onder

immers dat de prijserosie niet kan worden gecompenseerd

Risicotolerantie). Verder bestaat het risico dat voltooide

met efficiencymaatregelen, wat uiteindelijk leidt tot marge-

acquisities niet aan de verwachtingen beantwoorden.

erosie. Om dit risico tegen te gaan, werken wij voortdurend

Dit risico wordt zo veel mogelijk beperkt door doorlopende

aan het realiseren van efficiencyverbeteringen, onder meer

internationale marktverkenning, een goede screening van

door het optimaliseren en integreren van onze logistieke

geschikte overnamekandidaten en het zo snel en zo goed

concepten, het verder standaardiseren van processen, het

mogelijk integreren van nieuw verworven deelnemingen,

groepsbreed inkopen van medische middelen en het

zowel beheersmatig als in ons commercieel beleid. Daarnaast

uitbreiden van ons assortiment eigenmerkproducten. Ook

vergroten wij de beschikbaarheid van internationaal inzetbare

optimaliseren wij de samenwerking en kennisuitwisseling

managers door ons internationale personeelsbeleid verder te

tussen de verschillende groepsmaatschappijen.

ontwikkelen. Wij zullen onze operationele kosten, met name bij Apotheken Opbouw leidende apotheekformule

Nederland, fors moeten terugbrengen. De medio 2008

Een van onze strategische speerpunten is het verder

ingezette reductie van het personeelsbestand met

ontwikkelen van de Mediq Apotheekformule in Nederland en

250 fulltime equivalenten is inmiddels conform planning

Polen. Wij verwachten met een eenduidige en kwalitatief

afgerond. Vanaf 2010 zullen we onze operationele

hoogwaardige propositie sterk te staan naar onze klanten en

kosten verder terugbrengen, door middel van verdere

verzekeraars. Daarnaast werken wij, met name in Nederland,

personeelsreducties en het verder centraliseren en

aan samenwerkingsverbanden met verzekeraars, fabrikanten

standaardiseren van onze werkzaamheden.

en eerstelijnsartsen, gericht op het verbeteren van de kwaliteit voor de klant. Deze maatregelen zijn van belang om voor de

Binnen de groep maken wij gebruik van verschillende ICT-

Nederlandse apotheek de overgang te kunnen realiseren

systemen. Om de risico’s samenhangend met niet optimaal

van een businessmodel dat vooral gebaseerd was op

geïntegreerde ICT-systemen te verminderen, zijn wij

inkoopmarges, naar een model van beloning voor geleverde

voortdurend bezig om onze informatieprocessen en ICT-

diensten.

systemen zo veel mogelijk verder te standaardiseren. ICTsystemen van geacquireerde ondernemingen worden zo snel

Het risico bestaat dat wij met eigen en franchiseapotheken

mogelijk geïntegreerd in bestaande platformen. Op termijn

niet in staat zijn om een onderhandelingspositie op te bouwen

willen het aantal ICT-platformen terugbrengen; dit zullen we

dan wel te behouden met onze leveranciers en verzekeraars,

pas doen op het moment dat bestaande platformen aan

die beter is dan die van onze concurrenten. Wij beperken dit

vervanging toe zijn om onnodige kosten te voorkomen.

risico verder door het uitbouwen van de naamsbekendheid van ons merk Mediq Apotheek, het optimaliseren van de

In Polen hebben we in 2009 een nieuw landelijk

ketenaansturing en -beheersing, het uitbouwen van het

distributiecentrum in gebruik genomen, dat in de loop van

franchisemodel en het verder standaardiseren van onze

2010 de functies van meerdere lokale distributiecentra zal

processen.

overnemen. Het herstructureringsplan waarmee wij in 2008 zijn begonnen, is succesvol afgerond.

De administratieve, logistieke en commerciële systemen in onze Nederlandse apotheken zijn nog niet volledig

FINANCIËLE RISICO’S

geïntegreerd, hetgeen van belang is voor de opbouw van onze

Onze financieringsstructuur is erop gericht om evenwicht

apotheekformule. Wij hebben diverse controlemaatregelen

te realiseren tussen rendementsverhoging door vreemd-

geïmplementeerd om de hiermee samenhangende

vermogenfinanciering en voldoende vrije financieringsruimte.

operationele en financiële risico’s te beperken, waaronder een

De restricties op onze leningen en kredietfaciliteiten zijn

verdere standaardisatie en centralisatie van administratieve

een maximale nettoschuld/EBITDA-ratio van 3,5 en een

processen binnen de apotheken. Wij verwachten in 2010

rentedekking van ten minste 5,0 (EBITDA/rentelast).

belangrijke voortgang te maken in de ontwikkeling en

Per eind 2009 bedroegen deze ratio’s 1,3 respectievelijk 8,9.

implementatie van een aantal ICT-applicaties, waardoor de interne beheersing van de geld-goederenstromen binnen

Onze totale kredietfaciliteiten, bestaande uit langlopende

apotheken verder zal verbeteren.

leningen van institutionele beleggers en middellange en kortlopende bancaire faciliteiten, bedragen per 31 december 2009 circa € 445 miljoen (2008: € 450 miljoen), waarvan een vrije ruimte onder de gecommitteerde faciliteiten circa € 63 miljoen bedroeg.


65

Ons beleid is erop gericht om valutarisico’s die ontstaan uit

Voor een nadere toelichting op en kwantificering van de

handelstransacties of leningen anders dan in de eigen valuta

hiervoor genoemde financiële risico’s verwijzen wij naar

van de desbetreffende groepsonderneming, op consequente

de toelichtingen in de jaarrekening 2009 onder ‘Overige

basis af te dekken, veelal door valutatermijntransacties.

voorzieningen’ en ‘Overige vermeldingen: financiële

Translatierisico’s dekken we niet af. We beschouwen onze

instrumenten’.

posities in andere landen (in dit geval buiten de eurozone) als strategisch en gaan ervan uit dat op langere termijn

RISICO’S MET BETREKKING TOT VERSLAGGEVING

valutaschommelingen per saldo een neutraal effect zullen

EN NALEVING WET- EN REGELGEVING

hebben. Onze renterisico’s hebben wij beperkt door zo nodig

Betrouwbare financiële verslaggeving is essentieel voor

gebruik te maken van renteswaps of andere derivaten.

interne managementinformatie en als grondslag voor externe rapportages. De financiële verslaglegging door de

Op fiscaal gebied maken wij gebruik van de mogelijkheden

bedrijfsonderdelen gebeurt binnen groepsbrede richtlijnen,

die de fiscale weten regelgeving ons biedt, zonder

gebaseerd op IFRS. Uitgebreide ‘checks and balances’

onnodige risico’s te lopen. Bij de beoordeling van wettelijke

verkleinen het risico van onjuistheden.

mogelijkheden en ter toetsing van onze naleving van de belastingwetgeving krijgen wij ondersteuning van externe

In 2009 zijn we begonnen met het optimaliseren van het

fiscale adviseurs. Overigens zijn wij regelmatig in overleg met

financial control framework, dat naar verwachting in 2010

fiscale autoriteiten over de interpretatie van fiscale regels,

grotendeels zal zijn geïmplementeerd.

waarvan de afloop niet altijd met zekerheid kan worden voorspeld. Wijzigingen van het vennootschapsbelastingtarief

Gezien de bedrijfstak waarin wij actief zijn is een zorgvuldige

in de landen waar wij actief zijn, kunnen leiden tot voor- en/of

naleving van weten regelgeving en van onze gedragscode

nadelige veranderingen in de belastingposities op onze balans.

van het grootste belang. Via richtlijnen zoals de bedrijfscode ‘Mediq – de essentie’ dragen wij het belang hiervan binnen

Voor wat betreft pensioenrisico’s: wij hebben zowel

onze groep uit. Waar overtredingen plaatsvinden of dreigen

toegezegd-pensioenregelingen als toegezegde-

voor te komen, kunnen medewerkers dit (eventueel anoniem)

bijdrageregelingen voor onze medewerkers. De toegezegd-

melden via de klokkenluidersregeling. Daarnaast informeert

pensioenregeling (‘defined benefit’) heeft grotendeels

onze ‘business-incident’-procedure verantwoordelijke

betrekking op de Nederlandse entiteiten die aangesloten

managers op het hoogste niveau over inbreuk op weten

zijn bij Stichting Pensioenfonds OPG en betreft circa 4.500

regelgeving.

deelnemers (actief en niet-actief). Pensioenverplichtingen van Nederlandse bedrijfsonderdelen die niet onder de

In het eerste kwartaal van 2009 zijn namaak-insulinenaalden

werkingssfeer van de collectieve arbeidsovereenkomst van

op de Nederlandse markt terechtgekomen. Deze naalden zijn

Mediq vallen en van buitenlandse bedrijfsonderdelen zijn

na een intensieve terughaalactie van de markt gehaald.

veelal ondergebracht bij separate bedrijfstakpensioenfondsen

Sindsdien hebben wij diverse maatregelen getroffen om

of (her)verzekeraars, dan wel verzekerd via lokale overheden.

verspreiding van nagemaakte medische middelen in de

De besturen van de pensioenfondsen zijn verantwoordelijk

toekomst te voorkomen, waaronder aanscherping van

voor het gevoerde beleid. De belangrijkste risico’s van

inkoop- en productrecall-procedures, het invoeren van een

pensioenfondsen betreffen langlevenrisico’s, renterisico’s,

gedragscode voor leveranciers van medische middelen en

kasstroomrisico’s en beleggingsrisico’s. Deze risico’s worden

het aantrekken van een kwaliteitsmanager voor de groep.

zo veel mogelijk beperkt, onder meer door het analyseren van

Daarnaast onderzoeken wij samen met de branchevereniging

leven- en sterfteontwikkelingen, het uitvoeren van Asset

van medische technologie en medische middelen hoe

Liability Management-studies en het zo goed mogelijk

namaakproducten het beste van de markt geweerd kunnen

uitvoeren van een adequaat beleggingsbeleid. Indien sprake

worden. Deze maatregelen zullen verder verankerd worden in

is van een onderdekking bij de pensioenfondsen, wordt

ons systeem van kwaliteitsmanagement.

de financiering hiervan geregeld op grond van de uitvoeringsovereenkomst met Mediq. Het Pensioenfonds OPG

In 2009 was sprake van een toename van het aantal

heeft in 2008 een herstelplan opgesteld naar aanleiding van

compliance checks op de juistheid van ingediende declaraties

de ontstane situatie van onderdekking onder invloed van het

door zorgverzekeraars, met name in de Verenigde Staten.

feit dat een deel van het vermogen, buiten medeweten van

Wij hebben strikte procedures en controlemaatregelen om

het pensioenfonds, was overgedragen aan Lehman Brothers

risico’s met betrekking tot naleving te beperken.

en verloren was gegaan in het faillissement van deze bank. Mediq heeft in 2008 en 2009 eenmalige bijdragen verricht van € 5 miljoen respectievelijk € 2,5 miljoen. Naar aanleiding van de in januari 2010 overeengekomen schikking tussen het pensioenfonds de vermogensbeheerder State Street is de dekkingsgraad van het pensioenfonds fors verbeterd. Voor Mediq betekent dit onder andere dat er geen verdere stortingen zullen plaatsvinden.

66

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 RISICOBEHEERSING

BESTUURSVERKLARING

Wij zijn als Raad van Bestuur verantwoordelijk voor de

Onze interne risicobeheersings- en controlesystemen kunnen

ontwikkeling, implementatie en werking van de op onze

echter niet de absolute zekerheid bieden dat de strategische,

bedrijfsactiviteiten afgestemde interne risicobeheersings- en

operationele en financiële doelstellingen zonder meer

controlesystemen. Deze systemen zijn erop gericht om tijdig

worden bereikt en dat weten regelgeving altijd wordt

significante risico’s te onderkennen en deze zo goed mogelijk

nageleefd. Ook zullen de systemen niet alle menselijke

te beheersen. Zij geven met een redelijke mate van zekerheid

(beoordelings)fouten en vergissingen kunnen voorkomen.

inzicht in de vraag in hoeverre strategische, operationele en

Voorts is het inherent aan het ondernemerschap dat

financiële doelstellingen worden gerealiseerd, de financiële

er bij het aanvaarden van risico’s en het treffen van

verslaglegging betrouwbaar is en relevante weten

beheersingsmaatregelen steeds kosten-batenafwegingen

regelgeving wordt nageleefd. Deze systemen zijn ontwikkeld

moeten worden gemaakt.

op basis van COSO ERM. Met het oog op verdere optimalisatie van de Voor een beschrijving van ons risicomanagement en

risicobeheersings- en controlesystemen streven wij ernaar in

risicoprofiel verwijzen wij naar het hoofdstuk

2010 vooral vooruitgang te boeken op de volgende gebieden:

‘Risicobeheersing’. De door de bedrijfsonderdelen

•

afgegeven interne ‘letters of representation’, periodieke

applicaties, waardoor de interne beheersing van de geld-

risico-assessments en de kwartaalbesprekingen met het management maken integraal deel uit van ons

Ontwikkeling en implementatie van een aantal ICTgoederenstromen binnen apotheken verder zal verbeteren.

•

Verder optimaliseren van de beheersingsmaatregelen die

risicomanagementbeleid. Eenmaal per jaar bespreken wij met

gericht zijn op de financiële verslaggeving binnen de

de auditcommissie de integrale opzet en werking van onze

bedrijfsonderdelen (‘financial control framework’).

risicobeheersings- en controlesystemen, eventuele belangrijke tekortkomingen die zijn geconstateerd, alsmede inmiddels

Op grond van bovenstaande zijn wij van mening dat wij

aangebrachte dan wel voorgenomen verbeteringsmaatregelen.

hiermee voldoen aan de best-practicebepalingen II.1.3, II.1.4 en II.1.5 van de Nederlandse corporate-governancecode.

Zoals in voorgaande jaren aangegeven, is er nog geen volledige aansluiting tussen de administratieve, logistieke

Wij ondertekenen de jaarrekening op grond van artikel 2:101

en commerciële systemen in onze Nederlandse apotheken,

lid 2 BW en artikel 5:25c lid 2 sub c Wft.

hetgeen van belang is voor de opbouw van onze

Voorts verklaren wij, in overeenstemming met artikel 5:25c

apotheekformule. Wij hebben diverse controlemaatregelen

Wft, dat voor zover ons bekend:

geïmplementeerd om de hiermee samenhangende

•

de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de activa,

operationele en financiële risico’s te verminderen,

passiva en financiële positie per 31 december 2009 en het

waaronder een verdere standaardisatie en centralisatie

resultaat over 2009 van Mediq NV en de gezamenlijk

van administratieve processen binnen de apotheken. Wij verwachten in 2010 belangrijke voortgang te maken in de

in de consolidatie opgenomen ondernemingen; en •

het jaarverslag een getrouw beeld geeft omtrent de

ontwikkeling en implementatie van een aantal ICT-applicaties,

toestand op 31 december 2009, de gang van zaken

waardoor de interne beheersing van de geld-goederen-

gedurende 2009 van Mediq NV en van de met haar

stromen binnen apotheken verder zal verbeteren.

verbonden ondernemingen, waarvan de gegevens in haar jaarrekening zijn opgenomen en dat in het jaarverslag

Met inachtneming van het bovenstaande zijn wij van mening

2009 de wezenlijke risico’s waarmee Mediq NV wordt

dat onze risicobeheersings- en controlesystemen een redelijke

geconfronteerd, zijn beschreven.

mate van zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat, en dat de

Utrecht, 17 februari 2010

risicobeheersings- en controlesystemen ten aanzien van de financiële verslagleggingsrisico’s in het verslagjaar naar

Marc van Gelder, voorzitter Raad van Bestuur

behoren hebben gewerkt.

Hans Janssen, chief financial officer

BESTUURSVERKLARING MEDIQ JAARVERSLAG 2009

67

68

MEDIQ JAARVERSLAG 2009

JAARREKENING 2009

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening

70

Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat

71

Geconsolideerde balans

72

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen

73

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

75

Wijzigingen in de samenstelling van Mediq NV

77

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

80

Toelichting op de geconsolideerde winst-enverliesrekening

93

Toelichting op de geconsolideerde balans

102

Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht

124

Overige vermeldingen

125

Enkelvoudige balans

134

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening

135

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

136

Toelichting op de enkelvoudige winst-en-verliesrekening

137

Toelichting op de enkelvoudige balans

138

Overige gegevens

145

JAARREKENING MEDIQ JAARVERSLAG 2009

69

GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING X € 1.000

Netto-omzet

TOELICHTING

2009

2008

1

2.602.712

2.730.225

2.056.728

2.187.031

545.984

543.194

Inkoopwaarde van de omzet Bruto-omzetresultaat Overige baten

2

26.396

1.389

Personeelskosten

3

281.007

278.365

Afschrijvingen en amortisatie

4

26.221

27.190

Bijzondere waardevermindering vaste activa

5

–

198.300

Overige bedrijfskosten

6

149.098

143.673

Totaal bedrijfskosten

456.326

647.528

Bedrijfsresultaat

116.054

– 102.945

Financiële baten

7

1.077

939

Financiële lasten

7

– 15.637

– 17.078

– 14.560

– 16.139

8

1.127

– 2.486

102.621

– 121.570

9

– 25.819

– 5.948

76.802

– 127.518

74.530

– 127.891

Netto financieringslasten Resultaat geassocieerde deelnemingen Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen Toe te rekenen aan: Aandeelhouders (Nettoresultaat) Derden

2.272

373

76.802

– 127.518

10

1,27

– 2,19

10

1,27

– 2,19

Totaal

IN EURO’S

Resultaat per aandeel toe te rekenen aan aandeelhouders Resultaat per aandeel toe te rekenen aan aandeelhouders na verwateringseffect

70

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING

GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN HET TOTAALRESULTAAT X € 1.000

TOELICHTING

Resultaat na belastingen Actuariële verschillen: •

2009

2008

76.802

– 127.518

14.218

– 24.108

– 3.624

6.137

– 263

– 6.278

24

Actuariële winsten en verliezen inzake toegezegd-pensioenregelingen

•

Belastingeffect op actuariële verschillen

Kasstroomafdekkingen: •

Winsten/verliezen geboekt naar vermogen

•

Belastingeffect op kasstroomafdekkingen

24 67

1.601

1.627

– 10.047

vermogen

12.025

– 32.695

Totaalresultaat

88.827

– 160.213

86.304

– 158.597

Valutakoersverschillen

24

Resultaat direct opgenomen in het eigen

Totaalresultaat toe te rekenen aan: Aandeelhouders Derden Totaalresultaat

2.523

– 1.616

88.827

– 160.213


71

GECONSOLIDEERDE BALANS

TOELICHTING

31.12.2009

31.12.2008

Materiële vaste activa

11

123.903

131.883

X € 1.000

Vaste activa Vastgoedbeleggingen

12

2.158

2.572

Goodwill

13

293.556

301.042 37.791

Overige immateriële activa

14

34.583

Geassocieerde deelnemingen

15

7.192

7.039

Latente belastingvorderingen

27

25.919

22.024

Pensioenoverschot

28

5.426

–

Vorderingen

16

5.842

8.747

Beleggingen

17

16.670

13.506

515.249

524.604

Vlottende activa Voorraden

18

210.629

224.174

Handelsvorderingen

19

263.655

304.376

Vennootschapsbelasting

1.247

1.808

Overige vorderingen

20

36.068

32.901

Derivaten

26

–

50

Liquide middelen

21

109.737

28.356

621.336

591.665

Vaste activa aangehouden voor verkoop

22

Totaal activa

2.850

806

624.186

592.471

1.139.435

1.117.075

Eigen vermogen Aandelenkapitaal en agio

23

107.154

105.888

Reserves

24

331.414

259.015

438.568

364.903

Totaal Aandeel derden Totaal eigen vermogen

15.539

14.142

454.107

379.045

195.490

280.111

Langlopende verplichtingen Leningen

25

Derivaten

26

8.844

7.863

Latente belastingverplichtingen

27

14.384

12.175

Personeelsgerelateerde voorzieningen

28

2.428

17.752

Overige voorzieningen

29

1.712

3.883

222.858

321.784

Kortlopende verplichtingen Kredietinstellingen

1.731

25.428

Leningen vervallend binnen 1 jaar

25

82.015

1.708

Derivaten

26

1.304

915

30

329.892

364.109

Handelscrediteuren en overige kortlopende schulden Vennootschapsbelasting Overige belastingen en sociale premies Overige voorzieningen

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

72


29

9.833

6.405

20.679

12.111

17.016

5.570

462.470

416.246

1.139.435

1.117.075

GECONSOLIDEERD MUTATIEOVERZICHT VAN HET EIGEN VERMOGEN 2008

X € 1.000

GESTORT KAPITAAL

AGIORESERVES

RESERVE OMREKENINGSVERSCHILLEN

HEDGING

OVERIGE RESERVES

TOTAAL

MINDERHEIDSBELANGEN

TOTAAL EIGEN VERMOGEN

14.625

88.210

6.234

1.651

450.539

561.259

17.020

578.279

– 127.891 – 127.891

373

– 127.518

Openingsbalans per 1 januari 2008 Resultaat na belastingen Directe vermogensmutatie: •

Actuariële winsten/verliezen inzake pensioenen

•

Belastingeffect op actuariële

•

Winsten/verliezen u.h.v.

– 24.108

– 24.108

– 24.108

6.137

6.137

6.137

– 6.278

– 6.278

– 6.278

1.601

1.601

1.601

verschillen pensioenen kasstroomafdekkingen •


•

Omrekeningsverschillen

– 8.058

– 8.058

– 1.989

– 10.047

Resultaat direct genomen in eigen vermogen

– 8.058

– 4.677

– 30.706

– 1.989

– 32.695

Totaal resultaat

– 8.058

– 4.677 – 145.862 – 158.597

– 1.616

– 160.213

– 17.971

Winstbestemming 2007: •

Slotdividend 2007

•

Toevoeging aan reserve

– 21.632

Conversie door aandeelhouders

3.053

Inkoop eigen aandelen

– 21.632

– 21.632

– 1.906

1.147

1.147

– 7.373

– 7.373

– 7.373

Acquisities

– 410

– 410

Dividend en opgenomen kapitaal

– 613

– 613

Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interim-dividend 2008

32

32

– 9.933

– 9.933

263.865

364.903

– 239

– 207 – 9.933

Stand per 31 december 2008

14.625

91.263

– 1.824

– 3.026

14.142

379.045


73

GECONSOLIDEERD MUTATIEOVERZICHT VAN HET EIGEN VERMOGEN

2009

X € 1.000

GESTORT KAPITAAL

AGIORESERVES


HEDGING

OVERIGE RESERVES

TOTAAL

MINDERHEIDSBELANGEN

TOTAAL EIGEN VERMOGEN

14.625

91.263

– 1.824

– 3.026

263.865

364.903

14.142

379.045

74.530

74.530

2.272

76.802

14.218

14.218

14.218

– 3.624

– 3.624

– 3.624

– 263

– 263

– 263

67

67

67

Openingsbalans per 1 januari 2009 Resultaat na belastingen Directe vermogensmutatie: •

Actuariële winsten/verliezen inzake pensioenen

•

Belastingeffect op actuariële verschillen pensioenen

•

Winsten/verliezen u.h.v.

•

Belastingeffect op kasstroom-

kasstroomafdekkingen afdekkingen •


1.376

1.376

251

1.627


1.376

– 196

10.594

11.774

251

12.025

Totaal resultaat

1.376

– 196

85.124

86.304

2.523

88.827

– 7.628

– 7.628

– 7.628

– 505

761

761


Slotdividend 2008

•



46

1.220

Inkoop eigen aandelen Acquisities

– 806

– 806

Dividend en opgenomen kapitaal

– 320

– 320

Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interim-dividend 2009 Overige mutaties

– 50

– 50

– 50

– 5.869

– 5.869

– 5.869

147

147

147

335.084

438.568


74


14.671

92.483

– 448

– 3.222

15.539

454.107

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT

X € 1.000

TOELICHTING

Bedrijfsresultaat

2009

2008*

116.054

– 102.945

18.310

Aanpassingen voor: Afschrijvingen op vaste activa

4

18.151

Amortisatie op immateriële vaste activa

4

8.070

8.880

Bijzondere waardevermindering vaste activa

5

–

198.300

Resultaat uit verkoop groepsmaatschappijen

2

– 7.453

–

Resultaat uit verkoop activa

2

– 7.527

– 3.484

Beleggingsresultaat

2

– 3.869

11.319

Mutatie voorzieningen

31

2.998

– 3.933

Mutatie voorraden

31

5.758

– 16.610

Mutatie kortlopende vorderingen

31

17.204

– 20.200

Mutatie kortlopende verplichtingen

31

– 2.392

26.569

Operationele kasstroom

146.994

116.206

Betaalde interest

– 14.985

– 15.780

Betaalde belastingen over operationeel resultaat

– 27.309

– 6.647


104.700

93.779

Mutaties:

Investeringen vaste activa

11, 12, 14

– 33.022

– 44.594

31

– 538

– 118.432

403

586

2, 15

1.537

2.312

Verkoop van groepsmaatschappijen

31

21.576

–

Desinvesteringen vaste activa

31

24.146

8.526

Verstrekte leningen

16

– 653

– 3.473

Ontvangen aflossing op leningen

16

3.573

5.803

Acquisities na aftrek van liquide middelen Ontvangen interest Ontvangen dividend

Betaalde belastingen over investeringsactiviteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten

*

– 77

799

16.945

– 148.473

Ontvangsten uit uitgifte van aandelen

23

1.266

3.053


24

– 505

– 1.906


24

–

– 7.373

Betaald dividend

24

– 13.497

– 31.565

Opgenomen financiering

1.544

114.000

Aflossing op leningen

– 971

– 1.051

Mutatie minderheidsaandeelhouders

– 852

– 302

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

– 13.015

74.856

Nettokasstroom

108.630

20.162

De indeling van het geconsolideerde kasstroomoverzicht is gewijzigd, waarbij de vergelijkende cijfers zijn aangepast. Zie voor nadere toelichting de grondslagen in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.


75

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT

X € 1.000

2009

2008

Aansluiting naar de balans: Nettokasstroom

108.630

20.162

– 3.552

– 5.100

105.078

15.062

Liquide middelen

28.356

11.865

Kredietinstellingen

25.428

23.999

– 2.928

12.134

109.737

28.356

Valutakoersverschillen in netto kortlopende schuld Subtotaal Netto kortlopende schuld begin periode

Netto kortlopende schuld einde periode Liquide middelen Kredietinstellingen

Mutatie netto kortlopende schuld op balans

76


1.731

25.428

– 108.006

– 2.928

105.078

15.062

WIJZIGINGEN IN DE SAMENSTELLING VAN MEDIQ NV ACQUISITIES In het jaar 2009 zijn de volgende overnames gerealiseerd:

X € 1.000

OVERNAMEDATUM

16.11.2009

OVERGENOMEN ONDERNEMING

Medsen CF

LAND (SEGMENT)

Nederland

BIJDRAGE OMZET 2009

BIJDRAGE BEDRIJFSRESULTAAT 2009

ACQUISITIEBEDRAG

VANAF OVERNAMEDATUM

VOLLEDIG JAAR

VANAF OVERNAMEDATUM

VOLLEDIG JAAR

74

592

– 52

0

311

613

1.226

4

8

227

687

1.818

– 48

8

538

(Apotheken Nederland) 01.07.2009

1 apotheek

Nederland (Apotheken Nederland)

Totaal

DIRECT & INSTITUTIONEEL In 2009 hebben wij geen acquisities gedaan in het segment Direct & Institutioneel. APOTHEKEN NEDERLAND De acquisities bij Apotheken Nederland betreffen de aankoop van Medsen Central Filling (door ons hernoemd in Mediq Central Filling Apotheek) en één apotheek. Mediq Central Filling Apotheek richt zich op het verwerken van herhaalrecepten voor vooral chronische patiënten. De geneesmiddelen worden op naam verpakt afgeleverd bij de aangesloten apotheken. Wij hebben de activa en 20 medewerkers van Medsen CF overgenomen. Als acquisitiebedrag is € 0,3 miljoen opgenomen. De belangrijkste elementen van het acquisitiebedrag bestaan uit € 0,2 miljoen werkkapitaal en € 0,1 miljoen materiële vaste activa. In 2009 is onze apotheekketen in Nederland per saldo verminderd met zes apotheken; de keten telt daarmee 225 apotheken. Hiervan worden acht apotheken niet opgenomen in de consolidatie omdat wij hierin geen beslissende zeggenschap hebben (2008: 9). De afname van zes apotheken komt doordat twee apotheken zijn samengevoegd met andere apotheken, vier onrendabele apotheken zijn gesloten of omgebouwd tot uitdeelpost en één apotheek is verkocht. Daarnaast is er één apotheek gekocht. Als acquisitiebedrag is € 0,2 miljoen opgenomen. De belangrijkste elementen van het acquisitiebedrag bestaan uit € 0,4 miljoen goodwill en – € 0,1 miljoen werkkapitaal. APOTHEKEN INTERNATIONAAL In 2009 hebben wij geen acquisities verricht in Polen. Rekeninghoudend met de sluiting van tien niet-renderende apotheken komt het totaal aantal eigendomsapotheken ultimo 2009 uit op 192 (2008: 202). DESINVESTERINGEN DIRECT & INSTITUTIONEEL In 2009 hebben wij geen desinvesteringen gedaan in het segment Direct & Institutioneel. APOTHEKEN NEDERLAND In 2009 hebben we een minderheidsbelang van 50% in apotheek Tolakker Holding BV verkocht. Dit heeft niet geleid tot materiële effecten op kasstromen en activa/passiva van de groep. In 2008 hebben geen desinvesteringen plaatsgevonden.


