TOPIC
LO2-ers in de theoriebanken…de theorielessen verzin je zelf! Waarom veel geld uitgeven aan een
LO-docenten ruimte hadden voor eigen kwaliteiten en invullingen van de lessen, maar welke ook op maat was voor de leerlingen van
theorielessenpakket voor LO2 als je dit ook zelf kunt maken? Volgens de Calo, die in het laatste
het vmbo en dekkend is voor de kerndoelen. Dat betekent dat de presentatie voor leerlingen een handleiding is voor de LO-docent, waar de hand-outs (met ruimte voor aantekeningen) de basis vor-
jaar de studenten middels enkele innovatielijnen
men voor het leren van de aansluitende toets.
wil introduceren in de vernieuwingen in het
Doelstelling van het lespakket Bewegen en
werkveldi, een hbo-waardige afstudeeropdracht.
Met de theorielessen wordt getracht de LO2-leerlingen voor te be-
Dit artikel laat zien hoe een theorielessenpakket
het cios of een andere mbo Sport en Bewegen-instelling. Duizen-
Samenleving reiden op onder andere het verenigingswerk en een opleiding bij den mensen zijn namelijk actief binnen het verenigingswerk van
voor LO2 tot stand is gekomen.
een sportvereniging, vaak zonder enige specifieke kennis. Met een simpele basiskennis, opgedaan bij LO2, kunnen deze leerlingen
Door: Rob van der Waal
enthousiast raken het verenigingswerk in stand te houden en verder door te ontwikkelen. Een voorbereiding voor het doorstromen naar een sportverwante mbo-opleiding is wenselijk, omdat het Tijdens mijn eindstage op het Penta College CSG, locatie Angelus
aantal leerlingen samen met het aantal opleidingslocaties de afge-
Merula te Spijkenisse kwam de vraag om enkele modules voor het
lopen tien jaar als paddenstoelen uit de grond gerezen. Een school
vmbo LO2-programma te ontwikkelen. Door projectmatig aan het
met LO2 moet dan ook aan de leerlingen duidelijk maken wat een
werk te gaan met een concrete vraag vanuit het werkveld, leer je
sportopleiding inhoudt en wat er later met het behaalde diploma
wat er van een afgestudeerde LO-er wordt gevraagd. In januari ben
mogelijk is. Hierdoor zullen leerlingen hopelijk gerichter kiezen
ik dan ook naast mijn drie dagen stage en één dag ondersteunend
voor een sportverwante vervolgopleiding.
onderwijs op de Calo begonnen aan deze opdracht. Met als resultaat een drietal powerpointpresentaties voor (1) Bewegen en Sa-
Het lespakket
menleving, (2) Bewegen en Gezondheid en (3) EHBO. In het vervolg
Zoals reeds eerder aangegeven bestaat het lespakket uit een aantal
van dit artikel zal ik mij echter beperken tot het ontwikkelde les-
powerpointpresentaties om aan de persoonlijke wensen van de
pakket van Bewegen en Samenleving.
sectieleden te voldoen, maar anderzijds het geheel niet teveel do-
De aanleiding van de ontwikkelingsvraag Het Penta College CSG, locatie Angelus Merula is een gecertificeerde sportactieve school. Het is een redelijk grote vmbo/havo/atheneumschool met ongeveer 1400 leerlingen. Samen met zes andere scholen valt de Angelus Merula onder het CSG Penta College. Het Penta College is de grootste scholengemeenschap op het Zuid-Hollandse eiland Voorne-Putten, welke op zijn beurt weer onder het Rotterdamse CVO valt. De Angelus Merula beschikt over drie aan de school verbonden gymzalen met daarnaast een fitnessruimte, die ook geschikt is voor de leerlingen. Op sportgebied is de school al geruime tijd actief en innovatief bezig. Zo bestaat de mogelijkheid om in de eerste twee leerjaren deel te nemen aan de sportklas. Voor de kinderen van de havo en het vwo volgt aansluitend hierop Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM). Gezien de enorme belangstelling voor deze ‘sportlijn’, wil de sectie tevens een vervolgaanbod voor de leerlingen in het vmbo realiseren. Het moest LO2 worden. Hieruit kwam de ont-
Afbeelding 1: Dia Inhoudsopgave over de verschillende onderwerpen binnen
wikkelingsvraag om een concept te ontwerpen waarin de
‘Bewegen en Samenleving’
38
Lichamelijke opvoeding
햻 september 2009
centafhankelijk te laten zijn. Enige uniformiteit en dekking van de
LES 1
kerndoelen is namelijk wel gewenst! De presentatie bestaat uit vele
Motieven om te sporten
onderwerpen en is vooral bedoeld om de algemene (basis)kennis
Bij de dia over motieven wordt uitgelegd dat intensief bewegen te-
over sporten in de maatschappij te verbeteren en daarnaast een
genwoordig niet meer nodig is om ons van eten te voorzien in de
aantal basisvaardigheden van het lesgeven aan te leren. Door de
vorm van jagen. Nu wordt de auto gepakt om boodschappen te
presentaties moeten de leerlingen bewust(er) worden van de ver-
doen en is het tillen van de boodschappentas het zwaarste werk.
