cursus meetploegen
Herkennen van gevaarlijke stoffen
O/Lt Koen Maes Lt Koen Vanderzwalm
Wat als dit voorvalt ???
Algemene aandachtspunten bij ongevallen • Bij elk ongeval met gevaarlijke stoffen: – over welke stof gaat het? – mogelijk uiterlijke kenmerken van de verpakking • Verkenningsploeg = ogen van bevelvoerder • Oog voor veiligheid – versterking vragen
Wat is een ongeval ??? Ongeval als: – Een product dat gestockeerd wordt ongewild en ongecontroleerd vrij komt door breuk van de verpakking – Ernst van de breuk afhankelijk van • Kwantiteit • Aggregatietoestand van het product
Aggregatietoestanden • = staat waarin stof zich bevindt • 3 aggregatietoestanden: – vast – vloeibaar – gasvormig
Aggregatietoestanden • vaste stof: eigen volume, eigen vorm • vloeistof: eigen volume maar vervormt • gas: variabel volume en vervormt
Vervoersmogelijkheden gevaarlijke stoffen • • • • • •
weg binnenwateren spoorweg pijpleidingen zee lucht
Transport via wegen
Wegtransport
ADR • ADR = Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route • Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg • verdrag gesloten op 30-09-1957 (in werking ’68) • 39 landen toegetreden
Wegtransport
ADR-klassen • onderverdeling in 13 klassen afhankelijk van gevaar • bij combinatie (b.v. giftig en brandbaar) primeert het grootste gevaar • klasse van stof terug te vinden in lijst
Wegtransport
ADR-klassen • • • • • • • • • • • • •
klasse 1: ontplofbare stoffen en voorwerpen klasse 2: de gassen klasse 3: brandbare vloeistoffen klasse 4.1: brandbare vaste stoffen, zelfontledende stoffen en vaste ontplofbare stoffen in niet explosieve toestand klasse 4.2: voor zelfontbranding vatbare (pyrofore) stoffen klasse 4.3: stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen klasse 5.1: oxiderende stoffen klasse 5.2: organische peroxides klasse 6.1: giftige stoffen klasse 6.2: infectueuze (besmettelijke) stoffen klasse 7: radioactieve stoffen klasse 8: corrosieve (bijtende) stoffen klasse 9: diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen
Wegtransport
ADR – klasse 1 • ontplofbare stoffen en voorwerpen • 6 subklassen: – 1.1 tot 1.6 (stijgend nummer = daling gevaar) – 1.1 gevaarlijkst – 1.6 minst gevaarlijk
• bv vuurwerk, springstoffen (! Drukgolf, scherven, brand)
Wegtransport
ADR – klasse 2 • gassen • wijze van opslag (afh. van fys. eigenschappen): – – – – –
samengeperst: waterstof, helium, zuurstof vloeibaar: butaan, propaan, lpg, CO2 gekoeld: chloor, stikstof opgelost: acetyleen …
Wegtransport
ADR – klasse 3 • brandbare vloeistoffen • 3 verpakkingsgroepen (I, II, III) (klein nummer = gevaarlijkst) • bv aceton, benzine, ethanol, white spirit, diesel
Wegtransport
ADR – klasse 4.1 • brandbare vaste stoffen • bv rode fosfor, zwavel, magnesium, rubberpoeder
Wegtransport
ADR – klasse 4.2 • • • • •
voor zelfontbranding vatbare stoffen in aanraking met lucht opwarmen of ontbranden pyrofore stoffen (puros = vuur, phoros = dragend) kan heftig reageren met water bv witte fosfor, Aluminium, Magnesium
Wegtransport
ADR – klasse 4.3 • stoffen die bij contact met water brandbare gassen ontwikkelen voor zelfontbranding vatbare stoffen • zeer heftige tot explosieve reactie met water • bv natrium, kalium, calciumcarbide
Wegtransport
ADR – klasse 5.1 • oxiderende stoffen • = stoffen die veel zuurstof bevatten en deze gemakkelijk afgeven onderhouden van brand • bv waterstofperoxide, ammoniumnitraat
Wegtransport
ADR – klasse 5.2 • • • • •