77

WIJZIGINGEN IN DE SAMENSTELLING VAN MEDIQ NV

APOTHEKEN INTERNATIONAAL In 2009 is overeenstemming bereikt over de verkoop van onze Belgische activiteiten op het gebied van geneesmiddelendistributie. De transactie is in het derde kwartaal van 2009 afgerond. Zowel de groothandel Laboratoria Flandria (per 1 oktober 2009) als de apotheken (per 1 augustus 2009) zijn verkocht. De activiteiten van de farmaceutische groothandel en de apotheken zijn, evenals de medewerkers, overgenomen door Celesio respectievelijk Sodiap cvba (een dochteronderneming van Febelco cvba). Laboratoria Flandria en Mediq België maakten deel uit van het segment Apotheken Internationaal. In 2008 realiseerden de groothandel en de apotheken een netto-omzet van € 238 miljoen respectievelijk € 7 miljoen. In totaliteit werken er circa 180 medewerkers. De boekwinst op de verkoop bedroeg € 7,7 miljoen. De grond en gebouwen van Laboratoria Flandria zijn hierbij niet meegenomen en zullen separaat worden verkocht. Het distributiecentrum en het bijbehorende kantoor worden verhuurd aan Celesio. SPECIFICATIE De acquisities en desinvesteringen in 2009 hadden op het moment van acquisitie dan wel verkoop de volgende effecten op de activa en passiva van Mediq NV:

X € 1.000


AQUISITIE APOTHEKEN NEDERLAND

DESINVESTERING APOTHEKEN INTERNATIONAAL

109

– 1.682

Immateriële vaste activa

–

– 6.811

Latente belastingen

–

– 161

353

– 12.062

Voorraden (Handels)vorderingen

13

– 22.998

Liquide middelen

2

– 10.916

Leningen

–

329


–

56

Leningen vervallend binnen 1 jaar

–

12

– 296

28.588

(Handels)verplichtingen Voorzieningen

–

559

Netto geïdentificeerde activa/passiva

181

– 25.086

Goodwill op acquisities

359

–

Boekwinst uit hoofde van desinvesteringen Ontvangen / (betaalde) liquide middelen

–

7.582

– 540

32.492

Nog te ontvangen vergoeding

–

176

Verkregen / (gedesinvesteerde) liquide middelen

2

– 10.916

– 538

21.576

Netto kasinstroom / (kasuitstroom)

De boekwaarde van de oorspronkelijke overgenomen activa en passiva is, met uitzondering van de geïdentificeerde immateriële vaste activa, de hieraan gerelateerde latente belastingen en goodwill, gelijk aan de reële waarde. Voor acquisities hebben wij, naast een vergoeding voor overgenomen geïdentificeerde activa en verplichtingen, een vergoeding betaald voor bestaande klantrelaties, de locatie, toekomstige demografische ontwikkelingen of het aanwezige management. Als deze immateriële posten identificeerbaar zijn, worden ze opgenomen als immaterieel vast actief op de balans. Hierbij zijn drie criteria van belang. Op de eerste plaats moet het als actief afscheidbaar zijn of voortvloeien uit een contractueel of ander juridisch recht. Ten tweede moet de verwachting bestaan dat toekomstige economische voordelen uit dit immaterieel vast actief naar de groep zullen vloeien. Ten derde moet de kostprijs van het actief betrouwbaar vastgesteld kunnen worden.

78


De waarde van immateriële vaste activa die niet op de balans geïdentificeerd kunnen worden, zoals de locatie of de kwaliteit van het zittende management, zijn onderdeel van de post goodwill. Tevens heeft de goodwill betrekking op niet direct aan de overgenomen onderneming gelieerde aspecten, zoals demografische ontwikkelingen, voor zover deze naar verwachting bij gaan dragen aan de te realiseren kasstroom. Bij apotheekacquisities zijn er geen immateriële activa buiten de overgenomen geïdentificeerde activa die apart geïdentificeerd kunnen worden. Overweging hierbij is dat de klantrelatie veelal is gebaseerd op de fysieke locatie van de apotheek ten opzichte van artsen en patiënten. We stellen dat de waarde van een locatie afhangt van de volledige omgeving waar de apotheek deel van uitmaakt. Als zodanig is deze waarde niet individueel identificeerbaar. Verder is de relatie klant-apotheker gebaseerd op vertrouwen. Deze vertrouwelijkheid staat uitwisseling, verkoop of leasing van klantgegevens aan derden in de weg. Voor het management kan alleen een identificeerbaar vast actief opgenomen worden als de arbeidsovereenkomst met het zittende management tegen een lagere vergoeding dan gebruikelijk in de markt voortgezet wordt. Bij eerdergenoemde acquisities is hiervan geen sprake.


79

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING ALGEMEEN Mediq NV (‘Mediq’) is statutair gevestigd in Utrecht, Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de onderneming voor het jaar 2009 omvat de onderneming en al haar groepsmaatschappijen. Bovendien heeft Mediq NV een aandeel in derden (geassocieerde deelnemingen). Een overzicht van de belangrijkste geassocieerde deelnemingen is opgenomen in de toelichting. De geconsolideerde jaarrekening 2009 is opgesteld in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. De Raad van Commissarissen heeft de conceptjaarrekening met de Raad van Bestuur besproken. In vervolg daarop heeft de Raad van Bestuur de jaarcijfers op 17 februari 2010 vrijgegeven voor publicatie. Op 8 april 2010 zal het jaarverslag aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders ter vaststelling worden voorgelegd. TOEPASSING NIEUWE IFRS-STANDAARDEN, INTERPRETATIES EN WIJZIGINGEN OP GEPUBLICEERDE STANDAARDEN De volgende nieuwe IFRS-standaarden, interpretaties of wijzigingen op eerder gepubliceerde standaarden zijn voor de groep van kracht met ingang van het boekjaar 2009 en daarom toegepast bij het opstellen van deze geconsolideerde jaarrekening: IFRS 8 OPERATIONELE SEGMENTEN Met ingang van het verslagjaar 2009 is IFRS 8 ‘Operationele segmenten’ ingevoerd die de standaard IAS 14 ‘Gesegmenteerde informatie’ vervangt. Op grond van IFRS 8 worden de operationele segmenten primair gebaseerd op de structuur van de interne managementrapportage zoals die wordt verstrekt aan de ‘chief operating decision maker’, de voorzitter van de Raad van Bestuur en de chief financial officer. Dit heeft, in vergelijking met de toepassing van IAS 14, geleid tot een wijziging van de geïdentificeerde segmenten en een gewijzigde presentatie (zie noot 1). De geografische segmentering is niet gewijzigd naar aanleiding van de invoering van de nieuwe standaard. IFRIC 13 LOYALTYPROGRAMMA’S IFRIC 13 vereist dat voordelen die een entiteit aan haar klanten toekent in het kader van loyaltyprogramma’s afzonderlijk verantwoord worden. In het kader van deze programma’s verkrijgt een klant punten (premies, voordelen) die hij mag inwisselen voor goederen of diensten die gratis of met korting worden aangeboden. De interpretatie is van toepassing op boekjaren die aanvangen na 1 juli 2008 en heeft geen materiële consequenties voor de groep. IAS 1 PRESENTATIE VAN DE JAARREKENING (HERZIENING) Naar aanleiding van de herziene versie van IAS 1 is met ingang van het verslagjaar 2009 een aantal wijzigingen ingevoerd in de presentatie van de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en het geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen. IAS 23 FINANCIERINGSKOSTEN (HERZIENING) Deze wijziging is een herziening van de bestaande IAS 23-standaard en beoogt beter inzicht te geven in de verslaggeving over financieringskosten. De herziene standaard vereist dat ondernemingen rentekosten activeren indien deze direct toerekenbaar zijn aan de verwerving, constructie of productie van bepaalde activa. Hiermee is het niet meer toegestaan om dergelijke rentekosten direct in het resultaat te verantwoorden. Deze herziening is van toepassing met ingang van 1 januari 2009 en heeft geen materiële consequenties voor de groep. IFRS 7 FINANCIËLE INSTRUMENTEN (WIJZIGING) Om een verbetering van de toelichting op financiële instrumenten te bewerkstelligen is een wijziging van IFRS 7 doorgevoerd. De wijziging vereist aanvullende toelichting over tegen reële waarde gewaardeerde financiële instrumenten. Dit betreft met name toelichting over de input die gebruikt wordt voor waarderingstechnieken en de onzekerheden die hiermee verband houden. Daarnaast vereist de herziening verbeterde toelichting over het liquiditeitsrisico. De herziening is van toepassing met ingang van 1 januari 2009 en daarom toegepast in deze geconsolideerde jaarrekening.

80


IFRIC-INTERPRETATIES De volgende interpretaties zijn van toepassing voor de verslagperiode vanaf 1 januari 2009, maar hebben geen consequenties voor de groep: •

IFRIC 15: Verwerking van contracten voor de bouw van onroerend goed

•

IFRIC 16: Afdekking van netto-investeringen in buitenlandse activiteiten

OVERIGE WIJZIGINGEN Daarbij zijn in het kader van jaarlijkse verbeteringstrajecten diverse beperkte wijzigingen doorgevoerd op bestaande standaarden. Dit betreft voornamelijk verduidelijkingen van de standaard of aanvullende presentatievereisten. Deze wijzigingen hebben geen invloed op het resultaat en vermogen van de groep. IFRS-STANDAARDEN, INTERPRETATIES EN WIJZIGINGEN OP GEPUBLICEERDE STANDAARDEN DIE NOG NIET VAN TOEPASSING ZIJN De volgende gepubliceerde nieuwe IFRS-standaarden, interpretaties of wijzigingen op bestaande standaarden zijn nog niet van kracht voor het boekjaar 2009 en zijn door de groep ook niet vervroegd toegepast: IFRS 3 BEDRIJFSCOMBINATIES (HERZIENING) De herziening van IFRS 3 (IFRS 3R) heeft onder meer betrekking op de wijze waarop goodwill moet worden berekend en de wijze waarop rekening gehouden moet worden met minderheidsbelangen en voorwaardelijke elementen in de acquisitieprijs. Onder IFRS 3R dienen direct aan de acquisitie gerelateerde kosten ten laste van het resultaat te worden gebracht van het jaar waarin deze zich voordoen. Onder de bestaande standaard vormen deze kosten onderdeel van de overnameprijs. Indien er sprake is van een minderheidsbelang bestaat onder IFRS 3R per acquisitie de mogelijkheid om deze te waarderen tegen ofwel de reële waarde ofwel het proportionele deel van het minderheidsbelang in de netto-activa van de overgenomen partij. Ten aanzien van voorwaardelijke betalingen die tegen reële waarde als schuld worden geclassificeerd op de acquisitiedatum bepaalt IFRS 3R dat eventuele latere wijzigingen via de winst-en-verliesrekening worden geherwaardeerd. De aangepaste standaard dient prospectief te worden toegepast voor alle verslagjaren die aanvangen op of na 1 juli 2009 en zal daarom met ingang van het boekjaar 2010 door de groep worden doorgevoerd. Dit heeft naar verwachting invloed op het resultaat van de groep als er materiële acquisities plaatsvinden. IAS 27 GECONSOLIDEERDE EN AFZONDERLIJKE JAARREKENINGEN (HERZIENING) De herziene standaard vereist dat wijzigingen in de deelneming in een dochteronderneming waarbij de zeggenschap behouden blijft, worden verantwoord als transacties met aandeelhouders binnen het eigen vermogen. Indien veranderingen resulteren in het verliezen van zeggenschap wordt een eventueel resterend minderheidsbelang in de voormalige dochteronderneming gewaardeerd tegen reële waarde waarbij de winst of het verlies wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De wijzigingen in IAS 27 dienen met een aantal uitzonderingen retrospectief te worden toegepast voor boekjaren die aanvangen op of na 1 juli 2009. De herziening zal met ingang van het boekjaar 2010 door de groep worden doorgevoerd en heeft naar verwachting in samenhang met de herziening van IFRS 3 invloed op het resultaat ingeval van materiële transacties met minderheidsaandeelhouders. OVERIGE INTERPRETATIES EN WIJZIGINGEN OP GEPUBLICEERDE STANDAARDEN Momenteel onderzoeken wij de invloed voor de groep van overige interpretaties en wijzigingen op gepubliceerde standaarden die van kracht worden in 2010 of 2011. Naar verwachting zullen deze wijzigingen geen of beperkte consequenties voor de groep hebben. GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN DE GECONSOLIDEERDE OVERZICHTEN ALGEMEEN De belangrijkste grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening lichten we hierna toe. De ondernemingen van de groep hebben deze grondslagen consistent toegepast voor de in deze geconsolideerde jaarrekening gepresenteerde perioden, tenzij anders vermeld. De waarderingsgrondslagen zijn gebaseerd op historische kosten, tenzij anders vermeld in deze grondslagen. JAARREKENING MEDIQ JAARVERSLAG 2009

81

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

CONSOLIDATIE Groepsmaatschappijen In de consolidatie worden de financiële gegevens van Mediq betrokken en van ondernemingen waarin de vennootschap beslissende zeggenschap over het operationele en financiële beleid kan uitoefenen. In het algemeen houdt de vennootschap hier direct of indirect meer dan de helft van de zeggenschapsrechten. De activa, verplichtingen en resultaten van deze ondernemingen (hierna aangeduid als groepsmaatschappijen) worden volledig geconsolideerd. De transacties, relaties en ongerealiseerde resultaten tussen de groepsmaatschappijen zijn geëlimineerd. Het aandeel van derden in het geconsolideerde resultaat en vermogen is afzonderlijk vermeld. Bij acquisitie waarderen wij de afzonderlijke activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen van een groepsmaatschappij tegen de reële waarde die op de dag van acquisitie gold. De waarde waarmee de verkrijgingsprijs (inclusief kosten van de acquisitie) de reële waarde van het groepsaandeel in de afzonderlijk te identificeren netto-activa te boven gaat, activeren wij als goodwill. Na de eerste verantwoording wordt de goodwill gewaardeerd als kostprijs onder aftrek van geaccumuleerde waardevermindering. Als de verkrijgingsprijs van de nieuw verworven groepsmaatschappij lager is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare netto-activa wordt het verschil direct ten gunste van het resultaat gebracht. De financiële gegevens van nieuw verworven groepsmaatschappijen worden meegeconsolideerd vanaf het moment van het verkrijgen van beslissende zeggenschap over het financieel en operationeel beleid in de groepsmaatschappij. De financiële gegevens van groepsmaatschappijen die zijn afgestoten, worden geconsolideerd tot het moment van beëindiging van beslissende zeggenschap. Op het moment dat een groepsmaatschappij wordt afgestoten, wordt het verschil tussen de opbrengstwaarde en de boekwaarde, inclusief de goodwill en de cumulatieve omrekeningsverschillen, verantwoord in de winst-en-verliesrekening. OMREKENING VAN VREEMDE VALUTA’S Functionele valuta / presentatievaluta De jaarrekening van elke groepsmaatschappij wordt gebaseerd op de valuta die gehanteerd wordt in het land waarin de groepsmaatschappij opereert (functionele valuta). De jaarrekening van Mediq wordt opgesteld in euro’s, de functionele en presentatievaluta van Mediq NV. Transacties en balansposities Handelstransacties en balansposities in vreemde valuta’s van individuele ondernemingen worden in de functionele valuta vastgelegd in de lokale administratie tegen de geldende dagkoers. Monetaire activa en verplichtingen die zijn uitgedrukt in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de valutakoers per balansdatum. Hieruit voortvloeiende omrekeningsverschillen en koersverschillen voortvloeiend uit de afwikkeling van dergelijke transacties worden in het resultaat verwerkt. Groepsmaatschappijen De resultaten en balansen van alle groepsmaatschappijen die in een andere functionele valuta rapporteren dan de euro worden als volgt omgerekend naar euro’s: •

activa en verplichtingen van ondernemingen worden omgerekend naar euro’s tegen de valutakoers per balansdatum;

•

de winst-en-verliesrekeningen van deze ondernemingen worden omgerekend naar euro’s tegen de gemiddelde koers;

•

koersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van de nettovermogenswaarde van geconsolideerde ondernemingen worden verwerkt in de reserve omrekeningsverschillen.

Wanneer een buitenlandse entiteit geheel of gedeeltelijk wordt verkocht, worden cumulatieve omrekeningsverschillen ten gunste of ten laste gebracht van de winst-en-verliesrekening als onderdeel van het resultaat op de verkoop. Goodwill die voortvloeit uit de overname van een buitenlandse activiteit en aanpassingen aan de reële waarde zijn onderdeel van de investering in de buitenlandse activiteit en worden omgerekend tegen de slotkoers.

82


Voor deze jaarrekening zijn de volgende koersen gebruikt:

IN EURO’S

BALANS PER 31.12.2009

WINST-ENVERLIESREKENING 2009

BALANS PER 31.12.2008

WINST-ENVERLIESREKENING 2008

Hongaarse forint

100

0,37

0,36

0,38

0,40

Noorse kroon

100

12,05

11,40

10,26

12,15

Deense kroon

100

13,44

13,43

13,42

13,41

Poolse zloty

100

24,36

23,07

23,98

28,44

US-dollar

100

69,42

71,64

71,86

68,25

Zwitserse frank

100

67,40

66,41

67,34

63,20

KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, het bankkrediet en geldmarktleningen opgenomen onder de kortlopende schulden. Kasstromen in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de gemiddelde wisselkoers over de verslaggevingsperiode. Investeringen in groepsmaatschappijen worden verwerkt tegen de verkrijgingsprijs van vermogenstitels of (indien van toepassing) werkzaam vermogen, vermeerderd met overgenomen rentedragende schulden en onder aftrek van binnen de geacquireerde onderneming aanwezige geldmiddelen. Met ingang van het verslagjaar 2009 is de indeling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht gewijzigd om tot een verbeterd inzicht te komen. De belangrijkste wijzingen zijn: •

het kasstroomoverzicht wordt opgesteld vanuit het bedrijfsresultaat in plaats van het resultaat voor belastingen;

•

de overige mutaties in vaste activa zijn nader gespecificeerd waardoor deze lijn niet langer is opgenomen in het kasstroomoverzicht. Dit heeft geleid tot een verschuiving van de kasstroom uit investeringsactiviteiten naar de kasstroom uit operationele activiteiten.

Als gevolg van deze wijzigingen zijn ook de vergelijkende cijfers aangepast. MATERIËLE VASTE ACTIVA Materiële vaste activa waarderen wij tegen kostprijs verminderd met geaccumuleerde afschrijvingen en geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. Afschrijvingen worden verantwoord als kosten en op lineaire basis bepaald, rekeninghoudend met de gebruiksduur en met inachtneming van een eventuele restwaarde. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Voor bedrijfsgebouwen geldt een afschrijvingstermijn die ligt tussen 10 en 33 jaar. Machines, installaties en andere vaste bedrijfsmiddelen worden afgeschreven over een periode die varieert van 3 tot 10 jaar. Onderhoud, reparaties en renovaties worden over het algemeen als kosten verwerkt in de periode waarin ze optreden. Belangrijke renovaties worden geactiveerd in de boekwaarde van het betreffende actief als mag worden verwacht dat de toekomstige economische voordelen groter zullen zijn dan de oorspronkelijk vastgestelde waarde. Deze worden afgeschreven over de gebruiksduur van het betreffende actief, maar gaan de resterende gebruiksduur van het actief waarvan het deel uitmaakt niet te boven. De restwaarde en gebruiksduur worden aan het eind van ieder jaar beoordeeld. Bij herziening van eerdere verwachtingen verwerken wij de wijzigingen als een schattingswijziging. De reële waarde wordt met een interval van enkele jaren getoetst door onafhankelijke deskundigen.


83


VASTGOEDBELEGGINGEN Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. De waarderingsgrondslagen zijn gelijk aan die van materiële vaste activa. GOODWILL Onder immateriële vaste activa is de goodwill opgenomen die ontstaat bij acquisitie. De goodwill op acquisities van geassocieerde deelnemingen verantwoorden we onder investeringen in geassocieerde deelnemingen. Goodwill wordt bepaald door het verschil tussen de verkrijgingsprijs die wordt betaald op het moment van aankoop van een onderneming, en het aandeel van de groep in de reële waarde van de identificeerbare activa en verplichtingen. In de verkrijgingsprijs zijn kosten begrepen die direct kunnen worden toegerekend aan de acquisitie. Na initiële verantwoording wordt de goodwill gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van geaccumuleerde bijzondere waardevermindering. Bij verkoop van een entiteit waar wij beslissende zeggenschap hebben, wordt de goodwill afgeboekt naar rato van het aandeel van deze entiteit in de totale waarde van de kasstroom genererende eenheid waar de entiteit deel van uitmaakt. OVERIGE IMMATERIËLE ACTIVA Immateriële activa anders dan goodwill, zoals software, websites en geïdentificeerde activa bij investeringen in groepsmaatschappijen, zoals klantrelaties, worden gewaardeerd tegen kostprijs minus geaccumuleerde afschrijvingen en geaccumuleerde bijzondere waardeverminderingen. Afschrijvingen worden verantwoord als kosten en op lineaire basis bepaald over de verwachte gebruiksduur die op vijf jaar wordt geschat voor de categorie software en websites. De afschrijvingsperiode op klantrelaties is afhankelijk van het vooraf gedefinieerde klantverloop. GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN Een geassocieerde deelneming is een entiteit waarbij de groep door haar belang invloed van betekenis kan uitoefenen op de financiële en beleidsbeslissingen van de deelneming, maar geen beslissende zeggenschap heeft. Investeringen in geassocieerde deelnemingen worden op de balans opgenomen voor het aandeel in de waarde van het nettovermogen van de deelneming, samen met de goodwill waarvan bij acquisitie sprake was, onder aftrek van eventuele waardeverminderingen van individuele investeringen. De nettovermogenswaarde van deze deelnemingen bepalen we volgens waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen van de groep. De eerste waardering van gekochte deelnemingen is tegen kostprijs, waarbij binnen de kosten een allocatie plaatsvindt volgens de reële waarde van de netto-activa op het moment van acquisitie. Voor vervolgwaardering gaan we uit van de op deze manier bepaalde reële waarde. De resultaten van de geassocieerde deelnemingen bepalen we in overeenstemming met de waarderingsgrondslagen van Mediq. Voor deze deelnemingen tonen we een evenredig aandeel in het resultaat gebaseerd op de vermogensmutatiemethode. Uitkeringen die van geassocieerde deelnemingen worden ontvangen verlagen de boekwaarde van de investering. Wanneer ons aandeel in de verliezen groter is dan de waarde van het belang in de geassocieerde deelneming, wordt de boekwaarde van de entiteit afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen, behalve voor zover we een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting zijn aangegaan of betalingen hebben verricht namens een geassocieerde deelneming. Transacties met onze geassocieerde deelnemingen vinden plaats tegen marktconforme condities. FINANCIËLE VASTE ACTIVA Financiële activa worden in de balans opgenomen tot de afwikkelingsdatum. De groep heeft financiële activa in de volgende categorieën: •

Vorderingen Na een initiële waardering tegen reële waarde vermeerderd met direct toe te rekenen transactiekosten, worden vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, eventueel verminderd met een voorziening voor oninbaar geachte posten. Elk verschil tussen het uitgeleende bedrag (na verrekening van een eventueel agio of disagio) en de te ontvangen aflossingstermijnen gedurende de looptijd van de vordering wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening volgens de effectieve interestmethode. Vorderingen met een looptijd korter dan één jaar worden geclassificeerd onder de vlottende activa.

84


•

Beleggingen Deze financiële activa worden gewaardeerd tegen reële waarde. Het beleggingsresultaat (inclusief het ontvangen dividend) verantwoorden wij rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening.

BIJZONDERE WAARDEVERMINDERINGEN VAN VASTE ACTIVA De groep beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Als dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Als het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Voor de goodwill wordt, ook indien er geen indicaties aanwezig zijn, jaarlijks een test op bijzondere waardevermindering uitgevoerd. Goodwill wordt toegerekend aan het laagste niveau van een kasstroom genererende eenheid. Voor de test op bijzondere waardevermindering is het niveau bepalend waarop vanuit strategisch en operationeel perspectief gestuurd wordt. Vanuit deze gedachte wordt een keten van apotheken aan een test op bijzondere waardevermindering onderworpen en niet elke individuele apotheek. Voor onze overige activiteiten wordt de individuele groepsmaatschappij als kasstroomgenererende eenheid beschouwd. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de reële waarde (minus eventuele verkoopkosten) en de bedrijfswaarde. Als de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde wordt het actief afgewaardeerd (impairment) tot die lagere realiseerbare waarde. Waardeverminderingen worden direct als last in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt (gedeeltelijk) ongedaan gemaakt, met uitzondering van goodwill, wanneer de omstandigheid die aanleiding gaf tot de bijzondere waardevermindering zo is gewijzigd dat de realiseerbare waarde is gestegen. In een dergelijk geval wordt de boekwaarde van het actief verhoogd tot de herziene realiseerbare waarde, maar maximaal tot de boekwaarde die zou zijn vastgesteld als er geen sprake was geweest van een verlies door waardevermindering voor het betreffende actief. VOORRADEN De waardering van voorraden (grond- en hulpstoffen, gereed product en handelsvoorraden) geschiedt tegen de gewogen gemiddelde inkoopprijs of lagere opbrengstwaarde. Vrachtkosten, accijnzen, kortingen, bonussen, productie- en ompakkosten maken, voor zover direct herleidbaar naar de voorraad, deel uit van de gemiddelde inkoopprijs. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het kader van de gewone bedrijfsuitoefening, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. VORDERINGEN Na initiële verantwoording tegen reële waarde worden handelsvorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs verminderd met kosten van oninbaarheid. Een voorziening voor oninbaarheid wordt gevormd als vast komt te staan dat de groep niet in staat zal zijn de volledige waarde van de handelsvordering te incasseren. Het bedrag aan voorziening is het verschil tussen de boekwaarde van de handelsvorderingen en de contante waarde van de verwachte kasstromen. Het bedrag van de dotatie aan de voorziening wordt ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. LIQUIDE MIDDELEN Liquide middelen bestaan uit kas- en banksaldi en andere direct opvraagbare deposito’s. Liquide middelen worden opgenomen tegen nominale waarde.


85


VASTE ACTIVA AANGEHOUDEN VOOR VERKOOP Activa worden geclassificeerd als ‘aangehouden voor verkoop’ als de boekwaarde hoofdzakelijk gerealiseerd zal worden in een verkooptransactie in plaats van door voortgezet gebruik. Aanvullende criteria hierbij zijn dat het geëigende managementniveau besloten heeft tot een plan voor de verkoop van het actief, er een operationeel plan opgesteld is om een koper te vinden en een begin is gemaakt met het plan om dit te voltooien. Bovendien moet het actief op actieve wijze voor verkoop op de markt gebracht worden tegen een prijs die redelijk is ten opzichte van zijn actuele reële waarde. Verder dient de verkoop naar verwachting in aanmerking te komen voor opname als een voltooide verkoop binnen één jaar na de datum van classificatie als ‘aangehouden voor verkoop’ en dienen handelingen die nodig zijn om het plan te voltooien aan te geven dat het onwaarschijnlijk is dat belangrijke wijzigingen aan het plan zullen worden aangebracht of dat het plan zal worden ingetrokken. Als gebeurtenissen of omstandigheden buiten machte van de groep ertoe leiden dat de verkoop niet binnen één jaar voltooid is, waarbij alle overige criteria voor classificatie als ‘aangehouden voor verkoop’ onverminderd van kracht blijven, wordt de periode om de verkoop te voltooien verlengd. Waardering vindt plaats tegen de boekwaarde of de lagere reële waarde minus verkoopkosten op het moment dat het actief als ‘aangehouden voor verkoop’ is geclassificeerd. EIGEN VERMOGEN Als de groep eigen aandelen inkoopt, wordt de kostprijs van de ingekochte aandelen in mindering gebracht op de overige reserves, totdat deze aandelen worden ingetrokken of worden verkocht. Als ingekochte aandelen worden verkocht, komt de opbrengst uit verkoop ten gunste van de overige reserves. Bij de uitkoop van minderheidsaandeelhouders of bij de verkoop van minderheidsbelangen in een entiteit waar wij reeds beslissende zeggenschap hebben, wordt het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. Deze keuze is bekend als het ‘economic entity model’. In het ‘economic entity model’ wordt de geconsolideerde groep als één geheel beschouwd waarin transacties met minderheidsaandeelhouders op een gelijke wijze verwerkt worden als transacties met aandeelhouders. De aandeelhouders zijn gerechtigd tot dividend zoals door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt vastgesteld. De dividenduitkering wordt in de geconsolideerde balans als verplichting verantwoord in de periode waarin de dividenduitkering wordt goedgekeurd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. LANGLOPENDE LENINGEN Langlopende leningen waarderen we initieel tegen reële waarde onder aftrek van transactiekosten en vervolgens tegen de geamortiseerde kostprijs. Elk verschil tussen de ontvangsten (na aftrek van transactiekosten) en de aflossingsverplichting wordt gedurende de looptijd van de schuld verantwoord in de winst-en-verliesrekening volgens de effectieve-interestmethode. Langlopende schulden met een looptijd korter dan één jaar worden geclassificeerd onder de kortlopende verplichtingen. FINANCIËLE LEASING Leasecontracten waarbij voor- en nadelen verbonden aan het betreffende actief nagenoeg geheel bij de groep liggen, worden in de balans verwerkt bij aanvang van het leasecontract tegen de reële waarde van het actief of de lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen. De te betalen leasetermijnen worden verdeeld in een aflossings- en een rentecomponent, gebaseerd op een vast rentepercentage. De langlopende leaseverplichtingen nemen we exclusief de rentevergoeding op onder de langlopende schulden. Binnen een jaar vervallende leaseverplichtingen zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. De rentecomponent als onderdeel van de leasetermijn wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De relevante activa worden afgeschreven over de resterende gebruiksduur of de leasetermijn als deze korter is. OPERATIONELE LEASING Leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen verbonden aan het eigendom niet bij de groep ligt, verantwoorden we als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract.