schillende invloeden en kanten die de sport kenmerken. Tevens
Sporten doen we dan onder andere om ons lichaam gezond te hou-
moeten de leerlingen met de opgedane kennis over het lesgeven
den, want ons lichaam heeft nu eenmaal beweging nodig. Ook kan
een les van tenminste 15 minuten kunnen voorbereiden en uitvoe-
er gesport worden voor de sociale contacten, het plezier, de presta-
ren voor een groep van ongeveer acht leerlingen. Deze les moet be-
tie of voor het werk (zoals wij, LO-ers). In dit hoofdstuk laat ik zien
staan uit een warming-up, een kern en een slot.
dat er verschillende motieven zijn om te sporten. Natuurlijk is het
De presentatie is gemaakt voor twee lessen (zie afbeelding 1). De
bij de vraag waarom mensen aan sport doen.
hierbij de bedoeling om de leerlingen zelf aan het denken te zetten eerste les bevat een theoretisch gedeelte over de invloeden van sporten en begint met het verklaren waarom mensen gaan sporten en eindigt bij de verschillende toernooivormen. De lay-out van de presentie bevat veel plaatjes, eenvoudige opsommingtekens en rijtjes. Iets wat goed aansluit bij deze, vaak praktisch ingestelde, doelgroep (zie afbeelding 2).
Afbeelding 2: De dia begint met een leeg vel, maar bij een muisklik vliegen er teksten binnen. Zo wordt het aantrekkelijk om naar te kijken Een motief om te bewegen.
Manieren van sporten Als je gaat sporten kun je uit heel veel sporten kiezen. Kies je ervoor om bij een vereniging te gaan sporten, die aangesloten is bij een bond, dan valt dit onder ‘georganiseerde sport’. Sport je op het werk, bij de fitness of wijkvereniging, dan heet dit ‘anders georganiseerde sport’. Wanneer je ervoor kiest om te gaan hardlopen, fietsen of schaatsen, dan noemen ze dit ‘niet georganiseerde sport’. Ook het verschil tussen passieve en actieve sporters (kijken naar sport of het zelf doen) wordt uitgelegd. Sport en Agressie Een steeds terugkerend onderwerp binnen de sport is agressie. Er is dan ook een apart hoofdstuk over ‘Sport en Agressie’(zie afbeelding 3), waarin uitgelegd wordt dat boos worden menselijk is, maar dat jij zelf kiest voor agressie. Het kan dus voorkomen dat iets niet gaat zoals het zou moeten gaan, waardoor frustraties ontstaan. Maar je kiest er zelf voor om agressief gedrag te vertonen! De oplossing is te vinden in het Fair Playbeginsel, wat uitvoerig besproken wordt. In de praktijklessen wordt natuurlijk, gedurende deze twee jaren, gewerkt met Fair Play. Concreet betekent dit ook dat jij pro-
ANITA RIEMERSMA
beert anderen beter te laten spelen. Sport en Commercie Dat sport en commercie niet meer uit elkaar te halen zijn spreekt Lichamelijke opvoeding
햻 september 2009
39
Afbeelding 3: Dia Fair Play: Een icoon als Ronaldinho werkt mee aan Fair Play en is tegelijk een voorbeeld voor vele jongeren
voor zich. Het speelt niet alleen bij eredivisieclubs die nieuwe spe-
topspelers en het betalen van salarissen. Dit deden ze in ruil voor
lers aankopen, maar ook bij kleine verenigingen die graag het club-
shirtsponsoring en het gebruik van de naam Ajax en Feyenoord in
huis zouden willen opknappen. Een voorbeeld wordt gegeven met
het verkopen van rekeningen, leningen of verzekeringen (zie ook
de voetbalclubs Ajax en Feyenoord, die in het seizen 2008-2009
afbeelding 4). Aan de andere kant zijn sponsors ook nodig voor de
Aegon en Fortis als hoofdsponsors hadden. In dit seizoen betaal-
kleine vereniging, om de contributie voor de leden laag te houden.