organische peroxiden thermisch instabiele stoffen ontledingssnelheid bij temperatuur 1 verpakkingsgroep (II) bv benzoylperoxide, methylethylketonperoxide
Wegtransport
ADR – klasse 6.1 • giftige stoffen • = schadelijk voor gezondheid van mens (kunnen tot dood leiden) • bv blauwzuur, fenol, pesticiden
Wegtransport
ADR – klasse 6.2 • infectueuze (besmettelijke) stoffen • bevatten ziektekiemen (bacteriën, virussen, parasieten, schimmels) die ziektes veroorzaken bij mens en dier • bv slachtafval, ziekenhuisafval
Wegtransport
ADR – klasse 7 • radioactieve stoffen • op etiket: hoe meer balkjes, hoe groter het gevaar • bv uraan, thorium
Wegtransport
ADR – klasse 8 • • • • •
bijtende (corrosieve) stoffen Alle corrosieve stoffen zijn tevens giftig !! Met behulp van pH-papier – meting zuurtegraad werken in op huid, slijmvliezen en ogen bv salpeterzuur, hydrazine (F16), azijnzuur, natriumhydroxide • toepassingen: afvoerontstoppers, ontkalkers, toiletreinigers, …
Wegtransport
ADR – klasse 9 • diverse gevaarlijke stoffen • bepaald gevaar maar niet onder te brengen in één van de andere gevarenklassen • 2 verpakkingsgroepen (II, III) • bv liythiumbatterijen, Asbest, PCB’s
Wegtransport
Opslag en vervoer van gevaarlijke producten • Opslag in een vorm die voor de stof geschikt is: op zich geen probleem • Tank kan van staal zijn, roestvrij staal bekleed met een bepaalde kunststof, geïsoleerd, met zonnedak, enz.
Wegtransport
Opslag en vervoer van gevaarlijke producten
???
Wegtransport
Infobronnen bij incidenten • • • • • •
De chauffeur / fabrikant / vervoersfirma De signalisatie De (vervoers-)documenten Het type voertuig Eigen kennis Deskundigen - AGS
Wegtransport
De chauffeur • Benaming van de stof • Hoeveelheid geladen stof • Bedrijfsgegevens: – Bedrijf waar het product geladen is – Bedrijf waarvoor de levering bestemd is
Wegtransport
Signalisatie • Oranje schilden • Gevaarsetiketten
Wegtransport
Signalisatie – oranje schilden • 40 x 30 cm • vooraan, achteraan, zijkant (ook soms per compartiment) • 2 soorten: – met gegevens – leeg (colli)
Wegtransport
Signalisatie – oranje schilden Gevaarsidentificatienummer (GEVI)
Stofidentificatienummer
Wegtransport
Signalisatie – oranje schilden •Eerste cijfer: belangrijkste gevaar •Tweede (soms derde) cijfer: bijkomend gevaar
Wegtransport
Oranje schilden – opbouw GEVI-nummer eerste nummer
tweede/derde nummer
2: Gas
0: Geen nevengevaar 1: Explosiegevaar 2: Gevaar voor vrijkomend gas
3: Ontvlambare vloeistof
3: Gevaar voor ontbranding
4: Ontvlambare vaste stof 5: Oxiderende stof of organische peroxide 6: Toxische stof
4: Gesmolten toestand 5: Gevaar voor oxiderende werking 6: Gevaar voor vergiftiging
7: Radioactieve stof 8: Corrosieve stof
8: Gevaar voor corrosie
9: Diverse gevaren (oa. milieu)
9: Gevaar voor spontane, hevige reactie
X: Gevaarlijke reactie met water
Wegtransport
Oranje schilden – opbouw GEVI-nummer Dubbel cijfer geeft een versterking van het gevaar aan. Bijzondere gevaarsidentificatienummers zijn: – 22 diepgekoeld gas – 333 voor zelfontbranding vatbare vloeistof – 44 brandbare vaste stof bij hoge temperatuur en in gesmolten toestand – 606 besmettelijke stof – 99 verwarmde stof (diverse gevaarlijke stoffen) –…
Wegtransport
Oranje schilden – plaatsing op voertuigen
Wegtransport
Gevaarsetiketten • Dienen op de verpakking of op het voertuig te worden aangebracht. • Afmetingen: 30 x30 cm • Locatie: aan weerszijden en aan de achterkant van de tank