86


DERIVATEN Derivaten waarderen wij op reële waarde. De methode voor het verwerken van het hieruit voortvloeiende resultaat hangt af van de aard van de afgedekte positie en of het derivaat verantwoord wordt onder hedge-accounting. Wij passen in beginsel hedge-accounting toe op alle langlopende renteswaps. Dit betreft in alle gevallen kasstroomafdekkingen. Bij aanvang van de transactie wordt de relatie tussen het derivaat en de afgedekte positie vastgelegd, evenals het beoogde risicomanagement dat betrekking heeft op de afgedekte positie en de strategie voor het afsluiten van hedge-transacties in het algemeen. Zowel bij aanvang van de hedge-transactie als daarna leggen we vast of de derivaten die bij hedge-transacties gebruikt worden de veranderingen van de kasstromen effectief afdekken. Ook de toetsing hiervan leggen we vast. Hiermee wordt voldaan aan de voorwaarden van hedge-accounting. Voor zover sprake is van een effectieve hedge worden veranderingen in de reële waarde van het derivaat verantwoord in het eigen vermogen. Het mogelijke resultaat op het ineffectieve hedge-deel (als geen effectieve afdekkingsrelatie is aangetoond) verantwoorden we rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening onder het financieel resultaat. Als een derivaat afloopt of wordt verkocht, of als een derivaat niet langer voldoet aan de criteria voor hedge-accounting, zal elke in het eigen vermogen opgebouwde winst of elk verlies verantwoord worden in de winst-enverliesrekening. Als we niet verwachten dat een voorziene transactie zal plaatsvinden, zal opgebouwde winst of verlies, verantwoord in het eigen vermogen, in zijn geheel direct overgeboekt worden naar de winst-en-verliesrekening. Op de huidige valutatermijncontracten en de basisswap passen we geen hedge-accounting toe. De resultaten uit het derivaat worden rechtstreeks verwerkt onder het financieel resultaat in de winst-en-verliesrekening. Derivaten waarmee langlopende posities zijn afgedekt worden gepresenteerd als langlopend actief of langlopende verplichting. Als kortlopende posities worden afgedekt, presenteren we dat onder kortlopende activa of verplichtingen. WINSTBELASTINGEN Winstbelastingen hebben betrekking op over het verslagjaar verschuldigde en verrekenbare belastingen en de latente belastingen. Winstbelastingen worden in beginsel in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Echter, winstbelastingen die betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden verwerkt worden eveneens direct in het eigen vermogen verwerkt. De over het verslagjaar verschuldigde en verrekenbare belasting bestaat uit de winstbelasting over het belastbare resultaat die wordt berekend aan de hand van de belastingtarieven die wettelijk zijn vastgesteld op de balansdatum, dan wel waartoe materieel reeds op balansdatum is besloten. Daarnaast kunnen er correcties op belastingen over eerdere jaren worden opgenomen. Een voorziening voor latente belastingvorderingen en -verplichtingen treffen we met de verplichtingenmethode voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen enerzijds en hun belastinggrondslag anderzijds, en tevens wanneer sprake is van voorwaartse verliescompensatie. Latente belastingen voor tijdelijke verschillen worden berekend op basis van de op het einde van het verslagjaar geldende belastingtarieven of tegen de in komende jaren geldende tarieven, voor zover reeds bij wet vastgesteld. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen binnen dezelfde fiscale eenheid worden alleen gesaldeerd als Mediq daartoe een afdwingbaar recht heeft en het voornemen heeft om op nettobasis af te rekenen. Latente belastingvorderingen, met inbegrip van die voortvloeiend uit voorwaartse verliescompensatie, nemen we op als het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verschillen kunnen worden benut. Waardering vindt plaats tegen het wettelijk vastgestelde belastingtarief op het moment dat naar verwachting realisatie plaatsvindt. Een voorziening voor latente belastingen wordt getroffen voor tijdelijke verschillen die ontstaan als gevolg van investeringen in groepsmaatschappijen waarbij de reële waarde van de overgenomen activa en passiva afwijkt van de boekwaarde. De latente belastingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.


87


PERSONEELSGERELATEERDE VOORZIENINGEN Binnen de groep gelden zowel toegezegde-bijdrageregelingen als toegezegd-pensioenregelingen. Toegezegde-bijdrageregelingen Toegezegde-bijdrageregelingen zijn regelingen waarbij in beginsel geen in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting bestaat om verdere bijdragen te betalen als het pensioenfonds niet over voldoende activa beschikt om alle pensioenbeloningen te betalen die verband houden met werknemersprestaties. Verplichtingen voor bijdragen aan toegezegde-bijdrageregelingen worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord in de periode waarin ze zich voordoen. Bij deze regeling worden vastgestelde premies betaald aan een pensioenfonds of verzekeringsmaatschappij. Toegezegd-pensioenregelingen Als een pensioenregeling zich niet kwalificeert als een toegezegde-bijdrageregeling is er sprake van een toegezegdpensioenregeling en nemen we alle verplichtingen in de huidige en voorgaande perioden op in de balans. De pensioenverplichting wordt bepaald aan de hand van de actuarieel berekende Projected Unit Credit Methode. De verplichting wordt contant gemaakt tegen een disconteringsvoet gebaseerd op de rentetarieven van hogekwaliteit-ondernemingsobligaties waarvan de looptijd ongeveer overeenkomt met de looptijd van de pensioenverplichting. Op deze verplichting wordt de reële waarde van de beleggingsportefeuille die bij het pensioenfonds ter dekking van de verplichtingen is opgenomen in mindering gebracht. Deze waardering wordt ten minste eenmaal per jaar opgevraagd waarbij in ieder geval de waardering per ultimo boekjaar wordt bepaald. Een pensioenoverschot wordt als actief opgenomen indien het waarschijnlijk is dat de premie voor rekening van de onderneming in de toekomst lager zal zijn dan de servicekosten van het pensioenfonds of indien op andere wijze premiekortingen en/of stortingen naar de onderneming terugvloeien. De actuariële winsten en verliezen op de toegezegd-pensioenregelingen worden rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. De pensioenlasten voor toegezegd-pensioenregelingen worden bepaald op basis van de verwachte aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten, de verwachte rentekosten op de pensioenverplichting en het verwachte rendement op de fondsbeleggingen. Overige personeelsgerelateerde voorzieningen De verplichtingen uit hoofde van vervroegde uittreding en toekomstige jubileumuitkeringen worden bepaald aan de hand van actuariële berekeningen. De verwachte kosten van deze beloningen worden toegerekend aan de periode van het dienstverband waarbij dezelfde waarderingsgrondslagen worden gebruikt als voor de toegezegd-pensioenregelingen. Actuariële verschillen die voortvloeien uit veranderde veronderstellingen worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verantwoord. OVERIGE VOORZIENINGEN Voorzieningen zijn feitelijke of in rechte afdwingbare verplichtingen die voortvloeien uit een gebeurtenis uit het verleden, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en het management een betrouwbare schatting kan maken van de omvang van de verplichting. Als het effect daarvan materieel is worden de voorzieningen gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting vereist zullen zijn om de verplichting af te wikkelen. De toename in de voorziening door het verstrijken van de tijd is verwerkt als rentekosten en wij presenteren deze onder de financiële baten en lasten. HANDELSCREDITEUREN EN OVERIGE KORTLOPENDE SCHULDEN Na initiële verantwoording tegen reële waarde worden de handelscrediteuren en overige kortlopende schulden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, gebruikmakend van de effectieve-interestmethode.

88


GRONDSLAGEN VOOR DE BEPALING VAN HET RESULTAAT NETTO-OMZET Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt als: •

alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot het eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper;

•

het bedrag van de opbrengst betrouwbaar kan worden vastgesteld en het waarschijnlijk is dat de economische voordelen van de transactie naar de onderneming zullen vloeien;

•

de gemaakte of nog te maken kosten met betrekking tot de transactie betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

Het verantwoorden van opbrengsten uit de levering van diensten geschiedt naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding met de in totaal te verrichten diensten. De netto-omzet omvat de opbrengsten uit levering van goederen en diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke, onder aftrek van over de omzet geheven belastingen en na eliminatie van verkopen binnen de groep. INKOOPWAARDE VAN DE OMZET De inkoopwaarde omvat de inkoopprijs van handelsgoederen inclusief bijkomende kosten zoals inkomende vrachtkosten, handling en andere kosten direct toe te rekenen aan de aanschaf van de producten en afwaarderingen van voorraden. De inkoopprijs is na aftrek van kortingen en bonussen van leveranciers. OVERIGE BATEN Beleggingsresultaten omvatten het aan de groep uitgekeerde dividend, eveneens onder aftrek van belastingen die hierop van toepassing zijn, en mutaties in de marktwaarde van de belegging. Dividenden op beleggingen worden opgenomen op het moment dat de groep het recht heeft verkregen op de ontvangst. Het resultaat uit de verkoop van deelnemingen is het resultaat dat voortvloeit uit de verkoop van groepsmaatschappijen. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de verkoopprijs en de boekwaarde (inclusief goodwill) op het moment van overdracht van de zeggenschap. Baten op rentedragende vorderingen worden berekend op basis van de effectieve-interestmethode. PERSONEELSKOSTEN De kosten betreffende langetermijnbeloningen betreffen de aan de verslagperiode toegekende rechten en toekomstige aanspraken van leden van de Raad van Bestuur, groepsdirecteuren en bepaalde seniormanagers van de groep. De kosten zijn gebaseerd op diverse beloningsarrangementen waarbij de deelnemers de keuze hebben om deze af te wikkelen in contanten of in contanten met betrekking tot de verschuldigde loonheffing en het resterende deel in aandelen. De lasten uit hoofde van toegerekende rechten en toekomstige aanspraken zijn gebaseerd op de verrichte diensten in de huidige verslagperiode en worden gelijkmatig verdeeld over de periode waarin de prestatie gemeten wordt. FINANCIËLE BATEN Onder de financiële baten is de ontvangen rente van financiële instellingen opgenomen. Dit betreft ontvangen rente op tijdelijke debetstanden. Tevens zijn hieronder koersresultaten opgenomen op onder liquide middelen aangehouden saldi in vreemde valuta’s. FINANCIËLE LASTEN Financiële lasten omvatten de verschuldigde rente op schulden berekend met behulp van de effectieve-interestmethode, de rentelast als bestanddeel van de financiële leasebetalingen en koersverschillen op valutatransacties. Met deze waarderingsgrondslag sluiten wij aan op de waardering van de langlopende schulden. RESULTAAT GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN Het resultaat geassocieerde deelnemingen omvat het naar rato berekende aandeel van de groep in het resultaat van nietgeconsolideerde deelnemingen en het resultaat uit de verkoop van geassocieerde deelnemingen waarin door de groep invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het beleid, onder aftrek van belastingen die hierop van toepassing zijn.


89


BELANGRIJKE INSCHATTINGEN TEN AANZIEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING De jaarrekening stellen we in overeenstemming met de IFRS-grondslagen op. Het management dient daartoe bepaalde veronderstellingen en schattingen te maken die van invloed zijn op de waardering van activa en verplichtingen, op de resultaatbepaling en op de rapportage van voorwaardelijke activa en verplichtingen. De volgende waarderingsgrondslagen zijn naar de mening van de Raad van Bestuur het meest kritisch voor het weergeven van de financiële positie en vereisen een subjectieve of complexe beoordeling van het management: •

goodwill, met name bijzondere waardevermindering;

•

overige immateriële vaste activa, met name klantrelaties;

•

handelsvorderingen, met name de voorziening voor oninbaarheid;

•

pensioenvoorziening;

•

latente belastingen;

•

overige voorzieningen.

In de waarderinggrondslagen van de geconsolideerde jaarrekening is een uitgebreide beschrijving te vinden. GOODWILL Goodwill wordt minimaal eenmaal per jaar getest op bijzondere waardevermindering of wanneer gewijzigde omstandigheden daartoe aanleiding geven. Bij het testen op bijzondere waardevermindering is het onvermijdelijk dat factoren geschat moeten worden. De realiseerbare waarde wordt beïnvloed door factoren als onze inschatting van toekomstige economische omstandigheden en de verwachtingen ten aanzien van marktontwikkelingen en bedrijfsvoering. De inschatting van deze factoren kan in de loop van de tijd veranderen, wat aanleiding kan geven tot een bijzondere waardevermindering ten laste van de winsten-verliesrekening. De realiseerbare waarde is tevens afhankelijk van de toegepaste disconteringsvoet, die gelijk is aan onze inschatting van de gewogen gemiddelde vermogenskosten van de betreffende eenheid. Ultimo 2009 zijn de jaarlijkse testen op bijzondere waardevermindering uitgevoerd. Deze testen hebben niet geleid tot een bijzondere waardevermindering. In 2008 is nog een bijzondere waardevermindering voor het operationeel segment Apotheken Nederland verantwoord waarvan € 198,0 miljoen betrekking heeft op goodwill (zie noot 5 voor nadere toelichting). Inherent aan de gehanteerde berekeningsmethodiek zou een wijziging van de uitgangspunten tot een bijzondere waardevermindering kunnen leiden. Als de werkelijke disconteringsvoet 1%-punt hoger zou zijn dan waarvan uitgegaan is in de afzonderlijke impairmenttesten, zou een bijzondere waardevermindering van € 0,7 miljoen noodzakelijk zijn geweest. Dit betreft evenals het voorgaande boekjaar een bijzondere waardevermindering op de Poolse groothandelsactiviteiten. Voor de afzonderlijk uitgevoerde impairmenttesten geldt dat er geen bijzondere waardevermindering noodzakelijk zou zijn als de werkelijk toekomstige kasstroom 10% lager zou zijn, dan waarvan is uitgegaan. OVERIGE IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Bij acquisities in het segment Direct & Institutioneel is de klantrelatie geïdentificeerd als immaterieel vast actief. De waarde van de klantrelatie is bepaald op basis van een aantal parameters. De belangrijkste parameters zijn hierbij: de verwachte kasstromen voortkomend uit de klantrelatie, het klantverloop en de gehanteerde disconteringsvoet. De toekomstige kasstromen zijn gebaseerd op de meest recente meerjarenprojectie vanuit het perspectief van de overgenomen entiteit vóór acquisitie. Het klantverloop is bepaald op basis van historische gegevens bij de overgenomen entiteit aangevuld met ervaringsgegevens van groepsmaatschappijen en algemeen verwachte marktontwikkelingen. De gehanteerde disconteringsvoet is gelijk aan onze inschatting van de gewogen gemiddelde vermogenskosten van de betreffende eenheid. Het is mogelijk dat toekomstige ontwikkelingen afwijken van de gehanteerde veronderstellingen.

90 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING

HANDELSVORDERINGEN Handelsvorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs verminderd met een voorziening voor oninbaarheid als vast komt te staan dat de groep niet in staat zal zijn de volledige waarde van de handelsvordering te incasseren. Voor de bepaling van deze voorziening worden inschattingen en veronderstellingen gehanteerd. Deze zijn gebaseerd op een ouderdomsanalyse en specifieke ontwikkelingen met betrekking tot marktomstandigheden en het kredietrisico. Het bedrag van de dotatie aan de voorziening wordt ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. PENSIOENVOORZIENING Voor een gedeelte van het Mediq-personeel bieden wij een toegezegd-pensioenregeling aan. In Nederland, Noorwegen en België (tot het moment van verkoop van de betreffende groepsmaatschappijen) zijn deze pensioenregelingen ondergebracht in pensioenfondsen waarin Mediq bijdragen stort. De verplichting of het overschot voor de toegezegd-pensioenregelingen wordt op de balans opgenomen. De verplichting of het overschot is het saldo van de reële waarde van de in de regeling opgenomen activa en de contante waarde van de toegezegd-pensioenverplichting op de balansdatum, inclusief aanpassingen voor actuariële winsten en verliezen. Hierbij maken we inschattingen over verwacht rendement, verwachte loonstijging en verwachte carrièreen ontslagkansen. De op voorhand berekende pensioenlast is verantwoord als last in de winst-en-verliesrekening. LATENTE BELASTINGEN Voor verschillen tussen de waardering van activa en verplichtingen voor rapportage- en fiscale doeleinden worden latente belastingvorderingen en -verplichtingen tegen nominale waarde opgenomen. Latente belastingvorderingen worden opgenomen indien het waarschijnlijk is dat ze zullen worden gerealiseerd. Daarbij houden we rekening met diverse factoren zoals toekomstige belastbare inkomsten, belastingplanning en mogelijke correcties op eerdere belastingaangiften. Afwijkingen van deze factoren kunnen tot gevolg hebben dat waarderingscorrecties op latente belastingvorderingen en de belastingverplichtingen moeten worden herzien, wat invloed kan hebben op de door Mediq gerapporteerde belastinglast en het nettoresultaat in de komende jaren. OVERIGE VOORZIENINGEN We nemen voorzieningen op als we veronderstellen dat de kans op een kasuitstroom groter is dan dat er geen kasuitstroom plaats zal vinden. Voor zover mogelijk worden deze veronderstellingen onderbouwd met de opinie van interne of externe experts of met behulp van andere bronnen. Uiteindelijk is het echter onvermijdelijk dat een inschatting van het management mede ten grondslag ligt aan de veronderstellingen. SEGMENTERING Voor operationele segmenten van de groep wordt gesegmenteerde informatie verstrekt. Op grond van IFRS 8 worden de operationele segmenten primair gebaseerd op de structuur van de interne managementrapportage zoals die wordt verstrekt aan de chief operating decision maker; de voorzitter van de Raad van Bestuur en de chief financial officer. INRICHTING ENKELVOUDIGE WINST-EN-VERLIESREKENING Aangezien de winst-en-verliesrekening over 2009 van de vennootschap is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, volstaan wij bij de weergave van de enkelvoudige winst-en-verliesrekening met een beknopte winst-en-verliesrekening in overeenstemming met artikel 402, Boek 2 BW.


91

92


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING 1

SEGMENTERING

Op grond van de managementbenadering van IFRS 8 zijn de operationele segmenten gebaseerd op de interne managementrapportage zoals verstrekt aan de Raad van Bestuur ten behoeve van het nemen van strategische beslissingen. Hierbij identificeren wij Direct & Institutioneel, Apotheken Nederland en Apotheken Internationaal als operationele segmenten. Deze segmenten genereren opbrengsten door de verkoop van geneesmiddelen, medische middelen en daaraan gerelateerde diensten aan patiënten thuis of aan ziekenhuizen en verpleeghuizen (Direct & Institutioneel) en de verkoop van geneesmiddelen en medische middelen via apotheken en groothandels (Apotheken Nederland en Apotheken Internationaal) Direct & Institutioneel wordt als één operationeel segment beschouwd op basis van de managementinformatiestructuur en de aard van de activiteiten. Zowel via het directe als het institutionele kanaal worden medische middelen, medicijnen en bijbehorende dienstverlening geleverd. Het inkoopproces vindt grotendeels centraal plaats en ook de overige processen zijn grotendeels gelijk. Het institutionele kanaal is ondersteunend aan het directe kanaal waarbij het institutionele kanaal zorgt voor de substantiële kritische inkoopmassa die vereist is voor het voeren van een eigenmerkstrategie. De regelgeving voor producten en processen voor directe en institutionele activiteiten is bovendien grotendeels gelijk binnen de verschillende landen. Daarbij wordt voor elk materieel geografisch gebied informatie over de omzet en activa verstrekt. Dit geschiedt op basis van de locatie van het bedrijf in lijn met de rapportage in voorgaande jaren. Afnemers van onze ondernemingen zijn overwegend gevestigd in het land waar de onderneming gevestigd is. De activiteiten van de holding hebben betrekking op groepsbrede activiteiten waaronder financiën, personeel en organisatie, marketing en inkoop van niet-handelsgoederen. Tevens omvat dit ons belang in de aandelen van Anzag. De kosten die op groepsniveau gemaakt worden voor de bedrijfsonderdelen zijn zo veel mogelijk toegerekend aan de desbetreffende bedrijfsonderdelen. De resultaten van deze activiteiten worden separaat verstrekt aan de Raad van Bestuur en zijn in het segmentatieoverzicht gepresenteerd in de kolom ‘holding en eliminaties’. De Raad van Bestuur beoordeelt de prestaties van de operationele segmenten op basis van het bedrijfsresultaat. De grondslagen van de operationele segmenten zijn identiek aan de grondslagen van de groep. Het bedrijfsresultaat per segment is inclusief de toegerekende kosten op groepsniveau. De financiële baten en lasten, het resultaat van geassocieerde deelnemingen en de belastingen maken geen deel uit van het bedrijfsresultaat per segment. De gesaldeerde financiële baten en lasten en het resultaat van geassocieerde deelnemingen worden wel per operationeel segment beoordeeld.


93

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING

X € 1.000.000

DIRECT & INSTITUTIONEEL

Netto-omzet derden Netto-omzet intercompany Totaal netto-omzet Inkoopwaarde van de omzet plus bedrijfskosten

APOTHEKEN NEDERLAND

APOTHEKEN INTERNATIONAAL

2009

2008

2009

2008

2009

2008

870,5

772,0

1.069,2

1.090,2

663,0

868,0

11,0

11,4

0,8

2,7

0,2

1,4

881,5

783,4

1.070,0

1.092,9

663,2

869,4

– 800,8

– 715,1

– 1.051,5

– 1.258,2

– 647,8

– 862,5

Bedrijfsresultaat

80,7

68,3

18,5

– 165,3

15,4

6,9

Financiële baten en lasten

– 1,6

– 4,1

– 12,2

– 25,8

– 1,7

– 2,5

–

–

1,1

– 2,6

–

0,1

79,1

64,2

7,4

– 193,7

13,7

4,5 246,5

Resultaat geassocieerde deelnemingen Resultaat voor belastingen Totaal activa

370,8

383,4

505,8

622,7

201,5

– waarvan belastingen

7,4

11,1

22,2

12,6

1,9

1,9

Totaal verplichtingen

314,6

335,3

575,9

615,5

121,3

163,7

– waarvan belastingen

13,9

14,3

19,2

11,8

2,6

3,5

–

–

7,0

6,6

–

0,3

Totaal geassocieerde deelnemingen Acquisities

–

100,8

0,5

12,5

–

5,2

Investeringen vaste activa

6,3

13,3

12,8

26,6

8,3

3,0

Afschrijvingen immateriële vaste activa

6,2

6,0

1,4

2,4

0,3

0,3

Afschrijvingen materiële activa

4,0

3,5

10,8

11,1

2,1

2,6

–

–

–

198,3

–

–

Bijzondere waardevermindering Operationele marge

9,2%

8,7%

1,7%

– 15,1%

2,3%

0,8%

Werkzaam vermogen

210,3

233,2

329,3

346,4

103,4

110,4


36,3%

33,0%

5,5%

– 36,7%

14,4%

5,2%

De groep is actief in negen verschillende landen. In het onderstaande overzicht zijn de activiteiten in Noorwegen, Hongarije en Zwitserland samengevoegd als overige landen.

X € 1.000.000

NEDERLAND

BELGIË

DUITSLAND

2008

2009

2008

2009

2008

2009

1.602,1

1.567,7

494,0

629,2

172,0

244,8

67,7

74,7

Werkzaam vermogen

368,2

383,3

103,4

93,1

–

17,3

47,7

44,7

Totaal activa

598,2

505,0

201,2

193,4

–

68,7

104,6

108,4

0,5

13,3

–

3,3

–

1,9

–

4,5

21,0

33,6

8,1

2,8

0,2

0,7

0,3

0,6

Netto-omzet

Acquisities Investeringen

94

POLEN

2009


2008

TOTAAL OPERATIONELE SEGMENTEN

HOLDING & ELIMINATIES

TOTAAL GECONSOLIDEERD

2009

2008

2009

2008

2009

2008

2.602,7

2.730,2

–

–

2.602,7

2.730,2

12,0

15,5

– 12,0

– 15,5

–

–

2.614.7

2.745,7

– 12,0

– 15,5

2.602,7

2.730,2

– 2.500,1

– 2.835,8

13,5

2,7

– 2.486,6

– 2.833,1

114,6

– 90,1

1,5

– 12,8

116,1

– 102,9

– 15,5

– 32,4

0,9

16,3

– 14,6

– 16,1

1,1

– 2,5

–

–

1,1

– 2,5

100,2

– 125,0

2,4

3,4

102,6

– 121,6

1.078,1

1.252,6

61,3

– 135,5

1.139,4

1.117,1

31,5

25,6

– 4,3

– 1,8

27,2

23,8

1.011,8

1.114,5

– 326,5

– 376,5

685,3

738,0

35,7

29,6

– 11,5

– 11,0

24,2

18,6

7,0

6,9

0,2

0,2

7,2

7,1

0,5

118,5

–

– 0,1

0,5

118,4

27,4

42,9

5,6

1,7

33,0

44,6

7,9

8,7

0,2

0,2

8,1

8,9

16,9

17,2

1,3

1,0

18,2

18,2

–

–

–

–

–

198,3

–

–

–

–

4,5%

– 3,8%

643,0

690,0

26,3

16,1

669,3

706,1

–

–

–

–

16,9%

– 13,1%

DENEMARKEN

VERENIGDE STATEN

OVERIG

GECONSOLIDEERD

2009

2008

2009

2008

2009

2008

2009

2008

95,2

79,4

114,5

79,3

57,2

55,1

2.602,7

2.730,2

40,6

41,4

96,6

104,2

12,8

22,1

669,3

706,1

64,2

60,6

114,0

118,1

57,2

62,9

1.139,4

1.117,1

–

6,3

–

85,5

–

3,6

0,5

118,4

0,8

0,6

1,7

1,0

1,1

5,3

33,0

44,6


95


2 OVERIGE BATEN

X € 1.000

2009

2008 3.484

Boekresultaat op verkoop activa

7.527

Boekresultaat op verkoop groepsmaatschappijen

7.453

–

Beleggingsresultaten

3.130

– 12.287

Ontvangsten uit claim

2.143

–

Informatieverstrekking

1.501

1.412

Baten uit overschrijding krediettermijn afnemers

1.484

914

Dienstverlening

979

774

Dividend beleggingen

739

968

Interestbaten leningen u/g

641

929

–

3.101

Bijdrage Stichting Samenwerking Apothekers OPG Subsidies Diverse baten Totaal

79

939

720

1.155

26.396

1.389

Het boekresultaat van € 7,5 miljoen op de verkoop van activa vloeit voor € 5,6 miljoen voort uit de sale & lease back-transactie in Noorwegen die in juni 2009 is afgerond. Het boekresultaat van € 7,5 miljoen op verkoop van groepsmaatschappijen komt voort uit een boekresultaat van € 7,7 miljoen uit de verkoop van onze Belgische farmaceutische activiteiten en een beperkt negatief resultaat uit de verkoop binnen Apotheken Nederland. De beleggingsresultaten voor een bedrag van € 3,1 miljoen en de dividendbeleggingen van € 0,7 miljoen vloeien voort uit ons belang van 6,29% (2008: 6,28%) in Andreae-Noris Zahn AG (Anzag). De ontvangsten uit claims hebben betrekking op het afronden van een juridische procedure in Polen. De interestbaten leningen u/g hebben betrekking op verstrekte leningen die zijn geclassificeerd als financiële activa. Het in 2009 onder subsidies verantwoorde bedrag heeft betrekking op de sponsoring door MSD van twee zorgprogramma’s (cardio en diabetes). 3 PERSONEELSKOSTEN

X € 1.000

Lonen en salarissen

2009

2008

196.943

195.946

Sociale lasten

28.158

28.668

Kosten ingehuurd personeel

21.036

21.900

Lasten voor toegezegde-bijdrageregelingen

7.517

6.944

Lasten voor toegezegd-pensioenregelingen

7.672

5.378

959

693

Langetermijnbeloningen Overige personeelskosten Totaal

18.722

18.836

281.007

278.365

De langetermijnbeloningen over 2009 hebben betrekking op de toegekende rechten en toekomstige aanspraken van de leden van de Raad van Bestuur, groepsdirecteuren en bepaalde seniormanagers van de groep. De langetermijnbeloning van € 1,0 miljoen betreft voor € 0,6 miljoen onvoorwaardelijke beloningen over 2009 en voor € 0,4 miljoen een inschatting van de langetermijnbeloningen voor 2010 en 2011.

96


De toelichting op de bezoldiging van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen is opgenomen bij de toelichting op de verbonden partijen (zie noot 35). AANTAL MEDEWERKERS

IN FTE’S

ULTIMO

2009

GEMIDDELD

2008

2009

2008


1.635

1.645

1.632

1.478

Apotheken Nederland

2.603

2.741

2.657

2.779


2.686

2.511

2.697

2.589

Overig

64

69

66

77

Totaal

6.813

7.152

6.944

7.020

Het aantal medewerkers in fulltime equivalenten, inclusief tijdelijk personeel dat werkzaam is bij een vestiging in het buitenland, bedroeg ultimo dit verslagjaar 3.486 (2008: 3.663). Gemiddeld over 2009 is dit 3.544 (2008: 3.482). 4 AFSCHRIJVINGEN EN AMORTISATIE

X € 1.000

Materiële vaste activa Immateriële vaste activa Vastgoedbeleggingen Totaal

2009

2008

17.987

18.245

8.070

8.880

164

65

26.221

27.190

De amortisatie van immateriële vaste activa heeft voor € 4,9 miljoen betrekking op de amortisatie van klantrelaties (2008: € 5,1 miljoen). 5 BIJZONDERE WAARDEVERMINDERING VASTE ACTIVA

X € 1.000

Bijzondere waardevermindering goodwill Apotheken Nederland

2009

2008

–

198.000

Afwaardering vastgoedbeleggingen Apotheken Nederland

–

300

Totaal

–

198.300

Bij de ultimo 2009 uitgevoerde testen op bijzondere waardevermindering hebben we geen bijzondere waardevermindering vastgesteld. Zie noot 13 voor een nadere toelichting op de gehanteerde uitgangspunten. De bijzondere waardevermindering in 2008 is doorgevoerd naar aanleiding van de prijsdalingen als gevolg van het preferentiebeleid. Op basis van het preferentiebeleid vergoeden enkele grote zorgverzekeraars alleen nog de laagst geprijsde geneesmiddelen waarvan het patent verlopen is. Dit heeft geleid tot een bijzondere waardevermindering van € 201,4 miljoen voor het bedrijfssegment Apotheken Nederland waarvan € 198,0 miljoen betrekking heeft gehad op goodwill. De resterende € 3,4 miljoen heeft betrekking op geassocieerde deelnemingen en is in 2008 in de winst-en-verliesrekening verantwoord als resultaat geassocieerde deelnemingen. Tevens is in 2008 naar aanleiding van een toets op de reële waarde door onafhankelijke deskundigen vastgesteld dat de reële waarde van de vastgoedbeleggingen lager is dan de boekwaarde. Dit heeft in 2008 geleid tot een afwaardering van € 0,3 miljoen binnen het segment Apotheken Nederland.


97


6 OVERIGE BEDRIJFSKOSTEN 2009

2008

Verkoopkosten

57.958

53.170

Huisvestingskosten

39.014

37.921

Kosten voor licenties en kleine aanschaffingen

19.423

17.553

Algemene kosten

32.703

35.029

149.098

143.673

X € 1.000

Totaal

De honoraria van PricewaterhouseCoopers Accountants bedroegen in 2009 € 1,0 miljoen (2008: € 2,0 miljoen) en zijn als volgt samengesteld: 2009

X € 1.000

PWC ACCOUNTANTS NV

OVERIG PWC NETWERK

Controle van de jaarrekening

370

318

Andere controlewerkzaamheden

114

45

TOTAAL PWC

2008 PWC ACCOUNTANTS NV

OVERIG PWC NETWERK

TOTAAL PWC

688

517

604

1.121

159

102

46

148

Adviesdiensten op fiscaal terrein

–

35

35

–

–

–

Andere niet-controlediensten

8

113

121

644

122

766

492

511

1.003

1.263

772

2.035

Totaal

De honoraria voor 2009 zijn volledig in de algemene kosten verantwoord. In 2008 heeft een bedrag van € 0,1 miljoen betrekking op werkzaamheden in het kader van acquisities en is als onderdeel van de overnameprijs geactiveerd en is daarom niet in de winst-en-verliesrekening verantwoord. 7 FINANCIËLE BATEN EN LASTEN

X € 1.000

2009

2008

– 11.379

– 12.421

– 3.559

– 3.559

– 221

– 571

Financiële lasten Bankleningen en rekening-courant Niet-bancaire leningen Waardemutatie financiële instrumenten Interestkosten op acquisitie Koersverschillen op valutatransacties Financiële lease Overige

– 11

– 285

– 423

– 184

– 37

– 45

–7

– 13

– 15.637

– 17.078

Bankleningen en rekening-courant

155

708

Waardemutatie financiële instrumenten

880

169

Subtotaal Financiële baten

Koersverschillen op valutatransacties Subtotaal Totaal financiële baten en lasten

42

62

1.077

939

– 14.560

– 16.139

Onder de waardemutatie financiële instrumenten is het koersresultaat op de niet-bancaire lening van USD 75,0 miljoen evenals het valutadeel in de gecombineerde valuta-renteswap opgenomen.