den de twee sponsors bij elkaar 20 miljoen euro voor het halen van
Dit brengt echter wel een gevaar met zich mee, want sponsors willen vaak inspraak in de manier waarop hun geld wordt besteed. Hierdoor kan de vereniging zijn eigen gezicht verliezen. Sportvereniging Dat de leerlingen van nu de toekomst zijn voor het verenigingswerk is zeker. Zoals gezegd werken duizenden van ons kosteloos in het verenigingswerk. Door de structuur, inkomsten, bezittingen en activiteiten van een vereniging te tonen, wordt het duidelijk dat een vereniging in feite een klein bedrijf is. Tijd investeren in een vereniging kan enorm leerzaam en waardevol zijn. Gecombineerd met de stage die de leerlingen lopen in het laatste jaar, geeft dit een mooi beeld van de vereniging. In de praktijk betekent dit onder andere dat de leerlingen een toernooi moeten organiseren. Toernooivormen Voorafgaand aan deze klus dienen ze natuurlijk
Afbeelding 4: Kuijt en Messi worden beiden door Adidas gesponsord,
wel in aanraking gekomen te zijn met verschillende toernooivor-
hierdoor hoopt Adidas meer voetbalschoenen te verkopen
men en moeten ze daarvan de voor- en nadelen kunnen benoe-
40
Lichamelijke opvoeding
햻 september 2009
klaarzetten van een activiteit en is eenvoudig genoeg voor LO2-leerlingen om te onthouden en in de praktijk uit te voeren. Indelen van groepen Over het maken van groepen zijn al meerdere artikelen geschreven. Het is niet pedagogisch juist de twee besten van de klas de groepen te laten kiezen. Aan de andere kant kan het ook een teleurstelling zijn wanneer de leraar de groepen maakt. Als je LO2-ers kunt laten zien dat het maken van groepen een bewuste handeling is en zij deze van te voren kunnen bedenken, leidt dit tot een bewuster handelen tijdens de (oefen)lessen op school en op de verplichte stage bij een sportvereniging. Daarnaast neemt het een hoop onzekerheid bij de leerlingen weg, omdat dit van te voren op het lesformulier geplaatst kan worden. Praatje – plaatje – daadje Afbeelding 5: Een poule systeem is een veel gebruikte toernooivorm en
Een ander trucje dat alle gymdocenten kennen is praatje-plaatje-
is ideaal te combineren met een knock-out systeem om het aantal wed-
daadje. Sommige docenten willen nog wel eens de volgorde van
strijden te beperken
deze drie woorden door elkaar halen, maar dit is de juiste volgorde.
men. De meest bekende toernooivormen (zie onder andere afbeel-
tuur in het lesgeven. Dit rijtje is dan ook onmisbaar voor de LO2-
ding 5) komen dan ook aan bod met daarbij een concreet voor-
leerlingen.
Het is een gemakkelijk rijtje dat in het begin wel zorgt voor struc-
beeld uit de sportwereld. Denk hierbij aan een knock-out systeem met een verliezerronde, een poule met kruisfinales, etc. Vervolgens
Sportopleidingen
krijgen leerlingen de opdracht om een toernooischema te maken
Aan het einde van de presentatie komt de dia Sportopleiding (zie
en mogen zij zelf kiezen, welk soort schema ze gebruiken.
afbeelding 7). Deze dia is gemaakt voor leerlingen bij wie de gedachte over sport en lesgeven door het hoofd gaat, maar die er nog
LES 2
geen vorm aan kunnen geven. De dia laat een aantal mogelijkhe-
Na het doorlopen van deze hoofdstukken hebben de leerlingen
den zien wat je met sport kan doen. Bijvoorbeeld van het werken
kennisgemaakt met het aspect sporten in de samenleving, waar-
bij een vereniging, het trainen van jeugd bij de voetbalclub tot het
mee de eerste les ten einde is. De volgende les krijgen zij informatie
lesgeven op een middelbare school (via het mbo naar een ALO).