Wegtransport
Gevaarsetiketten – plaatsing op voertuigen
Wegtransport
Gevaarsetiketten – plaatsing op voertuigen
Wegtransport
Gevaarsetiketten
Wegtransport
Gevaarsetiketten
Wegtransport
Documenten • • • • • •
Vervoersdocumenten Verklaring van de afzender Schriftelijke instructie = gevarenkaart Keuringsdocument Vervoersvergunning Toestemming laden en/of lossen
Wegtransport
Type voertuigen: gasketels/tanks
Wegtransport
Type voertuigen: vloeistofketels/tanks
Wegtransport
Type voertuigen: overige • Vacuümwagens • Wagens voor bulktransport • Wagens voor collitransport • Laadketels
Transport via binnenwater
Transport via binnenwater
ADNR • ADNR = Accord Européen relatif au Transport International des Marchandises Dangereuses par voie de Navigation du Rhin • Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke stoffen over de binnenwater (gebaseerd op vervoersverdag over de Rijn) • Verdrag stopt in 2011 – gaat over in ADN
Transport via binnenwater
Infobronnen bij incidenten • • • •
De schipper De vervoersdocumenten De gevoerde optische tekens De uiterlijke kenmerken en bijzonderheden
Transport via binnenwater
De vervoersdocumenten • Bestaat uit: – Gevarenkaart – Stuwplan – Eigenlijke vervoersdocumenten: laadbon, vrachtbrief, …
Transport via binnenwater
Stuwplan • welke stoffen zijn waar opgeslagen + hoeveelheid
Transport via binnenwater
Optische tekens • Schepen die bepaalde gevaarlijke stoffen vervoeren moeten, behalve de voorgeschreven navigatieverlichting, optische waarschuwingsseinen voeren: – één, twee of drie rondomschijnende blauwe lichten (verticaal onder elkaar geplaatst) – zij moeten zich op een geschikte plaats op een zodanige hoogte bevinden dat zij rondom zichtbaar zijn
Transport via binnenwater
Optische tekens • Algemene regel: hoe meer blauwe lichten of kegels er gevoerd worden, hoe gevaarlijker de lading is en hoe grotere afstand er tot zo’n schip bewaard moet worden bij het afmeren (resp. 10 m, 50 m en 100 m). • Welke tekens er onder welke omstandigheden gevoerd worden, wordt omschreven in het reglement vervoer gevaarlijke stoffen voor schepen (ADNR).
Transport via binnenwater
Optische tekens • Mate van gevaar door optische signalen (blauwe kegels bij dag / lichten ‘s nachts) • Hoe meer kegels/lichten: hoe gevaarlijker – 1 blauwe kegel/licht: brandbare vloeistoffen – 2 blauwe kegels/lichten: brandbaar en giftig – 3 blauwe kegels/lichten: ontplofbare stoffen
Transport via binnenwater
Optische tekens
Transport via spoorweg
Transport via spoorweg
RID • Regelgeving met betrekking tot het vervoer van gevaarlijke producten per spoorweg
Transport via spoorweg
Infobronnen bij incidenten • • • • • •
Gevaarsidentificatieborden Gevaarsetiketten Oranje band Opschriften op ketelwagens/wagenschilden Uiterlijke bijzonderheden Vrachtbrief
Overige transportmogelijkheden • Luchttransport
• Transport over zee • Pijpleidingen
Etikettering • EG en ARAB • GHS • Gevarendiamant
Etikettering
EG en ARAB • Ontplofbaar
E
Etikettering
EG en ARAB • Oxiderend
O
Etikettering
EG en ARAB Zeer licht ontvlambaar
Licht ontvlambaar
F+
F
Etikettering
EG en ARAB Zeer giftig
T+
Giftig
T
Schadelijk
Xn
Etikettering
EG en ARAB Bijtend
C
Irriterend
Xi
Etikettering
GHS
ontplofbaar
brandgevaarlijk
brandbevorderend
giftig
schadelijk
lange termijn gezondheidsschadelijk
houder onder druk
milieugevaarlijk
bijtend
Etikettering
gevarendiamant • Gevarendiamant • ruit met 4 kleuren
Etikettering
gevarendiamant