98


Over 2009 is hierop zowel de last van € 1,8 miljoen betreffende het koersresultaat op de niet-bancaire lening als de waardemutatie van het valutadeel in de valuta-renteswap, een bate van € 1,8 miljoen, verantwoord. Zie noot 26 voor een verdere toelichting. 8 RESULTAAT GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN

X € 1.000

2009

2008

Resultaat deelnemingen in Nederlandse apotheken

1.092

– 2.548

Resultaat overige geassocieerde deelnemingen Totaal

35

62

1.127

– 2.486

In het resultaat deelnemingen in Nederlandse apotheken is in 2008 een boekverlies van € 3,4 miljoen opgenomen voor bijzondere waardevermindering van vaste activa. 9 BELASTINGEN OP GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING

X € 1.000

2009

2008

25.081

– 22.833

Acute belastingen Acute belasting over lopend boekjaar Belasting op resultaat voorgaande jaren

2.640

3.540

27.721

– 19.293

– 297

25.833

Latente belastingen Ontstaan en vervallen van tijdelijke verschillen Bate uit hoofde van mutaties fiscaal compensabele verliezen

Totaal

– 1.605

– 592

– 1.902

25.241

25.819

5.948

In onderstaande tabel geven we de aansluiting tussen het gemiddelde nominale tarief vennootschapsbelasting voor de groep en het effectieve tarief van vennootschapsbelasting voor de groep, evenals de daarbij behorende bedragen. Het uitgangspunt is hier het resultaat voor belastingen.

X € 1.000

TARIEF

Gewogen gemiddeld vennootschapsbelastingtarief

BEDRAG

2009

2008

2009

2008

25,2%

26,3%

25.893

– 31.921 30.033

Effecten van: •

bijzondere waardevermindering goodwill

•

belasting op resultaat voorgaande jaren

•

deelnemingsvrijstelling

• •

–

– 24,7%

–

2,6%

– 2,9%

2.640

3.540

– 3,2%

– 2,8%

– 3.284

3.434

beperkt aftrekbare kosten

0,6%

– 0,7%

602

799

niet geactiveerde verliezen

0,2%

– 0,3%

195

308

– 0,8%

0,2%

– 827

– 267

0,6%

0,0%

600

22

25,2%

– 4,9% 25.819

5.948

•

onbelaste ontvangsten

•

overige

Effectief tarief Totaal


99


In 2008 heeft een bijzondere waardevermindering van goodwill op onze Nederlandse apotheken van € 198,0 miljoen plaatsgevonden. Hiervan werd € 117,8 miljoen fiscaal niet direct als kosten aangemerkt, met een effect op het effectieve tarief van – 24,7%. Het effect van belasting op voorgaande boekjaren heeft met name betrekking op onze activiteiten in Duitsland en de Verenigde Staten. Naar aanleiding van controles van de lokale belastingautoriteiten over de periode voor de acquisitie zijn aanvullende risico’s geïdentificeerd en voorzien ten laste van het resultaat. De vermelde € 3,3 miljoen als effect van deelnemingsvrijstelling ontstaat uit de verkoop van onze Belgische farmaceutische activiteiten en het grotendeels onbelaste resultaat van ons aandelenbelang in het beursgenoteerde Duitse Andreae-Noris Zahn AG (Anzag). Het bedrag van de latente belastingen dat is opgenomen in de winst-en-verliesrekening is als volgt samengesteld: 2009

2008


218

195

Immateriële activa

275

75

– 363

19.931

1

1.601

– 1.507

– 201

X € 1.000

Goodwill Financiële activa Handelsdebiteuren Voorraden Fiscaal compensabele verliezen Overige activa

44

45

– 1.605

– 592

– 97

471

Personeelsgerelateerde voorzieningen

1.993

32

Voorzieningen

– 375

2.807

Overige verplichtingen

– 486

877

– 1.902

25.241

Totaal


10 NETTORESULTAAT PER AANDEEL 2009

2008

Resultaat in het jaar ter beschikking aan aandeelhouders

74.530

– 127.891

Gemiddeld aantal aandelen A

58.592

58.231

40

207

58.632

58.438

1,27

– 2,19

Resultaat in het jaar ter beschikking aan aandeelhouders

74.530

– 127.891

Gemiddeld aantal aandelen A

58.592

58.231

X € 1.000

Nettoresultaat per aandeel

Gemiddeld aantal aandelen B herleid naar volgestort Totaal gemiddeld aantal aandelen Nettoresultaat per aandeel (X € 1) Nettoresultaat per aandeel na verwateringseffect

Conversie aandelen B naar A Totaal gemiddeld aantal aandelen na conversie Nettoresultaat per aandeel na verwateringseffect (X € 1)

200

207

58.792

58.438

1,27

– 2,19

Het nettoresultaat per aandeel wordt berekend door het nettoresultaat te delen door het gemiddeld aantal aandelen A en aandelen B herleid naar volgestort (58.631.749 stuks). Het nettoresultaat per aandeel bedraagt € 1,27 (voorgaand boekjaar € 2,19 negatief). De verwaterde winst per aandeel wordt verkregen door het nettoresultaat te delen door het gemiddeld aantal aandelen A en B (58.792.150 stuks). In dit geval worden de aandelen B beschouwd als geconverteerd naar aandelen A als de conversie de winst of het verlies per aandeel zou verlagen respectievelijk verhogen. In 2009 vormde het gemiddeld aantal aandelen B een zeer klein deel van het gemiddeld totaal aantal aandelen, waardoor het verwateringseffect miniem is. De verwaterde winst per aandeel is daardoor gelijk aan het nettoresultaat per aandeel op basis van het gemiddeld aantal aandelen A en B herleid naar volgestort. In 2008 zijn de aandelen B niet als verwaterend behandeld omdat conversie in aandelen A het verlies per aandeel zou verlagen. In 2009 heeft voor de zevende en tevens laatste maal de conversie van een volledige jaarlaag aandelen B in aandelen A plaatsgevonden. Na de conversie zijn er geen aandelen B meer geplaatst en zijn de aandelen A omgezet in gewone aandelen. Het betaalde slotdividend over het jaar 2008 bedroeg € 7,6 miljoen (€ 0,13 per aandeel). In 2009 is een interim-dividend betaald van in totaal € 5,9 miljoen (€ 0,10 per aandeel). Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal een slotdividend worden voorgesteld van € 20,0 miljoen (€ 0,34 per aandeel). Het voorgestelde slotdividend is nog niet in de jaarrekening verwerkt. Het slotdividend zal in de vorm van keuzedividend worden aangeboden.

JAARREKENING MEDIQ JAARVERSLAG 2009 101

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS 11 MATERIËLE VASTE ACTIVA 2008

X € 1.000

BEDRIJFSTERREINEN EN -GEBOUWEN

MACHINES EN INSTALLATIES

ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN

VASTE BEDRIJFSMIDDELEN IN UITVOERING

TOTAAL MATERIËLE VASTE ACTIVA

Aanschaffingswaarde

119.008

30.364

57.028

911

207.311

Cumulatieve afschrijvingen

– 27.961

– 22.284

– 39.137

–

– 89.382

91.047

8.080

17.891

911

117.929

Boekwaarde 1 januari 2008 Acquisities

413

32

2.820

–

3.265

Investeringen

12.283

3.642

14.120

8.767

38.812

Desinvesteringen

– 3.261

– 69

– 234

– 47

– 3.611

Afschrijvingen

– 6.383

– 3.242

– 8.620

–

– 18.245

Valutakoerseffecten

– 2.685

– 54

– 543

– 102

– 3.384

– 775

–

– 31

–

– 806

– 1.659

428

– 846

–

– 2.077

173

34

1.927

– 2.134

–

89.153

8.851

26.484

7.395

131.883

Herrubricering naar vaste activa aangehouden voor verkoop Overige herrubriceringen Ingebruikname Boekwaarde 31 december 2008 Aanschaffingswaarde

120.231

33.868

68.418

7.395

229.917


– 31.078

– 25.017

– 41.934

–

– 98.034

89.153

8.851

26.484

7.395

131.883

Boekwaarde 31 december 2008

2009

X € 1.000

BEDRIJFSTERREINEN EN -GEBOUWEN

MACHINES EN INSTALLATIES

ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN

VASTE BEDRIJFSMIDDELEN IN UITVOERING

TOTAAL MATERIËLE VASTE ACTIVA

Aanschaffingswaarde

120.231

33.868

68.418

7.395

229.917


– 31.078

– 25.017

– 41.934

–

– 98.034

89.153

8.851

26.484

7.395

131.883

66

–

43

–

109

Investeringen

3.087

2.948

6.562

14.750

27.347

Verkoop groepsmaatschappijen

– 633

– 483

– 158

–

– 1.274

Boekwaarde 1 januari 2009 Acquisities

Desinvesteringen Afschrijvingen Valutakoerseffecten Herrubricering naar vaste activa aangehouden voor verkoop Overige herrubriceringen

– 14.962

– 40

– 544

– 149

– 15.695

– 6.345

– 3.015

– 8.627

–

– 17.987

1.416

70

– 44

863

2.305

– 2.459

–

–

–

– 2.459 – 326

71

– 839

414

28

Ingebruikname

11.032

2.486

7.656

– 21.174

–


80.426

9.978

31.786

1.713

123.903

Aanschaffingswaarde

115.747

28.322

80.487

1.713

226.269


– 35.321

– 18.344

– 48.701

–

– 102.366

80.426

9.978

31.786

1.713

123.903



De gehanteerde afschrijvingspercentages luiden als volgt: Bedrijfsterreinen Bedrijfsgebouwen

0% 3% – 10%

Machines en installaties

10% – 33%

Andere vaste bedrijfsmiddelen

10% – 33%

De reële waarde van de bedrijfsterreinen en -gebouwen bedraagt € 107,9 miljoen inclusief hetgeen is opgenomen onder vaste activa aangehouden voor verkoop (2008: € 114,1 miljoen). De reële waarde van de overige activa wijkt in materiële zin niet af van de boekwaarde. De boekwaarde van de activa onder financiële lease bedraagt € 0,6 miljoen (2008: € 0,9 miljoen) en is nagenoeg volledig opgenomen onder de post machines en installaties. Er is, evenals vorig boekjaar, geen vastgoed in onderpand gegeven. De totale verplichting voor aankopen materiële vaste activa bedraagt € 2,0 miljoen (2008: € 1,5 miljoen). 12 VASTGOEDBELEGGINGEN

X € 1.000

2009

2008 1.337

Aanschaffingswaarde

3.063

Cumulatieve waardeverminderingen

– 491

– 81

Boekwaarde per 1 januari

2.572

1.256

280

–


– 408

–

Desinvesteringen

– 361

–

Afschrijvingen

– 164

– 65

Investeringen

Bijzondere waardevermindering

–

– 300

239

1.681

Boekwaarde per 31 december

2.158

2.572

Aanschaffingswaarde

2.682

3.063

Cumulatieve waardeverminderingen

– 524

– 491

Boekwaarde per 31 december

2.158

2.572

Overige herrubriceringen

Het afschrijvingspercentage van de vastgoedbeleggingen is 3% – 10%. De reële waarde van de vastgoedbeleggingen bedraagt per 31 december 2009 € 2,3 miljoen (per 31 december 2008: € 2,7 miljoen). De huurinkomsten en exploitatielasten uit vastgoedbeleggingen zijn niet materieel van omvang.


TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS

13 GOODWILL

X € 1.000

Aanschaffingswaarde Cumulatieve waardeverminderingen Boekwaarde per 1 januari Acquisities Acquisitie meerderheidsbelang

2009

2008

500.625

408.629

– 199.583

– 1.004

301.042

407.625

359

97.794

–

279


– 6.600

–

Aanpassing voorgaand boekjaar

139

–

Bijzondere waardevermindering

–

– 198.000

– 1.384

– 6.656

293.556

301.042

Valutakoerseffecten Boekwaarde per 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve waardeverminderingen Boekwaarde per 31 december

493.153

500.625

– 199.597

– 199.583

293.556

301.042

De acquisities in 2009 hebben betrekking op de verwerving binnen het segment Apotheken Nederland. De afname van de goodwill uit hoofde van verkoop van groepsmaatschappijen heeft betrekking op de verkoop van onze apotheken in België. De aanpassing in voorgaand boekjaar betreft een aanpassing in het eerste kwartaal van 2009 met betrekking tot de acquisitie van Byram Healthcare in 2008. In onderstaande tabel is de goodwill nader gespecificeerd per operationeel segment:

X € 1.000

DIRECT & INSTITUTIONEEL

APOTHEKEN NEDERLAND

Nederland

21.174

110.579

Verenigde Staten

69.677

APOTHEKEN INTERNATIONAAL

TOTAAL

131.753 69.677

Polen

44.198

44.198

Denemarken

31.460

31.460

Duitsland

11.861

11.861

Overige landen Totaal

4.607 138.779

4.607 110.579

44.198

293.556

Voor de test op bijzondere waardevermindering is het niveau bepalend waarop vanuit strategisch en operationeel perspectief gestuurd wordt. Vanuit deze gedachte wordt een keten van apotheken aan een test op bijzondere waardevermindering onderworpen en niet elke individuele apotheek. UITGANGSPUNTEN Uitgangspunt bij de testen op bijzondere waardevermindering zijn de bestaande activiteiten exclusief resultaten uit toekomstige acquisities en/of desinvesteringen. Verder veronderstellen we een toename in marktvolume (door vergrijzing en toenemend gebruik), waarbij we de toenemende prijsdruk uit de markt, al dan niet ingegeven door overheidsmaatregelen, in ogenschouw nemen. Deze uitgangspunten over de langere termijn zijn valide in alle landen waar wij actief zijn. Vertrekpunt van alle testen op bijzondere waardevermindering is de begroting voor 2010 en de opgestelde strategische en financiële meerjarenplanning. Dit geeft naar ons oordeel op dit moment de best mogelijke inschatting van toekomstige ontwikkelingen.


Bij de uitgevoerde testen op bijzondere waardevermindering wordt de bedrijfswaarde bepaald door het berekenen van de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen. De verwachte kasstromen zijn voor elk van de komende vijf jaren afzonderlijk berekend. Vanaf het zesde jaar is de kasstroom gelijkgehouden aan het vijfde jaar. Voor het komende jaar is de begroting voor 2010 richtinggevend. De daarop volgende jaren zijn gebaseerd op de meerjarenplanning en op nadere inzichten van het verantwoordelijke management. De testen worden uitgevoerd in de lokale valuta. Hierbij zijn de volgende disconteringsvoeten vóór belastingen gehanteerd voor de voornaamste testen: 10,1% voor Nederland, 11,6% voor de Verenigde Staten, 11,7% voor Polen, 10,0% voor Denemarken en 10,3% voor Duitsland. Als uitgangspunt bij het bepalen van de disconteringsvoet hanteren we de gewogen gemiddelde vermogenskostenvoet relevant voor de activa van de eenheid. Hierbij wordt rekening gehouden met de geldende rentevoet per land. Bij de bepaling van de disconteringsvoet houden wij geen rekening met marktrisico’s per land omdat de specifieke marktrisico’s (veroorzaakt bijvoorbeeld door landen, valuta, prijzen, etc.) mee worden genomen bij de bepaling van de verwachte toekomstige kasstromen. Het bedrijfsresultaat is de belangrijkste determinant van toekomstige kasstromen. In de voor de apotheekketens uitgevoerde testen op bijzondere waardevermindering varieert de operationele marge tussen 3,0% en 5,2%. De gemiddeld verwachte groei in de omzet van onze apotheken ligt tussen de 2,0% en 6,5%. De testen hebben in 2009 niet tot een bijzondere waardevermindering geleid. In 2008 is nog een bijzondere waardevermindering voor het bedrijfssegment Apotheken Nederland verantwoord waarvan € 198,0 miljoen betrekking heeft gehad op goodwill (zie noot 5 voor nadere toelichting). 14 OVERIGE IMMATERIËLE ACTIVA 2008

X € 1.000

Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari 2008 Acquisities

SOFTWARE EN WEBSITES

SOFTWARE EN WEBSITES IN UITVOERING

KLANTRELATIE

TOTAAL

22.010

1.795

23.166

46.971

– 15.421

–

– 4.151

– 19.572

6.589

1.795

19.015

27.399

302

–

13.112

13.414

1.767

3.965

50

5.782

–5

– 160

–

– 165

– 3.795

–

– 5.085

– 8.880

– 153

1

–3

– 155

396

–

–

396

Ingebruikname

2.319

– 2.319

–

–


7.420

3.282

27.089

37.791

Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Valutakoerseffecten Herrubriceringen

Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2008

21.168

3.282

36.405

60.855

– 13.748

–

– 9.316

– 23.064

7.420

3.282

27.089

37.791



2009

X € 1.000

Aanschaffingswaarde

SOFTWARE EN WEBSITES

SOFTWARE EN WEBSITES IN UITVOERING

KLANTRELATIE

TOTAAL

21.168

3.282

36.405

60.855

– 13.748

–

– 9.316

– 23.064

7.420

3.282

27.089

37.791

–

–

–

–

Investeringen

2.348

2.774

273

5.395

Desinvesteringen

– 353

–6

–

– 359

– 3.133

–

– 4.937

– 8.070

Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari 2009 Acquisities

Afschrijvingen Valutakoerseffecten

48

–1

– 256

– 209

Herrubriceringen

41

–6

–

35

Ingebruikname

2.572

– 2.572

–

–


8.943

3.471

22.169

34.583

Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2009

23.409

3.471

36.343

63.223

– 14.466

–

– 14.174

– 28.640

8.943

3.471

22.169

34.583

De post software en websites betreft immateriële vaste activa met een beperkte gebruiksduur. Het afschrijvingspercentage hiervan is 20%. De post klantrelatie betreft een immaterieel vast actief met een beperkte gebruiksduur. De waarde van de klantrelatie wordt voornamelijk bepaald door logistieke prestaties, geleverde producten en service en bereikbaarheid via internet en telefoon. Gezamenlijk bepalen deze elementen het beeld dat klanten bij deze entiteiten hebben, en wat hen doet besluiten als klant trouw te blijven. Het afschrijvingspercentage ligt tussen 12,5% en 20,0%. Evenals vorig jaar zijn er geen immateriële activa verpand als zekerheid voor verplichtingen. Daarbij hebben zich in 2009 evenals in 2008 geen gebeurtenissen of omstandigheden voorgedaan die aanleiding hebben gegeven tot een acute test op bijzondere waardevermindering. 15 GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN

X € 1.000

Stand 1 januari 2008 Acquisitie Resultaat geassocieerde deelnemingen Bijzondere waardevermindering goodwill Boekwaarde desinvesteringen Ontvangen dividend Overig Stand 31 december 2008 Acquisitie

11.556 288 963 – 3.449 – 947 – 1.344 – 28 7.039 59

Resultaat geassocieerde deelnemingen

1.127

Boekwaarde desinvesteringen

– 282

Ontvangen dividend

– 798

Overig Stand 31 december 2009


47 7.192

In de post geassocieerde deelnemingen is per 31 december 2009 een bedrag van € 3,9 miljoen begrepen aan goodwill (per 31 december 2008: € 3,9 miljoen). Bij de ultimo 2009 uitgevoerde testen op bijzondere waardevermindering hebben we geen bijzondere waardevermindering vastgesteld. In 2008 is voor het operationeel segment Apotheken Nederland een bijzondere waardevermindering doorgevoerd waarvan € 3,4 miljoen betrekking heeft op geassocieerde deelnemingen. Zie noot 5 en noot 13 voor een nadere toelichting op de bijzondere waardeverminderingen. De acquisitie heeft voornamelijk betrekking op handhaving van ons 10%-belang in het Health Innovation Fund. De desinvesteringen in 2009 hebben betrekking op Apotheek Tolakker en Farmad, een deelneming van onze verkochte dochteronderneming Laboratoria Flandria. De belangrijkste deelnemingen van de groep, alle niet-beursgenoteerd, zijn: 2009

2008

NAAM

VESTIGINGSPLAATS

% AANDEEL

% AANDEEL

Apotheek Heer

Maastricht

49%

49%

Apothekengroep Noord-Holland

Noord-Holland

50%

50%

Apotheek Axel

Axel

50%

50%

Apotheek Willekens

Vught

50%

50% 49%

Apotheek Binnendijk

Nijmegen

49%

Apotheek de Eendracht

Klundert

50%

50%

Apotheek Tolakker

Bavel

0%

50%

Politheek Lievensberg

Bergen op Zoom

50%

50%

Health Innovation Fund

Ughelen

10%

10%

De omvang van de individuele geassocieerde deelnemingen is niet materieel. Onderstaand zijn de gezamenlijke gegevens van bovengenoemde deelnemingen verder gesplitst naar balansposities (exclusief goodwill) en de belangrijkste posten in de winst-en-verliesrekening.

X € 1.000

Activa Verplichtingen Omzet Nettoresultaat

2009

2008

11.155

9.759

6.793

5.813

24.888

21.059

2.051

– 122



16 VORDERINGEN

X € 1.000

LENINGEN AAN AFNEMERS

LEVERINGSRECHTEN AAN AFNEMERS

OVERIGE VORDERINGEN

TOTAAL

10.046

990

217

11.253

3.222

143

–

3.365

– 4.732

– 1.036

– 35

– 5.803

Stand 1 januari 2008 Verstrekte leningen Aflossingen Koerseffecten Herrubricering naar kortlopend

–

56

–

56

– 15

369

– 45

309

Valutakoerseffecten

– 412

–

– 21

– 433

Stand 31 december 2008

8.109

522

116

8.747

Verstrekte leningen Aflossingen Verrekend voor oninbaarheid Koerseffecten Herrubricering naar kortlopend Valutakoerseffecten Stand 31 december 2009

623

30

–

653

– 3.028

– 545

–

– 3.573

– 268

–

–

– 268

–

51

–

51

48

182

– 14

216

16

–

–

16

5.500

240

102

5.842

De vorderingen betreffen financiële vaste activa gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Het kortlopende deel van de leningen aan afnemers bedraagt € 3,6 miljoen (2008: € 4,2 miljoen). Dit is opgenomen onder de vlottende activa. De gemiddelde looptijd van leningen verstrekt aan afnemers bedraagt 3,7 jaar (2008: 4,8 jaar) en heeft grotendeels betrekking op verstrekte leningen in Nederland. Het gemiddelde interestpercentage is 6,0% (2008: 5,6%). De reële waarde van de leningen aan afnemers is ongeveer gelijk aan de boekwaarde. In de post leningen aan afnemers is een bedrag van € 0,8 miljoen (2008: € 0,6 miljoen) verrekend voor oninbaarheid. De toename in 2009 heeft betrekking op een dotatie van per saldo € 0,4 miljoen verminderd met een herrubricering naar kortlopende vorderingen. Bij enkele van deze afnemers is de uitstaande lening volledig voorzien. Er zijn geen leningen aan afnemers waarvan de betalingstermijn deels is verstreken en waarvoor geen voorziening is getroffen. Voor het overgrote deel van de leningen aan afnemers zijn zekerheden verstrekt door de schuldenaar. De reële waarde van deze zekerheden is niet met voldoende zekerheid in te schatten. De leveringsrechten aan afnemers hebben een gemiddelde looptijd van 1,7 jaar (2008: 2,0 jaar). Leveringsrechten zijn toekomstige inkoopkortingen vooruitbetaald aan apotheken, waarbij de apotheken de verplichting zijn aangegaan tot afname gedurende de overeengekomen periode. De aflossingen op deze leveringsrechten verantwoorden we als verstrekte kortingen. Zowel over het afgelopen boekjaar als over 2008 is hierop geen voorziening voor oninbaarheid getroffen. De reële waarde van de leveringsrechten ligt in lijn met de boekwaarde. Door de schuldenaars zijn geen zekerheden verstrekt. Er is geen concentratie van kredietrisico voor de leningen en leveringsrechten aan afnemers, aangezien het aantal schuldenaars groot is. Zie noot 34 voor een nadere toelichting.


CONDITIES EN AFLOSSINGSTERMIJNEN

X € 1.000

Leningen aan afnemers

TOTAAL

< 1 JAAR

LANGLOPENDE VORDERING

1 – 2 JAAR

2 – 5 JAAR

MEER DAN 5 JAAR

1.436

9.835

3.511

6.324

1.931

2.957

Leveringsrechten aan afnemers

567

327

240

215

25

–

Overige vorderingen

102

–

102

49

3

50

2.195

2.985

1.486

2.195

2.985

1.486

Voorziening voor oninbaarheid Totaal

10.504

3.838

6.666

– 1.045

– 221

– 824

9.459

3.617

5.842

17 BELEGGINGEN

X € 1.000

Stand 1 januari 2008 Uitbreiding belang Koerseffecten Stand 31 december 2008 Uitbreiding belang Koerseffecten Stand 31 december 2009

25.685 108 – 12.287 13.506 34 3.130 16.670

Dit betreft financiële vaste activa gewaardeerd tegen reële waarde waarbij waardeveranderingen door koerseffecten in de winst-en-verliesrekening worden verwerkt. De beleggingen hebben betrekking op ons belang van 6,29% (2008: 6,28%) in Andreae-Noris Zahn AG (Anzag), een farmaceutische groothandel gevestigd te Frankfurt, Duitsland. Anzag staat genoteerd aan de ‘Deutsche Börse’ te Frankfurt waardoor de beurswaarde als maatstaf voor de reële waarde geldt. 18 VOORRADEN

X € 1.000

Gereed product en handelsvoorraden Grond- en hulpstoffen Totaal

31.12.2009

31.12.2008

196.295

206.979

14.334

17.195

210.629

224.174

Van de voorraad waarderen we een zeer beperkt deel tegen een lagere opbrengstwaarde in plaats van tegen de gewogen gemiddelde inkoopprijs. In 2009 is een bedrag van € 2,6 miljoen (2008: € 1,8 miljoen) ten laste van het resultaat gebracht als afwaardering van voorraden. De waarde van de voorraden gewaardeerd tegen een lagere opbrengstwaarde bedraagt € 8,7 miljoen (2008: € 8,1 miljoen). De voorraden zijn niet verpand als zekerheid voor verplichtingen. De kostprijs van de voorraden die in de winst-en-verliesrekening onder inkoopwaarde van de omzet verwerkt is, bedroeg € 2.056,7 miljoen (2008: € 2.187,0 miljoen).



19 HANDELSVORDERINGEN

X € 1.000

Handelsvorderingen Af: voorziening voor oninbaarheid Totaal

31.12.2009

31.12.2008

277.772

319.652

14.117

15.276

263.655

304.376

De opgenomen voorziening voor oninbaarheid is een goede reflectie van het incassorisico op balansdatum. Hierdoor is de netto–boekwaarde van de handelsvorderingen ongeveer gelijk aan de reële waarde van de vorderingen. De voorziening is opgenomen tegen nominale waarde, gezien de kortlopende aard van deze post. UITSPLITSING HANDELSVORDERINGEN NAAR OUDERDOM

X € 1.000

Geen overschrijding Overschrijding < 30 dagen Overschrijding > 30 < 60 dagen Overschrijding > 60 < 90 dagen

31.12.2009

31.12.2008

215.981

242.671

35.283

39.245

6.098

11.602

2.684

9.877

17.726

16.257

Voorziening voor oninbaarheid

– 14.117

– 15.276

Totaal

263.655

304.376

Overschrijding > 90 dagen

Het werkkapitaalbeslag van de handelsdebiteuren wordt door middel van de DSO (Days of Sales Outstanding) uitgedrukt in dagen. De gemiddelde DSO over 2009, die gemeten wordt op basis van een 13-punts gemiddelde, bedroeg 35,1 dagen (2008: 36,2 dagen). Het saldo handelsvorderingen dat per balansdatum niet is afgewikkeld op de contractueel overeengekomen datum bedraagt € 61,8 miljoen (2008: € 77,0 miljoen). Op balansdatum is 22% (2008: 24%) niet voldaan binnen de gestelde betalingstermijn. De posten die mogelijk als oninbaar worden aangemerkt zijn geheel voorzien. Mediq NV is van mening dat de kredietkwaliteit toereikend is ten aanzien van vorderingen waarvoor de betalingstermijn per einde boekjaar is verstreken maar waar geen voorziening voor oninbaarheid is getroffen. De voorziening voor oninbaarheid heeft volledig betrekking op handelsvorderingen waarvan de contractueel overeengekomen betalingsdatum verstreken is. Van de uitstaande vorderingen waarvan de overschrijding meer dan 90 dagen is, heeft € 1,1 miljoen (2008: € 3,7 miljoen) betrekking op te incasseren gelden ten behoeve van derden. Vanuit de aard van de overeenkomst wordt over deze vorderingen geen incassorisico gelopen. VOORZIENING VOOR ONINBAARHEID

X € 1.000

Stand per 1 januari Acquisities

31.12.2009

31.12.2008

15.276

14.332

–

4.727

3.266

2.455

Besteding

– 1.965

– 1.092

Vrijval

– 2.359

– 4.467

Koerseffecten

– 45

– 878

Overige mutaties

– 56

199

14.117

15.276

Dotatie

Stand per 31 december


In het boekjaar 2009 is per saldo € 0,9 miljoen voorziening voor oninbaarheid ten laste van het resultaat gebracht (2008: per saldo € 2,0 miljoen ten gunste van het resultaat). Zie noot 34 voor een nadere toelichting op de kredietconcentratie en het kredietrisico. 20 OVERIGE VORDERINGEN

X € 1.000

Vooruitbetaalde bedragen

31.12.2009

31.12.2008

18.428

17.752

Te ontvangen bonussen

4.294

3.233

Leningen aan afnemers (kortlopend deel van de langlopende leningen)

3.290

3.671

Te ontvangen bijdrage SSAO

3.101

3.101

Nog te ontvangen afrekeningen uit acquisities en vervreemding

2.526

1.298

Overige belastingen en premies sociale verzekeringen

999

2.005

Leveringsrechten aan afnemers (kortlopend deel van de langlopende leningen)

327

508

3.103

1.333

36.068

32.901

Overige Totaal

De reële waarde van de overige vorderingen is gezien de korte looptijd gelijk aan de boekwaarde. In het kortlopende deel van de langlopende leningen aan afnemers is een bedrag van € 0,2 miljoen als voorziening voor oninbaarheid opgenomen. De nog te ontvangen afrekeningen uit acquisities en vervreemding hebben met name betrekking op een vooruitbetaling met betrekking tot de acquisitie van Medisource Haaglanden BV en de afwikkeling van de verkoop van onze Belgische activiteiten. 21 LIQUIDE MIDDELEN De liquide middelen bestaan grotendeels uit banksaldi in rekening-courant en deposito’s met een korte looptijd. Deze staan alle ter vrije beschikking. 22 VASTE ACTIVA AANGEHOUDEN VOOR VERKOOP Dit betreft bedrijfsterreinen en -gebouwen die de bedrijfsuitoefening niet direct ten dienste staan en ter verkoop aangeboden zijn. Ultimo 2009 bestaat de boekwaarde uit bedrijfsterreinen en -gebouwen met betrekking tot onze voormalige activiteiten in België (€ 2,5 miljoen) en een voormalig distributiecentrum in Duitsland (€ 0,4 miljoen). Een distributiecentrum in Nederland dat ultimo 2008 te koop stond is in de maand juli van dit verslagjaar verkocht. 23 AANDELENKAPITAAL EN AGIO Voor informatie over samenstelling, grootte en mutaties van het eigen vermogen verwijzen wij naar het geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen.