en tips te zien over het lesgeven (zie afbeelding 6). Beginnend met
Naast de beroepsmogelijkheden staat er ook welke opleiding je
het opzetten van activiteiten en eindigend met informatie over een
nodig hebt om dit beroep te kunnen uitvoeren. Enig toekomstper-
sportopleiding (zie afbeelding 7). Organisatie van een activiteit Zoals al eerder aangegeven moet elke leerling ook een (kleine) les verzorgen. Bij de dia ‘Organisatie van een Activiteit’ wordt de leerlingen duidelijk gemaakt een activiteit van te voren klaar te zetten en hier ruim de tijd voor te nemen. Op deze manier kun je de activiteit nog eens overdenken en eventuele aanpassingen van bijvoorbeeld veldafmetingen maken. Natuurlijk moet er wel voor elke les een lesvoorbereiding gemaakt worden. Als voorbeeld hiervan wordt een dergelijk formulier in deze les besproken. Daarnaast worden enkele basisprincipes van het lesgeven zoals de ‘5W’s,’ het formeren van groepen en ‘praatje-plaatje-daadje’ behandeld. Wie, wat, waar Als docent LO heb je waarschijnlijk wel eens gehoord van ‘5 W’s’: Wie moet wat doen, wanneer en waar moet hij erheen en
Afbeelding 6: Het rijtje van de 5w’s wordt duidelijk gemaakt
wat moet hij daarna doen. Dit trucje werkt keer op keer bij het
met een voorbeeld Lichamelijke opvoeding 햻 september 2009
41
tatie geef je houvast en structuur aan deze lessen. Dit komt doordat de presentatie alle onderwerpen af gaat, daarnaast aangepast kan worden met tekst en dia’s en online terug te vinden is voor leerlingen. Dit alles in tegenstelling tot boeken, die niet op maat zijn, verouderen en een mindere aantrekkingskracht hebben. Het maken van een LO2-presentatie is niet eenvoudig, maar ik heb geprobeerd te letten op eenvoudige teksten, gemakkelijke rijtjes, voorbeelden uit de werkelijkheid en veel plaatjes. Het kost veel tijd om deze presentatie te maken. Laat je hierdoor niet afschrikken, want het verdient zich driedubbel terug. Ten eerste voor de school, want er wordt geld bespaard op een lessenpakket. Ten tweede voor de keuze van het onderwijs op jouw school, want samen met collega’s bepaal je direct de onderwerpen en inhoud. Ten derde als ontwikkeling voor jezelf. Afbeelding 7: Dia Sportopleiding over het openen van een toekomst-
Afsluitend op het artikel wil ik jullie aansporen met de volgende
perspectief
slogan: De toekomst van LO2 -leerlingen als sportleraren, begint nu met het
spectief en loopbaansturing kan zorgen voor een drive zich door te
verzorgen van goede theorielessen!
(willen) ontwikkelen! OVER DE AUTEUR Tot slot
Rob van der Waal is naar het cios in Goes gegaan, na twee jaar mbo+
LO2 is een prima aanvulling voor het voortgezet onderwijs, maar
ingestroomd in het tweede jaar van de Calo Zwolle. Na het behalen van
zorgt wel voor een grote verandering bij LO-docenten. Het gaat niet
zijn diploma is hij heden docent LO op Angelus Merula in Spijkenisse.
alleen om de kennis en vaardigheden voor lesgeven in de zaal en op het veld, maar ook kennis en vaardigheden voor lesgeven in het
Correspondentie:
[email protected]
klaslokaal komen nu naar voren. Deze nieuwe situatie zal voor de meeste docenten wennen zijn, mede omdat er de relevante theore-
i
tische kennis opgezocht moet worden. Met een powerpointpresen-
www.conferentiecalo.nl/innovatieseminar/
Voor meer informatie zie
ZWERFSPORT OUTDOOR Werkweken/Schoolreizen
Nieuw adres Langevelderslag 36-38 2204 AH Noordwijk Tel: 088-007 2010 E-mail:
[email protected] W
W
Trektochten/Sportdagen
W .Z
NI EU W W ER ! F SP
Al 22 jaar het vertrouwde adres
O
RT .N
L
Grootste aanbod outdoor activiteiten Tüv gecertificeerd
P ro
Betrokken instructeurs
2
WWW.ZWERFSPORT.NL
gra van mma ’s a 9,5 f 0p .p.
Belgische Ardennen: 5 locaties Franse Ardennen: Haulme
GRATIS G R ATIS INTROD UCTIEDAG INTRODUCTIEDAG ARDENNEN ARDENNEN
VO
L
=
VO
L
42
Lichamelijke opvoeding
zaterdag z zate za ate terd dag a 10 10 oktober okto o ok tobe to ber er 2009 2009 20 9 en n 110 0 ap apri a april pri ril 20 2010 2 010 10
햻 september 2009
Duitsland: Eifel-Heimbach Frankrijk: Verdon-Côte d’Azur-Mimizan Sloveense Alpen: Bled Nederland: Flevopolder-Noordwijk