111


Hierna volgt een toelichting op het aandelenkapitaal en de agioreserve. De toelichting op andere componenten van het eigen vermogen (reserves) is opgenomen onder noot 24.

X € 1.000

AANTAL AANDELEN HERLEID NAAR VOLGESTORT (X 1.000 STUKS)

GESTORT KAPITAAL

AANDELEN A

Openingsbalans per 1 januari 2008

AGIORESERVE

TOTAAL AANDELENKAPITAAL EN AGIO

102.835

AANDELEN B

58.395

14.529

96

88.210

64

42

– 42

3.053

3.053


58.459

14.571

54

91.263

105.888


58.459

14.571

54

91.263

105.888

225

100

– 54

1.220

1.266

58.684

14.671

–

92.483

107.154


Conversie door aandeelhouders Stand per 31 december 2009

CONVERSIE DOOR AANDEELHOUDERS Het maatschappelijk kapitaal van Mediq NV bestond begin 2009 uit aandelen A en B, financieringspreferente aandelen en cumulatief preferente aandelen. In 2009 heeft voor de zevende en tevens laatste maal de conversie van een volledige jaarlaag aandelen B in aandelen A plaatsgevonden. Ter conversie van 100.342 aandelen B zijn dit jaar in totaal 401.368 aandelen A nieuw uitgegeven. Tevens zijn 116.821 aandelen B uit de conversie contant afgewikkeld. De tegenwaarde van de contante afwikkeling van € 0,5 miljoen is ten laste van de overige reserves verantwoord. Voor de conversie zijn in 2009 geen aandelen A ingekocht. Na de conversie zijn er geen aandelen B meer geplaatst en zijn de aandelen A omgezet in gewone aandelen. GESTORT KAPITAAL Ultimo 2009 waren er 58.684.236 aandelen (met een nominale waarde van € 0,25) geplaatst en volgestort. AGIORESERVE De agioreserve is fiscaal vrij uitkeerbaar. INKOOP EIGEN AANDELEN Op 1 januari 2009 had de vennootschap geen eigen aandelen in bezit. In het boekjaar heeft de vennootschap geen eigen aandelen ingekocht, waardoor de vennootschap ultimo boekjaar ook geen eigen aandelen in haar bezit had. 24 RESERVES De directe vermogensmutaties zijn opgenomen onder aftrek van belastingeffecten. Onder de transacties met minderheidsaandeelhouders is het verschil verwerkt tussen de boekwaarde en reële waarde bij de uitkoop van minderheidsbelangen of bij de verkoop van minderheidsbelangen in een entiteit waarin wij reeds beslissende zeggenschap hebben. In 2009 betrof dit de uitkoop van minderheidsaandeelhouders in Nederland; in 2008 zijn minderheidsaandeelhouders in Polen uitgekocht. Onder de post dividend en opgenomen kapitaal zijn opgenomen het door minderheidsaandeelhouders ontvangen dividend en opgenomen kapitaal ten koste van hun aandeel in het vermogen van de vennootschap waarin zij een minderheidsaandeel hebben.


2008

X € 1.000



HEDGING

6.234

1.651

Resultaat na belastingen Actuariële winsten / verliezen inzake pensioenen Belastingeffect op actuariële verschillen pensioenen

TOTAAL RESERVES

450.539

458.424

– 127.891

– 127.891

– 24.108

– 24.108

6.137

Winsten / verliezen u.h.v. kasstroomafdekkingen

– 6.278

Belastingeffect op kasstroomafdekkingen Omrekeningsverschillen

OVERIGE RESERVES

6.137 – 6.278

1.601

1.601

– 8.058

– 8.058

Slotdividend 2007

– 21.632

– 21.632


– 1.906

– 1.906


– 7.373

– 7.373

Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interim-dividend 2008 Overige mutaties Stand per 31 december 2008

– 1.824

– 3.026

32

32

– 9.933

– 9.933

–

–

263.865

259.015

2009

X € 1.000



HEDGING

OVERIGE RESERVES

TOTAAL RESERVES

– 1.824

– 3.026

263.865

259.015

74.530

74.530

Resultaat na belastingen Actuariële winsten / verliezen inzake pensioenen

14.218

14.218


– 3.624

– 3.624

Winsten / verliezen u.h.v. kasstroomafdekkingen

– 263

Belastingeffect op kasstroomafdekkingen Omrekeningsverschillen

67

1.376

1.376

Slotdividend 2008 Conversie door aandeelhouders Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interim-dividend 2009 Overige mutaties Stand per 31 december 2009

– 263

67

– 448

– 3.222

– 7.628

– 7.628

– 505

– 505

– 50

– 50

– 5.869

– 5.869

147

147

335.084

331.414

RESERVE OMREKENINGSVERSCHILLEN De reserve omrekeningsverschillen omvat alle cumulatieve omrekeningsverschillen op vreemde valuta’s die ontstaan door omrekening van de jaarrekening van buitenlandse activiteiten en is niet vrij uitkeerbaar. De omrekeningsverschillen opgenomen in het totaalresultaat over het verslagjaar bedragen € 1,6 miljoen. Dit bedrag is inclusief € 0,2 miljoen met betrekking tot minderheidsaandeelhouders. OVERIGE RESERVES De overige reserves bevatten een niet vrij uitkeerbare wettelijke reserve van € 1,5 miljoen (2008: € 1,3 miljoen) voor niet-uitgekeerde resultaten van dochterondernemingen waarvan uitkering niet zonder beperking door Mediq NV kan worden bewerkstelligd. WINSTBESTEMMING 2008 Na slotdividend, dat tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 8 april 2009 is vastgesteld op € 0,13 per aandeel, is het verlies van € 135,5 miljoen ten laste gebracht van de overige reserves. JAARREKENING MEDIQ JAARVERSLAG 2009 113


25 LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN

X € 1.000

31.12.2009

Leningen van institutionele beleggers Leningen van banken

31.12.2008

72.062

73.891

197.556

201.573

5.624

5.608

506

747

1.757

–

277.505

281.819

Vooruit ontvangen kortingen Leaseverplichtingen Overige langlopende verplichtingen Af: gedeelte leningen vervallend binnen 1 jaar

82.015

1.708

195.490

280.111

31.12.2009

31.12.2008

Euro’s

145.616

145.194

US-dollars (ultimo 2009 US-dollars 190,0 miljoen, ultimo 2008 US-dollars 190,0 miljoen)

131.889

136.625

Totaal

277.505

281.819

Totaal

De uitsplitsing van de langlopende verplichtingen per valuta is als volgt:

X € 1.000

LENINGEN De leningen betreffen: •

leningen van institutionele beleggers betreffen niet-bancaire leningen van € 72,1 miljoen (2008: € 73,9 miljoen) opgenomen bij institutionele beleggers in de Verenigde Staten en Engeland. Wanneer deze financiering gezamenlijk met de valutatermijncontracten wordt beschouwd, bedragen de toekomstige aflossingsverplichtingen € 77,7 miljoen gelijk, aan 2008;

•

de bancaire leningen van € 197,6 miljoen (2008: € 201,6 miljoen) die zijn opgenomen bij Nederlandse en Schotse banken.

De leningen per 31 december 2009 zijn alle afgesloten tegen een marktconforme rente. Risico’s uit hoofde van valutakoersverschillen op het resultaat en kasstromen zijn volledig afgedekt door valutaswaps. De waardeverandering van de leningen van institutionele beleggers wordt volledig veroorzaakt door de waardering van de US-dollarleningen. Het koersresultaat op de leningen afgesloten in US-dollars is opgenomen onder de financiële baten en lasten en wordt daar toegelicht. Het gemiddelde rentepercentage op de bancaire en niet-bancaire langlopende leningen bedraagt in 2009 4,6% (2008: 4,5%). Voor alle leningen is sprake van een voor de gehele looptijd gefixeerde rentevoet. Een deel van de leningen is afgesloten tegen een vaste rente. De leningen tegen een variabele rente zijn door middel van afgesloten renteswaps voor de gehele looptijd gefixeerd. Het kortlopende deel van de langlopende schulden van € 82,0 miljoen is opgenomen onder kortlopende verplichtingen. Noch voor de bancaire, noch voor de niet-bancaire kredietfaciliteiten zijn zekerheden verstrekt. Voor de belangrijkste faciliteiten gelden dezelfde ratio’s (een schuldratio van maximaal 3,5 en een rentedekking van minimaal 5). Daarnaast zijn ook gebruikelijke clausules over ‘negative pledge’, ‘cross default’ en ‘pari passu’ op overeenkomstige wijze in de kredietdocumentatie met de verschillende kredietverstrekkers opgenomen. Indien niet aan de gestelde ratio’s wordt voldaan, zijn de leningen onder deze faciliteiten direct opeisbaar. De schuldratio en de rentedekking bedragen 1,3 respectievelijk 8,9 per 31 december 2009. Per 31 december 2008 bedroegen deze respectievelijk 2,3 en 7,6. Onder ‘definities’ is een verdere toelichting gegeven op de definitie voor schuldratio en rentedekking.


26 DERIVATEN 2009

2008

Langlopende verplichtingen uit hoofde van derivaten

8.844

7.863

Kortlopende verplichtingen uit hoofde van derivaten

1.304

915

0

– 50

10.148

8.728

X € 1.000

Vlottende activa uit hoofde van derivaten Totaal

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de boekwaarde van verschillende derivaten per 31 december 2009 en per 31 december 2008. De boekwaarde is gelijk aan de reële waarde. ONDERLIGGENDE WAARDE

X € 1.000

BOEKWAARDE PER 31.12.2009

BOEKWAARDE PER 31.12.2008

Renteswaps EUR 70,0 miljoen (2008: EUR 40,0 miljoen)

1.810

810

USD 115,0 miljoen (2008: USD 115,0 miljoen)

3.286

5.140

63

–

3

309

– 347

598

Basisswaps EUR 60,0 miljoen/USD 115,0 miljoen (2008: –) Valutatermijncontracten NOK 4,0 miljoen (2008: NOK 130,0 miljoen) USD 15,6 miljoen (2008: USD 12,5 miljoen) GBP – (2008: GBP 0,5 miljoen) PLN 133,7 miljoen (2008: PLN 10,4 miljoen) DKK 50,0 miljoen (2008: DKK 20,0 miljoen) CHF 3,0 miljoen (2008: –)

–

–1

411

– 37

8

–4

29

–

4.885

1.913

10.148

8.728

Gecombineerde valuta-renteswaps USD 75,0 miljoen (2008: USD 75,0 miljoen) Totaal

Wij maken gebruik van renteswaps en valutatermijncontracten om rente- en valutarisico’s te beheersen. De renteswaps zijn afgesloten op alle uitstaande leningen van banken met een variabele rente en voor de gehele looptijd. De Euribor 3 maand die op deze leningen wordt betaald wordt hiermee geruild tegen een vaste rente. In 2009 zijn basisswaps afgesloten voor de periode juni 2009 tot juni 2010 waarmee een rentevoordeel wordt gerealiseerd door Euribor 3 maand te ruilen tegen Euribor 1 maand, verhoogd met gemiddeld 0,15%. De variabele rente op de leningen is voor deze periode aangepast van Euribor 3 maand naar Euribor 1 maand om aan te sluiten bij de renteswaps. De valutatermijncontracten dekken het risico van volatiliteit van toekomstige transacties in vreemde valuta af. Vorderingen uit hoofde van individuele valutatermijncontracten zijn onder de vlottende activa gepresenteerd. De gecombineerde valutarenteswaps zijn afgesloten op de USD leningen van institutionele beleggers waarmee de hoofdsom en vaste rente in US dollars naar een hoofdsom en vaste rente in euro’s worden geconverteerd. Zie noot 34 voor een nadere toelichting op risicobeheer en financiële instrumenten.



27 LATENTE BELASTINGEN Latente belastingvorderingen en -verplichtingen binnen dezelfde fiscale eenheid salderen we alleen als de groep daartoe een afdwingbaar recht heeft en het voornemen heeft om op nettobasis af te rekenen. De balansposities zijn als volgt: 2009

X € 1.000

Latente belastingvorderingen na saldering Latente belastingverplichtingen na saldering

2008

25.919

22.024

– 14.384

– 12.175

11.535

9.849

Totaal

Looptijden 2008

X € 1.000

TOTAAL

Latente belastingvorderingen Latente belastingverplichtingen Totaal

< 1 JAAR

1 - 2 JAAR

2 - 5 JAAR

MEER DAN 5 JAAR

22.024

8.082

1.682

7.155

5.105

– 12.175

– 3.873

– 928

– 2.548

– 4.826

9.849

4.209

754

4.607

279

2009

X € 1.000

TOTAAL

Latente belastingvorderingen Latente belastingverplichtingen Totaal

< 1 JAAR

1 - 2 JAAR

2 - 5 JAAR

MEER DAN 5 JAAR

25.919

4.159

5.069

15.586

1.105

– 14.384

– 2.526

– 1.257

– 3.857

– 6.744

11.535

1.633

3.812

11.729

– 5.639

De mutaties op het saldo van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt:

X € 1.000

2009

2008

Stand per 1 januari

9.849

12.004

Ten laste/gunste van de lopende belastingpositie

8.729

– 35.462

Juridische herstructurering

– 14

– 2.339

Ten gunste/laste van resultaat

– 1.902

25.241

Ten gunste/laste van eigen vermogen

– 3.586

6.294

– 158

4.022

Acquisities en verkoop groepsmaatschappijen Desinvesteringen activa Koerseffecten Stand per 31 december

– 1.241

144

– 142

– 55

11.535

9.849

De mutatie ten laste van de lopende belastingpositie in 2009 heeft grotendeels betrekking op het onder fiscale grondslagen gedeeltelijk terugnemen van de bijzondere waardevermindering uit 2008. Dit heeft geleid tot een toename van de latente belastingvorderingen ten laste van de lopende belastingpositie.


De latente belastingvorderingen en -verplichtingen vóór saldering hebben betrekking op het volgende:

X € 1.000

LATENTE BELASTINGVORDERINGEN

Materiële vaste activa Immateriële activa

LATENTE BELASTINGVERPLICHTINGEN

2009

2008

2009

2008

1.287

944

– 4.632

– 2.957

1.062

1.308

– 7.248

– 9.232

25.062

14.983

– 10.458

– 9.594

1.316

1.311

– 481

– 455

Handelsdebiteuren

363

1.854

– 384

– 283

Voorraden

354

283

22

40

4.316

6.373

381

100

242

696

– 118

– 36

Goodwill Financiële activa

Fiscaal compensabele verliezen Overige activa Personeelsgerelateerde voorzieningen

542

2.867

– 1.715

–3

Voorzieningen

1.086

939

88

459

Overige verplichtingen

1.474

1.592

– 1.024

– 1.340 – 23.301

Latente belastingvordering/-verplichting Saldering belastingcomponent Netto latente belastingvordering/-verplichting

37.104

33.150

– 25.569

– 11.185

– 11.126

11.185

11.126

25.919

22.024

– 14.484

– 12.175

De latente belastingvorderingen hebben voornamelijk betrekking op fiscaal afschrijfbare goodwill en goodwill betaald vóór 2001. De toename in 2009 heeft betrekking op het onder fiscale grondslagen gedeeltelijk terugdraaien van de bijzondere waardevermindering uit 2008. De fiscaal compensabele verliezen hebben voor € 2,7 miljoen betrekking op waardering van verrekenbare verliezen met betrekking tot het in 2008 verworven Byram Healthcare (2008: € 4,7 miljoen). De overige fiscaal compensabele verliezen betreffen hoofdzakelijk fiscaal compensabele verliezen in Polen en Duitsland. Op basis van de daadwerkelijke resultaten verwachten wij in toekomstige perioden deze verrekenbare verliezen volledig te compenseren. In verband met onzekerheid over de mogelijkheid om in de toekomst fiscale verliezen te compenseren, en mede door de beschikbare termijn van eventuele verliescompensatie, is voor een totaal nominaal bedrag van € 15,5 miljoen (2008: € 12,5 miljoen) aan potentiële verliescompensatie in Polen en Nederland geen actieve belastinglatentie gevormd. Het bedrag van 2008 is aangepast. Dit heeft geen invloed op het vermogen of het resultaat van de groep. Het vervalschema is als volgt:

X € 1.000

Niet gewaardeerde verliescompensatie

TOTAAL

2010

2011

2012

> 2012

15.482

1.213

6.511

5.661

2.097

28 PERSONEELSGERELATEERDE VOORZIENINGEN Onder personeelsgerelateerde voorzieningen zijn de verplichtingen betreffende toegezegd-pensioenregelingen en overige personeelsgerelateerde voorzieningen opgenomen. De overige personeelsgerelateerde voorzieningen hebben betrekking op vervroegde uittreding en een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen.



TOEGEZEGD-PENSIOENREGELINGEN Nettoverplichting per balansdatum 2009

2008

Contante waarde van de gedekte verplichtingen

250.011

221.222

Reële waarde van fondsbeleggingen

254.463

204.173

– 4.452

17.049

5.426

–

974

17.049

X € 1.000

Pensioenoverschot c.q. pensioenverplichting Opgenomen pensioenoverschot Pensioenverplichting Overige personeelsgerelateerde voorzieningen

1.454

703

Stand einde boekjaar

2.428

17.752

Het ultimo 2009 opgenomen overschot inzake toegezegd-pensioenregelingen heeft betrekking op de Nederlandse entiteiten die aangesloten zijn bij Stichting Pensioenfonds OPG en betreft circa 4.600 deelnemers. Voor de beoordeling in hoeverre het pensioenoverschot door middel van toekomstige premiekorting of stortingen vanuit het pensioenfonds terug kan vloeien naar de onderneming is gebruikgemaakt van de interpretatie zoals weergegeven in IFRIC 14. Er is op basis van de op 15 december 2008 gesloten aanvullende overeenkomst tussen Mediq en het pensioenfonds vastgesteld dat er sprake is van toekomstige voordelen uit het pensioenfonds, waardoor het pensioenoverschot van € 5,4 miljoen kan worden gewaardeerd. De resterende pensioenverplichting betreft het gedeelte dat betrekking heeft op gedeeltelijke toegezegd-pensioenverplichtingen van Mediq Norge A/S, in Noorwegen, en betreft circa 100 deelnemers. De mutaties in de verplichtingen zoals in de balans opgenomen zijn als volgt: Contante waarde van de verplichtingen

X € 1.000

Stand per 1 januari Rente op verplichtingen

2009

2008

221.222

214.342

12.412

11.880

Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten

3.060

3.701

Pensioenbijdrage deelnemers

2.458

2.388

Actuariële winsten en verliezen

18.923

– 4.566

Pensioenbetalingen

– 6.907

– 6.754

110

– 187

–

418

Koersverschillen Wijzigingen in pensioenregelingen Verkoop groepsmaatschappijen Stand per 31 december


– 1.267

–

250.011

221.222


X € 1.000

Stand per 1 januari Verwacht rendement op fondsbeleggingen

2009

2008

204.173

220.202

9.243

12.048

Pensioenbijdragen

17.174

15.681

Pensioenbetalingen

– 6.907

– 6.712

Actuariële winsten en verliezen

33.162

– 35.691

Overige kosten

– 1.443

– 1.355

Verkoop groepsmaatschappijen Stand per 31 december

– 939

–

254.463

204.173

In de fondsbeleggingen zijn in zowel 2009 als 2008 geen aandelen Mediq opgenomen. Het actuele rendement op de fondsbeleggingen bedroeg over het verslagjaar € 5,0 miljoen (+ 2,4%) en over het vorige verslagjaar € 22,1 miljoen negatief (– 10,1%). De onderstaande financiële en demografische uitgangspunten hebben betrekking op de Nederlandse entiteiten. Financiële uitgangspunten De voornaamste actuariële veronderstellingen per balansdatum:

Disconteringsvoet per 31 december

2009

2008

5,1%

5,6% 4,5%

Verwacht rendement op de fondsbeleggingen

3,4%

Toekomstige salarisstijgingen

2,5%

2,5%

Toekomstige pensioenstijgingen

2,5%

2,5%

De disconteringsvoet van 5,1% is gebaseerd op het rendement van hoogwaardige bedrijfsobligaties. De gemiddelde looptijd van de verplichtingen stemt overeen met de gemiddelde looptijd van de obligaties waar het rendement op gebaseerd is. Gebaseerd op de beleggingsmix is het veronderstelde rendement op beleggingen gelijk aan 3,4%. Dit rendement is bepaald met behulp van zo goed mogelijke schattingen van de langetermijnverwachtingen van de rendementen van de belangrijkste beleggingscategorieën. De toekomstige salarisstijging van 2,5% is gebaseerd op een algemene salarisverhoging en een leeftijdsafhankelijke individuele salarisverhoging. Demografische uitgangspunten De gehanteerde invalideringskansen zijn ontleend aan het rapport van het Nederlands Verbond van Verzekeraars van september 2005, toegepast voor de sector Groothandel II zonder bedrijfsspecifieke correctie. In februari 2007 heeft het Actuarieel Genootschap een nieuwe generatietabel uitgegeven (Prognosetafel 2005-2050). Deze generatietafel is in feite een verzameling sterftetafels en is gebaseerd op de meest recente statistische informatie en houdt dus rekening met de nieuwste ontwikkelingen in het langlevenrisico.



De gemiddelde levensverwachting in jaren van de deelnemers naar categorie is: 2009

2008

Actieven Gemiddelde leeftijd

42,0

41,6

Gemiddelde toekomstige levensverwachting

42,9

43,3

Gemiddelde leeftijd

47,7

47,2


37,1

37,5

Gemiddelde leeftijd

71,1

71,0


15,3

15,4

70,4

69,7

2009

2008

Inactieven

Gepensioneerden

Nabestaanden Gemiddelde leeftijd

Cumulatieve actuariële winsten en verliezen inclusief belastingeffect

X € 1.000

Opgenomen in het eigen vermogen begin boekjaar

2.313

20.284

Opgenomen in het totaalresultaat

10.594

– 17.971

Opgenomen in het eigen vermogen einde boekjaar

12.907

2.313

Waarde van de fondsbeleggingen De waarde van de fondsbeleggingen die betrekking hebben op de Nederlandse entiteiten is als volgt: 2009

X € 1.000

Vastrentende waarden

2008

186.297

73%

143.874

71%

Zakelijke waarden en derivaten

24.747

10%

46.244

23%

Overige

43.069

17%

12.753

6%

254.113

100%

202.871

100%

Totaal

De veronderstelling voor de te verwachten beleggingsopbrengst is gebaseerd op een schatting van het te verwachten langetermijnrendement op vastrentende waarde en zakelijke waarden, uitgaande van de strategische beleggingsmix. De vastrentende waarden bestaan voornamelijk uit overheidsobligaties. De zakelijke waarden bestaan uit beleggingen in aandelenfondsen. Onder de post overige fondsbeleggingen zijn voornamelijk liquide middelen begrepen. Het Pensioenfonds OPG heeft in 2008 een herstelplan opgesteld naar aanleiding van de ontstane situatie van onderdekking onder invloed van het feit dat een deel van het vermogen buiten medeweten van het pensioenfonds, was overgedragen aan Lehman Brothers en verloren was gegaan in het faillissement van deze bank. Naar aanleiding van de in januari 2010 overeengekomen schikking tussen het pensioenfonds en de vermogensbeheerder State Street is de dekkingsgraad van het pensioenfonds aan het eind van 2009 gestegen naar circa 117% (ultimo 2008: circa 93%). Daarmee wijzigen eerdere afspraken tussen Mediq en Pensioenfonds OPG over de werkgeverspremie en stortingen als volgt: •

De bruto werkgeverspremie zal met terugwerkende kracht per 1 januari 2010 verlaagd worden van 30% naar 24%;

•

Mediq zal geen verdere additionele stortingen meer doen.


Meerjarenoverzicht

X € 1.000

2009

2008

2007

2006

2005

Contante waarde van de gedekte verplichtingen

250.011

221.222

214.342

243.775

244.054


254.463

204.173

220.202

218.255

206.737

Pensioenoverschot c.q. -verplichting

– 4.452

17.049

– 5.860

25.520

37.317

Ervaringsaanpassing op de verplichtingen

18.869

– 4.397

– 37.086

– 10.405

14.235

Ervaringsaanpassing op de fondsbeleggingen

33.162

– 35.653

– 9.149

– 1.783

16.196

De ervaringsaanpassingen hebben betrekking op wijzigingen van de gehanteerde uitgangspunten en veronderstellingen die ten grondslag liggen aan de bepaling van de toegekende aanspraken. Kosten winst-en-verliesrekening Kosten zoals opgenomen in de winst-en-verliesrekening onder personeelskosten:

X € 1.000

Rente op verplichtingen Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Wijzigingen in pensioenregelingen Verwacht rendement op fondsbeleggingen

2009

2008

12.412

11.893

3.060

3.717

–

418

– 9.243

– 12.048

Overige kosten

1.443

1.398

Totaal

7.672

5.378

De verwachte pensioenlast voor de werkgever met betrekking tot de Nederlandse toegezegd-pensioenregelingen bedraagt circa € 9,9 miljoen voor het verslagjaar 2010. De pensioenverplichtingen van de Nederlandse bedrijfsonderdelen die onder de werkingssfeer vallen van de collectieve arbeidsovereenkomst van de groep zijn ondergebracht bij het ondernemingspensioenfonds van Mediq. Stichting Pensioenfonds OPG is onafhankelijk in haar besluitvorming. De (backservice)verplichtingen zijn bij de stichting volledig gefinancierd. In 2009 bedroeg de totale premie voor het pensioenfonds van Mediq circa 30% van de relevante salarissom. Na aftrek van werknemersbijdragen van circa 5% resteerde een bijdrage door de onderneming van circa 25%. De financiering van het pensioenfonds is geregeld door middel van een samenwerkingsovereenkomst met Mediq NV en een op 15 december 2008 gesloten aanvullende overeenkomst tussen Mediq en het pensioenfonds. De voorlopige dekkingsgraad volgens de normen van Het Financieel Toetsingskader van De Nederlandsche Bank bedroeg ultimo 2009 circa 117,0% (definitieve dekkingsgraad ultimo 2008: 93,2%). TOEGEZEGDE-BIJDRAGEREGELINGEN Pensioenverplichtingen van Nederlandse bedrijfsonderdelen die niet onder de werkingssfeer van de Collectieve Arbeidsovereenkomst van Mediq vallen en van buitenlandse bedrijfsonderdelen zijn veelal ondergebracht bij separate bedrijfstakpensioenfondsen of (her)verzekeraars, dan wel verzekerd via lokale overheden. De pensioenverplichtingen voor het overgrote deel van de medewerkers in onze Nederlandse apotheekketen zijn grotendeels ondergebracht bij een tweetal bedrijfstak- en beroepsgroepenpensioenfondsen. Naast werknemers in Nederland, die recht hebben op AOW, hebben ook de werknemers bij onze buitenlandse groepsmaatschappijen in het algemeen recht op een staatspensioen. Dit wordt in België aangevuld via een extern afgesloten verzekering; in Polen is er naast het staatspensioen een door de staat verplichte pensioneringsbonus. In Noorwegen geldt een pensioenregeling die gebaseerd is op de door de overheid gereguleerde pensioenopbouw. In verband met deze regeling is een pensioenvoorziening gevormd op de balans van de onderneming. JAARREKENING MEDIQ JAARVERSLAG 2009 121


Volgens ons dienen de pensioenregelingen van het bedrijfstakpensioenfonds voor apothekersassistenten en het beroepsgroepenpensioenfonds voor apothekers (beide in Nederland) te worden gezien als toegezegd-pensioenregelingen. Van beide genoemde fondsen is wederom geen informatie ontvangen over de waardering van deze fondsen, hoewel we daar uitdrukkelijk schriftelijk om verzocht hebben. De fondsen stellen enerzijds dat de pensioenregelingen toegezegdebijdrageregelingen betreffen en geen toegezegd-pensioenregelingen, anderzijds kunnen deze fondsen de benodigde informatie niet leveren omdat zij stellen geen objectieve sleutel te hebben voor het toerekenen van het aandeel voor Mediq. Op grond hiervan hebben we in de jaarrekening van Mediq deze twee pensioenregelingen als toegezegde-bijdrageregelingen verwerkt. 29 OVERIGE VOORZIENINGEN

X € 1.000

REORGANISATIES

JURIDISCHE KWESTIES

Stand per 1 januari 2008

3.192

Dotatie

1.881

Besteding Vrijval Koerseffecten Stand per 31 december 2008 Dotatie Besteding Vrijval

BELASTINGEN

DIVERSEN

TOTAAL

1.381

–

808

5.381

521

4.381

924

7.707

– 2.464

–

–

– 671

– 3.135

– 156

– 76

–

– 180

– 412

– 27

– 50

–

– 11

– 88

2.426

1.776

4.381

870

9.453

5.765

175

4.015

1.981

11.936

– 1.242

– 249

–

–

– 1.491

– 494

– 519

–

– 313

– 1.326 149

Oprenting

–

–

149

–

Koerseffecten

4

2

–

1

7

6.459

1.185

8.545

2.539

18.728


ANALYSE VAN DE VOORZIENING

X € 1.000

31.12.2009

31.12.2008

Langlopend

1.712

3.883

Kortlopend

17.016

5.570

Totaal

18.728

9.453

Reorganisaties De eerste stap van het reorganisatieprogramma van Apotheken Nederland is in 2009 afgerond, waarvoor het merendeel van de voorziening voor reorganisaties is gebruikt en een klein deel is vrijgevallen. Voor de tweede stap in het reorganisatieprogramma is een dotatie aan de voorziening gedaan ter grootte van € 4,1 miljoen. Verder is er een dotatie verantwoord van € 1,7 miljoen in het kader van de institutionele activiteiten in Nederland; het betreft met name regelingen voor afvloeiing van personeel. De reorganisaties zullen naar verwachting in 2010 worden afgerond. Juridische kwesties De voorziening voor juridische kwesties is gewijzigd door een vrijval als gevolg van een schikking van een juridische procedure. Daarnaast is een dotatie verantwoord voor een nieuwe juridische procedure.


Belastingen De beginstand van de voorziening voor belastingen vloeit voort uit een risico voor de vennootschapsbelasting, waarbij de kans op een kasuitstroom groter is dan de kans dat deze niet plaats zal vinden. De Raad van Bestuur heeft in 2008 in nauw overleg met externe belastingadviseurs besloten hiervoor een voorziening te treffen. De dotatie in 2009 betreft een risico voor de vennootschapsbelasting en een risico voor de dividendbelasting. Dit laatste risico heeft te maken met de conversie over de afgelopen jaren van aandelen B naar A in het kader van de overgang van coöperatie naar nv. Zie voor een nadere toelichting noot 33 (voorwaardelijke verplichtingen). Diversen Onder diverse voorzieningen vallen onder andere een voorziening voor lopend onderzoek door zorgverzekeraars naar de juistheid van in het verleden ontvangen bedragen in de Verenigde Staten en een voorziening voor een verlieslatend contract. 30 HANDELSCREDITEUREN EN OVERIGE KORTLOPENDE SCHULDEN

X € 1.000

Handelscrediteuren Reservering vaste uitkeringen en vakantiedagen Te betalen rente Verplichtingen inzake acquisities Overige Totaal

31.12.2009

31.12.2008

282.220

318.741

18.519

18.433

2.365

3.276

1.005

916

25.782

22.743

329.891

364.109

Het werkkapitaalbeslag van de handelscrediteuren wordt door middel van de DPO (Days of Payables Outstanding) uitgedrukt in dagen. De gemiddelde DPO over 2009, die gemeten wordt op basis van een 13-punts gemiddelde, bedroeg 43,0 dagen (2008: 42,6 dagen). De verplichtingen inzake acquisities hebben betrekking op nog te betalen overnamesommen. De reële waarde is gelijk aan de boekwaarde gezien de korte looptijd.


TOELICHTING OP HET GECONSOLIDEERDE KASSTROOMOVERZICHT 31 AANSLUITING KASSTROOMMUTATIES MET BALANSMUTATIES Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Hierbij wordt het bedrijfsresultaat als startpunt gehanteerd. De operationele kasstroom wordt vervolgens gecorrigeerd voor componenten in het resultaat die geen kasstromen zijn. Dit zijn bijvoorbeeld afschrijvingen en componenten die betrekking hebben op investeringen, zoals de boekwinst op desinvesteringen. Voor het grootste deel van de componenten van het kasstroomoverzicht is een rechtstreekse verwijzing opgenomen naar de toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening of de toelichting op de geconsolideerde balans. Voor overige materiële onderdelen waarvoor nadere toelichting het noodzakelijke inzicht kan verbeteren, is hieronder aanvullende informatie opgenomen. KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN De mutatie van de voorzieningen zoals opgenomen in het kasstroomoverzicht heeft betrekking op personeelsgerelateerde voorzieningen en overige voorzieningen. De mutatie heeft enerzijds betrekking op de aanwending van de voorziening en de betaling van pensioenpremies (kasstromen) en anderzijds betrekking op correctie van het bedrijfsresultaat voor dotaties of vrijval ten laste van het resultaat (mutaties niet zijnde kasstromen). De mutaties met betrekking tot werkkapitaal sluiten als volgt aan op de daaraan gerelateerde balansposten:

X € 1.000. 000

Stand per 1 januari 2009 Acquisities

VOORRADEN

HANDELSVORDERINGEN EN OVERIGE VORDERINGEN

HANDELSCREDITEUREN EN OVERIGE KORTLOPENDE SCHULDEN

224.174

337.277

– 364.109

353

13

– 269

– 12.062

– 22.998

28.588

3.922

2.896

4.988

–

– 261

– 1.482

Mutatie in kasstroomoverzicht

– 5.758

– 17.204

2.392


210.629

299.723

– 329.892

Verkoop groepsmaatschappijen Valutakoersverschillen Overige mutaties niet zijnde kasstromen

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN De post acquisities is bepaald op basis van de ‘enterprise value’, hetgeen inzicht geeft in het vermogensbeslag als gevolg van de acquisities. Behoudens liquide middelen en rentedragende schulden worden alle balansmutaties die voortvloeien uit een acquisitie onder deze post verantwoord. Het bovenstaande geldt eveneens voor de post verkoop groepsmaatschappijen en deelnemingen. Voor een aansluiting met het kasstroomoverzicht verwijzen wij naar de wijzigingen in de samenstelling van Mediq NV. De desinvesteringen vaste activa hebben betrekking op de ontvangsten (inclusief boekresultaat) van activa verantwoord onder materiële vaste activa, vastgoedbeleggingen, immateriële vaste activa en activa aangehouden voor verkoop.


OVERIGE VERMELDINGEN

32 KREDIETFACILITEITEN EN GESTELDE ZEKERHEDEN De belangrijkste kredietfaciliteiten houden we centraal aan en bestaan deels uit langlopende niet-bancaire leningen en deels uit kredietfaciliteiten bij een drietal Nederlandse en een Schotse financiële instelling. Deze laatstgenoemde faciliteiten bestaan uit kredietlijnen voor leningen met korte en middellange looptijden. De belangrijkste bepalingen in de kredietvoorwaarden van de verschillende instellingen zijn vergelijkbaar met elkaar en met de bepalingen voor de niet-bancaire financiering. Ultimo 2009 voldoen we ruimschoots aan de overeengekomen criteria. Niet centraal aangehouden wordt een tweetal kredietfaciliteiten voor onze Poolse activiteiten. Tot meerdere zekerheid heeft Mediq NV voor deze faciliteiten een garantie afgegeven aan deze financiers. Ultimo 2009 zijn door Mediq bankgaranties ten behoeve van derden afgegeven ten bedrage van € 8,0 miljoen (2008: € 12,9 miljoen). Dit betreft hoofdzakelijk bankgaranties ten behoeve van juridische geschillen. 33 NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN OPERATIONELE LEASE- EN HUURVERPLICHTINGEN De verplichtingen die niet in de balans tot uitdrukking zijn gebracht, belopen per 31 december 2009 € 156 miljoen (per 31 december 2008: € 110 miljoen). Deze kunnen als volgt worden gespecificeerd: Lease- en huurverplichtingen

X € 1.000.000

31.12.2009

31.12.2008

Termijnen vervallend binnen 1 jaar

29

19

Termijnen vervallend tussen 1 en 5 jaar

77

53

Termijnen vervallend na 5 jaar

45

30

Overige Totaal

5

8

156

110

Over het boekjaar is inzake operationele leasing in totaal € 5,9 miljoen (2008: € 6,0 miljoen) en betreffende huurverplichtingen € 24,8 miljoen (2008: € 23,6 miljoen) ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. De toename ten opzichte van 2008 wordt met name veroorzaakt door de sale & lease back-transactie in Noorwegen en de oplevering van het nieuwe hoofdkantoor van Mediq te Utrecht. VOORWAARDELIJKE VERPLICHTINGEN Mediq is betrokken in een aantal rechtszaken en lopende geschillen, dan wel mogelijke procedures. Waar nodig zijn toereikende voorzieningen voor juridische kwesties getroffen (zie noot 24 voor nadere toelichting). Op grond van een beoordeling van deze zaken is de Raad van Bestuur van mening dat aanvullende dotaties niet noodzakelijk zijn. Mediq is voorts na afloop van het boekjaar tot de vaststelling gekomen dat er mogelijk een risico bestaat met betrekking tot de dividendbelasting. De eventuele verschuldigdheid van dividendbelasting ziet op de conversie van aandelen B in aandelen A, die in de periode van 2003 tot en met 2009 (volgend op de omzetting van coöperatie in nv) heeft plaatsgevonden en waaraan op verschillende wijzen uitvoering is gegeven. Ter zake is een voorziening getroffen (zie overige voorzieningen). Het betreft een feitelijk en fiscaaltechnisch complexe zaak, die naast verdere analyse en overleg met externe adviseurs, ook – mede gelet op het gevoerde overleg bij de omzetting in nv in 2001 – overleg met de belastingdienst vergt. Dat maakt dat thans de eventuele verdere omvang van het risico en het daarmee gemoeide bedrag niet met voldoende betrouwbaarheid kunnen worden bepaald.



Mediq NV heeft voor nagenoeg alle in Nederland gevestigde groepsmaatschappijen algemene garanties gesteld in de zin van art. 403, Boek 2 BW, behalve voor minder dan 100%-groepsmaatschappijen. Dit betreft een aantal apotheken van Apotheken Nederland. 34 RISICOBEHEER EN FINANCIËLE INSTRUMENTEN ALGEMEEN Bij de uitvoering van onze strategie streven wij een structurele groei van het nettoresultaat per aandeel van gemiddeld 8% per jaar na. Daarnaast hanteren we als financiële randvoorwaarde een rendement op het gemiddeld werkzaam vermogen (gebaseerd op bedrijfsresultaat) van ten minste 15% vóór belastingen. Wij streven ernaar circa 35% van het nettoresultaat als dividend uit te keren. In het verslagjaar zijn geen belangrijke wijzigingen doorgevoerd met betrekking tot kapitaalbeheer. Een randvoorwaarde in ons beleid is een gezonde financieringsstructuur, die het evenwicht bewaart tussen rendementsverhoging door vreemdvermogenfinanciering en voldoende vrije financieringsruimte. Wij streven daarbij naar behoud van erkenning door de markt als ‘investment grade’, omdat wij hiermee relatief lage financieringskosten bewerkstelligen en flexibiliteit bewaren voor de uitvoering van onze groeistrategie. Onze balans en kasstroom zijn solide. Dit stelt ons in staat verder te groeien door acquisities. Als gevolg van de activiteiten is Mediq NV blootgesteld aan diverse financiële risico’s. Wij hanteren een groepsbreed treasurybeleid voor een adequaat beheer van onze kas- en financieringsstromen en de daaraan gerelateerde financiële risico’s waaronder (her)financieringsrisico’s, valutarisico’s en renterisico’s. Daarnaast zijn prijsrisico’s relevant voor de groep. De vergoedingssystematiek voor genees- en medische middelen in de diverse landen is complex. De prijzen worden in belangrijke mate bepaald door de overheid en verzekeraars. In het hoofdstuk ‘Vergoedingensystematiek’ van het jaarverslag wordt een overzicht gegeven van de meest relevante wetten, regelingen en betalers in de in dit kader meest relevante landen. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste financiële risico’s verbonden aan onze doelstellingen, ingedeeld naar liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico en kredietrisico. Tevens geven wij aan hoe wij deze risico’s beheersen. LIQUIDITEITSRISICO Het liquiditeitsrisico is het risico dat Mediq niet op het vereiste moment aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. Het uitgangspunt van het liquiditeitsbeheer is dat er voldoende liquiditeiten worden aangehouden in de vorm van kredietfaciliteiten of liquide middelen om aan de verplichtingen te voldoen zowel onder normale als onder bijzondere omstandigheden. Binnen de groep worden kasstromen op reguliere basis geprognosticeerd waarbij wordt vastgesteld in hoeverre de groep over voldoende liquiditeiten beschikt voor de operationele activiteiten met behoud van voldoende kredietfaciliteiten (headroom). Onze totale kredietfaciliteiten, bestaande uit langlopende leningen van institutionele beleggers en middellange en kortlopende bancaire faciliteiten, bedragen per 31 december 2009 circa € 445 miljoen (2008: € 450 miljoen), waarvan een vrije ruimte onder de gecommitteerde faciliteiten circa € 63 miljoen bedroeg. De onderneming beschikt daarmee over kredietfaciliteiten die toereikend zijn voor de bestaande en verwachte kredietbehoefte van de groep. Daarbij wordt op reguliere basis vastgesteld in hoeverre het risico aanwezig is dat de met kredietverstrekkers overeengekomen ratio’s niet overschreden worden. Bij de huidige nettoschuldpositie van € 175 miljoen zijn de ratio’s voor rentedekking en schuldratio respectievelijk 8,9 en 1,3. Dit is binnen de met de verschillende kredietverstrekkers overeengekomen ratio’s van een minimale rentedekking van 5,0 en een schuldratio van maximaal 3,5. Deze overeengekomen ratio’s zijn gelijk voor de belangrijkste kredietverstrekkers.


Bij een daling van het bedrijfsresultaat (in dit geval het bedrijfsresultaat voor afschrijvingen op materiële en immateriële vaste activa en bijzondere waardeverminderingen) met 10% zal, bij een gelijke rente op rentedragende schulden, de rentedekking dalen met 0,9 punten. Pas bij een daling van het bedrijfsresultaat met meer dan 44% wordt de overeengekomen minimale rentedekking van 5,0 bereikt. Voor de schuldratio geldt dat bij een daling van het bedrijfsresultaat met 10% de schuldratio met 0,2 punten toeneemt. Bij een daling van het bedrijfsresultaat met meer dan 63% wordt de overeengekomen schuldratio van 3,5 bereikt. De verwachte kasstromen van de financiële verplichtingen per 31 december 2009, inclusief de rentebetalingen zijn als volgt:

X € 1.000

BOEKWAARDE

VERWACHTE KASSTROOM

< 1 JAAR

1 - 2 JAAR

2 - 3 JAAR

3 - 4 JAAR

4 - 5 JAAR

MEER DAN 5 JAAR

Leningen van institutionele beleggers Leningen van banken

76.947

89.464

3.300

34.070

2.029

2.029

48.036

–

202.715

221.603

88.396

4.996

4.996

114.538

327

8.349

1.757

1.757

–

1.757

–

–

–

–

506

541

275

266

–

–

–

–

Overige langlopende verplichtingen Leaseverplichtingen Overige derivaten Kredietinstellingen

104

104

104

–

–

–

–

–

1.731

1.731

1.731

–

–

–

–

–

327.527

327.527

327.527

–

–

–

–

–

611.287

642.727

421.333

41.089

7.025

116.567

48.363

8.349

Handelscrediteuren en overige kortlopende schulden, exclusief rente Totaal financiële verplichtingen

De verwachte kasstromen voor leningen van institutionele beleggers en de leningen van banken zijn gezamenlijk met de renteswaps en de gecombineerde valuta-renteswaps opgenomen. Deze renteswaps en de gecombineerde valuta-renteswaps zijn exact gelijk aan de aflossingstermijnen en vervaldata van interestbetalingen van de afgedekte posities. Derhalve is de boekwaarde van de leningen van institutionele beleggers in dit overzicht inclusief de gecombineerde valuta-renteswaps en is de boekwaarde van de leningen van banken inclusief de renteswaps. Deze presentatie doet recht aan het feit dat wij per saldo als gevolg van de cash flow afdekkingen vaste rente op de leningen betalen. De afloopdata van de overige derivaten, zijnde de valutatermijncontracten, liggen alle binnen de periode van één jaar. VALUTARISICO’S Mediq is onderhevig aan valutarisico’s op verkopen, aankopen en leningen die in een andere valuta luiden dan de functionele valuta van de betreffende Mediq entiteit. Het valutarisico is voornamelijk gerelateerd aan de Amerikaanse dollar en de Poolse zloty. Ons beleid is erop gericht om valutarisico’s die ontstaan uit handelstransacties of leningen anders dan in de eigen valuta van de desbetreffende groepsonderneming, op consequente basis af te dekken, veelal door valutatermijntransacties. Translatierisico’s dekken we niet af. We beschouwen onze posities in andere landen (in dit geval buiten de eurozone) als strategisch en gaan ervan uit dat op langere termijn valutaschommelingen per saldo een neutraal effect zullen hebben.



Valutarisico’s die voortvloeien uit handelsactiviteiten, leningen of andere verplichtingen dekken we zo veel als praktisch mogelijk af in de functionele valuta van de betreffende groepsmaatschappij. Valutatermijncontracten zijn hierbij het belangrijkste instrument. De valuta-exposure binnen de groep uit hoofde van handelsactiviteiten is overigens beperkt. Kasstromen voortvloeiend uit de werking van valutatermijncontracten zijn zoveel als mogelijk gelijk, maar tegengesteld, aan die van de afgedekte positie. Deze derivaten worden niet gekwalificeerd voor hedge-accounting. Binnen de gecombineerde valuta-renteswap worden mutaties in de reële waarde betreffende het valutadeel van enerzijds het derivaat en anderzijds de afgedekte positie geheel door elkaar geneutraliseerd. De gevoeligheid van het valutarisico van onze posities buiten de eurozone op het bedrijfsresultaat, bij een koerswijziging van de euro van 10% ten opzichte van alle overige valuta’s, bedraagt circa € 2,5 miljoen. Dit heeft volledig betrekking op translatierisico’s. Het resultaat van valutatermijncontracten compenseert het valutarisico uit inkoopcontracten in vreemde valuta. Het resterende valutarisico op het nettoresultaat is beperkt tot translatierisico’s en bedraagt € 1,6 miljoen. RENTERISICO’S Binnen de groep maken we gebruik van diverse financiële instrumenten om renterisico’s te beheersen. In Nederland worden de kasstromen van de groepsmaatschappijen meer en meer gecentreerd door het gebruik van ‘cash pools’. De buitenlandse groepsmaatschappijen zullen hierin volgen in 2010 om het vermogensbeslag voor operationele activiteiten en daaraan gerelateerde rentelasten te reduceren. Het risicobeleid is erop gericht om op de korte termijn de effecten van renteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de marktwisselkoersen te volgen. Voor renteswaps wordt in beginsel gebruikgemaakt van hedge-accounting (cashflow-hedging). Om niet blootgesteld te worden aan fluctuaties in de markt worden variabele rentes geswapt naar vaste rentes. Bij renteswaps ter voorkoming van renterisico’s is volledig rekeninggehouden met het schema van aflossingen en rentebetalingen van de afgedekte positie. De afdekking is hiermee, prospectief, effectief. Wij passen hedge-accounting toe op alle renteswaps met uitzondering van de basisswap. De afdekkingsrelaties zijn alle zowel in 2009 als in 2008 effectief geweest. Uitgaande van de financieringspositie per ultimo 2009 schatten wij dat een stijging of daling van 1%-punt in de eurogeldmarktrente een effect heeft op het financieringsresultaat van circa € 1,0 miljoen. Fluctuaties in de lange rente hebben een beperkt direct resultaateffect voor 2009, omdat de rentecondities van nagenoeg alle bestaande (middel)lange leningen voor de resterende looptijden zijn gefixeerd. KREDIETRISICO’S Het kredietrisico is het risico van financiële verliezen indien een afnemer of een wederpartij in een financieel instrument niet voldoet aan zijn contractuele verplichtingen. Het risico voor Mediq vloeit met name voort uit de handelsvorderingen. De kredietconcentratie is hierbij echter beperkt. Onze groothandelsactiviteiten op de farmaceutische en institutionele markten kennen een groot aantal afnemers waardoor er geen sprake is van concentratie van kredietrisico. In totaal komt circa 43% (2008: 45%) van de handelsvorderingen voort uit deze activiteiten. Handelsvorderingen van onze apotheken in Nederland en directe activiteiten in Nederland betreffen veelal vorderingen op zorgverzekeraars. De leveringen van onze apotheken in Polen worden veelal contant afgewikkeld. De vorderingen op de vijf grootste zorgverzekeraars in Nederland beslaan 29% (2008: 22%) van de handelsvorderingen. De grootste partij hierbij heeft een aandeel van 8%. Deze zorgverzekeraars staan onder toezicht van De Nederlandsche Bank. Wij achten het kredietrisico bij deze partijen gering.


Het maximale kredietrisico is gelijk aan de boekwaarde van elk financieel instrument op de balans en betreft de volgende posten:

X € 1.000

Leningen aan afnemers

31.12.2009

31.12.2008

5.500

8.109


240

522

Overige vorderingen, vaste activa

102

116

263.655

304.376

36.068

32.901

305.565

346.024

Handelsvorderingen Overige vorderingen, vlottende activa Totaal

De groep beperkt het kredietrisico van financiële instrumenten door gebruik te maken van limieten per tegenpartij en door contracten uitsluitend af te sluiten met gerespecteerde partijen. De positie per balansdatum is een goede weergave van de posities over het afgelopen boekjaar. Voor het merendeel van de verstrekte leningen zijn zekerheden verstrekt door de schuldenaar. Dit betreft voor het overgrote deel een verpanding van aandelen in de tweede rang. Daarnaast zijn zekerheden verstrekt in de vorm van hypothecaire inschrijving in tweede rang. De reële waarde van deze zekerheden is niet met voldoende zekerheid in te schatten. Voor een gedeelte van de verstrekte leningen aan afnemers en de leveringsrechten aan afnemers zijn geen zekerheden verstrekt. Uit het oogpunt van risicobeheersing van de openstaande handelsvorderingen is de analyse van de Days of Sales Outstanding (DSO) een belangrijk instrument om de openstaande posten te toetsten. Over het afgelopen jaar heeft deze zich bewogen tussen 30,9 dagen en 37,6 dagen (2008: tussen 33,3 dagen en 38,5 dagen). De analyse van de DSO is een vaste prestatie-indicator in de maandelijks door groepsmaatschappijen aan te leveren maandresultaten. Aan de hand hiervan heeft het hoogste management continu inzicht in het relatieve kapitaalbeslag in, en de omloopsnelheid van, debiteuren. FINANCIËLE INSTRUMENTEN PER CATEGORIE In onderstaande tabel wordt de boekwaarde van de verschillende financiële instrumenten per categorie per balansdatum weergegeven. 31.12.2009

31.12.2008

16.670

13.506

Tot einde looptijd aangehouden beleggingen

–

–

Voor verkoop beschikbare financiële activa

–

–

5.500

8.109


240

522

Overige vorderingen, vaste activa

102

116

263.655

304.376

36.068

32.901

–

50

X € 1.000

Financieel actief tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening Beleggingen (Anzag)

Vorderingen en leningen Leningen aan afnemers

Handelsvorderingen Overige vorderingen, vlottende activa Derivaten, vlottende activa Liquide middelen

109.737

28.356

Totaal activa financiële instrumenten

431.972

387.936



31.12.2009

31.12.2008

Leningen, langlopende verplichtingen

195.490

280.111

Derivaten, langlopende verplichtingen

8.844

7.863

X € 1.000

Kredietinstellingen

1.731

25.428

Leningen, kortlopende verplichtingen

82.015

1.708

Derivaten, kortlopende verplichtingen

1.304

915

282.220

318.741

47.671

45.368

619.275

680.134

Handelscrediteuren Overige schulden, kortlopende verplichtingen Totaal passiva financiële instrumenten

Van de bovenstaande financiële instrumenten worden de beleggingen en de derivaten gewaardeerd tegen reële waarde. De liquide middelen worden opgenomen tegen nominale waarde. De overige posten worden alleen bij initiële verantwoording gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens tegen geamortiseerde kostprijs. Voor een nadere toelichting verwijzen wij naar de grondslagen. METHODE VOOR REËLE WAARDEBEPALING VAN FINANCIËLE INSTRUMENTEN Voor de inschatting van reële waarden maken we gebruik van een hiërarchie bestaande uit drie niveaus: •

Niveau 1: de reële waarde wordt bepaald op basis van genoteerde koersen/prijzen in een actieve markt voor soortgelijke activa en passiva.

•

Niveau 2: de reële waarde wordt bepaald op basis van andere input dan genoteerde koersen/prijzen die waarneembaar zijn (directe en indirecte bronnen).

•

Niveau 3: de reële waarde wordt bepaald op basis van input dat niet gebaseerd is op waarneembare marktdata.

Niveau 1 Het financieel actief tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening worden bepaald op basis van genoteerde koersen/prijzen in een actieve markt. Dit betreft onze belegging in Anzag waarvoor een externe marktprijs in de vorm van officiële notering voorhanden is. De reële waarde is afgeleid van deze notering. Niveau 2 Voor de vorderingen en leningen alsmede de verplichtingen die betrekking hebben op derivaten zijn geen externe marktprijzen beschikbaar. Voor de bepaling van de reële waarde wordt gebruikgemaakt van algemeen geaccepteerde waarderingsmodellen. De hiermee vastgestelde waarde is gelijk aan de prijs waartegen het derivaat op een transparante markt vervreemd kan worden. Periodiek stemmen we deze waardering af met geaccepteerde externe marktpartijen. We bepalen de reële waarde van de renteswaps door toekomstige kasstromen voortvloeiend uit het derivaat contant te maken tegen disconteringsvoeten overeenkomend met de rentecurve gebaseerd op het risicovrij rendement per balansdatum (de zogenaamde ‘zero coupon’-curve). Voor de waardering van de valutatermijncontracten worden toekomstige kasstromen in de contractvaluta contant gemaakt tegen een met de looptijd en contractvaluta overeenkomend interestpercentage. De contante waarde in de contractvaluta op de balansdatum wordt omgerekend tegen de slotkoers. Binnen de gecombineerde valuta- en renteswaps zijn alle rente-effecten, waaronder verschillen tussen termijnen slotkoers, toegerekend aan de renteswap. Consequentie hiervan is dat de valutaswap, binnen de gecombineerde valuta- en renteswap, gewaardeerd wordt tegen de slotkoers. De reële waarde van alle valuta- en renteswaps is extern getoetst op grond van de specifieke kenmerken van de afgesloten contracten. De toets heeft geen aanleiding gegeven tot aanpassing van de intern vastgestelde reële waarde. Niveau 3 Voor de overige vorderingen, leningen en verplichtingen is geen waarneembare marktdata voorhanden. Deze posten staan ook niet in de balans gewaardeerd tegen de reële waarde.


De reële waarde van de langlopende verplichtingen is circa € 12,0 miljoen hoger dan de boekwaarde. Dit verschil is veroorzaakt door een lagere marktrente, gekoppeld aan de overeengekomen looptijden, dan de contractueel overeengekomen rente. Voor de overige posten wijkt de reële waarde niet in materieel af van de boekwaarde. 35 VERBONDEN PARTIJEN Als verbonden partijen van de groep zijn te onderscheiden: de dochterondernemingen, de geassocieerde deelnemingen, de leden van de Raad van Bestuur en de leden van de Raad van Commissarissen. De bezoldiging van de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen was als volgt:

X € 1.000

2009

2008

Raad van Bestuur Lonen en salarissen

1.552

1.117

Pensioenlasten

245

157

Langetermijnbeloning

183

97

11

12

1.991

1.383

Overige personeelskosten Subtotaal Raad van Commissarissen Salarissen en sociale lasten

229

229

2.220

1.612

2009

2008

Brutosalaris

500

500

Variabele beloning

452

177


952

677


113

–

5

5

134

94

Brutosalaris

315

173

Variabele beloning

285

61


600

234


71

–

5

4

84

33

Totaal Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen

Een nadere toelichting op de bezoldiging is hieronder opgenomen: BEZOLDIGING RAAD VAN BESTUUR

X € 1.000

M.C. van Gelder

Onkostenvergoeding Pensioenpremie J.G. Janssen (vanaf 1 mei 2008)

Onkostenvergoeding Pensioenpremie

Het totale bedrag aan bezoldiging van de bestuurders, bijzondere vergoedingen en de lasten uit hoofde van de pensioenregelingen was € 2,0 miljoen (voorgaand boekjaar € 1,4 miljoen).



BEZOLDIGING RAAD VAN COMMISSARISSEN 2009

X € 1.000

2008

J.F. van Duyne

46

48

B.T. Visser

40

39 35

W.M. van den Goorbergh

35

O.R. Stuge

35

6

F.K. De Moor

32

15

M.J.M van Weelden-Hulshof (vanaf 1 april 2009)

25

–

S.C. Huibers (tot 1 april 2009)

10

40

P.J.T.T.M. van Bakel (tot 1 maart 2009)

6

38

P. Swenker (tot 1 april 2008)

–

8

229

229

Totaal

Eén van de leden van de Raad van Commissarissen, mevrouw M.J.M. van Weelden-Hulshof, is vanuit haar hoedanigheid van openbaar apotheker afnemer van de groep. In het jaarverslag is een toelichting gegeven op het remuneratiebeleid voor de leden van de Raad van Bestuur en voor de Raad van Commissarissen. Er zijn over 2009 geen aandelen aan de leden van de Raad van Bestuur toegekend in het kader van de honoreringsstructuur. De leden van de Raad van Commissarissen van Mediq NV hielden per 31 december 2009 een totaal van 174.448 aandelen van Mediq NV (per 31 december 2008: 174.448). Het aantal stukken in het bezit van de zittende leden van de Raad van Bestuur bedroeg per 31 december 2009 in totaal 64.337 (per 31 december 2008: 44.337). Het aantal aandelen per bestuurder en de geblokkeerde aandelen in het bezit van voormalige bestuurders bedroegen ultimo 2009:

M.C. van Gelder

WAARVAN GEBLOKKEERD INGEVOLGE AANDELENPLAN

VRIJVAL 2010

VRIJVAL 2011

VRIJVAL 2012

VRIJVAL 2013

44.337

38.337

–

14.456

13.608

10.273

J.G. Janssen

20.000

Voormalige bestuurders

87.315*

Totaal

*

AANDELENBEZIT ULTIMO 2009

151.652

–

–

–

–

–

87.315

40.112

29.804

10.208

7.191

125.652

40.112

44.260

23.816

17.464

Betreft bij voormalige bestuurders alleen het geblokkeerde aantal.

Met de bestuurders is een afspraak gemaakt dat zij in de komende jaren een aandelenbelang in Mediq opbouwen ter grootte van tweemaal het vaste jaarsalaris. De heer Van Gelder heeft gedurende 2009 zijn aandelenbelang uitgebreid met 5.000 aandelen van 39.337 aandelen naar 44.337 aandelen. De heer Janssen heeft gedurende 2009 zijn aandelenbelang uitgebreid met 15.000 aandelen van 5.000 aandelen naar 20.000 aandelen.


OVERIGE TRANSACTIES MET VERBONDEN PARTIJEN

X € 1.000.000

TRANSACTIEWAARDE

OPENSTAAND SALDO PER 31 DECEMBER

2009

2008

2009

2008

17,2

17,8

1,5

1,5

4,4

15,2

0,4

1,3

Verkoop van producten en diensten Geassocieerde deelnemingen Overige verbonden partijen

STICHTING SAMENWERKING APOTHEKERS OPG De Stichting Samenwerking Apothekers OPG is, onder een andere naam, in 1992 opgericht ter gelegenheid van de beursgang van Mediq. De toenmalige leden-apothekers hebben een deel van de reserves binnen Mediq gedoneerd aan de stichting in de vorm van effecten Mediq. De stichting heeft thans als doel het ondersteunen van projecten op het gebied van farmaceutische beroeps- of bedrijfsuitoefening in Nederland en meer in het bijzonder op het gebied van het apotheekbedrijf ter vergroting van de kwaliteit en de doelmatigheid. Het bestuur bestaat uit drie onafhankelijke apothekers, onder wie de voorzitter, en drie door Mediq benoemde bestuurders. Bij stakende stemmen heeft de voorzitter de doorslaggevende stem. De stichting opereert onafhankelijk van Mediq; op het beleid van Stichting Samenwerking Apothekers OPG kan Mediq geen overheersende invloed uitoefenen. In 2009 zijn geen donaties ontvangen. Over het verslagjaar heeft de groep evenals in 2008 geen Mediq-aandelen van de Stichting Samenwerking Apothekers OPG gekocht. 36 GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM ACQUISITIE MEDISOURCE Op 4 januari 2010 heeft Mediq Medisource Haaglanden BV in Nederland geacquireerd. Mediq heeft 75% van de aandelen gekocht. Medisource heeft circa 150 medewerkers, onder wie verpleegkundigen, artsen, praktijkondersteuners en doktersassistenten. Zij worden onder meer ingezet in de thuiszorg, bij huisartsen, GGD- en GGZ-instellingen, ziekenhuizen en farmaceutische bedrijven. Mediq Direct maakte al gebruik van de diensten van Medisource. ACQUISITIE CORDA Op 11 januari heeft Mediq de Poolse onderneming Corda overgenomen. Mediq heeft 100% van de aandelen gekocht. Corda exploiteert een keten van 8 apotheken en heeft circa 100 medewerkers in dienst. De acquisities zijn relatief beperkt van omvang en hebben geen materiële impact op de omzet, het resultaat en de activa/passiva van de groep.


ENKELVOUDIGE BALANS Vóór winstverdeling.

X € 1.000

TOELICHTING

31.12.2009

31.12.2008

37

6.225

945

Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële vaste activa

38

288

3.312

Deelnemingen in groepsmaatschappijen

39

238.596

161.081

Vorderingen op groepsmaatschappijen

39

478

13.226

Pensioenactief

5.426

–

Latente belastingvorderingen

6.392

7.144

257.405

185.708

526.170

515.855

Vlottende activa Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen

5.339

6.535

78.562

24.806

610.071

547.196

867.476

732.904

Gestort kapitaal

14.671

14.625

Agioreserve

92.483

91.263

– 448

– 1.824

Liquide middelen

Totaal activa Eigen vermogen

40

Reserve omrekeningsverschillen Reserve u.h.v. kasstroomafdekkingen Overige reserves Onverdeelde winst

– 3.222

– 3.026

260.554

391.756

74.530

– 127.891

438.568

364.903

Langlopende verplichtingen Leningen

107.008

188.907

Derivaten

8.844

7.863


3.218

2.189

Voorzieningen

41

42

8.557

21.311

127.627

220.270

Kortlopende verplichtingen Leningen vervallend binnen 1 jaar Derivaten Handelscrediteuren Schulden aan groepsmaatschappijen Belastingen en sociale premies Overige schulden

Totaal eigen vermogen en verplichtingen


80.520

267

1.244

903

1.630

1.211

199.362

132.952

12.390

8.089

6.135

4.309

301.281

147.731

867.476

732.904

ENKELVOUDIGE WINST-EN-VERLIESREKENING 2009

2008

Resultaat groepsmaatschappijen en geassocieerde deelnemingen na belastingen

76.095

– 137.655

Overige baten en lasten na belastingen

– 1.565

9.764

Nettoresultaat

74.530

– 127.891

X € 1.000


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE JAARREKENING GRONDSLAGEN VOOR DE OPSTELLING VAN DE ENKELVOUDIGE OVERZICHTEN ALGEMEEN De enkelvoudige jaarrekening van Mediq NV wordt opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. Hierbij maken we gebruik van de mogelijkheid die artikel 2:362 lid 8 BW biedt, namelijk het in de enkelvoudige jaarrekening toepassen van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling die in de geconsolideerde jaarrekening worden gehanteerd. Hieronder vallen ook de grondslagen voor presentatie van financiële instrumenten als eigen of vreemd vermogen. WAARDERING EN RESULTAATBEPALING De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening zijn gelijk aan die voor de geconsolideerde jaarrekening. Als geen nadere grondslagen zijn vermeld verwijzen wij naar de vermelde grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening. Deelnemingen Hieronder zijn zowel groepsmaatschappijen als geassocieerde deelnemingen begrepen. Investeringen in groepsmaatschappijen nemen we op de balans op tegen de nettovermogenswaarde. Bij een acquisitie worden de afzonderlijke activa, verplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen van een groepsmaatschappij gewaardeerd tegen de reële waarde die op de dag van acquisitie gold. De waarde waarmee de verkrijgingsprijs de reële waarde van het groepsaandeel in de afzonderlijk te identificeren netto-activa te boven gaat, wordt verwerkt als goodwill. Goodwill wordt geactiveerd. Na de eerste verantwoording wordt de goodwill gewaardeerd als kostprijs onder aftrek van geaccumuleerde waardevermindering. Als de verkrijgingsprijs lager is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare netto-activa brengen we het verschil direct ten gunste van het resultaat. Op het moment dat een groepsmaatschappij wordt afgestoten, verantwoorden we het verschil tussen de opbrengstwaarde en de boekwaarde, inclusief de goodwill en de cumulatieve omrekeningsverschillen, in de winst-en-verliesrekening. Voor de waardering van investeringen in geassocieerde deelnemingen verwijzen wij naar de waarderingsgrondslagen in de geconsolideerde jaarrekening. De resultaten van de deelnemingen bepalen we in overeenstemming met de waarderingsgrondslagen van de groep. Voor deze deelnemingen wordt een evenredig aandeel in het resultaat getoond gebaseerd op de vermogensmutatiemethode. Uitkeringen die we van deelnemingen ontvangen verlagen de boekwaarde van de investering.


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE WINST-EN-VERLIESREKENING INRICHTING WINST-EN-VERLIESREKENING Aangezien de winst-en-verliesrekening over 2009 van de vennootschap is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, is volstaan met de weergave van een beknopte winst-en-verliesrekening in overeenstemming met artikel 402, Boek 2 BW.


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS 37 MATERIËLE VASTE ACTIVA ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN

X € 1.000

2009

Aanschaffingswaarde

1.765

895


– 820

– 750

945

145

Boekwaarde 1 januari Investeringen

2008

5.325

870

– 45

– 70

Boekwaarde 31 december

6.225

945

Afschrijvingen

Aanschaffingswaarde

7.090

1.765


– 865

– 820

Boekwaarde 31 december

6.225

945

De post investeringen betreft met name inventaris en ICT van het nieuwe hoofdkantoor. 38 IMMATERIËLE VASTE ACTIVA De immateriële vaste activa hebben betrekking op goodwill, software en websites. Het verloop is als volgt:

X € 1.000

Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari Investeringen

2009

2008

4.920

1.859

– 1.608

– 1.324

3.312

535

145

137

Herrubricering

– 2.924

2.924

Afschrijvingen

– 245

– 284

288

3.312

Boekwaarde 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december

2.141

4.920

– 1.853

– 1.608

288

3.312

In 2008 is de goodwill gerelateerd aan de inkopen van medische middelen toegerekend aan het bedrijfssegment Overig en verantwoord in de enkelvoudige balans van Mediq NV. Deze herrubricering is in 2009 ongedaan gemaakt aangezien de baten toevallen aan het segment Direct & Institutioneel. De boekwaarde per 31 december 2009 heeft daardoor alleen betrekking op software en websites.


39 FINANCIËLE VASTE ACTIVA DEELNEMINGEN IN GROEPSMAATSCHAPPIJEN

X € 1.000

Stand per 1 januari Oprichting

2009

2008

161.081

291.908

–

14.764

Aandeel in winst

76.095

– 137.655

Valutakoerseffect

1.376

– 8.058

Overige mutaties

44

122

238.596

161.081

Stand per 31 december

Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. De opgerichte deelneming in 2008 betreft een Amerikaanse holdingmaatschappij waaruit de acquisitie van Byram Healthcare is gefinancierd. VORDERINGEN OP GROEPSMAATSCHAPPIJEN

X € 1.000

Stand per 1 januari Verstrekte leningen Afgeloste leningen Stand per 31 december

2009

2008

13.226

8.796

–

4.430

– 12.748

–

478

13.226

Het rentepercentage voor de vorderingen op groepsmaatschappijen is gebaseerd op interbancaire rentetarieven met een opslag van 0,75% – 1,0% en bedroeg in 2009 3,7% (2008: 9,3%). De vordering kent een looptijd langer dan één jaar.


TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS

40 EIGEN VERMOGEN 2008

X € 1.000

GESTORT KAPITAAL

AGIORESERVES


HEDGING

WETTELIJKE RESERVE DEELNEMINGEN

OVERIGE RESERVES

TOTAAL

ONVERDEELDE WINST

TOTAAL VERMOGEN

14.625

88.210

6.234

1.651

1.628

355.891

468.239

93.020

561.259

– 24.108

– 24.108

– 24.108

6.137

6.137

6.137

– 6.278

– 6.278

– 6.278

1.601

1.601

1.601

– 8.058

– 8.058

– 30.706

Openingsbalans per 1 januari 2008 Directe vermogensmutaties: •

Actuariële winsten/ verliezen inzake pensioenen

•


•

Winsten/verliezen u.h.v. kasstroomafdekkingen

•


•


– 8.058


– 8.058

– 4.677

– 17.971

– 30.706 – 127.891

– 127.891

– 8.058

– 4.677

– 17.971

– 30.706 – 127.891

– 158.597

– 21.632

– 21.632

– 71.388

–

Nettoresultaat 2008 Totaal resultaat Winstbestemming 2007: •

Slotdividend 2007

•


71.388

71.388

– 1.906

1.147

1.147

– 7.373

– 7.373

– 7.373

32

32

32

– 9.933

– 9.933

– 9.933


3.053

Inkoop eigen aandelen Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interimdividend 2008 Overige mutaties

– 371

371

1.257

390.499


14.625


91.263

– 1.824

– 3.026

492.794 – 127.891

364.903

2009

X € 1.000

GESTORT KAPITAAL

AGIORESERVES


HEDGING

WETTELIJKE RESERVE DEELNEMINGEN

OVERIGE RESERVES

14.625

91.263

– 1.824

– 3.026

1.257

390.499

TOTAAL

ONVERDEELDE WINST

TOTAAL VERMOGEN

492.794 – 127.891

364.903

Openingsbalans per 1 januari 2009 Directe vermogensmutaties: •

Actuariële winsten/ verliezen inzake pensioenen

•

14.218

14.218

14.218

– 3.624


•

Hedging

•

Belastingeffect op hedging

•

– 3.624

– 3.624

– 263

– 263

– 263

67

67

67

1.376

1.376

11.774


1.376


1.376

– 196

10.594

11.774

1.376

– 196

10.594

11.774

Nettoresultaat 2009 Totaal resultaat

74.530

74.530

74.530

86.304

– 7.628

– 7.628

135.519

–


Slotdividend 2008

•


– 135.519 – 135.519


46

1.220

– 505

761

761

– 50

– 50

– 50

Inkoop eigen aandelen Transacties met minderheidsaandeelhouders Uitkering interimdividend 2009 Overige mutaties

– 5.869

– 5.869

– 5.869

252

– 105

147

147

1.509

259.045

364.038


14.671

92.483

– 448

– 3.222

74.530

438.568



GESTORT KAPITAAL

X € 1.000

AANTAL AANDELEN HERLEID NAAR VOLGESTORT

Openingsbalans per 1 januari 2008 Conversie door aandeelhouders

GESTORT KAPITAAL

AANDELEN A

AANDELEN B

14.529

96

58.395 64

42

– 42


58.459

14.571

54


58.459

14.571

54

225

100

– 54

58.684

14.671

–

Conversie door aandeelhouders Stand per 31 december 2009

CONVERSIE DOOR AANDEELHOUDERS Het maatschappelijk kapitaal van Mediq NV bestond uit aandelen A en B, financieringspreferente aandelen en cumulatief preferente aandelen. In 2009 heeft voor de zevende en tevens laatste maal de conversie van een volledige jaarlaag aandelen B in aandelen A plaatsgevonden. Ter conversie van 100.342 aandelen B zijn dit jaar in totaal 401.368 aandelen A nieuw uitgegeven. Tevens zijn 116.821 aandelen B uit de conversie contant afgewikkeld. De tegenwaarde van € 0,5 miljoen is ten laste van de overige reserves verantwoord. Voor de conversie zijn in 2009 geen aandelen A ingekocht. Sinds maart 2009 zijn er geen aandelen B meer in omloop en zijn aandelen A omgezet in gewone aandelen. GESTORT KAPITAAL Ultimo 2009 waren er 58.684.236 aandelen (met een nominale waarde van € 0,25) geplaatst en volgestort. Ultimo 2009 waren geen aandelen B geplaatst en/of volgestort. AGIORESERVE De agioreserve is fiscaal vrij uitkeerbaar. WETTELIJKE RESERVE DEELNEMINGEN De wettelijke reserve deelnemingen betreft de niet uitgekeerde resultaten van geassocieerde deelnemingen waarvan uitkering niet zonder beperking door Mediq NV kan worden bewerkstelligd. Deze reserve ontstaat bij de waardering van dochterondernemingen volgens de ‘equity’-methode en wordt gevormd ter hoogte van het aandeel in de resultaten van de dochteronderneming sinds de eerste waardering van de dochteronderneming middels de ‘equity’-methode. De wettelijke reserve deelnemingen wordt verlaagd met het dividend – uit deze dochteronderneming – waarop tot het moment van vaststellen van de jaarrekening recht is verkregen INKOOP EIGEN AANDELEN Op 1 januari 2009 had de vennootschap geen aandelen in bezit. In het boekjaar heeft de vennootschap geen aandelen ingekocht, waardoor de vennootschap ultimo boekjaar eveneens geen aandelen in haar bezit had. De leden van de Raad van Commissarissen van Mediq NV hielden per 31 december 2009 een totaal van 174.448 aandelen van Mediq NV (per 31 december 2008: 174.448). Het aantal stukken in het bezit van de zittende leden van de Raad van Bestuur bedroeg per 31 december 2009 in totaal 64.337 (per 31 december 2008: 44.337).


WINSTBESTEMMING 2008 Na aftrek van het slotdividend, dat tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 8 april 2009 is vastgesteld op € 0,13 per aandeel, is € 135,5 miljoen onttrokken aan de overige reserves. Voor informatie over samenstelling, grootte en mutaties van het eigen vermogen verwijzen wij naar het geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen. 41 LANGLOPENDE SCHULDEN De langlopende schulden zijn leningen van € 30,0 miljoen (2008: € 110,0 miljoen) opgenomen bij Nederlandse en Schotse banken en niet-bancaire leningen opgenomen bij een viertal institutionele beleggers in de Verenigde Staten en Engeland van € 72,1 miljoen (2008: € 73,9 miljoen). Wanneer deze financiering gezamenlijk met de valutatermijncontracten wordt beschouwd, bedragen de toekomstige aflossingsverplichtingen € 77,7 miljoen (2008: € 77,7 miljoen). Daarnaast is er € 4,9 miljoen vooruit ontvangen huurkorting verantwoord als langlopende verplichting (2008: € 5,3 miljoen). Er zijn – net als in 2008 – geen langlopende schulden aan groepsmaatschappijen. De resterende looptijd van de langlopende schulden is onderstaand aangegeven: 31.12.2009

31.12.2008

Leningen van banken

30.000

109.944

Leningen van institutionele beleggers

72.062

28.742

2.198

2.136

X € 1.000

Vervallend tussen 1 en 5 jaar na balansdatum

Vooruit ontvangen huurkorting Vervallend later dan 5 jaar na balansdatum Leningen van banken

–

–

Leningen van institutionele beleggers

–

45.149

Vooruit ontvangen huurkorting Totaal

2.748

2.936

107.008

188.907

Daarnaast is een bedrag van circa € 80,5 miljoen gerelateerd aan deze langlopende schulden opgenomen onder de kortlopende verplichtingen. De uitsplitsing per valuta is als volgt: 31.12.2009

31.12.2008

Euro’s

54.946

135.016

US-dollars

52.062

53.891

107.008

188.907

X € 1.000

Totaal

Risico’s uit hoofde van valutakoersverschillen op het resultaat en kasstromen zijn volledig afgedekt door valutaswaps. Het gemiddelde rentepercentage op bovenstaande langlopende leningen bedraagt 4,5% (2008: 4,6%). Het renterisico voor een groot deel van deze leningen is met renteswaps afgedekt. Op de leningen zijn als leenvoorwaarden opgenomen: een schuldratio van maximaal 3,5, een rentedekking van minimaal 5,0 en gebruikelijke clausules over ‘negative pledge’, ‘cross default’ en ‘pari passu’.



42 VOORZIENINGEN 31.12.2009

X € 1.000

31.12.2008

Voorziening voor belastingverplichtingen

3.218

2.189

Voorziening voor pensioenverplichtingen

–

15.817

Overige voorzieningen Totaal

8.557

5.494

11.775

23.500

De voorziening voor belastingverplichtingen heeft betrekking op latente belastingen. De overige voorzieningen hebben vooral betrekking op personeelsgerelateerde voorzieningen en risico’s voor de vennootschapsbelasting en dividendbelasting. NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Mediq NV heeft voor nagenoeg alle in Nederland gevestigde groepsmaatschappijen algemene garanties gesteld in de zin van art. 403, Boek 2 BW, behalve voor minder dan 100%-groepsmaatschappijen. Dit betreft een aantal apotheken van Apotheken Nederland. Daarnaast heeft Mediq NV verplichtingen uit hoofde van leasecontracten van auto’s en huurverplichtingen voor het nieuw gerealiseerde hoofdkantoor van de groep in Utrecht.

X € 1.000

31.12.2009

31.12.2008

Leaseverplichtingen •


344

212

•


517

231

861

443

1.054

Huurverplichtingen •


2.158

•


8.632

8.430

•

Termijnen vervallend na 5 jaar

10.790

11.592

21.580

21.076

22.441

21.519

Totaal

FISCALE EENHEID Voor de heffing van vennootschapsbelasting en omzetbelasting vormt de vennootschap Mediq NV een fiscale eenheid met nagenoeg al haar 100%-groepsmaatschappijen in Nederland. De groep en de groepsmaatschappijen binnen de fiscale eenheid zijn hoofdelijk aansprakelijk voor elkaars schulden uit hoofde van vennootschapsbelasting en omzetbelasting. Utrecht, 17 februari 2010 Raad van Bestuur

Raad van Commissarissen

M.C. van Gelder, voorzitter

J.F. van Duyne, voorzitter

J.G. Janssen

B.T. Visser, vicevoorzitter W.M. van den Goorbergh F.K. De Moor O.R. Stuge M.J.M. van Weelden-Hulshof


OVERIGE GEGEVENS

VOORSTEL WINSTBESTEMMING EN DIVIDEND Gelet op artikel 37 van de statuten van de vennootschap legt de Raad van Bestuur aan de Algemene Vergadering van 8 april 2010 de volgende winstbestemming ter goedkeuring voor:

X € 1.000

Nettoresultaat toe te rekenen aan aandeelhouders Interim-dividend

2009 74.530 5.869

Slotdividend

19.952

Toevoeging aan de post overige reserves

48.709

Op grond van dit voorstel zal een slotdividend van € 0,34 per aandeel van € 0,25 worden uitgekeerd in de vorm van keuzedividend. Een bedrag van € 0,10 per aandeel is reeds uitgekeerd. Het slotdividend van € 0,34 zal op 26 april 2010 betaalbaar worden gesteld. GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Zie voor een uiteenzetting van de gebeurtenissen na balansdatum noot 36.


OVERIGE GEGEVENS

ACCOUNTANTSVERKLARING Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Mediq NV. VERKLARING BETREFFENDE DE JAARREKENING Wij hebben de in dit verslag op pagina 69 tot en met 144 opgenomen jaarrekening 2009 van Mediq NV te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2009, de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van het totaalresultaat, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht voor het jaar eindigend op 31 december 2009 en de toelichting, bestaande uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2009, en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting. Verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van het verslag van de Raad van Bestuur in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de Raad van Bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Mediq NV per 31 december 2009 en van het resultaat en de kasstromen over 2009 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Mediq NV per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.


VERKLARING BETREFFENDE ANDERE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het verslag van de Raad van Bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 17 februari 2010 PricewaterhouseCoopers Accountants NV Prof. dr. J.A. van Manen RA


AANDEELHOUDERSINFORMATIE

HET INVESTOR-RELATIONSBELEID VAN MEDIQ IS EROP

Regelmatig organiseren wij presentaties en bijeenkomsten

GERICHT (POTENTIËLE) AANDEELHOUDERS TIJDIG,

voor beleggers en analisten, met name bij de bekendmaking

VOLLEDIG EN OP CONSISTENTE WIJZE TE INFORMEREN.

van de resultaten. Analistenpresentaties zenden wij live via

HIERMEE WILLEN WIJ EEN ZO JUIST MOGELIJK BEELD

internet uit. Na publicatie van de tweede- en vierde-

SCHEPPEN VAN ONZE ACTIVITEITEN, HISTORISCHE

kwartaalcijfers houden wij roadshows in binnen- en buitenland

RESULTATEN EN VERWACHTINGEN VOOR DE TOEKOMST.

om (potentiële) institutionele beleggers te ontmoeten. In 2009 vonden tijdens roadshows, conferenties en bedrijfsbezoeken zo’n 167 ontmoetingen met institutionele beleggers plaats. Bovenstaande activiteiten voeren wij uit met strikte

SPREIDING BEZIT AANDELEN*

inachtneming van de verplichtingen van Euronext en de

PER EIND 2009

Autoriteit Financiële Markten. Wij volgen alle best practicebepalingen van de nieuwe Nederlandse corporate-

3%

2% 3%

9%

20%

NL PARTICULIEREN

governancecode die te maken hebben met de relatie van de

NL INSTITUTIONEEL

onderneming met haar aandeelhouders. We hebben een

VERENIGD

eenduidige ‘disclosure policy’ geformuleerd waarin wij

KONINKRIJK

beschrijven hoe wij omgaan met informatieverschaffing aan

BELGIË/LUXEMBURG

beleggers, analisten, financiële instellingen, pers en andere

VERENIGDE STATEN

belanghebbenden bij de onderneming. Voor meer informatie,

OVERIGE

zoals persberichten, presentaties en de disclosure policy, kunt u terecht op www.mediq.com.

63%

*

Op basis van door depotbanken verstrekte anonieme gegevens.

AANDELENKAPITAAL Het maatschappelijk kapitaal van Mediq NV bedraagt € 60 miljoen verdeeld in 100 miljoen gewone aandelen met

KOERSVERLOOP AANDEEL 2009

een nominale waarde van € 0,25 elk, 5 miljoen

X€1

financieringspreferente aandelen van € 1 elk en 30 miljoen preferente aandelen van € 1 elk. Per eind 2009 waren MEDIQ AANDEEL

17

* *

58.684.236 gewone aandelen geplaatst, waarvan 58.147.706

AEX

toonderaandelen en 536.530 aandelen op naam. Geen van de

AMX

financieringspreferente en preferente aandelen is uitgegeven.

15

De Stichting Preferente Aandelen Mediq heeft een optierecht

* 13

Startpunt: koers aandeel Mediq per 2.1.2009

op het verwerven van preferente aandelen. Zie het hoofdstuk ‘Corporate governance’ voor nadere informatie.

11

Tot 1 maart 2009 waren er ook aandelen B in omloop. Deze waren op naam gesteld en waren uitsluitend op naam van 9

Nederlandse openbare apothekers. Dit was nog een uitvloeisel van de periode waarin Mediq een coöperatieve vereniging was. 7

5

12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

BEURSNOTERING Het gewone aandeel staat sinds 1992 genoteerd aan de effectenbeurs Euronext Amsterdam. Het maakt sinds september 2008 deel uit van de Amsterdam Midcap Index (AMX). Het tickersymbool is MEDIQ en de ISIN-code NL0009103530.

148 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 AANDEELHOUDERSINFORMATIE

Sinds oktober 2009 heeft Mediq een optienotering aan de GEMIDDELDE DAGOMZET EURONEXT AMSTERDAM 2009

NYSE Liffe optiebeurs van Amsterdam. Hiermee wordt

IN STUKS X 1.000

tegemoetgekomen aan de vraag vanuit de markt naar dit type beleggingsproducten. De handel in opties op het aandeel versterkt de zichtbaarheid van Mediq in de financiële wereld en

420

kan de liquiditeit van het aandeel verder vergroten. 350

De koers van het aandeel is in 2009 met 40% gestegen. Deze toename was licht hoger dan de 36% toename van de 280

AEX. De AMX steeg in dezelfde periode met 64%. 210

De volgende beleggers hebben in het kader van de Wet melding zeggenschap aan de Autoriteit Financiële Markten 140

gemeld dat zij een belang van meer dan 5% in het uitstaande aandelenkapitaal van Mediq NV hebben (weergegeven naar de 70

situatie op de datum van melding, behalve bij de Stichting 0

Jan Feb Maa Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Samenwerking Apothekers OPG, waarvan de onderneming bekend is met het exacte aandelenbezit):

Aviva Plc

5,57%

(1 november 2006)

Governance for Owners LLP

5,04%

(16 september 2008)

Navitas B.V.

5,13%

(1 november 2006)

ING Investment

10,01%

(25 juli 2008)

Silchester Investors International Limited

5,05%

(25 februari 2009)

5,69%

(24 september 2009)

Stichting Samenwerking Apothekers OPG

STICHTING SAMENWERKING APOTHEKERS OPG De Stichting Samenwerking Apothekers OPG is, onder een andere naam, in 1992 opgericht ter gelegenheid van de beursgang. De toenmalige leden-apothekers hebben een deel van de reserves gedoneerd aan de stichting in de vorm van aandelen Mediq. De stichting heeft als doel het ondersteunen van projecten op het gebied van farmacie ter vergroting van de kwaliteit en de doelmatigheid. Het bestuur bestaat uit drie zelfstandige apothekers, onder wie de voorzitter, en drie door Mediq benoemde bestuurders. Bij stakende stemmen heeft de voorzitter de doorslaggevende stem. De stichting opereert onafhankelijk van Mediq; op het beleid van Stichting Samenwerking Apothekers OPG kan Mediq geen overheersende invloed uitoefenen. De stichting bezat per eind 2009 3.340.000 aandelen.

AANDEELHOUDERSINFORMATIE MEDIQ JAARVERSLAG 2009 149

RELEVANTE HANDELSGEGEVENS Aantal aandelen jaareinde

2009

2008

58.684.236

58.282.868

13,20

19,80

6,08

8,40

Hoogste koers Euronext

FINANCIËLE KALENDER De Algemene Vergadering van Aandeelhouders staat gepland voor 8 april 2010 om 14.00 uur op het hoofdkantoor van Mediq,

Amsterdam Laagste koers Euronext

Hertogswetering 159 te Utrecht. De agenda is vanaf 1 maart beschikbaar op www.mediq.com.

Amsterdam Slotkoers Euronext Amsterdam

12,89

9,29

18 februari 2010

Publicatie jaarcijfers 2009

10,1

– 8,7

8 april 2010

Algemene Vergadering van

756.440

543.081

Koers-winstverhouding, jaareinde Marktkapitalisatie, jaareinde (x € 1.000)

Aandeelhouders

Gemiddelde dagomzet Euronext Amsterdam (in stuks)

157.440

253.292

DIVIDENDBELEID

12 april 2010

Notering ex-dividend

14 april 2010

Dividend record date

15 april 2010

Start keuzeperiode dividend

28 april 2010

Publicatie cijfers eerste kwartaal 2010

29 april 2010

Einde keuzeperiode dividend

3 mei 2010

Betaalbaarstelling slotdividend

29 juli 2010

Publicatie cijfers tweede kwartaal 2010

Wij streven ernaar circa 35% van het nettoresultaat als

30 juli 2010


dividend uit te keren, mits de winstontwikkeling dat toelaat.

3 augustus 2010


Als interim-dividend keren wij een bedrag uit dat (afgerond)

4 augustus 2010


gelijk is aan een derde van het totaaldividend van het

18 augustus 2010


voorgaande jaar, eveneens onder de veronderstelling dat de

19 augustus 2010

Betaalbaarstelling interim-dividend

winstontwikkeling dat redelijkerwijs toelaat.

27 oktober 2010

Publicatie cijfers derde kwartaal 2010

17 februari 2011

Publicatie jaarcijfers 2010

6 april 2011

Algemene Vergadering van

Het dividendvoorstel voor 2009 bedraagt € 0,44 per aandeel.

Aandeelhouders

Het dividend stijgt met 47% en is hiermee in lijn met de toename van het nettoresultaat, wanneer de bijzondere

8 april 2011


waardevermindering van goodwill in 2008 buiten beschouwing

12 april 2011


wordt gelaten. Het komt overeen met een

13 april 2011


pay-out van 35% en is daarmee gelijk aan onze streefwaarde.

27 april 2011


Van het dividend is reeds € 0,10 per aandeel als interim-

28 april 2011

Betaalbaarstelling slotdividend

dividend uitgekeerd. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 8 april zal worden voorgesteld, met ingang

Data onder voorbehoud.

van het slotdividend over 2009, aandeelhouders de keuze tussen dividend in contanten of in aandelen te bieden.

CONTACT

Meer informatie over dit voorstel is te vinden in de agenda

Voor meer informatie kunt u zich wenden tot:

voor de AVA, die op 1 maart 2010 zal worden gepubliceerd.

Catrien van Buttingha Wichers Hoofd Corporate Communicatie

GEGEVENS PER AANDEEL X € 1

2009

2008

Telefoon +31 (0)30 282 16 09 Fax +31 (0)30 282 16 60

Nettoresultaat vóór bijzondere

www.mediq.com

waardevermindering goodwill

1,27

0,87

Nettoresultaat

1,27

– 2,19

verwateringseffect*

1,27

– 2,19

Dividend

0,44

0,30

Nettoresultaat na

Pay-outratio

35%

*

Zie toelichting 10 in de jaarrekening voor meer informatie over het verwateringseffect.

**

Bijzondere afwaardering goodwill van € 198 miljoen is buiten beschouwing gelaten.

150 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 AANDEELHOUDERSINFORMATIE

35%**

[email protected]

GROEPSMAATSCHAPPIJEN Per 1 februari 2010

DIRECT & INSTITUTIONEEL Alle Mediq-organisaties die zich op het directe kanaal richten, bieden tevens een uitgebreide servicedienst. Dat beperkt zich niet alleen tot advies, maar bestaat daar waar nodig ook uit technische ondersteuning en intensieve begeleiding in de thuissituatie. De activiteiten worden ontplooid in nauwe samenwerking met voorschrijvers en zorgverzekeraars. NEDERLAND CombiCare Marketing-verkooporganisatie op het gebied van stoma- en

Coenecoop 375, 2741 PN Waddinxveen

incontinentiehulpmiddelen en wondverzorgingsproducten.

Postbus 468, 2800 AL Gouda

CombiCare is productonafhankelijk en gericht op mensen in

Telefoon

thuiszorgsituaties. CombiCare heeft tevens een vestiging in

E-mail

[email protected]

Heerhugowaard en een logistiek centrum in Moordrecht.

Website

www.combicare.nl

(0182) 62 24 44

Mediq Direct Diabetes Marketing-verkooporganisatie op het gebied van diabeteshulpmiddelen.

Hengelderweg 24, 6942 NB Didam

Mediq Direct Diabetes is productonafhankelijk en gericht op mensen in

Postbus 211, 6900 AE Zevenaar

thuiszorgsituaties.

Telefoon

(0316) 58 26 90

E-mail

[email protected]

Website

www.mediqdirect.nl

ZorgService NL Marketing-verkooporganisatie gespecialiseerd in dienstverlening aan en

Hengelderweg 24, 6942 NB Didam

belevering van verzorgingshuizen. ZorgService NL is merkonafhankelijk

Postbus 427, 6900 AK Zevenaar

en levert een breed assortiment medische hulpmiddelen.

Telefoon

(0316) 58 26 58

E-mail

[email protected]

Website

www.zorgservice.nl

Red Swan Logistieke dienstverlening voor derden, hoofdzakelijk voor fabrikanten

Sophialaan 5-b, 3542 AR Utrecht

van geneesmiddelen en van medische artikelen. De dienstverlening omvat

Postbus 40347, 3504 AC Utrecht

de verzorging van goederen-, gelden informatiestromen. Voor specifieke

Telefoon

klanten productgroepen levert de apotheek van Red Swan daarnaast

E-mail

[email protected]

onder de naam Pharma Services medicatie aan huis en biedt daarbij

Website

www.red-swan.nl

(030) 247 31 11

tevens verpleegkundige ondersteuning. Tefa Marketing-verkooporganisatie die zich richt op de verkoop en verhuur van

Wipmolenlaan 3, 3447 GJ Woerden

medische hulpmiddelen en de bijbehorende facilitaire dienstverlening.

Postbus 275, 3440 AG Woerden

Tefa levert producten en diensten op het gebied van respiratoire zorg,

Telefoon

voeding(spompen) en infuustherapie voor de intensieve thuiszorg.

E-mail

[email protected]

Op het gebied van respiratoire hulpmiddelen levert Tefa ook direct aan

Website

www.tefa.nl

(0348) 49 57 00

ziekenhuizen. Tefa heeft een logistiek centrum in Moordrecht. Medisource Detacheringsbedrijf van personeel in de zorg. Medisource zet

Verryn Stuartlaan 17, 2288 EK Rijswijk

verpleegkundigen, artsen, praktijkondersteuners en doktersassistenten

Postbus 1174, 2280 CD Rijswijk

onder meer in in de thuiszorg, bij huisartsen, GGD- en GGZ-instellingen,

Telefoon

ziekenhuizen en farmaceutische bedrijven.

E-mail

[email protected]

Website

www.medisource.nl

(070) 340 83 33

GROEPSMAATSCHAPPIJEN MEDIQ JAARVERSLAG 2009 151

Medeco Leverancier van een breed assortiment verbruiksartikelen in de

A. Flemingstraat 2, 3261 MA Oud-Beijerland

gezondheidszorg. Het assortiment bestaat uit A-merken en eigen merken

Postbus 1555, 3260 BB Oud-Beijerland

in de specialismen incontinentie, wondverzorging, facilitair,

Telefoon

verpleegkunde, chirurgie en critical care. De productverkoop wordt

E-mail

[email protected]

gekoppeld aan oplossingen op het gebied van voorraadbeheer,

Website

www.medeco.nl

(0186) 63 44 00

kostenbeheersing, producttraining en protocollering. Medeco heeft onder de naam Medeco België een vestiging in Turnhout, België.

INTERNATIONAAL Byram Healthcare – Verenigde Staten Marketing-verkooporganisatie voor hulpmiddelen op het gebied van

120 Bloomingdale Road,

stoma, incontinentie, diabetes, wondverzorging en klinische voeding.

White Plains, NY 10605, USA

Byram Healthcare is productonafhankelijk en gericht op mensen in

Telefoon

thuiszorgsituaties. Byram werkt nauw samen met voorschrijvers en

E-mail

[email protected]

zorgverzekeraars. Byram heeft vijf distributiecentra en elf

Website

www.byramhealthcare.com

00 1 914 284 20 00

klantenservicecentra. Mediq Direkt Diabetes – Duitsland Marketing-verkooporganisatie op het gebied van diabeteshulpmiddelen.

Bärensteinerstraße 27-29, 01277 Dresden,

Mediq Direct Diabetes richt zich op mensen in thuiszorgsituaties en levert

Duitsland

tevens producten voor de behandeling van aan diabetes gerelateerde

Telefoon

aandoeningen.

E-mail

[email protected]

Website

www.mediqdirekt.de

00 49 800 342 73 25

Mediq Danmark – Denemarken Leverancier van een breed assortiment medische verbruiksmiddelen

Kornmarksvej 15-19, 2605 Brøndby,

aan mensen in thuiszorgsituaties, ziekenhuizen, zorgverleners en

Kopenhagen, Denemarken

zorginstellingen. Mediq Danmark levert productonafhankelijke

Telefoon

ondersteuning ten aanzien van gezondheidsproducten voor onder meer

E-mail

[email protected]

incontinentie, stoma, wondverzorging, diabetes en klinische voeding.

Website

www.mediqdanmark.dk

00 45 36 37 92 00

Mediq Norge – Noorwegen Leverancier van een breed assortiment verbruiksartikelen in de

Dyrskuevn. 13, Kløfta

gezondheidszorg en eerste-hulpproducten, aan zorginstellingen en

PO Box 113, NO-2041 Kløfta, Noorwegen

mensen in thuiszorgsituaties. Mediq Norge levert tevens volledig

Telefoon

toegeruste veldhospitalen aan diverse nationale en internationale

E-mail

[email protected]

hulporganisaties en aan het Noorse leger.

Website

www.mediqnorge.no

00 47 67 02 43 00

Mediq Direkt – Hongarije Marketing-verkooporganisatie op het gebied van medische hulpmiddelen,

2040 Budaörs Vasút u. 11., Hongarije

waaronder met name wondverzorgings-, stoma- en incontinentie-

Telefoon

00 36 23 80 28 81

producten. Mediq Direkt is productonafhankelijk en gericht op mensen in

E-mail

secretary@@mediqdirekt.hu

thuiszorgsituaties.

Website

www.mediqdirekt.hu

152 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 GROEPSMAATSCHAPPIJEN

Absorin (Schweiz) AG – Zwitserland Handelsonderneming in medische hulpmiddelen. Absorin verkoopt

Hungerbüelstraße 12c, Frauenfeld

de Medeco-merken op het gebied van incontinentie-, wond- en huid-

Postfach 2004, 8502 Frauenfeld, Zwitserland

verzorgingsproducten aan verpleeg- en verzorgingshuizen. In de loop

Telefoon

van 2010 wordt de naam veranderd in Mediq Suisse.

E-mail

[email protected]

Website

www.absorin.ch

00 41 52 720 25 26

APOTHEKEN De activiteiten in het apothekenkanaal. NEDERLAND Mediq Apotheken Holdingmaatschappij van apotheken in eigendom van Mediq, verspreid

Hertogswetering 159, 3543 AS Utrecht

over Nederland. Door als keten afspraken te maken met andere

Postbus 2450, 3500 GL Utrecht

zorgverleners, leveranciers en zorgverzekeraars, kunnen de apotheken

Telefoon

(030) 282 13 24

aaneengesloten, op elkaar afgestemde en kwalitatief hoogwaardige zorg

E-mail

[email protected]

aanbieden. De Mediq Apotheekformule wordt ook aangeboden aan

Website

www.mediq-apotheek.nl

zelfstandige apothekers. Mediq Farma OPG Groothandel Volledig gesorteerde farmaceutische groothandel voor openbare


apotheken. OPG Groothandel heeft twee distributiecentra:

Postbus 2450, 3500 GL Utrecht

in Staphorst en in Oss.

Telefoon

(030) 282 18 88

E-mail

[email protected]

Website

www.opggroothandel.nl

OPG Medico Volledig gesorteerde farmaceutische groothandel die uitsluitend levert


aan apotheekhoudende huisartsen. Als ondersteuning bij de praktijk-

Postbus 8523, 3503 RM Utrecht

voering biedt OPG Medico ook een uitgebreid dienstenpakket aan via

Telefoon

(030) 282 18 88

de formule HuisartsPlus. Voor het logistieke traject maakt OPG Medico

E-mail

[email protected]

gebruik van de opslag- en distributiemogelijkheden van OPG Groot-

Website

www.opgmedico.nl

handel. Polyfarma Handelsonderneming gespecialiseerd in het rechtstreeks betrekken van

Osloweg 101-103, 9723 BK Groningen

geneesmiddelen uit EU-landen, die in Nederland als eurospecialité

Postbus 5024, 9700 GA Groningen

worden aangeboden. Hiervoor worden de producten herverpakt en

Telefoon

(050) 368 64 64

voorzien van een Nederlandstalige bijsluiter.

E-mail

[email protected]

Systemfarma Gespecialiseerde apotheek die op patiëntniveau en per innamemoment

Stationspark 300, 3364 DA Sliedrecht

vaste orale medicatie verpakt voor chronische gebruikers.

Postbus 231, 3360 AE Sliedrecht

De verpakkingen worden geleverd aan instellingen, zoals verpleeg- en

Telefoon

ziekenhuizen, maar ook aan thuiszorgorganisaties.

E-mail

[email protected]

Website

www.systemfarma.nl

(0184) 49 38 38


Mediq Central Filling Apotheek Gespecialiseerde apotheek die voor de Mediq Apotheken op centraal

Antennestraat 44, 1322 AE Almere

niveau en bijna volledig geautomatiseerd de routinematige handelingen

Telefoon

(036) 536 49 57

rondom de herhaalmedicatie verzorgt. De uitgifte van de herhaal-

E-mail

[email protected]

medicatie aan de klant gebeurt in de apotheek zelf. Het proces vindt plaats in nauwe samenwerking met de huisarts. OPG Distrimed Volledig gesorteerde farmaceutische groothandel, actief onder de naam


OPG Distrimed, voor ziekenhuizen en verpleeghuizen, met daarnaast tal

Postbus 2775, 3500 GT Utrecht

van ondersteunende diensten op financieel-economisch en vakinhoudelijk

Telefoon

gebied. Voor het logistieke traject maakt OPG Distrimed gebruik van

E-mail

[email protected]

de opslag- en distributiemogelijkheden van OPG Groothandel.

Website

www.opgdistrimed.nl

(030) 282 18 88

INTERNATIONAAL ACP Pharma – Polen Dienstverlener voor de farmaceutische industrie en fullservice

ul. Domaniewska 50, 02-672 Warschau, Polen

groothandel voor apotheken. Actief op het gebied van pre-wholesaling

Telefoon

00 48 22 611 47 60

– het leveringstraject van de fabrikant aan de groothandel – en op het

E-mail

[email protected]

gebied van farmaceutische distributie: levering aan openbare apotheken,

Website

www.acppharma.pl

ziekenhuizen en overheidsinstellingen. De groep opereert hiermee vanuit distributiecentra verspreid over Polen. ACP Pharma exploiteert tevens een apotheekketen waar momenteel het merk Mediq Apteka wordt uitgerold.

154 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 GROEPSMAATSCHAPPIJEN


TIENJAARSOVERZICHT *

X € 1.000.000

IFRS 2009

2008

2007

BALANS Immateriële vaste activa

328,1

338,8

435,0


126,1

134,5

119,2

Financiële vaste activa Vlottende activa Derivaten Latente belastingen en pensioenactiva Totaal activa Totaal eigen vermogen

29,7

29,3

48,5

624,2

592,5

538,2

–

0,1

31,3

22,0

31,3

1.139,4

1.117,1

1.172,2

454,1

379,1

578,3

195,5

280,1

164,6

8,8

7,9

4,5

14,4

12,2

19,3 2,0

Langlopende verplichtingen Langlopende leningen Derivaten Latente belastingen Personeelsgerelateerde voorzieningen

1,3

17,8

19,8

9,4

5,4

445,5

410,7

398,1

1.139,4

1.117,1

1.172,2

Werkzaam vermogen

667,4

706,1

787,8

Werkkapitaal

151,2

180,6

152,5

2.602,7

2.730,2

2.476,7

546,0

543,2

494,8

Overige voorzieningen Kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

WINST-EN-VERLIESREKENING Netto-omzet Bruto-omzetresultaat Bedrijfskosten

429,9

646,1

360,3

Bedrijfsresultaat

116,1

– 102,9

134,5

74,5

– 127,9

93,0

Nettoresultaat OVERIGE KENGETALLEN Balans IN % VAN TOTAAL VERMOGEN

Totaal eigen vermogen

39,9%

33,9%

49,3%

Werkzaam vermogen

58,6%

63,2%

67,2%

Werkkapitaal

13,3%

16,2%

13,0%

Bedrijfsresultaat

4,5%

– 3,8%

5,4%

Nettoresultaat

2,9%

– 4,7%

3,8%

Winst-en-verliesrekening IN % VAN NETTO-OMZET

GROEI IN %

Netto-omzet

*

– 4,7%

10,2%

8,6%

Bedrijfsresultaat

> 100%

<–100%

3,3%

Nettoresultaat

> 100%

<–100%

– 6,9%

In dit overzicht zijn de stelselwijzigingen die in de loop der jaren zijn ingevoerd niet met terugwerkende kracht verwerkt.

156 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 TIENJAARSOVERZICHT

IFRS

NL RJ

2006

2005

2004

2004

2003

2002

2001

364,9

321,5

103,4

102,2

51,8

2000

292,9

282,4

245,9

208,1

116,1

98,5

105,6

113,4

94,7

95,4

92,7

49,6

48,3

35,8

41,3

48,5

59,0

69,9

497,3

478,4

445,1

443,7

425,4

440,7

415,9

379,7

33,4

14,5

9,7

1.050,8

968,4

894,4

867,5

826,0

792,0

686,4

542,3

511,2

440,4

393,6

404,6

364,5

324,6

270,0

197,2

131,9

109,5

98,3

98,6

39,7

55,5

34,5

3,1

2,4

2,0

2,6

7,8

8,8

12,6

26,4

38,2

39,4

10,1

9,3

15,2

31,6

46,7

49,3

18,7

21,5

361,4

362,3

332,6

332,8

375,1

362,6

363,2

320,5

1.050,8

968,4

894,4

867,5

826,0

792,0

686,4

542,3

700,5

636,5

615,9

591,2

559,4

490,2

382,3

294,3

146,1

147,5

166,1

165,7

157,1

134,3

104,2

116,8

2.281,0

2.229,0

2.071,3

2.072,1

2.098,3

2.093,5

1.937,6

1.684,8

448,3

410,9

387,1

387,7

389,5

348,7

309,7

286,7

318,1

298,8

287,7

310,7

294,1

268,1

229,1

214,5

130,2

112,1

99,4

77,0

95,5

80,6

80,6

72,2

99,9

81,8

67,1

53,2

61,7

64,0

69,3

50,6

48,6%

45,5%

44,0%

46,6%

44,1%

41,0%

39,3%

36,4%

66,7%

65,7%

68,9%

68,2%

67,7%

61,9%

55,7%

54,3%

13,9%

15,2%

18,6%

19,1%

19,0%

17,0%

15,2%

21,5%

5,7%

5,0%

4,8%

3,7%

4,5%

3,9%

4,2%

4,3%

4,4%

3,7%

3,2%

2,6%

2,9%

3,1%

3,6%

3,0%

17,6%

2,3%

7,6%

n.v.t.

– 1,2%

0,2%

8,0%

15,0%

16,1%

12,8%

n.v.t.

– 19,3%

18,5%

0,0%

11,7%

9,9%

22,1%

21,8%

n.v.t.

– 13,9%

– 3,6%

– 7,6%

37,0%

16,8%

TIENJAARSOVERZICHT MEDIQ JAARVERSLAG 2009 157

TIENJAARSOVERZICHT

IFRS 2009

2008

2007


18,6%

– 27,0%

17,6%


16,9%

– 13,1%

18,1%

Omloopsnelheid totaal vermogen

2,3

2,4

2,2

Omloopsnelheid werkzaam vermogen

3,8

3,7

3,4

Rentedekking

8,9

7,6

14,5

58.632

58.438

58.380

Nettoresultaat

1,27

– 2,19

1,59

Dividend

0,44

0,30

0,54

Eigen vermogen

7,48

6,25

9,61

58.792

59.305

59.837

1,27

– 2,19

1,55

Hoogste koers

13,20

19,80

28,50

Laagste koers

6,08

8,40

18,50

12,89

9,29

19,00

10,1

– 8,7

11,9

6.273

6.386

5.830

Bruto-omzetresultaat

87,0

85,0

85,1

Loonkosten

38,4

37,3

34,1

Ratio’s

Rendement vermogenstitel ** X 1.000

Nominaal gemiddeld aantal aandelen herleid naar volledig volgestort *** X € 1 EN PER AANDEEL

X 1.000

Nominaal gemiddeld aantal aandelen ingeval volledig geconverteerd *** X € 1 EN PER AANDEEL NOMINAAL

Nettoresultaat na verwateringseffect X € 1 EN PER AANDEEL

Koers ultimo boekjaar Koers-winstverhouding ultimo boekjaar Personeel IN FULLTIME EQUIVALENTEN

Gemiddeld aantal medewerkers (exclusief inhuur) X € 1.000 PER MEDEWERKER

** Herberekend voor 1:4 aandelensplitsing per 17 april 2007. *** Onder NL RJ berekend op basis van aantal aandelen per ultimo jaar.

158 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 TIENJAARSOVERZICHT

IFRS

NL RJ

2006

2005

2004

2004

2003

2002

2001

2000

21,7%

20,7%

19,6%

14,9%

19,4%

23,7%

32,5%

27,5%

19,5%

17,9%

16,9%

13,4%

18,2%

18,5%

23,8%

25,4%

2,3

2,4

2,4

2,5

2,6

2,8

3,2

3,2

3,4

3,6

3,5

3,6

4,0

4,8

5,7

5,9

17,2

15,2

15,7

20,0

29,4

15,8

19,0

35,0

58.372

58.120

57.784

57.944

57.568

56.592

56.110

55.900

1,71

1,41

1,16

0,93

1,07

1,13

1,24

0,91

0,50

0,43

0,36

0,37

0,36

0,35

0,34

0,33

8,47

7,32

6,28

6,47

5,90

5,45

4,32

3,29

60.776

61.760

62.872

62.708

63.376

63.420

63.475

63.480

1,64

1,32

1,07

0,84

0,98

1,01

1,10

0,81

22,58

16,84

11,19

11,19

9,13

11,98

10,75

8,00

15,05

10,71

8,88

8,88

6,15

7,38

7,25

5,33

22,25

15,08

10,75

10,75

9,01

8,20

9,69

7,38

13,0

10,7

9,2

11,7

8,3

7,3

7,8

8,2

5.462

5.169

5.015

5.017

4.920

4.535

3.985

3.495

83,0

79,5

77,2

77,3

79,2

76,9

77,7

82,0

33,1

32,1

31,9

32,2

31,9

31,2

29,7

32,3

TIENJAARSOVERZICHT MEDIQ JAARVERSLAG 2009 159

DEFINITIES

De definities vallen uiteen in verklaring van financiële

Nettoschuld – De nettoschuld is overeengekomen met

begrippen en van algemene definities die relevant zijn binnen

de belangrijkste verstrekkers van rentedragende schulden

de markten waarop Mediq zich begeeft.

van de groep. Dit is opgenomen in de relevante financieringsovereenkomsten. De berekening van de nettoschuld is als

FINANCIEEL Days of Payables Outstanding (DPO) – Betreft de hoogte

volgt:

X € 1.000

2009

2008

van de handelscrediteuren uitgedrukt in de inkoopwaarde van de omzet per dag. Een hogere DPO betekent een lager

Rentedragende schulden

279.236

307.247

werkkapitaalbeslag.

Af: liquide middelen

109.737

28.356

Bij: valutadeel in de Days of Sales Outstanding (DSO) – Betreft de hoogte van

gecombineerde valuta-renteswap

de handelsdebiteuren uitgedrukt in de netto-omzet derden

Nettoschuld

5.631

3.801

175.130

282.692

per dag. Een hogere DSO betekent een hogere betalingstermijn voor afnemers en een hoger werkkapitaalbeslag.

Omloopsnelheid totaal vermogen – De netto-omzet plus de overige baten van het lopend boekjaar gedeeld door

Effectieve belastingdruk – Betreft de gerapporteerde

het gemiddeld totaal vermogen berekend op basis van

belastingkosten gedeeld door het resultaat voor belastingen.

de stand ultimo vorig boekjaar en ultimo lopend boekjaar.

Enterprise value

Omloopsnelheid werkzaam vermogen – De netto-omzet

Bij acquisities

plus de overige baten van het lopend boekjaar gedeeld door

De overgenomen reële waarde plus de betaalde goodwill

het gemiddeld werkzaam vermogen berekend op basis van

plus de overgenomen rentedragende schulden minus

de stand ultimo vorig boekjaar en ultimo lopend boekjaar.

de overgenomen liquide middelen. Operationele marge – Bedrijfsresultaat in procenten van Bij verkoop groepsmaatschappijen en geassocieerde

de netto-omzet.

deelnemingen De overgedragen nettovermogenswaarde plus het behaalde

Overnamesom – Acquisitiebedrag vermeerderd met liquide

boekresultaat plus de overgedragen rentedragende schulden

middelen

minus de overgedragen liquide middelen. Rendement gemiddeld eigen vermogen – Het nettoresultaat Herleid naar volledig volgestort – Het nominale aantal

van het lopend boekjaar gedeeld door het gemiddeld eigen

aandelen herrekend naar de mate waarin deze zijn volgestort.

vermogen berekend op basis van de stand ultimo vorig boekjaar en ultimo lopend boekjaar.

Klantrelatie – Betreft een immaterieel vast actief, waarvan de waarde voornamelijk wordt bepaald door logistieke prestaties,

Rendement gemiddeld werkzaam vermogen – Het bedrijfs-

geleverde service en bereikbaarheid via internet en telefoon.

resultaat van het lopend boekjaar gedeeld door het gemiddeld

Dit bepaalt gezamenlijk het beeld dat klanten bij deze

werkzaam vermogen berekend op basis van de stand ultimo

entiteiten hebben en wat hen doet besluiten als klanten trouw

vorig boekjaar en ultimo lopend boekjaar.

te blijven.

160 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 DEFINITIES

Rentedekking – De rentedekking is overeengekomen met

Totaal aantal gewone aandelen na conversie – Het nominale

de belangrijkste verstrekkers van rentedragende schulden

aantal aandelen waarbij we ervan uitgaan dat de uitstaande

van de groep. Dit is opgenomen in de relevante financierings-

aandelen B volledig zijn geconverteerd in aandelen A, onder

overeenkomsten. De berekening van de rentedekking is als

afdracht van de nog te storten agio.

volgt: Totaal vermogen – Balanstotaal. X € 1.000

2009

2008 Vermogenskostenvoet – Het door Mediq veronderstelde

Het bedrijfsresultaat voor

vereiste rendement op geïnvesteerd vermogen of werkzaam

afschrijvingen op materiële en

vermogen, op basis van een normatieve verhouding tussen

immateriële vaste activa en bijzondere waardeverminderingen

eigen vermogen en vreemd vermogen. 142.275

122.545

1.127

– 2.486

Bij: resultaat uit geassocieerde deelnemingen

Voorzieningen Dotatie

Bij: bedrijfsresultaat uit acquisities

Verhoging van een voorziening ten laste van het resultaat of

en desinvesteringen herrekend

het eigen vermogen.

naar een volledige verslaggevingsperiode Subtotaal

– 9.817

2.500

133.585

122.559

14.975

16.025

8,9

7,6

Besteding Verlaging van een voorziening als gevolg van reële uitgaven.

Rente op rentedragende schulden en financiële lease

Vrijval Verlaging van een voorziening ten gunste van het resultaat of

Rentedekking

het eigen vermogen.

Rentedragende schulden – Langlopende schulden plus

Werkkapitaal – Vlottende activa (exclusief liquide middelen,

kredietinstellingen, gecorrigeerd met de valutaswap op

beschikbaar voor verkoop, derivaten en latente belasting-

deze leningen.

vorderingen) minus kortlopende schulden (exclusief kredietinstellingen en derivaten).

Schuldratio – De schuldratio is overeengekomen met de belangrijkste verstrekkers van rentedragende schulden

Werkzaam vermogen – Materiële plus immateriële vaste activa

van de groep. Dit is opgenomen in de relevante financierings-

plus financiële vaste activa (exclusief derivaten) plus werk-

overeenkomsten. De berekening van de schuldratio is als volgt:

kapitaal plus beschikbaar voor verkoop plus latente belastingvorderingen.

X € 1.000

2009

2008

175.130

282.692

ALGEMEEN Nettoschuld

Biotechnologische geneesmiddelen – Hoogwaardige geneesHet bedrijfsresultaat voor

middelen die worden geproduceerd met gebruikmaking van

afschrijvingen op materiële en

levende organismen zoals schimmels en bacteriën.

immateriële vaste activa en bijzondere waardeverminderingen

142.275

122.545

1.127

– 2.486

Bij: resultaat uit geassocieerde deelnemingen

COSO – The Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission. Deze organisatie biedt een raamwerk voor ondernemingsrisicomanagement.

Bij: bedrijfsresultaat uit acquisities en desinvesteringen herrekend

Direct kanaal – Met het directe kanaal bedoelen wij de directe

naar een volledige verslaggevingsperiode Subtotaal

levering aan mensen in thuiszorgsituaties. – 9.817

2.500

133.585

122.559

1,3

2,3

Extramurale markt – Markt van geneesmiddelen die de eindgebruiker buiten de ziekenhuismuren verstrekt krijgt,

Schuldratio

dus bijvoorbeeld via de openbare apotheek.

DEFINITIES MEDIQ JAARVERSLAG 2009 161

Functionele bekostiging – Een nieuwe vorm van bekostiging

Prewholesale – Een extra schakel in de logistieke keten tussen

van de zorg voor chronische ziektebeelden in Nederland.

fabrikant en groothandel.

Zorgverleners worden niet afzonderlijk betaald, maar per behandeling wordt een bedrag overeengekomen tussen

Specialités – Merkgeneesmiddelen.

een hoofdaannemer van deze integrale zorg en een zorgverzekeraar, op basis van keten-DBC’s (diagnosebehandel-

Zelfzorgmiddelen – Gezondheidsproducten die zonder recept

combinaties). Ook wel integrale zorg genoemd.

verkrijgbaar zijn.

Generieke geneesmiddelen – Geneesmiddelen waarvan het octrooi is verlopen en die daarom door andere fabrikanten mogen worden ontwikkeld en geproduceerd. Alvorens een generiek geneesmiddel op de markt gebracht mag worden, moet het dezelfde goedkeuringsprocedure doorlopen als het oorspronkelijke merkproduct. Groothandelsmarkt – De markt voor onze groothandelsactiviteiten die gericht zijn op apotheken en apotheekhoudende huisartsen. HKZ – Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector. Deze stichting heeft Nederlandse normen vastgelegd in een certificatieschema voor openbare apotheken: de HKZ-certificering. Institutioneel kanaal – Met het institutionele kanaal bedoelen wij de levering aan de eindgebruiker via ziekenhuizen en andere instellingen. Intramurale markt – Geneesmiddelenmarkt binnen ziekenhuizen, maar ook binnen verpleeg- en verzorgingshuizen die als één klant beleverd worden. De individuele bestellingen van bewoners vallen hier dus niet onder. Medische (hulp)middelen – Een verzamelnaam voor een groot aantal middelen die mensen nodig kunnen hebben om zelfstandig te kunnen (blijven) functioneren. Mediq richt zich hier vooral op verbruiksproducten zoals stomahulpmiddelen, incontinentiematerialen, hulpmiddelen voor mensen met diabetes en voedingspreparaten. OTC-middelen – ‘Over The Counter’-middelen. Dit zijn artikelen die zonder recept verkrijgbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn geneesmiddelen als paracetamol en hoestdrank en huidverzorgingsproducten, homeopathische middelen en overige drogisterijartikelen. Pharma Services – Een activiteit van Mediq: het leveren van hoogwaardige biotechnologische geneesmiddelen direct bij patiënten thuis, vaak inclusief de daarbij benodigde verpleegkundige zorg.

162 MEDIQ JAARVERSLAG 2009 DEFINITIES

MEDIQ JAARVERSLAG 2009 163

164 MEDIQ JAARVERSLAG 2009












X € 1.000.000

539 DIRECT

1.733




354





NOORWEGEN

Direct

VERENIGDE STATEN


Direct

X € 1.000.000


NEDERLAND

68 95 DENEMARKEN


115

DENEMARKEN

Direct

DUITSLAND

Institutioneel

BELGIË*

494

OVERIG

1.602 POLEN

Apotheken

NEDERLAND


Direct HONGARIJE

Direct BELGIË

Institutioneel

ZWITSERLAND

Institutioneel


DUITSLAND


Jaarverslag 2009





Jaarverslag 2009


Mediq


MEDIQ LEIDEND IN EEN VERANDERENDE ZORGMARKT. Jaarverslag 2009

Recommend Documents